100686834

SPIS TRE CI

S OWNICZEK SKRÓTÓW

Cz pierwsza Interpretacja najcz stszych odchyle od normy w badaniach kardiologicznych i zasady post powania diagnostycznego w gabinecie lekarza POZ

ROZDZIA 1. Podmiotowe i przedmiotowe objawy chorób serca w praktyce lekarz POZ – Aleksandra Parczewska, Marcin Grucha a

Ból w klatce piersiowej

Ko atanie serca

Krwioplucie

ROZDZIA 3. Pacjent z wynikiem 24-godzinnego Holtera ci nieniowego w gabinecie lekarza POZ – Katarzyna Kostka-Jeziorny

Pi miennictwo

ROZDZIA 4. Pacjent z nieprawid owym EKG – podstawy elektrokardiografii – Patryk Siedlecki, Ma gorzata Kurpesa

Wst p

Odprowadzenia w elektrokardiogramie

Sposób rejestracji elektrokardiogramu

Sk adowe elektrokardiogramu

Obliczanie cz stotliwo ci rytmu serca

Wyznaczanie osi elektrycznej serca

po rednia – o prawid

Odchylenie osi w lewo – lewogram patologiczny

osi w prawo – prawogram

Rytm zatokowy prawid owy

Zaburzenia przewodzenia przedsionkowo-komorowego

Blok przedsionkowo-komorowy I stopnia

Blok przedsionkowo-komorowy II stopnia

Blok przedsionkowo-komorowy III stopnia (blok ca kowity)

Nadkomorowe zaburzenia rytmu serca

Pobudzenia przedwczesne przedsionkowe

Rytm przedsionkowy

Jednokszta tny cz stoskurcz przedsionkowy

Trzepotanie przedsionków

Migotanie przedsionków

Pobudzenia przedwczesne

z cza przedsionkowo-komorowego

Zast pcze pobudzenia

z cza przedsionkowo-komorowego

Zast pczy rytm z cza przedsionkowo-komorowego

Przyspieszony rytm z cza przedsionkowo-komorowego (nienapadowy cz stoskurcz w z owy)

Napadowy cz stoskurcz z cza przedsionkowo-komorowego

Komorowe zaburzenia rytmu serca

Przedwczesne pobudzenia komorowe

Zast pcze pobudzenia komorowe

Zast pczy rytm komorowy

Czynny rytm komorowy

Trzepotanie komór

Zmiany w EKG w ostrych zespo ach wie cowych

zespó wie cowy z uniesieniem odcinka

zespó wie cowy bez uniesienia odcinka ST

Zmiany zespo ów QRS sugeruj ce martwic

ROZDZIA 5. Pacjent z wynikiem przed u onego monitorowania EKG metod Holtera w gabinecie lekarza POZ – Barbara Uzna ska-Loch, Ma gorzata Kurpesa

Monitorowanie EKG metod Holtera – specyfika badania

Kogo kierowa na monitorowanie EKG metod Holtera?

Interpretacja wyniku ca odobowego monitorowania EKG metod Holtera

ROZDZIA 6. Pacjent z wynikiem badania echokardiograficznego w gabinecie lekarza POZ – Edyta P o ska-Go ciniak, Barbara Lichodziejewska, Karina Wierzbowska-Drabik

Wprowadzenie

Rodzaje bada echokardiograficznych i tryby obrazowania

Mo liwo ci diagnostyczne echokardiografii

Pi miennictwo

ROZDZIA 7. Pacjent z lipidogramem w gabinecie lekarza POZ –

Krzysztof Chlebus, Marcin Pajkowski

Epidemiologia

Lipidogram i podzia dyslipidemii

Cele terapeutyczne

Leczenie hipertrójglicerydemii

ROZDZIA 8. Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego w gabinecie lekarza POZ – Piotr Jankowski

Ryzyko sercowo-naczyniowe

Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego

Pi miennictwo

CZ DRUGA

Diagnostyka ró nicowa najcz stszych objawów podmiotowych w chorobach uk adu kr enia: przyczyny i wst pna diagnostyka w gabinecie lekarza POZ

