Kaleidoscope June 2019

take me home

MAGAZYN POKŁADOWY PLL LOT S.A. EGZEMPLARZ BEZPŁATNY/FREE COPY ISSN 0239-9032

/ zabierz mnie

lot.com

06/2019

LUWR ❚ FESTIWAL WIKINGÓW ❚ DLACZEGO WARTO ODWIEDZIĆ MIAMI ❚ SCARLETT JOHANSSON ❚ SAMOLOTY AUTONOMICZNE ❚ KRZYSZTOF PIĄTEK ❚ CZAS NA RYBY I OWOCE MORZA

S KO P J E

Chocimska 7, Warsaw tel. 22 848 12 25, 22 848 15 90 rozana@restauracjarozana.com.pl www.restauracjarozana.com.pl

N OT E F RO M C EO

edytorial

Szanowni Państwo, czerwiec rozpoczął się dla LOT-u niezwykle energicznie. Dopiero co, bo 30 maja, odebraliśmy po raz czwarty tytuł Marki Godnej Zaufania. Dziękuję Państwu za to wyróżnienie w imieniu wszystkich pracowników LOT-u. To dla nas zaszczyt, że możemy z dumą tworzyć Polskie Linie Lotnicze, które w tym roku świętują swoje 90-lecie.

Od 1 czerwca łączymy Warszawę z Miami. Bezpośrednie rejsy na pokładach Boeingów 787 Dreamliner tym razem pozwolą Państwu szybko i komfortowo dotrzeć na Florydę.

W naszej ofercie roi się od słonecznych kierunków. Od 9 czerwca zapraszamy Państwa na Korfu i do Warny, a od 14 czerwca do Bejrutu. Ponadto LOT oferuje aż 20 połączeń czarterowych z Warszawy, Katowic i Gdańska. Uzupełnią naszą wciąż rozwijaną ofertę połączeń rozkładowych. Na stronie lot.com i we wszystkich kanałach sprzedaży możecie Państwo znaleźć 111 połączeń na całym świecie.

Czerwiec to także doskonały czas dla fanów sportu. Finał mistrzostw Europy w piłce nożnej w 2020 r. odbędzie się na stadionie Wembley w Londynie. Ale by Biało-Czerwoni – za których zawsze trzymamy kciuki – mogli powalczyć o trofeum, muszą przejść przez eliminacje. W tym miesiącu Polacy swoje umiejętności prezentują m.in. w Skopje.

Stolica Macedonii Północnej, do której LOT lata sześć razy w tygodniu, to bardzo atrakcyjne turystycznie miejsce. Gdy się tam już Państwo wybierzecie, koniecznie zajrzyjcie nad jezioro Matka znajdujące się nieopodal stolicy. W zależności od pory dnia woda przybiera zieloną, turkusową albo granatową barwę.

Dziękując raz jeszcze za Państwa zaufanie, pragnę zaprosić na nasze pokłady. Zawsze gościnne.

© A R C H I W U M P L L L O T. O K Ł A D K A : L U C I E D E B E L KO VA / S I M E / F R E E

Dear Ladies and Gentlemen, Early June was an extraordinarily energetic time for us here at LOT. On 30 May, we garnered our fourth Most Trusted Brand title.

I would like to thank you for this distinction on behalf of all LOT employees. It’s a privilege to be a part of LOT Polish Airlines, which is celebrating its 90th anniversary this year.

From 1 June, we will be flying from Warsaw to Miami. Direct flights, operated by Boeing 787 Dreamliners, will ensure a fast and comfortable journey to Florida. Our grid features many sunny destinations. From 9 June, we will be flying to Corfu and Varna, and from 14 June, to Beirut. We will additionally be offering 20 charter flights from Warsaw, Katowice and Gdańsk. We are constantly expanding our grid. Please visit lot.com, or any of our other sales channels, for our 111 international connections.

June is also a great time for sports fans. The 2020 UEFA European Football Championship will be held at Wembley Stadium in London. But to be in the running for the main trophy, the White-and-Reds will have to qualify for the finals. This month, Team Poland will be showcasing its abilities in Skopje. The capital of Northern Macedonia, where we now flies six times a week, is a very attractive tourist destination. When you go there, make sure you see Matka Lake not far from the capital. Depending on the time of day, its waters may be green, emerald or navy blue.

I would like to thank you once again for your confidence in us, and I cordially invite you to fly with us again. You are always welcome aboard our aircraft.

Z lotniczym pozdrowieniem ❚ Best regards

Prezes PLL LOT ❚ LOT Polish Airlines CEO Rafał Milczarski

SPRAWDŹ NOWE POŁĄCZENIA LOT-U DO: MIAMI, WARNY, BEJRUTU I DELHI – WIĘCEJ INFORMACJI NA LOT.COM ❚ CHECK OUT NEW LOT FLIGHTS TO MIAMI, VARNA, BEIRUT AND NEW DELHI – MORE INFORMATION ON LOT.COM

3

N OT E F RO M T H E E D I TO R

od naczelnej

Dzień Dziecka to chyba najfajniejszy dzień w roku. Właściwie święto nas wszystkich, bo przecież dzieci są naszym największym dobrem, a i my dorośli też powinniśmy od czasu do czasu odkryć w sobie dziecko i spojrzeć na świat ich zachwyconymi i ciekawskimi oczami. Tak jak goszcząca na naszych łamach, jedna z ulubionych dziecięcych bohaterek – Nela, mała reporterka, której kolejne książki trafiają na listy best­sellerów, a jedna stała się nawet lekturą szkolną.

Nela podróżuje od najmłodszych lat i zachęca dzieciaki do poznawania i odkrywania świata. I choć sama odwiedziła kilkadziesiąt krajów, przekonuje, że najwspanialsze podróże wcale nie muszą być dalekie i egzotyczne – czasami wystarczy wybrać się do pobliskiego lasu lub na łąkę, żeby spotkać tam niezwykłe rośliny i zwierzęta. Bo najważniejsze jest, żeby otworzyć się na świat.

I takich wspaniałych podróży oraz pięknych chwil spędzonych razem i niegasnącego uśmiechu nie tylko w Dniu Dziecka życzę wszystkim dzieciakom.

