SPIS TREŚCI
ROZDZIA Ł 1 Mechanizm i ź ród ł a wzrostu
1.1. Dualizm gospodarki ś wiatowej
1.2. Podstawowe fakty dotycz ące wzrostu gospodarczego
1.4. Krzywa kapeluszowa dla TFA
1.5. Krzywa kapeluszowa dla krajów spoza TFA
1.6. Problemy z teori ą wzrostu dla krajów spoza obszaru TFA
1.7. „Ca ło ś ciowa” teoria Parente’a i Prescotta
1.9. Implikacje teorii na d ł u ż szą met ę
ROZDZIA Ł 2
innowacji a system ekonomiczny
2.1. G łówne trendy w historii wzrostu gospodarki ś wiatowej: podsumowanie
2.2. Zjawisko globalnej industrializacji i przej ś cie od spo łeczeń stwa predo postindustrialnego 42
2.3. Epoka gwa ł townego wzrostu innowacji oraz przemiana feudalizmu i socjalizmu w kapitalizm 43
2.4. Innowacyjne granice wzrostu gospodarczego i moż liwo ść przemiany liberalnego kapitalizmu w wolnorynkow ą socjaldemokrację 46
ROZDZIA Ł 3
Stabilno ść makroekonomiczna jako czynnik d ł ugofalowego wzrostu 49
ROZDZIA Ł 4
Gospodarka światowa w XXI wieku: czy trendy wieku XX b ę d ą kontynuowane
4.1. Systematyczny wzrost wskaź nika praw politycznych oraz wskaź nika poziomu demokracji 52
4.2. Silnie rosn ący trend dost ę pno ś ci do produktów technologicznie zaawansowanych
4.3. Tempo wzrostu PKB per capita w krajach najbardziej zaawansowanych technologicznie – porównanie XIX i XX w. i prognoza dla XXI w.
4.4. Nierównomierny wzrost PKB per capita mię dzy krajami 55
CZ ĘŚĆ II. Polska transformacja, ogólny zarys i szczegółowe początki
ROZDZIA Ł 5
Transformacja gospodarczo-spo łeczna Polski w latach 1989–2014 i wspó łczesne wyzwania w ogólnym zarysie
5.1. G łówne cele transformacji 61
5.2. Konsekwencje rozpadu poprzedniego systemu ekonomicznego dla przebiegu transformacji 62
5.3. Efekty transformacji gospodarczej – ogólna ocena 25-lecia
5.4. Kwestie budzące spory w debacie publicznej na temat transformacji gospodarczej
5.5. Szczególne osi ą gnię cia
5.6. Nadrabianie zaleg ło ś ci rozwojowych: dlaczego tylko umiarkowanie szybkie?
5.7. Paradoks wysokiej innowacyjno ś ci polskiej gospodarki i niskiej innowacyjno ś ci polskiego B+R oraz pu ł apka ś redniego rozwoju
ROZDZIA Ł 6
Odpowiedzi na pytania Tadeusza Kowalika dotycz ące roku 1989
ROZDZIA Ł 7
Odpowiedzi na pytania Tadeusza Kowalika dotycz ące roku 1990
ROZDZIA Ł 8
Rozmowa z Janem Krzysztofem Bieleckim o transformacji w roku 1991 225
ROZDZIA Ł 9
Odpowiedzi na pytania Tadeusza Kowalika dotycz ące lat 1992–1993 oraz 2008–2010
CZ ĘŚĆ III. G łówne problemy rozwojowe Polski i propozycje reform
ROZDZIA Ł 10
Problemy i reformy w ogólnym zarysie
10.1. Cele zasadnicze i po ś rednie
10.2. Błę dne oceny i b łę dne propozycje zmian
10.3. Najwa ż niejsze polskie problemy wymagające szybkiego rozwi ą zania
ROZDZIA Ł 11
Propozycje niektórych reform
11.1. Zmiany warunków prawnofiskalnych dla przedsię biorstw
11.2. Zmiany dotyczące rynku pracy
11.3. Zmiany w systemie podatkowym
11.4. D ł ug publiczny i wynik sektora finansów publicznych
11.5. Szkolnictwo
11.6. System opieki zdrowotnej i propozycje zmian
ROZDZIA Ł 12
Perspektywy dalszego zmniejszania luki cywilizacyjnej Polski – z wywiadu dla miesię cznika „Forbes”
