Stedenbouw 727

EDITIE

727

T I J D S C H R I F T VO O R S T E D E N B O U W, ARC H IT E C T U U R E N M O N U M E N T E N I JA AR G A N G 67 I 2 015

Afbouw OVT Breda is gecoรถrdineerde operatie | Nieuw onderkomen voor poppodium Doornroosje | Nieuw gezicht voor verouderd kantoorpand Valina | Waddinxveen heeft eindelijk een stadshart

Faay Prefab Units, totale ontzorging in élke situatie Badkamers, toiletten en keukens bepalen in hoge mate de uitstraling van zorginstellingen, hotels, bedrijfspanden en scholen. Een prefabunit van Faay geeft een uitstraling die niet van traditionele bouw is te onderscheiden! Faay Prefab Units bouwt kant-enklare units die geheel volgens uw wensen worden ingericht. De compleet afgewerkte units worden als ‘Legoblokjes’ in de (ruw) bouw geplaatst. Installatie omvat slechts het aansluiten van leidingen, elektra en desgewenst domotica. De units kunnen al tijdens de vooroverleg- en/of ruwbouwfase worden geproduceerd, wat een enorme tijdwinst oplevert. Ideaal dus voor transformatie- en renovatieprojecten.

Neem contact op met Faay Prefab Units voor alle mogelijkheden. Want wat u bedenkt, kunnen wij maken!

Waarom Faay Prefab Units?

• • • • • • • • •

geheel volgens klantspecificatie consistente topkwaliteit desgewenst integratie van domotica onbegrensde vrijheid in transformatie, renovatie, nieuwbouw duurzame productie, ecologische materialen 10 jaar garantie direct gebruiksklaar niet van traditionele bouw te onderscheiden 1 aanspreekpunt

Faay Prefab Units • Mijlweg 3 • postbus 116 • 4130 EC Vianen • T 0347 - 37 66 24 • info@faay.nl • www.faayprefabunits.nl

TONZON Vloerisolatie Een slim idee!

“Ons voorjaar begint eerder dankzij TONZON Vloerisolatie”

“Dat hadden we eerder moeten doen”

“TONZON verbetert meer dan alleen mijn energielabel”

TONZON Vloerisolatie • een slim idee Minder afkoeling naar onderen = een korter stookseizoen Met TONZON Vloerisolatie koelt de woning naar onderen veel minder af. Daardoor gaat de kachel pas aan bij een lagere buitentemperatuur. De tijd waarin de woning wordt verwarmd wordt korter en de woning is sneller opgewarmd.

De verwarming kan eerder in het jaar uit en pas later in het najaar aan.

Meer wooncomfort en een energiezuinig huis TONZON Thermoskussens hebben een

bijzonder isolerend effect waardoor de vloer warmer wordt dan bij alle andere soorten vloerisolatie. Dankzij deze warmere vloer krijgt u meer wooncomfort en stookt u minder waardoor ook de energie besparing hoger is.

De gemiddelde besparing bedraagt 15% tot 20% bij gewone woningen. Bij woningen met vloerverwarming kan dit oplopen tot wel 40%.

De Thermoskussens worden gecombineerd met een stevige Bodemfolie zodat ook vocht uit de kruipruimte voorgoed verleden tijd is.

Diverse reumapatiënten melden spontaan dat

klachten verminderen door het warmere en droge klimaat onderin de woning. TONZON Vloer isolatie: al 35 jaar het beste resultaat met de modernste technieken.

TONZON vloerisolatie is bovendien heel betaalbaar Richtprijs all-in (materiaal, montage, btw) TONZON vloerisolatie (exclusief eventuele subsidie): - 50m2: € 1.850,- 30 m2: € 1.325,• T: 0900 - 28 66 966 (€ 0,10 p/min) • E: info@tonzon.nl

Waarom nog langer wachten? www.tonzon.nl

Eenvoud en zekerheid

* Vraag naar onze voorwaarden.

De standaard in brandveilige sandwichpanelen

• Horizontaal en verticaal gecertificeerd (Efectis) • Heldere en transparante documentatie • Nederlandstalige certificatie (Efectis) • Geen additionele voorzieningen noodzakelijk* • FX produktengamma compleet FM approval gecertificeerd • Uitgebreid produktengamma in FX blue hardschuim en FX minerale wol

claddingpoint.nl

Veldoven 6 6826 TT Arnhem (T) +31 (0)26 - 365 0 630 (F) +31 (0)26 - 365 0 631

CLADDING POINT DUURZAME SANDWICHPANELEN

EDITIE

727

Voorwoord BRANDWERENDHEID STEEDS VROEGER OP DE AGENDA In nieuwbouw- en renovatieprojecten speelt – naast duurzaamheid en energiezuinigheid – brandwerendheid een steeds belangrijkere rol. In veel projecten wordt namelijk al in de ontwikkelfase – in samenspraak met controlerende instanties – bepaald welke gevels, daken, plafonds en/of binnenwanden een brandwerende afwerking nodig hebben. De mogelijkheden hiertoe zijn vandaag de dag eindeloos. Van brandwerend aftimmeren en afdichten tot het aanbrengen van speciale coatings.

In deze editie van Stedenbouw magazine besteden we uitgebreid aandacht aan brandwerendheid, onder andere in onze special ‘brandwerende panelen’. Voor deze special vroegen we verschillende specialisten naar hun visie op brandwerendheid en naar de oplossingen die zij aanbieden. Maar ook elders in het blad zult u veel over dit onderwerp vinden. Zo speelde brandwerendheid een grote rol in het nieuwe winkel- en woongebouw Amadeus in Den Haag. Midden in het stadshart van de hofstad, op de hoek van het Spui en de Kalvermarkt, wordt een gebouw gerealiseerd van 51 meter hoog, bestaande uit een winkelplint van drie verdiepingen met daarboven elf woonlagen. De winkelplint is verhuurd aan Boekenwinkel Van Stockum en aan de Ierse kledingketen Primark, die in december 2014 hun deuren openden.

Om de Primark zo toegankelijk mogelijk te maken, is midden in de winkel een dubbele lift voorzien in een duplex liftschacht. Een kleurrijke zeefdruk maakt de lift voor iedereen gemakkelijk vindbaar.

Maar bijzonderder is dat de lift één uur brandwerend is uitgevoerd. De brandveiligheid is onder andere bereikt door de toepassing van brandwerend low-iron glas en de juiste bevestiging daarvan.

Verderop in deze uitgave leest u hier meer over.

Een tweede project waarbij brandwerendheid een grote rol speelde, is de nieuwbouw van MTS Euro Products in Maassluis. De fabrikant en importeur van hoogwaardige hygiëneproducten, zoals afvalzakken, zeepdispensers, papieren handdoeken en toiletpapier, wenste een betonnen nieuwbouw, vanwege de natuurlijke uitstraling, duurzaamheid en… brandwerende eigenschappen van het materiaal. Met maatwerk prefab betonnen elementen is de nieuwbouw, bestaande uit een tweelaags kantoor en een gecompartimenteerde bedrijfshal met een verdiepingsvloer en negen laaddock, binnen anderhalve maand opgetrokken. Betonconstructie en installaties zijn zoveel mogelijk in het zicht gebleven.

Andere projecten waarover u in deze Stedenbouw editie kunt lezen, zijn de nieuwbouw van OVT Breda, Poppodium Doornroosje, het Dr. Nassau College in Assen en The Edge, het nieuwe hoofdkantoor van Deloitte en AKD. Ik wens u weer veel leesplezier.

Lieke van Zuilekom

|5

727

SINDS 1948

Vaktijdschrift voor stedenbouw, architectuur en monumenten Jaargang 67 | 2015 Verschijnt 8 x per jaar ISSN 0165-3997

UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

15

REDACTIECÖORDINATOR

27

66

Jan-Kees Verschuure Lieke van Zuilekom – Bousema

REDACTIEMEDEWERKERS

Patricia van der Beek, Hilda Bosma, Jac Buchholz, Martijn van den Bouwhuysen, Henk Geist, Fiona de Heus, Marjolein Meppelink, Sjoerd Meuleman, Richard Stegers, Liliane Verwoolde, "Het Tekstbureau", Jan-Kees Verschuure, Lieke van Zuilekom – Bousema.

20

BLADMANAGEMENT

Tim van den Dungen E t.vandendungen@louwersuitgevers.nl Randy van den Hoek E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl Sander van Hout E s.vanhout@louwersuitgevers.nl

BLADMANAGER

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Randy van den Hoek E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

ADVERTENTIES Online aanleveren: www.wetransfer.com E traffic@louwersuitgevers.nl o.v.v. naam en project

ABONNEMENTSPRIJS

€ 81,- per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Stedenbouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, opdrachtgevers, project-ontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers,(semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en verwante organisaties.

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden over­genomen of ver­menig­vuldigd zonder uitdruk­kelijke toestemming van de uitgever en zon­der bronvermelding.

Hoewel dit blad op zorg­­vuldige wijze en naar beste weten is samen­gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig­heid van de informatie. Zij aan­vaar­den dan ook geen enkele aansprake­lijkheid voor schade, van wel­ke aard ook, die het gevolg is van hande­lingen en/of beslis­singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

6|

UTILITEITSBOUW GRONINGEN | BAUHAUS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 BREDA | OVT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 AMSTERDAM | Gelderlandplein. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 NIJMEGEN | Doornroosje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 ASSEN | Dr. Nassau College. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 HILVERSUM | Olympia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 PAPENDRECHT | Boskalis.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 AMSTERDAM | UPC Schiphol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 DEN HAAG | HagaZiekenhuis.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 DEN HAAG | Amadeus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 BAARN | Inproba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 AMSTERDAM | Kuehne Nagel Schiphol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 AMSTERDAM | Kantoor Valina. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 MAASSLUIS | MTS Euro Products. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 AMSTERDAM | The Edge. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 UTRECHT | VersAlert. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 EELDE | Verslavingszorg.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 UDEN | Ambulancepost.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 LISSE | De Waterkanten.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 AMSTERDAM | Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

THEMA BAMBOE ‘Bamboe-industrie wordt volwassen’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 Deuren met een verhaal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

THEMA BRANDWERENDE PANELEN Geen zorgen over brandwerendheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 ‘Brandbestendig is niet hetzelfde als onbrandbaar’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Onafhankelijk maatwerkleverancier voor brandveilige gevelproducten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Constructieve steenwol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

42

75 97

128 120

142

BUILDING HOLLAND Netwerkevent voor vakinhoudelijke integratie.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Samenwerken aan duurzame gebouwen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 (Re)Building the Future met het DNA van de klantgerichte bouwer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 ‘Intelligent lichtmanagement betreft gehele levenscyclus gebouw’.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 VOBN: ‘Renovatie niet heilig verklaren’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 EDITIE

727 TIJDSCHRIFT VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN MONUMENTEN I JA ARGANG 67 I 2015

THEMA DAKTUINEN VEGETATIEDAKEN Vergroening van de gebouwde omgeving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Bijzondere daktuin voor Hilton Hotel Schiphol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

WONINGBOUW

Afbouw OVT Breda is gecoördineerde operatie | Westpassage station Amsterdam Centraal uniek voor Nederland | Nieuw gezicht voor verouderd kantoorpand Valina | Waddinxveen heeft eindelijk een stadshart

Coverbeeld | The Edge, Amsterdam.

Beeld: OVG Real Estate.

ROTTERDAM Singelblokken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 MIJDRECHT GroenWest flats. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 AMSTERDAM Bosleeuw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 WADDINXVEEN Centrumplan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 TILBURG De Stadswachter.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 NIEUWEGEIN Bakenmonde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122

BOUWEN AAN MONUMENTEN AMSTERDAM Ons’ Lieve Heer op Solder. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 AMSTERDAM Stork Residence. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 DEVENTER Stadskwartier. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 LEIDEN Tuinstadwijk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 DIEREN Koninklijke Gazelle.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 UTRECHT Stadsschouwburg.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 AMSTERDAM Mauritskade. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142

Uitbreiding Ons’ Lieve Heer op Solder nagenoeg klaar

SHORT STAY-HOTEL IN VOORMALIG STORK-PAND

RUBRIEKEN

Koninklijke Gazelle al meer dan een eeuw thuis in Dieren

Coverbeeld | Stork Residence, Amsterdam.

Beeld: van der Wardt Bouw

BEDRIJFSPRESENTATIE Tegelgroep Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 BEDRIJFSPRESENTATIE Weijerseikhout.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

Wie doet Wat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147

|7

UTILITEITSBOUW Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: SYSTABO

Bouwmarktconcept BAUHAUS in Nederland geïntroduceerd met turnkey gebouwde vestiging

SYSTABO bouwt met haar VolkerWessels-ketenpartners aan de eerste BAUHAUS-vestiging in Nederland. Aan de Bornholmstraat in Groningen verrijst een bouwmarkt met drive-in van maar liefst 22.000 m². De aanpak van een turnkey-systeembouwer, die werkt volgens het Samen Slimmer Bouwen-concept van VolkerWessels, doet zich goed combineren met het specifieke concept van de opdrachtgever, zegt projectleider Frank Snijder. “Wij coördineren het gehele proces tot en met de inhuizing in augustus.”

8|

BAUHAUS | Groningen

Projectinfo PRESTERENDE SANDWICHPANELEN IN DE HUISSTIJL VAN BAUHAUS De sandwich gevelpanelen voor de nieuwe vestiging van BAUHAUS in Groningen worden geleverd door Cladding Point. “Een echte maatwerkopdracht”, vertelt mede-eigenaar Harry van der Veen.

“De opdrachtgever heeft specifieke wensen in het kader van de kleurstelling en overspanningen. Dat zijn wij echter wel gewend. Onze Alpha-panelen bieden de gewenste flexibiliteit in afwerking, montagemethode en afmetingen – met behoud van alle prestaties.”

professional, een tuincentrum en horeca, nog niet kan worden gevonden. “Een dergelijk project hebben wij ook nog niet eerder gebouwd”, zegt Snijder, die sinds het najaar van 2014 aan de BAUHAUS-vestiging werkt. “Het is niet zomaar een rechttoe-rechtaan hal, maar een retailconcept met uitstraling. Aan de andere kant is het constructief gezien goed te doen; zoals de meeste grootschalige retailprojecten is gekozen voor de combinatie van een stalen draagconstructie met betonvloeren. Wel is het zo dat wij met veel verschillende partijen actief zijn op de bouwplaats – vooral in de afbouwfase; de werkzaamheden van de bouwpartijen en inrichters van BAUHAUS sluiten zo rond de bouwvak op elkaar aan. Wij coördineren het proces nog steeds wanneer BAUHAUS al aan het inhuizen is.”

BAUHAUS, een Duitse keten van bouwmarkten, ziet kansen voor haar concept in de Nederlandse markt, waar de specifieke combinatie van bouwmaterialen voor zowel de doe-het-zelver als de

De gevel van de eerste Nederlandse bouwmarkt van BAUHAUS wordt deels uitgevoerd in Alpha CP 1000-panelen van 80 millimeter dikte (5.970 m²) en deels in Alpha CP 1000-panelen met een dikte van 140 millimeter (3.260 m²). “Voor die variatie is gekozen omdat de constructieve eisen op verschillende plaatsen anders zijn”, zegt Van der Veen.

“Met andere woorden: bij een grotere overspanning kies je voor een andere paneeldikte.”

SAMEN SLIMMER BOUWEN

Het waren niet de enige maatwerkeisen: de panelen dienen horizontaal op de constructie gemonteerd te worden; uitvoering in de BAUHAUS-huisstijl vraagt om specifieke RAL-kleuren (een combinatie van RAL 3020 rood en RAL 9010 wit) en de binnenplaat van de panelen heeft een hogere kwaliteit dan gebruikelijk, omdat die in het zicht blijft. “Bovendien zijn de panelen vanwege de brandveiligheidsvoorschriften gedeeltelijk in het specifieke FX-type uitgevoerd, een variant van het Alpha-paneel, getest bij TNO Efectis volgens de laatste Europese brandveiligheidsnormen. Onze Alpha-lijn biedt dus veelzijdigheid, zowel in afwerking, montagemethode als afmetingen – met behoud van alle prestaties.”

De planningstechnische uitdagingen ondervangt systeembouwer en contractaannemer SYSTABO met ketensamenwerking volgens het Samen Slimmer Bouwen-concept van moederbedrijf VolkerWessels. Kernwoorden hierin zijn: ‘lean’, ‘BIM’ en ‘ketensamenwerking’. Alle elementen uit dit concept worden in Groningen toegepast, aldus Snijder. “De uitvoerende werkzaamheden worden gedeeld met Rottinghuis’ Aannemingsbedrijf bv en Visser & Smit Bouw, VolkerWessels-zusterbedrijven die vooral menskracht aanleveren. In het 3D-bouwmodel is elk aspect meegenomen, van de heipalen tot en met de sprinklerinstallaties; verder werken wij in het kader van projectbeheersing en evaluatie met PSU-, GPS- en PEP-sessies en met een gescheiden planning voor ruwbouw en afbouw. Veel gaat volgens vaste protocollen. ›

Ondanks de grote overspanningen hoeven geen aanvullende maatregelen te worden getroffen in het kader van de montage, zegt Van der Veen.

“Maatwerk in de fabriek, op basis van een intensieve projectbegeleiding van hoofdaannemer SYSTABO, zorgt ervoor dat de klant zijn gewenste uitvoering krijgt. Het gaat ons om de totaalprestaties van een product, en dan doen wij graag een stap extra – liefst in de beslisfase, maar ook wanneer er in korte tijd maatwerk geleverd moet worden.” De Alpha-panelen van Cladding Point hebben een standaard productgarantie van 10 jaar en zijn zowel horizontaal als verticaal toe te passen. “Wij werken nauw samen met verwerker Hardeman en Van Harten om het beste eindresultaat te bewerkstelligen.”

|9

CMYK ENSCHEDE - HOOGEZAND - NIEUWEGEIN

368C

thermische isolatie | brandveiligheid kunststofdaken | technische isolatie

375U zwart

CONO Kaasmakers, Westbeemster - 2014

Sustainable solutions for protection, comfort and energy | Since 1919 Kooy Insulation B.V.

Parkweg 155 NL - 7545 MV Enschede - Internet: kooyisolatie.nl - E-mail: info@kooyisolatie.nl - Tel. +31 (0)53 - 484 12 00

Kunststof daksystemen met een meerwaarde

3 gamma’s... 1 SPECIALIST

RENOLIT ALKORPLAN

RENOLIT ALKORTEC

RENOLIT ALKORTOP

(PVC)

(EVA/EBA)

(TPO)

PLATTE DAKEN INDUSTRIEEL ERVARING ESTHETISCH ECOLOGIE RENOVATIE SERVICE

KWALITEIT FLEXIBILITEIT GROENDAK 97% REFLECTIE DUURZAAM NIEUWBOUW COOLROOF

INNOVATIE INDUSTRIEEL FLEXIBILITEIT GROENDAK ECOLOGIE RENOVATIE RENOLIT Belgium N.V. - Verkoop - Industriepark De Bruwaan 43 - 9700 OUDENAARDE België T B +32 (0)55 33 98 24 - T Ndl +32 (0)55 33 98 31 - F +32 (0)55 31 86 58 - renolit.belgium@renolit.com

RENOLIT 2015 148,5 x 210 mm LIGGEND.indd 1

23/03/15 10:10

BAUHAUS | Groningen

Daarbij is de samenwerking met de opdrachtgever intensief. Het ontwerp is door N Architecten, de voor Nederland door BAUHAUS aangestelde architect, gemaakt; wij hebben het geëngineerd en bouwen het.”

PARKEREN AAN DE VOORZIJDE Op papier lijkt het strak en uitdagend: in oktober 2014 starten met grondwerken, in februari 2015 het hoogste punt en in augustus opleveren. De planning luistert dan ook nauw, zegt Snijder. “De winter is qua aantal vorstdagen goed geweest, maar wij hebben redelijk veel regen gehad tijdens het funderen. En er moest een volledige kelderbak in als reservoir voor de sprinklerinstallaties. Die is gefundeerd op prefab betonpalen. De winkelvloer, die wij traditioneel pas storten als de gevel winden waterdicht is, draagt af op grondverdringende HSP-palen. Wij lopen op schema met de staalconstructie en zijn volgens planning ook al gestart met de dak- en wandbeplating.”

Een deel van het dak van het bouwmarktcomplex wordt later nog voorzien van een vegetatiedak.

Parkeervoorzieningen zijn bewust gepland aan de voorzijde van het gebouw. “Zo denkt de potentiële bezoeker straks in september: daar zijn mensen; daar gebeurt iets.” ❚

Projectinfo DAKVERWERKER KIEST BEWUST VOOR ALKORPLAN® DAKBANEN De kunststof dakbedekking op de nieuwe vestiging van BAUHAUS in Groningen wordt geleverd en gemonteerd door Kooy Insulation B.V.. Wanneer voor PVC-dakbanen wordt gekozen, werkt het bedrijf standaard met ALKORPLAN® dakbanen van RENOLIT. “Een bewuste keuze vanwege de goede kwaliteiten en referenties, de samenwerking met RENOLIT en de snelheid van verwerken”, zegt projectmanager Michel ter Heijne van Kooy Insulation B.V..

ALKORPLAN® dakbanen zijn vervaardigd uit weekgemaakt polyvinylchloride (PVC) en hebben een hoge weerstand tegen mechanische en thermische invloeden. De dakbanen van de Duitse multinational zijn onder meer toegepast in het prestigieuze TGV-station Lyon Saint Exupéry.

ALKORPLAN® wordt verwerkt door middel van thermisch lassen met behulp van hete lucht. In totaal wordt in Groningen 15.000 m² aan ALKORPLAN® dakbanen toegepast, waarvan 13.000 m² mechanisch bevestigd en 2.000 m² als losliggend, geballast systeem.

De kwaliteiten van het product laten zich volgens area manager Nederland Martin Bos van RENOLIT als volgt omschrijven: “Wij kiezen voor de hoogst mogelijk kwaliteit in de receptuur; daarin worden geen concessies gedaan. De producten zijn aantoonbaar duurzaam, met onder meer een BREEAM A+ rating. Ons MRPI-certificaat bevestigt het milieuvriendelijke karakter. PVC-restmateriaal wordt zoveel mogelijk hergebruikt. Uiteraard zijn onze producten niets zonder goede verwerkers, zoals Kooy Insulation B.V. Het montagepersoneel wordt uitvoerig getraind in de productspecificaties en toepassingsmethoden van de ALKORPLAN® dakbanen.”

Bouwinfo

Kooy Insulation B.V. heeft ongeveer zes weken nodig voor de uitvoerende werkzaamheden en hoopt die in de derde week van april af te ronden. Dan is de nieuwe vestiging van BAUHAUS wind- en waterdicht. Ter Heijne: “De planning luistert nauw, dus ook op het vlak van de levering werken wij hecht samen met RENOLIT.” In de opdracht van Kooy Insulation B.V. is de aanleg van een vegetatiedak opgenomen, die door Frisia Bergum zal worden uitgevoerd.

OPDRACHT BAUHAUS ONTWERP N Architecten MANAGEMENT Vattentorn CONSTRUCTIE Aveco de Bondt UITVOERING SYSTABO, Rottinghuis’

SUCCESVOL SAMENWERKEN IN 3D BIM-MODEL

Aannemingsbedrijf bv, Visser & Smit Bouw STAALCONSTRUCTIE Van den Brink Staalconstructie

DAK- EN WANDBEPLATING HSP EN BETONVLOER INSTALLATIES

Hardeman Van Harten Schipper Vloeren Loohuis Meulenbeld Installatietechnieken

(E&W), De Groot Installatiegroep (sprinklerinstallaties) BOUWPERIODE oktober 2014 –

augustus 2015

Loohuis-Meulenbeld Installatietechnieken BV is als totaalinstallateur verantwoordelijk voor het ontwerp en de realisatie van de elektrotechnische- en werktuigbouwkundige installaties, alsmede voor de beveiligingsinstallaties in de nieuwbouw van het BAUHAUS te Groningen. Samen met aannemer Systabo BV wordt alles uitgewerkt in een 3D BIM-model, om een optimale voorbereiding te realiseren.

Loohuis-Meulenbeld Installatietechnieken BV, onderdeel van Loohuis Installatiegroep telt 450 werknemers en is met name actief op het gebied van utiliteit en retail. In het verzorgen en ontzorgen van de klant op het gebied van alle elektrotechnische-, werktuigbouwkundige- (incl. koeling) en beveiligingsinstallaties (BORG en BMI gecertificeerd) heeft het bedrijf een goede reputatie en mooie referenties. Flexibele, klantgerichte samenwerking staat daarbij hoog in het vaandel.

Wat betreft het onderhoud en beheer (ook op afstand) van de installaties staat 24 uur per dag, zeven dagen in de week een service- en onderhoudsteam klaar. Voor meer informatie, www.loohuisgroep.nl

| 11

Nieuwbouwproject Bauhaus Groningen Hardeman | van Harten B.V. gaat de dak- en wandbeplating leveren en monteren bij de eerste Bauhaus in Nederland. Het betreft de nieuwbouw van een grote bouwmarkt bestaande uit 19.000 m2 winkeloppervlakte. Het dak bestaat uit ca. 15.500 m2 stalen dakplaten type 155R/840.

Gevels, plafonds en binnenwanden totaal ca. 9600 m2 worden uitgevoerd in sandwichpanelen van 140 mm en 80 mm dikte.

www.hardeman-vanharten.nl T 0318 46 15 51 | E info@hardeman-vanharten.nl

METALEN OPBOUWSYSTEEM | PREFAB SYSTEEM | DUURZAAM | RECYCLEBAAR

BAUHAUS | Groningen

Projectinfo 3.500 M² DAGLICHTTOETREDING IN DE NIEUWBOUW VAN BAUHAUS GRONINGEN

‘GEVEL- EN DAKBEPLATING IN ACHT WEKEN GEMONTEERD’

“Zo’n grote hoeveelheid lichtstraten is opvallend voor een pand in deze sector”, vertelt projectleider Ronald Meijer van Lemo-Koepels Europe BV. “Opdrachtgever BAUHAUS geeft hiermee aan niet alleen te kiezen voor daglicht, maar ook voor de daarmee samenhangende positieve uitstraling en sfeer in het winkelbedrijf, terwijl de huisstijl met een relatief dichte gevel wordt gehandhaafd. Toch worden hier en daar in de gevel transparante polycarbonaatelementen opgenomen”, vervolgt Ronald, “om ook de meer afgelegen delen van voldoende daglicht te voorzien.”

De gevel- en dakbeplating van de eerste BAUHAUS-vestiging in Nederland wordt geleverd en gemonteerd door Hardeman van Harten. Uit­ dagend is vooral de korte montageperiode, die in februari van start ging.

“In acht weken monteren wij de dak- en gevelbeplating”, vertelt projectleider Martijn Jansen.

BAUHAUS kiest ook bij dit project voor hoge kwaliteit: de beglazing van de lichtstraten bestaat uit 16 millimeter dikke platen in een diffuus uitgevoerde witte kleur. “Dit waarborgt een rustig gespreid daglicht terwijl de thermische isolatie – de platen zijn zeswandig, uitstekend is. Ook de conservering van de aluminiumconstructies is van kwalitatief hoog niveau: alle aluminium delen zijn voorzien van een poeder­coating. Gebruik van UV-bestendige afdichtingsrubbers in de deklijsten en RVS-bevestigingsmateriaal, waarvan de schroeven zijn voorzien van neopreen-gevulde afdichtingsringen, completeren deze hoogwaardige lichtstraten. Ten slotte wordt aan de laatste eisen op het gebied van veiligheid voldaan door de lichtstraten volledig doorvalveilig uit te voeren”, vertelt Ronald niet zonder trots.

Lemo-Koepels Europe BV is als één van de laatste partijen actief op het dak en verwacht de werkzaamheden half april te kunnen opleveren.

De gevelbeplating wordt uitgevoerd in twee verschillende typen sandwich­ panelen in de kleuren RAL 3020 en RAL 9010, met verschillende diktes – ruim 9.000 m² in totaal. “De gevelpanelen monteren wij op de staalconstructie; de panelen vallen in elkaar en worden op essentiële punten aan de constructie geschroefd. 50% van de gevelpanelen wordt van binnenuit gemonteerd omdat de constructie deels in het zicht blijft.”

De dakbeplating wordt uitgevoerd in 15.000 m² geprofileerde stalen dakplaat (type 153/840 met RAL-kleur 9010). “In het dak is een groot aantal lichtkoepels opgenomen; de maattoleranties zijn derhalve zeer klein.”

Het wind- en waterdicht maken van het pand is essentieel in de voortgang van de bouw, vertelt Jansen. “Dan kan de betonvloer immers gestort worden en kan de inrichting van start gaan. Voor een snelle montage is de complete levering door ons geëngineerd en uitgetekend, samen met hoofdaannemer SYSTABO. Om het gehele engineeringstraject en de montage op elkaar af te stemmen, nemen wij voor dit project deel aan de lean-sessies ruwbouw. Onze uitvoerder is dagelijks aanwezig bij de PEPmeetings op de bouwplaats.”

| 13

BREDA | OVT Tekst: Jan-Kees Verschuure

Beeld: Nine.nl

AFBOUW OVT BREDA IS GECOÖRDINEERDE OPERATIE

In Breda wordt gebouwd aan een volledig nieuwe OVT, terwijl het treinverkeer doorgang vindt. Inmiddels is de noordelijke entree met stationsfaciliteiten in gebruik genomen, wordt er hard gewerkt aan de oplevering van de kantoren en het parkeerdek boven het spoor en is de fundering voor het eerste woningblok (blok A) aan de binnenstadszijde geslagen. Coördinerend bouwmanager Jo Mans heeft nog ruim anderhalf jaar te gaan richting de oplevering.

De nieuwbouw van OVT Breda betreft niet zomaar een stationsgebouw met perronoverkapping, maar de realisatie van een massief gemetseld gebouw van 300 meter lang, over de sporen heen. En daar komen de nodige logistieke en veiligheidsvraagstukken bij kijken. Er wordt gebouwd ‘met de winkel open’.

De bouwfasering en buitendienststellingen hangen nauw samen. Dat wordt onder meer ondervangen met een ‘omklapmoment’ in de realisatiefase: het oorspronkelijke stationsgebouw aan de centrumzijde bleef in gebruik totdat de nieuwbouw aan de zijde van de wijk Belcrum gereed was en de bouwwerk-

14 |

zaamheden aan de centrumzijde konden worden voortgezet. In september 2014 ging de entree aan de Belcrumzijde open en die fungeert sindsdien als nieuwe hoofdingang van de OVT. Totdat in het

najaar van 2016 de gehele transformatie moet zijn voltooid, met aan beide zijden een gebouwdeel met commercieel vastgoed, appartementen en her en der reizigersfuncties, winkels en horeca.

BREDA | OVT

Projectinfo ‘DECORATIEVE HOUTAFWERKING BENADRUKT ARCHITECTUUR’ De decoratieve houten interieurafwerking van het in september 2014 geopende deel van de OVT Breda is geleverd en op maat gemaakt door WoodCenter uit Hilversum. Het betreft 850 m² winkelpuibekleding en 1.450 m² plafondafwerking met FSC-certificaat, zorgvuldig gedetailleerd in samenwerking met architect Koen van Velsen, vertelt directeur-eigenaar Jan Mol.

‘HET DAK IS DE VIJFDE GEVEL’ Jo Mans is namens gedelegeerd opdrachtgever ProRail de coördinerende schakel in de uitvoeringsfase, namens de partners NS, ProRail, de gemeente Breda en aannemerscombinatie Ballast Nedam/ Hurks. De ‘bouwpastoor’ van de OVT kijkt vanuit het projectkantoor naast het gesloopte stationsgebouw uit op het inmiddels gerealiseerde deel van het station, dat het emplacement al grotendeels overkluist. “Als je ziet wat voor werk hier tot nu toe is verzet, kun je zeggen dat het snel is gegaan.

Naast de spoorvoorzieningen met horeca en winkels aan de Belcrumzijde is het nieuwe, inpandige busstation bijvoorbeeld al volledig in gebruik. In oktober 2014 heeft de aannemer aan de Belcrumzijde al twee woonblokken opgeleverd. Nu wordt daar de oplevering van de kantoren afgerond. De realisatie van een stationsgebouw op en over het spoor is vrij uniek. Wij bouwen hier ook niet zomaar een stationskap; het dak – een parkeerdek – is een echte vijfde gevel met droogloop naar de ruim ze-

WoodCenter is specialist in de bewerking en levering van decoratieve en akoestische systemen voor afbouw en interieurbouw. “Door de ruime kennis in akoestiek en decoratieve plaatmaterialen in combinatie met een eigen, flexibele machinale bewerking, kunnen wij snel inspelen op de wensen van de architect. Wij komen meestal in beeld in de aanbestedingsfase en kunnen als vakspecialist snel een goede aanbieding doen, in combinatie met het gewenste ontwerp en volume. Nederlands maatwerk dus, zonder een goede prijs-kwaliteitverhouding uit het oog te verliezen. Zo kunnen wij bijvoorbeeld het steeds meer gevraagde microperforatie en WoodGrill prijstechnisch beter aanbieden, waardoor het in het budget past, zonder visuele concessies. In Breda vroeg de architect om een warme hoogwaardige afwerking in het winkelgebied. Door de toepassing van 2,4 millimeter Edelfineer Eiken – warmbruin gebeitst en voorzien van een parketlak – en door de toepassing van massief Eiken WoodGrill-panelen in de kleur ‘sky grey’, is dit meer dan gelukt.

WoodGrill is voor ons een standaard demontabel wand-/plafondproduct, dat wij voor dit werk hebben aangepast zodat stramienlijnen en technische sparingen geheel volgens de visie van de architect zijn verwerkt. Op www.woodcenter.nl staan 360°-panoramafoto’s van het stationsinterieur vanaf vier locaties.” venhonderd parkeerplaatsen, waarvan er 470 binnenkort in gebruik worden genomen.”

FUNDERING Sinds het omklapmoment in september 2014 ligt het zwaartepunt van de werkzaamheden in binnenstedelijk gebied. Na de sloop van het stationsgebouw aan de centrumzijde is aldaar de bodem gesaneerd en vonden funderingswerkzaamheden plaats ten behoeve van woonblok A. De funderingswerkzaamheden voor het entreegebouw en woonblok B volgen spoedig. Ook moest nog een fietsenstalling in de uitvoeringsplanning worden meegenomen, een initiatief van de gemeente Breda en ProRail. “Die komt onder het geplande voorplein met terrassen”, vervolgt Mans.

“De fietsenstalling kost een paar extra maanden bouwtijd. Het is best spannend, de bouwlogistiek begint immers al bij de aanbesteding. Maar de zuidzijde heeft sowieso eigen bouwstromen en uitdagingen. De kelder van entreegebouw en fietsenstalling bouwen we bijvoorbeeld tegen de bestaande keerwand ›

Bouwinfo OPDRACHT ProRail, gemeente Breda, NS

ONTWERP

Koen van Velsen

ADVIES CONSTRUCTIES EN INSTALLATIES Brede AAA (DHV en Movares)

UITVOERING Bouwcombinatie Ballast Nedam/Hurks (interwijkverbinding door Heijmans)

AANNEEMSOM € 135 miljoen

BOUWPERIODE 2012-2016

PROGRAMMA OVT met circa 22.000 m² kantoren; circa 9.000 m² commercieel vastgoed; 154 woningen (huur- en koopappartementen); parkeerdek 720 plaatsen; 4.300 fietsplaatsen

| 15

Uw flexibele leverancier voor Akoestische, Decoratieve Wand- en Plafondpanelen

“AcousticLiniear” Type Unleveled Amerikaans Noten Mat

“Bekijk www.WoodCenter.nl om OVT Breda virtueel te bezoeken”

“WoodGrill”

Type Elite 7-30-30-38

Een greep uit ons assortiment:

PerfoAcoustics

WoodPlex

WoodStripes

TopAcoustics

AcousticTube

DigitalPrint

MicroPerforatie

Project meubelen

CarvedWood

GymWall

The Solution for Wood and Acoustics Hugo de Grootstraat 52 | 1215 EA Hilversum | The Netherlands | T +31 (0)35 751 02 06 | F +31 (0)35 751 02 06 | info@woodcenter.nl Contactpersoon: Jan Mol +31 (0)6 520 062 57

www.woodcenter.nl

BREDA | OVT

van het emplacement aan. Later komt er een nieuwe keerwand, waarna de tussenliggende ruimte met grond wordt opgevuld; dat proces wordt zorgvuldig gemonitord, maar heeft uiteraard aandacht nodig.”

‘KWESTIE VAN SLIM BOUWEN’ Met de zuidelijke entree hoopt de bouwcombinatie eind 2015 constructief op hoogte te zijn. De eerste twee stationssporen aan de centrumzijde zijn vanwege de realisatie van de aanpalende bouwdelen ruim een jaar buiten dienst gesteld. De afbouw van de perrons wordt gefaseerd uitgevoerd in 2016. “Zorgvuldigheid is troef; dat gaat zelfs terug tot in de ontwerpfase. In de constructie van de woonblokken A en B zijn bijvoorbeeld vervangbare rubberen trillingsdempers opgenomen, die zowel de geluids- als de trillingsbelasting van het treinverkeer opvangen. Dat komt ook de duurzaamheid van de gebouwen ten goede.”

Het kenmerkende metselwerk van de OVT bestaat uit een zevental soorten steen. De bouwcombinatie heeft een eigen logistiek terrein in Breda opgezet om de ruim 2 miljoen metselstenen just-in-time en goed gesorteerd aan te kunnen leveren. “De aannemer heeft daarom pakketten metselstenen toegewezen aan stramienen en deze gecodeerd; dat blijkt tot nu toe erg goed te werken in de uitvoering. Dit project is zowel technisch als logistiek een kwestie van slim bouwen.” ❚

Projectinfo BEKLEDING DROOGLOOP PARKEERDEK HANDMATIG GEMONTEERD Op het dak van de OVT Breda – boven de sporen – wordt binnenkort het eerste deel van een parkeerdek voor 720 auto's in gebruik genomen. De stalen constructie van de droogloop wordt door Cladding Partners bekleed met een staaldak en een plafond van stalen golfprofielplaten, in een speciaal vervaardigde kleur.

Wie de OVT Breda in vogelvlucht bekijkt, ziet een raster van staal bovenop het stationsgebouw verschijnen. Het betreft een ingenieus ontworpen droogloop op het parkeerdek, dat aan de zijden door massieve wanden wordt omsloten. “De droogloop is echter niet alleen rondom gemaakt, maar precies daar waar die nodig is. Zo lopen automobilisten straks droog naar hun auto’s, terwijl die grotendeels in de buitenlucht staan”, vertelt projectleider Richard Hessels van Cladding Partners. De afbouwlocatie boven de sporen was moeilijk bereikbaar in de montagefase. “Alle materialen zijn daarom via het spoor aangevoerd en ingehesen. De montage heeft grotendeels handmatig plaatsgevonden. Uitsparingen in de beplating, zoals die voor de constructieve kolommen, zijn op locatie gemaakt. Daarnaast was dit project uitdagend in de planning.

En er moest een speciale NCS-kleur vervaardigd worden voor de plafondbeplating, het lichtblauwe S 1020-R90B. Wij hebben met dubbele ploegen en in de weekenden gewerkt om het eerste deel van de droogloop in januari op te leveren. Pas als de zuidzijde van de OVT constructief gereed is, gaan wij verder met de afbouw van het laatste deel. In totaal betreft het 5.000 m² beplating, waarvan 4.000 m² nu is gemonteerd.”

Cladding Partners: dak- en gevelbekleding, dakbedekking, isolatie en lichtstraten.

Voor kwalitatieve, economische en hoogwaardige oplossingen.

Meer weten? Kijk op onze website | 17

Fietsers hebben bij Falco een speciaal plekje....

Fietsers liggen ons na aan het hart.

Want al ruim 60 jaar maakt Falco producten die het leven van elke fietser aangenamer maken. Fietsstandaards, fietsoverkappingen, fietskluizen en nog veel meer. Falco producten zorgen voor nog meer comfort en publieke service. Zo blijft Falco ervoor zorgen dat fietsen steeds populairder wordt, maar ook steeds prettiger.

FALCOLOK-600

FalcoLevel Premium;

FalcoBlow; fietspomp, budget-

FalcoIon; oplaadpunt voor

Falco B.V

fietsparkeren op twee etages.

vriendelijk en eenvoudig in

elektrische fietsen en

Falco Straatmeubilair

Op het bovenste niveau wordt

gebruik. Voorzien van een

tegelijkertijd diefstalveilige

Falco Fietsparkeren en Straatmeubilair

de fiets eenvoudig in een goot

verloopnippel, dat geschikt is

fietsstandaard met aanbindoog.

Falco Fietsparkeren en Straatmeubilair

geschoven en omhoog getild.

voor alle ventielen.

@FalcoTweets FalcoBV

MEER WETEN? BEL (0546) 55 44 44 OF BEZOEK ONZE WEBSITE WWW.FALCO.NL OM ONS VOLLEDIGE ASSORTIMENT TE BEKIJKEN

BREDA | OVT

Fietsklemmen op maat voor Noordplein OVT Breda Falco heeft ruim 60 jaar ervaring met fietsparkeren op elk buitenterrein. De meeste producten ontwerpt, ontwikkelt en produceert het bedrijf in haar eigen fabriek in het Twentse Vriezenveen. De fietsklemmen die Falco op maat maakte voor de nieuwe OVT Breda zijn geplaatst aan de noordzijde: het zogenoemde Noordplein. De nieuwe hoofdingang van de OVT Breda is inmiddels een halfjaar in gebruik.

Het hoog-laag plaatsen van deze fietsklemmen zorgt voor een compactere opstelling van de fietsen, zodat er meer fietsplaatsen gecreëerd worden op het verdiepte, nieuwe stationsplein dat aan de zijde van de Bredase wijk Belcrum ligt.

In totaal zijn er ruim 850 fietsplaatsen gemaakt met de fietsklemmen van Falco. Als basistypen werden de producten F10-M en F11-M gebruikt, massieve klemmen met een zeer duurzaam en stootvast karakter. De fietsklemmen zijn thermisch verzinkt en voorzien van een poedercoating, uitgevoerd in de kleur donkerbruin. De fietsklemmen zijn gemaakt van massief staal, met een ankerdeel voor fundatie in de grond en een aangelaste voetplaat. De maatvoering is aange-

past aan het in ruimtelijk opzicht uitdagende plein. Zo was er nogal wat afschot aanwezig op de locatie die was ingeruimd voor de fietsklemmen, waardoor maatwerk noodzakelijk werd. De ankerdelen moesten om die reden anders gedimensioneerd worden; de rekken werden op vier verschillende hoogtes geplaatst.

EIGEN ONTWERP EN PRODUCTIE Falco is specialist in ‘fietsparkeeroplossingen’: naast fietsenrekken levert het bedrijf ook andere vormen van fietsparkeren, zoals overkappingen, fietsbergingen en fietskluizen. Ook voor regulier straatmeubilair, zoals banken, stoelen, tafels, afvalbakken, plantenbakken en groenbescher-

ming, kan men bij het bedrijf terecht, alsmede voor verkeersvoorzieningen als parkeerbeugels en infomedia. De meeste producten ontwerpt, ontwikkelt en produceert Falco in haar eigen fabriek in Vriezenveen. “Dat maakt het mogelijk op maat voor de klant te produceren. Falcoproducten staan daarnaast bekend als uiterst solide en duurzaam, zijn uitstekend bestand tegen invloeden van het weer en kunnen tegen een stootje. Met Falco maakt de klant bovendien een verantwoorde keuze: wij verbeteren continu onze bedrijfsprocessen en producten in het kader van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, onder meer door het gebruik van FSC-hout en hergebruik van restmateriaal.” ❚

| 19

AMSTERDAM | Gelderlandplein

Een hotel met 160 kamers zorgt ervoor dat het gebied ook in de avonduren levendiger wordt.

Tekst: Jerry Helmers Beeld: Kroonenberg Groep

‘GELDERLANDPLEIN WORDT NÓG COMFORTABELER, NÓG DIVERSER EN NÓG UITNODIGENDER!’ Winkelcentrum Gelderlandplein in de Amsterdamse wijk Buitenveldert ondergaat op dit moment een prachtige herontwikkeling. Het enthousiasme van alle stakeholders, van bewoners tot aan de vele ondernemende winkeliers, is opvallend hoog. Toch is de herontwikkeling ook verrassend, omdat de Look & Feel van het winkelcentrum al zéér hoog stonden aangeschreven. “Als je waarde wilt blijven toevoegen, dan is een regelmatige investering een must”, zegt Olaf Nieuwenhuis, hoofd projectontwikkeling bij Kroonenberg Groep, de ontwikkelende eigenaar.

“We hebben als vastgoedeigenaar een verantwoordelijkheid”, zegt hij. “Voor ons was nu de tijd aangebroken om het winkelcentrum een upgrade te geven en bovendien om extra meters toe te voegen.” Kroonenberg Groep is sinds 2008 eigenaar van Gelderlandplein, toen het winkelcentrum als onderdeel van het Philips Pensioenfonds werd aangekocht. “We hebben toen kleine esthetische ingrepen verricht zoals het schilderwerk en het aanscherpen van de details. Daarna zijn we plannen gaan maken voor deze grootse herontwikkeling.”

20 |

LOOPSTROMEN “Een belangrijke ingreep is dat we de loopstromen hebben geoptimaliseerd”, legt Nieuwenhuis uit. “We zijn van vijf naar drie entreegebieden gegaan. Hierdoor ontstaan er heldere en duidelijkere looproutes. Zo bevorder je de winkelbeleving van de bezoekers en creëer je een situatie waarin zij langer kunnen genieten van hun verblijf in het winkelcentrum. Door het verplaatsen van huurders en het aantrekken van nieuwe winkels hebben we sterkere en

bruisende plekken kunnen maken. Dit maakt het winkelcentrum completer en diverser.”

Ook de naastgelegen parkeergarage aan de Loowaard wordt aangepakt. “Het dek blijft openbaar. Echter, de -1 verdieping verandert van een abonnementenparkeerplaats in een openbare parkeerplek. Als bronpunt – voor één van de drie entreegebieden van het winkelcentrum – is dit van groot belang. De entree aan de Willem van Weldammelaan wordt door deze toename van

AMSTERDAM | Gelderlandplein

Projectinfo DIVERSITEIT Ook zijn er meer functiewijzigingen doorgevoerd.

“We maken er meer dan voorheen een 24-uursgebied van. Zo komt er een hotel met 160 kamers waardoor het gebied ook in de avonduren levendiger wordt. Bij alle entreegebieden komt horeca. Daar hebben we met grote én met kleine partijen afspraken over gemaakt. We spelen daarbij in op de behoefte van onder meer de nabijgelegen Zuidas. Als je daar een aantal dagen per week werkt, maar niet in de buurt woont en dús in een hotel moet verblijven, dan kunnen wij dit bieden. Winkelcentrum Gelderlandplein voldoet op dat vlak – na de herontwikkeling – aan die behoefte. Er is commerciële diversiteit.”

het aantal parkeerplaatsen beter doorbloed.”

Verder krijgt de parkeergarage onder het winkelcentrum een tweede voetgangersuitgang met lift. Ook dat draagt bij om de loopstromen positief te beïnvloeden, zo meent Nieuwenhuis.