NELA ODWIEDZIŁA KILKADZIESIĄT KRAJÓW, ALE PRZEKONUJE, ŻE NAJWSPANIALSZE PODRÓŻE WCALE NIE MUSZĄ BYĆ DALEKIE I EGZOTYCZNE – CZASAMI WYSTARCZY WYBRAĆ SIĘ DO POBLISKIEGO LASU LUB NA ŁĄKĘ, ŻEBY SPOTKAĆ TAM NIEZWYKŁE ROŚLINY I ZWIERZĘTA. ❚ NELA HAS VISITED DOZENS OF COUNTRIES, BUT ARGUES THAT GREAT JOURNEYS DO NOT HAVE TO TAKE US TO DISTANT AND EXOTIC DESTINATIONS – SOMETIMES IT’S ENOUGH TO VENTURE INTO A NEARBY FOREST OR A MEADOW TO SEE UNIQUE PLANTS AND ANIMALS.

Children’s Day is probably the best day of the year. It’s actually a day for everyone, as our children are our greatest asset, and adults should connect with their inner child from time to time and look at the world through their delighted and curious eyes. Just like one of my favourite child characters – Nela, the little reporter, whose books are topping the bestseller charts. One of them is even being read in school. Nela has been travelling since she was very young and now encourages children to discover and explore the world. She has visited dozens of countries, but argues that great journeys do not have to take us to distant and exotic destinations – sometimes it’s enough to venture into a nearby forest or a meadow to see unique plants and animals. That’s because what matters most is being open to the world. I only wish that all children have such great journeys, beautiful moments spent together, and hope that they will be always smiling – and not only on Children’s Day.

redaktor naczelna ❚ editor in chief Agnieszka Franus

4

©CREDITS

CONTENTS

spis treści

126

92

58

34

30

Luwr The Louvre

10 WHAT’S ON

wydarzenia, festiwale events, festivals

12 BACK IN TIME

90. urodziny LOT-u LOT’s 90th anniversary

THE BEST OF 18 lalki świata dolls from around the world

24 INSPIRATIONS

Festiwal Wikingów Vikings Festival

WHY 30 Miami JOURNEY OF A LIFETIME 34 Skopje

tel. 22 360 38 00, e-mail: kaleidoscope@burdamedia.pl redaktor naczelna: Agnieszka Franus redaktor prowadząca: Agnieszka Michalak korekta: Tomasz Cholaś Produkcja: Stanisław Siemiński Tłumaczenia: Agnieszka Chrościcka, Magdalena Szwedowska red. wersji angielskiej: Stephen Canty Dział graficzny: projekt, dyrektor artystyczna: Monika Karvázy fotoedycja: Magdalena Rudzka, Rafał Wojciechowski DTP: Krzysztof Stypułkowski Koordynator LOT: Jakub Piotr Panek

6

66

76

100 UP IN THE AIR

MY POLAND 44 Lublin

samoloty autonomiczne autonomous aircraft

52 BUSINESS

Urodziny Aeroklubu

gospodarka economy

Polskiego Aeoroklub’s anniversary

58 INTERVIEW

109 CULTURE

Scarlett Johansson Nela

filmy, teatr, książki, muzyka films, theatre, books, music

72 GOOD LIFE

przewodnik lidera a guide for leaders

80 PEOPLE & THE WORLD commuter bikes

86 SCIENCE

internet a nasz mózg Our brain vs. the Internet

92 POLISH HITS Krzysztof Piątek

Wydawnictwo: Burda Publishing Polska sp. z o.o. ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa, tel. 22 360 38 00 www.burdamedia.pl ZARZĄD Chief Executive Officer Alexander Sorg General Director Poland Justyna Namięta Chief Financial Officer Dobrosława Snarska-Pełka

118 GOOD FOOD

136 MUST HAVE

ryby i owoce morza

140 MY POLAND

132 BEAUTY

1 44 GOOD ADDRESS

kulinarne autorytety famous chefs

seafood dishes nowości new products

New business & Corporate Media Director Małgorzata Nocuń-Zygmuntowicz 692 440 088 Project Manager Monika Siwiec-Chojnacka 22 360 36 23 Dyrektor Dystrybucji i Obsługi Klienta / Director of Distribution and Subscriptions Tomasz Kałuża International Ad Sales Representatives Italy: Mariolina Siclari, International Advertising Sales Director T. +39 02. 91 32 34 66, mariolina.siclari@burda.com burda community network Germany: Vanessa Noetzel T. +49 (89) 9250 3532, vanessa.noetzel@burda.com Michael Neuwirth T. +49 89 9250 3629, michael.neuwirth@burda.com Austria & Switzerland: Goran Vukota T. +41 44 81 02 146, goran.vukota@burda.com

dodatki accessories

Dolina Miłosierdzia strefa prestiżu prestige zone

France & Luxembourg: Marion Badolle-Feick T. +33 1 72 71 25 24, marion.badolle-feick@burda.com UK & Ireland: Jeannine Soeldner T. +44 20 3440 5832, jeannine.soeldner@burda.com USA, Canada & Mexico: Salvatore Zammuto T. +1 212 884 48 24, salvatore.zammuto@burda.com REKLAMA: Burda Publishing Polska sp. z o.o.

Sekretariat Biura Reklamy / Advertising Secretariat Tel. 022 360 36 03, fax. 22 360 39 80, e-mail: reklama@burdamedia.pl Dyrektor Biura Reklamy Corporate Media / Head of Advertising Team of Corporate Media: Jolanta Kurek advertising department: Anna Dembska, Edyta Słowińska Sales coordinator: Katarzyna Osiak-Łazur

© E A S T N E W S ( 2 ) , F O R U M , A D O B E S T O C K , S H U T T E R S T O C K , A R C H I W U M P RY WAT N E , M . P.

3 NOTE FROM THE CEO 4 NOTE FROM THE EDITOR 8 DID YOU KNOW

D I D YO U K N O W

Luwr

S E R C E PA R Y Ż A The heart of Paris TEN DAWNY PAŁAC KRÓLEWSKI CO ROKU ODWIEDZA BLISKO 10 MLN OSÓB. I TRUDNO SIĘ DZIWIĆ, W ZBIORACH LUWRU ZNAJDZIEMY KOLEKCJĘ OK. 400 TYS. BEZCENNYCH ARCYDZIEŁ. ❚ THE FORMER ROYAL PALACE ATTRACTS NEARLY 10 MILLION VISITORS EVERY YEAR. THIS IS HARDLY SURPRISING, AS THE LOUVRE COLLECTIONS NUMBER APPROX. 400,000 PRICELESS MASTERPIECES. tekst | by rafał wojciechowski

100 DNI W MUZEUM? 100 days in a museum?

Ma większą powierzchnię od Watykanu, a w jego wnętrzu znajduje się ok. 400 tys. dzieł, z czego zaledwie 10 proc. jest udostępnionych zwiedzającym.