ROZDZIA 9. Pacjent z bólem w klatce piersiowej: przyczyny sercowe i pozasercowe bólów w klatce piersiowej, post powanie w gabinecie lekarza POZ – Maciej Lesiak, Aneta Klotzka

Mia d yca t tnic wie cowych

Przyczyny bólu w klatce piersiowej

D awica Prinzmetala, czyli d awica naczynioskurczowa

Zespó wie cowy X

Zator t tnicy wie cowej

T tniak aorty oraz ostre rozwarstwienie aorty

Zapalenie osierdzia

Zapalenie mi nia sercowego

Zatorowo p ucna

Odma op ucnowa

Kolka ó ciowa

prze yku

Ból neuralgiczny i psychogenny

Pi miennictwo

ROZDZIA 10. Pacjent z duszno ci – Marta Ka u na-Oleksy

Patogeneza duszno ci

Podzia duszno ci

Diagnostyka ró nicowa duszno ci

miennictwo

ROZDZIA 11. Diagnostyka ró nicowa ko ata serca – Adrian Gwizda a

ROZDZIA 12. Pacjent z zas abni ciami i omdleniami – Jacek Gajek

omdle

odruchowe

Omdlenia ortostatyczne

Omdlenia sercowe

Epidemiologia omdle

Diagnostyka omdle

Pi miennictwo

Cz trzecia

Pacjent z najcz stszymi chorobami uk adu kr enia w gabinecie lekarza POZ

ROZDZIA 13. Pacjent z chorob wie cow – Maciej Lesiak,

Aneta Klotzka

Wst p

Symptomatologia choroby niedokrwiennej serca

Stabilna choroba wie cowa

Ostre zespo y wie cowe

Rozpoznanie i post powanie w chorobie niedokrwiennej serca

Stabilna choroba wie cowa

Ostry zespó wie cowy

ROZDZIA 14. Pacjent z niewydolno ci serca – Ewa Straburzy ska-Migaj

Leki hamuj ce uk ad neurohormonalny

Inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI)/antagoni ci receptora angiotensyny (ARB)

Leki beta-adrenolityczne (LBA)

Antagoni ci receptora dla mineralokortykosteroidów (MRA)

Sakubitryl/walsartan

Elektroterapia

Leczenie inwazyjne

Opieka wielospecjalistyczna

Podsumowanie

Pi miennictwo

ROZDZIA 15. Rozpoznawanie i klasyfikacja zaburze rytmu serca – Krzysztof B aszyk

Wst p

Prawid owy rytm serca (rytm zatokowy)

Definicja arytmii

Objawy arytmii

Klasyfikacja arytmii

2

Epidemiologia

Arytmia nadkomorowa

Arytmia komorowa

Obraz kliniczny

Zasady leczenia cz stoskurczów

Post powanie dora ne w cz stoskurczu z w skim zespo em QRS

Post powanie dora ne w cz stoskurczu z szerokim zespo em QRS

Post powanie w cz stoskurczu komorowym i komorowych zaburzeniach rytmu

Rola lekarza rodzinnego (POZ) w dora nym post powaniu u pacjenta z arytmi – podsumowanie

Pi miennictwo

ROZDZIA 16. Pacjent z zaburzeniami automatyzmu i przewodnictwa – Micha Wa niewski

Wst p

Epidemiologia

Etiopatogeneza

Objawy kliniczne

Rokowanie

Podzia zaburze automatyzmu i przewodnictwa

Dysfunkcja w z a zatokowego (SSS)

Bloki przedsionkowo-komorowe

Bloki ródkomorowe

Wskazania do sta ej elektrostymulacji serca u pacjentów z zaburzeniami automatyzmu i przewodnictwa

Podsumowanie

Pi miennictwo

ROZDZIA 17. Pacjent z nadci nieniem t tniczym w gabinecie

lekarza POZ – Anna Floty ska, Andrzej Tykarski

Klasyfikacja nadci nienia t tniczego

Kogo kierowa do specjalisty?

