100657545

SPIS TREŚCI

3.

2.1.

2.2.

2.3.

2.4.

2.5. Meldunek do Kierującego Działaniem Ratowniczym

3.1.

3.2. Ocena drożności dróg oddechowych (airway)

3.3. Ocena oddechu (breathing)

3.4. Ocena krążenia (circulation) ............................................................................

3.5. Ocena parametrów skóry ................................................................................

3.6. Sprawdzenie, czy występuje intensywny krwotok zewnętrzny

3.7. Wywiad ratowniczy SAMPLE

3.8. Ocena poszkodowanego pod kątem istniejących obrażeń i dolegliwości

3.9. Wdrożenie postępowania adekwatnego do dolegliwości i obrażeń stwierdzonych u poszkodowanego

3.10. Termoizolacja

3.11. Regularna ocena funkcji życiowych i postępowanie odpowiednie do stanu poszkodowanego

3.12. Wsparcie psychiczne ....................................................................................... 68

4. Postępowanie w zatrzymaniu krążenia u dorosłych

4.1. Rozpoznanie miejsca zdarzenia .......................................................................

4.2. Ocena stanu osoby potrzebującej pomocy na podstawie sekwencji medycznych działań ratowniczych ..................................................................

4.3. Prowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej z zastosowaniem AED, jeżeli tylko jest dostępny

4.4. Sytuacje szczególne 86

5. Postępowanie w zatrzymaniu krążenia u noworodków, niemowląt, dzieci

5.1. Rozpoznanie miejsca zdarzenia

5.2. Ocena stanu osoby potrzebującej pomocy na podstawie sekwencji medycznych działań ratowniczych ..................................................................

5.3. Prowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej z zastosowaniem AED, jeżeli jego zastosowanie jest wskazane ..........................................................

6. Obrażenia i

6.1. Rozpoznanie miejsca zdarzenia

6.2. Stabilizacja odcinka szyjnego kręgosłupa

6.3. Ocena stanu osoby potrzebującej pomocy na podstawie sekwencji medycznych działań ratowniczych

6.4. Wdrożenie postępowania adekwatnego do dolegliwości i obrażeń stwierdzonych u poszkodowanego

7. Obrażenia i podejrzenie

7.1. Rozpoznanie miejsca zdarzenia

7.2. Stabilizacja odcinka szyjnego kręgosłupa

7.3. Ocena stanu osoby potrzebującej pomocy na podstawie sekwencji medycznych działań ratowniczych

7.4. Wdrożenie postępowania adekwatnego do dolegliwości i obrażeń stwierdzonych

8.1. Rozpoznanie miejsca zdarzenia

8.2. Ocena stanu osoby potrzebującej pomocy na podstawie sekwencji medycznych działań ratowniczych

8.3. Wdrożenie postępowania adekwatnego do dolegliwości i obrażeń stwierdzonych u poszkodowanego

9. Obrażenia i podejrzenie obrażeń brzucha ......................................................

9.1. Rozpoznanie miejsca zdarzenia

9.2. Ocena stanu osoby potrzebującej pomocy na podstawie sekwencji medycznych działań ratowniczych

9.3. Wdrożenie postępowania adekwatnego do dolegliwości i obrażeń stwierdzonych u poszkodowanego

10. Obrażenia i podejrzenie obrażeń miednicy

10.1. Rozpoznanie miejsca zdarzenia

10.2. Ocena stanu osoby potrzebującej pomocy na podstawie sekwencji medycznych działań ratowniczych ..............................................................

10.3. Wdrożenie postępowania adekwatnego do dolegliwości i obrażeń stwierdzonych u poszkodowanego

11.1. Rozpoznanie miejsca zdarzenia

11.2. Ocena stanu osoby potrzebującej pomocy na podstawie sekwencji medycznych działań ratowniczych

11.3. Wdrożenie postępowania adekwatnego do dolegliwości i obrażeń

Rany

12.1.

