Wąski pas lądu

1

C o roku wydaje się, że jest coraz trudniej, musi włożyć w to więcej wysiłku na miarę wchodzenia pod górę z plecakiem kamieni, a za każdym razem jest tych kamieni o kilka więcej.

Jeździ po znanych drogach, przecina małe i schludne miasteczka, pokonuje odcinki, które je ze sobą łączą.

W lusterku widzi wzgórza nagie i te gęsto porośnięte sosnowymi lasami, które pojawiają się i znikają, długie płowe trawy falują mu na pożegnanie. Albo widzi ciemne ogony kotów machające nad znikającymi stawami. Próbuje na równinie i na wzgórzach, od strony oceanu i od zatoki. Staje za turystami i usiłuje patrzeć na to wszystko ich oczami. Staje sam i przygląda się zmierzchowi zapadającemu nad portem Pamet.

Nie widzi nic, czego by już wcześniej nie widział.

I też

niczego

nie

odczuwa,

chyba

że

bliżej

niesprecyzowane doznanie w trzewiach.

Natrafia na sceny, które już sobie pobrał, poskręcał, ułożył, sprzedał. Sceny, które kiedyś przyspieszały

obieg krwi, powodowały, że ręka poci mu się tak bardzo, że nie jest w stanie utrzymać pędzla. Teraz przejeżdża obok, a one nic dla niego nie znaczą. Jest wilkiem, który kiedyś zwykł wypatrywać swoich ofiar w biurze, a teraz mija dział sekretarek, nawet się za nimi nie oglądając.

Jasne,

zdarzają

się

różne

momenty.

Momenty

nadziei, kiedy wjeżdża do miasteczka, zapuszcza się w boczne uliczki czy spogląda ponownie na sklep spożywczy, bo może poprzednim razem, albo jeszcze poprzednim, coś przeoczył. Musi tu przecież coś być.

Zatrzymuje się, wysiada i chwilę spaceruje, czasem wysiada i spaceruje długo. Mierzy wzrokiem witrynę sklepu, budę, ganek domu, próbuje sobie wyobrazić, jak przyjmują czy odrzucają światło. Przechodzi na drugą stronę ulicy, żeby sprawdzić, gdzie ukrywa cień.

O zmierzchu już nie jest taki wybredny, wtedy prawie

wszystko

się

nada.

Front

stodoły

czy

nieoczekiwany szczyt dachu wystający spomiędzy drzew

wystarczą,

nieutwardzoną

by

go

drogę.

zwabić

Koła

na

walczą

jakąś

starą

z nieprzyjazną

nawierzchnią, żywopłoty chwytają w swoje szpony boki samochodu, a jego ogarnia nagłe uczucie, że być może to jest to, to może być – nie, na pewno to, i wtedy…

Wtedy przekonuje się, że mimo wszystko nic tam nie ma.

Z nastaniem nocy jedzie wyboistą piaszczystą drogą dla wozów końskich, prowadzącą do domu. W świetle reflektorów

nocne

pogardy.

Dom

owady rzuca

wykonują blask

swój

taniec

ze wzgórza.

W podświetlonym

lampą

oknie

pojawia

się

mała

niespokojna głowa żony.

Bez pośpiechu kładzie samochód spać, powoli zamyka drzwi garażu i wykonuje ostatnich kilka kroków po

schodach

do

domu,

oto

myśliwy

wraca

do

obozowiska z pustymi rękoma i pustym umysłem. Żona,

kiedy

jest

z nim,

zawsze

coś

potrafi

powiedzieć.

– Nie czujesz się dumny? – pyta.

– Nieszczególnie.

– Będzie już na zawsze wisiał na ścianie, na dole widnieje twój podpis, coś, co stworzyłeś, czego nikt inny

nie

umiałby

stworzyć.

I nie

jesteś

z tego

powodu… Jak to możliwe?

– Może dlatego, że inaczej postrzegam różne rzeczy niż ty.

– Nie kochasz tego? Dobrze więc, że nie mieliśmy dzieci, skoro tworzysz coś, a potem tego nie kochasz.

– Co masz na myśli, mówiąc „tego”?

– No wiesz, stodoły, gospodarstwa, domu, tego, co zostało uwiecznione.

– No to chyba nie kocham.

Nie mówi jej, że gdy znajdzie to coś, wtedy owszem, towarzyszy mu to uczucie. Wtedy, kiedy nosi to w głowie i spokojnie czeka, aż nabierze kształtu. Kiedy nieśmiało spogląda na wykonane szkice i czuje w sobie to pragnienie. Gdy jest w jego głowie, wyłaniając się z półmroku. Tak, wtedy to faktycznie jest miłość. Dużo silniejsza niż ta, którą kiedykolwiek odczuwał do niej

albo jakiejkolwiek innej kobiety.

Ona lubi z nim jeździć, kiedy zaczyna poszukiwania, o ile nie trwają one w nieskończoność. Nazywa to „asystą

przy

poczęciu”.