Hij vertelt dat het winkelcentrum te veel naar binnen was gekeerd. “Daar zit de zichtbare verandering. De luifel aan de A.J. Ernststraat is verwijderd en enkele puien zijn naar voren gehaald. Dat genereert een nieuw effect. Er ontstaan extra hoge winkelpuien die de detailhandel nieuwe mogelijkheden biedt om creatiever etalages in te richten. Die optelsom betekent een boost voor de beleving!”

Nieuwenhuis vindt het lastig om in het algemeen te definiëren waar een huidig winkelcentrum aan moet voldoen, wil het de ‘onrustige tand des tijds’ doorstaan. Daarvoor zijn de verschillen tussen de diverse winkelcentra te groot. “Voor het Gelderlandplein geldt in ieder geval dat gratis parkeren een heel belangrijke asset is. Daarnaast is er een goede branchemix waarmee we de gerichte bezoekers optimaal kunnen bedienen. De conversie van de consumenten is hoger dan bij andere winkelcentra.” Dat de huidige winkeliers enthousiast zijn voor ‘het nieuwe plaatje’ moge duidelijk zijn. “In de communicatie is het van belang dat wij – als eigenaar/ ontwikkelaar – laten zien dat we een heldere visie hebben. Een voorbeeld daarvan is de materiaalkeuze. Zo zijn de gangen voorzien van natuursteen, wat kwalitatief zeer hoogwaardig is. Er is veel glas, dus veel licht. Het geheel straalt klasse uit. Als winkeliers en ondernemers daar enthousiast over worden, dan gaan zij ook nieuwe kansen zien en zullen zij op hun beurt weer in hun winkels durven investeren. Zo werkt dat nu eenmaal. En, gezien de reacties en alle feedback die we ontvangen, is dat enthousiasme groot, van de grote ketens en retailorganisaties tot de kleine zelfstandige winkels, die op het Gelderlandplein zijn gevestigd. Gelderlandplein stapt hiermee echt naar de volgende levensfase.” ›

De gangen zijn voorzien van natuursteen. Grote glaspartijen zorgen voor voldoende licht.

VIC OBDAM LEVERT STAALWERK VERBOUWING WINKELCENTRUM GELDERLANDPLEIN De renovatie en uitbreiding van Winkelcentrum Gelderlandplein in Amsterdam Buitenveldert komt mede tot stand dankzij Vic Obdam Staalbouw. Dit bedrijf levert al het staalwerk voor de upgrade van dit succesvolle winkelgebied.

Vic Obdam Staalwerk is verantwoordelijk voor de productie en montage van het constructieve staalwerk: kolommen, liggers en vakwerk spanten, zowel van de uitbreiding als van de luifels bij de vernieuwde entrees van het winkelcentrum.

Projectleider Gino Obdam spreekt om meerdere redenen van een intensief proces. “Tijdens de bouw blijft het winkelcentrum gewoon open en moet er gewinkeld kunnen worden.

Er moet ook zoveel mogelijk uit het zicht van het winkelend publiek worden gewerkt. De werkzaamheden zijn in goede samenwerking met onze opdrachtgever BAM in fasen gepland en er gelden strenge eisen voor de geluidsbelasting van de omgeving. We mogen maar op bepaalde momenten geluid maken en hijsen. Voor bijvoorbeeld het plaatsen van het dak wordt zoveel mogelijk in de avonduren en het weekend gewerkt. Dat betekent dat je niet alleen aan het bouwen bent, maar ook veel moet overleggen met bewoners en winkeliers.”

Bouwkundig gezien liggen er ook de nodige uitdagingen, onder meer in de constructieve aansluiting van het nieuwe deel op het bestaande winkelcentrum en het daarbij oplossen van hoogteverschillen. Dankzij gedetailleerde 3D-enginering kwam Vic Obdam daarbij niet voor verrassingen te staan. Vic Obdam leverde ook de stalen balkons voor het aansluitende flatgebouw l’Etoile. Uniek was daarbij vooral de manier waarop de geprefabriceerde balkons werden gehesen en gemonteerd. Met een speciaal ontworpen frame werden de L-vormige balkons waterpas omhoog gehesen en vervolgens bevestigd aan de al aangebrachte consoles in de gevels.

SCHILDERWERK IN MODERNE KLEUREN ZORGT VOOR EEN NIEUWE LOOK In het oude gedeelte van het Gelderlandplein zorgt nieuwe beplating voor een frisse, eigentijdse look. Het staal en de oude MDF-betimmering zijn vervangen door gladde beplating, die Zwarthoed Schilders schildert in de kleuren gebroken wit en antraciet grijs. In het nieuwe gedeelte neemt Zwarthoed Schilders de shadowboxen, deuren en kozijnen voor haar rekening. “Dit project loopt volgens het boekje”, vertelt Jeroen Smit, projectleider van Zwarthoed Schilders.

“Opvallend zijn de grote hoogtes in de passages. Omdat het dak hier van glas is, is er een prachtige lichtinval. Het betekent tevens dat onze schilders een groot gedeelte van het werk verrichten op steigers en hoogwerkers. Daarnaast is het een omvangrijk werk. We werken hier dag in dag uit met drie tot vier mensen en dat blijft voorlopig zo.”

| 21

AMSTERDAM | Gelderlandplein

Naar verwachting zal het grootste deel van de werkzaamheden eind dit jaar worden afgerond. Begin 2014 is begonnen met de bouw. “Die tijdspanne konden we efficiënt organiseren omdat we alles in eigen hand houden. We beheren ons vastgoed zowel financieel, technisch als commercieel met onze eigen organisatie. Dat betekent dat we snel kunnen schakelen.” Dat het vak ‘sneller’ of ‘dynamischer’ is geworden in de laatste 10 jaar, erkent Nieuwenhuis meteen.

“Juist daarom zit een succesvolle ontwikkeling in de kracht van het anticiperen.

Ja, de markt verandert. En wij bereiden ons daar op voor.” ❚

Extra hoge winkelpuien bieden de detailhandel de mogelijkheid hun etalages creatiever in te richten.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP ADVIES UITVOERING: BOUWPERIODE:

Kroonenberg Groep Rijnboutt Amsterdam Gedelegeerd co-ontwikkelaar Multi-Vastgoed BAM Utiliteitsbouw begin 2014 – eind 2015

Met meer dan 45 medewerkers staan wij voor u klaar op het gebied van elektrotechniek en beveiligingstechniek.

Deskundig advies en degelijke installaties van deze tijd!

Projectinfo FRAAIE VERLICHTINGSINSTALLATIES, GEPRESENTEERD IN MOCK-UPS Het installatiewerk in het nieuwe Gelderlandplein is breed. Het varieert van brandmeld- en ontruimingsinstallaties, verdeelkasten en verlichting tot toegangscontrole-, beveiligings- en camerasystemen. De Blaauw Installatietechniek verzorgt alle installaties in de winkelpassages, 7.000 m² nieuwbouw en de Loowaard Parkeergarage.

“Voor meerdere installaties – zoals de lichtinstallaties – is een goed uitgewerkt ontwerp aangeleverd”, vertelt Johan Koning, projectleider van De Blaauw Installatietechniek. “Toch is dat nog maar het begin. Vervolgens is het aan ons om de voedingen en sturingen in kaart te brengen. Daarnaast wil de opdrachtgever van alle installaties die in de winkelpassages in het zicht komen een mock-up. Zo hebben we de LED-verlichtingsinstallatie over 10 m volledig uitgewerkt gepresenteerd. Na akkoord op de mock-up en offerte, kunnen we weer verder. Door deze werkwijze is het werk gekenmerkt door veel beslissingsmomenten en intensieve samenwerking. Dit, maar ook het plaatsen en verplaatsen van meerdere hoofdverdeelkasten van 630 KVA en voedingen voor allerlei gebouwgebonden installaties – zonder enige overlast voor winkeliers en winkelend publiek – maakt het werk uitdagend.”

VERANTWOORD EN ‘GERUISLOOS’ SLOPEN MET SPECIALE SLOOPTECHNIEKEN In Amsterdam wordt hard gewerkt aan de gefaseerde verbouwing en uitbreiding van winkelcentrum Gelderlandplein in Buitenveldert. Door de renovatie voldoet het in de zestiger jaren gebouwde winkelcentrum straks weer aan de eisen van de moderne tijd. Dit uit zich onder meer in een uitbreiding van 7.000 vierkante meter, het vernieuwen van de entrees, het verhogen en verbreden van de passages en het realiseren van een ondergrondse garage.

De eis vanuit de opdrachtgever van het project, de Kroonenberg Groep, is helder: de winkeliers, het winkelend publiek en de bewoners mogen geen hinder ondervinden van de bouwwerkzaamheden. Omdat het winkelcentrum gedurende de renovatie gewoon open blijft, vormt dit voor Amovatiebedrijf Aalsmeer een extra uitdaging. “Door gebruik te maken van speciale slooptechnieken zoals knippen, snijden en zagen, halen wij het oude gedeelte van het winkelcentrum bijna ‘geruisloos’ weg,” aldus Jacco Vijfhuizen, algemeen directeur bij Amovatiebedrijf Aalsmeer. “Omdat wij veel bouwelementen uit het werk kunnen hijsen, scheelt dit aanzienlijk in geluidsoverlast.”

Een project van deze omvang en complexiteit vereist een duidelijke structuur en strakke lean-planning. Vijfhuizen vervolgt: “Wij moeten in goed overleg en in een zeer kort tijdsbestek de klus zien te klaren. Omdat tijdens de sloopwerkzaamheden delen van het winkelcentrum opnieuw worden opgebouwd, is het belangrijk dat er geen stagnatie optreedt. Dit vergt een grote inzet van alle betrokken partijen.”

De Blaauw Installatietechniek B.V. J.W. Lucasweg 14 2031 BE Haarlem T. 023-5318744

De samenwerking tussen hoofdaannemer BAM Utiliteitsbouw en Amovatiebedrijf Aalsmeer gaat vele jaren terug. “Met dit soort projecten, waarbij weinig tot geen overlast mag worden veroorzaakt, is specialistische werkervaring heel belangrijk. Wij worden niet voor niets de ‘onzichtbare sloper’ genoemd.”

www.deblaauw.com | 23 727018_De Blauw Installatietechniek.indd 1

12-03-15 16:46

Keers is actief in het ontwikkelen, engineeren, fabriceren en monteren van ramen, deuren en gevels in aluminium en staal voor de utiliteitsbouw en woningbouw.

Museum Gorssel

Gelderlandplein Amsterdam

Voor het project renovatie en uitbreiding Winkelcentrum Gelderlandplein heeft Keers alle binnen- en buitenpuien geleverd.

Vermogenweg 26 • 3641 SR MIJDRECHT • Postbus 61 • 3640 AB MIJDRECHT • T. 0297 281859 • E. info@keers.nl • I. www.keers.nl

727032_Keers.indd 1

23-03-15 12:19

Bouwen begint met staal Vic Obdam Staalbouw is een staalbouwbedrijf gevestigd in het gelijknamige Obdam in de kop van Noord-Holland. Gespecialiseerd in het ontwerpen, produceren, conserveren en monteren van staalconstructies gericht op zowel renovatie, utiliteitsbouw en alles daar tussenin.

Bij een samenwerking wordt Vic Obdam Staalbouw uw partner tijdens het gehele bouwproces. De wensen vanuit opdrachtgever, architect en constructeur worden vertaald naar een op maat gemaakte staalconstructie. Hiertoe wordt gebruik gemaakt van Tekla Structures. Met Tekla en onze jarenlange ervaring in het werken met verschillende 3D sofware systemen kunnen wij u ondersteunen bij het realiseren van uw BIM projecten.

Vic Obdam Staalbouw is in het bezit van een VCA* certificaat en heeft het fabrieksprocesbeheersingsysteem (FPC-systeem) gecertificeerd volgens de eisen gesteld in NENEN1090-1. Hiermee kan Vic Obdam Staalbouw het eindproduct voorzien van CE certificaat tot en met uitvoeringklasse (executie klasse) 3 .

Vic Obdam Staalbouw BV Braken 14 1713 GC Obdam tel. 0226 453044 fax. 0226 453183 info@vicobdam.nl

www.vicobdam.nl 727025_Vic Obdam Staalbouw.indd 1

23-03-15 14:11

contract

wallcovering upholstery curtain

www.vescom.com | 25

NIJMEGEN | Doornroosje

Stationsgebied Nijmegen

Nieuw onderkomen voor poppodium Doornroosje Een gebouw realiseren waarin de twee zalen van poppodium Doornroosje en 350 studentenwoningen op een passende manier kunnen worden samengebracht, is een uitdaging op zich. Dat de nieuwbouw wordt gerealiseerd in het stationsgebied van Nijmegen, grenzend aan het spoor en het busstation, vraagt eveneens om een doordachte aanpak. En zo zijn er nog enkele belangrijke aandachtspunten, vertellen Martin Klaus namens Züblin en Arno Verploegen van KlokBouw. Beide bedrijven vormen bij dit project een bouwcombinatie.

Genoeg zaken waar goed over na moest worden gedacht, bevestigen Klaus en Verploegen, zowel in het gebouw als erbuiten. Bijvoorbeeld het bevoorraden van de grote en kleine zaal van Poppodium Doornroosje, merken ze op. “De eis was dat de vrachtwagens met de neus naar voren het gebouw binnen moeten kunnen gaan en ook weer met de neus naar voren naar buiten. Dat hebben we opgelost met een bevoorradingshof met een

26 |

vrachtwagenhef-draaikraan, waarmee vrachtwagens in verband met de beperkte manoeuvreerruimte over de naast geparkeerde vrachtwagens/ bussen kunnen worden gedraaid. Het voordeel van deze oplossing is bovendien dat de twee zalen naast elkaar kunnen komen te liggen en niet de één op de andere. Wat de logistiek in gebruik voor Doornroosje veel eenvoudiger en efficiënter maakt.”

Bovenop die zalen komen 350 appartementen voor studenten en een grote daktuin, eronder een gratis fietstransferium met ruimte voor meer dan 4.000 fietsen. In die woningen, eigendom van de Stichting Studentenhuisvesting Nijmegen (SSHN), mag uiteraard geen sprake zijn van overlast van de zalen. “Dat was een tweede uitdaging”, glimlacht Klaus. “Er is bij de zalen sowieso gekozen voor een doos-in-doosconstructie. Op het niveau van de

NIJMEGEN | Doornroosje

daktuin, waar het woondeel begint, zijn bovendien trillingsdempers aangebracht. Zalen en appartementen worden zo als het ware ontkoppeld.” En dan was er nog de eis om het omgevingsgeluid zo veel mogelijk buiten te sluiten. Geen gemakkelijke opgave, gezien de ligging van het gebouw, merkt

Verploegen op. “Dat is onder meer opgelost met behulp van geluiddempende voorzetramen, die wel open kunnen worden gezet.” Hij wijst verder op het duidelijke onderscheid tussen zalen en woningen in het ontwerp. “Het woonblok met dakterras is op een L-vormig profiel gezet. ›

Bouwinfo OPDRACHTGEVER gemeente Nijmegen, SSHN

ARCHITECT

AAI architecten

AANNEMER

KlokBouw BV Nijmegen, Ed. Züblin AG Dortmund

INSTALLATIES

Installatiebedrijf G. van Dam bv

ADVIES

EFPC, Peutz, Corsmit

BOUWMANAGEMENT Novum Network

BOUWPERIODE december 2011 – mei 2014

Projectinfo DEUREN POPPODIUM VOLDOEN AAN STRENGE EISEN In samenwerking met akoestisch adviesbureau Peutz heeft Alara-Lukagro in een voorstadium de geluidsberekeningen voor de binnendeuren verzorgd. Aan de hand daarvan zijn de typen deurbladen met een hoge geluidsisolatie van Rw 56 dB(A) geselecteerd.

Belangrijk aspect was het dempen van de in de popmuziek veelvoorkomende tonen met een lage frequentie van 63, 125 en 250 Hz. De deuren zijn zo ontworpen dat ook deze frequenties gedempt worden.

Aangezien veiligheid bij calamiteiten en brandvertraging belangrijke aspecten zijn voor het poppodium zijn de deuren, naast geluidsisolerend, tevens 60 minuten brandvertragend uitgevoerd en voorzien van paniekbeslag.

Doornroosje bevat in totaal acht dubbelvleugelige draaideuren, waarvan twee met glas, zes enkelvleugelige draaideuren en twee schuifdeuren. Deze worden door Alara-Lukagro volledig volgens de wensen van de klant geproduceerd. De gevel van de studentenwoningen, boven het poppodium, zijn door Alara-Lukagro tevens voorzien van 37 stuks geluiddempende roosters.

Alara-Lukagro ontzorgt haar klanten volledig, door engineering, productie, conservering en montage compleet te verzorgen. Poppodium Doornroosje is een toonaangevend project en vergelijkbaar met een gebouw als Ziggo Dome, waarvoor AlaraLukagro ook de geluidsisolerende deuren heeft geleverd. www.alara-lukagro.com

| 27

NIJMEGEN | Doornroosje

Tussen beide delen is bovendien op 12 meter hoogte een plint van glas aangebracht waardoor het bovendeel lijkt te zweven. De samenhang blijft daarbij intact.”

Het gebouw, waarvoor in december 2011 de eerste paal de grond in ging, is nu nagenoeg klaar. Klaus en Verploegen wijzen op de kwalitatief hoogwaardige uitstraling met allerlei beeldbepalende elementen die met zorg zijn gekozen. De groene daktuin draagt

daar eveneens aan bij, evenals de Spaanse trappen bij het fietstransferium. “Er zijn hoogwaardige materialen gebruikt en ook voor de buiteninrichting zal veel zorg zijn. Zo is het een beeldbepalend gebouw dat past bij de plek waar het ligt.” ❚

Bouwen aan het spoor vraagt ook om bepaalde veiligheidsvoorzieningen in geval van een calamiteit. Zo zijn de appartementen voorzien van een brandmeldinstallatie en wordt, indien nodig, de invoer van buitenlucht naar binnen stopgezet.

Alle vluchtwegen leiden bovendien van de spoorzijde af. Ook tijdens de bouw al zijn de nodige maatregelen genomen vanwege de ligging van de nieuwbouw, maken Verploegen en Klaus duidelijk.

“Met het plaatsen van damwanden en nauwkeurig monitoren is het verschuiven van de grond voorkomen. Er is daarnaast in nauwe samenspraak met ProRail gekeken naar hoe we het best te werk konden gaan bij het plaatsen van een steiger op het perron. En dan is er het aanleveren van materialen. Daarvoor werd een strak bevoorradingsplan opgesteld en is er gewerkt met zelf opgeleide verkeersregelaars. Verder was er een periode waarin we de klok rond hebben gewerkt. We hebben de omwonenden daarover steeds goed geïnformeerd en ook regelmatig geluidmetingen gedaan. Daardoor was het aantal klachten minimaal.”

“Wij zijn trots dat onze geluidsisolerende-brandwerende deuren onderdeel uit mogen maken van dit mooie poppodium.”

Alara-Lukagro bv | Huijgensweg 3 | 2964 LL Groot-Ammers T 0184 661 700 | E info@alara-lukagro.com | I www.alara-lukagro.com

28 |

ASSEN | Dr. Nassau College

Tekst: Fiona van Gemert-de Heus (Zutphens Persbureau) Beeld: DMV Architecten & Welmecon B.V.

SCHOOLGEBOUW MET LEF CREËERT VEILIGE OMGEVING Een enorme overstek van zestien meter met twee lagen erboven, is niet alleen een grote eyecatcher, maar zorgt tevens voor een transparant terrein voor het nieuwe Dr. Nassau College in Assen. “Het was makkelijker om er een kolom onder te zetten, maar we wilden absoluut de esplanade vrijhouden en het zwevende gevoel laten ontstaan”, vertelt architect Edwin Meyer Viol van DMV Architecten uit Maastricht en Kerkrade. “Met een kolom was je het effect kwijt geweest en wordt het een onderdoorgang. Nu blijft het achterterrein één geheel. En voor de leerlingen mag het gebouw ook wel een beetje lef hebben.”

Met deze transparantie wordt direct voldaan aan één van de belangrijkste eisen aan het plan: een veilige omgeving, met een open terrein. “Dat terrein is nu gesloten en totaal onoverzichtelijk”, verklaart Meyer Viol. Zijn bureau won uit vijf architecten de prijsvraag. “Door de grote oversteek kun je vanaf de weg het hele terrein overzien.”

Naar verwachting wordt de tribunetrap naar de sporthal op niveau 1 ‘de hangplek bij uitstek voor de leerlingen’.

Het project kent twee opdrachtgevers: de school voor het schoolgebouw en de gemeente voor de geïntegreerde sportaccommodatie. Nog voor de

zomer kunnen de circa 1.700 havo- en vwo-leerlingen lessen volgen in de nieuwbouw. Dan zijn het schoolgebouw en de achterste sporthal gereed. In de zomervakantie, als de leerlingen naar huis zijn, kan de sloop van de oudbouw starten.

De tweede sporthal en de aula worden een jaar later opgeleverd. ›

De gevel van het collegebouw wordt bekleed in drie grijstinten. Voor het sportgebouw heeft DMV architecten gekozen voor twee grijstinten en een groene kleur.

| 29

Noorderveld 13 8307 DS Ens

T (0527) 251795 F (0527) 251754

specialisten in dak- en gevelsystemen • gevelsystemen • warm- & kouddaksystemen • zetwerken • aluminium gelast maatwerk • werkvoorbereiding & engineering • tekenwerk

www.welmecon.nl

WCP FLEXPANEL

• flexibel

• eenvoudige montage • duurzaam

• kwaliteit • vele mogelijkheden kleur

en maatvoering

• toepasbaar op diverse

achterconstructies

www.welmecon.nl

Voor meer informatie: (0527) 251795

ASSEN | Dr. Nassau College

Projectinfo KWALITATIEVE DUURZAME GEVELPANELEN ZORGEN VOOR UITSTRALING

LEARNING APART TOGETHER

TEGENSTELLINGEN

In het schoolgebouw krijgen de zes afdelingen elk hun eigen entree via de trappen en de terrassen. Binnendoor kunnen de leerlingen wel bij de gedeelde ruimtes komen, zoals de vaklokalen en de sportaccommodatie. “De afdelingen zijn allemaal totaal verschillend. Iedere afdeling heeft zijn eigen omvang, variërend van vier tot acht lokalen. Daar tussenin zit een tussengebied om te ontspannen en te werken. Aan het eind van zo’n leerdomein hebben de docenten hun werkkamer.”

Dit past in het LAT-thema van de school: Learning Apart Together – deels zelf en deels samen leren.

“Het onderwijs is niet meer alleen maar klassikaal, dus die centrale ruimtes zijn belangrijk. De aula is multi-inzetbaar en omdat hij parabolisch naar boven loopt, ook als theater te gebruiken. Tevens bevindt zich in het gebouw een vestzaktheater voor kleine voorstellingen, ook voor publiek van buiten de school.”

Aan de buitenkant van het gebouw zijn de afdelingen te herkennen aan hun eigen kleuren in de grijze gevel; iedere afdeling heeft een eigen tint in roze of paars. Voor de sportaccommodatie zijn de kleuren tegengesteld: roze en paars van binnen en groen en grijs van buiten. Hierdoor is duidelijk te zien dat de twee delen weliswaar verschillende functies hebben en andere opdrachtgevers, maar wel samen een eenheid vormen.

De gehele plint is robuust uitgevoerd in beton, omdat deze tegen een stootje moet kunnen. Bijzonder aan deze plint is dat het groene beton door en door gekleurd is, door een kleurstof toe te voegen in de betonmolen. “Het is een stukje pigment dat het kille uit het beton haalt”, vindt Meyer Viol. De ramen van de bovenbouw gaan op in de gekleurde aluminiumbanen van de bovenbouw. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER

ONTWERP ADVIES UITVOERING INSTALLATIES BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Stichting voor Openbaar Voortgezet Onderwijs Noord- en Midden Drenthe te Assen en College van Burgemeester en Wethouders gemeente Assen DMV Architecten Volantis B.V. en A. Palte B.V. Bouwgroep Dijkstra Draisma Breman Kloekke Elektrotechniek B.V. en Kropman Installatietechniek B.V. € 18 miljoen incl. BTW november 2013 – april 2016

De gevel van het collegebouw wordt bekleed in drie grijstinten. Voor het sportgebouw heeft DMV architecten gekozen voor twee grijstinten en een groene kleur. Dankzij deze kleurstelling gaat het gebouw prachtig op in zijn omgeving. Het is Welmecon die de gevelpanelen engineert en monteert.

“Voordat het zover was, zijn we eerst nog even rond de tafel gegaan”, vertelt Dirk Stulp, projectcoördinator van Welmecon. “In het voorgeschreven systeem waren de achterconstructie en panelen gekoppeld. Dat is voor de uitvoering van dit specifieke ontwerp niet ideaal. We hebben toen een systeem geadviseerd waarbij de achterconstructie en panelen zijn losgekoppeld. Na akkoord zijn de panelen speciaal voor dit project ontwikkeld. Kwaliteit, kleurstelling en duurzaamheid voldoen volledig aan de verwachting van de architect.”

Kwaliteitspanelen De toegepaste panelen zijn vervaardigd van een hoge kwaliteit aluminium. De platen zijn ca 1,2 mm dik en fabrieksmatig gecoilcoat. Ook de coating is van hoge kwaliteit. Stulp: “De kwaliteit van de coating is tot 20 jaar gegarandeerd. De gladde afwerklaag vraagt minimaal onderhoud.”

Inmiddels heeft Welmecon ruim de helft van de panelen aangebracht. “Het werk verloopt volgens planning”, vertelt Stulp. “De panelen zijn vooraf bepaald en kunnen in het werk nog enigszins worden bijgesteld op de vooraf aangebrachte achterconstructie. Bij lastige aansluitingen kunnen we de panelen daarop aanpassen.” Ook over het tempo is Stulp tevreden. “Door het doordachte montagesysteem zijn de panelen eenvoudig te monteren. Het weer blijft in ons werk een onzekere factor, maar tot nu toe hebben we weinig stagnatie opgelopen. Vooralsnog is er niets dat een tijdige oplevering in de weg staat.”

| 31

HILVERSUM | Olympia

Tekst: Patricia van der Beek

Een licht en warm onthaal

Het gesloten, donkere karakter en de bedompte, benauwde sfeer moesten worden omgezet in licht en ruimtelijkheid.

Een transparante entree, een ruimtelijke lobby en licht. Veel licht. De metamorfose van Olympia 2 in Hilversum is indrukwekkend. In slechts zeven weken tijd veranderde dit multi-tenant kantoorgebouw van ‘gedateerd’ naar ‘klaar voor de toekomst’.

“Olympia 2 bestaat uit twee schijven van zes bouwlagen, met daartussen de entree en lobby”, vertelt architect Volker Ulrich van Ulrich architectuur, die eind 2013 opdracht kreeg om het kantoorpand te moderniseren. “Het pand is in 1991 gebouwd, maar straalde een zekere jaren 80 charme uit. Om de huidige huurders te behouden en om het gebouw als onderscheidend product in de markt te zetten, moesten de entree en lobby flink worden aangepakt. Het gesloten, donkere karakter en de bedompte, benauwde sfeer moesten worden omgezet in licht en ruimtelijkheid. De grote vraag was: hoe realiseren we dit?”

NIEUW LUIFEL Het eerste dat Volker Ulrich aan het kantoorpand wijzigde, was de donkere entree. Het oude luifel en de kolommen waarop het rustte, moesten gesloopt worden. In plaats daarvan kwam een nieuw luifel met glazen tourniquetdeuren die, constructief verankerd tussen de twee gebouwschijven, boven de begane grond ‘hangt’. In de lobby creëerde Ulrich eveneens meer licht en ruimte: “We haalden de wand van de receptie weg en betrokken de vrijgekomen ruimte bij de lobby. Daar voorzagen we een nieuwe balie.”

SCULPTUUR “Passend bij de open, ruimtelijke sfeer hebben we goed gekeken naar de vorm en afwerking van het interieur”, vervolgt Ulrich. “Vanuit een integrale benadering streefden we naar een hoge mate van abstractie en reductie.

32 |

Zo zijn borstweringen in de vloer verankerd, bevestigingspunten zoveel mogelijk weggewerkt en zaken als de postkast en het brandveiligheidspaneel uit het zicht onttrokken. De witte trap met stalen leuning, die als een soort wokkel naar de vijfde verdieping klimt, manifesteert zich als een sculptuur binnen dit rustige geheel.”

KLEUR EN LICHT Ulrich paste in de lobby veel wit toe op onder andere de wanden en balustraden. Als warme tegenhanger hiervan zijn de kozijnen en liftwanden uitgevoerd in een zandkleur. Hierop aansluitend zijn bij de balie houten lamellen aangebracht, die doorlopen in het plafond. Ook het verlichtingsconcept van Studio Rublek, met veel aandacht voor de juiste lichthoeveelheid en -kwaliteit, draagt bij aan een lichte en tegelijkertijd warme beleving van de ontvangstruimte.

KORTE BOUWTIJD De ingrijpende verbouwing werd uitgevoerd door Kondor Wessels, het bouwmanagement was in handen van DTZ Property Management. In oktober 2014 gingen de werkzaamheden van start, medio november volgde de oplevering al. Ulrich was in de uitvoeringsfase bij de verbouwing betrokken voor de esthetische controle en het oplossen van ad hoc situaties: “De samenwerking met de aannemer verliep zeer voorspoedig. Toen bijvoorbeeld bleek dat er geen sparing in de staalconstructie zat voor de afwatering, zijn

HILVERSUM | Olympia

Bij de balie zijn houten lamellen aangebracht, die doorlopen in het plafond.

we adequaat en in goed overleg tot een alternatief gekomen: onder het luifel voorzagen we op subtiele wijze twee afwateringsbuizen. Zo werkten we met elkaar toe naar een mooi eindresultaat. Olympia 2 voldoet weer volledig aan de functionele en esthetische eisen van vandaag én morgen.” ❚

Lean&Duurzaam

De witte trap met stalen leuning, die als een soort wokkel naar de vijfde verdieping klimt, manifesteert zich als een sculptuur.

Bouwinfo BOUWPROGRAMMA

OPDRACHTGEVER ARCHITECT BEHEER/ PROJECTMANAGEMENT CONSTRUCTEUR ADVISEUR VERLICHTING AANNEMER BOUWPERIODE BOUWSOM

verbouwing entree en lobby van een multi-tenant gebouw (550 m² BVO/ 1.550 m³ volume) DEKA Immobilien Investments GmbH, Frankfurt Ulrich architectuur, Amsterdam DTZ Zadelhoff Property Management BV, Utrecht Van Rossum Raadgevende Ingenieurs b.v., Amsterdam Studio Rublek, Schiphol Kondor Wessels, Amsterdam oktober 2014 – november 2014 € 440.000,-

Projectinfo VERTROUWD TERREIN IN HILVERSUM De entree van kantoorgebouw Olympia 2 in Hilversum is grondig gerenoveerd. Ook zijn twee verdiepingen gemoderniseerd. Van den Pol Elektrotechniek was zeventien jaar geleden betrokken bij de bouw van Olympia 2 en leverde ook een bijdrage aan de actuele facelift. Dit in nauwe samenwerking met vertrouwde partner Van Galen Klimaattechniek.

Conform het nieuwe lichtplan is de verlichting vervangen, veelal door LED. De entree was hierdoor enige tijd buiten gebruik. Om de tijdelijke looproute voor bewoners te markeren, bracht Van den Pol verlichting aan. Ook is de brandmeldinstallatie aangepast aan de actuele indeling van de kantoorvloeren. De metamorfose geeft de uitstraling van Olympia 2 een stevige impuls en vergroot de aantrekkingskracht voor nieuwe gebruikers.

vandenpol.com

Transformatie van kantoren is vertrouwd terrein voor Van den Pol. Zo was het bedrijf eerder actief in de aangrenzende gebouwen Olympia 6 tot en met 8. Ook daar werd de entree vernieuwd.

| 33

PAPENDRECHT | Boskalis

Tekst: Patricia van der Beek Beeld: Visser & Smit Bouw bv.

Robuust van buiten, aangenaam van binnen Transparant en toch intiem. Stoer, met verfijnde details. Compact, maar verrassend open.

Het veelzeggende Gebouw 4, dat als nieuw kantoorgebouw aan het bedrijvencomplex van Boskalis in Papendrecht is toegevoegd, markeert alweer een mijlpaal in de bestaansgeschiedenis van de maritieme multinational.

“Gebouw 4 maakt onderdeel uit van een lange reeks vernieuwingen op ons bedrijventerrein”, vertelt groepsdirecteur Peter van der Linde van Boskalis. “Ons eerste kantoorgebouw en de werkplaats werden eind jaren negentig geïntegreerd en geoptimaliseerd. In 2010 ontwikkelden we Gebouw 3, om in te spelen op onze groei. Met het oog op toekomstige uitbreiding, vroegen we meteen een bouwvergunning aan voor een vierde gebouw. Die vergunning bleek al snel nodig. Begin 2013 hadden we door een overname extra kantoorcapaciteit nodig.”

34 |

STOER, DEGELIJK EN EERLIJK Die extra capaciteit kon snel gerealiseerd worden; het ontwerp voor Gebouw 4 lag er immers al. Architect Flip Luger van OPL architecten/re-designers: “Net als onze ontwerpen voor de andere gebouwen, heeft Gebouw 4 een stoere, degelijke en eerlijke uitstraling. Dit wordt bewerkstelligd door de krachtige combinatie van slanke vliesgevels en robuust metselwerk. Het vierlaagse pand heeft van bovenaf een H-vorm, wat te danken is aan twee atria, aan de voor- en achterzijde. Via deze atria komt het daglicht diep het gebouw binnen, wat

zorgt voor een prettige beleving. De smalle, hoge ramen dragen bij aan die sfeerbeleving en geven ritme aan de gevel. Het metselwerk, dat zowel horizontaal als verticaal is toegepast, geeft dit ritme extra dynamiek.”

Passend bij haar projectmatige werkwijze koos Boskalis voor een open kantoorconcept. Het interieur kenmerkt zich door lichte, neutrale kleuren en houten afwerkingen. Binnen dit esthetische kader vulden enkele Boskalis-medewerkers de kantoorruimten verder in.

ÉÉN JAAR BOUWTIJD In de zomer van 2013 werd de realisatie van Gebouw 4 aanbesteed met een voorselectie. Visser & Smit Bouw, een VolkerWessels onderneming, kreeg de opdracht gegund. Projectmanager Willem

PAPENDRECHT | Boskalis

Thoen: “In augustus 2014 moesten we het gebouw opleveren. Om de korte bouwtijd te halen, bouwden we met prefab elementen die we in onze eigen fabriek produceerden.” Thoen benadrukt dat zo’n planning alleen haalbaar is als alle betrokken partijen constructief samenwerken: “Je moet elkaar vinden en het gesprek aangaan. Als iets niet duidelijk was, zetten we de betreffende partijen bij elkaar om het direct op te lossen. Ook hielden we lean sessies voor de afbouw. Zo voorkwamen we problemen – en dus vertraging – tijdens de uitvoering.”

“De architect schreef een harde, geoliede gevelsteen voor. Samen met de metselaar hebben we deze steen geanalyseerd en onderzocht welke mortel er het best bij past. Dit om de kans op uitslag te minimaliseren.”

KWALITEIT VOOROP

Ondanks de korte bouwtijd werd tijdens de uitvoering niet getornd aan veiligheid; een aspect dat Boskalis hoog in het vaandel heeft staan. “Sinds 2010 passen we ons veiligheidsprogramma NINA toe”, zegt Van der Linde. “Dit staat voor ‘No Injuries No Accidents’ en heeft als doel dat onze mensen bewuster omgaan met hun veiligheid. Dit doen we door medewerkers van alle geledingen bij elkaar te zetten en veiligheid bespreekbaar te maken. Dit concept pasten we ook toe tijdens de bouw van ons nieuwe kantoor.”

“De ruwbouw verliep snel en relatief eenvoudig”, blikt Thoen op het bouwproces terug. “Het gebouw staat op een traditionele fundering met daarop kanaalplaatvloeren. Het casco is opgebouwd met prefab wanden en 14 meter lange vloeren die het pand in de breedterichting overspannen. Na de ruwbouw zetten we de kozijnsparingen dicht met folie, zodat we snel naar binnen konden.” Uit kwaliteitsoogpunt voerde Visser & Smit Bouw het metselwerk traditioneel uit, en niet met voorhangelementen. Thoen:

Een ander kwalitatief hoogstandje betreffen de groendaken boven de atria. Het glas rondom die daken verloopt flauw hellend voor de afwatering en is zeer slank uitgevoerd. In de slanke liggers zitten de installatieleidingen verwerkt.

NINA

Thoen is erg positief over NINA en merkt op: “In dit project is op meerdere fronten gebleken hoe belangrijk het is om goed samen te werken en open met elkaar te communiceren.” Van der Linde bevestigt dit en besluit: “Met elkaar realiseren we nu de parkeergarage aan het eind van de Rosmolenweg. De oplevering daarvan in april zie ik met vertrouwen tegemoet.” ❚

Bouwinfo BOUWPROGRAMMA Nieuwbouw kantoorpand (8.600 m² BVO)

OPDRACHTGEVER Royal Boskalis Westminster N.V., Papendrecht

ARCHITECT OPL architecten/re-designers, Utrecht

AANNEMER Visser & Smit Bouw bv, Papendrecht

CONSTRUCTEUR Zonneveld ingenieurs, Rotterdam

BOUWPERIODE augustus 2013 – augustus 2014

| 35

PAPENDRECHT | Boskalis

Projectinfo HAITSMA BETON LEVERT BOSKALIS COMPLETE PREFAB PARKEERGARAGE Boskalis laat in Papendracht een nieuw hoofdkantoor met eigen, middelgrote parkeergarage (753 plaatsen) bouwen. De opdrachtgever wenst een duurzame, onderhoudsvriendelijke parkeergarage en verkoos daarom beton boven staal. Haitsma Beton nam het hele traject, van de engineering tot en met de montage van de prefab betonnen elementen voor haar rekening.

De bovengrondse, permanente parkeergarage heeft drie lagen (begane grond, verdieping en dak), met een totale oppervlakte van 18.000 m2. Een speciaal bouwteam, bestaande uit Visser & Smit Bouw B.V., OPL Architecten en Boskalis, voert het werk als Design & Construct uit.

Prefab beton favoriet De keuze voor prefab beton was volgens William Jansen, hoofd bouwtechnologie en kosten­ engineering bij Visser & Smit Bouw, snel gemaakt. De opdrachtgever wilde namelijk een duurzame en onderhoudsvriendelijke parkeergarage. “Staal is weliswaar overwogen en kan voor dit soort parkeergarages kostenefficiënter zijn. Toch koos Boskalis voor beton vanwege de robuustheid en architectonische uitstraling.

Bovendien is beton intrinsiek brandwerend en onderhoudsvrij.”

36 |

Volgens Jansen heeft het bouwteam voor Haitsma Beton gekozen ‘omdat zij de beste oplossing boden, zowel qua stabiliteit en constructie als qua prijs’. Vervolgens is Haitsma Beton redelijk vroeg in het project aangeschoven, waardoor ze optimaal konden meedenken en adviseren, om een zo economisch mogelijke oplossing voor Boskalis te vinden.

Complete parking op maat Naast het 3D-ontwerp (BIM) produceerde en monteerde Haitsma Beton de complete parkeergarage. Jansen: “De architect had veel stramienen al bepaald; de constructie is vervolgens met Haitsma Beton afgestemd tot een keurige oplossing.” Haitsma Beton leverde de prefab betonnen kolommen, balken en vloeren en diverse kleinere elementen, zoals trappen en wanden.

De parkeergarage bestaat uit drie velden van TT-

Parkeergarage Boskalis Rosmolenweg Papendrecht Beeld: Richard van Hoek Fotografie

platen en hellingbanen van kanaalplaten. Volgens Klaas Ellens van Haitsma Beton krijgt Boskalis geen standaard parkeergarage: “De ronde hoeken van de hellingbanen en de uitsparingen die wij in de ribben van de TT-platen voor de kabeldoorvoeringen hebben gemaakt, zijn niet standaard. In feite vertalen wij een standaard concept naar een architectonisch ontwerp.” Inmiddels zijn alle prefab elementen gemonteerd.

De oplevering van de fraaie parkeergarage staat gepland voor april 2015.

AMSTERDAM | UPC Schiphol

Tekst: Roel van Gils

Kwaliteit van de gevel passend bij de uitstraling van het gebouw Vijftien jaar na de oplevering van een kantoorpand aan de Boeing Avenue op Schiphol-Rijk is de gevel nu eindelijk wind- en waterdicht.

Sinds de oplevering in 2000 heeft het gebouw van vastgoeddienstverlener Savills Nederland B.V. te lijden gehad onder enorme lekkages.

TGM heeft de problematiek in kaart gebracht en een gevelverbetering uitgevoerd.

Een zeldzaam slechte gevel, zo typeert Leon van Osch, Commercieel Directeur bij TGM, de schil van het kantoorpand vóór de gevelverbetering.

Het pand met een betonnen draagstructuur, aluminium puien en een natuursteen gevelafwerking werd vanaf de oplevering geplaagd door waterinfiltratie en tochtverschijnselen over het gehele geveloppervlak. “Op basis van een rapport van een adviseur zijn we gestart met het in kaart brengen van de problematiek en hebben we een voorstel gedaan voor de gevelverbetering. Overigens wel met de restrictie om eerst een proefmontage te verrichten, alvorens we zouden starten met de verbetering. De in het rapport geschetste detaillering werd door de natuursteenafwerking namelijk aan het zicht onttrokken.”

PROEFMONTAGE In 2013 heeft TGM opdracht gekregen om de gevelverbetering uit te voeren en is een proefmontage uitgevoerd. “We hebben een representatief deel van de gevel gedemonteerd en onderzocht of de problematiek overeenkwam met het gestelde in de rapportage van de adviseur”, vertelt Harr Nabben, Technisch Directeur bij TGM. “Het bleek dat er een aanzienlijk aantal aanvullende gebreken naar boven kwam. Tijdens de bouw zijn grote fouten gemaakt. Zo bleken onder andere de houten stelkozijnen te kort, was de isolatie slecht aangebracht, waren dilatatievoegen niet afgedicht, slabbes niet goed aangebracht en zijn we zelfs een pui tegengekomen die ondersteboven gemonteerd was. Het project is naar onze bescheiden mening een experiment geweest met prefab bouwen, wat in dit geval duidelijk mislukt is. Destijds is meer naar bouwsnelheid gekeken dan naar kwaliteit.”

SPECIALE STEIGERCONSTRUCTIE TGM heeft als hoofdaannemer in 2014 de gevelverbetering uitgevoerd. Daar waar lekkages zich voordeden is het natuursteen verwijderd en de aansluiting tussen de aluminium geveldelen ›

Sinds de oplevering in 2000 heeft het gebouw van vastgoeddienstverlener Savills Nederland B.V. te lijden gehad onder enorme lekkages.

| 37

Kantoorgebouw

eindelijk wind- en waterdicht TGM – NL B.V. adviseerde en realiseerde als hoofdaannemer de gevelwerkzaamheden welke geleidt hebben tot een winden waterdicht gebouw volgens de prestatie-eisen uit 1999.

Werkzaamheden TGM – NL B.V.: · · · · · · ·

· ·

Plaatselijk verwijderen natuursteen Folies kozijnen vervangen Dilatatievoegen betonconstructie afdichten

Isoleren betonconstructie Houten stelkozijnen aanpassen Waterafvoer stapelpuien wijzigen

· ·

Proefmontage ’s uitvoeren en resultaten testen

Slabbes aanbrengen aansluiting parkeergarage Slabbes aanbrengen overstekken 1e verdieping Slabbes aanbrengen vliesgevel glasdak

Plaatsen bestaande en nieuwe natuursteenplaten

Kantoorgebouw Boeing Avenue 35-99 | Schiphol Rijk

Kantoorgebouw Boeing Avenue 35-99 | Schiphol Rijk

Technisch Gevelbouw Management Heesakkerweg 19 Asten

+31 493 32 77 22

www.tgm.nl

Kantoorgebouw Boeing Avenue 35-99 | Schiphol Rijk

AMSTERDAM | UPC Schiphol

en de bouwkundige constructie aangepast. TGM heeft alle aluminium onderdelen behouden en zo’n zeventig procent van de natuursteen gevelplaten vervangen, in totaal een kleine 1.000 m².

“Om de overlast zoveel mogelijk te beperken, is in samenspraak met de huurder een routing bepaald,” zegt Nabben. “Zo werd een boorplan opgesteld om de booractiviteiten vóór 9.00 uur te laten plaatsvinden en werd de steiger dusdanig opgebouwd, dat gebruikers een goed zicht naar buiten hielden. Ook is een speciale steigerconstructie bedacht om de gevel aan de waterzijde bereikbaar te maken. Voor de steigers op de parkeerdek is een speciale onderstempeling bedacht om nagenoeg alle parkeerplaatsen in de garage bereikbaar te houden. De klus is met succes geklaard en het gebouw is nu eindelijk wind- en waterdicht conform de bestekseisen uit 1999.” ❚

De steiger werd dusdanig opgebouwd, dat gebruikers een goed zicht naar buiten hielden.

TGM heeft zo’n zeventig procent van de natuursteen gevelplaten vervangen, in totaal een kleine 1.000 m².

| 39

DEN HAAG | HagaZiekenhuis

VLOTTE NIEUWBOUW

HAGAZIEKENHUIS

Midden in de wijk Leyenburg in Den Haag Zuidwest wordt momenteel de uitbreiding van het HagaZiekenhuis gerealiseerd. In no time is pal naast het bestaande gebouw, waar tegelijkertijd een algehele renovatie plaatsvindt, een nieuw ziekenhuis neergezet. Intussen gaat de patiëntenzorg gewoon door. Begin 2015 is de nieuwbouw opgeleverd.

Het casco, de gevels, binnenwanden en centrale installaties zijn al aanwezig. Omringd door een groengebied dat een verbinding vormt met de woonwijk ten zuiden van het terrein, is het pand goed in de omgeving geïntegreerd. De nieuwbouw oogt niet als een typisch ziekenhuis, maar is een transparant gebouw met afgeronde gevels. Een pand met vier bouwlagen en een ondergrondse parkeergarage. Aan de binnenzijde bevinden zich de dagbehandeling en de operatiekamers (OK’s).

De rest van het gebouw is bestemd voor het Juliana Kinderziekenhuis (JKZ) dat van een andere Haagse locatie hiernaartoe verhuist. Verder is er plek voor technische ruimten, een geboortehotel en een Ronald McDonaldhuis. Doordat de bovenste verdieping als een staalconstructie is opgezet, is deze gemakkelijk uit te breiden. Op dit moment wordt hard gewerkt aan de in- en afbouwfase.

OVERLAST BEPERKEN “Eén van de belangrijkste randvoorwaarden is het beperken van hinder en overlast voor het bestaan-

40 |

de ziekenhuis en de omliggende woonwijk”, vertelt Martijn Oude Luttikhuis, bouwdirecteur van het HagaZiekenhuis. “Constant bekijken we wat de impact van de bouw op het gewoon doorwerkende ziekenhuis en de omgeving is. Patiëntveiligheid is altijd prioriteit nummer één! Dat vergt veel van onze projectorganisatie Haga Vernieuwt en het consortium VolkerWesselsHaga die het bouwproject van begin tot eind samen realiseren.”