Leczenie hipotensyjne

miennictwo

ROZDZIA 18. Pacjent z wad serca w gabinecie lekarza POZ – Piotr Hoffman

Nabyte wady zastawkowe

Zw enie zastawki aortalnej

Zw enie zastawki mitralnej

Niedomykalno zastawki aortalnej

Niedomykalno zastawki mitralnej

Niedomykalno zastawki trójdzielnej

Wspó wyst powanie wad nabytych. Wady wrodzone serca

Pi miennictwo

ROZDZIA 19. Pacjent z chorob zakrzepowo-zatorow w gabinecie lekarza POZ

ylna choroba zatorowo-zakrzepowa – Zbigniew Krasi ski

Wst p

Definicja i podzia

Czynniki ryzyka zakrzepicy ylnej

Objawy zakrzepicy y g bokich

Rozpoznanie zakrzepicy y g bokich

Leczenie zakrzepicy y g bokich poza antykoagulacj

Rokowanie w zakrzepicy y g bokich

Ostra zatorowo p ucna – Tatiana Mularek-Kubzdela

Definicja

Epidemiologia

Strategia post powania diagnostycznego

Kogo kierowa do szpitala przy podejrzeniu ostrej zatorowo ci p ucnej

Zasady post powania po incydencie ostrej zatorowo ci p ucnej

Pi miennictwo

CZ CZWARTA

Wybrane problemy terapeutyczne dotycz ce pacjentów z chorobami uk adu kr enia

ROZDZIA 20. Pacjent wypisany ze szpitala

Pacjent wypisany ze szpitala po ostrym zespole wie cowym i po zabiegu PCI

– Maciej Lesiak, Aneta Klotzka

Rehabilitacja kardiologiczna

Leczenie przeciwp ytkowe

Pi miennictwo

Pacjent wypisany ze szpitala po przezcewnikowej implantacji protezy zastawki aortalnej (TAVI) – Anna Olasi ska-Wi niewska, Marek Grygier

Pi miennictwo

Pacjent wypisany ze szpitala po dekompensacji niewydolno ci serca – Ewa Straburzy ska-Migaj

Pi miennictwo

Pacjent wypisany ze szpitala po kardiowersji migotania i/lub trzepotania przedsionków – Adrian Gwizda a

Pi miennictwo

Pacjent wypisany ze szpitala po wszczepieniu urz dzenia do elektroterapii –stymulatora, ICD lub CRT – Przemys aw Mitkowski

Problemy ogólne wyst puj ce u chorych po zabiegach implantacji urz dze w praktyce lekarza POZ

Problemy chorych po zabiegach implantacji zwi zane z rodzajem wszczepionego urz dzenia w praktyce lekarza POZ

Pi miennictwo

ROZDZIA 21. Opieka nad pacjentem po przeszczepieniu serca – Hanna Wachowiak-Baszy ska, Ewa Straburzy ska-Migaj

Wskazania i ogólne zasady kwalifikacji do przeszczepienia serca

O rodki przeszczepiaj ce serce w Polsce

Prze ycie pacjentów po przeszczepieniu serca

Podstawowe informacje na temat opieki nad pacjentem po przeszczepieniu serca

Leczenie immunosupresyjne – zasady leczenia, dzia ania niepo dane i interakcje leków immunosupresyjnych

Badanie podmiotowe i przedmiotowe

Zapis EKG u pacjenta po przeszczepieniu serca

Zaburzenia rytmu w sercu przeszczepionym

Ostre odrzucanie

Pó ne odrzucanie

Choroby wspó istniej ce

Nadci nienie t tnicze

Cukrzyca

Przewlek a choroba nerek

Nowotwory po przeszczepieniu serca

Zaka enia

Szczepienia ochronne pacjentów po przeszczepieniu serca

Pi miennictwo

ROZDZIA 22. Pacjent po zabiegu zastawkowym – Zofia Oko-Sarnowska

Kwalifikacja do zabiegu zastawkowego

Sposoby leczenia zabiegowego wad zastawkowych serca

0

2

Przygotowanie pacjenta do zabiegu

Opieka pooperacyjna

Wczesny okres pooperacyjny (30 dni po zabiegu)

Zasady leczenia przeciwkrzepliwego i/lub przeciwp ytkowego po zabiegu zastawkowym

Opieka d ugofalowa

Zastawka mechaniczna

Zastawka biologiczna

Pi miennictwo

ROZDZIA 23. Kobieta w ci y z chorob serca w gabinecie lekarza POZ – Olga Trojnarska, Agnieszka Bartczak-Rutkowska

