Dlaczego hipopotam jest gruby?

Dlaczego hipopotam jest gruby?

Š

Dorota Sumińska

Dlaczego hipopotam jest gruby?

S ek r e ty n i e tylko ś wi at a z wi e r z ąt

Ilustracje J o a n n a Żero

Wydawnictwo Literackie

e

o?

&U<* 2

* o »

'■>

Q

O

o

O

Cz y z wi e r z ę t a lubi ą s łu cha ć mu z yk i?

Wszystko zależy od tego, jaka to muzyka. Wiele ptaków wyśpiewuje melodyjne pieśni. Lubią to robić i lubią słuchać. Śpiewają wilki, gdy wyją, dając znać innym, że to ich terytorium. Wieloryby też porozumiewają się podwodną pieśnią. Nawet ryby, trąbonosy i ropuszniki, śpiewają miłosne serenady. Muzyka jest obecna więc nie tylko w ludzkim świecie. Muzyka tworzona przez nas bywa głośna i gwałtowna. Takiej zwierzęta zdecydowanie nie lubią.

Z reguły mają wrażliwszy i lepszy słuch niż ludzie i głośna muzyka może je wręcz boleć. Natomiast melodyjne utwory o stonowanych dźwiękach są miłe i dla ludzkich, i dla zwierzęcych uszu.

Po c o t u k a n o wi t a k i du ż y d z i ó b ?

Do niedawna naukowcy myśleli, że dziób tukana służy tylko do ozdoby. Jest nie tylko duży, ale też bardzo kolorowy.

Zazwyczaj dziób to prawie połowa ptaka.

6

W naturze nie ma rzeczy niepotrzebnych, więc noszenie takiego bagażu bez wyraźnej przyczyny nie miałoby uzasadnienia. I rzeczywiście, wielki, piękny, kolorowy dziób tukana to jego „klimatyzacja”. Tukany żyją w bardzo gorącym klimacie, dzięki specjalnemu utkaniu siatki naczyń krwionośnych w dziobie szybko pozbywają się nadmiaru ciepła.

Czy wrona jest czarna?

W Europie, a więc i w Polsce, czarny jest gawron, kruk i bliski kuzyn wrony, tak zwany czarnowron.

Wrona jest szara i ma czarne skrzydła. Wrona należy do rodziny ptaków krukowatych. To wyjątkowo mądre ptaki i wiele z nich żyje tak samo długo jak człowiek. Poza wroną, krukiem,

7

gawronem i czarnowronem do tej samej rodziny zaliczamy biało-czarną srokę, brązowo-niebieską sójkę i niebieskooką kawkę.

A co c o j e wr ona?

Wrona nie jest wybredna, to ptak wszystkożerny, ale najbardziej lubi posiłki mięsne. Potężny dziób i niezwykła inteligencja pozwalają jej skutecznie polować na różne zwierzęta.

Cz y to pr aw da , ż e j a skół k i zapowiadają pogodę?

Jaskółki żywią się owadami. Łapią je w locie. Gdy zanosi się na deszcz, powietrze robi się wilgotne i owady zaczynają latać niżej. Pewnie jesteś ciekawy, dlaczego. Po prostu kropelki wilgoci osiadają również na nich i owady robią się cięższe. W pogoni za owadami jaskółki również zniżają lot, a my wiemy, że będzie padało. Gdy latają wysoko, możemy liczyć na piękną pogodę.

8

Czy kot może zaprzyjaźnić się z psem?

Oczywiście, że może, a nawet zrobi to bardzo chętnie.

Koty i psy są zwierzętami udomowionymi od tysięcy lat.