De nieuwbouw staat op twaalf meter afstand van het oude hoofdgebouw, precies aan de kant van de afdelingen met hoogwaardige apparatuur, zoals Hartcentrum, OK’s en Radiologie. Via een lichtstraat en twee bruggen is de oudbouw fysiek op de nieuwbouw aangesloten. Trilling- , geluid- en stofoverlast op in bedrijf zijnde afdelingen zijn uit den boze. Volgens Oude Luttikhuis zijn daarvoor preventieve maatregelen genomen. “Bijvoorbeeld de aanleg van de bouwkuip voor de parkeergarage. Daarbij zijn trillingvrije, in de grond gevormde Cutter Soil Mix-wanden toegepast.”

SNELHEID CENTRAAL Een andere uitdaging is de snelheid. Het gebouw moet begin 2015 gereed zijn, vanwege de verhuizing van het kinderziekenhuis. Dit is nodig in verband met de concentratie van zorg en de toename van productiviteit. “Het is vrij uniek in Nederland dat een ziekenhuis met operatiekamers en een volume van 33.000 m² in ruim anderhalf jaar neergezet én in gebruik genomen wordt”, zegt de bouwdirecteur. Dat heeft consequenties voor het bouwproces en de logistiek. Snelheid staat centraal. Zo moesten gebruikersgroepen al in een vroeg stadium weten welke zaken, bijvoorbeeld medische apparatuur, waar nodig zijn en hoe ruimten ingedeeld moeten worden, zodat de architect, aannemer en toeleveranciers hiermee vroegtijdig rekening konden houden.

Om de bouw te versnellen, zijn diverse methodieken toegepast. Oude Luttikhuis: “Het ontwerp- en realisatietraject van de draagconstructie is bewust gescheiden van het in- en afbouwpakket. Hierdoor was het mogelijk om met de gebruikers de in- en afbouw onderdelen te bespreken terwijl er al gerealiseerd werd.” Begonnen is met de bouw van de operatiekamers, omdat die als eerste opgeleverd moesten worden. De draagconstructie van het gehele gebouw bestaat uit geprefabriceerde beton-

DEN HAAG | HagaZiekenhuis

nen kolommen, balken en kanaalplaatvloeren. Op verschillende plaatsen zijn stalen kolommen en liggers toegepast. Door met twee kranen te werken kon de constructie snel in elkaar gezet worden. Bovendien werden de te monteren elementen volgens het just-in-time principe aangevoerd en vanaf de vrachtwagen bevestigd.

Nadat het betonskelet gemonteerd was, zijn de in een fabrieksomgeving geassembleerde gevelelementen aangebracht. Door deze te combineren met een geprefabriceerde draagconstructie was het gebouw snel wind- en waterdicht en kon begonnen worden met de afbouw van de binnenzijde. ❚

Projectinfo

Bouwinfo OPDRACHTGEVER HagaZiekenhuis, Den Haag

ONTWERP

NATUURSTEEN VLOEREN: HYGIËNISCH EN PRAKTISCH Ongeveer 2 jaar geleden leverde Dekker Natuursteen 1.700 m² natuurstenen vloertegels in Jura Rahmweiss voor het nieuwe entreegebouw van het HagaZiekenhuis in Den Haag, dat door Architecten aan de Maas is ontworpen. Met deze Duitse kalksteen uit het Altmühltal in Duitsland zijn al vele duizenden vierkante meters vloeren gemaakt bij winkelcentra, openbare gebouwen en andere ziekenhuizen.

MVSA Architects, Amsterdam

UITVOERING VolkerWesselsHaga

EXPLOITATIE HagaZiekenhuis

ONDERHOUD GEBOUW (20 JAAR): VolkerWesselsHaga BOUWKOSTEN 100 mln.

BOUWPERIODE juni 2013 – januari 2015 (nieuwbouw)

Nu, een jaar later, heeft Dekker Natuursteen nog eens 1.500 m² natuursteen geleverd en aangebracht voor de nieuwbouw van het HagaZiekenhuis, dat ontworpen is door MVSA Architects. De opdracht werd verstrekt door Boele & van Eesteren (onderdeel van VolkerWessels). De architecten maken, net als onder meer Karres en Brands Landschapsarchitecten, deel uit van het consortium VolkerWesselsHaga. Het project omvat de Design & Build van de nieuwbouw en het tweede deel van de renovatie van het bestaande ziekenhuis.

Dekker Natuursteen was al betrokken bij de leveringen en het aanbrengen van vloeren in het Italiaanse marmer Bianco Carrara voor het Ziekenhuis Haaglanden in Den Haag en het Maasland Ziekenhuis in Sittard (ruim 5.600 m²). Natuursteen vloeren hebben in de loop der jaren bewezen zeer geschikt te zijn voor ziekenhuizen; ze zijn aantrekkelijk om te zien, hygiënisch en praktisch in onderhoud.

Ook bij de renovatie en nieuwbouw van het HAGA ziekenhuis in Den Haag wordt door Dekker Natuursteen aangetoond dat toepassing van natuursteen vloeren in een ziekenhuis een praktische en hygiënische oplossing is.

Wij feliciteren opdrachtgever, aannemer en architect met dit schitterende, vernieuwde gebouw.

www.dekkernatuursteen.nl | 41

DEN HAAG | Amadeus

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeld: Züblin Nederland B.V.

De gevelopbouw bestaat uit houtskeletbouw wanden en aluminium kozijnen en deuren.

AMADEUS DEN HAAG:

SYMPHONY FOR LIVING Het nieuwe winkel- en woongebouw Amadeus in Den Haag nadert zijn voltooiing. Midden in het stadshart, op de hoek van het Spui en de Kalvermarkt wordt een gebouw gerealiseerd van 51 meter hoog, bestaande uit een winkelplint van drie verdiepingen, met daarboven elf woonlagen met 36 koop- en 40 huurappartementen. Onder het gebouw is een parkeergarage voor alle bewoners voorzien. Een prachtig aangelegde daktuin maakt straks het plaatje compleet.

De eerste drie verdiepingen zijn verhuurd aan de Ierse kledingketen Primark en Boekenwinkel Van Stockum, die in december 2014 hun deuren openden. De oplevering van de woningen, parkeergarage en algemene ruimtes staat gepland vanaf begin april, vertelt Bart Lievaart, hoofd projectleider bij hoofdaannemer Züblin Nederland B.V.. Hij kijkt terug op een tot dusver mooi, maar ook uitdagend project. “Voor de bouw van dit project is het bestaande defensiegebouw deels gesloopt, waarna we verder hebben gebouwd op de bestaande kelderfundering. De keldervloer is extra verstevigd door middel van stalen frames, die in een dikke betonvloer zijn gestort.” Het gebouw is opgebouwd uit een in het werk gestort betonskelet met een staalconstructie, vertelt hij. “Om gewicht te besparen, zijn op de verdiepingen zogenaamde bollenplaatvloeren toegepast.

De gevelopbouw bestaat uit houtskeletbouw wanden en aluminium kozijnen en deuren. De stalen balkons zijn bekleed met natuursteen, evenals de rest van de gevel. Het natuursteen betreft zogenaamd Jura Gelb natuursteen, afkomstig uit een groeve in de buurt van Nürnberg, Duitsland.”

42 |

DUURZAME BOUWMATERIALEN Duurzaamheid speelde een belangrijke rol in het project, vertelt hij. “Amadeus is aangesloten op de stadsverwarming van Den Haag. En tijdens de bouw hebben we zoveel mogelijk duurzame materialen gebruikt. Hierdoor krijgt het gebouw de allure die het verdient.”

Alle materialen worden just-in-time op de bouwplaats geleverd, vertelt Lievaart. “Gezien de locatie is de aanlevering en opslag van alle materialen een dagelijkse uitdaging, de bouwplaats is namelijk erg klein. Veel transporten worden op zaterdagochtend vroeg uitgevoerd, om de omgeving zo min mogelijk tot last te zijn. Verkeersregelaars leiden de transporten in goede banen.” Omdat er ook geen ruimte is om bouwketen te plaatsen, hebben de hoofdaannemer en alle onderaannemers ervoor gekozen om de woningen op de derde verdieping als uitvoerders- en personeelsruimten in te richten.

“Deze woonlaag wordt daarom als laatste opgeleverd.”

DEN HAAG | Amadeus

HOOGWAARDIGE AFWERKING De koop- en huurappartementen, maar ook de algemene ruimtes kenmerken zich door een hoge afwerking. “Er is veel rekening gehouden met geluidsbeperking. Op de vloeren van de woningen is een compleet isolatiepakket aangebracht, met een noppenplaat waarin het vloerverwarmingssysteem is voorzien. Bovenop de vloer is een anhydrietlaag aangebracht.” Alle woningen worden uitgevoerd met metal stud wanden. De huurwoningen worden voorzien van hoogwaardige keukens. “Tijdens de afbouw wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de wensen van de toekomstige bewoners.”

WOLFGANG AMADEUS MOZART Winkel- en woongebouw Amadeus dankt zijn naam aan één van de beroemdste bezoekers aan Den Haag: Wolfgang Amadeus Mozart, die ongeveer 250 jaar geleden als kind op de locatie van de nieuwbouw heeft gewoond. Een plaquette met zijn afbeelding krijgt straks een bijzonder plaatsje op de gevel, naast de hoofdentree van het gebouw. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT UITVOERING LIFTSCHACHT EN LIFTEN OMVANG

Ontwikkelingsmaatschappij Kalvermarkt BV Bedaux de Brouwer Architecten Goirle Züblin Nederland B.V. Van den Beemd, Orona 19.920 m²

Tijdens de afbouw wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de wensen van de toekomstige bewoners.

Projectinfo ENERGIEZUINIGE LIFTINSTALLATIES VOOR AMADEUS DEN HAAG In winkel- en woongebouw Amadeus in Den Haag heeft onlangs de grootste Primark van Europa haar deuren geopend. In de winkelruimte zijn vier liftinstallaties voorzien, waaronder twee panoramaliften voor winkelend publiek en twee goederenliften.

Orona is verantwoordelijk voor de levering en montage van de liftinstallaties. “Bovendien hebben we vier roltrappen voor de Primark voorzien”, vertelt Hans Boekraad, technisch commercieel adviseur bij Orona. “In het woongedeelte van Amadeus hebben wij vijf Orona 3G 1015 machinekamerloze personenliften geïnstalleerd. Eén van die liften overbrugt een aantal stopplaatsen, waardoor we verschillende evacuatievoorzieningen in de schacht hebben moeten voorzien voor het onderhoudspersoneel.” Vanwege de hoge BREEAM-eisen, zijn alle liftinstallaties energiezuinig uitgevoerd met stand-byschakelingen, LED-verlichting en regeneratieve aandrijvingen.

Omdat materiaalopslag op de bouw niet mogelijk was, heeft Orona alle liften en roltrappen just-in-time aangeleverd. De leveringen vonden voornamelijk plaats in de nachtelijke uren, om overlast te voorkomen. De komende jaren hoopt Orona ook het onderhoud van de liften en roltrappen te mogen verzorgen.

OPTIMALE PLANNING STOND CENTRAAL BIJ PROJECT AMADEUS Bouwen midden in het centrum van Den Haag, dat vereist veel logistieke knowhow.

Een optimale planning, inclusief de logistiek, stond dan ook centraal tijdens dit project. Voor Rollecate een mooie uitdaging die kundig werd opgelost. Het bedrijf heeft er alles aan gedaan om de hinder voor de winkelende mensen te beperken. Dit door bijvoorbeeld de kozijnen al te beglazen in de fabriek, in plaats van op de bouwplaats.

Gezien het historische aspect van de plek van het gebouw moest het gebouw ook een uniek ‘gezicht’ hebben. Grote vliesgevels met doorval en letselveilige beglazing vormen hierom de begane grond; de commerciële plint van Amadeus. Om de van natuursteen gevormde gevel te kunnen accentueren, zijn er stalen frames geproduceerd waar uiteindelijk de natuursteen aan bevestigd is. Rollecate heeft enorm veel maatwerk geleverd tijdens dit project. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de deuren die aan de voorzijde voorzien zijn van een glasplaat.

| 43

foto:ŠThea van den Heuvel/DAPh

DEN HAAG | Amadeus

BRANDWERENDE LIFTSCHACHT: FRAAI EN TRANSPARANT Om de Primark zo toegankelijk mogelijk te maken, bevindt zich midden in de winkel een dubbele lift in een duplex liftschacht. Een kleurrijke zeefdruk maakt de lift voor iedereen gemakkelijk vindbaar. Maar er is meer. De lift is namelijk één uur brandwerend.

“Op dit laatste punt wijkt de liftschacht af van de liftschachten die we voor Primark hebben gebouwd in Rotterdam, Almere, Nijmegen en Venlo en nu in Gent”, vertelt Cor van den Beemd van Van den Beemd. “De dubbele lift is de enige Primark-lift met deze hoge graad van brandveiligheid.” De brandveiligheid is bereikt door toepassing van brandwerend low-iron glas en de juiste bevestiging daarvan. Dit glas is bovendien extreem transparant.

ENGINEERING De integratie van de betonkolom die deel uitmaakt van de draagconstructie van de woningen boven de Primark, is een uitdaging op zich. “De woningen boven de Primark waren al gebouwd”, vertelt Van den Beemd. “We konden de liftschacht dus niet in z’n geheel in het gebouw laten zakken.

Om die reden hebben we de schacht in delen geproduceerd en deze op locatie in elkaar gelast. De afmetingen van de delen werden bepaald door de aanvoerroute. We hebben – net als bij de andere

heeft ons een grote knowhow bezorgd. Toch blijft het maatwerk. Bij de Primark in Den Haag zat de uitdaging in de combinatie van ‘opbouwen op locatie’, ‘brandwerendheid’ en ‘glasbevestiging’.”

Maar – hoe verrassend ook – liftschachten bouwen vraagt ook om sterke communicatieve vaardigheden. “Dat begint al bij het binnenhalen van het werk. De ene keer valt de schacht onder de ruwbouw, de andere keer onder de afbouw. Waar bevindt zich onze gesprekspartner? Vervolgens vormen we de spil tussen liftleverancier, bouwkundige aannemer en architect. Samen zoeken we de beste balans tussen budget, uitstraling en kwaliteit. Dat blijft een mooie uitdaging.” ❚

Primark-liftschachten – de complete engineering voor onze rekening genomen. Ook sterkte- en glasberekeningen vallen onder onze levering.”

PRODUCTIE De productie van de onderdelen gebeurt in de fabriek van Van den Beemd, te beginnen met de staalconstructie. Als deze compleet is, worden de delen in de gewenste kleur gecoat. Daarna gaat alle aandacht uit naar de glaspartijen. “De ruiten van de lift zijn 1,8 x 3,5 m”, vertelt Michael van den Beemd. “Ze wegen zo’n 300 kg per stuk. Om de ruiten ongeschonden op hun plaats te brengen, hebben we bovenop de schacht een hijsframe gemonteerd. Zo konden we de ruiten veilig naar hun plaats van bestemming takelen.”

COMMUNICEREN MET UITEENLOPENDE PARTIJEN Van den Beemd is bijna 25 jaar specialist in de vervaardiging van liftschachten en veel vraagstukken hebben zich al eens eerder voorgedaan. “Dat

Bij de Primark in Den Haag zat de uitdaging in de combinatie van ‘opbouwen op locatie’, ‘brandwerendheid’ en ‘glasbevestiging’.

| 45

BAARN | Inproba

RUIMTE VOOR SMAAK Inproba breidt zijn productiecapaciteit in Baarn flink uit. De producent en importeur van oriëntaalse producten en smaakmakers liet een naastgelegen pand verbouwen en een nieuwbouwdeel realiseren. Een esthetisch, functioneel ontwerp brengt deze afzonderlijke bouwdelen smaakvol samen.

Medio 2012 ontstond bij Inproba de behoefte aan meer productiecapaciteit. Samen met Luijk architecten werden de uitbreidingsmogelijkheden onderzocht en vormgegeven. Het architectenbureau was tevens verantwoordelijk voor de bouwkundige uitwerking en voert tijdens de uitvoering het bouwmanagement uit. Architect Albert Luijk: “Om de uitbreiding te realiseren, kocht Inproba het gebouw naast het bestaande bedrijfspand aan. De ruimte tussen deze gebouwen werd ingevuld met nieuwbouw. Het bestaande pand, met een oppervlakte van zo’n 10.000 vierkante meter, noemen we Inproba 1. Het aangekochte pand is Inproba 3 en het nieuwbouwdeel is Inproba 2.” Begin 2014 was het ontwerp gereed.

In juni 2014 startte het aanbestedingstraject, in augustus volgde de uitvoering.

FOODSAFE EN DUURZAAM Inproba 3 heeft een oppervlakte van circa 3.000 vierkante meter, verdeeld over een opslaghal, een productiehal en kantoren. Luijk: “Het gebouw is geschikt gemaakt voor de producten en activiteiten van Inproba. Zo voorzagen we het gebouw van nieuwe snelroldeuren en extra ruimtes voor opslagtanks, sanitaire voorzieningen en technische installaties. Uit hygiëne-oogpunt pasten we RVS afwerkingen en foodsafe panelen met stootranden toe. Ook is gekozen voor een flexibel en duurzaam installatieconcept, met onder meer warmtewisselaars en een luchtwarmtepompinstallatie.” Andere duurzame maatregelen in dit project zijn LED-verlichting, hoogwaardige isolatie en een energiezuinige koelinstallatie. Verder herge-

46 |

bruikt Inproba afvalwater voor stroomopwekking.

De restwarmte van de luchtcompressoren wordt hergebruikt voor de opslag van warm water.

FUNCTIONELE EN ESTHETISCHE VERBINDING Daar waar Inproba 3 aansluit op Inproba 2, zijn nieuwe gevels en aansluitingen gerealiseerd. Inproba 2 is opgebouwd uit twee lagen en heeft een oppervlakte van circa 3.200 vierkante meter.

Naast de extra productiecapaciteit omvat het nieuwbouwdeel een kookafdeling, een gekoelde opslagruimte en een vriescel. Onbetwiste blikvanger van Inproba 2 is de transparante loopbrug, die alle gebouwen met elkaar verbindt. Deze brug biedt, zonder dat je de productieruimtes hoeft te betreden, direct zicht op de bedrijfsprocessen. “Inproba 2 verbindt de gebouwen ook in esthetische zin”, aldus Luijk. “Om de onderlinge eenheid te benadrukken, hebben we de zilverkleurige sandwichbeplating van Inproba 3 aan de snelwegzijde doorgezet op Inproba 2. Aan de ingangzijde hebben we eveneens zilverkleurige beplating toegepast, maar wel zodanig dat de gebouwen hun eigen karakter behouden. Dit mede vanuit de gedachte dat Inproba 2 en Inproba 3 splitsbaar zijn.”

VOLGENS PLAN Vanaf maart 2015 wordt de uitbreiding van Inproba in delen opgeleverd. Luijk kijkt alvast terug op een mooi, uitdagend project: “Het werk verloopt volgens plan, zowel esthetisch als uitvoerend gezien. Inproba is gewend om flexibel te reageren op

BAARN | Inproba

de vragen uit hun markt. Dat vertaalde zich ook in het bouwproces, waarbij tijdens de bouw nog nieuwe inzichten verwerkt werden. De verschillende bouwpartijen bewogen op een goede manier mee in deze werkwijze en zetten zich volledig in voor een optimaal eindresultaat. Met elkaar realiseren we hier een vernieuwde productieomgeving die recht doet aan de hoogwaardige kwaliteit waar Inproba al bijna zestig jaar voor staat.” ❚

Bouwinfo

Projectinfo ELEKTROTECHNISCHE INSTALLATIE Mossink Elektrotechniek is verantwoordelijk voor de aanleg van de totale elektrotechnische installatie in het project Inproba te Baarn. “Het bedrijf installeert onder andere de noodverlichting, inbraakbeveiliging, telefonie, data, brandmeldings- en ontruimingsinstallatie en de omroepinstallatie bij het project. De uitdaging zit ‘m in de complexiteit”, stelt projectleider John Hilhorst.

“Het productieproces mag niet verstoord worden en oud en nieuw moeten naadloos in elkaar overgaan.

Tevens moeten de installaties voldoen aan de Internationale Food Standard (IFS) en de Hazard Analysis Critical Control Points (HACCP).” Dit betekent dat er specifieke montage van de diverse componenten nodig is, zoals roestvrijstalen leidingwegen, verdeelkasten, et cetera. “Ook van de monteurs wordt een grote mate van flexibiliteit verwacht omdat de opdrachtgever snel wisselende opdrachten te verwerken krijgt. Hierdoor treden er plotseling, redelijk ingrijpende wijzigingen op, die in het bouwproces doorgevoerd moeten worden.”

OPDRACHTGEVER Inproba B.V., Baarn

ARCHITECT

Luijk architecten, Baarn

INSTALLATIEADVIES VMIA, Baarn

AANNEMER Aannemersbedrijf van Zoelen BV, Utrecht

INSTALLATIES

Brandsen Installatietechniek BV, Lunteren (W) en Mossink Elektrotechniek Hoevelaken (E)

BOUWPERIODE

Het project verloopt voorspoedig, vertelt Hilhorst. Er worden dan ook geen problemen verwacht om de opleverdatum te halen. “Wanneer het gebouw bouwkundig gereed is, worden de specifiek gerelateerde installatie-onderdelen aangebracht. Vanzelfsprekend in nauwe samenwerken met de opdrachtgever.”

Mossink Elektrotechniek uit Hoevelaken is een veelzijdige en gecertificeerde onderneming die met vakbekwaamheid, kwalitatief hoogwaardige oplossingen en korte lijnen ieder project tot een succes maakt.

augustus 2014 – april 2015

elektrotechniek bv INSTALLATIETECHNIEK

Zuiderinslag 12

Als BRL 6000-gecertificeerd, elektrotechnisch bedrijf zorgen wij voor kwalitatief

Postbus 39

hoogwaardige oplossingen die perfect aansluiten bij uw specifieke wensen en bij

3870 CA Hoevelaken

het beschikbare budget. Naast onze projecten bieden wij ook service, beheer en

BEVEILIGINGEN

T

(033) 253 45 81

onderhoud aan. Wij maken voor u een servicecontract op maat.

F

(033) 253 58 26

INSPECTIES

E

info@mossink.nl

PROJECTVERLICHTING

BESTURINGSTECHNIEK

www.mossink.nl

Al eens gedacht aan een installatie op basis van duurzame energie? Vraag eens naar de mogelijkheden. Ons team staat voor u klaar om uw wensen feilloos te vertalen naar pasklare oplossingen.

| 47

AMSTERDAM | Kuehne Nagel Schiphol

Tekst: Liliane Verwoolde

Security is leading

Bouwen voor de hoogst haalbare veiligheidsstandaard Via een overkapte entree, onder de kantoren door, bereiken vrachtwagens de laadkades van de verschillende units.

Met twee bedrijfshallen op Schiphol – van elk ruim 5.000 m² – heeft logistiek dienstverlener Kuehne + Nagel de eerste stappen gezet om een aantal van haar Nederlandse vestigingen samen te voegen en uitbreidingsmogelijkheden te creëren voor de toekomst. Bij de inrichting van het terrein speelt security een toonaangevende rol.

Kuehne + Nagel opereert wereldwijd en biedt alle transportmodes van internationale verscheping, over land, zee en door de lucht. Op dit moment is Kuehne + Nagel nog actief op 24 locaties in Nederland. Met het nieuwe onderkomen op Schiphol Logistics Park wil het bedrijf het aantal vestigingen verminderen en de hoogste beveiligingsstandaard kunnen aanbieden. Ontwikkelaar en eigenaar van het pand is WDP Nederland.

TAPA A-GECERTIFICEERD Als Kuehne + Nagel en warehouse-investeerder WDP besluiten om hun krachten te bundelen, lijkt de oplossing al binnen handbereik. WDP is eigenaar van een groot stuk grond op Schiphol en een masterplan ligt klaar. Maar uiteraard wil Kuehne + Nagel meedenken over de inrichting van het terrein. Bovendien gaat het nu om de gedeeltelijke inrichting van het kavel. Kuehne + Nagel wil de komende drie jaar nog verder bouwen op Schiphol. Een ander – niet onbelangrijk – item is ‘security’. Het hele pand moet TAPA A-gecertificeerd zijn, het hoogst haalbare certificaat op het gebied van veiligheid.

HET GEBOUW De gezamenlijke inzichten leiden tot een tweedeling van het pand met separate ingangen voor vracht- en personenwagens. Via een overkapte entree, onder de kantoren door, bereiken vrachtwagens de laadkades van de verschillende units.

Medewerkers en bezoekers hebben een andere toegang tot het terrein, zodat de verkeersstromen gescheiden blijven. “Een goede beslissing in het kader van veiligheid”, vertelt Rien van Ast, directeur Nederland van WDP Nederland. De ruime betonnen laadkuil tussen de units in geeft voldoende ruimte en bewegingsvrijheid aan het vrachtwagenverkeer, gescheiden van andere activiteiten.

48 |

AMSTERDAM | Kuehne Nagel Schiphol

De kantoren zijn bekleed met een wit aluminium composiet, dat het pand – samen met de grote raampartijen – een licht en fris karakter geeft.

OPEN, LICHT EN FRIS “Om wachtrijen van vrachtwagens op de openbare weg te voorkomen, is gekozen voor zes speedgates”, vervolgt Van Ast. “De onderdoorgang geeft het gebouw bovendien een open karakter.” Voor de constructie van het pand is gekozen voor beton, onderaan bekleed met betonnen plinten en bovenaan afgewerkt met sandwichpanelen. De kantoren zijn bekleed met een wit aluminium composiet, dat het pand – samen met de grote raampartijen – een licht en fris karakter geeft. De externe dockhuizen zorgen voor een perfect gesloten bouwschil. Bovendien zorgt een expeditiezone van 24 m kolomvrij voor een vlotte verwerking van de goederen.

De Rooij-Snoeren-Combinatie B.V. De Rooij-Snoeren-Combinatie B.V. SYSTEEMBOUW - DAK - EN GEVELBEPLATING

INGEHAALD DOOR DE TIJD De gezamenlijke beslissingen leiden echter niet tot een vlot en efficiënt bouwproces. Van Ast: “De beveiligingsvoorschriften bleven veranderen. Klanten pasten hun eisen aan en ook de wettelijke regelgeving veranderde. Op dit gebied werden we meerdere keren ingehaald door de tijd. Daarnaast werd besloten om de kantoren anders in te richten. Hierdoor belandde een compleet uitgewerkt kantorenplan in de container. Voor het nieuwe plan bleven de bouwtijd van 26 weken en het budget nagenoeg gehandhaafd. Het zal duidelijk zijn dat dit stress heeft veroorzaakt. Maar het resultaat mag er zijn.” ❚

Forellenweg 3 • 4941 SJ Raamsdonksveer Postbus 291 • 4940 AG Raamsdonksveer Telefoon 0162 520 254 Telefax 0162 517 694 E-mail info@rsc-bv.nl

www.rsc-bv.nl

Bouwinfo Dumebo DWS

OPDRACHTGEVER ONTWERP UITVOERING E EN W -INSTALLATIES

TAPA-A BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

WDP Development NL – Breda Dedato ontwerpers en architecten – Amsterdam Bouwkundig en infra Sprangers Bouwbedrijf – Breda Van Bon Installaties, Van Loon elektrotechniek en Altebra (spinklers) Chubb Fire & Security € 10 miljoen mei 2014 – oktober 2014

| 49

AMSTERDAM | Kantoor Valina

Tekst: Henk Geist

Beeld: Dekker Krabbendam

Nieuw gezicht voor verouderd kantoorpand Valina Het uit de jaren zestig stammende kantoorpand Valina aan de Wibautstraat 133 in Amsterdam heeft een ingrijpende renovatie en metamorfose ondergaan. Het gebouw met twee ondergrondse en zes bovengrondse lagen is daarvoor tot op het betonnen casco gestript.

Waar veel verouderde kantoorpanden worden gesloopt of een nieuwe bestemming krijgen is bij Valina in opdracht van Bouwinvest Development en Peak Development gekozen voor renovatie. Het kantoorpand ligt langs een drukke invalsweg en op een steenworp afstand van het station Amsterdam Amstel.

Bovendien is met de Weekblad Persgroep (WPG) al een nieuwe huurder voor het pand, met een oppervlak van 4.300 m² BVO, gevonden.

Het oorspronkelijke ontwerp van F. de Keukeleire uit de jaren zestig kende een sterke horizontale geleding. Het nieuwe ontwerp van OeverZaaijer voorziet in een nieuwe entree met een vide over vier verdiepingen en een nieuwe gevel, waarbij de horizontale geleding wordt terug gebracht in de vorm van grote glazen puien en geglazuurde keramische gevelelementen, die ter plaatse van de entree zijn opengewerkt.

Bij de verbouwing trad aannemingsbedrijf Dekker Krabbendam op als coördinerend hoofdaannemer. In samenwerking met een aantal nevenaannemers AKS Renobouw Gevel en Mega Elektra was dit bedrijf onder meer verantwoordelijk

50 |

voor de bouwkundige afbouw binnen het bestaande sloopwerk. Vloeren zijn hersteld en voorzien van een speciale coating, de bestaande natuurstenen trappen zijn eveneens hersteld. Nieuwe trappenhuizen zijn geplaatst, evenals sanitaire groepen, binnenwanden, plafonds, binnenkozijnen en deuren, inclusief de wand- en plafondafwerkingen en het stukadoorswerk. Bij de plafondafwerking zijn plafondeilanden aangebracht, waardoor de betonconstructie deels in het zicht is gebleven. Het dak is voorzien van nieuwe dakbedekking en een dakterras en Dekker Krabbendam heeft ook de afwerking van het maaiveld verzorgd.

Onder regie van het aannemingsbedrijf zijn ook de gevel- en installatiewerkzaamheden uitgevoerd.

“Toen wij aan deze klus begonnen was de sloop al zo goed als afgerond, evenals de asbestsanering. Het sloopwerk was separaat uitbesteed”, zegt Jan Brammer, bedrijfsleider bij Dekker Krabbendam. “Naast de bouwkundige werkzaamheden moesten wij als coördinerend aannemer vooral het overleg regelen met de betrokken nevenaannemers voor de montage van de gevelelementen en voor het installatiewerk. Het project is onder grote tijdsdruk tot stand gekomen.

AMSTERDAM | Kantoor Valina

We hebben de opdracht in juli 2014 ontvangen en zijn in augustus gestart, terwijl het project in januari moest worden opgeleverd. In zo’n korte bouwperiode moet je alle betrokken disciplines goed op elkaar afstemmen, zodat iedereen zo optimaal mogelijk zijn werk kan doen. Dat vergt veel energie en organisatie. In Amsterdam moet je ook veelal bouwen op een postzegel, dat maakt de inrichting van de bouwplaats altijd lastig. Daarnaast hebben we tijdens de bouw nog huurderswensen kunnen meenemen.”

Aannemingsbedrijf Dekker Krabbendam is specialist in het middensegment van de markt en bestaat uit twee onderdelen: Burgerlijke en Utiliteitsbouw en Grond-, Water- en Wegenbouw. De bouwafdeling is actief op een breed terrein: woning- en utiliteitsbouw, maatschappelijk vastgoed, spoorwegstations en renovatieprojecten. Daarnaast voert de bouwafdeling, samen met Dekker Project Ontwikkeling, diverse projecten in eigen beheer uit. De civieltechnische afdeling is actief in het complete marktsegment. Windmolenfundaties, bruggen,

viaducten en tunnels, parkeergarages en (parkeer)kelders, zuiveringen, gemalen en bergbezink- en waterbassins, kademuren en beschoeiingen zijn veel voorkomende werken. ❚

Bouwinfo OPDRACHT ONTWIKKELAAR ONTWERP UITVOERING

Bouwinvest Development, Amsterdam Peak Development, Amsterdam OeverZaaijer, Amsterdam Aannemingsbedrijf K. Dekker BV Krabbendam, Warmenhuizen GEVEL AKS Renobouw, Grubbenvorst INSTALLATIES Mega Elektra Groep, Amsterdam BOUWPERIODE augustus 2014 – januari 2015

Projectinfo 'ELEKTROTECHNIEK VAN EEN NIEUWE ORDE' De renovatie van de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties van het kantoorpand Valina is uitgevoerd door Mega Elektra. De ambitie voor dit project lag hoog. De opdracht was om in 3 maanden tijd de installaties van een kantoorpand van 5.500 m2 compleet te verbouwen.

Adviesburo CLIMA Energie Management B.V. was verantwoordelijk voor het basisontwerp en het bouwmanagement is opgepakt door Peak Development B.V. Het gaat onder meer om de brandmeldinstallatie, de toegangscontrole met intercom en pasjessysteem, nieuwe hoofdverdeelkasten, de radiatoren en cv-ketels, de verlichting, koelinstallatie, regeninstallaties en ook het sanitair. Het gebouw is uitgerust met een lichtregelsysteem dat schakelaars overbodig maakt, per stramien zijn de plafondeilanden voorzien van bewegingssensoren waarmee per eiland het licht wordt geregeld.

Het licht dimt automatisch wanneer er voldoende licht van buiten in het gebouw valt.

AKS Renobouw BV Is als aannemer voor de gevels betrokken bij de transformatie van Valina te Amsterdam.

AKS Renobouw B.V. is uw betrouwbare en deskundige partner in totale gevelrenovatie.

Het kantoorpand is voorzien van een gebouwbeheerssysteem, waarmee onder meer de verlichting, zonwering en de koel- en verwarmingsinstallatie volautomatisch worden geregeld. Dit systeem is bedienbaar met een touchscreen in een baliemeubel op de begane grond, op het dak bevindt zich de regelkast van waaruit alle aan elkaar gekoppelde digitale systemen worden aangestuurd. Mega Elektra heeft als aanvullende opdracht ook de pv-panelen op het dak geplaatst.

"Alle informatie wordt uiteindelijk digitaal", stelt projectleider Stephen Koster van Mega Elektra. "Daardoor ontstaat een generatie toepassingen die we vijf jaar geleden Mercurius plein 4/5 AKS SPECIALS WAS ONDERAANNEMER BIJniet DE eens droomden. Zulke toepassingen vragen om elektrotechniek van een nieuwe 5971 LW Grubbenvorst PROJECTEN LEASEPLAN, KPMG YPENBURGorde. Mega Elektra installeert de elektrotechniek voor projecten die data van verschilPostbus 8534 lende bronnen integreren. We realiseren complexe verbindingen die werken. Mega 5970 AA Grubbenvorst Telefoon +31 (0)77-387 20 28 Elektra heeft veel ervaring in de samenwerking tussen projectontwikkelaars en nieuwe info@aksbouw.nl huurders. We vinden het prachtig gebouwen een nieuw leven te geven. De beperkinwww.aksbouw.nl gen die zich eerst voordoen worden dan onverwachte mogelijkheden."

| 51

MAASSLUIS | MTS Euro Products

Met het nieuwe onderkomen van MTS Euro Products bewijst Hercuton dat je met een modulair bouwconcept wel degelijk maatwerk kunt leveren.

Tekst: Patricia van der Beek

Modulair maatpak Een transparant, in semi-loft uitgevoerd kantoor en een robuuste, deels ronde bedrijfshal met diverse gevelafwerkingen. Het nieuwe onderkomen van MTS Euro Products is uniek in zijn soort. En daarmee bewijst prefab betonbouwspecialist Hercuton dat je met een modulair bouwconcept wel degelijk maatwerk kunt leveren.

MTS Euro Products in Maassluis is fabrikant en importeur van hoogwaardige hygiëneproducten, zoals afvalzakken, zeepdispensers, papieren handdoeken en toiletpapier. Als one-stop-shop voor clear en clean solutions besloot het bedrijf enkele jaren geleden een aantal bedrijfsactiviteiten in één gebouw onder te brengen. In Hercuton werd een turn-key partner gevonden om dit van A tot Z te verzorgen.

SOCIALE VERBONDENHEID “In 2012 voerden we de eerste oriënterende gesprekken over de meest geschikte locatie”, vertelt commercieel adviseur bouwprojecten Ron Drijver van Hercuton. “Vanwege de sociale verbondenheid met Maassluis koos MTS Euro Products voor de Heldringstraat, een locatie in de stad. Speciaal aan deze locatie zijn de ligging nabij een woonwijk en de ronding waarmee het de straat volgt.” Met de eerste schetsen stapten MTS Euro Products en Hercuton naar de gemeente. Na goedkeuring werkte Hercuton het definitief ontwerp uit. Eind 2012 volgde de vergunningaanvraag, begin juli 2013 kon de eerste paal de grond in. Drijver: “De voorbereiding verliep zeer soepel. Dit is grotendeels te danken aan de proactieve inspanningen en medewerking van de gemeente Maassluis.”

52 |

Het ontwerp omvat een tweelaags kantoor en een gecompartimenteerde bedrijfshal met een verdiepingsvloer en negen laaddocks.

SEMI-LOFT Als turn-key partner neemt Hercuton het gehele ontwerp- en bouwproces voor MTS Euro Products uit handen. Het ontwerp omvat een tweelaags kantoor en een gecompartimenteerde bedrijfshal met een verdiepingsvloer en negen laaddocks. Drijver: “Het kantoor heeft een transparante gevel en is uitgevoerd in semi-loft. Kenmerkend hiervoor zijn de industriële look en de zichtbaarheid van de betonconstructie en installaties. Enkele ruimten zijn afgewerkt met plafonds.” De hal volgt de ronding in het perceel en is ter

MAASSLUIS | MTS Euro Products

Kenmerkend zijn de industriële look en de zichtbaarheid van de betonconstructie en installaties.

plaatse van de Heldringstraat uitgevoerd in uitgewassen natuursteengranulaat. Op deze gevel zijn historische afbeeldingen aangebracht. Aan de zijde van de woningen heeft de gevel, ook uitgevoerd in natuursteengranulaat, een groene uitstraling. Tegen deze gevel komt klimop.

BOUWPLANNEN? HERCUTON HELPT U OP VOORSPRONG Hercuton is een totaalaanbieder gespecialiseerd in het integraal ontwerpen en bouwen van duurzame bedrijfshuisvesting in prefab beton. Wij zijn een innovatieve full service organisatie die de verantwoording neemt voor het héle bouwtraject. Van locatiekeuze en eerste schets tot en met sleutelklare oplevering en nazorg. Met onze panden helpen wij u blijvend op voorsprong.

MODULAIR BOUWCONCEPT Dat MTS Euro Products een betonnen gebouw wilde, stond in het begin al vast. Beton is van nature een duurzaam, brandwerend product met een industriële uitstraling. De keuze voor het modulaire bouwconcept van Hercuton volgde in het ontwerptraject. Drijver: “Met de opdrachtgever bezochten we een aantal referentieprojecten, waarop hij zijn keuze voor de uitstraling en semi-loft uitvoering baseerde. En ondanks de deels ronde vorm van de bedrijfshal, realiseerden we dit project geheel met ons modulaire bouwconcept. Met maatwerk prefab betonnen elementen bouwden we het pand binnen anderhalve maand op.”

VOLDOENING Andere verantwoordelijkheden die Hercuton als turn-key partner in dit project had, waren het omgevingsmanagement en de nazorg. “Regelmatig informeerden we de omwonenden over de planning en de werkzaamheden” aldus Drijver. “Ook beantwoordden we hun vragen en maakten we afspraken over bijvoorbeeld het heiwerk. Nazorg omvat onze service en onderhoud na oplevering.” Zowel Hercuton als MTS Euro Products kijken met veel voldoening terug op het project en de samenwerking. In april 2014 rondde Hercuton het gebouw af met een klanttevredenheidscijfer 9. ❚

Bouwinfo Allied Motion, Dordrecht

MTS Euro Products, Maassluis

WWW.HERCUTON.NL

Celieplant, Aalsmeer

OPDRACHTGEVER MTS Euro Products BV, Maassluis ONTWERP EN REALISATIE Hercuton B.V., Nieuwkuijk BOUWPERIODE Juli 2013 – april 2014 OMVANG 7.359 m² BVO

| 53

AMSTERDAM | The Edge

Aan de Zuidas in Amsterdam verrijst het nieuwe iconische hoofdkantoor van Deloitte en AKD, ‘The Edge’. De toekomstige gebruiker Deloitte/AKD en ontwikkelaar OVG Real Estate gaan in alles voor het hoogst haalbare. Zelfs BREEAM-NL Outstanding is dus niet genoeg. The Edge moet het hoogst gecertificeerde BREEAMgebouw van Europa worden.

Eerdere projecten – waaronder de Maastoren in Rotterdam - hebben al uitgewezen dat Deloitte/ AKD en OVG Real Estate een sterk team vormen.

Dat is de reden dat Deloitte/AKD rechtstreeks met OVG in zee gaat, zonder de competitie met collega’s in te bouwen. “Deloitte/AKD en OVG waren dus al oude bekenden”, vertelt Cees van der Spek, directeur Duurzaamheid en Marketing van OVG Real Estate. “Bovendien is OVG gespecialiseerd in het bedienen van grote multinationals.”

INNOVATIEF EN DUURZAAM De wensen van Deloitte/AKD zijn aanvankelijk nog geformuleerd op visieniveau. De drie Amsterdamse locaties, waarin Deloitte/AKD nu nog gehuisvest zijn, moeten worden samengevoegd tot één. De uitgekiende plek hiervoor is de Zuidas in Amsterdam. Die keuze is niet toevallig. De laatste jaren ontwikkelt de Zuidas zich tot the best place to work voor grote financiële gebruikers en de ligging ten opzichte van het openbaar vervoer is er gunstig. Verder moet het kantoorgebouw innovatief en duurzaam zijn. Een goede klimaatbeheersing moet leiden tot een hogere productiviteit van de medewerkers en een verminderd ziekteverzuim.

TOEKOMSTBESTENDIG

Tekst: Het tekstbureau Beeld: OVG Real Estate

Duurzaam bouwen aan de Zuidas

‘We gaan voor het hoogst haalbare’

Op bouwkundig gebied zien Deloitte en AKD een gebouw voor zich dat toekomstbestendig is. Volledig afgestemd op de werkzaamheden van Deloitte/AKD, maar (installatie)technisch al voorbereid op meer en/of andere gebruikers. De voorzieningen voor een tweede entree zijn al aanwezig. Om het moderne flexibele werken te faciliteren, zijn er grote vloeren waarop veel mensen tegelijk kunnen werken en een goede communicatie mogelijk is. Bij dit alles is ‘duurzaam’ het sleutelwoord, of beter gezegd: de grote uitdaging. Deloitte/AKD gaat voor BREEAM-NL ‘Outstanding’.

ONTWIKKELEN “Dit Request for proposal was het vertrekpunt van een intensieve ontwikkelingsperiode”, blikt Van der Spek terug. “Sinds 2010 hebben we bijna wekelijks met elkaar aan tafel gezeten om het project gestalte te geven. Daarnaast hebben we allerlei procedures doorlopen. Onderhandelingen

AMSTERDAM | The Edge

met de gemeente, bezwaarperiodes en milieunormen – om er maar enkele te noemen - vragen veel tijd.” Maar eind 2011 gaat de eerste spade dan toch in de grond.

BOUWKUIP De tweelaagse ondergrondse parkeergarage met 363 plaatsen vraagt om een diepe bouwkuip met nagenoeg hetzelfde oppervlakte als het perceel. “Dat baarde ons zorgen”, vertelt projectleider Wouter Blom. “Evenals het aanwezige water op het perceel, dat wees op een hoge grondwaterstand en vroeg om een goede bronbemaling.

Door deze ‘ongemakken’ bleek de planning voor de bouwkuip iets te optimistisch. Grond- en heiwerk liepen uit, maar door een goede (werk)voorbereiding is deze achterstand boven het maaiveld weer ruimschoots ingelopen. In plaats van de geplande tien dagen per verdieping voor de ruwbouw schoten we met zeven werkdagen per verdieping de hoogte in.”

DUURZAAM AMSTERDAM Om het energieverbruik tot een minimum te beperken is de zuidgevel van het gebouw bekleed met 700 m2 zonnepanelen, fraai geïntegreerd in de bouw. ›

| 55

AMSTERDAM | The Edge

Projectinfo CREATING THE EDGE Het nieuwe hoofdkantoor van Deloitte & AKD, genaamd The Edge, had vanaf het eerste moment de ambitie om een uitmuntende werkomgeving te creëren. Sustainability en de werkomgeving stonden dan ook centraal tijdens dit project. Rollecate, al vanaf het begin opgenomen in het bouwteam, was een logische partner om de gevels te engineeren, produceren en monteren.

Het resultaat mag er zijn! Kantoorgebouw The Edge heeft een BREEAM-NL kwalificatie Outstanding gekregen; de hoogste score voor nieuwe gebouwen die ooit is afgegeven. De uitgekiende gevelconcepten leidden tot dit fantastische resultaat. Voor dit project zijn alle gevels onder de loep genomen en geoptimaliseerd. Zo zijn de zongerichte kozijnsystemen speciaal voor dit project ontwikkeld en verder verduurzaamd door integratie van pv-panelen, zonwerende vinnen en spuiventilatie. De andere zijden van het gebouw hebben kleinere ramen en zijn voorzien van geïntegreerde pv-cellen, die onder meer elektronische poolauto’s van het personeel, mobiele telefoons en laptops kunnen opladen.

Voor de naar het noorden gerichte gevels van The Edge is een geheel nieuw elementensysteem ontwikkeld, geschikt voor verticale maar ook achteroverliggende toepassing. Tevens zijn hierop de rails gemonteerd voor de gevelonderhoudinstallatie. Het bouwen met elementen gaf zoveel voordelen dat ook voor de binnengevel van het atrium een elementensysteem ontwikkeld is. Deze gevel is voorzien van geluiddempende paneelstroken.

Rollecate heeft er in haar engineeringstraject voor gezorgd dat het DO is doorvertaald naar een optimaal en voorspelbaar gevelconcept, die zorgt voor een ongeëvenaarde lichtinval in de kantoorvertrekken.

STALEN TRAPPEN EN GLAZEN BALUSTRADES Twee majestueuze trappen vormen de blikvangers in het atrium van het Deloitte-kantoorgebouw.

Met hun enorme afmetingen en fraaie materialen zijn ze het symbool van een warm welkom. “Eén van de trappen is tegen de muur geplaatst”, vertelt Dick Cluistra, operational director en projectleider van EeStairs. “Onderaan is deze trap 9 m breed. De breedte loopt gelijkmatig terug tot 4,5 m bovenaan de trap. Deze enorme afmetingen hebben behoorlijke consequenties voor de constructie.

De tredendragers zijn gemaakt van 40 mm dik staalplaat en de treden van massief eiken. Samen zijn ze goed voor een totaalgewicht van 24 ton.” Met deze getallen is handwerk geen optie, vertelt hij “De elementen zijn op hun plaats gebracht met een onderstempelde, uitklapbare minikraan.”

Smaller – maar niet minder bijzonder – is de trap aan de andere zijde van het atrium. Deze loopt uit in een fors uitkragend bordes, bedoeld om grote groepen in het atrium toe te spreken. Cluistra: “Hier vraagt de uitkraging om een zware staalconstructie. De balustrade, die de verdiepingen verbindt, is gemaakt van 21 mm dik veiligheidsglas uit de TransParancy-range. Dat maakt het bordes zwaar, maar voor het oog licht en transparant.”

Op het dak liggen nog eens 1.100 m2 zonnepanelen. Aan de noordzijde is een atrium ingericht, waardoor het daglicht binnendringt tot diep in het gebouw. Samen met een slim LED-verlichtingssysteem kunnen de medewerkers straks plezierig werken met een minimum aan kunstlicht.