12.2. Ocena stanu osoby potrzebującej pomocy na podstawie sekwencji medycznych działań ratowniczych

12.3. Wdrożenie postępowania adekwatnego do dolegliwości i obrażeń stwierdzonych

13.1. Rodzaje wstrząsu i ocena stanu osoby potrzebującej pomocy na podstawie sekwencji medycznych działań ratowniczych

13.2. Wdrożenie postępowania adekwatnego do dolegliwości i obrażeń stwierdzonych u poszkodowanego

Działanie

14.1. Oparzenie ..................................................................................................

14.2. Wybrane rodzaje oparzeń i zatruć wziewnych .............................................

14.3. Hipertermia ................................................................................................

15. Tonięcie ..............................................................................................................

15.1. Ocena stanu osoby potrzebującej pomocy na podstawie sekwencji medycznych działań ratowniczych

16. Wychłodzenie

16.1. Ocena stanu osoby potrzebującej pomocy na podstawie sekwencji medycznych działań ratowniczych

16.2. Wdrożenie postępowania adekwatnego do dolegliwości i obrażeń stwierdzonych u poszkodowanego

17. Zaburzenia krążeniowo-oddechowe w stanach nieurazowych

17.1. Wybrane stany nieurazowe

17.2. Ocena stanu osoby potrzebującej pomocy na podstawie sekwencji medycznych działań ratowniczych ..............................................................

17.3. Wdrożenie postępowania adekwatnego do dolegliwości i obrażeń stwierdzonych u poszkodowanego

18. Kobieta w widocznej ciąży w stanie nagłego zagrożenia

19. Zdarzenia z dużą liczbą poszkodowanych

20. Udzielanie kwalifikowanej pierwszej pomocy w ciasnych przestrzeniach

21. Wsparcie psychiczne

21.1. Zasady działania ratowników

21.2. Podstawowe umiejętności ratownika

22. Procedury z zakresu ratownictwa medycznego obowiązujące ratowników Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego

Algorytm I. Sekwencja założeń taktycznych w ratownictwie medycznym (Procedura 1)

Algorytm II. Sekwencja medycznych działań ratowniczych (Procedura 2)

Algorytm III. Postępowanie w zatrzymaniu krążenia u dorosłych (Procedura 3) ...

Algorytm IV. Postępowanie w zatrzymaniu krążenia u noworodków, niemowląt, dzieci (Procedura 4)

Algorytm V. Obrażenia i podejrzenie obrażeń głowy (Procedura 5)

Algorytm VI. Obrażenia i podejrzenie obrażeń kręgosłupa (Procedura 6)

Algorytm VII. Obrażenia i podejrzenie obrażeń klatki piersiowej (Procedura 7)

Algorytm VIII. Obrażenia i podejrzenie obrażeń brzucha (Procedura 8)

324

325

326

327

328

Algorytm IX. Obrażenia i podejrzenie obrażeń miednicy (Procedura 9) ................ 328

Algorytm X. Obrażenia i podejrzenie obrażenia narządu ruchu (Procedura 10) ...

Algorytm XI. Rany (Procedura 11) .......................................................................

Algorytm XII. Amputacja urazowa (Procedura 12)

Algorytm XIII. Wstrząs hipowolemiczny – postępowanie wstępne (Procedura 13)

Algorytm XIV. Oparzenia termiczne (Procedura 14)

Algorytm XV. Oparzenia chemiczne (Procedura 15)

Algorytm XVI. Zatrucie wziewne (Procedura 16)

Algorytm XVII. Tonięcie (Procedura 17) ..................................................................

Algorytm XVIII. Wychłodzenie (Procedura 18) .........................................................

Algorytm XIX. Zaburzenia krążeniowo-oddechowe w stanach nieurazowych (Procedura 19)

Algorytm XX. Drgawki (Procedura 20)

Algorytm XXI. Kobieta w widocznej ciąży w stanie zagrożenia życia/zdrowia (Procedura 21)

Algorytm XXII. Zasady udzielania wsparcia psychicznego/psychologicznego osobom uczestniczącym w działaniach ratowniczych (Procedura 22) ...............................................................................