Lubi

też

rozmawiać

w samochodzie, siedzieć obok niego, zadawać pytania.

Sama lubi na nie odpowiadać. Będzie wpatrywać się w niego

i naciskać,

aż

coś

znajdzie,

i dlatego

przeważnie stara się spełnić jej oczekiwania.

– Przypuszczam, że jeśli kocham, to ideę – mówi on.

– Wiesz, kiedy jest u mnie w głowie, nabiera kształtu.

Ale wtedy…

– Co? Co wtedy? Powiedz mi, co?

– Kiedy już zaczyna nabierać… To znaczy, kiedy jest już tego więcej na płótnie niż w mojej głowie, jakoś zawsze tak się dzieje, że w sumie wychodzi mniej, niż się spodziewałem. Im dłużej to robię, tym bardziej to zabijam. I wtedy widzę już jedynie… rozkład, chyba tak bym to nazwał.

– Rozkład?

– Jak ta idea gnije.

Ona wierci się na swoim siedzeniu, jej koński ogon podskakuje z irytacją.

– Przecież to niedorzeczne! W życiu nie słyszałam takiego… No nie! Nie pozwolę ci tego mówić. Po prostu nie pozwolę.

Kiedy tak się zachowuje, przypomina sobie, że ją kocha.

Rano żona wychodzi z nim na zewnątrz i prowadzi go wokół domu.

– Rozejrzyj się tylko – mówi. – Wszystko, co wokół widzisz, to piękno.

– Ale nie mój typ piękna.

Wieczorem też to robi. Teraz pokazuje mu poświatę schyłku lata na ziemi wszędzie wokół, zachód, który roztapia się niczym barwna żarówka w morzu, morze przypominające zgniecione aluminium.

On kręci głową.

– Nic – mówi do niej. – Nic, nic, i jeszcze raz nic.

Wracają razem do domu, szykują kolację i siedzą w milczeniu, które w jego odczuciu jest towarzyską ciszą – radio cicho gra, słychać odgłos przewracanych przez niego kartek.

Ona delikatnie dzierga swój chodniczek. Nie można powiedzieć, że chodzą koło siebie na paluszkach i absolutnie nie siedzą jak na szpilkach, ale oboje starają się bardzo, by nie zaburzyć tego spokoju, by trwał maksymalnie długo.

We wtorkowy

wieczór,

kiedy

wrócili

z Orleans,

powiedział do niej: – Nie

mogę

pracować,

kiedy

wokół

jest

tyle

zajadłości. Nie zniosę kolejnej bójki.

– Ty nie możesz? Ty? Jesteś tu sam? A ja? Co ze mną? Ja też jestem artystką, gdybyś zapomniał.

Całe lato przez te kłótnie nie mogłam wziąć do ręki pędzla i…

– Te wszystkie krzyki, oskarżenia, prowokacje. Po prostu nie mogę.

– Mnie to też boli.

– Domyślam się, że na pewno.

– Nie, mnie boli bardziej! – krzyknęła i oparłszy się plecami o ścianę, osunęła się po chwili na podłogę, po czym objęła dłońmi głowę. – Po tych wszystkich latach to takie odrażające, że w ogóle nie zwracasz na mnie uwagi, i moje serce uschło z samotności. Dlatego moje obrazy rodzą się martwe i dlatego nie jestem w stanie stworzyć żadnego.

Kiedy tak mówi, już nie pamięta, w jaki sposób ani dlaczego kiedykolwiek ją kochał. Ale przecież wie, jak trudne i dla niej są te jego posępne chwile milczenia, to, jak bardzo pragnie uznania, którego nigdy nie dostanie.

Kiedyś

nazywała

to

uznaniem

„autonomicznego prawa”, ale on przypuszcza, że dzisiaj zadowoliłaby się jakimkolwiek uznaniem.

Prędzej

czy

później

to

wszystko

znowu

się

nagromadzi – rozczarowania, wzajemne oskarżenia, obwinianie. Nagromadzi się i wybuchnie. To tak, jakby nosiła w środku skrzynkę z wężami, które syczą, by je wypuszczono, wystarczy, że ktoś nachyli się i otworzy.

Tymczasem jednak w ten spokojny wieczór na zewnątrz rozciąga się morze, rozchodzi się uspokajający zapach nafty, światło lampy.

Czeka, przyglądając się jej nieruchomej nachylonej głowie, pod którą poruszają się zwinne palce.

– Chciałabyś, żebym ci poczytał? – odzywa się w końcu.

Podnosi wzrok, w kąciku jej oka błyszczy łza.

– Żałuję… – zaczyna.

On kiwa głową.

– Wiem, wiem… – mówi.

[FRAGMENT 2] Gdyby mógł ją odnaleźć w tym roku!