Wady serca u kobiet w ci y

Nadci nienie t tnicze u kobiet w ci y

Zaburzenia rytmu serca u kobiet w ci y

Kardiomiopatia po ogowa

Choroba wie cowa u kobiet w ci y

ylna choroba zatorowo-zakrzepowa u kobiet w ci y

ROZDZIA 24. Aktywno fizyczna pacjentów z chorobami uk adu kr enia – Ewa Straburzy ska-Migaj

ROZDZIA 25. Leczenie stomatologiczne

Punkt widzenia lekarza stomatologa – Beata Wi niewska

Punkt widzenia lekarza kardiologa – Aneta Klotzka

Pi miennictwo

ROZDZIA 26. Leczenie przeciwp ytkowe – Anna Komosa, Maciej Lesiak

Jak d ugo stosowa podwójn terapi przeciwp ytkow ? Które leki wybra ?

Pacjent leczony przezskórn interwencj wie cow

Pacjent poddany bezpo redniej rewaskularyzacji mi nia sercowego

Pacjent leczony zachowawczo

Zmiana leku przeciwp ytkowego

U kogo wyd u y terapi powy ej 12 miesi cy?

Rodzaje leków przeciwp ytkowych

Kwas acetylosalicylowy (ASA, aspiryna)

Jak oszacowa ryzyko krwawienia i ryzyko niedokrwienne?

Przygotowanie pacjenta do zabiegów w trakcie terapii przeciwp ytkowej

Czy przed zabiegiem usuni cia z ba nale y odstawi leki przeciwp ytkowe?

Czy przed badaniem endoskopowym nale y odstawi leki przeciwp ytkowe?

Kiedy mo na odstawi DAPT przed operacj niekardiochirurgiczn ?

Podsumowanie .

Pi miennictwo

ROZDZIA 27. Leczenie przeciwkrzepliwe w gabinecie lekarza POZ – Anetta Undas

Leczenie przeciwzakrzepowe i ylna choroba zakrzepowo-zatorowa

Leczenie ylnej choroby zakrzepowo-zatorowej

Czas stosowania leczenia przeciwkrzepliwego

Zakrzepica y powierzchownych

Profilaktyka ylnej choroby zakrzepowo-zatorowej

Leczenie przeciwzakrzepowe i migotanie przedsionków

Leczenie przeciwzakrzepowe i wady zastawkowe serca

Stosowanie antykoagulacji u chorych z wad zastawkow

Stosowanie antykoagulacji i mechaniczne protezy zastawkowe

Stosowanie antykoagulacji i zastawki biologicznej

Szczególne sytuacje w czasie antykoagulacji

Przedawkowanie VKA

Zabiegi inwazyjne

Powik ania leczenia przeciwkrzepliwego

Ma op ytkowo

Wspó praca ze specjalistami

Pi miennictwo

ROZDZIA 28. Nag e zatrzymanie kr enia w gabinecie lekarza POZ – Jaros aw Bugajski, Marek Gierlotka

Definicje

Epidemiologia nag ego zatrzymania kr enia

Klasyfikacja nag ego zatrzymania kr enia

Post powanie

miennictwo

ROZDZIA 29. Profilaktyka chorób uk adu kr enia – Tomasz Zdrojewski

Epidemiologia

Umieralno przedwczesna

Choroby serca i naczy vs. choroby nowotworowe

Hospitalizacje z przyczyn sercowo-naczyniowych

Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego w Polsce

Aktualne zalecenia ESC (z 2016 roku) dotycz ce prewencji

chorób serca i naczy

G ówne cele lekarza rodzinnego w odniesieniu do klasycznych czynników ryzyka

Inne markery ryzyka sercowo-naczyniowego

Stany kliniczne wp ywaj ce na ryzyko rozwoju chorób serca i naczy

Wybrane grupy pacjentów

Jak prowadzi interwencj prewencyjn w praktyce klinicznej?