Są zależne od człowieka i bez niego nie umieją żyć. Trochę jak dzieci. Ich stosunek do świata w dużym stopniu zależy od tego, jak wychował je opiekun. Jeśli nie uczył psa atakowania kotów, pies nie będzie miał złych zamiarów wobec kociego towarzysza. Kot przy pierwszym kontakcie z psem może się przestraszyć, ale gdy nie spotka go nic niemiłego, szybko polubi psa. W moim domu mieszka dwanaście kotów i dziewięć psów. Wszystkie żyją w zgodzie, a niektóre łączy serdeczna przyjaźń.

cioć, wujków i starszego rodzeństwa. Trudniej mają te, które wychowuje samotna mama, lub te, które po przyjściu na świat muszą radzić sobie same. Ale wszystkie uczą się, jak żyć, by nie mieć kłopotów.

A dlaczego

Cz y zwierz ę t a cho d z ą do szko ły?

zwierzęta nie uczą się czytać i pisać?

Tak, chodzą do szkoły życia. Muszą nauczyć się wszystkiego: jak ustrzec się przed niebezpieczeństwem, jak zdobyć jedzenie i co można jeść, a co szkodzi.

Zwierzęta społeczne, czyli żyjące w grupach podobnie jak ludzie, mają łatwiej, bo uczą się od rodziców, dziadków,

Oczywiście, że się uczą! Nie piszą długopisem w zeszycie, ale na drzewach, kamieniach, piasku i wszędzie tam, gdzie żyją. „Piszą” pazurami, zębami, śliną, a nawet siuśkami i kupką.

Czytają nosem, wąchają, i często wiedzą więcej niż ja po przeczytaniu artykułu w gazecie.

10

11

Dlaczego psy nie wstydzą się siusiać na t r awn iku?

Małe dzieci też czasami tam siusiają i się nie wstydzą. To nie wstyd siusiać. Wszyscy to robią, bo muszą. Ludzie ustalili między sobą, że nie będą brudzić tam, gdzie żyją. I siuśki, i kupa brzydko pachną, ludzi jest bardzo dużo i równie dużo siusiają. Gdyby robili to gdziekolwiek, żylibyśmy w okropnym smrodzie, więc umówiliśmy się, że te sprawy załatwiamy w toaletach, a kto się nie dostosuje, musi się wstydzić. Psy się tak nie umawiały, a poza tym dla nich siusianie jest ważnym sposobem porozumiewania się, bo psy rozmawiają też zapachami.

Dlaczego hipopotam jest gruby?

Przede wszystkim ma bardzo grubą skórę, podobnie jak słoń i nosorożec. Pod skórą hipopotama znajduje się spora warstwa tłuszczu, więc naprawdę wygląda jak grubas. Gdy ktoś szczupły włoży ubranie z pianki lub gąbki o grubości kilku centymetrów, wygląda znacznie potężniej.

13

Dlaczego hipopotamy, słonie i nosorożce mają tak grubą skórę?

Jest tak z kilku powodów. Przede wszystkim te zwierzęta czasem walczą między sobą. Wtedy skóra, niczym zbroja, chroni ich ciała przed groźnymi skaleczeniami. Poza tym żyją w gorącym klimacie i gruba skóra chroni je przed przegrzaniem na słońcu. Skóra hipopotama ma jeszcze inny sposób na uniknięcie poparzenia słonecznego. Wydziela tłustą maź podobną do oleju. Maź działa jak krem do opalania i chroni skórę przed wysuszeniem. Co ciekawe, ten hipopotami kosmetyk jest ciemnoróżowy i dlatego kiedyś ludzie myśleli, że hipcie pocą się krwią.

A hipopotam naprawdę jest potężny, bo jest kuzynem wielorybów, ale inaczej niż one, nie zamienił nóg na płetwy i nie do końca rozstał się z lądem. Mimo to woda jest jego żywiołem. Nie może bez niej żyć. Do tego tłuszcz pod skórą hipopotama jest znacznie lżejszy od wody i dzięki temu wielkie cielsko hipcia staje się w wodzie lekkie jak piórko.

14

Dlaczego krew jest czerwona?