Raz

mu

się

wydawało,

że

ją

dostrzega

na

zatłoczonym chodniku. To było w Provincetown, kilka tygodni temu – podczas jednego z tych dni, kiedy udał się tam sam. Jak tylko dotarł na miejsce, pożałował tego i starał się jak najspieszniej uciec z zatłoczonego miasta, z dala od hałasu i zamieszania. Ale niestety utknął w korku. Ze sklepu Lobster Pot wyszła kobieta i ruszyła chodnikiem. Kiedy ją dogonił, poruszając się wolno w rzece samochodów, widział, jak wchłania ją tłum, potem ją uwalnia, aż w końcu poszła szybciej niż on. W tym miejscu skończył się największy ruch na drodze,

ale

zatrzymawszy

został

z nią,

samochód,

na

żeby

skraju dać

jej

miasta, odrobinę

przewagi. Ruszył za nią, kiedy skręciła w Snail Road.

To był ten sam wzrost i kształt, rozmiar głowy. Nie miała na głowie kapelusza – włosy spięte w koczek na karku bardziej białe niż blond, platynowe. Kiedy się jednak zatrzymała, by przejść na drugą stronę ulicy, okazało się, że te włosy należą do kogoś innego.

Teraz pojawiła się ta kobieta na plaży. Ciągle zmienia zdanie na jej temat. Odstaje od reszty, trzyma się na dystans, ale to może dlatego, że jako jedyna jest zawsze całkowicie ubrana. Widział ją może trzy albo cztery razy, a potem zauważył ją stojącą na szczycie schodów wiodących na plażę. Zawsze miała na sobie długie luźne spodnie, bluzki z długim rękawem i żółty

kapelusz z rondem. Być może takie podobieństwo ubioru pozwoliło mu sobie wyobrazić, że to ta sama dziewczyna. Może kierowała nim nostalgia – żal za dawną utraconą miłością, która miała podobną figurę.

Ta dziewczyna z plaży nigdy nie zostaje tam długo.

Była też nad morzem w dniu, kiedy jego żonę poniosło, ale odeszła przed ewakuacją – oddaliła się w stronę plaży Corn Hill z towarzyszącym jej mężczyzną. Miał wrażenie, że to nie jest ten sam mężczyzna co przed rokiem – ten, który stał na progu.

Koncepcja muzy. Tak naprawdę nigdy go nie nęciła.

Od czasu do czasu słyszy, jak ludzie o tym mówią, ale zawsze podejrzewał, że to kolejny sposób na to, by gonić za kobietą albo ją kontrolować. On, w każdym razie,

muzy

nie

potrzebuje.

Nie

chciałby

takiej

odpowiedzialności. A jednocześnie mu jej brak – tej kobiety, której jest za gorąco, stojącej w progu domu w bocznej uliczce Eastham. Wie, że rozpaczliwie jej potrzebuje

i że

jest

jednocześnie

niedorzeczny.

Wygląda jednak na to, że sam sobie nie poradzi.

Gdyby tylko zdołał ją znaleźć, stałoby się tak jak w zeszłym

roku,

kiedy

już

prawie

się

poddał.

Wyszedłby zza rogu, a ona by tam była, zajmując się tym, co by akurat robiła, siedząc, nachylając się, zwisając

z drzewa

głową

w dół.

Wtedy

musiałby

jedynie sięgnąć, chwycić i wyrwać się z marazmu.

Przejeżdża

z południowej

części

Wellfleet

do

północnego Eastham. Zatrzymuje się przy latarni morskiej

Nauset,

by

popatrzeć

na

mężczyznę

z aparatem fotograficznym, pracującego z wytężeniem

nad widokiem. Chciałby usłyszeć dźwięk, jaki taki aparat

może

wydawać,

kiedy

odłamuje

kolejny

fragment latarni, oceanu, nieba. Opuszcza szybę, ale dociera do niego jedynie odgłos kołyszącego się Atlantyku. Fotograf to wygina się do tyłu, to nachyla i przyklęka, po chwili klęczy już na obu kolanach.

W końcu kładzie się na brzuchu, wyciąga ręce nad urwiskiem

i pochłania

jeszcze

jeden

kawałek

krajobrazu.

Zazdrości temu mężczyźnie – tego pełnego zapału, zachłannego pstrykania, nieposkromionego głodu, by uchwycić jak najwięcej i jak najszybciej. Mężczyzna wstaje i schodzi na plażę, jeszcze parę razy gwałtownie się odwraca, pstrykając ponownie, tak jakby przyłapał coś lub kogoś na podglądaniu.

Kiedy mężczyzna już sobie poszedł, sięga po kartkę ze sterty leżącej obok na siedzeniu, potem jedną rękę wkłada do

zapinanej

na

zatrzask

kieszeni, żeby

wyciągnąć ołówek. Musi jednak zadać sobie pytanie, dlaczego – dlaczego potrzebuje kartki i ołówka – co zamierza z nimi zrobić? Odkłada kartkę z powrotem na siedzenie, rękę wyjmuje z kieszeni i kładzie ją na kierownicy, po czym włącza silnik.