Co i tak sprawia, że gdybyśmy na obejrzenie jednego dzieła poświęcili jedynie 30 sekund, musielibyśmy spędzić w nim ok. 100 dni. ❚ It is larger than the Vatican, and its interiors house approx. 400,000 works of art of which only 10 per cent are displayed to the public. Even if you spent only 30 seconds on each object on display, it would take you approx. 100 days to see all of them.

8

WIELKA ILUZJA Grand illusion Szklana piramida Luwru została zbudowana w 1989 r. na polecenie prezydenta François Mitterranda. Ma 21 m wysokości. Niedawno francuski artysta znany jako JR z okazji 30-lecia powstania piramidy odsłonił jej fundamenty (dzięki specjalnie zainstalowanym ekranom). ❚ The glass Louvre Pyramid was built in 1989 at the behest of President François Mitterrand. It is 21 metres tall. Recently, to mark its 30th anniversary, a French artist known as JR unearthed its foundations (projected onto specially installed screens).

© E A ST N E W S ( 2 ) , S H U T T E R STO C K ( 3 ) , M . P.

Kodeks Hammurabiego to prawdziwa perła w zbiorach Luwru. Pochodzi z XVIII w. p.n.e. i jest najstarszym znanym zapisem aktu prawnego. ❚ The Code of Hammurabi is the jewel in the crown of the Louvre. It dates back to the 18th century BC and is the oldest surviving written legal code.

PRZESTRZEŃ IMPREZOWA Event space

WYSTAWA MISTRZA

Exhibition of a master

Luwr można wynająć, choć opcja nie należy do najtańszych. Beyoncé i Jay-Z za nagranie teledysku przy jednym z dzieł muzeum zapłacili 17 tys. dol. Pojedyncze sale też bywają udostępniane wyjątkowym gościom, na salonach bywał m.in. Bill Clinton. ❚ The Louvre is available for rental, although it’s not cheap. Beyoncé and Jay-Z paid USD 17,000 to record a video clip with a works of art in the background. Individual rooms are sometimes open to special guests.

500 lat od śmierci Leonarda da Vinci to dobra okazja, aby Luwr odwiedzić jeszcze w tym roku. Z tej okazji muzeum przygotowało retrospektywę upamiętniającą dokonania malarza (85 rysunków, 22 obrazy oraz 2 albumy karykatur). Wystawę będzie można oglądać od 25.10 2019 do 24.02. 2020 r. ❚ This year is the fifth centenary of the death of Leonardo da Vinci, which makes it a great time to visit the Louvre. To mark this event, the museum is holding a retrospective of the great master’s career (85 drawings, 22 paintings and 2 albums of caricatures). The exhibition is open from 25 October 2019 until 24 February 2020.

POD SŁOŃCEM Under the Sun Ogrody Tuileries łączą Luwr z placem Zgody, a swoją nazwę zawdzięczają starej fabryce cegieł, która stała niegdyś właśnie w tym miejscu. Naczelny ogrodnik króla Ludwika XIV stworzył tutaj swój pierwszy ogród w stylu francuskim, czyli z zachowaniem pełnej symetrii. W ogrodzie możemy podziwiać również piękne rzeźby, a w tym Manus Ultimus autorstwa polskiej rzeźbiarki Magdaleny Abakanowicz. ❚ Connecting the Louvre with the Place de la Concorde, the Tuileries Garden owes its name to an old brickyard which once operated there. This is where the head gardener of King Louis XIV created the first garden à la française based on symmetry.

The garden features stunning statutes.

LUDZIE LISTY PISZĄ Drop a line

SZTUKA NA WODZIE Art on water Luwr można także zwiedzać w Abu Zabi. Muzeum powstało na sztucznej wyspie, a ażurowa kopuła sprawia wrażenie, jakby budynek unosił się nad wodą. Nazwa Luwr została użyczona na 30 lat, a koszt posługiwania się nią wyceniono na 525 mln dol. Jeszcze więcej kosztowało wypożyczenie dzieł z archiwum paryskiego Luwru, bo bagatela 750 mln dol. ❚ You can also visit the Louvre in Abu Dhabi. The museum was built on an artificial island, and its geometric dome creates the impression that the building is floating on water.

The Louvre allowed its name to be used for 30 years in exchange for USD 525 million. Renting objects of art from the Paris Louvre collections is even more expensive, coming to a staggering USD 750 million.

W Luwrze znajdują się dwie wyjątkowe rzeźby. To Wenus z Milo oraz Nike z Samotraki. Są synonimem kobiecego piękna i nikomu nie przeszkadza, że pierwsza nie ma rąk, a druga głowy. ❚ The Louvre houses two unique statues that draw kilometre-long lines of visitors. These are the Venus de Milo and the Winged Victory of Samothrace.

These are considered the paragon of female beauty, and no one seems to mind that one of them is missing her hands and the other is headless.

Słynny portret żony florenckiego kupca Lisy Gherardini del Giocondo ma osobistych ochroniarzy i ma też własną skrzynkę pocztową, na którą przychodzą listy od miłośników sztuki z całego świata. ❚ The famous portrait of the wife of a Florentine merchant, Lisa Gherardini del Giocondo, has her own personal bodyguards and her own mailbox packed with letters from international  art aficionados.

9

W H AT ’ S O N

nasze rekomendacje

EVENTS

WOJOWNICY NA NIBY Mock warriors

Położona na południu Indii świątynia Ochira Temple słynie przede wszystkim z tego dorocznego festiwalu. Jego punktem kulminacyjnym jest symulowana bitwa na kije, w której biorą udział mężczyźni i której towarzyszą dźwięki bębnów. ❚ The Ochira Temple in the south of India is not dedicated to a specific deity, but is renowned for its annual festival. Its main highlight is a mock stick battle fought by men to the sound of drums.