XXIV. System segregacji JumpSTART (dzieci 1.–8. rż.)

8.3. WDROŻENIE POSTĘPOWANIA ADEKWATNEGO DO DOLEGLIWOŚCI I OBRAŻEŃ STWIERDZONYCH

U POSZKODOWANEGO

Tabela 8.2. Obrażenia i podejrzenie obrażeń klatki piersiowej – postępowanie

Sekwencja założeń taktycznych w ratownictwie medycznym – Procedura 1

Sekwencja medycznych działań ratowniczych – Procedura 2

Rodzaj obrażenia Postępowanie

Rana Opatrunek osłaniający

Rana z widocznymi zabrudzeniami

Przed założeniem opatrunku przepłukać ranę 0,9% NaCl

Rana drążąca Opatrunek wentylowy

Wiotka klatka piersiowa

Ręczna stabilizacja klatki piersiowej

cd. tabeli 8.2.

Rodzaj obrażenia Postępowanie

W przypadku konieczności ewakuacji klatkę piersiową należy ustabilizować grubym opatrunkiem przyklejonym plastrami dachówkowato do ściany klatki piersiowej

Krwiak opłucnej

Tamponada osierdzia

Odma prężna Jeżeli na miejscu zdarzenia nie ma ZRM, a stan poszkodowanego jest ciężki (zaburzenia świadomości różnego stopnia, utrata przytomności, oddech przyspieszony, tętno przyspieszone, tętno słabo wyczuwalne na tętnicy promieniowej, nawrót kapilarny > 2 sekund, skóra chłodna, blada, spocona), należy rozważyć podjęcie decyzji o ewakuacji do najbliższego szpitala lub na spotkanie z zespołem PRM, albo rozważyć wezwanie Lotniczego Pogotowia Ratunkowego (LPR)

Układ oddechowy

Jama nosowa

Powietrze wdychane zostaje:

• ocz yszczone z ku rzu, któr y osiada na wilgotnej błonie śluzowej,

• ogrzane,

• nasycone parą wodną.

Gardło

Wspólny odcinek przewodu pok armowego i dróg oddechowych Ryzyko zakrztuszenia!

Kr tań

Struny głosowe są najwęższ ym miejscem w drogach oddechowych u osób dorosłych (u dzieci najwęższe miejsce znajduje się poniżej strun głosow ych).

Tchawica

Oskrzela główne

Prawe jest grubsze, krótsze, leży niejako w przedłużeniu tchawicy (ciała obce częściej przedostają się do tego oskrzela).

Lewe jest cieńsze i biegnie bardziej poziomo. Osk rzela główne dzielą się na coraz drobniejsze odgałęzienia, dochodzące do pęcherzyków płucnych.

Płuca

Każde płuco pokrywa błona zwana opłucną.

W płucach dochodzi do wymiany gazów międz y kr wią a powietrzem:

• tlen przedostaje się do kr wi,

• dwutlenek węgla przechodzi do pęcherzyków płucnych i jest wydychany na zewnątrz

Tabela 3.1. Sposób postępowania wstępnego

Uzyskane informacje Sposób postępowania

Możliwość obrażenia

kręgosłupa

u poszkodowanego lub mechanizm zdarzenia nieznany

Aktywność ruchowa i słowna u poszkodowanego zachowane

Dowódca roty medycznej, podchodząc do poszkodowanego, powinien:

− przedstawić się z imienia i funkcji,

− poinformować poszkodowanego, aby się nie ruszał,

− ocenić wrażenie ogólne.

Dowódca roty medycznej, po dojściu do poszkodowanego, powinien:

− ręcznie ustabilizować odcinek szyjny kręgosłupa, tak aby był on w jednej linii z odcinkiem piersiowym kręgosłupa,

− przekazać stabilizację pomocnikowi dowódcy roty medycznej,

− kontynuować ocenę poszkodowanego zgodnie z Procedurą 2: Sekwencja medycznych działań ratowniczych

Możliwość obrażenia kręgosłupa u poszkodowanego lub mechanizm zdarzenia nieznany

Aktywność ruchowa i słowna u poszkodowanego niezachowane

Dowódca roty medycznej, podchodząc do poszkodowanego, powinien:

− ocenić wrażenie ogólne.