To za sprawą hemoglobiny, czyli drobinek białka połączonych z drobinkami żelaza. To żelazo nadaje krwi czerwony kolor. Żelazo łączy się z tlenem i wtedy pojawia się ten kolor. Widziałeś zardzewiały gwóźdź?

Jest rudoczerwony, a rdza to nic innego jak utlenione,

15

czyli połączone z tlenem żelazo. Czerwone krwinki dzięki żelazu wychwytują tlen z wdychanego przez ciebie powietrza i niosą do wszystkich części twojego ciała.

Czy wiesz, że nie wszystkie zwierzęta mają czerwoną krew? Wiele gatunków mięczaków, czyli ślimaki czy ośmiornice, a także skorupiaki, czyli kraby bądź raki, mają krew niebieską. A to za sprawą innego metalu zawartego w białku rozprowadzającym tlen. U kraba i ślimaka to miedź. W kontakcie z tlenem staje się niebieska.

Po co kura znosi jajka?

Nie tylko kura znosi jajka. Robią to wszystkie samice ptaków, ryby, płazy, czyli żaby, gady – węże i jaszczurki – a także owady i pająki. A co to jest jajko? To kołyska, domek dla ich dzieci. W jajku rozwija się nowe życie. Gdy malutki ptaszek, rybka, żuczek, wąż lub jaszczurka są gotowe do życia na zewnątrz, wychodzą z jajka. Ptaki rozbijają twardą, ale kruchą skorupkę specjalnym wyrostkiem na dziobku, a inne zwierzęta, jak ryby, gady, płazy, owady, rozrywają osłonkę jajka.

16

Czy wiesz, że są też takie zwierzęta, których mamy noszą jaja w swoim ciele? Chronią je w ten sposób i wypuszczają na zewnątrz dopiero po wykluciu się dziecka,

Ale i tu jest wyjątek. W Australii żyją dwa ssaki, które jednak znoszą jaja. Są to dziobak i kolczatka. Ich dzieci wykluwają się z jaj.

czyli jego wyjściu z jaja. Tak zachowują się między innymi jaszczurka żyworodna i żmija zygzakowata. Ale najciekawsze są ryby zwane konikami morskimi. Rybka mama znosi jajeczka do specjalnej torby na brzuchu taty rybki i to tata nosi je w torbie aż do wyklucia.

Dlaczego czereśnie maj ą p e stki?

Dlatego, że ssaki, a należą do nich właśnie ludzie, psy, koty, krowy i cała rzesza zwierząt pijących mleko swoich mam, nie znoszą jajek. Ich dzieci rozwijają się z komórki jajowej w brzuchach mam. W brzuchu mam ssaków znajduje się specjalny narząd, w którym bezpiecznie rośnie maluszek, czyli dziecko, szczeniaczek, kociaczek, słonik, źrebaczek i każdy inny mały ssak. Ten narząd, w którym i ty kiedyś mieszkałeś, nazywa się macica. Było ci tam bezpiecznie i ciepło, a gdy przyszła pora, urodziłeś się i nie musiałeś rozbijać jajka.

Zresztą nie masz dziobka, więc byłoby to bardzo trudne.

Nie tylko czereśnie mają pestki. Wszystkie owoce mają pestki.

Czasem malutkie, jak truskawka i malina, czasem duże, jak brzoskwinia, lub bardzo duże, jak awokado. Bywa, że cały owoc jest czymś w rodzaju pestki, na przykład orzech. Pestki to nasiona, z których wyrosną „dzieci” roślin. To troszkę tak jak znoszenie jajek. Tyle że nasiona muszą trafć tam, gdzie mogą zapuścić korzenie. Potem wyrosną z nich nowe rośliny, które będą miały owoce z pestkami. Co ciekawe,

18

19

A dlaczego ludzie, psy i koty nie znoszą jajek?

niektóre pestki muszą być posadzone razem z owocem, żeby wykiełkować, czyli wyrosnąć. Jedne po to, by owoc zgnił i użyźnił ziemię dla kiełkującego nasionka, a inne po to, by jakieś zwierzę znalazło i zjadło owoc, bo nasionko dopiero po przejściu przez przewód pokarmowy zwierzęcia nabiera sił do kiełkowania.