Ochira Kali, Kerala, Indie, 16–17.06

DNA BSB EMOCJE IŚCIE OLIMPIJSKIE

Truly Olympic emotions

Druga edycja igrzysk europejskich to okazja do podziwiania zmagań sportowców w 15 dyscyplinach. Wielu z zawodników chce być zauważonych już teraz, przed przyszłoroczną olimpiadą. ❚ The second edition of the European Games is an opportunity to watch athletes compete in 15 different disciplines. Many contestants want to gain visibility now, before next year’s Olympic Games.

European Games, Mińsk, 21–30.06

Jeden z najsłynniejszych boysbandów wszech czasów zawita do Polski. Zespół, którego debiutancki album ukazał się ponad 20 lat temu, wydoroślał.

Pewnie zaprezentuje nie tylko utwory z najnowszego albumu DNA, ale też wróci do swoich hitów sprzed lat. ❚ One of the most celebrated boy bands of all time is coming to Poland. The Backstreet Boys, who released their first debut album 20 years ago, have grown up. They will be performing songs from their latest album DNA as well as their greatest hits from decades ago.

Backstreet Boys, koncert, Warszawa, 24.06

...były w pierwszych dekadach XX w. motoryzacyjnym zwyczajem nie tylko Włoch czy Francji, ale i Polski. Ta dyscyplina motoryzacji przenosi uczestników i widzów świata, w którym liczą się styl i historia. Jak wiele tradycji samochodowych, została ona zaczerpnięta ze świata koni. Ducha tych czasów można będzie poczuć ponownie już w tym miesiącu w hotelu Bellotto. ❚ .....elegance tours were a popular automotive tradition in the early 20th century in many European countries.

These events take us back in time to a world where style and history count most. You will be able to see many beautiful oldtimers this month at the Bellotto hotel in Warsaw.

Varsopolis, Warszawa, 16.06

10

© A D O B E STO C K ( 2 ) , M . P.

KONKURSY ELEGANCJI Tour d’Elegance

ANDY & MAG

SA LO N O P T YCZN Y

Sama Eyewear exclusively at Andy&Mag

Plac Dąbrowskiego 2/4, Warszawa, tel. (22) 423 01 86 C.H. Atrium Promenada, ul. Ostrobramska 75c lok. 0.54, Warszawa, tel. 690 088 200 ul. Mokotowska 51/53 (róg ul. Pięknej), Warszawa, tel. (22) 622 15 41 salon@andyandmag.pl | www.andyandmag.pl

ANDY & MAG

SA LO N O P T YCZN Y

B AC K I N T I M E

urodziny LOT-u

L OT P R Z E Z H I STO R I Ę Flying high through history JUŻ OD 90 LAT LOT ŁĄCZY ZE SOBĄ LUDZI I MIASTA. W 1929 R. NAWET NAJWIĘKSI OPTYMIŚCI NIE BYLI SOBIE W STANIE WYOBRAZIĆ, ŻE W 2019 R. LOT PRZEWIEZIE 10 MLN PASAŻERÓW PRZY 111 POŁĄCZENIACH W OFERCIE. ❚ LOT HAS BEEN CONNECTING PEOPLE AND PLACES FOR NINETY YEARS. IN 1929, EVEN THE MOST OPTIMISTIC COULD NOT IMAGINE THAT IN 2019 THE AIRLINE WOULD CARRY 10 MILLION PASSENGERS AND HAVE 111 CONNECTIONS IN ITS GRID. tekst | by krzysztof moczulski

12

B

ędące spadkobiercą powołanej w 1921 r. pierwszej w Polsce linii Aerotarg (przekształconej później w Aerolloyd) „Linje Lotnicze LOT” są jedną z 12 najstarszych wciąż działających linii lotniczych na świecie, a szóstą w Europie.

Jako datę „urodzin” formalnie uznaje się 27 grudnia 1928 r. (wpisanie do rejestru przedsiębiorstw), z datą rozpoczęcia operacji 1 stycznia 1929 r., kiedy to wszystkie prywatne linie działające w Polsce zostały przekształcone w jedno przedsiębiorstwo. Pierwsza siatka połączeń obejmowała porty krajowe: Lwów, Gdańsk, Bydgoszcz, Poznań, Katowice i Kraków, oraz międzynarodowe połączenia z Katowic: Brno i Wiedeń.

Dwudziestolecie międzywojenne to złoty czas dla LOT-u. W 1929 r. zostaje rozstrzygnięty konkurs na logo przewoźnika. Zwycięża praca Tadeusza Gronowskiego, a jego żuraw od 1931 r. aż do dziś pozostaje symbolem PLL LOT. W 1933 r. z inicjatywy LOT-u utworzono Konferencję Lotniczą Państw Bałtycko-Bałkańskich w związku z uruchomieniem szlaku lotniczego wiodącego z Helsinek, przez Tallin, Rygę, Wilno, Warszawę, Lwów, Czerniowce, Bukareszt, Sofię, Saloniki, aż do Aten.

W przeddzień II wojny światowej flota LOT-u liczyła 26 samolotów, przedsiębiorstwo zatrudniało ok. 700 osób, a siatka połączeń była na ówczesne czasy imponująca – ponad 10 tys. km, i obejmowała 15 krajów. Do 30 sierpnia 1939 r. LOT przewiózł ponad 65 tys. pasażerów. W cenę biletu wliczano 15 kg bagażu osobistego oraz transfer do centrum miasta.