De scherpe hoek in de atriumgevel bezorgt het gebouw de naam ‘The Edge’. Van der Spek: “De gemeente Amsterdam keek aanvankelijk met enige reserve naar onze plannen. Maar nu zijn ze trots op onze ambities. Ook Amsterdam zet zich met deze ontwikkeling als ‘duurzame stad’ op de kaart.”

MENSELIJKE MAAT Deze aanstekelijke werking wordt enigszins begrijpelijk als Van der Spek de CO2-reductie niet enkel benoemt als ‘42.000.000 kilogram per tien jaar’, maar deze omzet in menselijke maten vertaald. “De hoeveelheid is vergelijkbaar met de uitstoot van een oude auto die 6.500 keer de wereld rondrijdt. Het is ook de CO2-uitstoot van een vliegtuig dat 65.000 vluchten maakt van Amsterdam naar New York. En voor degene die er nog steeds geen beeld bij heeft: om deze CO2uitstoot te elimineren is een bos nodig dat dertig keer zo groot is als het Central Park.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT Deloitte/AKD ONTWIKKELING OVG Real Estate ONTWERP PLP Architecture UITVOERING G&S Bouw ADVIES Deerns Raadgevende

EeStairs is gespecialiseerd in custom-designtrappen zoals voor Deloitte. Glas en staal vormen hierin veelal de hoofdelementen. Het bedrijf neemt hierbij het hele proces voor haar rekening, van engineering tot montage. “Tijdens dit proces houden we nauw contact met opdrachtgever en architect”, vertelt Cluistra. “Zo weten we zeker dat de trap helemaal wordt, zoals partijen deze hebben bedoeld.”

56 |

INSTALLATIES DUURZAAMHEID BOUWPERIODE PROGRAMMA

Ingenieurs B.V. HBC Combinatie BREEAM-NL ‘Outstanding’ eind 2011 – oktober 2014 40.000 m2

UTRECHT | VersAlert

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: Slangen+Koenis Architecten

Restwarmte koeling wordt gebruikt in kantoren

In teamverband ontworpen, logistiek slim DC voor versgroothandel Op bedrijvenpark Oudenrijn in Utrecht bouwt Van Baaren Aannemers in een halfjaar tijd een volledig nieuwe hoofdvestiging voor groothandel versAlert, inclusief kantoren, opslag en een ondergrondse parkeergarage. De snelle bouwtijd van het gekoelde DC is het resultaat van een in teamverband uitgewerkt ontwerp. Aannemer, architect, constructeur en installateur dienden samen een plan in; het eindresultaat wordt eind april dit jaar turnkey opgeleverd, vertelt projectleider Alexander Renes.

de opdrachtgever, met onder meer een deels uitgegraven parkeerkelder met 58 parkeerplaatsen.

Doordat het vloerpeil zich op 1,20 meter boven het maaiveld bevindt, was de parkeerkelder grondwatertechnisch gezien goed te doen”, vervolgt Renes, die het project van begin tot eind begeleidt, samen met directeur G.S. van Baaren.

VersAlert, dat levert aan versspecialisten in heel Nederland, vervangt de beide huidige vestigingen in Woerden en Hoevelaken door een nieuw DC van circa 6.000 m² aan de Molensteijn, op het centraal gelegen bedrijventerrein Oudenrijn (De Meern). Het project begon voor Van Baaren Aannemers met een studie voorafgaand aan de aanbesteding, die het familiebedrijf uit Lopik uitvoerde met Slangen+Koenis architecten, constructeur Bartels en installateur Littel Technische Installaties. “De opdrachtgever had een stuk grond en uitgangspunten, en wilde plannen van verschillende aannemers kunnen vergelijken”, begint Renes. “Daartoe hebben wij het ontwerp in bouwteamvorm uitgewerkt met partijen waar-

BETON EN STAAL

mee wij vaker bouwen. Vooral installatietechnisch kent een gekoeld DC nogal wat specifieke aspecten.”

UITGEGRAVEN PARKEERDEEL Toen de keuze eenmaal op Van Baaren Aannemers en het bouwteam was gevallen, kon snel geschakeld worden. “Wij zijn een allround aannemersbedrijf met veel ervaring in de regio en hebben met Slangen+Koenis architecten al meerdere installatietechnisch gecompliceerde projecten uitgevoerd, waaronder diverse zwembaden, zoals momenteel het ‘2521 zwembadconcept’ in Rees, Duitsland.

Constructief gezien is een DC misschien minder uitdagend, maar het is wel geoptimaliseerd voor

Van Baaren Aannemers heeft het terrein ten behoeve van de parkeerkelder uitgegraven en rondom in de bemaling gezet. De vrijgekomen grond is gebruikt om het bouwdeel zonder kelder op te hogen. Renes: “In de eerste week van oktober begonnen wij met heien. Het gebouw is gefundeerd op 668 prefab betonnen palen en de gegoten keldervloer is afgebouwd met behulp van Alvon-wanden. Voor de kerst was de betonnen onderconstructie – het niveau waarop de goederen worden aan- en afgevoerd – gereed. De betonnen drukvloer van de verdiepingen wordt na de gevelsluiting alleen nog gevlinderd.” De opbouwconstructie bestaat uit 228 ton staal, ›

| 57

UTRECHT | VersAlert

Projectinfo EENDUIDIG BOUWVOLUME VersAlert is uit haar twee huidige locaties gegroeid en heeft behoefte aan één nieuw bedrijfspand in het centrum van het land. Slangen+Koenis architecten heeft vanaf de prille ideevorming bij de opdrachtgever aan tafel gezeten, om alle mogelijkheden om te zetten in een mooi en functioneel concept.

De functionele indeling van het gebouw en de kavel zorgt voor een optimale logistiek in het pand én creëert een eenduidig bouwvolume. De horizontaal gelede gevel met betonnen plint accentueert de op laadhoogte gebrachte begane grondvloer. Achter deze plint ligt bovendien de ruime parkeerkelder. In het gesloten magazijnvolume is veel aandacht gegeven aan de (functionele) elementen zoals de grote luifels waaronder het laden en lossen plaatsvindt.

Het kantoor heeft een transparante gevel gekregen, met bijzondere raamopeningen tussen de geaccentueerde horizontale banden en is subtiel losgeknipt van het magazijnvolume. De entree geeft toegang tot een mooi en open kantoorlandschap met kantoortuinen en kantoor- en vergadervolumes. Op elke verdieping is een loggia gesitueerd met aangrenzende representatieve ruimten voor gasten en personeel. Een houten trappenhuis met lift verbindt de kantoorverdiepingen en de parkeerkelder met elkaar.

... dàt werkt!

www.vanbaaren-aannemers.nl

Welkom bij Bartels!

Welkom bij Bartels Ingenieurs voor Bouw & Infra! Met ongeveer 150 medewerkers met een passie voor techniek en meer dan 40 jaar ervaring, leveren wij praktisch iedere adviesdienst op ingenieursgebied die u zich kan bedenken. Van ontwerp tot en met uitvoering.

OV Terminal Breda In Breda werkt Bartels als uitvoerend engineer aan de OV Terminal. Complexe engineering, waarbij ook vooral de fasering van het bouwen belangrijk was, in verband met de openstelling van het spoor en ingebruikname van het parkeerdek.

www.bartels.nl 58 |

info@bartels.nl

@Bartelsglobal

facebook.com/bartelsglobal

UTRECHT | VersAlert

De glazen vliesgevel is opgebouwd uit grote glaspanelen van 245 x 245 centimeter en aluminium profielen.

met verdiepingen uitgevoerd in kanaalplaten.

Het gebouw wordt bekleed met geïsoleerde sandwichpanelen, met uitzondering van de kantoorgevel, die een volledig glazen vliesgevel heeft.

DUURZAAMHEID “Zoals gezegd is het installatietechnisch een interessant gebouw. Het gebouwdeel dat gebruikt wordt voor opslag bevat zowel gekoelde als ongekoelde delen voor non food-producten, alsmede vriescellen. De restwarmte van de koelinstallaties wordt gebruikt om de kantoren en parkeerkelder te verwarmen.” ‘Duurzaam’ betekent echter niet alleen gebruik van restwarmte. Het gebouw is ‘all electric’ en ‘onderhoudsvrij’. De glazen vliesgevel, opgebouwd uit grote glaspanelen van 245 x 245 centimeter en aluminium profielen, moet zorgen voor een goed werkklimaat in de kantoren, met veel daglichttoetreding. Op de hoeken van het kantoordeel komen loggia's, die als buitenruimte gebruikt kunnen worden. “Het gebouw zit ook logistiek goed in elkaar, met zestien docks aan twee zijden. Terwijl de goederen aan de oostzijde worden aangevoerd met grote vrachtwagens, gaan ze er aan de andere zijde weer uit met kleiner materieel, en dan richting de versspecialist.”

WIND- EN WATERDICHT De staalconstructie is inmiddels (half februari) op hoogte en een deel van het dak en de gevel is

al bekleed. “Nu komen de grootste uitdagingen, omdat er in de afbouwfase steeds meer partijen op de bouw actief zijn, die het gebouw voor het eind van het voorjaar werkend moeten opleveren. Bovendien wil de opdrachtgever in deze fase nog keuzes kunnen maken in het kader van de eindafwerking. Wij zijn coördinator in de ontwerp- en uitvoeringsfase en leveren dit project turnkey op, inclusief kantoor- en terreininrichting. Dat is inclusief zaken als vloerbedekking en balies, bestrating en beplanting. De eerste belangrijke stap vanaf nu is: het gebouw ‘winden waterdicht’ maken. Dan kunnen wij met de definitieve installaties en inrichting beginnen en loopt de eindplanning hopelijk ook op rolletjes.

Wij liggen op schema”, besluit Renes. ❚

Bouwinfo OPDRACHT versAlert, Woerden

ONTWERP Slangen+Koenis architecten, IJsselstein

CONSTRUCTIE Bartels, Utrecht

UITVOERING Van Baaren Aannemers, Lopik

INSTALLATIES

Littel Technische Installaties, Lopik (E&W)

BOUWPERIODE

oktober 2014 – april 2015

Projectinfo FOOD-SPECIALIST VERZORGT INSTALLATIES De E&W-installaties van de nieuwe hoofdvestiging van versAlert zijn ontworpen en geleverd door LTI, specialist in de streng genormeerde foodbranche. Bij de bouw van bakkerijen (tot 3.500 m²) is LTI soms zelfs hoofdaannemer. “Als zodanig kunnen wij de installatietechnische vraagstukken van de bouwkundig aannemer goed begrijpen en begeleiden”, vertelt directeur Wim Littel.

LTI levert naast de E&W-installaties ook de gevelbekleding en de binnenpanelen van het pand en was intensief betrokken bij het ontwerp. Het verwarmings- en koelingsconcept is door LTI vormgegeven. Twee aspecten vallen daarbij op: een CO2-installatie voor de koeling en het gebruik van restwarmte in de kantoren. “De CO2-installatie werkt alleen met natuurlijke koudemiddelen; dat houdt in dat er bij lekkage geen impact is op de omgeving”, vertelt Littel. “De koelinstallatie produceert voldoende warmte om de vloerverwarming van de kantoren van energie te voorzien. Wat betreft de E-installaties zijn duurzame voorzieningen als daglichtregeling en aanwezigheidsdetectie toegepast. Voor een distributiecentrum is het pand van versAlert zeer duurzaam vormgegeven; de gasaansluiting is er alleen nog voor noodgevallen.”

| 59

EELDE | Verslavingszorg

Tekst: Richard Stegers

Multifunctionele verslavingskliniek in Eelde

Transparantie troef in gebouw met bijzondere vorm Het gebouw mag beslist als duurzaam en energiezuinig worden bestempeld. De onderhoudsvrije buitenkant is daar een voorbeeld van.

In opdracht van Verslavingszorg Noord Nederland is in Eelde een multifunctionele verslavingskliniek voor de behandeling van jongeren en volwassenen gerealiseerd. In het opvallend langgerekte en transparante gebouw worden tachtig cliënten gehuisvest. Een goede voorbereiding vormt vaak het halve werk, dat was ook deze keer het geval. “We kunnen terugkijken op een bijzonder geslaagd project”, vertelt projectleider Richard Menzen van Brands Bouwgroep.

De nieuwe kliniek inclusief sportfaciliteit is gesitueerd op het monumentale landgoed Oosterbroek in Eelde, midden in het bos. De groene omgeving mocht geen hinder ondervinden van het gebouw, dat moest worden ingepast in de natuur. Het belangrijke uitgangspunt vroeg om een zeer zorgvuldige aanpak binnen het ontwerp van IAA Architecten. De opdrachtgever koos er daarnaast bewust voor om de woon- en behandelruimtes te scheiden. De modern vormgegeven accommodatie telt twee verdiepingen en is toegankelijk via twee entreehallen. De structuur is doelmatig en goed controleerbaar door de open zicht- en looplijnen. De compacte lay-out en de transparantie van het ontwerp vormen de basis voor de duurzaamheid van dit gebouw. De gunstige verhouding tussen het vloeroppervlak en de hoeveelheid gevel zorgt voor een beperking van trans-

60 |

missieverlies aan energie, de overvloedige daglichttoetreding leidt tot een aangenaam binnenklimaat en een beperkt gebruik van energie voor de verlichting.

Er is gekozen voor een basis van eerlijke, onderhoudsvrije materialen. De sfeer van het interieur wordt in de basis door wit, natuurlijke kleuren en accenten van hout bepaald. Deze neutrale basis draagt bij aan de warme, rustige en huiselijke uitstraling.

BIM-MODEL Voor Brands Bouwgroep zat de uitdaging vooral in een goede planning. Er is via het BIM-model gewerkt. “Dat vergt vooraf meer tijd voor de voorbereiding,

EELDE | Verslavingszorg

het ging om zo’n twee maanden”, legt Menzen uit. “Al het tekenwerk wordt immers in één model verwerkt. Alles sluit naadloos op elkaar aan. Het zorgt voor efficiency en minder fouten en daarmee voor minder faalkosten. Uiteindelijk is de extra tijd die we in het begin nodig hadden, weer ingehaald.”

Leveranciers en onderaannemers werden op het concept geselecteerd. Verder was er sprake van een traditionele bouw met een fundering op zand, een constructie van staal, breedplaatvloeren, aluminium gevelbeplating en kalkzandsteen elementen. De houten vliesgevel is een verhaal apart. Het werd op maat in de fabriek gemaakt en prefab in onderdelen richting bouwlocatie vervoerd. “De voorzijde loopt rond weg en krijgt daardoor een ovale vorm. De maatvoering luisterde nauw, door de digitale aanpak vormde dat geen enkel probleem”, aldus Menzen.

DUURZAAM EN ENERGIEZUINIG Het gebouw mag beslist als duurzaam en energiezuinig worden bestempeld.

De onderhoudsvrije buitenkant is daar een voorbeeld van. Maar ook de zonnepanelen op het dak, de lage temperatuurverwarming (vloerverwarming) en het gebruik van warmtepompen sorteren het gewenste effect. Verder beschikt de berging voor de fietsen over een mossedumdak. De luchtkanalen lopen bovendaks in een bouwkundige opbouw en zijn niet zichtbaar vanaf de straat.

“Al met al zijn we trots op het resultaat en de manier waarop dit project tot stand is gekomen”, verklaart de projectleider. “De samenwerking verliep vlekkeloos en er is met succes volgens het BIM-model gewerkt. We beheersen veel disciplines, maar dit is voor ons opnieuw een mooie referentie in de zorg.” ❚

Er is sprake van een traditionele bouw met een fundering op zand, een constructie van staal, breedplaatvloeren, aluminium gevelbeplating en kalkzandsteen elementen.

De sfeer van het interieur wordt in de basis door wit, natuurlijke kleuren en accenten van hout bepaald. | 61

EELDE | Verslavingszorg

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT ADVISEURS

HOOFDAANNEMER INSTALLATIES BOUWTIJD BVO

Verslavingszorg Noord Nederland IAA Architecten, Enschede Technion Heerenveen, Ingenieursbureau Bartels, Enschede Brands Bouwgroep BV, Groningen/Emmen Lammerink Installatiegroep, Ootmarsum februari 2014 – april 2015 5.500 m²

Projectinfo COMPLETE EINDAFWERKING

Eén aanspreekpunt voor de complete eindafwerking. Dat is een voordeel die de Kuurman Groep kan bieden voor vele projecten. Zo ook voor Brands Bouwgroep, bij Verslavingszorg Noord Nederland. Al het schilderwerk, brandwerend schilderwerk, sauswerk, beglazing, scanwerk, Vescom en stoffering wordt door de Kuurman Groep uitgevoerd. Dochteronderneming Kumbo Noord Totaal Projectinrichting verzorgt het aanbrengen van de glasweefsel, Vescom behang, PVC-vloeren, tapijtbanen, marmoleum vloeren en entreematten.

In totaal 8.000 m² aan glasweefsel en sauswerk, 150 m² aan Vescom behang, 1.570 m² aan marmoleum, 1.800 m² aan PVC-vloeren en 600 m² aan tapijtbanen zijn enkele kengetallen van het project.

De 2.800 manuren worden strak gepland. Met een gemiddelde inzet van zes eigen vakkrachten, zorgt Kuurman ervoor dat de planning per gebouw bewaakt en gehaald wordt. Door de planning wekelijks te bewaken met de aannemer en andere onderaannemers is het mogelijk om dit grote project in relatief korte bouwtijd te realiseren.

KEUKENS, PANTRY’S EN KASTEN In opdracht van Brands Bouw BV te Emmen heeft Dengo BV de keukens, pantry’s en kasten mogen leveren voor het nieuwbouw van project Verslavingszorg Noord Nederland. Dengo is gespecialiseerd in het produceren van keukens, kasten en interieur, zowel seriematig als enkel stuks.

Met ruim 55 jaar ervaring met het fabriceren van keukens, kasten en interieur is Dengo een professionele organisatie in de Nederlandse markt voor de zorg, utiliteit, scholenbouw en sociale woningbouw. Samen met de opdrachtgever en architect realiseert het team van ontwerp tot montage het totale interieurproject.

Voor informatie over de organisatie en gerealiseerde projecten kunt u terecht op www.dengo.nl

62 |

UDEN | Ambulancepost

Tekst: Scripturum, Marjoleine Meppelink

Beeld: Cornelissen aannemingsbedrijf; Hooper Architects

'Gedegen voorbereiding werpt vruchten af tijdens de bouwfase' Wie voorheen over de Eikenheuvelweg in Uden reed zag alleen een kaal stuk akkerland. Echter, in november 2014 is Cornelissen aannemingsbedrijf, na een intensief voortraject, begonnen met de nieuwbouw van de grootste ambulancepost in de regio. Deze ambulancepost, die wordt gebouwd in opdracht van RAV (Regionale Ambulance Voorziening), herbergt niet alleen zeven ambulances maar beschikt tevens over een extra stallingsruimte voor drie voertuigen van de gemeenschappelijke hulpdiensten. Ook biedt de ambulancepost ruimte aan het regionaal opleidingscentrum van de RAV. Voor Cornelissen aannemingsbedrijf is dit niet de eerste ambulancepost die zij heeft gebouwd.

Vijf jaar geleden is de ambulancepost in Haps opgeleverd en onlangs nog de ambulancepost in Oss. Met name de laatstgenoemde vertoont aan de binnenzijde een aantal gelijkenissen met de ambulancepost in Uden. “Maar als je kijkt naar de buitenkant van het complex, dan heeft het

nieuwe gebouw een compleet ander aanzicht,” aldus Ruud Emonds, projectleider bij Cornelissen aannemingsbedrijf.

STEVIGE BASIS Omdat het bouwterrein één meter lager ligt dan de rest van de omgeving, is een fundering op prefab betonnen heipalen aangebracht. Qua onder-

grond is gekozen voor een in het werk gestorte betonvloer en een prefab kanaalplaatvloer. De binnenwanden van het gebouw zijn opgebouwd uit kalkzandsteen lijmelementen, voor de stallingsruimte is gebruikgemaakt van vellingblokken. De basis van het complex bestaat uit een constructie van staal en het dak van het gebouw, dat is voorzien van stalen dakplaten, ›

| 63 63

Bouwen is innoveren, organiseren, coördineren en realiseren

Een aannemingsbedrijf moet een complex bestek kunnen vertalen in een doeltreffend en reëel wensenpakket, dat past binnen het budget en de planning van opdrachtgevers.

Cornelissen aannemingsbedrijf beheerst deze discipline en is in staat om op deze manier aan de verwachtingen van de opdrachtgever en/of eindgebruiker te voldoen.

Er wordt nog altijd gewerkt onder het motto van oprichter Kees Cornelissen: ‘Werken om er vanaf te komen, niet om aan de gang te blijven’.

De uitspraak is tekenend voor onze no-nonsense mentaliteit: aanpakken en de klant centraal stellen.

Het lijkt een typische benadering uit een modern marketingconcept, maar bij Cornelissen aannemingsbedrijf doen we al zes decennia niet anders. Vakbekwaamheid, inzet van eigen personeel, ruime praktijkervaring en betrokkenheid van onze medewerkers, dat is wat onze relaties waarderen.

Met eigen projectleiders, werkvoorbereiders, calculatie afdeling, timmerfabriek, bouwplaatsmedewerkers, een specifiek brandveiligheidsteam en een 24/7 bereikbare service- en onderhoudsdienst hebben we de kennis in huis, zijn we flexibel en veelzijdig.

Werken Utiliteitsbouw - Overheid - Retail - Dienstverlening

Wonen Woningbouw, particulier en seriematig

Welzijn Zorg - Onderwijs - Sport & ontspanning

Nieuwbouw - Verbouw - Bouwservice Brandveiligheid - Geluidsisolatie Restauratie

bouwen in balans Boekelsedijk 22a Zeeland T 0486 45 16 08 info@cornelissenbouw.nl www.cornelissenbouw.nl

UDEN | Ambulancepost

is bovendien uitgerust met zonnepanelen. Tevens is Cornelissen aannemingsbedrijf verantwoordelijk voor de complete inrichting van het bijbehorende terrein, zoals de bestrating, het hekwerk, de poorten en de vlaggenmasten.

BIJZONDERE GEVEL Vanuit esthetisch oogpunt is bij dit project gekozen om de voegen van het gevelmetselwerk af te werken met een pointmaster. Deze speciale voegtechniek zorgt, vanwege de strak afgewerkte terugliggende voeg, voor een levendiger resultaat.

Bijkomend voordeel is dat de voeg harder wordt dan bij traditioneel metselwerk. Dit zorgt uiteindelijk voor een stevigere muur met een betere weersbestendigheid. Gekozen is om het metselwerk te combineren met de houten Cape Cod-gevelbekleding van Plastica, die zowel horizontaal als verticaal wordt toegepast. Emonds vervolgt: “De combinatie van het strakke, terugliggende gevelmetselwerk en de houten gevelbekleding maakt het project bijzonder. Ook de grote overheaddeuren en het overdekte balkon dragen hieraan bij.

Het gebouw heeft een moderne inslag en is zeer praktisch ingedeeld met veel functionele en doelmatige ruimtes.”

GEDEGEN VOORBEREIDING Na een uitgebreid aanbestedingstraject heeft Cornelissen aannemingsbedrijf, in samenwerking met de ontwerpende partijen, een gedetailleerd plan kunnen opstellen. Deze intensieve voorbereidingsfase werpt nu, tijdens de bouwfase, zijn vruchten af. “Door de korte doorlooptijden van de engineeringstrajecten moesten alle partijen in het begin flink aanpoten. Maar omdat het ontwerp zo goed in elkaar zit hoeft er tijdens de uitvoering nauwelijks iets gewijzigd te worden. Dit resulteert erin dat de strakke planning met korte doorlooptijden behaald kan worden.”

KWALITEIT ALS MAATSTAF Bij alle projecten die door Cornelissen aannemingsbedrijf worden uitgevoerd is het leveren van kwaliteit de belangrijkste maatstaf. “Dat zie je ook weer terug bij dit project. Ondanks het feit dat wij te maken hebben met wisselvallige weersomstandigheden en strakke doorlooptijden, gaat de kwaliteit toch altijd voor de planning. Dit wil ik nooit uit het oog verliezen,” aldus Emonds. ❚

Bouwinfo OPDRACHT

'Heiwerkzaamheden prefab betonnen heipalen ten behoeve van de fundering'

ONTWERP CONSTRUCTIE ADVIES INSTALLATIES UITVOERING INSTALLATIES

BOUWPERIODE

RAV Brabant Midden-West-Noord 's-Hertogenbosch (projectmanagement: Aerde Tilburg) Hooper Architects, Oosterhout H4D Raadgevend Ingenieurs, Dongen Adviesbureau Becks, s'-Hertogenbosch Cornelissen aannemingsbedrijf, Zeeland van mackelenbergh electro, 's-Hertogenbosch (E); Van Haren Installaties, Cuijk (W) november 2014 - juli 2015

| 65

LISSE | De Waterkanten

Tekst: Liliane Verwoolde

Gestapeld bouwen in een nat gebied

Gymzalen, zwembaden met beweegbare bodem, ligweide en horeca De luxe entree van het sportcomplex maakt dat de bezoekers zin krijgen in hun sportieve inspanningen. De grote raampartijen bieden zicht op de zwembaden en inpandige glijbaan. Sfeervolle landschapsafbeeldingen verwijzen naar de bollenvelden in de omgeving.

66 66| |

LISSE | De Waterkanten

Sportcentrum De Waterkanten in Lisse is onderdeel van nieuwbouwproject De Waterkanten, dat bestaat uit meerdere woonwijken, sportfaciliteiten, scholen, waterrecreatie en horeca. Pellikaan realiseert het sportcomplex in een Design & Build traject. De accommodatie telt twee gymzalen, een sporthal met een tribune, een wedstrijdbad met tribune en beweegbare bodem, een recreatiebad met glijbaan en ligweide en een horecagelegenheid. De parkeergarage onder het sportcomplex biedt ruimte aan 130 auto’s en 750 fietsen.

LANGE VOORGESCHIEDENIS De bouw van sportcentrum De Waterkanten kent een lange voorgeschiedenis.

Het vraagt bijna vijf jaar om aanbieding, contractvorming, plannen, kostenraming en stichtingskosten rond te krijgen. “Dat had niet alleen te maken met de complexiteit van het sportproject”, vertelt Jack Hazen, commercieel directeur van Pellikaan Bouwbedrijf. “Ontwikkelcombinatie Waterkanten – een samenwerkingsverband tussen Vorm ontwikkeling en ABC Vastgoed – staat hier risicodragend in.

Met de sociale en particuliere woningbouw in de opdracht én de daarbij behorende infrastructuur, moest de ontwikkelcombinatie alle go’s en no-go’s zorgvuldig tegen elkaar afwegen.”

BEPERKTE BOUWLOCATIE Een andere uitdaging vormt de bouwlocatie. Deze is beperkt en ligt midden in de bebouwde kom. Er moet dus compact gebouwd worden. “Vandaar de keuze voor gestapelde bouw. Met de parkeergarage onder het complex wordt optimaal gebruikgemaakt van de beschikbare vierkante meters.” En ook het aangrenzende Fioretti College dat in dezelfde periode wordt uitgebreid, vraagt extra aandacht.

Jongeren in de leeftijdscategorie van twaalf tot achttien fietsen dagelijks vlak langs de bouwput. Dit vereist extra veiligheidsmaatregelen. Daarnaast moeten met de aannemer van het Fioretti College, het schoolbestuur en het naastgelegen bestaande zwembad goede afspraken worden gemaakt over het gebruik van de toegangswegen.

DUURZAAMHEID

EEN NAT GEBIED

Voor het hele plan Waterkanten wordt hoog ingezet op duurzaamheid. Voor de totale wijk wordt één warmtekoudeopslag gerealiseerd waarop ook het sportcentrum wordt aangesloten. Gemeente Lisse wil voor de gebouwen een GPR-score van 9, waarbij wordt getoetst op energieverbruik, milieubelasting, gezondheid, gebruikskwaliteit en toekomstwaarde. Ook worden er maatregelen getroffen om 10% lager uit te komen dan de geldende normen. Zo worden drievoudige beglazing en luchtdichte gevels toegepast. Vloeren, wanden en daken hebben een Rc-waarde van 5.

Zodra de ‘go’s’ overtuigend in de meerderheid waren, ging de bouw van het sportcomplex als eerst van start. Hazen: “Hiermee kwam tevens de eerste uitdaging op ons pad. De vaart die in dit gebied stroomt, zorgt voor een nat gebied met een hoge grondwaterstand. Dat maakte het onmogelijk om het zwembad in de grond te plaatsen. Om die reden is het zwembad boven de grond gebouwd. De bezoekers gaan via de trap of de lift naar de centrale hal en komen zo op het juiste niveau het zwembad binnen.”

Hazen: “Het is een prachtig gebouw geworden. De entree – met veel hout en glas – maakt het centrum licht en transparant. Het staalplaat waarin afbeeldingen zijn geperforeerd, zorgt voor een luxe uitstraling. Ben je eenmaal binnen, dan word je omgeven door de kleuren van de bollenstreek. De volgende eyecatcher is de transparante lift tussen parkeerkelder en begane grond. Ik verwacht dat De Waterkanten hét sportcentrum van Lisse wordt.” ❚

Samen met Pellikaan creëert u een perfecte omgeving voor recreëren, werken en leren

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP

UITVOERING INSTALLATIES BOUWPERIODE

Ontwikkelcombinatie De Waterkanten – Lisse Pos4 Architekten – Düsseldorf i.s.m. Strategie Architecten – Oosterbeek (Design & Build): Pellikaan Bouw – Tilburg Schulte & Lestraden B.V – Lisse juni 2013 – maart 2015

Om uw ideale ruimte voor prestatie of ontspanning te creëren levert Pellikaan een unieke combinatie van Design, Build, Finance, Maintain en Operate diensten.

Zo realiseerden we honderden sportaccommodaties, utiliteitsgebouwen en scholen.

Voor meer inspiratie bezoek www.pellikaan.com of bel 013 465 76 00.

Ben je eenmaal binnen, dan word je omgeven door de kleuren van de bollenstreek. | 67

PLAATSNAAM||Nationaal AMSTERDAM Projectnaam Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium

Tekst: François Elands Beeld: Inbo

Eén gebouwensemble met een sterke, innovatieve identiteit Sinds de eerste panden van het Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium halverwege de vorige eeuw werden gebouwd, is het complex in Amsterdam aanzienlijk uitgebreid. Helaas niet altijd met evenveel oog voor wat er al stond. Daardoor is in de loop der jaren een onoverzichtelijk geheel ontstaan dat niet meer voldoet aan de gebruikseisen van het NLR. Aan het Beverwijkse Lokhorst Bouw en Ontwikkeling de eer om in een integrale samenwerking met Schoonderbeek Installatietechniek en Van Galen Installatietechniek de samenhang weer terug te brengen. Dat gebeurt met zowel nieuwbouw als renovatie van de monumentale panden van architect Maaskant.

Eind 2014 is de uitbreiding al aardig gevorderd en krijgt het steeds meer de innovatieve uitstraling die past bij haar gebruikers. "De nieuwbouw verloopt inderdaad voorspoedig en is naar verwachting rond de kerst glas- en waterdicht", beaamt projectleider Rene Hollenberg. "Eind april 2015 staat de oplevering gepland, waarna de gebruikers van de huidige gebouwen een aantal weken de tijd hebben om de nieuwbouw te betrekken. Vervolgens zijn wij nog ongeveer een jaar bezig met het renoveren van de oude Maaskant-gebouwen en deze onderling verbinden met transparante loopbruggen."

NIEUW EN OUD IN HARMONIE Het nieuwe pand van circa 4.800 m2 BVO, naar ontwerp van architectenbureau Inbo, wordt zorgvuldig tussen de bestaande gebouwen ingepast. De uitbreiding bestaat uit een drielaags kantoor- en faciliteitengebouw en een grote hal voor simulatoren. Kenmerkende elementen zoals de gebogen daken en de betonconstructie van de Maaskant-gebouwen worden eigentijds

68 |

vertaald in de nieuwbouw, die wordt gedragen door een prefab betonskelet met daaromheen een plint van prefab beton en metselwerk. Aluminium vliesgevels en kozijnen maken de buitenschil compleet.

"Binnen worden aparte ruimtes gecreëerd door metalstudwanden en systeemwanden", legt Hollenberg uit. "Eén van die ruimtes herbergt straks de helikoptersimulator die nu nog in het hoofdgebouw staat. Verder worden alle technische installaties weggewerkt in een bestaande kelder, waar we het nieuwe kantoor overheen hebben gebouwd. Deze ondergrondse ruimte deed ooit dienst als windturbine voor grootschalige proeven en heeft meer dan genoeg plaats voor alle techniek."

KLOPPEND HART VAN HET NLR Als de bouw volgens schema blijft verlopen, kan medio 2015 worden gestart met de grootscheepse renovatie van de monumentale panden. Hollenberg: "Deze krijgen deels nieuwe gevels, nieuwe en gerestaureerde kozijnen, nieu-

AMSTERDAM | Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium

we dakbedekking, nieuwe binnenwanden en een zeer goede akoestische afwerking." Vanwege zijn unieke vorm en de ligging in het midden van het complex zal het windtunnelgebouw als bedrijfsrestaurant ook functioneel weer het ‘kloppende hart’ van het NLR worden. De vides worden opnieuw geopend, waardoor de hal weer zijn spectaculaire ruimtelijkheid terugkrijgt.

Verder worden de verschillende gebouwen op de eerste verdieping middels transparante loopbruggen met elkaar verbonden. Op die manier werken oudbouw en nieuwbouw vanaf 2016 samen als één gebouwensemble met een sterke identiteit. En mag het NLR weer gezien worden. ❚

Bouwinfo OPDRACHT

ONTWERP CONSTRUCTIE ADVIES

UITVOERING INSTALLATIES

BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (projectmanagement/directievoering: Royal Haskoning) Inbo (nieuwbouw); Wessel de Jonge Architecten (renovatie) Beton Geelen Beton; Staal Derks staalconstructies Valstar Simonis (installaties); Pieters Bouwtechniek (constructie) Lokhorst Bouw & Ontwikkeling Beverwijk Schoonderbeek installatietechniek (E); Van Galen klimaattechniek (W) € 16.598.765,maart 2014 - maart 2016

De uitbreiding bestaat uit een drielaags kantoor- en faciliteitengebouw en een grote hal voor simulatoren.

Projectinfo GOED VOORBEREIDEN EN OPLOSSINGSGERICHT DENKEN Voor het plaatsen van duurzame W-installaties in het vernieuwde Amsterdamse Luchten Ruimtevaartlaboratorium, kreeg Van Galen Klimaattechniek een nogal afwijkende ruimte ter beschikking: een bestaande kelder met aflopende vloer en ronde wanden, vanwege de vroegere functie als windturbine. Het vergde het nodige inmeetwerk, maar binnenkort is het complex klimatologisch helemaal up-to-date.

Bronnen van 150 m³ zorgen voor duurzame warmte en koude in vier gebouwen, die door het bijzondere vierpijps bronsysteem ook onderling warmte en koude kunnen uitwisselen. “Ieder gebouw krijgt een eigen afnamestation en maakt voor het laden en ontladen van warmte en koude gebruik van hybride koelers”, licht projectleider JanWillem Kooij toe. “Hierbij wordt het water niet verneveld langs de warmtewisselaar, maar sijpelt het erlangs om legionella geen kans te geven.”

De gebouwen worden voorzien van vloerverwarming en capaciteitsverhogende inductie-units met lokaal te bedienen thermostaten. De testruimtes zijn uitgerust met stralingspanelen. Ook zijn VAV-boxen (Variable Air Volume) geplaatst, die de hoeveelheid frisse lucht aanpassen aan de vraag. Innovatieve regeltechnieken en flow sensors zorgen voor de besturing en monitoring van alle bronnen, units, pompen en kleppen.

Ook zijn er vele koppelingen mogelijk met de E-installaties.

Na de aanstaande oplevering van de nieuwbouw wordt direct gestart met de renovatie van drie bestaande gebouwen. "Dit zal ongeveer een jaar duren, maar op oude complexen blijft het een verrassing wat je allemaal tegenkomt. Van funderingsrestanten tot 80 jaar oude kabels en leidingen die al dan niet nog in gebruik zijn. Een goede voorbereiding en oplossingsgericht denken zijn daarbij een pré”, besluit Kooij.

| 69

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: MOSO

MOSO-BAMBOE IN STEEDS MEER DUURZAME PROJECTEN WERELDWIJD TOEGEPAST

‘Bamboe-industrie wordt volwassen’ De industriële verwerking van bamboe is een jonge industrie, die zich de afgelopen decennia heeft ontwikkeld tot een volwaardig ecologisch verantwoord alternatief voor tropisch hardhout. Fabrikanten als REINÆRDT en Derako gebruiken de bamboematerialen van de Nederlandse specialist MOSO inmiddels in hun deuren, wanden, plafonds en gevels. MOSO produceert bamboe in China onder geconditioneerde omstandigheden, vertelt Sustainability Manager dr. Pablo van der Lugt. “Door continue kwaliteitscontrole kunnen we de kwaliteit van onze producten garanderen. Dit is van groot belang om de reputatie van bamboe als hoogwaardig hardhoutalternatief te beschermen.”

“Er heerst ten onrechte nog veel onwetendheid en scepsis over de toepassing van bamboe in de Nederlandse markt”, aldus Van der Lugt. MOSO heeft daarom haar volledige productassortiment, dat kan worden onderverdeeld in de categorieën Parket & vloerbedekking, Platen & balken en Terrasdelen & gevelbekleding, laten certificeren op het gebied van kwaliteit, duurzaamheid, gezondheid en veiligheid, bijvoorbeeld middels CE-markering en gezondheidscertificaten voor emissies (VOC’s). Duurzame productiemethoden dragen eraan bij dat MOSO-producten zorgen voor een hogere certificering in BREEAMNL en LEED, zoals in het geval van recent opgeleverde gebouwontwerpen op het allerhoogste duurzaamheidsniveau LEED Platinum (Fugro-kantoor Nootdorp) en BREEAM-NL 'Outstanding' (Venco Campus Eersel). “Daarnaast kiezen veel gemeentes uit duurzaamheidsoverwegingen voor bamboe.”

De naam MOSO is afgeleid van de Chinese naam voor de reuzenbamboesoort

70 |

Phyllostachys Pubescens, die in China veel voorkomt. “Deze reuzenbamboe is een snel groeiende grassoort met een jaarlijkse oogst, waardoor van ontbossing geen sprake is. Door de jaarlijkse uitdunning van de volwassen (4-5 jaar oude) stammen, gaat de plant zelfs sneller reproduceren. Hoewel bamboe ook beschikbaar is met FSC-certificering, verandert dit – in tegenstelling tot hout – in de praktijk weinig aan de productiekant.” De reuzenbamboe is de grondstof voor alle producten van de leverancier uit Zwaag (NH). “Vanuit ons kantoor bij Shanghai worden vijftien mensen aangestuurd, met als voornaamste taak de kwaliteitscontrole van de productie. Niet alleen het eindproduct wordt gecontroleerd, men is dagelijks aanwezig in de fabrieken en controleert ook tijdens de productie op verschillende momenten, zodat de productiecyclus volledig door MOSO wordt begeleid en we duurzaamheid en productontwikkeling in eigen hand hebben.”

‘Levenscyclus MOSO-bamboeproducten is bewezen CO2-neutraal’

MOSO heeft de TU Delft een officiële Levens Cyclus Analyse (LCA) laten maken. Het LCA-rapport concludeert dat alle beoordeelde MOSO producten – massieve vloeren, terrasdelen, platen en fineer – CO2-neutraal of beter zijn over de hele levenscyclus. De ‘carbon credits’ zijn dus in gevallen groter dan de emissies. Sustainability Manager Pablo van der Lugt: “Uit diverse onderzoeken is gebleken dat bamboe een zeer goede en vooral snelle ‘CO2-fixator’ is. Dat wil zeggen dat bamboe een relatief grote hoeveelheid CO2 uit de atmosfeer opneemt.

Na de kap van de bamboestam en de verwerking in de MOSOproducten zal deze CO2 in het materiaal blijven en pas weer vrijkomen in de afvalfase, wanneer het materiaal bijvoorbeeld wordt verbrand. De CO2-emissie van productie en transport naar de eindgebruiker wordt verder gecompenseerd door het gebruik van afval als biomassa, alsmede de extra CO2 opgeslagen in de plantages tijdens de groei – ook door actieve aanplant van grasland met bamboe. Uit de laatste update van het LCA-rapport blijkt dat de milieuprestaties van MOSObamboeproducten nog verder zijn verbeterd.”

MOSO vloeren - stadskantoor Utrecht (Kraaijvanger architecten)

‘MAATVAST EN DIMENSIE-STABIEL’ Na de kap wordt de bamboestam in de lengterichting in strips van 2 meter lang gezaagd, met een doorsnede van circa 1 centimeter. De strips hebben van nature een lichtgele kleur, maar kunnen ook worden behandeld voor een lichtbruine (stomen) of voor een donkerbruine kleur (thermische modificatie).

In de verwerkingsfase worden de strips verlijmd al naar gelang de gewenste applicatie. “In het kader van buitentoepassing wordt het basismateriaal naast de benodigde thermische behandeling tevens gecomprimeerd, waardoor het keihard en zeer stabiel wordt en de hoogste duurzaamheidsklasse behaalt voor buitentoepassing: klasse 1 conform EN 350. Ons bamboe lijkt chemisch gezien erg op hout, maar heeft verschillende voordelen. Zo is bamboe bijvoorbeeld fijner te dimensioneren en flexibeler”, vervolgt Van der Lugt. “Bamboe is bovendien maatvast en het buitenproduct Bamboo X-treme is zeer brandveilig: het valt standaard in brandklasse B, terwijl hout daartoe eerst geïmpregneerd dient te worden met brandvertragers.”

Hoewel de bamboe-sector zich razendsnel evolueert en we het product in steeds meer toepassingen terugzien, is het gebruik van bamboematerialen in draagconstructies nog onderhevig aan normeringsprocessen. “Bamboe wordt wel al volledig genormeerd toegepast als semi-constructief bouwmateriaal, bijvoorbeeld in kozijnen of als randhout voor deuren. Eén van de belangrijke innovaties van de laatste jaren is het geschikt maken van bamboe voor gebruik aan de gevel en in de GWW-sector, bijvoorbeeld als terrasplank of damwand. Bamboe is inmiddels een volwaardig gecertificeerd, duurzaam alternatief voor vloeren, vlonderplanken, platen, balken, kozijnen, plafonds, wanden en gevels.” ❚

MOSO vlonderplanken - Venco Campus (BREEAM Outstanding)

MOSO wanden & trappen - Fugro hoofdkantoor (LEED Platinum)

| 71

MOSO® world leading in bamboo MOSO Gevels & Shutters

outstanding

Stadskantoor Utrecht - 10.000m2 Kraaijvanger Architecten

MOSO Wanden & Trappen

Fugro Technology Center - 1.000m2 Hidde & Peeperkorn Architecten

www.moso.eu

Hoofdkantoor AGC Glass - 700m2 Philippe Samyn and Partners

MOSO Vloeren

excellent

MOSO Terrassen

Venco Campus Eersel - 500m2 VLCS Architecten

• Het breedste assortiment in de markt • Outdoor lijn Bamboo X-treme: duurzaamheidsklasse 1 (EN 350), brandklasse B (EN 13501-1) • Allerhoogste kwaliteit – productgarantie tot 30 jaar • Wereldwijde beschikbaarheid en korte levertijden • Aangetoond CO2 neutraal over de hele levensduur • Ook beschikbaar met: FSC® en formaldehyde vrije lijm (EO) • Volledig gecertificeerd op kwaliteit, gezondheid en milieu • Toepassing draagt bij aan hogere BREEAM NL en LEED score

MOSO Gevels & Shutters

Universiteit Tel-Aviv - 500m2 Geotectura & Axelrod Grobman

very good

MOSO Kozijnen & Deuren

Hoofdkantoor Van Oord Rotterdam INBO Architecten

MOSO Plafonds

Luchthaven Madrid - 200.000m2 Rogers Stirk Harbour + Partners

Deuren met een verhaal Enkele jaren geleden werd deurenproducent REINÆRDT gevraagd of het voor een groot werk bamboe-gefineerde deuren met een bamboe frame kon leveren. De deuren moesten uiteraard wel aan de brandwerendheidseisen (30 en 60 minuten) voldoen. “Hiermee zijn wij aan de slag gegaan en tijdens onze zoektocht hebben wij in MOSO International een bamboeleverancier gevonden die ons het gevraagde bamboe randhout ten behoeve van de productie kon leveren.”

“Wij hebben een deurstel met bamboe fineer en bamboe frame geproduceerd en een volwaardige brandtest gedaan bij Efectis. Het resultaat was verrassend goed. Een brandwerendheid van 60 minuten bleek geen probleem. Het project hebben wij mogen leveren waarna wij hebben gekeken of bamboe een alternatief zou kunnen zijn voor de productie van al onze deuren.” ›

| 73

Deuren bv Nijverheidsstraat 1 7482 GZ Haaksbergen Tel: +31 53 57 357 35 www.reinaerdt.nl info@reinaerdt.nl

MVO De toepassing van bamboe in plaats van ‘traditioneel’ hout is een verbetering in MVO-opzicht, aldus REINÆRDT. “De productie van bamboe is over de gehele levenscyclus CO2- neutraal. Zelfs nog iets negatief. Bamboe is namelijk een grassoort die razendsnel groeit en de stammen kunnen na vijf jaar al geoogst worden, waarna naast de gekapte boom de nieuwe loten al weer uitlopen. Het ondergrondse wortelsysteem wordt door regelmatig oogsten alleen maar beter. Door deze duurzame werkwijze is van ontbossing geen sprake. De CO2-opname is tijdens de groei zeer hoog; tegelijkertijd wordt middels het fotosyntheseproces een grote hoeveelheid zuurstof geproduceerd.”

STANDAARD BAMBOE FRAME MOSO International heeft de CO2-footprint van bamboe gedurende de gehele levenscyclus door de TU Delft laten onderzoeken. “Hierover zijn enkele wetenschappelijke publicaties verschenen. Met deze wetenschap hebben wij de afgelopen jaren een aantal succesvolle brandtests gedaan, waardoor wij nu naast onze standaarddeuren ook al onze functiedeuren – deuren met een eis – kunnen voorzien van een bamboe frame. Standaard bieden wij onze deuren nu aan met bamboe randhout. Indien de klant toch hout wil, blijft dit

optioneel voorlopig mogelijk. Deuren met bamboe randhout bieden wij overigens voor dezelfde prijs aan als deuren met tropisch hardhout en randhout.”

