"Dzieci Hitlera. Jak żyć z piętnem ojca nazisty" Gerald Posner

FRAGMENT ROZDZIAŁU

ŻADNEJ SPRAWIEDLIWOŚCI, SAMI MŚCICIELE DOKTOR JOSEF MENGELE Z AUSCHWITZ I JEGO JEDYNY SYN ROLF

W

bezchmurne dni płomienie i czarny dym buchający z krematoryjnych kominów widać było z odległości pięćdziesięciu kilometrów. Chociaż głównym celem Auschwitz była masowa eksterminacja, obóz dostarczał także niewolniczej siły roboczej trzydziestu czterem niemieckim firmom, które tworzyły podobozy przy pobliskich zakładach przemysłowych. Korporacje, których nazwy widnieją na wielu domowych sprzętach, takie jak Bayer, AEG, Krupp, Siemens i IG Farben, wynajmowały więźniów do pracy. W Auschwitz przebywało w tamtym okresie ponad sto tysięcy ludzi i większość z nich pracowała, aż zmarła z przemęczenia.

Taki widok ujrzał Mengele po przyjeździe na miejsce. W ciągu kolejnych dwudziestu miesięcy zapisał się niechlubnie na kartach historii. W wielu lekarzach z SS trudna praca w obozie budziła wstręt, ale Mengele rozkoszował się swoimi obowiązkami. Jego entuzjazm najbardziej uwidaczniał się podczas selekcji nowo przybyłych więźniów. Jeden lekarz z SS musiał zawsze wyjść na spotkanie setkom tysięcy więźniów, którzy docierali do obozu w tragicznych warunkach, stłoczeni w bydlęcych wagonach. Nowi więźniowie stawali przed lekarzem, który kierował ich na prawo lub na lewo. Ci pierwsi mieli w Auschwitz pracować. Ci drudzy, czyli większość, trafiali do komór gazowych.

Koledzy Mengelego po fachu ze wszystkich narzuconych im zadań najbardziej stresowali się przeprowadzaniem selekcji. Mengele natomiast nie czekał na swoją cotygodniową wartę przy rampach kolejowych, tylko ochotniczo zgłaszał się na dodatkowe zmiany. Ocalali dostarczyli szczegółowych relacji ze swoich pierwszych doświadczeń w Auschwitz. Mengele miał na sobie esesmański mundur w nieskazitelnym stanie, czarne lśniące wysokie

4

Gerald Posner | dzieci hitlera

buty i oficerską czapkę, która przekrzywiała się zawadiacko na jedną stronę.

Młody i przystojny lekarz nosił białe rękawiczki i często dzierżył w dłoni wypolerowaną laskę albo papierosa bez filtra. Od czasu do czasu uśmiechał się lub gwizdał jedną ze swoich ulubionych arii operowych. Podczas gdy mężczyzn oddzielano od kobiet, on przechadzał się między więźniami w poszukiwaniu bliźniąt do swoich ulubionych eksperymentów medycznych.

W wyniku selekcji dokony-wanych przez Josefa Mengelego zginęło czterysta tysięcy ludzi. „Dla mnie tyle wystarczy, by uznać go winnym wszystkiego” – oznajmia Rolf Mengele. „Samo przebywanie w miejscu takim jak Auschwitz to zbrodnia.

Ale te selekcje to dodatkowy powód, by wierzyć, że jest winny zarzucanych mu czynów. Ponosi odpowiedzialność za morderstwa. Tyle razy próbowałem zrozumieć, jak mógł tam wylądować, robić te rzeczy. Nie potrafię. To wydaje się takie nierzeczywiste, a on – obcy. Jakby zagłada w Auschwitz zdarzyła się w na innej planecie”.

W tych dziwnych obozowych warunkach Josef Mengele nie poprzestał na odgrywaniu Boga i wybieraniu, kto przeżyje, a kto ma umrzeć. Wkrótce po przyjeździe dzięki swojej gorliwości został naczelnikiem obozów: kobiecego i dziecięcego oraz cygańskiego. W tej roli o każdej porze dnia i nocy przeprowadzał liczne niespodziewane selekcje zarówno w podobozach, jak i w lazaretach. Sam widok Mengelego budził przerażenie.