W Afryce rosną drzewa, które nazywają się baobabami.

Nie mogłyby wyrosnąć, gdyby słonie nie zjadały owoców tych drzew, a wraz z nimi nasionek. Nasionko baobabu dopiero po opuszczeniu ciała słonia może wykiełkować w miejscu, gdzie kupa słonia użyźni ziemię. Podobnie jest z większością drzew w amazońskiej puszczy. Ich owoce razem z nasionkami zjadają piękne małpy wełniaki i dopiero po przejściu przez przewód pokarmowy tych małp nasiona drzew, gdy znajdą się w ziemi, mogą wykiełkować i wyrosnąć na drzewa.

Cz y w sz y s tk i e my sz y lubi ą s er?

Tylko te, które miały okazję go skosztować. Wiele gatunków myszy nigdy nie odwiedziło ludzkiego domu, a w lesie i na

20

łące trudno o ser. Większość myszy jest wszystkożerna.

Ser zawiera bardzo dużo białka, więc nawet leśna mysz by nim nie pogardziła.

Dlacz ego lud zie b oj ą si ę my sz y?

Na szczęście nie wszyscy ludzie boją się myszy.

Myszka to śliczna i bezbronna istota, jest znacznie mniejsza od człowieka, więc nie wiem, dlaczego niektórzy ludzie się jej boją. Może dlatego, że szybko się porusza i czasem taki szybki ruch może nas przestraszyć. A czy wiesz, że w Polsce żyje kilka gatunków myszy? Szara to mysz domowa, choć śliczna, to może narobić bałaganu, gdy wkradnie się do kuchni. Brązowa z czarną pręgą wzdłuż grzbietu to myszka polna. Do ludzkich domów wprowadza się tylko na zimę i nie robi żadnych szkód. Tak samo jak wielkooka mysz leśna i zaroślowa. Najmniejsza myszka, badylarka, jest wielkości ziarna fasoli zwanej jaśkiem, plecie z trawy gniazdka zawieszone na jej źdźbłach.

aa

A dlaczego boimy się szczurów?

Samego szczura nie trzeba się bać. Nie ma on w zwyczaju napadać na olbrzyma, jakim jest dla niego człowiek.

Może ugryźć tylko ze strachu, gdybyśmy go atakowali lub łapali. Ludzie boją się przede wszystkim tego, by szczury nie zamieszkały w ich domach, bo mogłyby narobić wiele szkód. Jednak to nie wina szczura, że szuka sąsiedztwa ludzi. Gdybyśmy tak bardzo nie śmiecili i nie wyrzucali jedzenia, szczury nie wprowadzałyby się do naszych domów. Te bardzo mądre i ciekawe zwierzęta szybko się uczą i od tysięcy lat wędrują za ludźmi.

Dlacz e go p ch ły g r yz ą?

Pchły gryzą i ludzi, i zwierzęta, każdego, kto ma ciepłą krew.

Dorosłe pchły piją krew, a larwy, dzieci pcheł, żywią się a

3

drobinami martwej materii organicznej, czyli złuszczonym naskórkiem, resztkami roślinnymi i zwierzęcymi. Na świecie żyje ponad tysiąc gatunków pcheł, ale tylko jeden szczególnie lubi człowieka. Dlatego nazywa się pchłą ludzką. Inne gatunki zwierząt też mają swoje pchły. Jest pchła psia, kocia, mysia, owcza, borsucza, jeżowa, królicza, a nawet ptasia.

Każda z nich najchętniej pasożytuje na swoim żywicielu, ale gdy go zabraknie, chętnie przenosi się na inne zwierzęta.