TOEKOMST Naast randhout gebruikt REINÆRDT ook bamboe fineer als toplaag. Daarbij kan worden gekozen tussen overdwars of in de lengte gefineerde deuren. “De afwerking met bamboe is een vrij trendy artikel, wij merken dat de vraag toeneemt. Je hebt een opvallende deur in huis. In de nieuwe Isala klinieken in Zwolle hebben wij alle deuren met bamboe randhout geleverd. En voor Hyatt Place te Hoofddorp hebben wij de deuren met bamboe randhout en met horizontaal (dwars) gefineerde bamboe toplaag geleverd. MOSO International is een zeer betrouwbare leverancier gebleken voor wat betreft de levering van bamboe randhout voor onze deuren. De deuren worden tijdig geleverd en zijn voorzien van kwalitatief goed randhout. Een goede basis om de samenwerking voort te zetten en om waar mogelijk het afzetgebied te verruimen. Wij hebben onze bamboe deuren onlangs in Duitsland geïntroduceerd. Duitsland is een traditionele markt, maar ook daar is al een aantal klanten enthousiast over de toepassing van bamboe randhout in deuren. Wij zijn dan ook zeer optimistisch over de verkoopkansen van onze bamboe deuren – ook in Duitsland.” ❚

| 75

Geen zorgen over brandwerendheid Bouwend Nederland vraagt in toenemende mate om een bepaalde brandwerendheid. In de ontwikkelfase van een project wordt in samenwerking met de controlerende instanties bepaald welke gevels, daken, plafonds en/of binnenwanden een brandwerendheid nodig hebben. Of dit uiteindelijk ook zo wordt uitgevoerd en dus voldoet aan de gestelde eisen en certificeringen, is echter niet altijd transparant. Trimo, producent van brandwerende sandwichpanelen gevuld met minerale wol, en Mucon als verwerkende partij, streven samen wel naar een optimaal kloppend resultaat “Door al in de beginfase met onze verwerkers, zoals Mucon, om tafel te gaan zitten, ontstaan er geen grijze vlakken omtrent brandwerendheden en de daarbij horende en mogelijke vrije overspanningen en certificeringen”, begint Derk Verhoeven van SSG Benelux, agent voor de firma Trimo in de Benelux.

“Zo worden veel problemen voorkomen. We bieden klanten technische ondersteuning en expertise en gaan graag de dialoog aan. Zo zijn we in staat om samen met een bedrijf als Mucon altijd tot een goede oplossing te komen inzake de brandwerendheid van gevels, binnenwanden en plafonds. Daarmee is de opdrachtgever verzekerd van een goed product met de daarbij horende certificaten.”

76 |

CERTIFICERING Trimo is één van de grondleggers van de met minerale wol gevulde sandwichpanelen en produceert deze panelen zowel binnen als buiten Europa.

“Ontwikkelingen op het gebied van brandwerendheid worden door Trimo op de voet gevolgd”, vervolgt Verhoeven. “Onze producten worden dan ook voortdurend onderworpen aan beproevingen waarmee we de kwaliteit en de brandwerende of akoestische eigenschappen kunnen garanderen. Qua brandwerende eigenschappen beschikken we over alle benodigde Europese certificeringen (EN1364-1 en EN1364-2). We zijn FM Approved en hebben een Efectis rapport voor de Nederlandse markt. Trimo vervaardigt een kwalitatief hoogwaardig product met kenmerkende eigenschappen als een hoge sterkte, de mogelijkheid tot grote vrije overspanningen in relatie tot de brandwerendheid en een hoge esthetische waarde. We bieden oplossingen voor brandwerendheden van 30 tot 240 minuten. Daarnaast zijn onze producten uiteraard CE-gemarkeerd en A2s1d0 geclassificeerd.”

en de eventuele stootranden in vele uitvoeringen geleverd en gemonteerd worden, en indien gewenst brandwerend worden uitgevoerd met Trimoterm FTV panelen”, licht Kees de Jong van Mucon toe. “Ook ons deurenprogramma is zeer uitgebreid. We leveren niet alleen een bedrijfsdraaideur, maar ook de schuifdeur, snelroldeur, vriessnelroldeur en een totaal branddeuren programma. Echter het bovenstaande is niet hetgeen waar we ons mee onderscheiden in de markt. De manier waarop Mucon zich onderscheidt, heeft te maken met onze mensen. Ons team bezit een brok aan ervaring en bovenal een gepassioneerde inzet om de klant een totaaloplossing te bieden. De kennis die wij hebben, maakt dat we de juiste materialen en details kiezen om de oplossingen te laten passen bij de vraag van de klant. Door het gebruik van onze eigen monteurs zijn we in staat om de kwaliteit vanaf de tekentafel tot de oplevering te genereren. Onze klanten zijn divers. We mogen veel werken voor de horecagroothandel, vleesverwerkers, visverwerkers, groente- en fruitverwerkers en sinds kort ook de bollenkwekers in Noord-Holland.” ❚

Indien er een brandwerende eis wordt gesteld aan een gevel of binnenwand, kunnen Trimo en Mucon opdrachtgevers volledig ontzorgen, van aanvraag tot levering en verwerking. De brandwerende Trimoterm FTV panelen kennen een breed toepassingsgebied. Ze worden gebruikt voor buitengevelbekleding, binnenwanden, brandwanden en plafonds. Zo worden ze volgens Verhoeven onder meer toegepast in gebouwen die gebruikt worden voor handel, industrie, chemie, nutsbedrijven, voedselindustrie en vrijetijdsbesteding. De FTV panelen kunnen zowel verticaal als horizontaal worden toegepast.

TOTAALOPLOSSING Mucon is hoofdzakelijk actief in de foodsector. De projecten variëren van poedermelktorens en distributiecentra tot slachthuizen en datacenters. “Wat we leveren, is een totaaloplossing waarbij naast de panelen ook de deuren

| 77

e kzeker er˚ Natuurlijk, we brengen de beste panelen onder één dak. Maar

voor ons is een paneel niet zomaar een paneel.We besteden veel energie aan het evenaren van de juiste specs; brandvertraging is er daar eentje van. Dat anderen daar moeilijk over doen, dat vinden we bij Mucon een beetje vreemd eerlijk gezegd. Niet voor niets zijn we al decennia lang koploper in het proces van tekening tot oplevering. Condities. Gewoon zeker.

condities, gewoon zeker˚

mucon-advertentie-197x130-v2.indd 1

19-03-15 wk12 15:48

Brandwerende sandwichelementen

Unieke combinatie van functionaliteit en esthetica Referenties: Porsche, Ikea, Audi, Schiphol, Riverdale, Campina, Sligro, BMW, Flora Holland, Coca-Cola, Nike en vele andere.

S.S.G. Benelux (Agent Trimo d.d. in de Benelux) | +31-492-344730 | info@trimo.nl | www.trimo.nl | www.qbiss.eu

Oglas_Trimoterm_Louwers_197x130mm_NL_04-2015.indd 1

1.4.2015 15:14:56

KINGSPAN BLIJFT FOCUSSEN OP BRANDVEILIGHEID

‘onbrandbaar is niet hetzelfde als Brandbestendig' Brandveiligheid kent heel wat aspecten. Zo kunnen sommige materialen zelf wel onbrandbaar zijn, maar houden ze de uitbreiding van een brandhaard nauwelijks tegen. Terwijl materialen die zelf wel verkolen, heel goed in staat zijn de verspreiding van vuur tegen te houden. De wetgever hanteert nog altijd vooral het begrip ‘brandweerstand’, maar verzekeringsmaatschappijen tonen vooral aandacht voor ‘brandschade’ en daarmee ook voor de inperking van brandhaarden.

“Onze producten voldoen uiteraard helemaal aan de Europese en nationale wetgeving inzake brandveiligheid”, zegt Roy Weghorst, die bij panelenfabrikant Kingspan verantwoordelijk is voor alles dat te maken heeft met regelgeving op het gebied van brandveiligheid. “Dit geldt natuurlijk voor alle panelen die op de markt zijn. Maar wij besteden ook aandacht aan de normen die verzekeringsmaatschappijen opleggen en de voorwaarden die zij in hun polissen hanteren. We testen de eigenschappen van onze producten bij brand vooral op basis van de Amerikaanse FM- en de Britse LPCB-standaarden, die internationaal bekend en aanvaard zijn. Wereldwijd baseren bedrijven zoals Coca Cola en McCain hun materiaalkeuzes op FM.

En ook niet-Amerikaanse ondernemingen zoals Lego doen dit trouwens.”

kelijke bureaus. De onderzoeksresultaten kunnen bijdragen aan toekomstige productontwikkelingen.

ONAFHANKELIJK ONDERZOEK

GHISLENGHIEN

Concreet komt het er voor de eindgebruikers op neer dat verzekeringsmaatschappijen hen gunstigere polisvoorwaarden voorleggen wanneer hun gebouwen zijn opgetrokken met ‘FM-approved’ materialen. Kingspan zet echter nog een stap verder.

Bij de ontwikkeling van nieuwe producten voert het bedrijf niet alleen brandtests uit met testinstellingen, het probeert wereldwijd ook op de hoogte te blijven van brandincidenten aan of vlakbij constructies met Kingspan-sandwichpanelen. Het bedrijf laat de constructies onderzoeken door onafhan-

In Ghislenghien, in het Franstalige deel van België, hadden onbekenden in oktober 2014 een brand gesticht in de vestiging van de lokale Audi-dealer. De auto’s die langs de buitenkant van het gebouw stonden opgesteld, waren helemaal uitgebrand. Maar dankzij de Kingspanpanelen kon je binnen niet eens zien dat het buiten had gebrand. “De hitte had de buitenlaag van de PIRschuimlaag verkoold”, legt Weghorst uit. “De verkoolde laag vormde vervolgens een barrière, die voorkwam dat de brand zich uitbreidde naar de binnenkant van het gebouw.”

OMGEKEERDE VOLGORDE “Andere fabrikanten van sandwichpanelen zijn in essentie metaalbedrijven”, merkt hij op. “Ze maken staalplaten en kopen dan ergens ‘een schuim’ aan voor de isolatielaag ertussen. Wij gaan omgekeerd te werk. We ontwikkelen zelf een schuim met de best mogelijke eigenschappen, zowel wat betreft isolatie en gedrag bij brand – zoals rookontwikkeling – als wat betreft aspecten zoals vochthuishouding. Daarna volgt pas de staalbekleding.” ›

Een opzettelijke brand vernietigde alle in de open lucht gestalde wagens bij Audi Ghislenghien en beschadigde de buitenkant van de Kingspan-sandwichpanelen.

Binnen is geen spoor van de brand te bekennen.

| 79

Ontdek de sterke prestaties van de isolatieproducten met PIR kern van Kingspan in ‘echte’ brandsituaties?

Onze geïsoleerde paneelsystemen hebben extreme vuurtesten ondergaan die ervoor zorgen dat ze niet alleen voldoen aan de wettelijke normen, maar nog een stapje verder gaan om zowel bewoners als pand optimaal te beschermen.

Lees meer en download onze brochure op

www.kingspanpanels.nl/brand

brandhitte enorm was. Het hele bedrijf lag plat, maar het buurbedrijf, dat Kingspanpanelen had gebruikt, bleef overeind. Hoewel de afstand tussen het afgebrande bedrijf en dit bedrijf slechts de breedte van een doorgang voor wagens bedroeg, beperkte de schade zich tot een flink roetgordijn, een lichte verkoling van het schuim in de wand langs de kant van het vuur en wat vervormingen aan de buitenstaalplaten.” De eigenaar was niet tegen brand verzekerd. De Kingspanpanelen hadden hen dan ook voor een financiële ramp behoed. “Hij heeft besloten de licht beschadigde panelen voorlopig niet te vervangen, ook al is de isolatiewaarde door de schade wat verminderd.” Omdat Kingspan PIR-panelen de uitbreiding van een brand tegenhouden, mogen ze in het Verenigd Koninkrijk op bedrijfsdaken een doorlopend geheel vormen, zonder compartimentering. Dat is vrij uitzonderlijk.

PERMANENT VERDER VERNIEUWEN Kingspan laat bij brandincidenten de panelen altijd analyseren door onafhankelijke bureaus.

De brand in Ghislenghien vervormde wel de stalen buitenbekleding. “De vervorming van één staalplaat en de gedeeltelijke verkoling van het schuim veranderen de isolatie-eigenschappen van de panelen. Het is gemakkelijk de beschadigde panelen

te vervangen, maar dit is niet altijd noodzakelijk.”

Weghorst verwijst naar een andere brand, op een bedrijventerrein in Amsterdam. “Daar was ook brand gesticht bij een autobedrijf. Er stonden onder meer wagens met magnesiumvelgen, zodat de

Kingspan heeft ook een afdeling Isolatie, waar het bedrijf naast PIR-isolatieplaten ook Kooltherm maakt, een Resol-isolatieplaat. Dat de ontwikkeling bij Kingspan niet stil staat, blijkt ook uit de recente introductie van de Vacuüm Isolatie Platen (VIP), met een normenverbluffende lambdawaarde van slechts 0,007 W/mK. ❚

Een brand in Amsterdam legde het buurgebouw helemaal plat, maar voor de eigenaar van het gebouw met Kingspanpanelen bleef het bij niet veel meer dan roetaanslag.

| 81

Onafhankelijk maatwerkleverancier voor brandveilige gevelproducten Brandveilige sandwichpanelen opgebouwd uit hardschuim of minerale wol, met een afwerking op maat? “De vraag bepaalt het aanbod”, zegt Harry van der Veen, mede-eigenaar van Cladding Point. “Recente innovaties in de kwaliteit van de materialen en onze focus op de integrale prestaties van de gevelconstructie zorgen voor betere prestaties en een hogere brandveiligheid. Je kunt dan denken aan het gebruik van FX steenwol en FX-blue hardschuim als isolatiemateriaal, de optimalisering van aansluitingen en tests door TNO Efectis.”

Cladding Point biedt ‘het meest uitgebreide’ assortiment brandveilige oplossingen: sandwichpanelen voorzien van een brandveilig FX-blue hardschuim met een densiteit van 40kg/m³ (brandklasse B-s2-d0) of een FX-minerale wol kern met een densiteit van 120kg/m³ (brandklasse A2-s1-d0). “Hiermee wordt voldaan aan de laatst geldende Europese normeringen en specifiek aan de Nederlandse regelgeving zoals opgenomen in het Bouwbesluit.”

VOORDELEN FX-blue hardschuim heeft een aantal essentiële voordelen, zegt Van der Veen.

“Denk daarbij aan zeer gunstige isolatiewaarden, vochtongevoeligheid, duurzaamheid en drukvastheid. Daarnaast is het een lichtgewicht materiaal dat zich in de uitvoeringspraktijk bewijst. Door de slimme aansluitingen van de FX-blue hardschuim sandwichpanelen zijn geen additionele voorzieningen nodig om aan de gecertificeerde brandwerendheid te voldoen, zoals zetwerk, kit en schroeven. Daarnaast zijn de panelen zowel horizontaal als verticaal toepasbaar. De FX-minerale wol sandwichpanelen zijn voorzien van een ‘onbrandbaar’ kernmateriaal, dat gedurende een lange tijd weerstand kan bieden tegen brand. Met name bij grote compartimenten, scheidingswanden en gebouwen in combinatie met een sprinklerinstallatie zijn dit zeer geschikte producten.”

FM APPROVED De FX-panelen zijn inmiddels toegepast in verschillende hoogwaardige industriële projecten, zoals recentelijk de nieuwbouw van Nippon Express op de Maasvlakte, melkpoederfabriek Vreugdenhil in Gorinchem en de uitbreiding van aardappelverwerker Lamb Weston in Kruiningen. “Allemaal multinationals die zelf ook aan zeer hoge veiligheidseisen moeten voldoen. De FX-panelen van Cladding Point zijn FM Approved in alle categorieën, waardoor zij met de gehele producerende organisatie voldoen aan de hoogste wereldwijde verzekeringseisen. Niet alleen op het gebied van brandveiligheid, bijvoorbeeld ook op het vlak van windvastheid. ‘FM Approval’ is het meest begeerde certificaat in Nederland”, besluit Van der Veen. ❚

82 |

ww w. Lees pa me ro er cp op an ele n. nl

Onbegrensde mogelijkheden met de

PAROC BUILT-ON GEVELOPLOSSING Bekroonde constructie, uitgevoerd met speciaal voor moderne gebouwen ontwikkelde, innovatieve en kostenefficiĂŤnte materialen. Paroc steenwol sandwichpanelen zijn niet brandbaar, licht in gewicht en hebben uitstekende sterkte eigenschappen.

SI - TECH b.v.

Distributeur Benelux PAROC FIREPROOF PANELS Postbus 108 3738ZN Maartensdijk Tel. +31 (0)346 - 212217 Info@si-tech.nl

De Tele2 Arena midden in Stockholm is een multifunctionele arena van wereldklasse, met een architectonische vormgeving die volstrekt uniek is.

De gevel doet denken aan een gevlochten metalen mand die de hele arena verbergt. De onbrandbare PAROC sandwichelementen, met hun kern van steenwol, geven de arena een dichte buitenschil en staan garant voor een uitstekende brandveiligheid. www.parocpanelen.nl

Constructieve steenwol Al meer dan twintig jaar distribueert Si-Tech de Finse Paroc-panelen met een kern van constructieve steenwol in Nederland en België.

Sinds het aanscherpen van de energieprestatiecoëfficiënt per 1 januari 2015 weten steeds meer partijen de voordelen van de Paroc panelen te waarderen. Dat gaat volgens Jan Schardam van Si-Tech alleen maar toenemen, mede dankzij het Paroc Built On geventileerde façadesysteem.

In 1948 is het Finse Partek, een gerenommeerde speler in de kalk- en cementindustrie, zich ook gaan toeleggen op de productie van steenwol.

Ruim veertig jaar later was er behoefte vanuit de markt aan constructieve vezels. “Want waarom zouden we steenwol alleen gebruiken als los product, terwijl er veel meer toepassingsmogelijkheden zijn”, schetst Schardam de toenmalige visie.

“De Paroc steenwolfabriek, eveneens gelegen in Finland, begon als eerste producent met het verwerken van constructieve (steenwol)vezels in pa-

nelen als alternatief voor EPS, PIR of PUR. En dat volledig volgens de gedachte, het constructieve denken, van de sandwichpaneel-industrie. Een nieuw concept was geboren.”

CONSTRUCTIEVE VEZELS In de Paroc panelenfabriek worden uitsluitend sandwichpanelen gefabriceerd met een kern van constructieve vezels. “Er worden geen andere isolatiematerialen toegepast”, verduidelijkt Jan Schardam. “Het standaard paneel bestaat uit een

verzinkte buitenplaat van staal met een dikte van 0,6 millimeter en een binnenplaat van 0,5 millimeter. Daartussen bevindt zich de constructieve steenwol. De kern is opgebouwd uit een lamellenstructuur van constructieve steenwol, gelegd in steensverband. Daardoor is het paneel bij iedere doorsnede overal even sterk, er treedt geen verzwakking op. Dankzij het materiaal (staal en steenwol) is de bijdrage aan brand van het Paroc paneel nihil. Zo dekten de Paroc panelen bij een grote brand bij een cacao-opslag in Wormer na het inzakken van de hoofdconstructie de brandende cacaomassa urenlang af. Dit heeft de omringende bebouwing voor schade behoed.”

RC-WAARDE VAN 4,5 M2K/W De Paroc panelen hebben een werkende breedte van 1.200 millimeter en worden op de gewenste lengtes afgeleverd. Er is bovendien keuze uit meerdere kleuren en oppervlaktestructuren met groeven in diverse soorten en maten. Met de panelen kunnen zowel buitenwanden als binnenwanden worden gecreëerd, maar ook plafonds en daken, voor toepassing in onder meer de voedselindustrie, datacenters, auto-industrie, energiesector, hightech industrie, cleanrooms, et cetera.

Sinds de energieprestatiecoëfficiënt begin dit jaar aanzienlijk is aangescherpt, constateert Schardam een grotere interesse in de Paroc panelen. “Met een kern van 200 millimeter steenwol scoren onze panelen een Rc-waarde van 4,9 m²K/W. Die dikkere kern heeft tevens als positief effect dat de panelen een grotere brandwerendheid en een grotere maximale overspanning halen. Deze Paroc panelen type AST S halen tot 240 minuten brandwerend met een overspanning van 4 meter; bij het type AST F met EI 240 bedraagt de maximale overspanning zelfs 11 meter.”

84 |

PAROC PANELEN – ONDERDELEN 1 Sendzimir verzinkte staalplaten (275 gr/m2) met topcoating overeenkomstig de milieueisen.

2 Speciaal ontwikkelde lijm die voldoet aan de AST eisen voor sterkte en duurzaamheid.

3 Onbrandbare kern van Paroc Constructieve steenwol lamellen verzekert gelijke sterkte-eigenschappen in ieder dwarsdoorsnede van het paneel.

4 Multi-primerlaag verzekert de juiste hechting tussen de lijm en de zinkgecoate staalplaat.

5 Brandveilig naadontwerp maakt het paneel ondoordringbaar voor hete gassen en vlammen.

1 2

AST is volledig geïmplementeerd in Paroc Fireproof Panels.

3 4 5

GEVENTILEERDE FAÇADES Het Paroc Built On (Carrier) façadesysteem wordt in Scandinavië al een jaar of twaalf toegepast en wint sinds de aanscherping van de energieprestatiecoëfficiënt ook in ons land steeds meer aan populariteit. Door de hogere isolatieeisen wordt het steeds interessanter om met Paroc panelen te werken. Men kan in korte tijd een enorm sterke (geventileerde) schil creëren, in iedere gewenste uitstraling. Als de architect een andere uitstraling wenst dan de standaard Paroc panelen bieden, dan kan aan de buitenschil van het Built On façadesysteem eenvoudig een afwijkende buitenhuid worden bevestigd.

Dat dient uiteraard wel te gebeuren conform de berekeningen en aanwijzingen van Paroc, maar daarin biedt het Paroc Technical Support Team uiteraard begeleiding. Er mag maximaal 45 kilogram per vierkante meter aan gewicht aan de buitenhuid van de panelen worden gehangen.”

LAGERE LEVENSCYCLUS KOSTEN Schardam somt enkele voordelen op van het façadesysteem ten opzichte van houtskeletbouw. “Met het Built On systeem is een gebouw snel wind- en waterdicht te maken. Door de sterkte van het paneel zijn grotere overspanningen mogelijk.

Dat betekent een kortere montageperiode, minder montagehandelingen en lagere faalkosten. Na montage van de Paroc panelen kan zowel de binnen- als buitenafwerking gelijktijdig plaatsvinden.” Si-Tech distribueert de Paroc panelen voor Nederlandse en Belgische klanten. “We geven uiteraard passend advies, zowel in de ontwerp- als uitvoeringsfase, maken eventueel de berekeningen en controleren de tekeningen”, licht Jan Schardam toe. “Het is voor ons geen enkel probleem om de panelen waar dan ook op de bestemming te krijgen, dus ook voor projecten buiten de Benelux denken we graag mee.” ❚

| 85

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: Building Holland

Innovatieve beslisser in de bouw vindt verbindend platform op Building Holland 2015

Netwerkevent voor vakinhoudelijke integratie

Building Holland, een initiatief van Amsterdam RAI en kennisplatform Duurzaam Gebouwd, presenteert zich als integraal vakevenement voor de bouw- en vastgoedsector. Van 31 maart tot en met 2 april bracht het beursteam alle schakels in de keten samen in Amsterdam RAI met als thema ‘(Re)Building the Future’. “Op basis van een inhoudelijk programma dat in hechte samenwerking met onze partners is samengesteld”, vertellen beursmanager Nynke Lipsius en directeur Duurzaam Gebouwd Wietse Walinga.

De samenwerking tussen Amsterdam RAI en Duurzaam Gebouwd gaat verder dan een jaarlijks te organiseren vakevenement. Building Holland is een meerjarig partnership op 50/50-basis. “Een gezamenlijk bedrijf, waarin iedereen doet waarin hij goed is. Duurzaam Gebouwd met zijn inhoudelijke input en netwerk in de branche en AmDirecteur Duurzaam Gebouwd Wietse Walinga

86 |

sterdam RAI als organisator van internationale beursevenementen”, begint Lipsius. Het beursteam van Building Holland kiest bewust voor een intensieve samenwerkingsvorm met haar deelnemende partners. Organisatie, inhoud en marktexpertise sluiten op die manier zo goed als mogelijk op elkaar aan. Een integrale formule die al een Beursmanager Nynke Lipsius

aantal edities succesvol wordt uitgevoerd. “Die samenwerking stopt niet na een evenement. Het is ‘co-making’ in optima forma.”

FAALKOSTEN EN CO2-REDUCTIE

Het thema van de editie 2015 – (Re)Building the Future – is door de drie betrokken partijen samen

geen definities.” Lipsius: “Onze partners – een honderdtal, waarvan twintig founding partners – zijn allemaal innovatieve koplopers op hun terrein. De voorwaarde om aan de eisen van ‘het nieuwe bouwen’ te kunnen voldoen is delen, van elkaar leren en in de gehele keten van de bouw beter gaan samenwerken. Wij zijn om die reden met nadruk een netwerkevent voor vakinhoudelijke integratie en geen klassieke beurs met stands. Exclusiviteit is het credo, liefst natuurlijk met zoveel mogelijk bezoekers. Die delen hun kennis en netwerk op basis van een inhoudelijk programma, dat zich richt op de genoemde transitie in de bouw- en vastgoedsector.”

Op Building Holland werden duurzame partnerships gesmeed.

BESLISSERS EN INNOVATORS

Begeesterende keynote-sprekers, zoals in 2014 Hennie van der Most, waren ook deze editie weer van de partij.

vormgegeven. Walinga over het thema: “De bouwbranche verkeert in een transitiefase, met enorme uitdagingen. Noem eens een branche waarin een bedrag van zeven miljard euro per jaar aan faalkosten te reduceren valt en waar zo’n grote slag geslagen kan worden als het gaat om CO2-reductie? Wij moeten toe naar een Bouwbesluit 3.0.

De eindgebruiker heeft behoefte aan totaalconcepten, garanties op geleverde eindproducten en gezonde, duurzame, comfortabele en flexibele gebouwen. Tegelijkertijd zien wij dat de partijen die het met elkaar moeten realiseren – in het bijzonder de beslissers – elkaar nog niet altijd weten te vinden. De installatiebranche heeft bijvoorbeeld van oudsher geen centrale rol in de bouwkolom, maar is wel een voortrekker in de verduurzaming van vastgoed en qua mankracht de grootste deel-

sector. Om die reden trekken wij steeds meer samen op met brancheorganisaties en stimuleren het slaan van allianties. Vanzelfsprekend met een trans-sectorale bril: Building Holland is geen verzameling deelbelangen.”

STIMULEREN TE VERBINDEN Building Holland wil de losse schakels in de keten stimuleren te verbinden. Tijdens de afgelopen editie was bijvoorbeeld geen demonstratie te zien van het metselen van een muurtje, de deelnemer is een actief onderdeel van een snelkookpan van ideeën en visies. Walinga: “Inclusie, openheid en gelijkwaardigheid zijn de uitgangspunten: ‘Wat kun jij bijdragen? Laat het zien’.” Een begrip als duurzaamheid wordt bijvoorbeeld zonder vooroordelen en voorwaarden benaderd. “Wij hanteren

Het uitgebreide kennisprogramma was verspreid over drie dagen op drie grote podia – in één hal van Amsterdam RAI. De beurspartners deelden hun visie op het thema door middel van het tonen van best practices, concepten en systemen, market vision-presentaties, rondetafelsessies, interviews, workshops en masterclasses. Als primeur werd op Building Holland door belangrijke stakeholders een Europese gedragscode ondertekend op het gebied van energieprestatiecontracten. Ook was er een expertlunch met prominenten en vond de uitreiking van de Duurzame Vastgoed 50 NL plaats op het vorig jaar geïntroduceerde Green Tie Gala, een exclusief evenement voor 350 genodigden. Winnaar na een 'unaniem' jurybesluit werd Jan-Willem van de Groep, Programmamanager van Energiesprong, een innovatieprogramma dat nul-op-de-meterprojecten aanjaagt. Keynotesprekers op Building Holland waren onder meer duurzaamheidsexpert Stefan van Uffelen, Bouwend Nederland-voorzitter Maxime Verhagen, hockeycoach Marc Lammers en interactief kunstenaar Daan Roosegaarde, die recentelijk opzien baarde met de introductie van de Smart Highway.

Lipsius, tot slot: “Wij willen normstellend zijn. Dat laatste doen wij ook als ‘co-making’ beursteam, vanzelfsprekend met een duurzame insteek: het treinkaartje van de deelnemer betalen wij voor een groot deel mee en wij stimuleren op succesvolle wijze hergebruik van beursmaterialen.” ❚ Meer informatie is te vinden op www.buildingholland.nl.

| 87

Samenwerken aan duurzame gebouwen Volgens een wetenschappelijke studie ontmoet een Nederlander gemiddeld 14 mensen per dag. Dat zijn er gemiddeld 98 per week en 5.110 per jaar. De ontmoetingen zijn de basis voor mooie projecten, transities, ketenintegratie, innovaties en alle andere zaken die ons bezighouden. “Ontmoetingen en inzichten verrijken ons en zorgen ervoor dat we elke dag weer met veel plezier samenwerken aan flexibele en comfortabele woon- en werkomgevingen”, vertelt Eduard van der Meer, directeur van VBI. Vernieuwende partijen in de bouwkolom ontmoeten, dat was voor VBI de reden om deel te nemen aan Building Holland. Partijen en mensen die net als VBI een bijdrage willen leveren aan het verduurzamen van de keten en oog hebben voor de ontwikkeling van flexibele, comfortabele en gezonde gebouwen waarin de eindgebruiker centraal staat. Op Building Holland was VBI aanwezig met een stand en het bedrijf gaf een aantal lezingen over ‘flexibel comfort’ en ‘Industrieel bouwen in binnenstedelijk gebied’.

FLEXIBEL COMFORT Duurzaamheid draait in toenemende mate om duurzaam gebruik. En omdat toekomstige wensen van gebruikers moeilijk te voorspellen zijn, dus om functievrijheid en aanpasbaarheid. Waar een paar jaar geleden de gesprekken in de bouwkolom nog gingen over producten, zie je in toenemende mate dat duurzame businesscases worden uitgewerkt. Van der Meer: “Door de eindgebruiker centraal te zetten en een gebouw als businesscase te benaderen, Er wordt zoveel mogelijk gebouwd met geprefabriceerde elementen, vanwege de hogere bouwsnelheid en de beperkte overlast voor de omgeving.

88 |

krijgt duurzaamheid een steeds belangrijkere plaats in de bouwsector. Dit denken strekt zich nu ook uit naar een thema als gezondheid. Want wat een prettig en comfortabel gebouw is, hangt af van de wensen van de gebruiker van nu en in de toekomst.”

BOUWEN IN BINNENSTEDELIJK GEBIED Er wordt veel geïnnoveerd voor de bouw van appartementen. Geen wonder: onze stedelijke gebieden breiden zich in een rap tempo uit. Het is belangrijker dan ooit om efficiënt te bouwen en overlast te beperken. “Momenteel wordt in Delft hard gewerkt aan de realisatie van het project Wonen boven de Hoven. Het uitgangspunt voor het ontwerp van deze woontoren, is continue aanpasbaarheid. De plattegrond kan daarom tot in een laat stadium van het proces gekozen worden. Daarnaast geeft deze aanpasbaarheid de mogelijkheid de woonindeling in de toekomst aan te passen. De gekozen overspanning maakt deze flexibiliteit mogelijk. Er wordt zoveel mogelijk gebouwd met geprefabriceerde elementen. Dat is vanwege de hogere bouwsnelheid die dit oplevert en de beperkte overlast voor de omgeving.”

KETENPARTNERS Om te innoveren en duurzame gebouwen te realiseren, is nauwe samenwerking tussen partijen essentieel. “Dat is de reden waarom wij voortdurend in contact staan met relevante marktpartijen en in gesprek zijn over de thema’s van nu”, vertelt Van der Meer. “Want het is alleen mogelijk om de kwaliteit van gebouwen te verhogen als alle ketenpartners samenwerken en vanaf het begin van het ontwerpproces om de tafel gaan zitten.”

Het appartementencomplex ‘Wonen boven de Hoven’ is een bijzonder voorbeeld van co-creatie. Omwonenden en potentiële huurders zijn vanaf het allereerste begin actief betrokken bij het project. Zo is hen bijvoorbeeld gevraagd naar hun woonwensen. Om nog beter op de wensen in te kunnen spelen, is het ontwerp gebaseerd op grote vrije overspanningen. “Dit maakt het complex ontzettend flexibel”, benadrukt Van der Meer. Ook alle onderaannemers zijn vanaf het schetsontwerp actief betrokken bij het project. De woontoren is samen met de ketenpartners vooraf virtueel gebouwd als 3D BIM-model. Dit droeg bij aan het optimaliseren van het ontwerp en aan een probleemloos bouwproces.

INNOVATIEF BOUWSYSTEEM De ontwikkeling en realisatie van de woontoren wordt gedaan door Heembouw Wonen, de belegger van de huurwoningen is Van der Vorm vastgoed en het ontwerp is van Habeon Architecten. Het casco van dit appartementengebouw van dertien lagen wordt in hoog tempo gerealiseerd. Dit heeft te maken met een innovatief systeem dat VBI heeft ontwikkeld, het zogenaamde DoorStapelSysteem (DSS).

Van der Meer: “Dankzij deze innovatie kunnen nu ook in hoogbouwappartementen grote vrij indeelbare ruimtes worden gerealiseerd. De grote overspanning biedt optimale ontwerp- en indelingsvrijheid door het ontbreken van dragende binnenwanden. Hierdoor kan het gebouw ook in de toekomst steeds van indeling of van functie veranderen, zodat kan worden ingespeeld op de veranderende wensen van de eindgebruiker.”

BOUWSNELHEID VAN BELANG Ruimtegebrek in steden zorgt voor een toename van hoogbouw. Hierbij is bouwsnelheid van belang bij het terugdringen van geluid-, milieu-, en verkeershinder tijdens de bouwfase. Met het DoorStapelSysteem wordt een forse tijdsbesparing in het bouwproces gerealiseerd en wordt een randbekisting overbodig. Hierdoor kan er veiliger worden gewerkt en is er minder overlast voor de omgeving terwijl gelijktijdig de bouwplaatsgebonden kosten worden verlaagd. Al deze voordelen resulteren in eerder rendement voor de opdrachtgever of verhuurder. ❚

| 89

(Re)Building the Future met het DNA van de klantgerichte bouwer Op het themapaviljoen (Re)Building the Future tijdens de Week van de Bouw toonden partners van dit initiatief van VBI en Duurzaam Gebouwd hoe zij hun visie op flexibele, comfortabele en gezonde gebouwen vormgeven. Faay, specialist in prefab wand- en plafondsystemen, was ook aanwezig op Building Holland om het beursthema body te geven. “Steeds meer partijen in de bouwketen zien dat samen investeren in kwaliteit op termijn het meest oplevert. Hoe eerder wij met elkaar aan tafel zitten, hoe beter”, aldus directeur Monique de Vos-Faay.

Het doel van (Re)Building the Future is verbinding in de bouw te stimuleren zodat duurzame gebouwen worden ontwikkeld. “Dat begint bij ons eigen productieproces”, vertelt De Vos-Faay. “Dat is zo duurzaam mogelijk vormgegeven, op basis van de Faay-wand, ons unique selling point. De Faay-wand heeft een basis van vlasscheven, een restproduct van vlas – niet alleen zeer duurzaam, maar ook nog eens sterker en beter isolerend dan gelamineerd hout of verwante producten. Daarnaast is ons productieproces zeer duurzaam. Als één van onze klanten houdt IKEA regelmatig audits op onze productielocatie; wij voldoen aan hun strenge eisen.”

KLANTSPECIFIEKE AANBIEDER Duurzaam produceren is niet het enige speerpunt van de afbouwspecialist uit Vianen. Faay is een verklaard voorstander van het begrip LEGOlisering van de bouw, geïntroduceerd door hoogleraar Hennes de Ridder, met als doel de bouw anders te organiseren om daadwerkelijk tot klantgerichte gebouwen te komen. “(Re)Building the Future houdt ook niet op bij een duurzaam product, net zoals LEGOlisering niet alleen gaat over legosteentjes, maar over total cost of ownership”, zegt De Vos-Faay. “Wij bieden onze producten aan op maat van de klant, luisteren goed naar de markt en dragen ideeën aan voor totaaloplossingen. In onze productiehal worden bijvoorbeeld complete sanitaire units geproduceerd.”

90 |

EINSTEINBAAN NIEUWEGEIN Ten behoeve van de binnenwanden van het transformatieproject Einsteinbaan in Nieuwegein, waar een leegstaand kantoorpand uit de jaren negentig wordt herontwikkeld tot appartementencomplex, heeft transVorm gekozen voor Faay-wanden. Die bleken niet alleen te voldoen aan de bouwkundige eisen, maar konden tevens worden aangewend om de bouw te LEGOliseren, aldus Faay. Met de panelen zijn de ‘legostenen’ samengesteld die als prefab badkamer of toiletunit het gebouw konden worden ingeschoven. De prefab units zijn al in de fabriek getest en worden compleet als werkende elementen op de bouw gemonteerd.

‘TEAMWORK IS LEUKER’ “Steeds meer partijen in de bouwketen zien dat samen investeren in kwaliteit op termijn het meest oplevert”, zegt De Vos-Faay. “De ‘handjes’ aan het werk worden minder en samen met onze bouwpartners sturen wij zoveel mogelijk op voorbereiding, logistieke vraagstukken en daarmee faalkostenreductie.

Productontwikkeling zit in ons DNA. En het kan nog veel beter. Door als bouwpartijen samen op te trekken voorafgaand aan de aanbesteding bijvoorbeeld. Op deze manier is het werk ook nog eens veel leuker. Je trekt op als team, en dan blijken beslissingen gedurende het traject een stuk makkelijker te gaan. Hoe eerder wij met elkaar aan tafel zitten hoe beter.” ❚

‘Intelligent lichtmanagement betreft gehele levenscyclus gebouw’ ‘Simplify your light’ is de slogan waarmee verlichtingsproducent TRILUX zich op Building Holland presenteerde. De LED-technologie is met de veelzijdige toepassing geen issue meer; zaak is de vastgoedbeheerder te verleiden met intelligente lichtoplossingen – onderhoud en beheer inbegrepen. “De eindgebruiker van een gebouw is niet op zoek naar een lamp of armatuur, maar wil simpelweg ‘licht’ – liefst op maat”, vertellen Willem Dammers en Aris Bakker, die samen het directieteam Benelux vormen.

LED staat algemeen bekend als energiezuinig en goed te dimensioneren. TRILUX, een Duits familiebedrijf dat ooit aan de bakermat stond van de

buisarmatuur, biedt een breed scala aan integrale oplossingen, in alle soorten en maten. “De technologische mogelijkheden op basis van LED zijn voor

TRILUX geen issue, van maatwerkoplossingen met regelbaar licht voor kantoren, scholen en ziekenhuizen tot hoogwaardige industriële applicaties in cleanrooms”, zegt Bakker. “Qua energiezuinigheid, volume, kwaliteit en comfort is LED inmiddels de standaard. Het aanbieden van LED-oplossingen op zich is dan ook geen onderscheidende factor meer in de zakelijke markt. Wij denken dat onze echte toegevoegde waarde ligt in een grote mate van keuzevrijheid in lichtoplossingen, met inbegrip van financiering en lange termijn instandhouding. Kortom: volledige ontzorging.”

‘VAN CAPEX NAAR OPEX’ Daartoe presenteerde TRILUX op Building Holland twee nieuwe concepten. Een ervan is ‘Light As A Managed Service’ (LAAMS), waarmee TRILUX een antwoord biedt op vragen en wensen van vastgoedbeheerders en -eigenaren. “In de vastgoedwereld zien wij een verschuiving van voorinvesteringen naar operationele kosten – in bedrijfseconomische termen: van CAPEX naar OPEX”, zegt Dammers. “Met LAAMS komen wij eindgebruikers daarin tegemoet.” De crux van LAAMS is een vast bedrag voor te leveren diensten, waardoor de klant geen omkijken meer heeft naar de verlichting in een gebouw en mogelijke vervangings- of onderhoudskosten. “Zie het als ‘operational lease’”, vervolgt Bakker. “Als onderhoud vereist is of productvernieuwingen aan de orde zijn, wordt dit door TRILUX geregeld op basis van het afgesproken serviceniveau.”

Geïntegreerde LED-oplossingen voor kantoren

“Het tweede concept dat wij op Building Holland presenteerden is ‘Smart Lighting’, intelligente LED-based verlichtingssystemen, waarmee via aan de armatuur gekoppelde sensoren de aanwezigheid van mensen, de temperatuur, de luchtvochtigheid en zelfs het vervuilingsniveau in de betreffende ruimte kan worden gemeten. Dit concept is uiterst geschikt voor duurzame nieuwbouw- en renovatieprojecten, voorlopig gericht op de top van de markt, en staat garant voor de benodigde credits voor duurzaamheidscertificering binnen BREEAM.” ›

| 91

LIGHT AS A MANAGED SERVICE NOOIT MEER INVESTEREN ALLEEN NOG MAAR GEBRUIKEN

TRILUX Benelux

T: 033 4 55 77 10 - F: 033 4 56 41 40 info@trilux.com - www.trilux.com

‘GREEN DEALS’

‘TROTSE INNOVATOR MET CONTINUÏTEIT IN HET DNA’

Beide concepten sluiten volgens Dammers en Bakker prima aan bij de uitgangspunten van Building Holland en het beursthema (Re)Building the Future: duurzame ketensamenwerking in het kader van een beter gebouwklimaat en -comfort.

“Op Building Holland lieten wij zien wat licht kan doen voor een gebouw. En – misschien nog wel belangrijker – dit is wat een specialist als TRILUX kan betekenen voor de eindgebruiker. Wij respecteren daarbij bestaande relaties en verhoudingen in de bouwketen. Als lid van de coöperatieve energy service company Manesco kunnen wij met installatiepartners gerichte totaaloplossingen – ‘green deals’ – bieden in het kader van het duurzaam functioneren van een gebouw. Wij verkopen geen losse producten, maar bieden oplossingen op maat. Met de klant gaan wij op zoek naar de meest functionele, duurzame en kostenefficiënte lichtoplossing voor de gehele levenscyclus van het gebouw.” ❚

• Belangrijk voor TRILUX, als specialist in lichttechniek, is dat de traditionele speerpunten innovativiteit en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen gepaard gaan met de wensen van de eindgebruiker.

• De slogan ‘Simplify Your Light’ staat voor ‘de eenvoudigste en zekerste weg naar een energie-efficiënte en toekomstgerichte verlichtingsoplossing op maat’.

• “Een mooi voorbeeld van continuïteit is de TRILUX Akademie. Wij geloven dat onze medewerkers en lichtprofessionals continu moeten worden bijgeschoold om te blijven innoveren”, aldus Willem Dammers en Aris Bakker.

• De lichtdivisie van TRILUX heeft merken in huis als Oktalite (productpresentaties retail), RSL (maatwerkarmaturen) en technisch integrator ITZ. • TRILUX is te vinden in vele grotere projecten (overheden, onderwijs, zorg, woningcorporaties en commercieel vastgoed), maar levert ook graag een bijdrage in kleinere projecten’.

• Belangrijke referenties van recente datum zijn: Kromhoutkazerne Utrecht, Ministerie van Financiën Den Haag, Isala klinieken Zwolle en gebouw De Rotterdam.

Aris Bakker en Willem Dammers (directie TRILUX Benelux)

| 93

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: VOBN

Betonmortelbranche stuurt op borging duurzame productie en verknoping met de keten

VOBN: ‘Renovatie niet heilig verklaren’ Building Holland profileert zich als motor van duurzame ketenintegratie. De leden van beursdeelnemer VOBN, de branchevereniging van betonmortelproducenten, hebben inmiddels een uitgebreide verduurzamingsslag achter de rug, met het keurmerk Beton Bewust als belangrijkste resultaat. Een ‘groen’ ketenconvenant met Dura Vermeer geeft voor VOBN de aanzet tot verknoping van de activiteiten met andere partijen in de bouwketen. Directeur Ron Peters: “Alleen met onze stakeholders kunnen wij maximaal resultaat behalen.”

94 |

“Allereerst willen wij als branche de duurzame ambities van opdrachtgevers zoveel mogelijk vormgeven”, begint Peters. “Het gaat daarbij niet alleen om duurzaamheid, maar ook om het leef- en werkklimaat en het comfort.” Dat renovatie van de gebouwde omgeving daartoe de enige duurzame optie is, is volgens Peters een misvatting. “De total cost of ownership-gedachte wordt steeds belangrijker. En duurzame sloop- en nieuwbouw kan veel opleveren in het kader van de openbare ruimte. De demografische ontwikkelingen wijzen op een toename van het aantal huishoudens en zelfs een trek naar de stad.

Misschien is een laagbouwwijk uit de jaren zeventig wel beter te vervangen door comfortabele appartementen in een groene omgeving. Ook dat is duurzaam bouwen. Wij hebben ons ‘nieuwbouwgeluid’ ook op Building Holland laten horen. Renovatie is niet altijd heilig.”

'Beton kan een belangrijke rol spelen in het verduurzamingsproces' Beton kan als product in het verduurzamingsproces een belangrijke rol spelen, denkt Peters. “Zo wordt steeds meer betonpuin afkomstig uit sloop als grindvervanger toegepast, de zogenoemde circulariteit. Gerecyclede grondstoffen moeten waarde toevoegen in nieuwbouwprojecten. Betonpuin wordt

tegenwoordig al beschouwd als volwaardige grondstof voor nieuw beton en percentages tot 20% zijn zonder kwaliteitsverlies mogelijk. Ook kan de bouwconstructie middels betonkernactivering of ‘warmbeton’ een belangrijke rol spelen in de verduurzaming van gebouwen. Een mooi voorbeeld is de nieuwbouw voor de Saxion Hogeschool in Enschede, waarbij zowel duurzame mortel als betonkernactivering wordt toegepast.”

BETON BEWUST De Vereniging van Ondernemers van Betonmortelfabrikanten in Nederland verenigt 120 betoncentrales. Bijna alle bij VOBN aangesloten betoncentrales hebben het keurmerk Beton Bewust, dat in 2012 werd ingeroepen. Niet alleen als duurzaamheidskeurmerk, maar als dynamisch kwaliteitscertificaat, aldus Peters. Eén van de uitgangspunten is de zogenoemde ‘branchemeetlat’, waarin aspecten als betrouwbaarheid van levering, kwaliteit en betrouwbaarheid van geleverd beton, lage CO2-uitstoot, hergebruik van materialen, het sluiten van de materiaalkringloop en arbeidsveiligheid zijn meegenomen.

“Een onafhankelijke certificerende instelling controleert die eisen; voldoet een aanvrager er niet aan, dan krijgt hij ook geen keurmerk.”

Houders van Beton Bewust ontwikkelen zich continu door en voldoen aan meetbare prestaties, stelt VOBN; zo zijn alle keurmerkhouders A-leverancier op de CO2-prestatieladder van SKOA (Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden & Ondernemen). “Daaraan moet worden toegevoegd dat de veiligheid van de constructie altijd voorop blijft staan. Het keurmerk is een middel om de branche verder te professionaliseren. Beton Bewust wordt als voorbeeld gezien voor een internationaal betonkeurmerk: het CSC-keurmerk. Wat het FSC-keurmerk is voor duurzaam hout, zou een CSC-keurmerk kunnen zijn voor duurzaam beton. Beton Bewust is dat al in Nederland.”

STAKEHOLDERS

Keurmerk voor beton Het keurmerk Beton Bewust van de Vereniging van Ondernemingen van Betonmortelfabrikanten in Nederland (VOBN) garandeert de duurzame productie en kwaliteit van beton.

De zekerheden van Beton Bewust: ■

Advies over het milieuprofiel van beton

■

■ ■ ■

Meetbare prestaties (lage CO2-uitstoot) Verantwoorde herkomst van grondstoffen Hoge kwaliteit beton Keurmerkhouder is een Duurzaam

Leverancier

VOBN

Postbus 383 3900 AJ Veenendaal t 0318 55 74 74

■

Veiligheid is topprioriteit

■

A-leverancier m.b.t. de CO2-prestatieladder

■

Hergebruik

Kijk voor keurmerkhouders op www.betonbewust.nl

Ron Peters heeft als lid van het expertpanel van mede-organisator Duurzaam Gebouwd deelgenomen aan de Round Table, het openingsdebat van Building Holland over het thema (Re)Building the Future. In Amsterdam RAI nodigde VOBN tevens een twintigtal experts uit om over een ‘keurmerk Beton Bewust 2.0’ te brainstormen, middels een stakeholdersbijeenkomst op 1 april. De branche van betonproducenten doet volgens haar directeur al veel aan verduurzaming, nu is het zaak de gehele bouwketen in te zetten.

