Prezantimi i KEK-ut ne Konference

Përmbledhje mbi Korporatën Energjetike të Kosovës Konferenca e Investitorëve Ndërkombëtarë – Kosova e Re Prishtinë – 20 janar 2010 Arben Gjukaj Drejtor Menaxhues i KEK Sh.a.

1

Një historik i shkurtër prej vitit 1999, deri më sot •

Në vitin 1999 situata e luftës mori fund dhe punëtorët që ishin larguar nga puna në vitin 1990 nga sektori energjetik, u kthyen në pozitat e tyre të vjetra dhe filluan që të punojnë në rrjetin energjetik, objektet gjeneruese dhe minierat e thëngjillit.

•

Operimet janë kryer në emër të Korporatës Energjetike të Kosovës (KEK).

•

1999 – 2006: KEK-u ka pasur një varg ekipesh menaxhuese ndërkombëtare.

•

2005-2006, KEK-u i nënshtrohet ‘procesit të korporatizimit’, dhe bëhet një Shoqëri Aksionare, në pronësi (në besim) të Agjencisë Kosovare të Mirëbesimit.

•

2006 – Shëndrimi i afarizmit të Transmisionit të KEK-ut në një kompani të re publike, KOSTT.

•

2006 – Rregullatori kosovar i lëshon KEK-ut licencat për operator të sistemit të distribucionit, gjenerimit dhe furnizuesit publik të energjisë elektrike në tërë Kosovën.

•

2008 – Kosova shpall pavarësinë dhe kushtetuta e re deklaron se të gjitha ndërmarrjet publike (duke përfshirë edhe KEK-un) janë në pronësi të plotë të 2 Republikës së Kosovës.

KEK-u sot • Korporata Energjetike e Kosovës Sh.a. (Shoqëri Aksionare) është një kompani publike sipas ligjit të Kosovës.

• 100% e aksioneve të mbajtura nga Qeveria e Kosovës, në emër të Republikës së Kosovës.

• Një kompani e integruar vertikalisht, me operime që mbulojnë minierat sipërfaqësore, termocentralet, HC-të e vogla dhe distribuimin dhe furnizimin me energji elektrike.

• KEK-u ka mbi 7,800 punëtorë dhe ai është punëdhënësi më i madh në Kosovë.

3

KEK-u sot  Mbi 400,000 konsumatorë, prej të cilëve: − Rreth 340,000 shtëpiakë, 60,000 komercialë (kryesisht konsumatorë të vegjël komercialë) − Vetëm rreth 250 konsumatorë të mëdhenj industrialë.  Tarifa e energjisë elektrike me shumicë është 3.35 € centë/kWh, dhe tarifa mesatare e shfrytëzuesit të fundit është rreth 5.7 € centë/kWh  1072 MW kërkesa e brendshme kulmore (13 dhjetor 2009)  5,074 GWh kërkesa vendore për energji elektrike (2009)  114 GWh eksport (2009)  178 GWh Humbjet e Transmisionit (2009)  Kërkesa është plotësuar nga Gjenerimi i thëngjillit (4,656 GWh), Importet (611 GWh) dhe hidro gjenerimi (121 GWh) (2009) 4

KEK-u sot  Totali i kapacitetit të instaluar të KEK-ut në sistem është 1,478 MW:  800 MW Termocentrali A (5 blloqe – 65 deri 210 MW secila, 37 deri 46 vjet të vjetra)  678 MW Termocentrali B (2 blloqe – 339 MW secila, 24 & 25 vjet të vjetra)  Totali i kapacitet operues në dispozicion është 910 MW:  380 MW Termocentrali A (A3 & A4 secila 120 MW dhe A5 140MW)  530 MW Termocentrali B (B1 & B2 secila 265 MW)  Totali i Prodhimit të thëngjillit në vitin 2008 ishte 7.8 milionë tonë  KEK-u ka kontrata me një kompani hidro-gjeneruese Kosovare (30 MW); dhe ka vënë në koncesion katër hidrocentrale të tjera të vogla në pronësi të KEK-ut (totali 14 MW)  Kostot e KEK-ut për blerje të energjisë për vitin 2009 ishin rreth 50 milionë, dhe janë paraparë të jenë rreth të së njëjtës shumë edhe në vitin 2010.

5

Territori i ShĂŤrbimit

6

Struktura Korporative e KEK-ut

7

Prodhimi i Thëngjillit •

KEK-u operon me miniera sipërfaqësore të linjitit: Dy miniera, Bardhi dhe Mirashi të hapura në vitet 1950. Në vitin 2008, KEK-u ka hapur një minierë të 3të më të vogël në afërsi (Sitnica).