Strategia populacyjna w nowoczesnej prewencji chorób serca i naczy

ROZDZIA 30. Podró e pacjenta z chorob uk adu kr enia – Dominika Szalewska

Zalecenia ogólne

Profilaktyka zakrzepowo-zatorowa

Pi miennictwo

ROZDZIA 31. ycie intymne osób z chorobami uk adu kr enia – Jadwiga Wolszakiewicz

Przyczyny zaburze funkcji seksualnych

Bezpiecze stwo aktywno ci seksualnej pacjentów z chorobami uk adu kr enia

Bezpiecze stwo stosowania leków wspomagaj cych erekcj

Pi miennictwo

ROZDZIA 32. Rozwi zania telemedyczne w praktyce lekarza POZ (wspó praca specjalisty i lekarza POZ) – Ryszard Piotrowicz

Definicja telekonsultacji

Telekonsultacje pomi dzy lekarzem POZ a specjalist

Telekonsultacje mi dzy pacjentem a specjalist w obecno ci lekarza POZ

Telekonsultacje mi dzy lekarzem POZ/piel gniark a pacjentem

Pi miennictwo

9

ROZDZIA 33. Rehabilitacja w ramach programu kompleksowej opieki specjalistycznej (KOS-zawa ) rola lekarza POZ – Jadwiga Wolszakiewicz

Kompleksowa opieka specjalistyczna po zawale serca (program KOS-zawa )

Rehabilitacja kardiologiczna pacjentów po zawale serca

Trening fizyczny w rehabilitacji kardiologicznej

Podsumowanie

Pi miennictwo

SKOROWIDZ

PRZEDMOWA

Rozwój medycyny jest dzisiaj coraz szybszy. Dost pne s coraz bardziej skomplikowane metody diagnostyczne i lecznicze. Powsta y nowe specjalizacje i subspecjalizacje. Wielu pacjentów z chorobami uk adu kr enia na jakim etapie swojej choroby b dzie wymaga o specjalistycznej diagnostyki i leczenia. Jednak w wi kszo ci s oni obj ci opiek ambulatoryjn , której istotnym elementem jest opieka lekarza POZ. To w a nie lekarze pierwszego kontaktu prowadz wst pn diagnostyk i kieruj pacjentów do specjalistów lub szpitala. Równie na nich spoczywa g ówny ci ar prowadzenia opieki nad chorymi z ju rozpoznanymi chorobami uk adu kr enia. Wa nym elementem ich pracy jest tak e prowadzenie profilaktyki chorób sercowo-naczyniowych. Dost pne podr czniki kardiologii s zazwyczaj kierowane do specjalistów i lekarzy specjalizuj cych si w kardiologii i chorobach wewn trznych. Przygotowana przez nas ksi ka jest kompendium wiedzy z zakresu kardiologii, prezentuj cym praktyczne aspekty opieki w najcz stszych chorobach uk adu kr enia. Mamy nadziej , e b dzie ona stanowi a istotn pomoc dla lekarzy POZ w ich codziennej pracy. Jeste my przekonani, e warunkiem powodzenia leczenia pacjentów z chorobami uk adu kr enia jest dobra wspó praca pomi dzy specjalistami, lekarzami prowadz cymi leczenie szpitalne i lekarzami POZ.

Choroby uk adu kr enia stanowi pierwsz przyczyn zgonów w Polsce. Ostatnie dekady przynios y post p w ich diagnostyce i leczeniu, zw aszcza choroby wie cowej, ale tak e nadci nienia t tniczego, wad strukturalnych i niewydolno ci serca. Bardzo dobrze zorganizowane jest leczenie ostrego zawa u serca, natomiast szwankuje organizacja leczenia ambulatoryjnego. Pewn szans na popraw tego stanu daje wprowadzony od niedawna program leczenia chorych po zawale serca „KOS-zawa ” – koordynowana opieka po zawale serca. Chorzy z chorobami uk adu kr enia s cz sto hospitalizowani, a najcz stsz przyczyn hospitalizacji pacjentów po 65. roku ycia jest niewydolno serca. Opieka nad chorymi z niewydolno ci serca w krajach Europy Zachodniej jest prowadzona przede wszystkim w warunkach ambulatoryjnych. W Polsce pacjent trafia do niewydolnego systemu opieki i czeka na przyj cie w poradni kardiologicznej kilka miesi cy. St d ogromne znaczenie opieki lekarza POZ.