“Onze branche kan niet zonder zijn stakeholders: opdrachtgevers, ontwerpers en uitvoerende partijen. En uiteraard werken wij hecht samen met andere branche-organisaties, zoals de BRBS (puinbrekers en sorteerbedrijven; red.), onze zusterorganisatie BFBN en het Cement&BetonCentrum. Zoals gezegd ontwikkelt de circulariteit van de betonproductie zich continu door; zo moet het wettelijk mogelijk worden tot 50% hergebruikt materiaal in de betonproductie te verwerken. Om de ambitieuze CO2-doelstellingen te bereiken, is ketensamenwerking noodzakelijk. Soms is het zelfs nodig de keten op een andere manier te organiseren; al onze stakeholders hebben daarin een rol.”

Met Dura Vermeer heeft VOBN afgelopen november een eerste ketenconvenant gesloten, waarin deze bouwer en keurmerkhoudende betonproducenten afspreken elkaar scherp te houden en zaken te registreren. Betonproducenten geven bijvoorbeeld projectmatig aan hoeveel secundaire grondstoffen per geleverde kubieke meter betonmortel wordt toegepast. Ook moeten zij de berekende hoeveelheid CO2 per geleverde kuub opgeven. Dura Vermeer rapporteert jaarlijks op welke manier zij toeleveranciers van betonmortel heeft gestimuleerd op het gebied van verduurzaming. “Als ondersteuning hebben wij de software-applicatie ‘De groene kuub’ mee ontwikkeld. Op Building Holland zijn wij op zoek gegaan naar nog meer partners en opdrachtgevers die onze doelen nastreven”, besluit Peters. ❚

| 95

‘Daktuinen en vegetatiedaken hebben een groeiende rol in eco-engineering gebouwde omgeving’

Vergroening van de gebouwde omgeving Van der Tol is een landelijk specialist in het ontwerp, de engineering en de aanleg van daktuinen en vegetatiedaken. “Een brancheonderdeel dat zich sinds het midden van de jaren negentig stormachtig heeft ontwikkeld”, vertelt commercieel directeur Aart Veerman.

“Steeds vaker worden wij integraal betrokken bij duurzame gebouwontwerpen. Zelfs in zaken als waterberging en riolering kunnen groendaken een rol spelen.”

Van der Tol begon na de Tweede Wereldoorlog als tweemans familiebedrijf in het Amsterdamse met tuinonderhoud. Het opdrachtvolume in de hoofdstedelijke regio deed het bedrijf uitgroeien tot een allround groenspecialist op landelijk niveau. Het segment daktuinen en vegetatiedaken heeft zich ontwikkeld met de opkomst van het duurzaam bouwen, aldus Veerman. “Vanaf circa 1995 zag je in gebouwontwerpen de daktuin en het vegetatiedak structureel

opkomen. Als specialist hebben wij van begin af aan zowel een marktvraag proberen te beantwoorden als dat wij een meedenkend pionier zijn. Inmiddels is het ‘groendak’ niet meer weg te denken uit de gebouwde omgeving.

Wij hebben de mensen in huis om zowel ontwerp, engineering als uitvoering te begeleiden, zijn de technische schakel tussen architect en uitvoering en nemen projecten aan volgens design & construct.”

De dakmoestuin van bedrijvenpark Zuidpark in Amsterdam is met 3.000 m² de grootste van Europa in zijn soort.

96 |

LEVEN OP DAKEN

URBAN FARMING

“Een groendak houdt niet op bij dakbedekking, overigens een branche waarmee wij hecht samenwerken in het kader van productontwikkeling”, vervolgt Veerman. “In het duurzaam meervoudig ruimtegebruik kan een groendak een grote rol spelen. Eco-engineering noemen wij dat. Wij vertegenwoordigen een levend product dat bij uitstek geschikt is voor ketensamenwerking. Het is zaak met andere stakeholders in de bouw integraal samen te werken, om tot intelligente gebouwen te komen die bijdragen aan de gebouwde omgeving.”

Het kennisplatform Leven Op Daken, waarbij Van der Tol is aangesloten, moet integrale samenwerking naar een volgend plan brengen. “Aangesloten verwerkers als dakdekkers, hoveniers, installateurs, leveranciers en producenten vormen binnen Leven Op Daken samenwerkende teams, die projecten in het kader van gebruiksdaken van advisering tot onderhoud en beheer kunnen begeleiden.”

Daktuinen en vegetatiedaken kunnen niet alleen groen toevoegen, zij kunnen ook bijdragen aan het ‘rainproof’ maken van de gebouwde omgeving. “Een sedumdak kan zelfs tot 70% van het hemelwater vasthouden”, stelt Veerman.

“Vanuit dat uitgangspunt kunnen overheidsinvesteringen in het kader van waterberging en riolering in de toekomst ook anders worden benaderd. Op ons kantoor in Berkel wordt regenwater ‘geoogst’ van het dak en de parkeerplaatsen en gebruikt voor het gevelgroen, toiletspoeling en het wassen van de bedrijfsauto’s. De vergroening van de gebouwde omgeving is in het belang van iedereen en is breed toepasbaar. Ik noem als voorbeeld de dakmoestuin van bedrijvenpark Zuidpark in Amsterdam, met 3.000 m² de grootste van Europa in zijn soort. De opbrengst wordt gebruikt door kantoormedewerkers en in het bedrijfsrestaurant. Een dergelijke vorm van Urban Farming heeft ook toekomst in de woningbouw.” ❚

De vergroening van de gebouwde omgeving is in het belang van iedereen en is breed toepasbaar.

| 97

Bijzondere daktuin voor Hilton Hotel Schiphol

Op het dak van het nieuwe Hilton Hotel Schiphol heeft BTL Realisatie een bijzondere daktuin gerealiseerd. De 2.400 m2 grote daktuin ligt op twee verdiepingen van de laagbouw van het hotel, dat als nieuwe ‘landmark’ wordt betiteld. Zowel het gebouw als de daktuin zijn ontworpen door Mecanoo Architecten.

De daktuin heeft meerdere functies. Mecanoo Architecten: “De tuin is functioneel vanwege de waterbuffering en biedt bovendien een fraai uitzicht vanuit de hotelkamers en het naastgelegen WTC Schiphol Airport. Het ontwerp heeft een vrije vormgeving, als contrast ten opzichte van de overwegend rechte vormgeving van de omringende Schipholarchitectuur en -terreininrichting. Er zijn repeterende bladvormige elementen gebruikt, die samen met de vertakkende paden een evenwichtige compositie vormen.”

De bladvormige elementen, gemaakt van cortenstalen strips, vormen een aantal bloemen. De hierdoor ontstane bakken zijn vervolgens gevuld met daktuinsubstraat, vaste planten en bodembedekkers. Aangezien een aantal grote ellipsen onder een hellingshoek van 10 graden is aangebracht, is hiervoor een speciale anti-afschuifconstructie toegepast. Tussen de ‘bladeren’ lopen paden van basaltkeitjes, omsloten door cortenstalen scheidingsstrips die vooral een esthetische functie hebben. Onder de gehele daktuin is een 20 mm aaneengeschakelde kunststofdrainagebaan gelegd die naast een gega-

randeerde waterafvoer en -buffering ook voor optimale bescherming van de dakbedekking dient.

De tuin is eind vorig jaar aangelegd en gaat de komende maanden flink groeien en bloeien. Tegen de tijd dat de eerste gasten hun intrede doen, kunnen zij genieten van een prachtige daktuin en heeft Schiphol er met recht een ’landmark’ bij! Voor meer informatie, www.btlrealisatie.nl ❚

Meervoudig ruimtegebruik

Het Hilton Hotel Schiphol zet met deze daktuin haar ruimte multifunctioneel in. Gasten kunnen genieten van een prachtige daktuin die tegelijkertijd ook dient als waterbuffering.

Stedenbouw_197 x 130_5.1.indd 1

98 |

www.btl.nl 2-4-2015 16:41:49

> Schadeherstel > Renovatie en groot onderhoud > Verbouw en vastgoedonderhoud > 24-uurs reparatie- en calamiteitenservice

www.qbuild.nl

Aannemingsbedrijf van de Camp-Verstegen B.V. 073-5322068 | www.vdcampverstegen.nl

Het fundament onder uw bouwplannen!

AFZINKKELDERS GESPECIALISEERD HOGE WANDEN IN BETONWERKEN

Aannemingsbedrijf van de Camp-Verstegen B.V. Aannemingsbedrijf van de Camp-Verstegen B.V. INFRA SCHOONWERK

073-5322068 | www.vdcampverstegen.nl 073-5322068 | www.vdcampverstegen.nl AFZINKKELDERS

AFZINKKELDERS

GESPECIALISEERD

HOGE WANDEN

ERD

IN BETONWERKEN

HOGE WANDEN INFRA SCHOONWERK

KEN INFRA SCHOONWERK

Aannemingsbedrijf vanvan de Camp-Verstegen B.V. B.V. Aannemingsbedrijf de Camp-Verstegen 073-5322068 | www.vdcampverstegen.nl 073-5322068 | www.vdcampverstegen.nl AFZINKKELDERS GESPECIALISEERD

GESPECIALISEERD

IN BETONWERKEN

IN BETONWERKEN

AFZINKKELDERS

HOGE WANDEN

HOGE WANDEN

INFRA SCHOONWERK

INFRA SCHOONWERK

727089_Camp Verstegen.indd 1

07-04-15 14:26

BEDRIJFSPRESENTATIE | Tegelgroep Nederland

Tekst: Richard Stegers Beeld: PePeFotografie en Totems Amsterdam

Tegelgroep Nederland:

De toegevoegde waarde van een totaalconcept Tegelgroep Nederland heeft zich bewezen als een uitstekende partner als het gaat om grote bouwprojecten en key accounts. Het bedrijf koppelt vakkennis en ervaring aan een enorm uitgebreid aanbod van kwaliteitsproducten en heeft altijd de juiste oplossing voorhanden.

De uiterst betrokken werkwijze zie je terug in het bieden van maatwerk. Dat kan heel ver gaan, zo valt op te maken aan de hand van de vele succesvolle referentieprojecten.

De historie van Tegelgroep Nederland gaat via één van de business units al meer dan honderd jaar terug. Van oorsprong is het toonaangevende bedrijf een groothandel in wand- en vloertegels met een sterke logistieke dienstverlening. Het valt onder het internationaal opererende Saint-Gobain. Dit is één van de grootste en meest innovatieve industriële ondernemingen ter wereld.

Bij Saint-Gobain werken ongeveer 190.000 mensen wereldwijd en de omzet bedraagt een slordige 44 miljard euro. Tegelgroep Nederland profiteert op vele fronten van de kracht van deze multinational en staat daardoor garant voor een uitgekiend totaalconcept.

De afgelopen jaren heeft Tegelgroep Nederland zich ontwikkeld tot een betrouwbare partner voor opdrachtgevers van grote projecten op het gebied van complete tegeloplossingen. Producten en diensten worden geleverd via architecten en projectontwikkelaars, retailers en bouwmaterialenhandelaren

100 |

aan woonconsumenten, bouwondernemingen, winkelketens, franchiseorganisaties en meer. Met verschillende formules kunnen nagenoeg alle partijen op maat worden bediend, zowel als het gaat om logistiek, showroominrichting, marketing en automatisering.

De onderneming, marktleider op het gebied van keramische tegels, met 85 vakkundige en uiterst gemotiveerde medewerkers in dienst beschikt over een groot netwerk, waardoor de mogelijkheden haast eindeloos zijn. “We hebben bijna alles in huis. Zo niet, dan kunnen we het maken”, vertelt Falko Koster, marketing director van Tegelgroep Nederland. De zelfstandige business unit Tegelgroep Nederland Projects met haar custom made tegeloplossingen blijkt een schot in de roos. “Ontzorging staat bij ons centraal en dat bevalt opdrachtgevers.” Technologische en esthetische ontwikkelingen, innovatie, kwaliteit, service en ‘just in time’ leveren. Deze sleutelwoorden vormen de basis van de strategie en de daaruit volgende processen en werkwijze.

BEDRIJFSPRESENTATIE | Tegelgroep Nederland

samenkomen. Het geeft aan dat Tegelgroep Nederland inspeelt op nieuwe ontwikkelingen en wil blijven aansluiten op behoeften.

SAMENWERKINGEN PIET BOON EN VTWONEN Bij Tegelgroep Nederland Projects ligt de focus volledig op het optimaal inspelen op de behoeften van architecten, franchise- en formuleorganisaties, projectontwikkelaars, projectmanagementbureaus en retail designbureaus.

“Wij streven naar hoogwaardige en doordachte oplossingen. We staan klanten tijdens het hele proces met raad en daad terzijde”, aldus Koster. Kleuren, maten, structuren, toepassingen, logistieke diensten, gebruik en onderhoud.

Bij Tegelgroep Nederland is het allemaal in vertrouwde handen. Het bedrijf heeft natuurlijk de beschikking over een inspirerende showroom, maar volgt ook de digitale ontwikkelingen op de voet. Zo wordt er gewerkt aan de ‘showroom van de toekomst’. En kunnen in de nabije toekomst, aan de hand van digitale en interactieve beeldschermen met bijbehorende software en in samenspraak met de klant, eventueel op locatie, de juiste vloeren en wanden met keramische oplossingen worden samengesteld. Die nieuwste technische toepassingen moeten voor meerwaarde zorgen. Beleving maar wel functioneel, daar draait het om. Het innovatieve karakter van het bedrijf komt eveneens tot uitdrukking in het Archi Lab, een eigen tegellaboratorium ingericht als werkstudio waar de ontwikkeling van maatwerk centraal staat. In deze ruim opgezette en fraai geoutilleerde ruimte met allerlei toepassingen kunnen opdrachtgevers tegels zelf uitzoeken, beoordelen of eventueel aangeven welke aanpassingen gewenst zijn voor een custom made product. Het is dé omgeving waar fysieke tegel- en productinformatie en een persoonlijk advies

Tegelgroep Nederland werkt nauw samen met internationaal topdesigner Piet Boon en het toonaangevende vtwonen. Dat zie je bijvoorbeeld terug in de producten en oplossingen voor outdoor toepassingen bij Tegelgroep Nederland Exterior. Voor een andere tuinbeleving kan Tegelgroep Nederland particulieren via de retailer uitstekend van dienst zijn. Maar bijvoorbeeld ook de horeca, met terrassen. Praktische toepassingen en design vormen daarbij de kernbegrippen. Dat komt naar voren met het revolutionaire en door Tegelgroep Nederland ontwikkelde Duostone. Hoogwaardige keramische vloertegels op een speciale onderlaag van SERAFOAM, een gaskeramiek dat is vervaardigd uit gerecycled materiaal en volledig inert. De speciale buitentegels van Duostone worden gekenmerkt door het bijzonder lage volumegewicht met behoud van alle unieke eigenschappen. Dat maakt het bijzonder makkelijk voor verwerking en ideaal geschikt voor buiten. De buitentegels kunnen desgewenst worden voorzien van fraaie designs.

EXPO 2015 Tot slot nog aandacht voor de Wereldtentoonstelling in Milaan. Dit prestigieuze evenement wordt gehouden van 1 mei tot en met 31 oktober. Tegelgroep Nederland is verantwoordelijk voor alle keramische vloeren van Duostone in het gehele Holland Paviljoen. Duurzaamheid, design en een snelle eenvoudige toepassing vormen de basis voor dit aansprekende project. Voor meer informatie, www.tgnprojects.nl en www.tegelgroep.nl ❚

| 101

BEDRIJFSPRESENTATIE | Weijerseikhout

Tekst: Jan-Kees Verschuure

Beeld: Weijerseikhout

Klantwaarde creëren door middel van ketenintegratie supply chain Voor het planmatig en groot onderhoud van haar woningen heeft Omnia Wonen 5 vaste ketenpartners benoemd; met deze ketenpartners zijn preferred suppliers aangewezen. Dakspecialist Weijerseikhout ontwikkelde als preferred supplier met haar vaste toeleveranciers een daksysteem dat de factor arbeid naar de fabriek verplaatst, met als gevolg een beter planbare montageperiode en minder overlast. “Deze werkwijze levert een reductie van 50% op de doorlooptijd, 10% op de kosten, 8% op het afval en een energielabelstap van label F naar label B. Het is ketensamenwerking met een vleugje RGS”, zegt directeur Lars Weijers.

Weijers brengt medio november een drietal ochtenden door met genodigden op een bouwplaats in Nunspeet, omdat hij wil laten zien wat het resultaat is van ketensamenwerking op basis van de 'supply chain' van Weijerseikhout.

We staan in de George Breitnerstraat, in een wijk met geschakelde eengezinswoningen uit de jaren '70. Een honderdtal woningen wordt hier tussen de bouwvak en de kerst voorzien van een nieuw dak, aangevuld met noodzakelijk schilder- en voegwerk. Op initiatief van Weijerseikhout als preferred supplier demonstreert het ketenteam, met de fabrikanten Kingspan Unidek (dakelementen) en Monier (dakpannen) alsmede Omnia's ketenpartner Talen Vastgoedonderhoud, op welke manier 10 woningen per week kunnen worden voorzien van een volledig nieuw dak. Voorgeproduceerde EPS-dakelementen worden inclusief isolatiemateriaal en montageregels integraal op het dakbeschot geplaatst, waarna het dak door afzonderlijke teams wordt afgewerkt.

102 |

UITGEKIEND WERKPROCES Binnen de duur van de bijgewoonde bijeenkomst (ruim een uur) worden liefst drie integrale dakelementen gemonteerd aan de George Breitnerstraat, terwijl in een ander huizenblok de afwerking in verschillende fasen zichtbaar is. “Zoals je ziet is het rustig en netjes op de bouwplaats; de montage van de dakonderdelen ziet er eenvoudig uit. Enigszins bedrieglijk, want die rust en eenvoud is het resultaat van een gedegen voorbereiding in de eerste helft van dit jaar”, vertelt Weijers. “In de voorbereiding zochten we naar mogelijkheden om tot een optimaal plan te komen. Zo hebben we onderzocht wat het effect is van dakisolatie op de gewenste labelsprong, en tot welke besparingen voor de bewoners dit zou leiden. Daarnaast was snelheid van het proces geboden, om overlast voor de bewoners tijdens de renovatie zoveel mogelijk te voorkomen. Samen met fabrikant Kingspan

BEDRIJFSPRESENTATIE | Weijerseikhout

Unidek zijn we tot een uitgekiend werkproces gekomen, met als resultaat halvering van de doorlooptijd en een kostenreductie van 10%.”

PRODUCTIE PLANBAAR MAKEN Samenwerking in de keten gaat dan ook veel verder dan productontwikkeling, stelt Weijers. “Innovaties als deze beginnen met transparantie en vertrouwen. De eerste slag maken wij als leverancier van het daksysteem. Je trekt de organisatie samen naar voren, alsmede de factor arbeid, waardoor je project beter planbaar wordt – tot op de dag zelfs. Bij renovatie-opgaven is het belangrijk dat de maatvoering van de afzonderlijke dakelementen perfect is; ook dat is een reden om ketensamenwerking met vaste fabrikanten te intensiveren. De leanplanning werkt zelfs door tot in de fabriek. Dat gaat samen met just in time-leveranties. Elke dag worden op vaste tijdstippen de materialen precies daar aangeleverd waar nodig. Zo moeten op het volgende project de dakpannen op het dak worden gelost. Deze aanpak is bovendien duurzaam, want maatvoering in de fabriek leidt tot minder restafval. Daarbij worden de oude dakpannen afgevoerd met de containers waarmee de nieuwe zijn aangeleverd; vervolgens worden zij verwerkt tot betongranulaat. Dit heeft geleid tot een besparing van 8% op de afvalstroombeheersing.”

25 JAAR GARANTIE “Een projectaanpak zoals in Nunspeet is mogelijk omdat de opdrachtgever een duidelijke visie heeft op het gebied van ketensamenwerking”, vervolgt Weijers. “Omnia Wonen zoekt de kennis in de markt en geeft het vertrouwen aan specialisten in elk deel van de keten. Wij verplaatsen ons in de opdrachtgever.” Daarbij is volgens Weijers van belang dat de woningcorporatie een integrale visie heeft op dagelijks, planmatig en groot onderhoud, en dat van ketenpartners wordt verlangd dat ze daarin meedenken.

“Samenwerken in de keten is samen denken, samen afspraken maken, samen doen en samen verantwoordelijk zijn. Met elkaar wordt gestuurd op eindkwaliteit”, zegt Weijers. “Je moet projecten als deze zien als ketensamenwerking met een vleugje RGS.* Wij geven in dit project bijvoorbeeld 25 jaar garantie op de functionele eisen van het totale dak. Dat betekent aan de ene kant dat wij een resultaatverplichting hebben, maar ook dat je de investeringskosten met elkaar over een langere periode kunt spreiden, binnen een model dat uitgaat van 'total cost of ownership'.”

AUTOMOTIVE-INDUSTRIE Op basis van deze projectaanpak is in de toekomst nog veel meer mogelijk, denkt Weijers. “De resultaten zijn zeer bemoedigend en er valt nog veel te winnen. Waarom niet ook zonnepanelen en dakpannen vooraf monteren in de fabriek? Hierdoor wordt de planning alleen maar betrouwbaarder en kunnen door inzet van de juiste partners de faalkosten worden gereduceerd.

Daartoe zijn uiteraard nog stappen te maken, zoals op het gebied van transport. Wij gaan de dakelementen voor de laatste tien woningen in Nunspeet alvast als pilot doorontwikkelen met zonnepanelen. Daarnaast is van groot belang zo vroeg mogelijk met de bewoner om tafel te gaan: voor welke waarde is hij bereid extra te betalen en hoe kan de totale supply chain daarop anticiperen? Wij zoeken binnen onze supply chain specifiek naar koplopers in de branche. Ketenintegratie is een middel om klantwaarde te creëren: meer waarde voor minder geld en een betrouwbaarder product.

Dat het kan bewijst de automotive-industrie. Heb je de koper van een auto ooit gehoord over opleverpunten?” *Bedrijven met het VGO-keur, zoals Weijerseikhout, werken volgens de Leidraad RGS (ResultaatGericht Samenwerken).

| 103

Voor meer informatie kijk op

tgnprojects.nl

Elk denkbare toepassing, zowel binnen als buiten.

Uw custom made tegeloplossing zit in ons DNA.

Tegelgroep Nederland biedt een compleet pakket van producten en diensten voor elk denkbare toepassing met tegels. Voor zowel binnen als buiten. Onze drijfveer is om opdrachtgevers te helpen in het maken van de juiste keuzes. Daarom stoppen we tijd in het achterhalen van de werkelijke vraag. Oprecht helpen aan uw custom made tegeloplossing zit in ons DNA. Kijk op www.tgnprojects.nl voor meer informatie en advies.

Tegelgroep Nederland – innovatief, vastberaden & betrokken.

Te g e l g r o e p N e d e r l a n d . P o s t b u s 19 6 6 74 ZG H e r v e l d . T. + 31 ( 0 ) 4 8 8 47 0 6 0 0 F. + 31 ( 0 ) 4 8 8 47 0 6 01 i n f o @ t e g e l g r o e p . n l w w w. t e g e l g r o e p . n l

WWW.

.NL

DE MEEST COMPLETE WEBSITE VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN MONUMENTEN Stedenbouw.nl heeft naast het veelzijdige vaktijdschrift een nieuwe, up-to-date website. Het is alweer decennialang het toonaangevende platform over Nederlandse bouwprojecten. Acht keer per jaar wordt de vakman en -vrouw geïnformeerd over actuele projecten, vakinformatie, productnieuws, techniek, design, regelgeving en alle overige informatie van de gerenommeerde producenten en leveranciers.

LAAT U DAGELIJKS INFORMEREN OVER HET LAATSTE VAKNIEUWS OP STEDENBOUW.NL

dan beginnen ze veelal bij Stedenbouw.nl voor referentieprojecten, producten en oplossingen. Aanbieders die op de website vermeld staan, genereren hiermee waardevolle leads.

Stedenbouw.nl is de kern, de plek waar alles samenkomt. Iedere serieuze ondernemer en marketeer zet tegenwoordig internet in, om zijn doelgroepen optimaal te bereiken. Wij adviseren en helpen u graag op weg, om het platform dat Stedenbouw.nl u biedt op de meest effectieve wijze in te zetten.

Een platform volgens de allerlaatste technologieën, voor de professional die 365 dagen per jaar op de hoogte wil blijven van actuele projecten en ontwikkelingen. Het biedt het meest actuele project- en productnieuws.

Wat krijgt u terug voor een goede online positionering?

Wanneer professionals bij bouwbedrijven, architecten- of adviesbureaus, projectleiders en beleids–makers partners zoeken en zich oriënteren,

U vergroot uw naamsbekendheid

U verhoogt de vindbaarheid op Google voor uw website U stuurt mensen direct door naar uw website U wordt verbonden met uw directe doelgroep

Homepage Top Banner 175 x 110 pix, 72 dpi

- 12 x per jaar recht op een persbericht op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) - Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex - Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen - Looptijd 12 maanden

Stedenbouw it veelzijdige heeft naast d een nieuwe vaktijdschrift en up-to-date website!!

Homepage Leaderbord Banner 728 x 90 pix, 72 dpi

Homepage Sidebar Banner

- 12 x per jaar recht op een persbericht op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) - Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex - Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen - Animerend - Maximaal 3 deelnemers - Looptijd 12 maanden

- 12 x per jaar recht op een persbericht op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) - Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex - Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen - Maximaal 3 deelnemers - Looptijd 12 maanden

300 x 200 pix, 72 dpi

NEEM VOOR MEER INFORMATIE CONTACT OP MET +31 (0)495 450095

WONINGBOUW

PLAATSNAAM | Projectnaam

Tekst: Liliane Verwoolde Beeld: Musters BV

HET KUNSTSTOF VERDWIJNT WEER

Modern wonen in een karakteristieke twintigerjarenwijk De woningen aan de Essenburgsingel in Rotterdam hebben een typisch twintigerjarenstijl. De karakteristieke schuiframen en de smalle verspringende bovenramen ademen de sfeer van weleer.

Op dit moment wordt deze sfeer in volle glorie hersteld.

Het is niet de eerste renovatieslag die de woningen in de Singelblokken van Rotterdam ondergaan. In de tachtiger jaren van de vorige eeuw werden de woningen opgefrist volgens de overtuigingen die toen leefden. De woningen werden aan voor- en achterzijde voorzien van kunststof kozijnen. Helaas ging hierdoor een deel van de oorspronkelijke uitstraling van de woningen verloren. Op dit moment is het aannemersbedrijf Musters die de buitenzijde van de 200 woningen – in opdracht van Woonstad Rotterdam – terugbrengt in oude stijl. Aan de binnenzijde wordt het wooncomfort aanpast aan de normen van deze tijd.

106 |

Het metselwerk wordt gereinigd, waardoor de oorspronkelijke kleur weer tevoorschijn komt en het voegwerk wordt vernieuwd.

ROTTERDAM | Singelblokken

Projectinfo ‘NIEUWE UITSTRALING DOOR GEVELRENOVATIE’ Net als bij de eerdere fases van De Singelblokken in Rotterdam voert Ooijkaas Gevel Service Schiedam ook bij de laatste fase van het project een uitgebreide gevelrenovatie uit.

Aan de binnenzijde wordt het wooncomfort aanpast aan de normen van deze tijd.

“Wij vervangen het voeg- en metselwerk en reinigen de gevels”, aldus Richard Ooijkaas, projectleider bij Ooijkaas Gevel Service Schiedam. “Aansluitend zorgen wij dat de gevels geïmpregneerd worden. Deze werkzaamheden zorgen niet alleen voor een betere afdichting van de gevel, maar geven het gebouw tevens een nieuwe uitstraling.”

Met meer dan 90 jaar ervaring in gevelonderhoud heeft familiebedrijf Ooijkaas Gevel Service Schiedam een echte passie voor gevels. “Wij investeren graag in langdurige relaties, onze klantenkring is dan ook zeer divers. Wij werken niet alleen voor particulieren, schilders en aannemers, maar ook voor woningbouwverenigingen en vastgoedbeheerders. Of het nu gaat om een klein of groot project, met onze ruime ervaring en flexibele instelling zoeken wij altijd naar een passende oplossing om binnen het budget van de opdrachtgever te blijven.”

‘ONDERHOUDSARME LAMELLENHEKKEN’ De Singelblokken worden door Renoparts voorzien van nieuwe aluminium balkonhekken. Aangezien de nieuwe hekwerken zoveel mogelijk moesten aansluiten bij de authentieke uitstraling van de gebouwen, is gekozen voor gepoedercoate lamellenhekken.

Om de montagetijd te beperken, worden alle hekwerken in de fabriek van Renoparts geprefabriceerd. Hoewel ieder project maatwerk is, kunnen de producten na inmeting binnen twee weken geleverd en gemonteerd worden.

BEWOOND EN ONBEWOOND Het gaat in totaal om 200 woningen. Hiervan worden 125 woningen aan binnen- en buitenzijde gerenoveerd, 75 woningen worden aan de buitenzijde gerenoveerd en krijgen binnen een onderhoudsbeurt. “De werkzaamheden stonden al lang op stapel”, vertelt Ed Baas, projectleider van aannemersbedrijf Musters. “Veel woningen werden al bewoond door anti-krakers. Sommige bewoners hebben ervoor gekozen om door te verhuizen naar een gerenoveerde woning, andere hebben ervoor gekozen om de wijk te verlaten. Hierdoor kunnen de meeste woningen in onbewoonde toestand worden gerenoveerd.”

RENOVATIE BUITENZIJDE Aan de buitenzijde worden de woningen in alle opzichten opgefrist. Het metselwerk wordt gereinigd, waardoor de oorspronkelijke kleur weer tevoorschijn komt en het voegwerk wordt vernieuwd. Een impregnatielaag beschermt het metselwerk in de toekomst tegen vuil en vocht.

De kunststof kozijnen aan de voorzijde worden vervangen door houten kozijnen met het uiterlijk van de oorspronkelijke schuiframen. In werkelijkheid zijn het moderne draaikiepramen met HR++ glas. Ramen en kozijnen krijgen weer de oud-Rotterdamse kleuren, wit en groen. ›

Remco van Dijk, bouwkundig tekenaar en werkvoorbereider bij Renoparts, vertelt: “Wij denken graag mee met onze opdrachtgever en de uiteindelijke gebruiker. Door onze brede vakkennis komen wij altijd tot veelzijdige en praktische oplossingen.” De keuze voor aluminium brengt volgens Van Dijk diverse voordelen met zich mee. “Aluminium is licht van gewicht, sterk, ongevoelig voor weersinvloeden en daardoor onderhoudsarm. Bovendien heeft aluminium een lange levensduur van ruim 30 jaar.”

‘Renoveren blijft boeiend en verrassend.

De ramen aan de voorzijde zien eruit als schuiframen. In werkelijkheid zijn het moderne draaikiepramen met HR++ glas’ | 107

Passie voor gevels

www.ooijkaas.nl

Tel: 010 426 99 96

RENOVATIE | NIEUWBOUW | SERVICE | ONdERhOUd De Hoge Bogerd 84 3340 AB H.I. Ambacht Telefoon 078 - 68 23 042 Email: info@dakonderhoud.nl

www.dakonderhoud.nl

ROTTERDAM | Singelblokken

Projectinfo

Aan de achterzijde krijgen de woningen ruime terrassen met nieuwe, aluminium of houten balkonhekken. Hier blijven de nieuwe kozijnen van kunststof, zij het met een betere uitstraling door het verdiepte profiel.

‘NIEUWE BITUMINEUZE DAKBEDEKKING’

WERKEN AAN WOONCOMFORT Aan de binnenzijde worden de woningen volledig gestript. Geïsoleerde voorzetwanden voor bouw- en scheidingsmuren en geïsoleerde plafonds zorgen voor een goede isolatie. Mechanische ventilatie en cv in alle ruimtes bezorgen de bewoners straks een sterk verbeterd wooncomfort.

Keukens en badkamers worden gemoderniseerd en de oorspronkelijke kamersen-suite worden vervangen door doorzonkamers, veelal met open keuken. Zo ontstaan royale, lichte, eigentijdse woningen. Baas: “Door de samenvoeging van woningen – soms boven elkaar en soms naast elkaar – vallen sommige woningen onder de sociale huurwoningen en andere in de vrije sector. Dat brengt de woningen voor elke beurs binnen handbereik.”

VERRASSEND EN BOEIEND “Het is de sport om renovatieprojecten als dit op de rit te houden”, vervolgt Baas. “In de winter is het weer een onberekenbare factor. Gelukkig heeft deze tot nu toe weinig verlet veroorzaakt en zitten we nog op schema. Anderzijds zijn dit de klussen die bij Musters passen. We houden van traditioneel bouwen en hebben een voorliefde voor oorspronkelijke bouwmaterialen zoals hout. Renovatiewerken blijven ook verrassend. Je komt altijd dingen tegen die je niet had verwacht. Dat vraagt om improvisatie en houdt het werk boeiend.

Inmiddels zijn de eerste woningen van de laatste fase uit de steigers. Dat blijft een bijzonder moment. Dan is opeens duidelijk hoe de architect de woningen ooit heeft bedoeld.” ❚

Bij de renovatie van de Singelblokken in Rotterdam is gekozen voor traditionele bitumineuze dakbedekking.

Verspreid over 240 dakvlakken heeft S.V.D.M. Dakbedekkingen zo’n 3.400 vierkante meter dakbedekking aangebracht, variërend van 3 tot 200 vierkante meter. Met name op de kleinere dakvlakken was het van belang om een goed afschot te creëren, zodat het water van de balkons en loggia’s kan aflopen.

De bestaande dakbedekking, die tevens bitumineus was, moest in sommige gevallen tot op het houten dakbeschot verwijderd worden. Een aantal van de woningen was, constructief gezien, nog redelijk goed. Maar in het kader van vernieuwing zijn alle daken voorzien van een nieuwe dakbedekking zodat ze weer 25 tot 30 jaar mee kunnen.

Simon van der Meulen, directeur-eigenaar bij S.V.D.M. Dakbedekkingen, vertelt: “Mede vanwege de gefaseerde uitvoering was het een zeer arbeidsintensief project waarbij flexibiliteit en accuraatheid centraal staan.

We werken daarom uitsluitend met eigen personeel dat beschikt over de juiste kennis en ervaring.”

RENOPARTS Renoparts is ruim 30 jaar het adres voor uw balkon & terrashekwerk.

Meedenkend, servicegericht & snelle levering.

Wij leveren kwaliteitsproducten voor aannemers, bouwbedrijven VVEʼs & particulieren.

Showroom(200m2) te Vianen geopend van Ma. t/m Vr. 8:00 – 16:30

Geïsoleerde voorzetwanden voor bouw- en scheidingsmuren en geïsoleerde plafonds zorgen voor een goede isolatie.

Bouwinfo

Renoparts Vianen B.V. | www.renoparts.nl Industrieweg 13 | 4131 NK Vianen | The Netherlands Tel: +31 (0)347 371694 | Fax: +31 (0)347 377116

OPDRACHTGEVER Woonstad Rotterdam, Rotterdam ONTWERP Cardo Architecten, Rotterdam CONSTRUCTEUR Atko advies en engineering van bouwconstructies, Rotterdam UITVOERING Aannemersbedrijf Musters, Rotterdam W-INSTALLATIES Installatiebedrijf Kruit, Moordrecht E-INSTALLATIES Erdo Electrotechniek, Woerden BOUWKOSTEN € 13 miljoen BOUWPERIODE eind 2010 – eind 2016

| 109 727072_Renoparts.indd 1

23-03-15 12:04

PLAATSNAAM MIJDRECHT | GroenWest | Projectnaam flats

Comfortabeler, energiezuiniger, veiliger en esthetischer Tekst: Patricia van der Beek Beeld: Woningcorporatie GroenWest

Drie kleinschalige flatgebouwen aan de Markestraat, Prinses Margrietlaan en Kerspelstraat in Mijdrecht ondergaan een grote opknapbeurt. Woningcorporatie GroenWest en Smits Vastgoedzorg gingen hiervoor een resultaatgerichte samenwerking aan, met als doel: verbetering van de woonkwaliteit en tevreden bewoners.

Met het groot onderhoud aan deze 72 woningen geeft GroenWest invulling aan ketensamenwerking. Vanuit de gedachte dat aanbestedingen onnodig veel geld kosten, werkt de woningcorporatie, in de rol van ketenpartner, samen met enkele vaste partijen. “Eén van die partijen zijn wij”, zegt projectleider Ad Hoogvliet van Smits Vastgoedzorg. “Het voordeel van ketensamenwerking is dat alle benodigde kennis in de keten aanwezig is. We werken efficiënt en transparant toe naar het gewenste resultaat.”

110 |

RESULTAATGERICHT SAMENWERKEN Als ketenpartners werken GroenWest en Smits Vastgoedzorg volgens de methode ‘Resultaatgericht Samenwerken’. Deze werkwijze is gebaseerd op doelen en prestatie-eisen. Smits Vastgoedzorg vertaalt die eisen naar een aantal onderhoudsscenario’s en geeft per scenario aan wat de consequenties zijn in tijd, kosten en kwaliteit. Welk scenario wordt uitgevoerd, beslist de woningcorporatie. “Vaak gebeurt dit in samenwerking met de bewoners”, zegt

MIJDRECHT | GroenWest flats

Projectinfo Hoogvliet. “Voor dit onderhoudsproject is bijvoorbeeld een klankbordgroep opgericht die meedenkt over de te nemen maatregelen.”

OPENHEID EN TRANSPARANTIE De doelstellingen voor de drie Mijdrechtse flatgebouwen zijn meer comfort, energetische verbetering, hogere veiligheid en een fraaier uiterlijk. Voor het esthetische aspect werd architectenbureau Nieuwe Architecten bij het project betrokken. Dit bureau gaf vorm aan de vernieuwde entree, de bergingsgangen, de nieuwe galerijhekwerken en het kleurconcept. Hoogvliet: “De groene, rode en blauwe accentkleuren van de flatgebouwen, waarmee zij zich als baken in de buurt manifesteren, zijn in samenspraak met de bewoners gewijzigd qua tint en intensiteit.” Kenmerkend voor het ontwerp zijn openheid en transparantie. Zo is de entree opengebroken en voorzien van glazen puien. De bergingsgangen hebben nieuwe wanden, deuren, kozijnen en beglazing met ventilatieroosters. Verder worden de algemene ruimten opnieuw geschilderd, kunststof puien worden schoongemaakt en de gevels hersteld.

TIEN DAGEN PER WONING In vrijwel alle woningen vernieuwt Smits Vastgoedzorg de badkamer, keuken en het toilet. Ook krijgt elke woning een nieuwe voordeur, HR++ glas en een individueel gestookte ketel. ›

HOOG WOONCOMFORT, LAGE ENERGIEKOSTEN Bij de GroenWest flats in Mijdrecht heeft Alhra Glas in alle 72 woningen de bestaande dubbele beglazing vervangen door HR++ isolatieglas. Dit nieuwe glas heeft een maximale U-waarde van 1,1 en brengt daardoor diverse voordelen met zich mee. Het zorgt er niet alleen voor dat het warmteverlies ten opzichte van de oude situatie met een factor drie wordt verminderd, maar heeft tevens tot gevolg dat het wooncomfort van de bewoners verhoogd wordt terwijl zij besparen op de maandelijkse energiekosten.

Om ventilatie in de woning te bevorderen zijn in de woonkamer, keuken en slaapkamers ventilatieroosters aangebracht, zodat elke ruimte in de woning conform het bouwbesluit wordt geventileerd. Tevens worden bij de klepramen aan de voorzijde van de woning speciale uitzetters geplaatst die traploos verstelbaar zijn.

Alhra Glas is, evenals Alhra Kozijnen en Alhra Services, onderdeel van de Alhra Groep.

Als allround glasbedrijf richt Alhra Glas zich niet alleen op renovatieprojecten, maar ook op nieuwbouwprojecten en kleinere reparatiewerkzaamheden. “Flexibiliteit en kwaliteit zijn binnen ons bedrijf de belangrijkste kernwaarden”, aldus René Caumo, projectleider bij Alhra Glas. “Wij stellen onszelf als doel om bij ieder project, groot of klein, de wens van de klant te overtreffen.”

Kenmerkend voor het ontwerp zijn openheid en transparantie. Zo is de entree opengebroken en voorzien van glazen puien.

| 111

KOUDEBRUG ISOLERENDE ELEMENTEN Maatwerk koudebrug isolatie elementen.

• uw maatvoering • uw vorm • uw Rc waarde • uw kleur met ons koudebrugelement.

Pre-Fabs BV • info@pre-fabs.nl • www.pre-fabs.nl

MIJDRECHT | GroenWest flats

Op de bovenste balkonlaag worden de houten kozijnen vervangen. Installatietechnische verbeteringen omvatten nieuwe standleidingen en mechanische ventilatie. Hoogvliet: “Elke week starten we in vier woningen, die we in tien werkdagen renoveren. Eventuele opleverpunten voeren we daarna uit. Om de werkzaamheden vlot te laten verlopen, besteden we veel aandacht aan de samenwerking met en tussen de onderaannemers. Ook hebben we veel aandacht voor de bewoners. We nemen de werkzaamheden van tevoren goed met hen door en we proberen de overlast zo veel mogelijk te beperken.”

LUISTEREND OOR “Bewoners kunnen voor al hun vragen terecht bij onze bewonerscoördinatrice”, vervolgt Hoogvliet. “Zij biedt een luisterend oor, maar helpt ook bij praktische zaken. Omdat zij weet wat er speelt, is zij een belangrijke schakel tussen de bewoners, de bewonersbegeleiding van GroenWest en onze uitvoerder.” De goede samenwerking is terug te zien in het resultaat. De doelstellingen worden behaald, de bewoners zijn tevreden en de planning is onder controle. Begin april levert Smits Vastgoedzorg de woningen op, eind april volgen de algemene ruimten. ❚

Projectinfo ‘HOGERE ISOLATIEWAARDE DOOR KOUDEBRUGELEMENTEN’

Thurledeweg 121 3044 ER ROTTERDAM Bedrijventerrein Spaanse Polder Tel. 010 – 477 75 96 Fax 010 – 476 63 69 E-mail: Info@alhra.nl Website: www.alhra.nl

KIES VOOR KWALITEIT KIES VOOR ALHRA

Bij het project GroenWest flats in Mijdrecht staat een goede isolatie van de gebouwen centraal. Eén van de onderdelen hierbij is het opheffen van zogeheten koudebruggen. “Omdat een koudebrug zorgt voor veel warmtelekkage, heeft dit een negatief effect op onder andere de isolatiewaarde van gebouwen”, aldus Erwin Schreurs, eigenaar van Pre-Fabs. “Wij hebben daarom bij dit project op maat gemaakte polyester elementen geplaatst waarin een isolatielaag verwerkt is.”

Indien gewenst kunnen de elementen ook worden samengesteld en gekoppeld tot lengtes waardoor zowel balkons, vloeren als dakranden op inventieve wijze worden geïsoleerd. Ditzelfde principe is ook toepasbaar op schoorstenen.

Pre-Fabs maakt naast koudebrugelementen ook ander klantspecifiek maatwerk zoals lichtgewicht schoorstenen met steenstrips, polyester elementen en luifelconstructies. Qua materiaalkeuze kan hierbij bijvoorbeeld gedacht worden aan aluminium, staal, polyester, hout of een combinatie hiervan. “Doordat wij een klein, flexibel en daadkrachtig bedrijf zijn, kunnen wij snel inspelen op verschillende situaties. We zijn dan ook prima in staat om zowel grotere als kleinere projecten voor onze rekening te nemen.”

Bouwinfo Als nummer één uit de “vlakglasbranche”

OPDRACHTGEVER ONTWERP UITVOERING BOUWPERIODE

GroenWest, Woerden Nieuwe Architecten, Delft Smits Vastgoedzorg, Rotterdam oktober 2014 – april 2015

| 113

AMSTERDAM | Bosleeuw

Beeld: fotografie Raaymakers, Sanders & van Dam Reclame

Bosleeuw heeft oude allure terug Een deel van de buurt Bosleeuw in het Amsterdamse stadsdeel Bos & Lommer heeft dankzij een renovatie haar oorspronkelijke karakter grotendeels teruggekregen. De 179 woningen uit de eerste fase van deze renovatie beschikken nu over energielabel B en sommige woningen zelfs over een A-label.

114 |

AMSTERDAM | Bosleeuw

De woningen met energielabel A hebben hun duurzaamheidsscore onder andere te danken aan de collectieve zonnepanelen op het dak.

De wijk werd in de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw gebouwd.

Ze vormde een onderdeel van het Uitbreidingsplan Bosch en Lommer dat in 1935 door de beroemde ontwerper Cornelis van Eesteren was opgesteld. Met zijn open bouwblokken rond een binnentuin was de Bosleeuw vernieuwend voor die tijd, met moderne en betaalbare woningen. Bij een vorige renovatie in de jaren tachtig was het oorspronkelijk karakter behoorlijk aangetast, zo waren de karakteristieke stalen kozijnen met dunne profielen vervangen door de eerste generatie kunststof kozijnen.

De kunststof kozijnen zijn vervangen door de nieuwste typen aluminium kozijnen, voorzien van een poedercoating in de oorspronkelijke kleur. Koenders: “Deze Holland-serie benadert het stoeltjesprofiel van vroeger. Het zijprofiel is maar 38 millimeter breed en een ventilatierooster is weggewerkt in een naad aan de bovenkant van het kozijn. Door de nieuwe kozijnen iets naar voren te plaatsen, is ook de oude neggemaat weer teruggebracht.” De trappenhuizen zijn voorzien van nieuwe vliesgevels.

Aanvankelijk overwoog woningcorporatie Stadgenoot grootschalige sloop en vervangende nieuwbouw van de buurt, met in totaal 580 woningen. Dat bleek echter niet haalbaar. Uiteindelijk werd in de eerste fase dan ook gekozen voor renovatie van de verouderde en kleine woningen. Met respect voor het oorspronkelijke tuinstedelijke karakter en de stedenbouwkundige structuur en architectuur krijgt de buurt een frissere en groenere uitstraling.

De binnen- en buitenrenovatie liepen gelijk op. Na de asbestsanering werd in een hoog bouwtempo, van 8 woningen per week, ook de binnenkant onder handen genomen. De badkamer, keuken en toilet werden vernieuwd en de gas- en waterleiding vervangen, evenals de stalen standleidingen. De woningen kregen in plaats van geisers een eigen cv-ketel en een mechanische ventilatiebox. Tegen een geringe huurverhoging konden bewoners nog kiezen voor een vergrote badkamer. Het dak, inclusief de karakteristieke dakoverstek, werd eveneens vernieuwd. Alle schotels die aan de gevels waren gemonteerd werden verwijderd.

Per trappenhuis is nu op het dak een centrale schotelinstallatie gemonteerd.