Jak chwali się w 1939 r. LOT, „kajuty pasażerskie odznaczają się wysokim komfortem, są znakomicie zabezpieczone przed hałasem, jaki sprawiają silniki, posiadają centralne ogrzewanie oraz wentylację”. Dodatkowo, dzięki wyposażeniu radiowemu samolotów, „w czasie lotu można nadawać i odbierać także telegramy prywatne’”. Po niesamowitym wyczynie, jakim było sprowadzenie przez załogę pod dowództwem ówczesnego dyrektora Wacława Makowskiego w 1938 r. drogą powietrzną do Polski najnowocześniejszego samolotu Lockheed L-14-H Super Electra, LOT planował już

Today’s LOT Polish Airlines is the successor of Poland’s first airline Aerotarg and the German-owned company Aerolloyd which were later transformed into an all-Polish airline Aerolot. “Linje Lotnicze LOT” are one of the 12 oldest still operating airlines in the world, and the sixth oldest in Europe. LOT’s “date of birth” can be traced back to 27 December 1928 (its registration date) with the launch date on 1 January 1929, when all the private airlines operating in Poland were merged into a single state enterprise. LOT’s original grid covered services to domestic airports in Wilno (now Vilnius, Lithuania), Lwów (now Lviv, Ukraine), Gdańsk, Bydgoszcz, Poznań, Katowice and Kraków, and international flights from Katowice to Brno and Vienna. The interwar period was the heyday of LOT. Tadeusz Gronowski won a competition to design the airline’s logo in 1929. Gronowski’s crane has been the symbol of LOT Polish Airlines since 1931. The BalticBalkan Aviation Conference was established in 1933 on LOT’s initiative in response to a recently opened air-route running from Helsinki to Athens via Tallinn, Riga, Wilno, Warsaw, Lviv, Cernăuți (now Chernivtsi, Ukraine), Bucharest, Sofia and Thessaloniki.

On the eve of World War II, the LOT fleet comprised 26 aircraft, and the company employed approx.

700 people and offered an impressive choice of connections by the standards of the day – the LOT grid covered over 10,000 km and had destinations in 15 countries. LOT had carried over 65,000 passengers by 30 August 1939. The price of a ticket included 15 kilos of personal luggage and transport to the city centre.

LOT promoted itself in 1939 as follows: “passenger cabins offer unparalleled comfort, are sheltered from engine noise, and benefit from central heating and ventilation”. On the top of that, “passengers could send and receive private telegrams during the flight” thanks to radios fitted on planes. Following an incredible feat in 1938, when athe crew under the command of the erstwhile director Wacław Makowski flew the latest aircraft Lockheed L-14-H Super Electra to Poland, LOT was planning to launch trans-Atlantic

Z lewej: wnętrze samolotu Li-2 z ławeczkami.

Z prawej: ważenie pasażerów przed rejsem. ❚ The Li-2 aircraft. The interior of the Li-2 aircraft with benches.Passengers had to be weighed before the flight.

13

B AC K I N T I M E

urodziny LOT-u

w 1940 r. uruchomienie połączeń atlantyckich, co stawiałoby linię w awangardzie ówczesnych przewoźników.

Po wybuchu II wojny światowej duża część lotników brała udział w walkach powietrznych na różnych frontach. To też o nich sir Winston Churchill powiedział: „Nigdy w historii wojen tak wielu nie zawdzięczało tak wiele tak nielicznym”. W czasie wojny flota PLL LOT praktycznie przestała istnieć, jednak już na początku 1945 r., tuż po wycofaniu się wojsk niemieckich z całkowicie zniszczonej stolicy, Polskie Radio nadawało komunikaty, żeby pracownicy LOT-u stawili się jak najszybciej w Warszawie. 18 lipca 1945 r. reaktywowano Przedsiębiorstwo Państwowe PLL LOT, którego pierwszym dyrektorem zostaje Wojciech Zieliński, przedwojenny prokurent. „Lotnisko Okęcie było całkowicie zbombardowane, hangary zniszczone, poryte pasy, sprzętu nie było, do dyspozycji mieliśmy tylko to, co dostaliśmy od Rosjan” – mówił Ludwik Schultz, pilot, który jako jeden z pierwszych pojawił się w Warszawie.

Dzięki niesamowitemu wysiłkowi przedwojennych pracowników linia zaczęła organizować się od nowa.

Na początku LOT latał na przerobionych samolotach Li-2. Rolę foteli pasażerskich pełniły drewniane ławki przymocowane do ścianek kadłuba. Niedługo później LOT kupuje dziewięć samolotów DC-3 i uruchamia regularne połączenia krajowe oraz loty do Berlina, Paryża, Sztokholmu i Pragi. Kolejne samoloty we flocie to Ił-12 i Ił-14, dzięki którym udaje się uruchomić połączenia do Brukseli, Bukaresztu, Budapesztu i Kopen1929 r. – powstają Polskie Linje Lotnicze hagi. We flocie pojawiały się nowe typy samolotów LOT. Obok: Wacław i mimo niesprzyjających warunków politycznych LOT Makowski z załogą rozwijał się, otwierając kolejne połączenia. Pierwszy przeleciał Atlantyk samolotem Lockheed milion przewiezionych pasażerów świętowano w 1955 r.

L-14H Super Electra. ❚ Na rok przed 40. jubileuszem, w 1968 r., LOT otrzymuje The Polskie Linje pierwsze samoloty odrzutowe – Tu-134, które zastąLotnicze LOT airline is piły wolniejsze i mniej komfortowe samoloty turestablished. The first trans-Atlantic flight of bośmigłowe na dalszych trasach europejskich.

Wacław Makowski and W 1969 r. na stanowisko dyrektora naczelnego zostaje crew with the Lockheed powołany Włodzimierz Wilanowski – człowiek legenda, L-14-H Super Electra.

14

flights in 1940. This, what would have positioned the company as the unquestionable leader on the aviation market.

With the outbreak of World War II, many pilots fought aerial battles on different fronts. The famous words of Sir Winston Churchill: “Never was so much owed by so many to so few” also referred to them. LOT Polish Airlines practically ceased to exist during the war, but when German troops withdrew from the completely destroyed Polish capital in early 1945, Polish Radio began to urge LOT employees to return to Warsaw.

LOT was reactivated on 18 July 1945. Wojciech Zieliński, the company’s pre-war proxy, was appointed its first post-war General Manager. “Okęcie Airport had been severely bombed, the hangars were destroyed, strips churned up, there was no equipment, everything we had, we got from the Russians”, recalled pilot Ludwik Schultz, one of the first to return to Warsaw. The airline managed to resume operations, thanks to an enormous effort on the part of pre-war employees. LOT initially operated converted Li-2 aircraft. The seats were replaced with wooden benches attached to the sides of the fuselage. Nine DC-3 aircraft were soon purchased and regular domestic connections plus flights to Berlin, Paris, Stockholm and Prague commenced. IL-12 and IL-14 aircraft were later added and operated on flights to Brussels, Bucharest, Budapest and Copenhagen. Over time, the fleet was expanded with new types of aircraft and LOT continued to add new connections to its grid despite the unfavourable political climate.