Ksi ka jest podzielona na cztery cz ci. W pierwszej omówiono zasady interpretacji najcz stszych odchyle od normy w badaniach kardiologicznych i post powania diagnostycznego w gabinecie lekarza POZ. Wskazujemy przede wszystkim na umiej tno ci niezb dne w praktyce lekarza POZ dla postawienia wst pnej diagnozy lub rozpoznania stanu wymagaj cego pilnego dzia ania.

W cz ci drugiej prezentujemy elementy diagnostyki ró nicowej najcz stszych objawów w chorobach uk adu kr enia, z uwzgl dnieniem przyczyn i wst pnej diagnozy w gabinecie lekarza POZ.

Cz trzecia jest po wi cona omówieniu najcz stszych chorób uk adu kr enia w kontek cie praktyki lekarza POZ. Z tego wzgl du zosta y pominite skomplikowane klasyfikacje tych chorób, a tak e szczegó owe opisy patofizjologii oraz zaawansowanych metod diagnostyki i leczenia, dost pnych tylko w specjalistycznych o rodkach.

W ostatniej cz ci ksi ki prezentujemy wybrane problemy terapeutyczne dotycz ce pacjentów z chorobami uk adu kr enia, zw aszcza pacjentów wypisanych niedawno ze szpitala, np. po ostrym zespole wie cowym czy przezskórnym zabiegu interwencyjnym na naczyniach wie cowych. To szczególna grupa chorych, którzy mog zosta wypisani ze szpitala ju po 48–72 godzinach. Wobec niewydolnego systemu opieki ambulatoryjnej – jak wiadomo, na wizyt w poradni kardiologicznej czeka si nierzadko kilka miesi cy – w a ciwa opieka lekarza POZ jest nieoceniona. W tej cz ci staramy si tak e przybli y trudne zagadnienia zwi zane ze stosowaniem leczenia przeciwp ytkowego i przeciwkrzepliwego. My limy, e zaciekawi Czytelników rzadko podejmowane tematy podró y pacjentów z chorobami uk adu kr enia i ich ycia intymnego. Mamy nadziej , e wskazówki dotycz ce post powania w chorobach sercowo-naczyniowych zawarte w tym opracowaniu oka si pomocne nie tylko w praktyce lekarza POZ, lecz tak e innych lekarzy zajmuj cych si pacjentami z problemami kardiologicznymi – specjalistów medycyny ratunkowej, internistów oraz ratowników medycznych i studentów medycyny.

prof. dr hab. n. med. Ewa Straburzy ska-Migaj, prof. dr hab. n. med. Maciej Lesiak

Choroby układu krążenia wciąż stanowią główną przyczynę zgonu niemal co drugiego Polaka i już choćby tylko dlatego stanowią jedno z głównych wyzwań dla całego systemu ochrony zdrowia w naszym kraju. Dwie trzecie dorosłych osób cierpi na zaburzenia gospodarki lipidowej, jedna trzecia choruje na nadciśnienie tętnicze, czterdzieści procent ma nadwagę lub jest otyłych. Złe nawyki żywieniowe i niewystarczająca aktywność fizyczna to główne zachowania zdrowotne odpowiedzialne za taki stan rzeczy. Co czwarty dorosły pali papierosy, wielu (tu trudniej o miarodajne dane) spożywa nadmierne ilości alkoholu. Jednocześnie systematycznej poprawie ulega standard opieki nad pacjentami z chorobami układu krążenia. Dzięki bezprecedensowemu rozwojowi w ostatnich latach kardiologii interwencyjnej znaczącej poprawie uległa przeżywalność pacjentów z ostrym zespołem wieńcowym, plasując nas w europejskiej czołówce w tym zakresie. Na przestrzeni zaledwie dekady podwojeniu uległa też skuteczność kontroli nadciśnienia tętniczego, choć w tej materii daleko nam jeszcze do najlepszych. W innych obszarach także wile pozostaje do zrobienia. Skuteczność leczenia dyslipidemii to zaledwie nieco ponad 10 procent, ale co gorsze blisko 60% wszystkich pacjentów dotkniętych chorobą w ogóle nie jest świadomych jej istnienia. Większość pacjentów, którzy przeżyli zawał serca, już po roku wraca do niekorzystnych zachowań zdrowotnych, które w dużej mierze były jego przyczyną. Nie da zaradzić się tak masowym i złożonym problemom bez mobilizacji całego systemu ochrony zdrowia. W tym kontekście nie do przecenienia jest rola lekarzy rodzinnych, internistów i innych lekarzy pracujących najbliżej codziennego życia Polaków, a więc w strukturach podstawowej opieki zdrowotnej. Od ich wiedzy, umiejętności, postaw, kompetencji i podejmowanych działań w dużej mierze zależy skuteczność całego systemu ochrony zdrowia.