IV. Perspektywy dla strefy euro
ROZDZIA Ł 13
D ł ugo- i krótkoterminowe perspektywy dla strefy euro
13.1. Uwagi ogólne
13.2. Zamierzone polityczne i ekonomiczne funkcje integracyjne euro dla Unii Europejskiej
13.3. Przyczyny bieżącego kryzysu
13.4. Jak zmniejszyć ryzyko wyst ą pienia efektu domina i potencjalnej dezintegracji unii walutowej?
13.5. Problemy dystrybucji mię dzy krajami i roz łożenia w czasie kosztów reform
13.6. Do ś wiadczenia Stanów Zjednoczonych z uni ą monetarn ą i ich implikacje dla strefy euro
13.7. Pakt fiskalny w sprawie stabilno ś ci i zarządzania
13.8. Kontekst globalny – wzrost presji konkurencyjnej ze strony
i Indii
13.9. Strategia euro dla Polski
13.10. Wnioski
ROZDZIA Ł 14
Nowy raport NBP o strefie euro i polskiej drodze do euro
14.1. Problemy
14.2. Dobre akcenty raportu
14.3. Akcenty problematyczne
ROZDZIA Ł 15
Ekonomiczne i polityczne konsekwencje pozostawania poza stref ą euro dla krajów UE
15.1. Reformy w strefie euro a uodpornienie na kryzysy
15.2. Koszty ekonomiczne pozostawania przez Polskę poza strefą euro
15.3. Argumenty w debacie o terminie wej ś cia Polski do strefy euro
dystans technologiczny i cywilizacyjny w stosunku do technologicznie najbardziej rozwiniętej części świata.
Następnie należ y określić, co wed ł ug najnowszej wiedzy ekonomicznej ma zasadnicze znaczenie dla osi ą gnięcia tak sformu łowanych celów zasadniczych, po czym wskazać argumenty przemawiające za tym, że proponowane w programie reformy oka żą się skuteczne w d ążeniu do osi ą gnięcia tych celów. W odniesieniu do pierwszego celu zasadniczego, dotyczącego wzrostu gospodarczego, trzeba sformu łować kilka podstawowych celów poś rednich. Argumentowa ł bym za wyborem pięciu takich celów, które przedstawiam poni żej.
1. Zerowy lub niemal zerowy deficyt sektora finansów publicznych, czyli poprawa wyniku sektora finansów publicznych ś rednio o około 3–4% PKB w stosunku do ś redniego wyniku uzyskanego w ostatnich 25. latach.
2. Oszczędności krajowe na poziomie oko ło 20–25% PKB, czyli o około 5–10% PKB wyższe ni ż w ostatnich 25. latach.
3. Zmniejszenie za oko ło 20 lat stopy bezrobocia1 w Polsce C z około 15–30% i w Polsce B z oko ło 10–15%, jakie odnotowujemy w ostatnich 10–15 latach, do około 5–10% charakterystycznego dla Polski A.
4. Znaczne podniesienie wska ź nika aktywności zawodowej, do ś redniego poziomu odnotowywanego w UE, m.in. przez szybsze podniesienie wieku emerytalnego, odbudowę szkolnictwa zawodowego i du że budownictwo czynszowe w Polsce A.
5. Znaczne zmniejszenie utrudnień w prowadzeniu dzia łalności gospodarczej (zob. tab. 10.1).
Ka żdemu z tych celów poś rednich trzeba podporządkować pakiet reform, a następnie wykazać, że te pakiety b ęd ą skuteczne w osią gnięciu takich celów. Między nimi występują też związki przyczynowe i skutkowe. Realizacja celu pierwszego bardzo by pomogła w realizacji celu drugiego. Realizacja celu czwartego bardzo by pomogła w realizacji celu trzeciego, a realizacja celu piątego pomogłaby w realizacji celów trzeciego i czwartego. Aby osią gnąć
1 Stopy liczonej według metodologii polskiej, zgodnie z którą jest ona o 3 p.p. wyższa niż liczona według metodologii Eurostatu.
10. Problemy i reformy w ogólnym zarysie
TABELA 10.1. Czynniki utrudniające prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce według ankietowanych
CzynnikiProcent wskazań
Regulacje podatkowe20,4
Restrykcyjne prawo pracy13,6
Nieefektywność administracji publicznej13,4
Stopy podatkowe11,5
Dostęp do finansowania10,3
Niewystarczająca infrastruktura 8,2
Nieadekwatne wykształcenie pracowników 3,2
Niska etyka pracy 2,8
Inflacja 2,7
Korupcja 2,6
Niestabilność polityczna 2,1
Jakość publicznej służby zdrowia 1,3
Zagrożenie zamachami politycznymi 1,1
Przestępczość, złodziejstwo 0,5
Regulacje rynku walutowego 0,4
Źródło: na podstawie wyników badań Global Competitiveness Report, 2012/2013.
wymienione przeze mnie dwa cele zasadnicze, oprócz realizacji wymienionych wyżej celów poś rednich potrzebne by ł yby, być może, jeszcze jakieś dzia łania dodatkowe.
10.2. Błędne oceny i błędne propozycje zmian
Przy okazji tworzenia raportów i propozycji programowych moż na spotkać b łędne analizy ekonomiczne. Dotyczy to zw łaszcza często formu łowanej diagnozy, jakoby głównym zagrożeniem dla polskiej gospodarki by ła zbyt niska konkurencyjność polskich produktów, a najwa ż niejszym zwi ą zanym z tym problemem – zbyt niska innowacyjność polskiej gospodarki.
Obie te diagnozy są b łędne. Gospodarka jest konkurencyjna na rynkach światowych, jeśli jednostkowe koszty produkcji eksportowej są na tyle niskie, że pozwalają utrzymać równowagę w bilansie handlowym, czy ewentualnie w bilansie płatniczym. Tak ą sytuację równowagi mamy w Polsce w 2015 r. i na ogó ł mieliśmy przez ostatnie 25 lat. Nie grozi nam też utrata kontroli nad