De woningen met energielabel A hebben dat te danken aan de collectieve zonnepanelen op het dak. Koenders: “Met hightech middelen is bij deze renovatie de jaren veertig look herwonnen. En dat ook nog eens met een hoge tevredenheid onder de bewoners.” ❚

KETENSAMENWERKING De eerste fase bij het U-vormige woonblok aan de Lucellestraat is uitgevoerd door aannemer Mens-Zeist Bouw BV, een ketenpartner van Stadgenoot en één van de grootste vastgoedonderhoud- en renovatiebedrijven in Nederland.

“Wij zijn als bouwkundig aannemer door Stadgenoot gevraagd te participeren in de planontwikkeling en uitvoering van het werk in de Bosleeuw”, zegt adjunct-directeur commercie en innovatie Harrie Doebe. “Uitgangspunt was ketensamenwerking met behulp van BIM en een aantal door Stadgenoot aangewezen ketenpartners. Het ging om een vernieuwend, strak proces, waarbij sterk gestuurd is op kostenbeheersing en kwaliteit. Daardoor kon het project ook goedkoper en sneller worden uitgevoerd, met beperkte tijd aan planontwikkeling en acht maanden bouwtijd.”

De woningverbetering vond plaats in bewoonde toestand. Dat was mede mogelijk omdat ervoor gekozen is om de kleine woningen niet aan de binnenkant te isoleren maar aan de buitengevel. “Op de oude buitengevel hebben we eerst 9 centimeter dik isolatiemateriaal bevestigd. Daarop zijn, in Noors verband, weer keramische steenstrips met een dikte van 21 millimeter, in een lichtgele kleur, gelijmd en afgevoegd”, zegt Martin Koenders, projectmanager bij Mens-Zeist. “De stenen zijn speciaal voor dit gebouw op maat gebakken.

De uitvoerig is dusdanig strak dat je nauwelijks kunt zien dat het geen volgemetselde gevel betreft.”

ACHT WONINGEN PER WEEK

Bouwinfo OPDRACHTGEVER UITVOERING ONTWERP CV-INSTALLATIE INSTALLATIE MV-INSTALLATIE ADVIES ASBEST KETENSAMENWERKING BOUWPERIODE AANNEEMSOM

Woningcorporatie Stadgenoot, Amsterdam Mens-Zeist Bouw BV, Zeist KAW Architecten, Rotterdam Feenstra, Amsterdam Breman Kampen Bacol, Barendrecht Evers Partners, Velsen Bloedjes renovatieprojecten, Assendelft Noorderberg groep, Oldeberkoop november 2013 – juli 2014 8.341.000,- exclusief BTW

| 115

AMSTERDAM | Bosleeuw

GEVELRENOVATIE BRENGT JAREN ’40 LOOK TERUG De jaren ’40 look van toen, een isolatiesysteem van nu en een geïsoleerde gevel die klaar is voor de toekomst. In de renovatie van de woonblokken in de wijk Bosleeuw Midden was een belangrijke rol weggelegd voor een buitengevelisolatiesysteem van Sto, dat werd voorzien van keramische gevelsteen. Zo werd gehoor gegeven aan het uitgangspunt van deze grootschalige renovatie, namelijk het herstellen van het oorspronkelijke karakter van de woningen, met behulp van innovatieve producten en werkwijzen.

116 |

“Voor de toch al kleine woningen in dit Amsterdamse stadsdeel was binnenisolatie echt geen optie, mede door de bouwfysische beperkingen die zo’n oplossing met zich mee brengt”, vertelt Bas Boere. Zijn bedrijf IJsselmonde is gespecialiseerd in het aanbrengen van buitengevelisolatie in de breedste zin van het woord. Uit de enorme hoeveelheid beschikbare mogelijkheden die in de markt voorhanden zijn, bleek buitengevelisolatie de beste oplossing. “Zo werden zowel de isolatiewaarde van de gevels als de kwaliteit van het gevelbeeld in één handeling verbeterd”, vult Paulien Beitschat van Sto Isoned

aan. “Dankzij deze aanpak wordt voor de meeste woningen energielabel B gehaald en een aantal woningen komt zelfs op label A.” In nauwe samenwerking met Mens-Zeist Bouw BV en KAW architecten stapten Sto en IJsselmonde in 2012 de ontwerpfase van de vier woningblokken in.

Op de buitengevel zijn keramische steenstrips met een dikte van 21 millimeter, in een lichtgele kleur, gelijmd en afgevoegd.

AMSTERDAM | Bosleeuw

UITGEKIENDE DETAILLERING IS SUCCESFACTOR Al heel vroeg in de ontwerpfase klopte Mens-Zeist aan bij leverancier Sto. “Men was op zoek naar een oplossing om de karakteristieke uitstraling van de gevels te herstellen én een energetische upgrade van de woningen te realiseren. Gekozen werd voor een StoTherm Vario systeem met keramische steenstrips”, vertelt Beitschat. De kracht van het succes van deze renovatie zit in de uitstekende samenwerking tussen de diverse partijen. “Doordat we zo vroeg met het bouwteam om tafel zaten, hebben we met elkaar kunnen nadenken over de technische meest optimale detaillering. Dat werkt prettig én snel”, aldus Boere. De jarenlange ervaring van IJsselmonde, aangevuld met goede detailleringen en een nauwkeurige planning, maakte het voor hen mogelijk één portiek per week op te leveren.

BEWONER BLIJFT ZITTEN In bewoonde toestand werden de portiekwoningen blok voor blok gerenoveerd. IJsselmonde bevestigde het StoTherm Vario systeem direct op de bestaande gevels. Het isolatiemateriaal werd voorzien van een spanningsverdelende mortelweefsellaag, waar vervolgens de steenstrips één voor één op gelijmd werden. Om precies de gewenste karakteristieke uitstraling van de gevel te bereiken, koos KAW Architecten voor een speciaal op maat gebakken steen. Deze werd uitvoerig getest alvorens deze toe te passen. “Een gevel die voorzien is van steenstrips, mag niet te onderscheiden zijn van echt. De uitvoering en detaillering zijn hierin bepalend”, aldus Beitschat. Maar niet alleen visueel is de renovatie geslaagd, meent Boere: “De bewoners hebben nu niet alleen een mooiere woning, maar ook een comfortabelere. De gevel is bovendien onderhoudsarm. Met deze keuze kunnen de woningen er weer tientallen jaren tegen.” ❚

De kunststof kozijnen zijn vervangen door de nieuwste typen aluminium kozijnen, voorzien van een poedercoating.

| 117

WADDINXVEEN | Centrumplan

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeld: Slokker Bouwgroep

Waddinxveen heeft eindelijk een stadshart Met de realisatie van een geheel nieuw centrum beschikt Waddinxveen eindelijk over een volwaardig stadshart met winkels, horeca en verschillende soorten woningen en appartementen. Op 20 november is Winkelcentrum Gouweplein officieel geopend. Een historisch moment voor de stad en alle betrokkenen. Een halve eeuw lang is er gediscussieerd over de aanpak en verbetering van het centrum van Waddinxveen. Maar nu is het nieuwe centrum eindelijk een feit.

Winkelcentrum Gouweplein betreft de nieuwbouw van diverse woningen, winkels en horeca en een ruim bemeten parkeergarage van circa 1.200 plaatsen, voor circa 60 winkels en 260 woningen. De winkel- en woonruimte is verdeeld in verschillende blokken, elk met een eigen architect. Tussen de blokken zijn straten (promenades) ontworpen. Bouwcombinatie Hurks-Slokker was, in opdracht van ASR Vastgoed Ontwikkeling, verantwoordelijk voor de bouw van het centrum. “Het centrum is gebouwd op circa 3.000 prefab betonnen heipalen, die zijn geheid tot op een diepte tussen de 18 en 24 meter onder het maaiveld”, vertelt Cees Slaats, projectleider bij Slokker Bouwgroep. “Op de heipalen zijn funderingsbalken en poeren aangebracht. De meeste poeren zijn prefab uitgevoerd, op de bouw aangeleverd en ter plekke, met vooraf ingeboorde/ingelijmde stekken, op de heipalen vastgezet. Hierdoor kon de bouwtijd aanzienlijk worden verkort.”

Op de funderingsconstructie zijn in het werk gestorte kelderwanden en prefab betonkolommen aangebracht, waarop het dek rust. De totale beganegrondvloer beslaat circa 35.000 m². “Deze vloer bestaat uit breedplaatvloeren waarop een betonnen laag is gestort. Vanwege (toekomstige) grote belastingen, is deze vloer zwaarder gewapend.” Door zoveel mogelijk elementen

Bijzondere materialisatie in de afwerking

118 |

prefab aan te leveren, kon het dek snel worden gerealiseerd, waarna gestart kon worden met de bovenbouw.

VERSCHILLENDE BOUWSTROMEN Vanaf de beganegrondvloer is de dragende constructie van het bouwcomplex uitgevoerd in een combinatie van prefab betonwanden en kolommen, in-hetwerk gestorte wanden en kolommen, gemetselde kalkzandsteenwanden, een staalconstructie en in-het-werk gestorte balkenvloeren (meestal op breedplaatvloeren). “Vanwege de korte bouwtijd hebben we het bouwproces in drie stukken opgeknipt, waardoor in verschillende bouwstromen gewerkt kon worden”, aldus Slaats. “Voor elke bouwstroom is een projectleider verantwoordelijk gemaakt. Ook hebben we twee werkvoorbereiders aangewezen, evenals een 'vliegende keep' voor alle zaken tussendoor. We hebben gebruikgemaakt van verschillende onderaannemers per discipline. Die werkwijze is ons goed bevallen.” De werkvoorbereidingstijd was kort. “Al na anderhalve maand zijn we met de bouw begonnen. Onze bouwpartners hebben dit mede mogelijk gemaakt. Zo heeft Holcon ons voorzien in het hele prefab verhaal. Doordat wij alle werktekeningen digitaal maakten, verstuurden en controleerden, kon steeds snel geschakeld worden.”

WADDINXVEEN | Centrumplan

BREEAM-CERTIFICAAT Het nieuw ontwikkelde centrum van Waddinxveen is het eerste Nederlandse winkelcentrum dat voorzien is van een BREEAM-label ‘Excellent’. “Maar we zijn nog niet klaar, we gaan ook voor een oplevercertificaat”, aldus Slaats. De duurzaamheid van het centrum blijkt onder meer uit het feit dat het centrum voor 67% op duurzame energie draait. “Al tijdens de ontwerp- en voorbereidingsfase is nagedacht over duurzame maatregelen en hoe we ze moeten integreren in het project. Zo gebruikten we duurzame bouwmaterialen, duurzame lijmsoorten in plaatmateriaal en FSC-hout en is overal energiezuinige verlichting toegepast. We hebben gezocht naar alternatieven met betrekking tot de isolatie. De bestrating in de parkeergarage betreft klinkerbestrating, waaronder granulaat is toegepast om verzakkingen te voorkomen. We hebben ons gas-, water- en lichtverbruik grondig gemonitord. Daarnaast hebben we de afvalscheiding op de bouw erg goed georganiseerd. Dat levert allemaal BREEAM-punten op.”

Een belangrijke bijdrage aan het behalen van de BREAAM-certificeringscriteria leveren de vier individuele WKO-installaties, die over de verschillende bouwblokken zijn verdeeld. De WKO’s zijn per bouwblok ingeregeld, voor een optimaal resultaat.

SAMEN OPTREKKEN Centrumplan Waddinxveen is het eerste project dat door bouwcombinatie Hurks-Slokker is uitgevoerd. “Hurks en Slokker zijn beide familiebedrijven, die zowel de utiliteitsmarkt als de woningmarkt bedienen. In dit project hebben we elkaar dan ook goed kunnen vinden”, aldus Slaats. Ook de samenwerking met opdrachtgever ASR Vastgoed Ontwikkeling verliep zeer naar wens. “De samenwerking tussen ons drieën verliep zelfs zo goed, dat we inmiddels een tweede project zijn gestart, namelijk de bouw van de expeditiestraat en de bewonersparkeergarage in Leidsche Rijn Centrum in Utrecht.” ❚

Projectinfo 'VERTROUWDE SPARRINGPARTNER VOOR COMPLEX PROJECT' In het omvangrijke en complexe centrumplan Waddinxveen fungeerde FEK Metaal als 'flexibele en betrouwbare bouwpartner'. Voor de vijf verschillende grote bouwblokken, met elk een eigen architect, leverde FEK Metaal een grote diversiteit aan stalen en aluminium producten voor de balkons, galerijen en trappenhuizen. Variërend van een standaard aluminium glashek tot een volledig op maat gemaakt stalen hekwerk.

"De adequate logistieke planning voor de diverse bouwstromen, middels de geavanceerde planningsmethodiek en –programmatuur van FEK Metaal, speelde een doorslaggevende rol. Dit gecombineerd met het 3D-tekenwerk, een proactieve houding en een goede communicatie zorgde voor een prettige samenwerking met alle betrokken partijen.

FEK Metaal denkt mee, ontzorgt en draagt oplossingen aan. De kwaliteit van het hele project staat daarbij voorop. Wij ontwerpen, produceren en leveren stalen en aluminium balkon- en galerijhekken, traphekken en balkonbeglazing. Wilt u de krachten bundelen met een teamplayer op wie u kunt bouwen? Wij gaan graag met u om de tafel!"

De appartementen zijn gedeeltelijk op de daken gesitueerd STALEN EN ALUMINIUM BALKON- EN GALERIJHEKKEN, TRAPHEKKEN, BALKONBEGLAZING. NIEUWBOUW EN RENOVATIE.

Bouwinfo OPDRACHT ASR Vastgoed Ontwikkeling ONTWERP Soeters Van Eldonk, RPHS, Dittmar, 010 en Rijnboutt UITVOERING Bouwcombinatie Hurks Bouw Zuid en Slokker Bouwgroep vestiging Huizen

Van Harenstraat 8, Waalwijk | (0416) 34 40 29 | www.fekmetaal.nl

INSTALLATIES Unica Ecopower

| 119

PLAATSNAAM TILBURG | De Stadswachter | Projectnaam

Een fraai en modern vormgegeven woongebouw in de luwte van de stad

Tekst: Liliane Verwoolde Beeld: Remmers Bouwbedrijf

Winkel van A tot Z maakt plaats

WONEN IN HARTJE TILBURG ‘Een fraai en modern vormgegeven woongebouw in de luwte van de stad’. Een goeie omschrijving voor De Stadswachter. De toekomstige bewoners vinden hier straks rust in hun eigen appartement en hebben de levendige binnenstad op een steenworp afstand.

De Stadswachter bestaat uit 30 ruime koopappartementen en 61 huurappartementen. De koopappartementen bevinden zich in het ‘lage’ bouwblok met 5 etages, de huurappartementen in het gedeelte met 12 etages. De begane grond is gevuld met commerciële ruimtes, met daaronder een tweelaagse parkeerkelder. Op de eerste verdieping beschikken de bouwblokken over een binnentuin. Remmers Bouwgroep bouwt het complex in opdracht van KDO Vastgoedontwikkeling.

BINNENSTEDELIJKE LOCATIE Op het bouwterrein van De Stadwacht stond oorspronkelijk de ‘Winkel van A tot Z’. Toen de eigenaren besloten om deze op te heffen, sloten zij met KDO Vastgoedontwikkeling een samenwerkingsovereenkomst voor de herbestem-

120 |

ming van het aantrekkelijk gelegen terrein. “Aantrekkelijk is de locatie zonder meer”, vindt Ruud van Spijk van Remmers. “Maar de binnenstedelijke ligging zorgt ook voor uitdagingen. Van de weg langs het terrein hebben we één rijbaan afgezet en dit is meteen ons hele werkterrein.”

ZORGVULDIG PLANNEN Met één smalle toegangsweg moet Remmers de aan- en afvoer van bouwmaterialen zorgvuldig plannen. De vrachtwagens moeten één voor één aankomen en snel kunnen lossen. Daarnaast is er slechts ruimte voor één kraan.

“Om het geplande bouwtempo te halen, hebben we een jaar lang gewerkt van 6.30 uur tot 21.00 uur. Het is mooi om te zien hoe onze medewerkers hier zonder problemen in zijn meegegaan.”

TILBURG | De Stadswachter

EEN STEVIG FUNDAMENT De parkeergarage wordt gefundeerd met Soilmix wanden en 260 boorpalen.

“Deze boorpalen gaan trillingsvrij de grond in”, licht Van Spijk toe. “Op het diepste punt (-11 m) is de grond met 7.000 slangetjes geïnjecteerd met waterglasinjectie, die de ondergrond waterdicht maakt. Daarna konden we de bouwput uitgraven tot een diepte van -6,5 m en de vloeren en wanden optrekken met in het werk gestort beton.” Dan ‘klimt’ het gebouw in een tempo van één verdieping (700 m²) per acht dagen de hoogte in.

ONDERHOUDSARM De buitengevels bestaan tot aan de vijfde verdieping uit metselwerk in een donkerbruine baksteen, daarboven worden de muren gestukt. Hierdoor maakt het gebouw een relatief lichte indruk. Van Spijk: “Het zijn aantrekkelijke woningen geworden. Door de ligging en de indeling zijn de appartementen geschikt voor jong en oud. Voor de middengroep – gezinnen met opgroeiende kinderen – zijn ze wat minder aantrekkelijk. Verder zijn de woningen onderhoudsarm. Dankzij de materiaalkeuze hebben de bewoners minimaal onderhoud.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER KDO Vastgoedontwikkeling, Druten ONTWERP Hooper Architects, Oosterhout ADVIES Goudstikker - de Vries, ’s-Hertogenbosch UITVOERING Remmers Bouwbedrijf, Tilburg INSTALLATIES Piels Technische Installaties, Rosmalen (W) en BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Strong foundations, solid future Atlaspalen Franki Omegapalen Grondverdringende schroefpalen met verloren punt Geschroefde stalen buispalen Schroefinjectiepalen Schroefpalen Palenwanden Diepwanden Mini-heiwerk Funderingsherstel Franki Grondtechnieken B.V., opgericht in 1934, is een ervaren funderingsaannemer.

Het bedrijf is gespecialiseerd in het ontwerp en de realisatie van alle mogelijke funderingsconstructies. Er wordt onder andere gewerkt aan grote infra projecten, utiliteitsbouw, woningbouw en renovatie.

Met haar jarenlange expertise kan Franki Grondtechnieken een compleet gamma geoptimaliseerde funderingsoplossingen aanbieden. Franki Grondtechnieken maakt deel uit van de wereldwijde funderingsgroep Franki Foundations (www.ffgb.be).

Franki Grondtechnieken B.V. Trondheim 8, 2993 LE Barendrecht, Nederland | +31 180 641 998 info@franki-grondtechnieken.nl www.franki-grondtechnieken.nl

Van Delft Installatie, Nieuwkuijk (E) € 15 miljoen december 2013 – juni 2015

Projectinfo ‘STEVIGE BASIS DOOR GRONDVERDRINGENDE SCHROEFPALEN’ Als gespecialiseerd funderingsbedrijf is Franki Grondtechnieken verantwoordelijk voor de paalfundering van het nieuwbouwproject De Stadswachter in Tilburg. Vanwege geluidshinder voor omwonenden en het risico op schade aan omliggende gebouwen, is gekozen voor grondverdringende schroefpalen van het type Franki Omega. Met deze speciale trillingsvrije en geluidsarme funderingstechniek worden palen in de grond geboord.

Jan-Wim Verhoeff, directeur bij Franki Grondtechnieken vertelt: “Tijdens het boren wordt de grond zijdelings verdrongen. Dit heeft tot gevolg dat de grond wordt opgespannen en er geen overtollige grond moet worden afgevoerd. Het draagvermogen van deze grondverdringende palen is veel groter dan van de traditionele grondverwijderende palen.”

Naast het plaatsen van grondverdringende schroefpalen is Franki Grondtechnieken gespecialiseerd in het aanbrengen van palen op locaties met een beperkte ruimte en hoogte. “Wij houden ons ook bezig met het plaatsen van diepwanden. Deze betonnen wanden worden toegepast in tunnels, parkeergarages en kelderconstructies. Wij zijn in staat een project vanaf ontwerp tot aan de realisatie uit te voeren.”

| 121

NIEUWEGEIN | Bakenmonde

Tekst: Scripturum, Marjoleine Meppelink Beeld: transVorm

‘Van kantoorpand naar woningcomplex: een duurzaam transformatieproces’ In de zuidwest hoek van Nieuwegein, gelegen in de oksel van De Lek en de A2, wordt een eenzaam kantoorpand op bijzondere wijze getransformeerd tot woningcomplex. Met deze transformatie wordt op inventieve wijze getracht het overschot aan leegstaande kantoren terug te dringen en in te spelen op de steeds groeiende vraag naar betaalbaar wonen. Uitgangspunt bij de transformatie is dat het casco en de schil van het pand zoveel mogelijk behouden blijven en dat, waar mogelijk, bestaande materialen worden hergebruikt. De totale ontwikkeling en uitvoering van het project ligt in handen van transVorm en vindt plaats in samenspraak met woningcorporatie Jutphaas.

Het bestaande kantoorpand stamt uit 1990 en beslaat twee gebouwen. Onder deze gebouwen bevindt zich een grote parkeerkelder die opnieuw wordt ingezet om de toekomstige bewoners te voorzien van parkeerplaatsen. Ter vergroting van het vloeroppervlak wordt bovenop de bestaande panden een extra verdieping gebouwd, waardoor in het gehele complex 106 huurappartementen worden gerealiseerd.

AANPASSINGEN Omdat de kale casco van het pand behouden blijft, bepaalt de structuur van het gebouw in grote mate welke aanpassingen wel of niet mogelijk zijn en welke kosten hiermee gepaard gaan. Rob Meijer, bedrijfsleider bij transVorm, vertelt: “Omdat de optopconstructie licht van gewicht moet zijn, hebben wij gekozen voor een HSB-constructie met daarop een staalplaatbekleding. Verder voorzien wij het gebouw van een heel nieuw inbouwpakket waarbij aan de buitenrand balkons worden geplaatst. Aan de binnenzijde van het pand worden de woningen ontsloten met een galerij. De bestaande entree, lift- en trappenhuizen zijn luxueus afgewerkt met natuursteen en worden primair gehandhaafd als verticale ontsluiting van het pand.”

PARKEERDRUK Omdat de locatie van het pand grenst aan een woonwijk is er, voor en tijdens de bouw, intensief overleg met omwonenden. “Aangezien de woonwijk kampt met een hoge parkeerdruk was er vanuit de bewoners in eerste instantie weerstand tegen de komst van 106 appartementen. Dit zou namelijk betekenen dat de parkeerdruk in de wijk verder toeneemt. Doordat we het bestaande, voor het pand liggende parkeerterrein en de bestaande parkeerkelder opnieuw hebben ingericht, zijn er nu voldoende parkeerplaatsen voor de toekomstige bewoners.”

DETAIL ENGINEERING Aangezien iedere woning zijn eigen meterkast, verwarming en riolering krijgt, moeten extra schachten worden gemaakt in het pand. “Omdat in de kanaalplaatvloeren van het pand niet zomaar een gat kan worden gezaagd, hebben wij heel gedetailleerd gezocht op welke plek we de schachten het best konden positioneren. Uiteindelijk hebben we de sparingen zo gemaakt dat deze precies in de kanalen van de kanaalplaatvloer vallen. Deze detailengineering is kenmerkend voor onze werkwijze en toont aan dat wij steeds weer zoeken naar een optimale oplossing voor ieder project.”

Uitgangspunt bij de transformatie is dat de casco en schil van het pand zoveel mogelijk behouden blijven en dat, waar mogelijk, bestaande materialen worden hergebruikt.

122 |

NIEUWEGEIN | Bakenmonde

Projectinfo ‘TOTAALCONCEPT ONTZORGT DE KLANT’

Onder de gebouwen bevindt zich een grote parkeerkelder, die opnieuw wordt ingezet om de toekomstige bewoners van parkeerplaatsen te voorzien.

SEMINAR Op donderdag 12 maart had het Ministerie van Binnenlandse Zaken een seminar in het pand georganiseerd over ‘Slim Transformeren’. Dit seminar richtte zich onder meer op woningcorporaties, architecten, projectontwikkelaars, gemeenten, provinciale overheden en andere geïnteresseerden. “Ons transformatieproject diende hierbij als voorbeeld. Het uiteindelijke doel van het seminar was om partijen te mobiliseren en enthousiasmeren om meer te doen met transformeren, zodat leegstaand vastgoed vaker wordt hergebruikt.” ❚

Na een succesvolle afronding van project ‘Einsteinbaan’ in Nieuwegein is Stucadoorsbedrijf L&L opnieuw benaderd door transVorm om een bijdrage te leveren aan het transformatieproces van het kantoorpand aan de Bakenmonde. Bij de omvorming van het kantoorpand tot huurwoningcomplex verzorgt Stucadoorsbedrijf L&L alle stucwerkzaamheden. Mark Legierse, directeur-eigenaar bij Stucadoorsbedrijf L&L, vertelt: “Wij zorgen ervoor dat alle wanden in de woningen gestuukt en behangklaar worden opgeleverd, inclusief de natte groepen zoals toilet en badkamer. Bovendien voorzien wij alle plafonds van spuitwerk.”

Aangezien Mark Legierse vier jaar geleden zijn tweede bedrijf ‘Afbouw L&L’ heeft opgestart, wordt opdrachtgevers een totaalconcept aangeboden.

“Dit is echt de kracht van ons bedrijf”, vertelt Legierse. “Wij kunnen, naast stucwerkzaamheden, ook het binnen- en buitenschilderwerk verzorgen, evenals het aanbrengen van verschillende soorten scan- en glasvliesbehang.

Daarnaast verzorgen wij, in verschillende diktes en hoogtes, zandcement dekvloeren en anhydrietgebonden gietvloeren. Met dit totaalconcept willen wij onze klanten graag ontzorgen.”

Ter vergroting van het vloeroppervlak wordt bovenop de bestaande panden een extra verdieping gebouwd.

| 123

NIEUWEGEIN | Bakenmonde

Projectinfo ‘GEVELREINIGING GEEFT GEBOUW EXTRA UITSTRALING’ Om de transformatie van het bestaande kantoorgebouw naar woningcomplex extra uitstraling te geven, heeft FHB Gevelreiniging van transVorm opdracht gekregen de gevel te reinigen en, waar nodig, het voegwerk te repareren.

Bij het reinigen van de gevel wordt gebruikgemaakt van stoom met een temperatuur van meer dan 150 graden. “Deze nieuwe reinigingstechniek stelt ons in staat om op zeer nauwkeurige wijze de gevels te reinigen, zonder hierbij het voegwerk te beschadigen”, vertelt Sander Kemper, directeur-eigenaar bij FHB Gevelreiniging.

FHB Gevelreiniging is veelal actief in de nieuwbouwsector. Het bedrijf geeft, na behandeling, als enige in Nederland 15 jaar garantie op het uitblijven van witte uitslag die vaak verschijnt op bakstenen gevels. Kemper vervolgt: “Wij hebben in eigen huis diverse producten ontwikkeld waardoor wij onze klanten een extra lange garantietermijn kunnen bieden. Dit geldt ook voor de impregneringstechniek hydrofoberen. Met een garantietermijn van 25 jaar overstijgen wij ruimschoots de algemeen geldende garantie in Nederland van 10 jaar.”

Bouwinfo ONTWERP A3 Architecten ADVIES Viac Installatie adviseurs, Vocon (constructeur) UITVOERING transVorm INSTALLATIES (W) Breman Zuid, (E) A&B electrotechniek BOUWKOSTEN € 7.730.000 BOUWPERIODE januari t/m september 2015

• Gevelreiniging • Hydrof oberen • Ver wi jderen witt e uitslag • Inkleuren me tselwer k • Gevelproduct en • 15 & 25 jaar Garantie

NIEUW & UNIEK IN NEDERLAND: • 15 JAAR GARANTIE OP EEN SCHONE GEVEL GEGARANDEERD GEEN (WITTE) UITSLAG • 25 JAAR GARANTIE OP HET HYDROFOBEREN VAN UW GEVEL FHB Gevelreiniging B.V. | Buddezand 3 | 7384 CA Wilp | t. +31(0)85 - 4017933 | info@gevelreiniging.nl

124 |

Uitbreiding Ons’ Lieve Heer op Solder nagenoeg klaar

SHORT STAY-HOTEL IN VOORMALIG STORK-PAND Koninklijke Gazelle al meer dan een eeuw thuis in Dieren

UTRECHT STADSSCHOUWBURG

VOORSTRAAT 7 | 4233 EA AMEIDE | 0183 - 60 66 00 | INFO@KONINKLIJKEWOUDENBERG.NL I WWW.KONINKLIJKEWOUDENBERG.NL

BudoBouw is een bewuste bouwer in kwaliteit, duurzaamheid en veiligheid.

Specialismes zijn traditioneel betonwerk, funderingsconstructies en herstel, tunnelbouw, complete staal- en betonskeletten (of combinaties hiervan ) en het leveren en monteren van prefab betonnen onderdelen met een KOMO- of productcertificaat.

Wij zijn bedreven in Beton & Montage

BudoBouw | Katwolderweg 8a | 8041 ad Zwolle | 038 720 08 10 | info@budobouw.nl | www.budobouw.nl

VOORWOORD NEPMONUMENTEN Hoe echt is de Amsterdamse binnenstad? Die vraag dook half maart op in een artikel in Het Parool en betrof de monumenten in het centrum van onze hoofdstad. Veel van die monumenten kunnen volgens dat artikel min of meer worden beschreven als ‘nepmonumenten’ – niet alleen in Amsterdam, maar ook in veel andere plaatsen in ons land overigens. Omdat hun oorspronkelijkheid gedeeltelijk of zelfs geheel is verdwenen. Het zijn gebouwen waaraan in de loop der tijd veel is veranderd, sommige zijn zelfs herbouwd en bij die herbouw is met het oorspronkelijke ontwerp een loopje genomen – verdieping erbij, andere gevel….

Is dat erg? In sommige gevallen wel, maar meestal niet. We kunnen nu eenmaal niet alle monumentale panden in ons land in hun oorspronkelijke staat behouden. Zeker niet als hun functie in de loop der tijd verandert. Of neem de straat met de negentiende-eeuwse panden waarvan er één vanwege de slechte staat waarin het verkeerde, op enig moment werd gesloopt? Wat doe je vervolgens? Het straatbeeld doorbreken met een gebouw in een geheel andere stijl? Of het verdwenen pand herbouwen zodat het geheel weer als vanouds oogt, dankzij dat nepmonument?

Er zijn zonder meer allerlei voors en tegens aan te voeren wat bovenstaand betreft. Feit is dat we bijzondere gebouwen uit het verleden kunnen behouden door ze op één of andere manier aan te passen, zodat ze ook nu en in de toekomst een functie hebben. Een goed voorbeeld daarvan is terug te vinden in een artikel op de volgende pagina’s: de huisvesting van Koninklijke Gazelle in Dieren, industrieel erfgoed dat als één van weinige in ons land nog wordt gebruikt door de oorspronkelijke eigenaar. De plek waar de fietsfabrikant meer dan honderd jaar geleden ook al actief was, wordt uitgebreid met nieuwbouw. Tevens worden hier de historische panden opgeknapt. Voor een deel door ze terug te brengen naar hun vroegere staat, voor een deel door ze aan te passen aan de eisen van deze tijd. Doe je dat laatste niet, dan kun je die gebouwen sluiten en afbreken.

Een ander artikel schetst eenzelfde aanpak, de realisatie van Stork Residence, een short stay-hotel in Amsterdam, in het voormalige kantoorgebouw van machinefabriek Stork. Aan de buitenkant behoudt het monument zijn vroegere uitstraling – sterker nog, ook hier is teruggegrepen naar het verleden door de verdwenen top van de middenrisaliet terug te brengen. Binnen blijven enkele vroegere elementen zichtbaar, maar is het interieur toch vooral afgestemd op de nieuwe functie, die van appartementenhotel.

Zijn de fabriek van Koninklijke Gazelle en short stay-hotel Stork Residence daarmee getransformeerd tot ‘nepmonumenten’? Ik vind van niet. Oud en nieuw wordt gecombineerd, een stuk historie blijft bewaard. Zoals mensen veranderen, veranderen ook gebouwen.

Veel leesplezier

Jac Buchholz

AMSTERDAM | Ons’ Lieve Heer op Solder

De uitbreiding is bestemd voor de entree, garderobe, educatieve ruimtes, horeca en kantoren van het museum.

Tekst: Jac Buchholz Beeld: Bouwbedrijf van Schaik

Uitbreiding Ons’ Lieve Heer op Solder nagenoeg klaar

GEDEMONTEERD EN WEER OPNIEUW OPGEBOUWD Na de restauratie van de vroegere schuilkerk en tegenwoordig museum Ons’ Lieve Heer op Solder in Amsterdam, werd in het naastgelegen pand een uitbreiding gerealiseerd om de groeiende stroom bezoekers van het museum goed te kunnen verwerken.

128 BOUWEN AAN MONUMENTEN

AMSTERDAM | Ons’ Lieve Heer op Solder

De teruggebrachte ramen werden stuk voor stuk ingemeten, vanwege de scheefstand.

In 2009 werd gestart met de voorbereiding van een uitbreiding van het museum aan de Oudezijds Voorburgwal, in combinatie met een restauratie. In fase 1 werd het uit 1630 stammende pand, waarin het museum is gehuisvest, opgeknapt. Fase 2 begon in 2013 met de uitbreiding in een grachtenpand, dat aan de andere kant van de Heintje Hoekssteeg ligt. De uitbreiding is bestemd voor de entree, garderobe, educatieve ruimtes, horeca en kantoren van het museum. Vanwege de eis dat de steeg tissen de twee panden intact moest blijven, werd besloten de twee panden door middel van een ondergrondse passage van 8 bij 5 bij 22 meter te verbinden. Het realiseren van die verbinding was één van de uitdagingen voor hoofdaannemer Bouwbedrijf van Schaik.

BIJZONDER PROJECT

Projectinfo ‘NIET LASTIG, WEL LEUK’ Tot de afrondende werkzaamheden aan de uitbreiding van Ons’ Lieve Heer op Solder hoort onder meer het schilderwerk. Dat wordt verzorgd door Schildersbedrijf Crelis Schilder uit Volendam. Mede-directeur Kevin Jonk omschrijft het werk als ‘niet lastig, wel leuk.’ Hij geeft aan dat hun werkzaamheden onlangs zijn gestart en eind mei zullen worden afgerond. “In de uitbreiding moeten we onder meer alle wanden van latex voorzien, verder schilderen we de kopkanten van de deuren en dagkanten van de ramen. Ook behandelen we enkele muurankers en een aantal balken. Bij het museum zelf, de noodkerk, worden de kelderwanden gekeimd.”

Projectleider Jefta Kooistra kijkt terug op een bijzonder project.

Dat begon al met het demonteren, zoals hij het noemt, van het naastgelegen pand. “De stenen zijn één voor één losgemaakt, naar onze loods in Breukelen gebracht en daar schoongemaakt zodat ze konden worden hergebruikt. Uitgangspunt was namelijk om het gevelbeeld nagenoeg in ere te herstellen.” Dat is niet helemaal gelukt, vanwege de nieuwe functie van het pand, vertelt hij.

Zo zijn bepaalde ramen niet teruggebracht. Wel is hun vroegere plek met een omkadering gemarkeerd. Die nissen zijn voorzien van een lichte, uit Friesland afkomstige steen van gebakken zeeklei. Verder zijn er enkele moderne glaselementen toegevoegd, voor een betere lichtinval. Ook is er een eigentijdse, in messing gezette dakkapel toegevoegd. De wel teruggebrachte ramen werden stuk voor stuk ingemeten, vanwege de scheefstand. Op het dak zijn de vroegere dakpannen teruggelegd.

Voor de werkzaamheden hoeft het bedrijf zelf geen steigers te plaatsen, er wordt gebruikgemaakt van de steigers die er al staan. Ook de aan- en afvoer brengt weinig logistieke problemen met zich mee, aldus Jonk. “Het is voor ons gewoon een mooie opdracht, aan een bijzonder, monumentaal pand in de Amsterdamse binnenstad.”

De grootste uitdaging lag volgens Kooistra onder de grond.

“We hebben een kelderbak aangelegd met een diepte van circa 6 meter. Daarbij moesten we zeer omzichtig te werk gaan, onder meer vanwege het naastgelegen museum. We hebben damwanden aangebracht en het pand continu gemonitord, onder meer met een liquid level systeem, met 3D-metingen en met trillingsmetingen. Dat heeft resultaat gehad; het pand is nog geen millimeter verschoven.” In die kelderbak, legt hij uit, moest een uitsparing komen vanwege de verbinding naar het museum. Dat onderdeel van het werk vroeg eveneens om een zorgvuldige aanpak.

Daarnaast was er het Programma van Eisen. “Het gaat om een museum in een bestaande omgeving. Dan heb je met verschillende partijen en uiteenlopende wensen te maken. Daar moet je een modus in vinden. Verder waren er wat logistieke uitdagingen. Zoals het vervoeren en aanbrengen van de 12 meter lange damwanden naar en in een beperkte omgeving. Maar met een flexibele en inventieve aanpak vind je overal een oplossing voor.

Zo hebben we onder meer gekozen voor nachttransporten en transport over water.” ›

Dat gold eveneens voor een ander onderdeel van de werkzaamheden; het realiseren van de ondergrondse verbinding tussen de twee panden. De kelderbak werd, aldus Keijzer, door een andere partij aangelegd. De verbinding, op een diepte van 5,5 meter werd verzorgd door de Schijf Groep. “Dat hebben we gedaan met behulp van een Berliner damwandenconstructie. Bij het onderbreken van een bouwkuip op dat niveau moet je rekening houden met grond- en waterdruk, die moeten worden opgevangen. Het was dus een kwestie van graven en meteen dichtlassen. Werk dat we wel vaker doen, maar dat altijd weer spannend is. Hier is het vlekkeloos verlopen. Er zaten wel wat obstakels, waaronder houten palen in de grond, maar dat zien we wel meer; we hebben ze verwijderd of afgezaagd. Het voordeel was vervolgens dat de grond nauwelijks vervuild was. Voor ons is het een bijzonder onderdeel van het werk, maar daar zien de mensen straks niet veel van terug.”

ONZICHTBAAR VAKWERK De uitbreiding van Ons’ Lieve Heer op Solder, met een entree, foyer, kantoren en educatieruimten, is gerealiseerd in het belendende pand dat daartoe eerst werd afgebroken en daarna weer werd opgebouwd. Dat werk was in handen van de Schijf Groep. “We hebben het pand als het ware steen voor steen gedemonteerd, zodat het gevelbeeld na de herbouw grotendeels intact kon blijven”, vertelt projectmanager Ruud Keijzer. Zorgvuldig werk, geeft hij aan.

Bouwinfo ARCHITECT AANNEMER

architectenbureau Claus en Kaan Bouwbedrijf van Schaik

BOUWEN AAN MONUMENTEN 129

Bouwen met elkaar Respect voor ruimte is de basis voor onze visie en ons vakmanschap.

Omdat we trots zijn op wat we maken, blikken we tevreden terug en kijken we verwachtingsvol vooruit. Samen maken we het verschil tussen goed en beter.

Poeldijk 1, 3621 CZ Breukelen | 0346 - 26 23 44. www.bouwbedrijfvanschaik.nl | info@ bouwbedrijfvanschaik.nl

Schildersbedrijf Crelis Schilder staat garant voor vakmanschap, persoonlijke aandacht en uitstekende service. Er is geen opdracht die wij niet aan kunnen: binnen- en buitenschilderwerk, restauratie en renovatie. Wij verzorgen verschillende projecten zoals: monumentale panden, opdrachten voor Verenigingen van Eigenaren (V.v.E.), woningcorporaties, scholen, kantoren en natuurlijk woningen.

Totaalsloop

Duurzaam en doordacht

Asbestverwijdering

Sinds de oprichting in 1972 heeft de Schijf Groep zich ontwikkeld tot een toonaangevende onderneming. Het bedrijf is gevestigd op het goed bereikbare industrieterrein van Uithoorn. De gezonde groei heeft geleid tot activiteiten die in elkaars verlengde liggen.

• Sloopwerken: gespecialiseerde renovatie- en totaalsloop • Asbestverwijdering • Boren en zagen met diamant • grondwerk en bodemsanering • Verhuur afvalcontainers • afhijsen mbv telescoop autolaadkraan voor moeilijk bereikbare (binnenstad)situaties; snel en efficiënt • Verhuur equipement • Rioleringen/bestratingen • (Historische) bouwmaterialen

Betonboren en -zagen met diamant

Containerverhuur

Schijf is BRL SVMS-007, SC-530, BRL SIKB 7000, ISO 9001 en VCA** gecertificeerd.

Schijf Groep

(Historische) bouwmaterialen

C.T. Storkweg 21, 1422 WB Uithoorn Telefoon: (0297) 52 21 44, fax: (0297) 56 75 01, internet: www.schijf.nl

159 Adv A5_02.indd 1

727084_Schilderbedrijf Crelis Schilder 1-4.indd 1

20-03-15 16:08

12-10-11 11:21

AMSTERDAM | Ons’ Lieve Heer op Solder

Uitgangspunt was om het gevelbeeld nagenoeg in ere te herstellen.

OPLEVERING De meeste werkzaamheden zijn nu klaar, maakt Kooistra duidelijk. Momenteel wordt er gewerkt aan de afbouw. Die is begin juli klaar. Vervolgens kan het gebouw worden ingericht en kunnen tests worden uitgevoerd, waarna de uitbreiding in september in gebruik kan worden genomen. ❚

Projectinfo ALTERNATIEVE AANVOERROUTES Het beton voor onder meer de aanleg van de kelderbak van de uitbreiding van schuilkerk en museum Ons’ Lieve Heer op Solder werd geleverd door Hagen Beton, onderdeel van de Hagen Groep.

Niet alleen leveren, maar ook meedenken en advies geven: Hans Huisman geeft aan dat Hagen Beton als volwaardige en deskundige partner fungeert bij uiteenlopende bouwprojecten. Bij nieuwbouw, maar ook bij werkzaamheden aan bestaande objecten. “Ieder project heeft zo zijn specifieke aspecten. Je hebt met verschillende partijen te maken, die allemaal moeten tevreden zijn over het geleverde product. In dit geval was onder meer ook de locatie bijzonder, in de Amsterdamse binnenstad.

Dat betekent zoeken naar de meest efficiënte manier van aanvoeren en verwerken.”

Want, weet Huisman, het kan in Amsterdam zo maar gebeuren dat het verkeer vaststaat en dat het een hele poos duurt voor je verder kunt.

Niet handig voor een vrachtauto met beton. “Dus zochten we naar oplossingen, waaronder alternatieve aanvoerroutes. Minder voor de hand liggend, maar op dat moment wel sneller.” Ook de locatie zelf vroeg een inventieve aanpak, vertelt hij. “Een kelderbak storten kan met reguliere pompen. Maar we moesten ook beton storten in het pand waarin het museum zat, vanwege de aanleg van de verbinding tussen de twee gebouwen. Daarvoor moesten we een kleinere slangenpomp gebruiken.”

Het geleverde beton kende grotendeels een reguliere samenstelling.

Voor bepaalde delen van het werk moest de samenstelling echter worden afgestemd op de betreffende plek. Huisman geeft een voorbeeld.

“In de kelder onder het museum zelf moest beton worden gestort, vanwege de ondergrondse doorgang. Daar was sprake van vulgaten, die we moesten laten vollopen. Daarvoor hebben we beton met een langere droogtijd toegepast. Zo hebben we na een inventarisatie per onderdeel het toe te passen beton vastgesteld. Voor sommige delen werd sterker beton gevraagd dan voor andere delen. Hetzelfde geldt voor de lengte van het verhardingsproces. Kortom, we doen meer dan leveren alleen.

We denken mee en dragen zo bij aan een goed verloop van een project.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN 131

AMSTERDAM | Stork Residence

Ooit was het VOC-gebied, van eind achttiende eeuw tot 2005 was het onderkomen van machinefabriek Stork en binnenkort is er een short stay-hotel gevestigd in wat dan de naam Stork Residence zal dragen.

Tekst: Jac Buchholz Beeld: van der Wardt Bouw

YAYS-HOTEL IN VOORMALIG STORK-PAND

‘GEBOUW MET EEN HEEL EIGEN SFEER’ Ooit was het VOC-gebied, van eind achttiende eeuw tot 2005 was het onderkomen van machinefabriek Stork en binnenkort is er een hotel in gevestigd wat dan de naam YAYS zal dragen. Begin mei wordt het monumentale pand aan de Amsterdamse Oostenburgergracht opgeleverd.

Aan de buitenzijde lijkt er niet veel veranderd aan het voormalige Stork-pand. Dat klopt, bevestigen Thom van der Wardt en Cornelis Blauwendraat, respectievelijk mede-directeur en uitvoerder van Van der Wardt Bouwgroep, op één in het oog springend aspect na.

“Het casco is zoals het was. Waar nodig hebben we voegwerkherstel uitgevoerd, de gevels zijn gereinigd met een peel away pasta, een product op natuurlijke basis en de kozijnen zijn weliswaar vervangen, maar ogen zoals de vroegere kozijnen.” Meest opvallende verandering is de herstelde middenrisaliet, zo geven beide heren aan. “Vanwege oorlogsschade is de top van de middenrisaliet er begin jaren vijftig afgehaald. Die is nu weer terug, compleet met timpaan, voluten en weerhaan.”

Binnen is het een heel ander verhaal, geeft Thom van der Wardt aan.

Daar waar lange tijd kantoren waren, zijn nu 43 appartementen van

132 BOUWEN AAN MONUMENTEN

verschillende grootte gerealiseerd. Appartementen voor gasten die er enkele dagen tot pakweg twee maanden verblijven. “We hebben het gebouw eerst leeg gesloopt, op de verdiepingsvloeren na. Vervolgens hebben we de fundering versterkt door 90 stalenbuispalen in de grond te heien. Dat was een lastige klus omdat er nogal wat oude funderingsresten in de grond zaten.” Het versterken van de fundering, zegt Van der Wardt, was nodig omdat het gebouw was verzakt waardoor er een scheefstaand van ongeveer 60 cm was ontstaan. “Er is besloten dat niet op te vijzelen. Binnen merk je wel iets van de scheefstand, maar dat is onderdeel van de heel eigen sfeer van het gebouw.”

Daarna begonnen de werkzaamheden om het gebouw zijn nieuwe functie te geven. Op bepaalde plekken is het verleden nog terug te zien, zoals in het lijstwerk en het trappenhuis. Uitgangspunt was echter om met hoogwaardige materialen een comfortabel interieur

AMSTERDAM | Stork Residence

te realiseren dat het comfort van een viersterrenhotel biedt. Ieder appartement heeft een eigen keuken met afwasmachine en de hoogte van veel kamers is optimaal benut door entresols te creëren voor de slaapplaatsen. Die hoogte kwam eveneens van pas bij het wegwerken van de installaties, aldus Cornelis Blauwendraat. “In tegenstelling tot wat je vaak ziet hebben we hier weinig problemen gehad met het inpassen van de installaties. De grote kasten bevinden zich buitenpandig en binnen hebben we veel in de hoge plafonds kunnen wegwerken.” Het dak, geeft hij aan, werd voorzien van nieuwe dakbedekking; de daklichten, die in de loop der tijd waren aangebracht om de tekenaars van Stork van voldoende daglicht te voorzien, zijn gehandhaafd.