Książka, którą trzymacie Państwo w ręku, ma przybliżyć lekarzom podstawowej opieki zdrowotnej kluczowe zagadnienia kliniczne i organizacyjne, związane z problemami opieki nad pacjentami z chorobami układu krążenia. Kilkudziesięciu wybitnych specjalistów, przede wszystkim z obszaru kardiologii, w bardzo przystępnej formie przedstawiło symptomatologię, postępowanie diagnostyczne i lecznicze najważniejszych i najczęstszych chorób układu sercowo-naczyniowego. Może nie zawsze i nie do końca są one do zastosowania w realiach podstawowej opieki zdrowotnej w Polsce (np. wykonanie defibrylacji, oznaczenie NT-proBNP, D-dimerów, ograniczenia czasowe i organizacyjne), pokazują jednak sposób postępowania zgodny z aktualnymi standardami wiedzy medycznej Niewątpliwie niezwykle mocną stroną książki jest jej przejrzysty układ, atrakcyjna szata graficzna, ilustracje, tabele i algorytmy, które czynią przekaz łatwym w odbiorze.

Publikacja ta z całą pewnością nie jest typem poradnika, wspierającego decyzje lekarskie w trakcie konsultacji lekarskiej. Stanowi raczej rozbudowane i kompleksowe kompendium wiedzy na temat kardiologii, którego adresatami w intencji Autorów i Wydawcy są lekarze podstawowej opieki zdrowotnej. W moim przekonaniu może ona mieć jednak znacznie szersze grono odbiorców. Stanowić mogą go zarówno studenci medycyny, szczególnie zainteresowani problematyką chorób serca i naczyń, jak i lekarze wielu innych specjalności, którzy obok kardiologów zajmują się tą populacją chorych. Wszyscy oni muszą funkcjonować w całym łańcuchu struktur, który będzie tak sprawny, jak najsłabsze jego ogniwo. Wiele zależy jednak także od ich współdziałania w opiece nad pacjentem. Autorzy książki nie unikali tego zagadnienia, przedstawiając przede wszystkim swoje doświadczenia w zakresie telemedycyny, które dzisiaj są jednak w większym stopniu obszarem działań o charakterze pilotażu, niż codziennych realiów podstawowej opieki zdrowotnej. Można spodziewać się, że szybki rozwój informatyzacji i komunikacji cyfrowej uczynią w niedalekiej przyszłości z telemedycyny podstawowe narzędzie wymiany informacji także pomiędzy lekarzem rodzinnym a kardiologiem. Niezależnie jednak od formy komunikacji, po obu stronach zawsze będą dwaj lekarze, którzy powinni dobrze rozumieć wzajemne kompetencje, ograniczenia organizacyjne, ale i problemy, z którymi boryka się ich pacjent. W tym obszarze, w odniesieniu do kardiologii, książka ta może stanowić nieocenioną pomoc. W moim odczuciu jednak dla optymalizacji współpracy

na linii lekarz podstawowej opieki zdrowotnej – specjalista kardiolog, potrzebne są wzajemne zaufanie i szacunek, które trudno zbudować inaczej, niż w drodze spersonalizowanych kontaktów.

Jestem przekonany, że każdy lekarz rodzinny powinien ściśle współpracować z takim kardiologiem, z którym będzie w stanie zbudować wzajemne relacje zawodowe, optymalnie służące interesom zdrowotnym jego pacjentów. Do tego potrzebne są jednak zmiany systemowe, które miejmy nadzieję także nastąpią. Pierwszym krokiem jednak jest aktualna wiedza i dobre rozumienie problemów z zakresu kardiologii, a w tym obszarze książka ta może stanowić nieocenioną pomoc.