The airline celebrated flying one million passengers in 1955. In 1968, a year before its 40th anniversary, LOT received its first jet airliners – TU-134s replaced the slower and less comfortable turboprop-engine aircraft on longer European routes.

The legendary Włodzimierz Wilamowski was appointed General Manager in 1969. It was through



15

1939–1945 r. Pracownicy LOT-u wchodzą w skład polskich i brytyjskich sił powietrznych. ❚ 1939-1945, LOT employees serve in both the Polish and British airforce.

16

urodziny LOT-u

który dzięki uporowi, korzystając z otwarcia Polski na świat, nabył pierwsze samoloty dalekodystansowe typu Ił-62. Pierwszy lot międzykontynentalny odbył się w 1973 r. Dwa lata wcześniej LOT po raz pierwszy przewiózł milion pasażerów w ciągu jednego roku. Ta dekada to kolejny złoty okres – żuraw pojawia się praktycznie na wszystkich kontynentach.

Kunszt pilotów i nawigatorów pozwala nawet mimo słabego wyposażenia radzieckich samolotów wykonywać loty nad biegunem północnym.

Ogłoszony w grudniu 1981 r. stan wojenny oznacza zawieszenie połączeń lotniczych. Wiosną 1982 r. zaczęto sukcesywnie uruchamiać loty, jednak w dużo skromniejszym zakresie. Połączenia atlantyckie wznowiono dopiero dwa lata później. Kolejny przełom nastąpił pod koniec lat 80., kiedy nadszedł czas wymiany wyeksploatowanych już radzieckich samolotów Ił-62. Na fali nadchodzącej odwilży zezwolono na zakup nowoczesnej, zachodniej maszyny – Boeinga 767. I tak wraz z upadkiem żelaznej kurtyny także dla LOT-u nastały nowe czasy.

Ostatnia dekada XX w. to czas wymiany floty – radzieckie samoloty zostały zastąpione przez nowoczesne Boeingi, Embraery i ATR-y. Zwiększa się też liczba połączeń, zwłaszcza w Europie. W roku 2003 LOT wchodzi do sojuszu Star Alliance. Wejście Polski do Unii Europejskiej oznacza stopniowe uwolnienie europejskiego nieba, większą liczbę połączeń i większą konkurencję.

Dziś LOT ma w swojej flocie 13 Dreamlinerów, które do połowy maja tego roku wykonały ponad 23 tys. rejsów, wylatując w powietrzu ponad 190 tys. godz.

W sezonie letnim zaplanowanych jest ponad 75 tys. połączeń, w tym rejsy do Miami, Bejrutu i Delhi.

Mówiąc o Locie, nie można nie wspomnieć o ludziach.

Mało jest firm, w których pracuje tak wielu pasjonatów (personelu lotniczego i pokładowego oraz tych, którzy dbają o to, by loty odbywały się na czas, i o Państwa komfort na pokładzie). Dla wielu pokoleń pracowników LOT stał się drugim domem. ■

his persistence that LOT procured its first IL-62s for long-haul flights when Poland opened up to the world. The inaugural transcontinental flight was made in 1973. LOT had flown one million passengers in just twelve months two years earlier. The decade marked another golden age in the history of LOT – the famous crane was seen almost every continent.

Demonstrating superb skills, pilots and navigators managed to fly the poorly equipped Russian planes over the North Pole.

Flights were suspended when martial law was declared in December 1981, but successively relaunched in the spring of 1982, although their range was limited. Trans-Atlantic services were not resumed until 1984. Another breakthrough came in the late 1980s when the worn-out Russian Il-62s were replaced. Seeing the coming thaw, the authorities endorsed the purchase of a very modern Western aeroplane – the Boeing 767. The fall of the Iron Curtain ushered in a new era for LOT. The final decade of the 20th century witnessed a fleet renewal – Russian planes were replaced with modern Boeing, Embraer and ATR aircraft. The number of connections surged. In 2003, LOT joined Star Alliance.

Poland’s accession to the EU brought a liberalisation of European airspace, more connections, and consequently, fiercer competition.

Today, LOT has 13 Dreamliner in its fleet. These aircraft have operated over 23,000 flights over 190,000 hours by mid May. Over 75,000 flights are scheduled for the upcoming summer season, including Miami, Beirut and Delhi.

But we cannot talk about LOT without mentioning its people. There are few organisations where so many people are so passionate about their work. Flight and cabin crew personnel and all those other people who ensure punctual operations and travel comfort. For many generations of employees LOT has become their second home. ■

©ARCHIWUM PLL LOT (6)

B AC K I N T I M E



17

THE BEST OF

lalki

DA M Y M A L O WA N E The world of dolls

PRZYNOSZĄ SZCZĘŚCIE I BOGACTWO, CHRONIĄ PRZED ZŁEM, A NAWET PODRÓŻUJĄ PO ŚWIECIE ZE SWOIMI WŁAŚCICIELAMI. POZNAJ NIESAMOWITE HISTORIE LALEK, KTÓRE OD WIEKÓW ZACHWYCAJĄ DZIECI I DOROSŁYCH. ❚ THEY BRING LUCK AND FORTUNE, AND WARD OFF EVIL. SOME EVEN TRAVEL THE WORLD WITH THEIR OWNERS. DISCOVER THE AMAZING STORIES OF THE DOLLS THAT HAVE INSPIRED CHILDREN AND ADULTS ALIKE FOR CENTURIES. tekst | by rafał wojciechowski

HINA-NINGYŌ Przekazywane z pokolenia na pokolenie potrafią kosztować nawet milion jenów.

Tradycyjnie cały komplet składa się z 15 postaci ułożonych na 7-stopniowym stelażu pokrytym czerwoną tkaniną. Na szczycie zasiada dairi-bina, czyli para arystokratów. Lalka męska trzyma w ręku shaku – drewnianą deszczułkę, a żeńska – wachlarz z motywem sosny. Lalki wystawiane są jedynie z okazji Hina-matsuri, czyli Święta Dziewczynek w Japonii. ❚ Passed from one generation to another, they can cost a million yen. A traditional set consists of 15 characters arranged on a seven-tier platform trimmed with red fabric. The top tier is occupied by dairi bina, or an aristocratic couple. The male doll holds a shaku, or a wooden sceptre,

in its hand, while the female clutches a fan with a pine motif. The dolls are displayed exclusively to celebrate Hina matsuri, or Girls’ Day.