•

Rezervat e linjitit të cilat kanë mbetur në minierat e sipërpërmendura vlerësohen të jenë rreth 10 milionë tonë, dhe do të shterohen në vitin 2011.

•

2008 – KEK-u ka filluar implementimin e projektit të madh kapital për hapjen e një miniere të re, Miniera e Sibovcit Jug-Perëndimor (Miniera SJP), e cila është pjesë e fushës më të madhe të thëngjillit në Sibovcit.

•

Kostoja e hapjes së Minierës së SJP-së është vlerësuar të jetë mbi 390 milionë euro; pjesa më e madhe e financimit është mbuluar nga disa kredi prej Buxhetit të Kosovës dhënë KEK-ut.

•

Rezervat e vlerësuara në Minierën e SJP-së janë mbi 123 milionë tonë linjit, e cila është e mjaftueshme për të furnizuar termocentralet ekzistuese deri në vitin 2024.

•

Eskavimi i thëngjillit nga miniera e SJP-së do të fillojë në 8 prill të vitit 2010.

Prodhimi i ThĂŤngjillit

9

Tranzicioni nga minierat ekzistuese në Minierën e re të Sibovcit Jug-Perëndimor

Detyra

Djerrina

Bardh / Mirash

Thëngilli

Bardh / Mirash

Riparimet e Mëdha

Sibovci JP

Sibovci JP

Sistemi i 1rë i Djerrinës Sistemi i 3të i Djerrinës Sistemi i 2të i Djerrinës

Eskavatori i 1rë i Thëngjillit

Sistemi i 2te i Thëngjillit 3rd C.S.

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Tranzicioni nga miniera ekzistuese në Minierën e re të Sibovcit JP është një proces i ndërlikuar me varësi të shumëfishta 10

2012

Prodhimi i ThĂŤngjillit

11

Prodhimi i ThĂŤngjillit

12

Gjenerimi •

Pothuaj 100% e kapacitetit gjenerues të KEK-ut është dizajnuar si ngarkesë bazë dhe si lëndë djegëse ka thëngjillin, i cili e kufizon kapacitetin e zvogëlimit të ngarkesës për njësinë për rreth 25%. Prandaj, KEK-u ka fleksibilitet të kufizuar për të zvogëluar ngarkesën gjatë periudhës së ngarkesës së ulët, gjatë natës.

•

Njësitë gjeneruese janë dizajnuar për 30 vjet operim. Njësitë (blloqet) e KEK-ut janë 24-46 vjet të vjetra. Planet janë që njësitë e A-së të nxirren jashtë përdorimin deri në vitin 2017 dhe njësitë e B-së deri në vitin 2024.

•

Në vitin 2008 KEK-u ka riparuar për riaktivizim njësitë e A5, në mënyrë që të zvogëlojë kostot për blerjen e energjisë dhe për të ofruar qëndrueshmëri më të mirë të sistemit. Riparimi i njësive A1 dhe A2 është ndalur.

•

Gjenerimi i ri është planifikuar të jetë operativ rreth vitit 2017 për të zëvendësuar kapacitetin e njësive të A-së që do të dalin jashtë përdorimit.

•

Njësitë e A-së dhe B-së (pas riparimeve të planifikuara në vitin 2010) do të ofrojnë 960 MW të kapacitetit operues, i cili është nën kapacitetin e nevojshëm për të plotësuar kërkesën e Kosovës deri në kapacitetin e ri të gjenerimit.

13

Gjenerimi – Hidrocentralet • •

HC-të e vogla të KEK-ut janë me koncesion; Projektet synojnë të rrisin investimet në HP, të cilat do të rrisin rezultatin e hidrocentraleve:

HC

Investimi (EUR)

Kapaciteti (MWh)

Implementimi

Istog

1.04m

0.8

13 muaj

Radavc

0.96m

0.65

12 muaj

Dikanc (rehab.)

0.61m

1.4

6 muaj

Dikanc (zgjeruar)

1.86m

2.66

24 muaj nga komisionimi i riparimit kapital të Dikancit

14

Afarizimi i Distribuimit dhe Furnizimit • KEK-u operon me mbi 5,200 km të rrjetit të distribucionit, duke mbuluar kështu tërë Kosovën.

• Historikisht, humbjet komerciale kanë shkaktuar një problem të madh, d.m.th. Energjinë e Pafaturuar si përqindje e Energjisë në Dispozicion për Shitje.