Na swoją reputację w obozie zapracował również, przyczyniwszy się do budowy specjalnego laboratorium w krematorium II w Birkenau, gdzie poddawano sekcji dopiero co zagazowane ofiary. W laboratorium wyposażonym w najnowocześniejszy sprzęt na czerwonej betonowej podłodze stał stół sekcyjny z polerowanego marmuru, otoczony kilkoma zlewami. Fundusze na laboratorium pozyskano od mentora Mengelego z Berlina, profesora von Verschuera. To właśnie w tej pracowni Mengele prowadził „badania”, by udoskonalić „rasę aryjską”. Z myślą o czystości rasowej przyszłych niemieckich pokoleń zgromadził tysiące bliźniąt. Jedno dziecko w każdej parze traktował

ŻADNEJ SPRAWIEDLIWOŚCI, SAMI MŚCICIELE

5

jako obiekt kontrolny. Swoje króliki doświadczalne trzymał w specjalnych barakach zwanych „zoo”.

W ramach badań przeprowadzał prymitywne operacje i bolesne testy, niemal zawsze bez znieczulenia. Wykonywał niepotrzebne amputacje, punkcje lędźwiowe, wstrzykiwał tyfus i celowo zadawał rany, by porównać reakcje.

Pod skórę głowy wtłaczał rozpuszczalnik, żeby zmienić kolor włosów z ciemnego na jasny, a do oczu wprowadzał barwniki, by brązowe tęczówki stały się niebieskie. Jeżeli jedno z bliźniąt umierało, Mengele natychmiast kazał zabić drugie, by równocześnie przeprowadzić autopsje. Używał sprzętu do elektrowstrząsów, żeby badać wytrzymałość więźniów, co dla większości kończyło się śmiercią lub śpiączką. Aparaty rentgenowskie wykorzystywał do sterylizacji kobiet. Dla kaprysu zakleił pewnej kobiecie piersi taśmą, żeby sprawdzić, jak długo jej nowonarodzone dziecko wytrzyma bez pokarmu. Miłosierdzie okazała matce pewna pielęgniarka. Podała jej strzykawkę z morfiną, by ta, powodowana litością, zabiła niemowlę.

W trzydzieste trzecie urodziny Mengelego, czyli 16 marca 1944 roku, w Günzburgu na świat przyszedł Rolf. Mengele był skryty i nie wspomniał o narodzinach syna kolegom z SS. Nie wziął nawet urlopu, został w Auschwitz i między kwietniem a sierpniem przeprowadził trzydzieści dziewięć selekcji wśród węgierskich Żydów, których w tamtym okresie sprowadzono najwięcej ze wszystkich nacji. Syna zobaczył dopiero sześć miesięcy po urodzeniu, podczas tygodniowej przepustki.

Po wojnie niektórzy przyjaciele i członkowie rodziny Mengelego twierdzili, że historie o nim są wyolbrzymione, a sam Josef źle znosił pracę w Auschwitz i postępował tak, jak mu pozwalały warunki. Rolf usłyszał tę samą linię obrony bezpośrednio z ust ojca: „Powiedział mi z przekonaniem, że Auschwitz istniało, zanim on się tam zjawił, i że był jedynie małym trybikiem w wielkiej maszynie. Kiedy odparłem, że uważam Auschwitz za jeden z największych przejawów bestialstwa i brutalności, odrzekł, że nie rozumiem. Powiedział, że pojechał tam, bo musiał wypełnić obowiązek i wykonywać rozkazy.

Wszyscy musieli to robić, żeby przetrwać, zadziałał podstawowy instynkt

6

Gerald Posner | dzieci hitlera

samozachowawczy. Powiedział, że nie był w stanie się nad tym zastanowić.

Nie czuł się osobiście odpowiedzialny za to, co wydarzyło się w obozie”. „Twierdził, że chciał pomóc ludziom, ale jego możliwości były ograniczone.