LALKI SŁOWIAŃSKIE

Slavic dolls

Miały charakter magiczny: chroniły przed złem i spełniały marzenia. Mogły je wykonywać tylko panie, symbolizowały bowiem kobiecość i macierzyństwo. Nie wolno im było jednak przerywać procesu tworzenia, aby nie „skaleczyć” losu. Skąd jednak u nich brak twarzy? Oczy to zwierciadło duszy, a lalki jej mieć nie mogły, żeby nie spełniały własnych życzeń. ❚ Slavic dolls were magical – they protected their owners against evil and made their dreams come true. They could only be made by women, as they symbolised femininity and motherhood. The women who made them could not stop the work once they had started as this might have “injured” fate.

18

XIX-WIECZNE PANIE

19th-century dolls

Dawniej lalki nie wyglądały jak dzieci.

Przedstawiały dorosłe kobiety i zamawiano dla nich kreacje u znanych projektantów. Od ok. 1800 r. zaczęto używać wosku. Był on jednak zbyt wrażliwy na ciepło, dlatego ok. 1830 r. pojawiają się lalki porcelanowe pierwotnie dla dzieci z zamożnych rodzin. ❚ Old dolls did not resemble children. They depicted adult women and were dressed by celebrated designers. From approx. 1800, they were made from wax. As wax is sensitive to heat, they were replaced by china dolls around 1830. These were mainly designed for children from affluent families.



www.samsonite.pl

Samsonite is a registered trademark of / est une marque déposée de Samsonite IP Holdings S.à.r.l. © 2019 Samsonite

THE BEST OF

lalki

LOOK THEP Swoim właścicielom przynoszą szczęście. Tajowie nazywają je „anielskimi dziećmi” i traktują jak żywe istoty. Jedna z linii lotniczych pozwoliła na zakup dla lalek biletu lotniczego, mogły one siedzieć jednak tylko przy oknie. ❚ They bring their owners luck, health and fortune.

Thai people call them “child angels” and treat them like living creatures. One airline even sold a window seat ticket for a doll travelling alone.

MONSTER HIGH

INUICKIE

Inuit dolls

U Inuitów lalki służyły głównie do edukacji. Młode kobiety, bawiąc się nimi, uczyły się umiejętności niezbędnych do przetrwania, takich jak przygotowanie skóry, szycie czy właściwe wykorzystanie materiałów i wzorów. To właśnie dlatego większość z nich ma na sobie futro lub skórę. Najstarsze zostały odnalezione na wyspie Bathurst i mają ponad 2 tys. lat. ❚ Inuit dolls were mainly educational tools. Young women use them to learn skills essential for their survival, e.g. skin preparation, sewing, and practical use of materials and designs. This explains why most of these dolls are clad in fur or leather. The oldest ones were discovered at Bathurst Island, Canada, and go back more than 2,000 years.

Budzą grozę, są w końcu potomkami potworów takich jak Dracula, Frankenstein czy zombie. Ich współczesne odpowiedniki różnią się jednak od swoich pierwowzorów. ❚ As the descendants of famous monsters like Dracula, Frankenstein and zombie, they inspire terror all over the world. They are, however, very different from their precursors.

AKUABA

MATRIOSZKA Matrioshka doll... czyli po rosyjsku „matka”, choć początkowo składała się też z figurek chłopców. Powstała w 1890 r. z rąk rosyjskiego tokarza, a jej pierwowzorem była prawdopodobnie figurka mędrcy Fukurumy przywieziona z wyspy Honsiu. Pierwsza matrioszka składała się z ośmiu elementów, jednak prawdziwa rekordzistka liczy ich aż 100. ❚ Although matrioshka means mother in Russian, it originally featured stacked figurines depicting boys. It was made in 1890 by a Russian craftsman and was probably modelled on nesting figures of the wise man Fukuruma from the island of Honshu. The first Russian nesting doll consisted of eight elements, but the current record holder has a hundred.

Oznacza dosłownie „dziecko Akui”, kobiety, która w obawie o swoją ciążę odwiedziła miejscowego kapłana. Ten poradził jej noszenie na plecach drewnianej lalki, którą miała się opiekować jak prawdziwym dzieckiem. Akua urodziła zdrową dziewczynkę, a figurki stały się popularne w całej Afryce. Ich szyje ozdabiają małe pierścionki symbolizujące zdrowie i urodę, zaś głowa w kształcie dysku ułatwia noszenie na plecach. ❚“Akuaba” literally means “the child of Akui”, a woman who feared for her pregnancy and visited a local priest. He advised her to carry a wooden doll on her back, as this would take care of her real child. Akua gave birth to a healthy girl, and the figures became popular all across Africa.

20



Lody stworzone, by cieszyć oko i rozpieszczać podniebienie

THE BEST OF

lalki

BARBIE Blond włosy, kostium kąpielowy w czarno-białe pasy, wzrok skierowany lekko w bok, cena: 3 dol. Oto opis pierwszej Barbie, która trafiła do sklepów w 1959 r.

Zawsze piękna i dobrze ubrana, nosiła stroje Gucci, Versace czy Dolce & Gabbana. Nie wszędzie jednak cieszyła się taką sławą, w Arabii Saudyjskiej była bowiem zakazana. ❚ Blond hair, a black and white striped swimsuit, eyes glancing sideways; the price: only USD 3.

That describes the first Barbie doll, launched in 1959. In addition to being a model, she has 150 other professions under her belt. Always beautiful and dressed to kill, she has been donning Gucci, Versace, and Dolce & Gabbana for years.

But she doesn’t enjoyed this status everywhere – Barbie is banned in Saudi Arabia.

MADAME ALEXANDER To ona w 1953 r. wypuściła na rynek pierwszą lalkę modelkę o imieniu Cissy. Na swoim koncie Amerykanka ma też lalki wielu znanych osób, jak choćby postać Królowej Elżbiety czy lalki z książek i filmów takich jak Alicja w krainie czarów czy Przeminęło z wiatrem. Dzisiaj uchodzą one za kultowe i są obiektem pożądania wielu kolekcjonerów. ❚ The real Madame (i.e. Beatrice) Alexander launched the first model doll, called Cissy, in 1953. She also created doll versions of many celebrated figures, including Queen Elizabeth, and dolls inspired by characters from novels and books, such as Alice in Wonderland and Gone with the Wind. Today, they are seen as icons and are extremely collectible.