• Të dhënat e Humbjeve Komerciale për vitet 2006-2009 janë si në vijim: Viti 2006 Viti 2007 Viti 2008 Viti 2009

31% 30% 20% 20%

• Përpjekjet për të zvogëluar humbjet komerciale janë përqendruar në përmirësimin e kontrolleve të brendshme dhe zvogëlimin e korrupsionit dhe performancës së dobët të punëtorëve të KEK-ut.

15

Afarizimi i Distribuimit dhe Furnizimit •

Nga perspektiva e përgjithshme komerciale, KEK-u duhet të (1) Faturojë për energjinë ne dispozicion për shitje, dhe (2) Inkasojë për energjinë e faturuar.

Tabela vijuese paraqet rezultatet për ato dy matje, e poashtu edhe matjen e përbërë të Inkasimit të Energjisë në Dispozicion për Shitje (EAFS).

2006 E faturuar si % e Energjisë në Dispozicion69% Inkasimi si % e faturuar 74% Inkasimi si % e Energjisë në Dispozicion51%

2007 70% 77% 54%

2008 80% 76% 61%

16

2009 80% 81% 64%

Afarizimi i Distribuimit dhe Furnizimit Inkasimi si % e EnergjisĂŤ nĂŤ Dispozicion

17

Zonat Minoritare  Që nga viti 1999 deri në vitin 2008, KEK-u nuk është lejuar të shkyçë konsumatorët në zonat minoritare (veçanërisht zonat serbe në Kosovë) për shkak të sigurisë.  MIRëPO, askush nuk ka dalë përpara për të kompensuar KEK-un për këtë shpenzim. Konsumi në zonat minoritare është rreth 10% e totalit të konsumit në Kosovë.  Kostoja mesatare për zonat minoritare të pafaturuara ishte rreth 20 milionë euro/vit për KEK-un.  Në vitin 2009, me mbështetjen e bashkësisë ndërkombëtare, KEK-u ka filluar të adresojë këtë çështje. Dhe deri më sot, KEK-u ka rregulluar furnizimin me energji elektrike për të gjitha minoritetet në pjesën jugore të Kosovës.  E vetmja bashkësi e rëndësishme minoritare e cila mbetet të adresohet është në veri të Kosovës.

18

Çështjet Aktuale me të cilat ballafaqohet KEK-u •

Pagesa për Energjinë e Konsumuar Elektrike në veri të Kosovës.

•

Shterimi i Minierave Ekzistuese të Thëngjillit, dhe hapja e Minierës së re të SJP-së.

•

Vjetërimi i Kapacitetit Gjenerues; në vitin 2010 duhet të implementohen projekte kapitale.

•

Problemet e Sigurisë së Energjisë: – Cilësia e dobët e shërbimit.

– Vështirësitë me shkyçjet e detyruara për konsumatorët që nuk paguajnë.

– Kontrollet e brendshme të dobëta, të cilat çojnë në korrupsion dhe performancë të dobët të punëtorëve.

– Ndërhyrja, kërkesat dhe pritjet e palëve të jashtme.

19

Privatizimi • Dy transaksione paralele të nisura nga Qeveria e Kosovës: • Shitja e afarizimit të Distribuimit dhe Furnizimit të KEK-ut: Procesi është në zhvillim e sipër – pritet të përfundohet në vitin 2010/11.

• Shitja e termocentralit Kosova B dhe minierave: [Procesi është në zhvillim e sipër – pritet të përfundohet në vitin 2010/11].

20

Privatizimi – Shthurja Ligjore KEK Sh.a.

Minierat

Gjenerimi

Shthurja

KKDFE Sh.a.

Distribuimi

Furnizimi

Privatizimi Një rezultat i Kor suksesshëm i Rr parapnizae e a dhe gullati rë privatizimit Lig ve jore kërkon që shumë faktorë të jenë në vend …

rt I il r uf edo M e i h hd sar ap

r P avirp o c i zit i se i m r a c t noi a il

Privatizimi i Suksesshëm

G ad ish m ëriae q everisëp ërtë m b ësh tetu r p arim et ko m erciale

ë jat , ti g h. ite p.s bil it ( i Sta icion nimi ja së nz tra mën rjes ) e a nd etev as

ihxaneM iim Iruhud trap evëren ( aiquf,.hs.p )erotënup

Trend i lartë performanc e ose potenciali të qartë

22

Faleminderit!

Thank you for your attention!

Questions?

23