Czy wiesz, że ludzie myśleli kiedyś, że pchły biorą się z brudu i kurzu? Sądzili tak nie bez powodu. Pchła składa jajeczka w szparach podłogi, dywanach i zakurzonych kątach. Tam wykluwają się larwy. Są tak malutkie, że nikt ich nie zauważy. Gdy stają się dorosłe, wyskakują z kurzu i zaczynają atakować.

A d lacz e go p ch ły skac z ą?

Mają w jednym ze stawów silnej, tylnej nogi urządzenie, które od lat badają naukowcy. Przypomina malutką kostkę do gry, a działa jak wyrzutnia. Dzięki temu pchła skacze wysoko i daleko. Obliczono, że w ciągu sekundy

24

potraf pokonać dwa metry. Gdybyś chciał jej dorównać, musiałbyś przeskoczyć nad kościelną wieżą albo jednym susem przenieść się do innej miejscowości.

Po co pszczoły robią miód?

Pszczoły zbierają słodki nektar z kwiatów, przeżuwają go, dodają trochę pyłku i tak powstaje miód.

Nie robią miodu dla ludzi, ale po to, by karmić nim swoje dzieci, to znaczy larwy, i matkę pszczelą, ich królową. Ludzie bardzo lubią miód, bo jest bogaty w różne wartościowe składniki, zabierają go pszczołom, pozbawiając je w ten sposób zapasów na zimę. W zamian za to karmią pszczoły cukrem.

Dlaczego człowiek się poci?

Człowiek poci się po to, żeby się ochłodzić. To bardzo ważne, bo gdybyśmy się nie pocili, moglibyśmy umrzeć z przegrzania. Na całym ciele mamy specjalne gruczoły

26

zwane potowymi. Wydzielają dużo wody, która chłodzi nasze ciała, gdy jest gorąco. Poza wodą wydalają nadmiar soli z organizmu i dlatego pot jest słony. W pocie wyrzucamy też z naszego organizmu wiele trujących substancji, tak zwanych toksyn, i wydzielamy też substancje zwane feromonami, będące dla innych sygnałem, w jakim jesteśmy nastroju. Podobnie jak my pocą się tylko zwierzęta roślinożerne, na przykład konie, krowy, antylopy i zebry.

Cz y zwi erz ę t a si ę my j ą ?

Robią to inaczej niż my, ale wiele zwierząt to prawdziwe czyścioszki. Większość zwierząt nie poci się tak jak człowiek.

Mają niewiele gruczołów potowych, ich skóra nie jest więc wilgotna jak nasza i nie przylepia się do niej brud. Poza tym sierść zwierząt jest doskonale zabezpieczona przed zabrudzeniem. Mają inne gruczoły wytwarzające substancję podobną do wosku. Pokrywa ona włosy i skórę, chroniąc je przed brudem i przed bakteriami chorobotwórczymi, wirusami i grzybami. Dlatego psu i kotu wystarczy, gdy wyliżą miejsca, które zabrudzą się bardziej. Dodatkowo koty

27

czeszą swoje futerka chropowatym jak szczotka językiem.

Psów i kotów nie należy kąpać w szamponach, bo zmywa się z ich skóry tę zabezpieczającą substancję i dopiero wtedy mogą się naprawdę pobrudzić lub zachorować na chorobę skóry. Ptaki również dbają o swoje pióra. Gołębie poza tym, że lubią się kąpać w kałużach, czyszczą je dziobem i pudrują specjalną, podobną do pudru wydzieliną gruczołów kuprowych, a kaczki w tych samych gruczołach mają tłusty krem, którym smarują pióra, by nie zmokły.

Dlaczego koty i psy śpią w dzień?

Nie tylko koty i psy śpią w dzień, ludzie też lubią uciąć sobie drzemkę. Koty potrzebują dużo więcej snu niż człowiek i przesypiają aż szesnaście godzin w ciągu doby, czyli przez dzień i noc. Potrzeba snu jest bardzo różna u rozmaitych a

9