Dowódca roty medycznej, po dojściu do poszkodowanego, powinien:

− ręcznie ustabilizować odcinek szyjny kręgosłupa, tak aby był on w jednej linii z odcinkiem piersiowym kręgosłupa,

− przekazać stabilizację pomocnikowi dowódcy roty medycznej,

− kontynuować ocenę poszkodowanego zgodnie z Procedurą 2: Sekwencja medycznych działań ratowniczych

Brak możliwości obrażenia kręgosłupa u poszkodowanego

Aktywność

ruchowa i słowna u poszkodowanego zachowane

Dowódca roty medycznej, podchodząc do poszkodowanego, powinien:

− przedstawić się z imienia i funkcji,

− ocenić wrażenie ogólne.

Dowódca roty medycznej, po dojściu do poszkodowanego, powinien:

− kontynuować ocenę poszkodowanego zgodnie z Procedurą 2: Sekwencja medycznych działań ratowniczych

PODSTAWY ANATOMII 1

Układ ner wowy

Ośrodkowy, czyli centralny układ ner wowy

Mózgowie

Znajduje się w jamie czaszk i, zanurzone w płynie mózgowo-rdzeniowym, który chroni je przed urazami.

Otoczone jest trzema oponami:

• zewnętrzną (opona twarda),

• środkową (pajęczynówka),

Rdzeń kręgowy

Znajduje się w kanale kręgowym.

• wewnętrzną (opona miękka), przylegającą bezpośrednio do tkank i mózgowej.

Mózg

Pień mózgu

Obwodowy układ nerwowy Utworzony przez ner wy, które odchodzą od mózgowia i rdzenia kręgowego.

12 par ner wów czaszkowych

Rozpoczyna się bez wyraźnej granicy od rdzenia przedłużonego

Rozciąga się do górnej krawędzi II kręgu lędźwiowego, gdzie kończ y się stożkiem rdzeniowym.

Rdzeń podobnie jak mózgowie otaczają trzy opony.

Od rdzenia odchodzą parzyste ner wy rdzeniowe

32 pary nerwów rdzeniowych

PRZEDMOWA

Udzielanie przez jednostki Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego pomocy poszkodowanym ma wieloletnią tradycję. Prawo określa ten obszar działań jako ratownictwo medyczne, które początkowo nazywano pierwszą pomocą medyczną, a dzisiaj jest to kwalifikowana pierwsza pomoc. Na początku była to jedna ze specjalizacji ratowniczych, jednak w związku z tym, że w każdym obszarze działań ratowniczych udzielanie pomocy poszkodowanym jest działaniem kluczowym, wiedza i odpowiedni zakres umiejętności muszą dotyczyć zarówno każdego strażaka Państwowej Straży Pożarnej, jak i większości druhów należących do Ochotniczych Straży Pożarnych, biorących bezpośredni udział w działaniach ratowniczych.

W 1999 r. w jednostkach ochrony przeciwpożarowej wprowadzono jednolity system w zakresie szkolenia, wyposażenia i procedur opisujących zasady udzielania pomocy poszkodowanym. Opracowano program kursu pierwszej pomocy medycznej, wprowadzono systematyczne szkolenia i cykliczne egzaminowanie, pozwalające na utrzymanie właściwego poziomu wiedzy i umiejętności. Działania te są stale prowadzone na terenie naszego kraju, a liczba ratowników posiadających uprawnienia z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy przekracza 100 tysięcy osób.

Obecnie każda jednostka wyposażona jest w zestawy R1, które przez lata modyfikowano, jednak ich podstawowy skład nie uległ istotnej zmianie. W skład zestawu wchodzą: czerwona torba, nosze typu deska i zestaw szyn Kramera. Zestawy te uzupełniono przede wszystkim o defibrylatory zautomatyzowane

AED, nadgłośniowe przyrządy do udrożniania dróg oddechowych oraz sprzęt potrzebny do udzielania pomocy dzieciom.