Użył analogii do szpitala polowego w czasie wojny. Jeżeli lekarz ma jednocześnie dziesięciu poważnie rannych żołnierzy, musi szybko zdecydować, którego operować w pierwszej kolejności. W ten sposób skazuje pozostałych na śmierć. Ojciec zapytał mnie: «Co miałem zrobić, gdy ludzie trafiali na rampę? Byli chorzy, półmartwi”. Powiedział, że panujące w obozie warunki przerastają ludzką wyobraźnię. Jego zadanie polegało wyłącznie na wybieraniu tych «zdolnych do pracy” i starał się oznaczyć jako «zdolnych do pracy” jak najwięcej osób”. „Ojciec próbował mnie przekonać, że w ten sposób ocalił od śmierci tysiące ludzi. Powiedział, że nie wydawał rozkazów przeprowadzenia zagazowywania i nie był za nie odpowiedzialny. Twierdził również, że bliźnięta w obozie zawdzięczają mu życie. Przysięgał, że osobiście nie skrzywdził nikogo”. Rolf – jako jedyny w rodzinie Mengele – nie wierzy w zapewnienia ojca o swej niewinności. Josef nie mógł się z tym pogodzić.

17 stycznia 1945 roku, kiedy w oddali dudniła rosyjska artyleria, Josef Mengele zbiegł, zostawiając za sobą szaleństwo Auschwitz.

Uciekał na zachód, w kierunku Günzburga i bezpiecznej przystani, którą była dla niego rodzina. Jednak zanim we wrześniu 1945 roku stanął w progu domu swojej żony, armia amerykańska dwukrotnie go aresztowała i umieściła w obozie jenieckim pod jego własnym nazwiskiem. Mimo że rozesłano za nim kilkanaście listów gończych, w których określono go mianem „głównego zbrodniarza wojennego”, przez chaos w alianckiej administracji nikt w porę nie zauważył, że Mengelego ujęto. Gdy wypuszczono go po raz drugi, wreszcie spotkał się z rodziną. Krewni załatwili mu pracę w gospodarstwie rolnym w Rosenheimie, gdzie udał się pod przybranym nazwiskiem. Tam, w samym środku amerykańskiej strefy okupacyjnej, spędził kolejne cztery lata.

Irene odwiedzała go, mimo realnego ryzyka, że ktoś może ją śledzić. Josef

ŻADNEJ SPRAWIEDLIWOŚCI, SAMI MŚCICIELE

7

czuł się tak źle, że w odczuciu Irene wizyty były koniecznie bez względu na niebezpieczeństwo. W trakcie spotkań często się kłócili, bo nastroje Mengelego zmieniały się jak w kalejdoskopie. Raz chciał oddać się w ręce sprawiedliwości, by dowieść, że jest niewinny, innym razem lękał się ujęcia przez Amerykanów, a to znów ogarniał go gniew, że musi pracować jako pomocnik rolny, z dala od normalnego życia i rodziny. Często dochodziło do sprzeczek z powodu utrzymywanych przez Irene przyjaźni, zwłaszcza z innymi mężczyznami. „Był szaleńczo zazdrosny” – twierdzi Rolf. „Podczas tych krótkich spotkań w lesie urządzał sceny, które przepełniały ją prawdziwą goryczą. Kazał jej zerwać kontakty ze znajomymi i nie widywać się z przyjaciółmi.

Miała nie opuszczać domu. Nie doceniał tego, że przy każdej składanej mu wizycie naraża się na niebezpieczeństwo”.

Na niektóre wyprawy Irene zabierała Rolfa1. Mengele cieszył się na widok syna, ale Rolf nie zachował z tych wizyt żadnych wspomnień. „Nic” – mówi. „Przyglądam się zdjęciom z tamtego okresu i naprawdę próbuję sobie coś przypomnieć, ale nic z tego”.

1

Fotografia Rolfa i Josefa Mengele zrobiona w Rosenheimie znajduje się w sekcji ze zdjęciami.