Spis treści
1.1. Turystyka kulturowa jako rodzaj turystyki ze specyficzną grupą
1.2. Turystyka kulturowa jasko forma uczestnictwa w kulturze
„swojego” i „obcego” budujące tożsamość
ROZDZIAŁ 2
turystyka kulturowa współtworzy identyfikację narodową
przypadku: Centrum interpretacji dziedzictwa Brama
ICHOT jako organizator spotkania z dziedzictwem
2.3. Propozycje turystycznych gier tematycznych
„Nowy”
Spis treści
3.2. Atrakcyjny kontekst i warunki doświadczania i nauki poza szkołą 75
3.3. Doświadczenie na miejscu akcji 79
3 4 Edukacja po szkole 81
3.5. Narracja z pierwszej ręki 83
3.6. Własne i zapożyczone metody edukacji historycznej w turystyce 85
3.7. Przykłady nowoczesnych metod edukacji historycznej w turystyce 89
Studium przypadku: Przykład zwiedzania fabularyzowanego.
Czarownica z Freiburga (Die Hexe von Frieburg) 98
ROZDZIAŁ 4
Produkty i programy turystyki kulturowej: od spaceru do wyprawy
4.1. Spacer historyczny
4.2. Trasa tematyczna
4.3. Warsztat tematyczny lub kreatywny
4.4. Pakiet lokalny
4.5. Pobyt przeżyciowy i kreatywny
4.6. Inscenizacja jako moduł zorganizowanej turystyki
4 7 Wycieczka krok po kroku
Studium przypadku: Schwarzwald Tourismus – oferta warsztatów kreatywnych dla turystów 2016
ROZDZIAŁ 5
Jakie zasoby i walory historii eksploatuje turystyka kulturowa?
5.1. Miejsca wydarzeń
5.2. Procesy historyczne
5.3. Dokumenty historii
5.4. Idee i pomysły oraz ich losy
5 5 Teksty kultury
5.6. Biografie wybitnych ludzi
5.7. Dzieje grup i społeczności
5.8. Historia zwykłych ludzi
Studium przypadku: Pakiet Wycieczka „Solidarność” jako forma edukacyjnego wykorzystania miejsc i dokumentów historii
ROZDZIAŁ 6
Odmiany turystyki ukierunkowanej na historię i dziedzictwo
6.1. Podstawy typologii form turystyki kulturowej
6.2. Turystyka dziedzictwa kulturowego
6.3. Turystyka historyczna i turystyka żywej historii
6.4. Turystyka archeologiczna (archeoturystyka)
6 5 Turystyka miejska
6.6. Regionalna turystyka kulturowa
6.7. Turystyka etniczna do korzeni (roots tourism)
6.8. Podróże tematyczne (z wątkiem historycznym)
6.9. Kulturowa turystyka militarna
Studium przypadku: XVII Festiwal Słowian i Wikingów, program
ROZDZIAŁ 7
Organizatorzy i wykonawcy
7.1. Organizatorzy turystyki
7.2. Gospodarze zasobów i walorów
7.3. Samorządy i ich agendy
7.4. Organizatorzy eventów
7.5. Samodzielni interpretatorzy
7.6. Nauczyciele
7.7. Twórcy
ROZDZIAŁ 8
Obiekty
przypadku: Jak powstaje
8.1. Autentyczność
8.2. Fenomen atrakcji turystycznej
8.3. Udostępnianie atrakcji
8.4. Atrakcja jako przestrzeń współpracy
8.5. Obiekt, miejsce i przestrzeń jako pole konfliktów
Studium przypadku: Muzeum (nie) chce turystów
ROZDZIAŁ 9 Zagospodarowanie miejsc i kolekcji na potrzeby turystyki
9.1. Misja i ochrona a turystyka
9.2. Wymagania podstawowe
9.3. Współczesne standardy obsługi turystów
9.4. Problematyka interpretacji i narracji
9.5. Zagospodarowanie miejsc historycznych na potrzeby turystyki
Studium przypadku: Oferta turystyczna Twierdzy Bourtange (Holandia)
ROZDZIAŁ 10
Współpraca gospodarzy z turystyką i turystami
10.1. Kształtowanie wzajemnych relacji partnerów
10.2. Oferta własna atrakcji a potrzeby organizatorów turystyki
10.3. Proponowane modele współdziałania
10.4. Promocja obiektów i jej adresaci
10.5. Prawne ramy organizowania TKHD
Studium przypadku: Porozumienie między obiektem, samorządem i szlakiem o dostępności i obsłudze turystów
ZAKOŃCZENIE
Przyszłość edukacji historycznej w turystyce – prognozy i wnioski
dla interesariuszy
Wprowadzenie