Należy podkreślić, że 20 lat temu nie było w Polsce procedur dotyczących ratownictwa medycznego, nie obowiązywały nawet wytyczne odnoszące się do resuscytacji, nie było też ratowników medycznych, a poziomu wyposażenia karetek Pogotowia Ratunkowego oraz wozów Straży Pożarnej nie da się porównać z obecnie obowiązującymi standardami.

Jednolite procedury z zakresu ratownictwa medycznego w Państwowej Straży Pożarnej stanowiły pierwszą próbę usystematyzowania zasad udzielania pomocy w naszym kraju. W graficzny sposób przedstawiono podstawowe czynności, jakie należy wykonać u poszkodowanych w różnego rodzaju zdarzeniach. Procedury te były następnie kilkakrotnie aktualizowane, co ostatecznie doprowadziło do ich pełnej spójności ze współcześnie obowiązującymi normami.

Procedury jedynie wytyczają kierunek postępowania, natomiast szczegółowe techniki wymagają dokładniejszego opisu. I to jest najważniejszy cel książki. Strażakom zawsze przyświecała idea standaryzacji działań. W publikacji zawarto procedury, techniki wykonywania poszczególnych czynności, a także zasady posługiwania się dostępnym sprzętem (w dużym zakresie przedstawiono je na rycinach). Ciekawy element stanowią również analizy realnych akcji z opisami kolejnych czynności ratowniczych, jakie należy wykonać w danym przypadku.

Książkę napisali dwaj lekarze i ratownik medyczny, od wielu lat pełniący służbę w Państwowej Straży Pożarnej, a więc doskonale znający tę pracę „od środka”. Autorzy mają doświadczenie zdobyte zarówno w działaniach ratowniczych jednostek KSRG, w tym na misjach zagranicznych z grupami poszukiwawczo-ratowniczymi, jak i w działaniach zespołów ratownictwa medycznego. Wyszkolili oni liczne zastępy strażaków Państwowej Straży Pożarnej i Ochotniczej Straży Pożarnej. W związku z tym, tłumacząc zawiłości ratownictwa medycznego, posługują się językiem zrozumiałym dla nie-medyków; stosują pewne uproszczenia i powtórzenia.

Warto wspomnieć, że obecnie można w internecie znaleźć wiele stron, aplikacji dostępnych na smartfony, prezentacji i kursów e-learningowych dotyczących ratownictwa medycznego. Autorzy

Użyteczne informacje w czasie stosowania AED

z Niezwłocznie wytrzyj wilgotną skórę przed naklejeniem elektrod.

z Zgól lub obetnij nadmierne owłosienie w miejscu naklejania elektrod, jeżeli nie opóźni to w czasie wykonania pierwszej defibrylacji.

z Usuń plastry z miejsca naklejenia elektrod i wytrzyj skórę do sucha.

z Rozruszniki serca, kardiowertery defibrylatory: elektrodę należy umieścić w odległości co najmniej 8 cm od urządzenia lub zastosować alternatywne ułożenie elektrod (przednio-boczne, przednio-tylne).

z Cała procedura defibrylacji powinna być przeprowadzona tak, aby przerwa w uciśnięciach klatki piersiowej trwała krócej niż 5 sekund.

4.4. SYTUACJE SZCZEGÓLNE

z Zatrucie wziewne

W przypadku stwierdzenia braku prawidłowego oddechu u poszkodowanego z podejrzeniem zatrucia wziewnego, ratownik powinien wykonać 5 oddechów ratowniczych. Po ich wykonaniu w warunkach normotermii w ciągu 10 sekund powinien dokonać oceny obecności oznak krążenia: występowania tętna na tętnicy szyjnej, a w przypadku wątpliwości, czy ono jest obecne, oceny obecności jakiegokolwiek ruchu, kaszlu lub prawidłowego oddechu. W przypadku braku oznak krążenia, ratownik musi rozpocząć RKO w sekwencji 30 uciśnięć klatki piersiowej na 2 oddechy ratownicze u osób dorosłych.