Foto 1880

Oude situatie

Een tijdrovende en uitdagende klus was het inmeten van de kozijnen, merkt Thom van der Wardt vervolgens op. “Die waren niet meer haaks en hebben we digitaal ingemeten. Geen enkel kozijn was meer hetzelfde, dus we hebben allemaal maatwerk kozijnen moeten maken.” Hij wijst vanuit een van de ramen op de achter YAYS gelegen appartementencomplexen. “Op die plek stonden eens de loodsen van Stork, maar die zijn in de jaren tachtig afgebroken. Het is echter mooi dat dit monumentale gebouw dankzij een nieuwe functie voor de toekomst behouden kan worden.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Werkspoor C.V. / Short Stay Group ARCHITECT Rudger Smook ADVISEUR CONSTRUCTIE Van Rossum Raadgevende Ingenieurs AANNEMER Van der Wardt Bouw E-INSTALLATIES Van den Hoogen engineering B.V. W-INSTALLATIE Jetten installatietechniek B.V. BOUWPERIODE begin 2014 – mei 2015

Projectinfo ‘ALTIJD BIJZONDER, WERKEN IN EEN MONUMENT’ De W-installaties in Stork Residence worden aangelegd door Jetten Installatietechniek uit Woudenberg. Directeur Jan Kees Jetten geeft aan dat het werk begon in het, aan het monument grenzende Werktheater, waar twee verwarmingsketels werden vervangen. “Vervolgens zijn we na de bouwvak van 2014 aan de slag gegaan in Stork Residence. De installaties hier moeten zorgen voor een comfortniveau dat past bij een hotel.” Hoogwaardige installaties dus, zegt hij, waarbij waar mogelijk gekeken werd naar het duurzaamheidsaspect. “Maar bijvoorbeeld zonnepanelen of aardwarmte zijn op deze locatie niet mogelijk. Het aanleggen van de installaties verloopt overigens zonder al te veel problemen. In het pand is voldoende ruimte om alles goed weg te werken.

Het is geen lastige klus, we staan niet voor complexe uitdagingen. Maar bijzonder is het steeds opnieuw, werken in een monument.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN 133

DEVENTER | Stadskwartier

Tekst: Tom Veldhuijzen/Zutphens Persbureau Beeld: Hennie Schrijver en Eric Nijkamp

RENOVATIE HISTORISCH STADHUIS DEVENTER GEPAARD MET MONUMENTALE ZORG ‘Het stadhuis is een monument, daarom gaan we heel nauwkeurig te werk.’

Het Stadhuiskwartier in de Hanzestad Deventer is een evenwichtige combinatie van oudbouw en nieuwbouw, die aansluit bij de stedenbouwkundige traditie van de stad. Tuinen en hofjes zijn met elkaar verbonden door smalle stegen en poorten. Het historische stadhuis behoort tot de Top 100 der Nederlandse UNESCO-monumenten.

De gemeente Deventer gaf twee jaar geleden de opdracht tot de bouw van het Stadhuiskwartier. Ambtenaren zitten nu nog verspreid over vijf gebouwen in de stad. Het doel is het neerzetten van een duurzaam nieuwbouwcomplex voor het ambtelijk apparaat en een verduurzaming van het stadhuis waar het bestuur zit gevestigd. Bam Utiliteitsbouw won de aanbesteding en draagt de komende vijftien jaar de verantwoordelijkheid voor het onderhoud. “Het stadhuis is een monument, daarom gaan we heel nauwkeurig te werk. In de oudbouw isoleren we de daken en vloeren. Voor de oorspronkelijke ramen plaatsen we achterzetramen, zodat de warmte binnenblijft. Voor de warmte en koeling van het gebouw plaatsen we een leidingstelsel met pompen naar de IJssel. Dat zijn voorbeelden van duurzaamheid”, zegt projectdirecteur Lucas Mulder, van BAM Utiliteitsbouw.

134 BOUWEN AAN MONUMENTEN

ORIGINELE STAAT “Een monumentaal pand heeft uitdagingen. We overleggen dagelijks met de projectleiders en Monumentenzorg”, zegt Hennie Schrijver, projectleider Restauratie en Onderhoud & Service van PHB Deventer. “We passen bepaalde dingen aan en brengen dat vervolgens terug naar de originele staat. Alle monumentale en oude elementen in het gebouw, zoals schilderijen en muurschilderingen, schermen we zorgvuldig af.” Het stadhuis herbergt de raadszaal en burgerzaal en kenmerkt zich door verschillende bouwstijlen. De voorgevel is classicistisch en komt uit de 17e eeuw. Het interieur bestaat uit stucwerk, betimmeringen, gildeborden, schouwen en marmeren vloeren. “Op een aantal plekken komt er een doorbraak naar de nieuwbouw.

De exacte locatie kiezen we samen met monumentenzorg.

DEVENTER | Stadskwartier

Daarnaast moeten alle type deuren en ramen die we vervangen, lijken op het origineel”, vertelt Schrijver.

Volgens Hans Wolters, van Wolters Schildersbedrijf, is specialistische en ethische kennis vereist om de renovatie en restauratie van monumenten tot een succes te maken. “De verduurzaming van een monumentaal pand is een hot item tegenwoordig. Wanneer doe je afbreuk aan het oorspronkelijke gebouw? Dat zijn afwegingen die je dagelijks maakt. Het is heel belangrijk om de bijzonderheden die je tegenkomt goed te documenteren, zoals oorspronkelijke kleurpatronen en metselwerken. Daarnaast zijn we bezig met resultaatgerichte samenwerkingsmodellen waarmee we het monument beter in stand weten te houden.” Lucas Mulder beaamt deze manier van denken. “De aanbesteding geldt vijftien jaar en we willen de opdrachtgever zoveel mogelijk ontzien. Aan de voorkant maak je keuzes die over een paar jaar ook verstandig zijn. Onlangs hebben we bijvoorbeeld de dakkapel opnieuw met lood bekleed en de leibedekking vervangen.”

LOKALE BEDRIJVEN Bij het bouwproject zijn veel lokale bedrijven betrokken. “We hebben bewust gekozen voor bedrijven uit de regio. PHB Deventer en Wolters Schildersbedrijf hebben specialistische kennis in huis en kennen het gebouw door en door. Het is belangrijk dat mensen uit de regio hier aan het werk kunnen zijn”, zegt Mulder.

De oplevering van het Stadhuiskwartier staat gepland voor oktober 2015. ❚

In de oudbouw worden daken en vloeren geïsoleerd.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP ADVIES UITVOERING INSTALLATIES BOUWKOSTEN

BAM Utiliteitsbouw Neutelings Riedijk Adviesbureau ABT PHB Deventer BAM Techniek totale aanneemsom: 34 miljoen euro; renovatie stadhuis: 2,5 miljoen euro

BOUWPERIODE STADHUISKWARTIER november 2013 – oktober 2015 RENOVATIE STADHUIS september 2014 – september 2015

D E V E N T E R

Uw partner in restauratie.

Maagdenburgstraat 20 a 7421 ZC DEVENTER Postbus 2038 7420 AA DEVENTER tel. 0570-63 44 55 info@phbdeventer.nl www.phbdeventer.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN 135

LEIDEN | Tuinstadwijk

Alle woningen zijn voorzien van nieuwe dakkapellen. Aluminium kozijnen werd vervangen door kunststof kozijnen, met weer een traditionele indeling. Voordeuren werden in passende stijl vernieuwd.

Tekst: Henk Geist

Tuinstadwijk doet naam weer eer aan Na een ingrijpende opknapbeurt heeft de Tuinstadwijk in Leiden weer de uitstraling die past bij een beschermd stadsgezicht. De 258 woningen van de bijna 100 jaar oude wijk zijn met oog voor het historisch aanzicht en naar grote tevredenheid van de bewoners aangepakt.

Het groot onderhoud van de Tuinstadwijk, een wijk in eigendom van de Leidse corporatie de Sleutels, heeft zich in twee fasen voltrokken. In 2012 werd het onderhoud aan 62 woningen afgerond, daarna volgde tot de zomer vorig jaar het groot onderhoud aan 258 woningen. De derde fase van de wijkaanpak is nu in uitvoering en behelst de sloop van 119 benedenen bovenwoningen en de vervangende nieuwbouw van 40 appartementen en 44 eengezinswoningen.

GROOT ONDERHOUD Bij het groot onderhoud werd zowel de buiten- als binnenkant van de woningen aangepakt. De gevels zijn gereinigd en opnieuw gevoegd, het dak werd vervangen en geïsoleerd, de woningen kregen nieuwe dakkapellen, aluminium kozijnen werden vervangen door kunststof kozijnen met weer een traditionele indeling en voordeu-

136 BOUWEN AAN MONUMENTEN

ren werden in passende stijl vernieuwd. De woningen kregen mechanische ventilatie, HR-ketels en werden deels voorzien van een nieuwe keuken, toilet en/of badkamer.

“Het ging om ingrijpende werkzaamheden”, beseft Rob Lansbergen, bedrijfsleider bij Dura Vermeer Bouw Heyma BV, dat samen met Heembouw optrad als hoofdaannemer. “Je ontkomt dan ook niet aan overlast voor de buurt. Daarom zijn we heel blij dat we aan het eind van het project een bewonerstevredenheid van gemiddeld 8,2 hebben gehaald.”

Dat is mede te danken aan de ketenaanpak waarvoor alle betrokken partijen hebben gekozen en waarbij ook de inbreng van de bewoners een belangrijke rol heeft gespeeld. “Bij de uitvoering werkten we met vaste teams, die precies wisten wat ze moesten doen en wat ze van elkaar konden verwachten”, zegt Martien Akerboom,

hoofd planontwikkeling bij Heembouw.

“Er was bij de co-partners grote bereidheid tot aanpassing, want er is nogal wat gewijzigd tijdens de uitvoering. We hebben bijvoorbeeld een geheel nieuwe lean-planning gemaakt.”

Die aanpassing werd ingegeven door een tussentijdse evaluatie. Akerboom: “Wij gingen uit van een doorlooptijd van vijftien dagen per woning, waarin alles moest gebeuren. Maar dan kwamen er vijftien vakmensen tegelijk de woning binnen, dat was te ingrijpend voor de bewoners.

Daarom hebben we in overleg met de bewoners de doorlooptijd in de woning met enkele dagen verlengd. Dankzij de kracht van de ketensamenwerking hebben we het onderhoud toch binnen de gestelde bouwperiode kunnen afronden.”

Lansbergen: “Om de overlast te beperken hebben we er ook voor gekozen om het binnen- en buitenwerk na elkaar uit te voeren. Op de meterkast van elke woning hing een lijstje met de planning van de werkzaamheden, zodat bewoners precies wisten wat hen elke dag te wachten stond.”

LEIDEN | Tuinstadwijk

Tijdens de uitvoering was ook permanent een bewonersbegeleider aanwezig.

VERNIEUWDE INSTALLATIES De verfraaiing van het beschermd stadsgezicht is mede te danken aan de vernieuwing

van de installaties in de woningen. Daarbij zijn door Mercurius klimaatbeheersing alle afvoerkanalen en ontluchtingspijpen verplaatst naar de achterzijde van de woningen. “Daardoor biedt het daklandschap aan de straatzijde weer de aanblik

die past bij een beschermd stadsgezicht”, zegt directeur Remco Henkelman.

“Over het eindresultaat zijn we het allemaal eens: het is mooi geworden”, besluit Wilbert de Wilde, manager vastgoed bij de Sleutels. “Onze huurders wonen weer in een kwalitatief goede woning. De uitstraling van het project is positief geweest voor het imago van de Sleutels.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Woningcorporatie de Sleutels, Leiden

ONTWERP Van Schagen Architecten, Rotterdam

UITVOERING Vof Tuinstadwijk, een samenwerking van Dura Vermeer Bouw Heyma, Rotterdam en Heembouw, Noordwijkerhout

INSTALLATIES

Mercurius klimaatbeheersing, Rotterdam

De gevels van de woningen zijn gereinigd en opnieuw gevoegd, het dak werd vervangen en geïsoleerd.

BOUWPERIODE RENOVATIE voorjaar 2012 – zomer 2014

Wij zijn trots op onze bijdrage aan het project Tuinstadwijk in Leiden! www.mercuriusklimaatbeheersing.nl

088 555 32 50

Onze techniek, uw pand Renovatie en ketelvervanging

Aanleg complete installaties

Aanleg ventilatiesystemen

Ontwerp & advies

installeert voor

BOUWEN AAN MONUMENTEN 137

DIEREN | Koninklijke Gazelle

Tekst: Jac Buchholz

Beeld: Fianke fotografie/van Wijnen Deventer B.V.

Koninklijke Gazelle al meer dan een eeuw thuis in Dieren

OPTIMALISEREN BEDRIJFSRUIMTE, RESTAUREREN MONUMENTALE PANDEN Als één van de weinige bedrijven in Nederland is Koninklijke Gazelle gevestigd op de plek waar het ooit begon, aan de rand van het centrum van het Gelderse plaatsje Dieren. Momenteel vindt er een uitbreiding en restauratie plaats.

De basis van Koninklijke Gazelle gaat terug tot 1892, toen Willem Kölling een rijwielhandel startte. Al snel begon het bedrijf te groeien en zocht en vond Kölling een partner in de persoon van Rudolf Arentsen. Het tweetal besloot in 1902 zelf fietsen te gaan produceren met als naam Gazelle, terwijl het bedrijf de naam Arentsen en Kölling droeg.

In 1915 – Arentsen had zich tien jaar eerder al teruggetrokken uit het bedrijf en was opgevolgd door Willem Köllings broer Hendrik – werd de naam veranderd in N.V. Gazelle Rijwielfabriek v/h Arentsen en Kölling.

In de afgelopen eeuw werd de bedrijfshuisvesting met enige regelmaat uitgebreid, maar niet altijd heel efficiënt, vertelt Floris Olde Weghuis, namens Gazelle project-

138 BOUWEN AAN MONUMENTEN

leider van het huidige bouw- en restauratieproject, dat in 2 fasen wordt uitgevoerd. “De perceeloppervlakte blijft hetzelfde, we gaan die alleen efficiënter benutten. We hadden bijvoorbeeld twee lakkerijen; dat wordt er nu één, maar wel groter van omvang. De andere is gesloopt zodat er ruimte vrijkwam voor een uitbreiding en verplaatsing van de montagehal.

Ook creëren we meer magazijnruimte,

zodat we twee magazijnen elders kunnen afstoten.” Belangrijk aspect van het bouwproject is het realiseren van een logische routing en het leggen van verbindingen tussen kantoren en werkvloer. “Dat doen we met behulp van doorkijken naar de montagehal. Zo moet het kantoorpersoneel meer binding krijgen met de producten die hier worden gemaakt.”

MONUMENTALE BOUWDELEN Die kantoren bevinden zich in de drie monumentale bouwdelen van de Gazellefabriek: het oorspronkelijke gebouw uit 1902, een gebouw dat daar in 1912 voor werd geplaatst en de Beltman-vleugel uit eind jaren vijftig. Olde Weghuis: “Aan die bouwdelen wordt achterstallig onderhoud uitgevoerd, waaronder voegwerkherstel, gevelreiniging, schilderwerk en het vervangen van de kozijnen en de dakbedekking. Binnen zijn allerlei in de loop der tijd aangebrachte wanden en dergelijke weggehaald.

Onder meer ook verdiepingsvloeren, zodat de glazen kapconstructie in de vide weer zichtbaar is. Die vide bevindt zich voor de entree van het gebouw uit 1902 en is nog altijd als zodanig herkenbaar.” De gebouwen krijgen nu een transparanter karakter, aldus Olde Weghuis. Behalve kantoren worden er tevens andere functies in ondergebracht.

UITDAGINGEN Drie monumentale gebouwen op elkaar afstemmen, is één van de uitdagingen waar de aannemer, Van Wijnen uit Deventer, voor staat, geeft projectleider Wilbert Hilverda aan. “Constructief vooral. Omdat je aanloopt tegen sporen uit het verleden, waaronder aanpassingen en verzakkingen.

Zo moest onder meer de begane grondvloer worden vervangen en de constructie van de gevel worden hersteld. Verder hebben we van elk gebouw het authentieke karakter grotendeels teruggebracht. Maar daarbij wel rekening gehouden met het gegeven dat ze qua interieur op elkaar moeten aansluiten.” Een uitdagende bijkomstigheid noemt Hilverda het feit dat de fabriek tijdens de bouwwerkzaamheden in gebruik blijft.

“Vandaar de gefaseerde aanpak. Het vraagt om een strakke, heldere planning en veel overleg. Dat doen we dan ook zeer regelma-

DIEREN | Koninklijke Gazelle

Projectinfo tig.” Floris Olde Weghuis knikt. “Het is een schuifpuzzel, die gaande het project nog wel eens wijzigt. Tot nog toe heeft het steeds goed uitgepakt, maar het is en blijft spannend.” ❚

Bouwinfo

EYECATCHER IN HET GAZELLE-GEBOUW De ruimtelijkheid is terug in het monumentale gebouw van Gazelle. De oneigenlijke tussenvloer in de vide achter de entree is weggehaald en daarmee is de glazen dakconstructie die voor veel binnenvallend licht zorgt, weer zichtbaar. De in ere herstelde vide bood de mogelijkheid om een echte eyecatcher in het nieuwe interieur aan te brengen: een RVS wenteltrap. De wenteltrap met nagenoeg dichte zijkanten is aangebracht tussen de eerste en tweede verdieping en trekt meteen de aandacht van de binnenkomende bezoeker.

OPDRACHTGEVER Koninklijke Gazelle

ARCHITECT Bronsvoort Blaak Architecten BNA

INSTALLATIEADVISEUR Verwey Raadgevend Technisch Bureau B.V.

De wenteltrap, die tussen de twee verdiepingen lijkt te zweven, is ontworpen en gemaakt door EeStairs. Het bedrijf is gespecialiseerd in het bedenken van esthetisch fraaie oplossingen met gebruik van hoogwaardige materialen. Zo ook in het gebouw van Koninklijke Gazelle, vertelt project manager Harmen van de Weerd. “We hebben deze trap ontworpen op basis van de eisen van de architect. Vanwege de plek, volop in het zicht, als verbinding tussen twee loopbruggen, moest het een trap worden met een in het oog springende uitstraling.”

CONSTRUCTIES/FUNDERING Hoewel men bij EeStairs gewend is maatwerk op hoog niveau te leveren, is elke opdracht weer bijzonder, geeft Van de Weerd aan. “Bij dit project was het een uitdaging om in de grote staalplaten voor de zijkanten van de trap de specifieke contouren uit te snijden. Dat doen we vaker, steeds met een uniek resultaat.”

Van der Vorm Engineering

AANNEMER Van Wijnen Deventer B.V.

INSTALLATIES Wolter & Dros B.V (W), Rijkaard B.V. (E)

BOUWPERIODE juni 2014 – juni 2015

De trap is inmiddels gemonteerd en dat geldt eveneens voor de door EeStairs ontworpen en geproduceerde glazen balustrade, die als afsluiting dient van een bordes, dat bezoekers van Gazelle de mogelijkheid biedt een blik in de fabriek van het bedrijf te werpen.

WE MAKE STAIRS INTO A THING OF BEAUT Y

CitizenM (Rotterdam, Londen, New York)

Enexis (Den Bosch)

DNA by EeStairs (Monaco)

W ij hebben het gehele proces van ont werp tot productie en plaatsing in eigen beheer

w w w.ees tairs.com BOUWEN AAN MONUMENTEN 139

UTRECHT | Stadsschouwburg

Tekst: Jac Buchholz

STADSCHOUWBURG UTRECHT: COMBINATIE VAN RESTAURATIE EN RENOVATIE

'HOE GOED DE TEKENING OOK IS, DE WERKELIJKHEID WIJKT ALTIJD AF' Er wordt momenteel volop gewerkt aan de Stadsschouwburg in Utrecht, een gecombineerd renovatie/restauratieproject. Doel van de verbouwing is de schouwburg te laten voldoen aan de eisen van deze tijd. Het door architect Dudok ontworpen gebouw wordt efficiënter ingericht terwijl op diverse plekken de monumentale waarde in ere wordt hersteld.

De werkzaamheden worden uitgevoerd door Koninklijke Woudenberg dat vlak voor de bouwvak van 2014 met het project begon. Bedrijfsleider Erik Brussé legt uit wat die werkzaamheden zoal inhouden. “In het kort geschetst is de opzet de Blauwe Zaal een kwartslag te draaien. Hierdoor wordt de speelvloer vergroot en zullen zichtlijnen en zitcomfort sterk worden verbeterd. Dat geldt eveneens voor het multifunctionele karakter. We hebben de zaal installatietechnisch losgekoppeld, volledig gestript en het dak eraf gehaald. Dat laatste om een nieuwe staalconstructie aan te brengen. Dat heeft onder meer als resultaat dat de stalen draagkolommen minder prominent in de zaal zullen staan.”

Een andere belangrijke ingreep is volgens Brussé de verplaatsing van de entree, garderobe en foyer wat moet leiden tot het oplos-

140 BOUWEN AAN MONUMENTEN

sen van enkele logistieke knelpunten. Bovendien wordt het restaurant gerestyled en uitgebreid. “Het gaat zich niet alleen op de schouwburgbezoekers richten, maar eveneens op andere gasten.”

Constructief gezien, zegt hij, is de Blauwe Zaal bijna klaar. Dat geldt eveneens voor de kelder. Daar wordt kantoorruimte en opslag gerealiseerd zodat de ruimte in het gebouw efficiënter wordt benut. Onderdeel van de werkzaamheden is verder het versterken van de fundering omdat de diverse aanpassingen zorgen voor een andere belasting. Na onderzoek bleek de methode met waterglasinjecties de beste oplossing. Een goede monitoring is bij al die constructieve aanpassingen een must, geeft Brussé aan. “Sowieso omdat het een wat ouder gebouw betreft. Daarnaast is er altijd een verschil tussen de vroegere tekening en de realiteit. Hoe goed die tekening ook is, de werkelijkheid wijkt altijd af.”

UTRECHT | Stadsschouwburg

In het interieur worden verder enkele ingrepen uitgevoerd om het gebouw meer bij de tijd te brengen, zoals het aanbrengen van een akoestische laag en het plaatsen van isolerend glas in de ouderwetse schuiframen. Maar er zullen tevens een aantal elementen uit de beginjaren van de stadsschouwburg – het gebouw werd begin jaren veertig van de vorige eeuw gerealiseerd – worden teruggebracht of versterkt, aldus Brussé. “Een bijzondere ingreep is verder het verplaatsen van een muurschildering van Escher die sinds 1995 een plekje heeft in de stadsschouwburg, in het restaurant om precies te zijn. Die muurschildering hebben we met muur en al gedemonteerd om hem op een andere plek, de Escherfoyer bij de vernieuwde Blauwe Zaal, terug te brengen.”

Resultaat van het project is, zegt Brussé, een vernieuwde, eigentijdse stadsschouwburg met daarin een mix van authentieke en moderne elementen.

De voorstellingen die normaal gesproken in de Blauwe Zaal plaatsvinden, zijn verplaatst naar een andere locatie. De planning is, zegt Brussé, dat de zaal na de zomer klaar is zodat hij aan het begin van het nieuwe seizoen weer in gebruik kan worden genomen. ❚

Bouwinfo ARCHITECT AANNEMER BOUWPERIODE

Ronnie Kuiper, Van Hoogevest architecten Koninklijke Woudenberg Ameide zomer 2014 – zomer 2015

Projectinfo DUURZAME WERKTUIGBOUWKUNDIGE INSTALLATIE MONUMENTAAL GEBOUW Spijker Klimaatservice heeft van Koninklijke Woudenberg de opdracht verkregen voor het realiseren van de complete werktuigbouwkundige-, sanitaire- en regeltechnische installatie voor de Stadsschouwburg in Utrecht.

Na jaren vindt hier een complete renovatie plaats, zowel installatietechnisch als bouwkundig.

De werkzaamheden omvatten het aanbrengen en aanpassen van de complete W-installatie, waarin gebruikscomfort en duurzaamheid voorop staat. De Blauwe Zaal wordt hierbij voorzien van een eigen luchtbehandelingskast, welke gecombineerd wordt met een geïntegreerde Baopt-regeling, zodat er een optimaal binnenklimaat gerealiseerd wordt.

Om het energielabel A uitgangspunt is, is gekozen voor een warmtekoudeopslag. Het was een uitdaging voor de installateur om deze WKO te matchen met de bestaande installatie/koelmachines. Middels het toepassen van een droge koeler wordt de WKO in balans gehouden.

Door een goede samenwerking van alle betrokken partijen wordt er een mooi eindresultaat gerealiseerd.

BOUWEN AAN MONUMENTEN 141

AMSTERDAM | Mauritskade

NIEUW HOTEL INTEGRAAL ONDERDEEL VAN OOSTERPARK Het voormalige Laboratorium voor de Gezondheidsleer, gelegen in het Oosterpark in Amsterdam, krijgt een nieuwe bestemming als hotel met 168 kamers. Na de verbouwing komt het karakteristieke gebouw uit 1916 in aanmerking voor de status van gemeentelijke monument.

Het pand aan de Mauritskade 57 werd door COD (Cradle of Development) aangekocht van de Universiteit van Amsterdam. Volgens Randy van den Broek van COD leent het gebouw zich uitstekend voor een hotelfunctie, COD heeft het pand dan ook op eigen risico aangekocht en herontwikkeld en in Generator Hostels een nieuwe eigenaar en exploitant gevonden.

KARAKTERISTIEKE UITSTRALING De herontwikkeling is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met Stadsdeel Oost en de Commissie voor Welstand en Monumenten. Inzet was om de karakteristieke uitstraling van het gebouw maximaal

142 BOUWEN AAN MONUMENTEN

te behouden. Bijzondere onderdelen van het gebouw, zoals de fraaie collegezaal inclusief schoolbord en de oude bibliotheek blijven in hun oorspronkelijke staat en krijgen in het hotel een loungefunctie.

Het glas-in-lood dat zich overal in het gebouw bevindt, wordt hersteld en de ramen worden voorzien van dubbel glas. Van den Broek: “De hoofdstructuur van de gangen moest ook worden gehandhaafd, maar we mochten wel een aantal openingen in de gangmuren aanbrengen om meer licht en lucht in het gebouw te krijgen.”

De later toegevoegde houten dakopbouw is gesloopt en vervangen door een nieuwe

glazen opbouw van twee verdiepingen. Van den Broek: “Deze opbouw is opgetrokken in houtskeletbouw, waardoor de fundering van het pand niet aangepast hoefde te worden. Met deze bouwmethode kon deze toevoeging ook supersnel in elkaar worden gezet. In het oude gedeelte, met 2-, 3- en 4 persoonskamers, ervaar je het monumentale karakter van het gebouw, de twee extra bouwlagen worden uitgevoerd in eigentijdse architectuur met de voor een hotel benodigde efficiëntie.”

DETAILLERING De twee nieuwe verdiepingen zijn relatief laag, daarmee blijft de opbouw binnen de

AMSTERDAM | Mauritskade

Projectinfo ALUMINIUM GEVELPRODUCTEN HARO Aluminium Veenendaal BV is het adres voor levering en montage van aluminium gevelproducten zoals ramen, deuren, vliesgevels, automatische deuren, serres en brandwerende kozijnen. Het bedrijf is actief in zowel de nieuwbouw als renovatie in de utiliteitsbouw, kantorenmarkt, winkels, showrooms, kerken, zorg, scholen en andere overheidsgebouwen.

“Door al vanaf het offertestadium mee te denken met onze opdrachtgevers, kunnen wij voor aannemers een ideale partner zijn”, zegt Jan van de Scheur, algemeen directeur van HARO Aluminium. “Wij zijn dan ook blij dat Pleijsier Bouw dit mooie project met ons heeft willen realiseren. Het project is gerealiseerd met Reynaers vliesgevelsysteem CW50. Voor de kozijnen en deuren is gekozen voor Reynaers CS68.”

contouren van het aanstaande monument. Van den Broek: “Over de detaillering van de glazen opbouw hebben we een ouderwets stevige discussie gehad met Monumentenzorg. Met als resultaat dat de gekozen architectuur voor de opbouw de uitstraling van het monument versterkt en zorgt voor een evenwichtig geheel.” Dit deel van het gebouw heeft voornamelijk 2-persoonskamers.

De hoogte van de opbouw is afgestemd op het hogere middengedeelte met trappenhuis van het bestaande gebouw. “De nieuwe opbouw mocht daar niet bovenuit komen”, zegt Mark Moerdijk, project-

coördinator bij Pleijsier Bouw Nijkerk, dat de verbouwing uitvoert. “Bovendien moest de opbouw wat terugliggen ten opzichte van de buitengevels. Installatietechnisch lag daar voor ons een uitdaging omdat de ruimte die beschikbaar was voor het plaatsen van bijvoorbeeld de ventilatievoorzieningen in de kamers, daardoor zeer beperkt was. De vliesgevel van de opbouw is meerdere malen besproken met de architect en met Monumentzorg en dat heeft geleid tot deze bijzondere en fraaie combinatie van oud en nieuw.”

Voor de bereikbaarheid van de twee nieuwe verdiepingen moest in het mid ›

Bouwinfo OPDRACHTGEVER COD, Amsterdam

UITVOERING Pleijsier Bouw, Nijkerk

ARCHITECT

IDEA Ontwerp, Amsterdam

INSTALLATIES

Kemp BV, Amstelveen en Electra BV, Amsterdam

ADVIES

IDEA Installatieadvies, Amsterdam, Build2live, Den Haag en Van Rossum, Amsterdam

BOUWPERIODE juli 2014 – oktober 2015

BOUWEN AAN MONUMENTEN 143

BOUWEN IS MEEDENKEN

Benieuwd wat we voor ú kunnen betekenen?

PLEIJSIERBOUW.NL

AMSTERDAM | Mauritskade

Projectinfo COMPLETE BINNENAFBOUW De complete binnenafbouw van het nieuwe hotel aan de Mauritskade in Amsterdam wordt verzorgd door afbouwbedrijf CBA. Het bedrijf uit Tiel richt zich steeds meer op de afbouw van hotels en kantoren, zowel bij renovatie als nieuwbouw.

dengedeelte ook een liftschacht worden gemaakt met plaats voor twee liften.

Moerdijk: “Het gebouw had al wel een goederenlift, maar die schacht was te klein voor het plaatsen van twee personenliften. We hebben daarom naast het trappenhuis uitsparingen gezaagd in de betonnen verdiepingsvloeren van de oudbouw. Daarvoor moesten ook tijdelijke stempelconstructies worden geplaatst. In de kelder maken we met damwanden nog een waterdichte liftput, dat is gezien de hoge grondwaterstand is Amsterdam ook een uitdaging.”

Het project wordt conform de BREEAM Very Good eisen ontwikkeld. Het resultaat van het complete ontwerpproces past volgens Van den Broek perfect in de duurzame filosofie van COD om bestaande gebouwen weer ‘futureproof’ te maken.

De oorspronkelijke hoofdentree ligt aan het Oosterpark. Het hotel krijgt haar entree echter aan het binnenhof aan de achterzijde, deze entree is met auto en bus bereikbaar. Het gebouw gaat integraal deel uitmaken van het Oosterpark, de hekken verdwijnen en ook naastgelegen andere particuliere gronden worden openbaar toegankelijk. Langs het hotel komt een vernieuwde toegang voor voetgangers en fietsers naar het Oosterpark vanaf de Mauritskade. “Wij werken graag mee aan de plannen voor het Oosterpark”, verzekert Van den Broek. “Het Stadsdeel Oost heeft de ambitie om van het Oosterpark weer een volwaardig stadspark te maken.

Voor Amsterdamse begrippen ontstaat er een unieke setting voor het hotel. Wij gaan de ingang van het gebouw aan de parkzijde herstellen, daar komt onder meer een klein terras zodat het gebouw ook in het park weer een levendige uitstraling krijgt.” ❚

Voor het hotel aan de Mauritskade levert en monteert CBA, wat staat voor Complete Binnen Afbouw, de metal studwanden en plafonds voor de (bad)kamers, zowel in het monumentale gedeelte als in de nieuwe opbouw. Op basis van een Knauf adviesrapport, dat voor dit werk is afgegeven, worden de MS wanden en plafonds en Brio vloeren in dit werk uitgevoerd. De scheidingswanden bestaan uit een enkel/dubbel frame met dubbele beplating en voldoen aan een hoog niveau van geluidwerendheid. De hotelkamers en een gedeelte van de gangen worden voorzien van vaste gipsplafonds. In het overige deel van de gangen worden systeemplafonds gemonteerd, zowel inleg als verdekt uitneembaar. Gezien de beperkte bouwlocatie aan de rand van de Amsterdamse binnenstad heeft CBA er voor gekozen om de aanvoer van de benodigde bouwmaterialen op zaterdag te laten plaatsvinden.

In goede samenwerking met Pleijsier Bouw en overige onderaannemers loopt de bouw volgens planning.

SLOOPWERKEN: VAN ASBESTSANERING TOT GRONDWERK Vanaf de opstart van het bedrijf zijn sloopwerkzaamheden de kernactiviteit van Lagemaat Sloopwerken BV. Het bedrijf voert zowel handmatige als machinale en specialistische sloopwerkzaamheden uit, evenals totaalsloopwerken en (monumentale) renovatiesloopwerken.

Het bedrijf is gespecialiseerd in het verwijderen van asbest, asbesthoudende producten en asbest besmette constructiedelen uit bouwwerken en/of objecten. Door veelvuldige vragen en herinrichtingsplannen, is Lagemaat Sloopwerken BV zich bovendien gaan specialiseren in bodemsanering.

Alle grondwerk die door het bedrijf wordt uitgevoerd, heeft voornamelijk betrekking op nieuwbouw, herinrichtingsplannen en landschapsinrichting, evenals riolering- en bestratingswerkzaamheden. Afvalstromen worden waar mogelijk gerecycled. De overige stromen worden dusdanig gesorteerd en verwerkt, dat deze op een duurzame en verantwoorde manier afgezet kunnen worden. Gemiddeld heeft Lagemaat Sloopwerken BV zo’n 450 containers uitstaan, verdeeld over diverse particulieren, bedrijven en eigen slooplocaties. Op de locatie in Heerde is een moderne en effectieve recycling ingericht, voor de bewerking en verwerking van diverse afvoerstromen.

Het machinepark is jong, modern en bestaat uit divers programma container- en kipperauto’s, rups- en mobiele kranen, High-reach sloopmachines, rupsmobiele breek- en zeefinstallaties, schredders, hoog/verreikers en klein materieel.

KEMP VERVANGT ALLE INSTALLATIES BIJ NIEUW HOTEL

Bij de verbouwing tot hotel worden in het pand aan de Mauritskade 57 alle installaties vervangen door Kemp Installatie B.V uit Amstelveen. De complete W- en S-installaties zijn door Kemp uitgeengineerd en worden in eigen beheer aangelegd. Elektrotechnische installaties worden door Kemp uitgevoerd in samenwerking met Elektra B.V. uit Amsterdam.

In de hotelkamers wordt de gebalanceerde MV-installatie toegepast en voor de verwarming en de koeling van de hotelkamers wordt er een HVRF-installatie van het fabricaat Mitsubishi toegepast. Deze H(hybride)VRF-installatie is nog nergens in Nederland gerealiseerd en is voor zowel Kemp als Alklima (leverancier van Mitsubishi) een primeur.

Publieke lagen van het hotel worden voorzien van een VAV-installatie aangevuld met vloerverwarming en/of radiatoren, waar nodig.

Alle installaties voor het hotel zijn uitgetekend met het nieuwe Revit 3D-tekenprogramma.

BOUWEN AAN MONUMENTEN 145

HARO

LUMInium ALUMInium

HARO

HARO Aluminium Veenendaal BV is vanaf het begin van de jaren ’90 het adres voor levering en montage van aluminium gevel producten, zoals: ramen, deuren, vliesgevels, automatische deuren, serres en brandwerende kozijnen.

HARO Aluminium is actief in zowel nieuwbouw als renovatie in de utiliteitsbouw, kantorenmarkt, winkels, showrooms, zorg, scholen en andere overheidsgebouwen. Ook in de woningbouw worden steeds vaker aluminium kozijnen toegepast. Op onze website www.haroalu.nl vindt u een overzicht van een aantal zakelijke en particuliere projecten.

Haro Aluminium Veenendaal B.V. Wageningselaan 62 3903 LA VEENENDAAL Tel. +31 (0)318 541679 Fax.+31 (0)318 540514 E-mail: info@haroalu.nl

www.haroalu.nl 717037 Kempinstallatie.indd 1

12-12-13 16:03

WWW.STEDENBOUW.NL Het meest complete overzicht van leveranciers online Staat u nog niet op www.stedenbouw.nl?

Neem dan contact op met Randy van den Hoek: T +31 (0)495 450095 E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl

‘Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek.

U kunt deelnemen met een naamsvermelding.

Indien gewenst kunt u uw bedrijfslogo toevoegen.

Hier vindt u gerenommeerde toeleveranciers voor stedenbouw, architectuur en monumenten

Vanaf € 495,- per jaar weet uw doelgroep wat u doet!

Bel of mail Randy van den Hoek voor alle informatie over een vermelding in Stedenbouw: T +31 (0)495 450095 - E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl

WIE DOET WAT

Aannemers

Architecten

VAN HOOGEVEST ARCHITECTEN

AKERBOUW BV

Westsingel 9, 3811 BA AMERSFOORT

Geesterweg 6, 1911 NB UITGEEST

T ..................................... +31 (0)33 4631705

Postbus 19, 1920 AA AKERSLOOT T ..................................... +31 (0)251 315817 F ....................................

+31 (0)251 315909

E info@akerbouw.nl

F ..................................... +31 (0)33 4610854 E bureau@vanhoogevest.nl

Dilatatievoegen

BETONMONTEUR BV Ondernemingsweg 107, 1422 DZ UITHOORN T..........................................+31 (0)20 6402401 E info@betonmonteur.nl W www.betonmonteur.nl

Gevelreiniging

W www.vanhoogevest.nl

Betonrestauratie

W www.akerbouw.nl

BETONMONTEUR BV Ondernemingsweg 107, 1422 DZ UITHOORN BOUW – RESTAURATIEBEDRIJF VAN DE BURGT EN STROOIJ

T..........................................+31 (0)20 6402401

Amsterdamseweg 155

E info@betonmonteur.nl

3812 RR AMERSFOORT

W www.betonmonteur.nl

T......................................... +31 (0)33 4450100 F......................................... +31 (0)33 4450101

S.M.B. WERVELREINIGING BV Houtkopersstraat 40, 3334 KD ZWIJNDRECHT T..........................................+31 (0)78 6104110 M.........................................+31 (0)6 53267367 E info@s-m-b.nl W www@s-m-b.nl

Bladgoud

E info@vandeburgtenstrooij.nl W www.vandeburgtenstrooij.nl

LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN

BURGY BOUWBEDRIJF BV

T .......................................+31 (0)575 542300

Amphoraweg 1, 2332 ED LEIDEN Postbus 140, 2300 AC LEIDEN

F .......................................+31 (0)575 542311

T......................................... +31 (0)71 5322405

E info@linova.nl

E bouwbedrijf@burgy.nl

W www.linova.nl

W www.burgy.nl

SUPERLOOK BV DE GEVELREININGSEXPERT EN MEER Postbus 8791, 4820 BB BREDA T .......................................+31 (0)76 5874207 M ....................................... +31 (06) 55327598 E info@superlook.nl W www.superlook.nl

Glasateliers

Constructie

Adviesbureau

groot gunneweg

delft

restauratie advies & bouwmateriaalkundig onderzoek

GROOT GUNNEWEG DELFT RESTAURATIE ADVIES

CONSTRUCTIEBUREAU DE PROUW

Postbus 43, 1399 ZG MUIDERBERG

Vossegatsedijk 2a, 3981 HS BUNNIK

T ...................................... +31 (0)6 10061050

Postbus 164, 3980 CD BUNNIK

E info@grootgunnewegdelft.nl

T.......................................+31 (0) 30 254 08 88

W www.grootgunnewegdelft.nl

E buro@de-prouw.nl

Aluminium ramen, deuren en gevels

148

W www.de.prouw.nl

INTAL BV

VIANEN BOUWADVIES

De Veken 103, 1716 KG OPMEER

De Pinckart 54, 5674 CC NUENEN

T........................................+31 (0) 226 341 525

T............................................+31 (0) 263 11 62

E info@intal.nl

E info@vianenbouwadvies.nl

W www.intal.nl

W www.vianenbouwadvies.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN

GLASATELIERS STEF HAGEMEIER Hoefstraat 199, 5014 NL TILBURG T .........................................+31 (0)13 5360818 F .........................................+31 (0)13 5358655 E info@glasinloodnet.nl W www.glasinloodnet.nl

Houthandel

“Wij zijn een landelijk opererende houthandel en kenmerken ons door onze grote voorraad, brede assortiment, eigen zagerij/schaverij, droogkamers en transport.

Wij helpen u dan ook graag bij de levering van het juiste hout!”

WILLEM DE ZWIJGERLAAN 1 WADDINXVEEN T 0182 – 615933 | INFO@HOUTEX.NL

WWW.HOUTEX.NL

WIE DOET WAT

Leidekkers

Smederijen

Timmerfabrieken v.d. Veldt timmertechnieken

LOODGIETERS- EN LEIDEKKERSBEDRIJF VAN WELY BV Kerkakkers 46, 6923 BZ GROESSEN T......................................... +31 (0)316 524050 F......................................... +31 (0)316 526950 E info@vanwelyleidekkers.nl W www.vanwelyleidekkers.nl

VAN DE KIMMENADE BV Hof Bruheze 404, 5704 NR HELMOND T........................................ + 31 (0)492 512164 F........................................ + 31 (0)492 558867 E info@leiendaken.nl W www.leiendaken.nl

g

drij

Walter Verhoeven BV loodgieters& leidekkersbedrijf Walter Verhoeven BV

Smederij Bosman Industrieweg 11, 7102 DX WINTERSWIJK T..........................................+31 (0)6 20427728 E info@smederij-bosman.nl W www.smederij-bosman.nl

VAN DER VELDT TIMMERTECHNIEKEN Patrijzenlaan 21, 2104 BM HEEMSTEDE T..........................................+31 (0)23 5283225 F......................................... +31 (0)23 5295507 E contact@timmertechnieken.nl W www.timmertechnieken.nl

Verfproducten

SMEDERIJ FRITS KRAMER Goejanverwelle 62, 3467 PR HEKENDORP T........................................ +31 (0)182 501340 F........................................ +31 (0)182 503094 E frits@fritskramer.nl W www.fritskramer.nl

LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN T .......................................+31 (0)575 542300 E info@linova.nl W www.linova.nl,

SMEDERIJ OLDENHAVE BV Bedrijvenweg 6, 7251 KX VORDEN T......................................... +31 (0)575 551428 F......................................... +31 (0)575 551714 E info@smederijoldenhave.nl W www.smederijoldenhave.nl

DONATUS VERZEKERINGEN Hoff van Hollantlaan 8, 5243 SR ROSMALEN Postbus 500, 5240 AM ROSMALEN T .........................................+31 (0)73 5221700 F .........................................+31 (0)73 5221717 E info@donatus.nl W www.donatus.nl

Bezoekadres

Verzekeringen

Nieuwkuijksestraat 103

loodgieters& leidekkersbedrijf loodgieters& leidekkersbedrijf 5253 AE Nieuwkuijk Bezoekadres Bezoekadres

Postadres Nieuwkuijksestraat 103

Bezoekadres

Nieuwkuijksestraat 103 5253 AE NieuwkuijkNieuwkuijksestraat

Postadres

Postbus 14103 5253 AE Nieuwkuijk 5253 AE Nieuwkuijk 5253 ZG Nieuwkuijk Postadres

Postbus 14 Postadres 5253 ZG Nieuwkuijk Telefoon

Postbus 14 14 oper-, zinkwerken Postbus 5253 ZG00 Nieuwkuijk Koper-,loodlood- en en zinkwerken 073 - 513 49 5253 ZG Nieuwkuijk WALTER VERHOEVEN BV Telefoon Lei bedekkingen loodenzinkwerken zinkwerken 073Telefax Koper-, lood- en LeiKoper-, bedekkingen - 513 00- 49 073 - 51376 0073 49 LOODGIETERS073 511 Loodgieters werken & LEIDEKKERSBEDRIJF Telefax Leibedekkingen bedekkingen Nieuwkuijksestraat AE NIEUWKUIJK Lei - 511 76 Loodgieters werken 103, 5253073Internet 073 73 - 511 76 73 www.walterverhoeven.nl Telefoon

073 - 513 00 49

Telefax

073 - 511 76 73

Telefoon

Internet

www.walterverhoeven.nl Telefax

E-mail

info@walterverhoeven.nl

Internet Postbus 14, 5253 ZG NIEUWKUIJK

Loodgieters werken Internet www.walterverhoeven.nl E-mail Loodgieters werken www.walterverhoeven.nl T......................................... +31info@walterverhoeven.nl (0)73 5130049 E-mail

E info@walterverhoeven.nl W www.walterverhoeven.nl

info@walterverhoeven.nl E-mail

Poppodium Gebr. de Nobel Leiden

Foto: Buro JP

Foto: Coen Bastiaanse

gerealiseerd door

Telefoon: E-mail: Website:

Adv Muziekcentrum de Nobel 197x130mm-1.indd 1

(071) 522 29 19 info@duprie.nl www.duprie.nl

Restauratie Renovatie Utiliteitsbouw Woningbouw Projectontwikkeling 04-02-15 10:49 BOUWEN AAN MONUMENTEN

149

GROEP www.rollecate.nl

(0522) 467 000

Aluminium kozijn- en vliesgevelsystemen

RETAILPLAN AMERSFOORT

WISSELOORD STUDIO’S HILVERSUM

ME ER I NFO RMATIE OV ER INTAL ? NEEM CONTA CT MET ONS OP : 0226 34 15 25

NEDTRAIN UTRECHT

|

W W W.I N TAL .N L

Op de foto: “In het park van Huize Middenburg staan eeuwenoude kastanjes, eiken en beuken.

Er zijn vijvers en aan de achterkant stroomt de Vliet. Het huis zelf staat hoger; dat geeft een statige, imposante aanblik.”

“Mijn vader is gepensioneerd aannemer, met een voorliefde voor oude gebouwen. Hij wordt al lyrisch bij het zien van een authentieke steen of tegel. Na twee boerderijen in oude staat te hebben hersteld, kocht hij dit huis en restaureerde het. De groene luiken waren totaal verwaarloosd. Alle houtjes zijn stuk voor stuk door zijn handen gegaan. Het koetshuis, waarin ik zelf woon, hebben we samen verbouwd.”

“Het eerste huis - Oud Middenburg - stamt uit 1659; het werd aangelegd door een schepen uit Delft. Huize Middenburg zoals we het nu kennen werd in 1917 grondig gerestaureerd. Aan het gebouw en het park is sindsdien nooit meer iets veranderd. Het gebouw vertoont een mix aan stijlen, wat het extra mooi maakt. Ik vind het een prachtig huis op een prachtige plek.”

J.E. Vink, medebeheerder (46) Huize Middenburg

D

onatus verzekert vertrouwd sinds 1852

www.donatus.nl tel. 073 - 5221700

Monumenten worden met veel zorg omgeven door hun eigenaren en beheerders. Dat is belangrijk en nodig.

Net als het kiezen van de juiste verzekering. Al sinds 1852 heeft Donatus ervaring in het verzekeren van monumentale kerken en gebouwen. Als onderlinge maatschappij werken wij zonder winstoogmerk. Wij hebben dan ook geen klanten, maar leden. Maak vrijblijvend kennis met Donatus. Onze expertise zal u verbazen en verrassen, evenals onze jaarlijkse premierestitutie.