Prezentowana książka powstała jako kolejny tom publikowanej przez Wydawnictwo Naukowe PWN serii „Historia w działaniu”. Jego zadaniem jest opisać owo „działanie” w warunkach zorganizowanej turystyki. Z faktu, że przedmiotem książki jest turystyka, zjawisko złożone, mające swoją specyfikę i stale przekształcające się w coraz to nowe formy, wynikają pewne nieuniknione założenia w stosunku do jej treści i struktury. W tym wypadku jest to turystyka kulturowa, najstarsza, bardzo zróżnicowana i dobrze już rozpoznana gałąź turystyki o charakterze poznawczym. W jej ramach mieszczą się wszystkie wyprawy turystyczne skoncentrowane na historii i dziedzictwie jako swoich inspiracjach i tematach oraz ich świadectwach jako fizycznych celach i atrakcjach –tzw. magnesach turystycznych. Nie istnieje natomiast odrębna turystyka historyczna, a aktywności tego rodzaju, które w naszej książce będziemy nazywać TKHD, czyli turystyka kulturowa koncentrująca się na historii i dziedzictwie, mieszczą się w kilku, a domyślnie i pośrednio nawet w kilkunastu starszych lub młodszych, uznanych i szerzej praktykowanych formach turystyki kulturowej. Przedmiotem naszej refleksji będą takie właśnie aktywności niezależnie od tego, o którą z tych form chodzi (i czy ma ona „historię” w nazwie nadanej jej przez badaczy lub organizatorów wycieczek), także te podejmowane w ramach propozycji hybrydowych (mieszanych), niszowych albo efemerycznych. Decydującym kryterium uwzględnienia w naszej analizie jest wyraźne odniesienie do historii i dziedzictwa jako deklarowanej tematyki, do określonego celu edukacyjnego, jeśli jest on podporządkowany programom edukacyjnym,
lub też dominacja materialnych albo niematerialnych świadectw historii i dziedzictwa wśród eksploatowanych zasobów i walorów.
Ważne jest jednak, by ukazać szerszy kontekst takich aktywności, którym jest fenomen turystyki kulturowej, a ich organizację i realizację wpisać w znane i systematycznie analizowane typy zasobów, kryteria dostępności miejsc i świadectw, struktury programów i propozycji, charakterystykę i wzajemne odniesienia gospodarzy, organizatorów i pozostałych interesariuszy, klasyczne oraz nowoczesne metody interpretacji i edukacji. Tylko takie głębsze osadzenie umożliwi zrozumienie całokształtu zjawisk, relacji i przedsięwzięć składających się na urzeczywistnianie edukacji historycznej we współczesnej turystyce.
Ze względu na zadania stawiane przed prezentowaną książką elementy w jej treści odnoszące się bezpośrednio do edukacji potraktowano oczywiście szerzej niż inne. Dołączone studia przypadków służą zorientowaniu czytelnika w różnorodności podejmowanych działań oraz w możliwościach ich osadzenia w programach turystycznych. Rezultatem ma być profesjonalne wykorzystanie możliwości płynących z turystyki kulturowej, w tym jej podstawowych atutów, tj. atmosfery wolnego czasu i silnej motywacji do odkrywania niecodziennego otoczenia, w tworzeniu przestrzeni i instrumentów dla tytułowego „działania historii”. Działania mającego na celu rozwinięcie osobistego kapitału kulturowego uczestnika turystyki, wzbudzenie w nim entuzjazmu do poznawania przeszłości i uczenia się z niej, a jednocześnie wyrobienie nawyku krytycznego podejścia do poznawanych treści, dostarczenia mu argumentów i narzędzi do świadomego formowania siebie jako członka wspólnoty lokalnej, narodowej, kulturowej i europejskiej. Tak opisany turystyczny element historii w działaniu będzie tym bardziej skuteczny, im lepiej zostanie on złożony systematycznie, jako seria propozycji, i metodycznie, jako kontekst interpretacji dziedzictwa i edukacji historycznej, im skuteczniej połączy interesariuszy w korzystnym dla wszystkich współdziałaniu, a przede wszystkim: im bardziej zrozumiały i atrakcyjny, a także inspirujący okaże się dla samych turystów, którymi –w większym lub mniejszym wymiarze – wszyscy jesteśmy.
Poznań, 30 września 2017 roku