PAMIĘTAJ! Nadgłośniowych przyrządów do udrożniania dróg oddechowych nie należy zakładać w przypadku oparzenia górnych dróg oddechowych.

PAMIĘTAJ! W przypadku podejrzenia zatrucia wziewnego prowadzenie sztucznej wentylacji metodą usta–usta, usta–maska jest zakazane

Jeżeli tętno jest obecne, a nie ma prawidłowego oddechu, ratownik musi rozpocząć prowadzenie sztucznej wentylacji. Po minucie – ponownie ocenić obecność oznak krążenia i podjąć działania w zależności od wyniku dokonanej oceny.

z Tonięcie

W przypadku stwierdzenia braku prawidłowego oddechu u poszkodowanego tonącego, ratownik powinien wykonać 5 oddechów ratowniczych. Po ich wykonaniu w warunkach normotermii w ciągu 10 sekund powinien dokonać oceny obecności oznak krążenia: występowania tętna na tętnicy szyjnej, a w przypadku wątpliwości, czy ono jest obecne, oceny obecności jakiegokolwiek ruchu, kaszlu lub prawidłowego oddechu. W przypadku braku oznak krążenia, ratownik musi rozpocząć RKO w sekwencji 30 uciśnięć klatki piersiowej na 2 oddechy ratownicze u osób dorosłych lub w sposób asynchroniczny po założeniu nadgłośniowych przyrządów do udrożniania dróg oddechowych.

PAMIĘTAJ! Przed udrożnieniem dróg oddechowych należy zwrócić szczególną uwagę na zawartość jamy ustnej. Natomiast podczas prowadzenia RKO – na możliwość wystąpienia regurgitacji, czyli przedostawania się treści pokarmowej z żołądka do dróg oddechowych.

PAMIĘTAJ! W przypadku tonięcia, kiedy zachodzi konieczność prowadzenia sztucznej wentylacji u poszkodowanego z niezabezpieczoną drożnością dróg oddechowych, prawidłowo wykonany przez ratownika ucisk na chrząstkę pierścieniowatą (rękoczyn Sellicka) może zmniejszyć rozdęcie żołądka i poprawić wentylację.

Jeżeli tętno jest obecne, a nie ma prawidłowego oddechu, ratownik musi rozpocząć prowadzenie sztucznej wentylacji. Po minucie – ponownie ocenić obecność oznak krążenia i podjąć działania w zależności od wyniku dokonanej oceny.

z Ciasne przestrzenie

Jeżeli poszkodowany, u którego należy prowadzić RKO, znajduje się w ciasnej przestrzeni i nie ma możliwości jego szybkiej ewakuacji do miejsca, w którym można będzie prowadzić RKO, ratownik musi skorygować sposób wykonywania czynności resuscytacyjnych. Czynności te w przypadku jednego ratownika należy wykonywać zza głowy poszkodowanego (ratownik klęczy za głową poszkodowanego i na przemian w odpowiedniej sekwencji wykonuje uciskanie klatki piersiowej i sztuczną wentylację).

W przypadku obecności dwóch ratowników jeden wykonuje uciskanie klatki piersiowej, stojąc lub kucając w rozkroku nad poszkodowanym, a drugi sztuczną wentylację.

cd. tabeli 6.1.

Pozycja odmóżdżeniowa.

• Siniaki, rany, krwawienie, zniekształcenie, wypływ krwi i/lub płynu mózgowo-rdzeniowego z uszu i/lub nosa, zasinienie wokół oczodołów (krwiaki okularowe), obrzęk i/lub przebarwienie za uchem (objaw Battle'a)

Krwiaki okularowe. Objaw Battle’a.

• Źrenice (poszerzone, nie reagują na światło → prawdopodobnie uszkodzenie pnia mózgu; poszerzone, reagują na światło → uszkodzenie często ma charakter odwracalny; jednostronnie poszerzona źrenica, reaguje na światło → objaw wzrostu ciśnienia śródczaszkowego)

Źrenice poszerzone.

Wywiad SAMPLE

Źrenice poszerzone jednostronnie.