BABE BORN Płacze prawdziwymi łzami, pije z butelki, moczy pieluszkę, robiąc siusiu (po naciśnięciu na pępek), a położona zasypia, zamykając oczka. Czy tak właśnie brzmi spełnienie dziecięcych marzeń? Niemiecka firma Zapf Creation spełnia je już od prawie 30 lat. ❚ This one cries real tears, drinks from a bottle, wets its nappy (after you press its bellybutton), and closes its eyes when you put it to sleep. Does that sound like making a child’s dream come true? The German company Zapf Creation has been making dreams come true for nearly 30 years.

FROZEN CHARLOTTE Zamrożona Charlotte powstała w USA w epoce wiktoriańskiej, a inspiracją do stworzenia porcelanowych laleczek był wiersz napisany przez dziennikarza Seba Smitha o tym samym tytule. Utwór opowiadał prawdziwą historię młodej damy, która z powodu mrozu i zbyt skąpego stroju nie dojechała na bal. ❚ Frozen Charlotte was designed in the US during the Victorian era. The series of small china dolls was inspired by a poem with the same title written by journalist Seb Smith. It told of a true story of a young lady who never got to a ball.

22

W średniowieczu lalki miały przede wszystkim zbliżać człowieka do Boga. Dlatego dzieci bawiły się figurkami przedstawiającymi świętych. Egli to jednak bardziej współczesna wersja, popularna głównie w Niemczech.

Służą głównie do opowiadania historii biblijnych. ❚ In the Middle Ages, dolls were mainly made to bring man closer to God and children mainly played with figures representing saints or Jesus and Mary. Egli, a modern take on medieval dolls, is mainly popular in Germany. Most are used to present Biblical stories.

© M . P.

EGLI

992 KAWAŁKI WOLNO BARWIONEGO DREWNA

Zapraszamy do nowo otwartego salonu w DOMOTECE przy Malborskiej 41 w Warszawie, by doświadczyć marki Vinotti w zupełnie nowej odsłonie i poznać najnowsze, unikatowe kolekcje.

MODA Collection

vinotti.eu

I N S P I R AT I O N S

Festiwal Słowian i Wikingów

P OWRÓT DO PRZESZŁOŚCI Return to the past INSCENIZACJE BITEW, ZDOBYWANIE GRODU, DAWNE ŚLUBNE OBRZĘDY – TO TYLKO NIEKTÓRE ATRAKCJE, JAKIE CZEKAJĄ NA UCZESTNIKÓW FESTIWALU SŁOWIAN I WIKINGÓW NA WYSPIE WOLIŃSKA KĘPA W WOLINIE. TYMCZASEM PRZYPOMNIJMY SOBIE POPRZEDNIE EDYCJE. ❚ BATTLE REENACTMENTS, CONQUERING A CITY, ANCIENT NUPTIAL RITUALS - THESE ARE JUST SOME OF THE ATTRACTIONS AT THE SLAVS AND VIKINGS FESTIVAL ON THE ISLE OF WOLIŃSKA KĘPA IN WOLIN. THIS TIME WE TRAVEL BACK IN TIME TO REVISIT ITS PREVIOUS EDITIONS.

24

25



trójmiejskie Festiwal Słowian wybrzeże i Wikingów

©CREDITS

II NN SS PP II RRAT AT II O O NN SS

26

Festiwal Słowian i Wikingów, czyli cykliczna impreza plenerowa w formie REKONSTRUKCJI HISTORYCZNEJ, to jedno z największych tego typu wydarzeń w Europie. Wśród najważniejszych atrakcji są m.in. WIELKIE INSCENIZACJE BITEW wikingów i Słowian, przedstawienia dawnych obrzędów, np. ślubu – na podstawie wikińskich sag. ❚ The Slavs and Vikings Festival, an annual OPEN-AIR HISTORICAL REENACTMENT, is one of the biggest events of its kind in Europe. Its main highlights include GRAND REENACTMENTS OF BATTLES fought by Vikings and Slavs, and presentations of old rites, including nuptial rituals, based on Viking sagas.

27



II NN SS PP II RRAT AT II O O NN SS

trójmiejskie Festiwal Słowian wybrzeże i Wikingów

© S PAC E T E L E S CO P E S C I E N C E I N ST I T U T E / N A SA

Ponadto na wodzie rozgrywają się BITWY REPLIK WIKIŃSKICH I SŁOWIAŃSKICH OKRĘTÓW, a na średniowiecznym jarmarku odwiedzający mogą kupić rekonstrukcje i kopie ubrań, wyrobów rękodzieła, a także skosztować dawnych potraw. Tegoroczna, 25. edycja festiwalu odbędzie się w dniach 2–4 SIERPNIA. ❚ Nautical events include BATTLES FEATURING REPLICAS OF VIKING AND SLAVIC SHIPS, while the medieval market will be offering replicas and reconstructions of clothes, arts and crafts and examples of dishes inspired by ancient recipes. This year, the 25th edition of the festival in Wolin will be held on 2-4 AUGUST.

28

PROMOCJA

Niektórzy wybierają słuchawki, które doskonale brzmią. Inni kierują się wyglądem.

Jedni i drudzy pokochają nowe słuchawki Panasonic HTX90N, które łączą kultową stylistykę i najnowocześniejszą technologię audio.

Some choose headphones that offer excellent sound. Others opt for great looks.

Both will love the new Panasonic HTX90N headphones combining classic design and state-of-the-art audio technology.

STYL I MOC

STYLISH AND POWERFUL Panasonic wprowadził właśnie na rynek słuchawki, które ucieszą nie tylko gadżeciarzy, ale także melomanów. To słuchawki nauszne HTX90N. Zapewniają potężne i mocne basy, a ich klasyczno-nowoczesny styl łączy w sobie zarówno elementy retro, jak i te inspirowane teraźniejszością.

Są bezprzewodowe i lekkie. W modelu HTX90N zastosowano technologię redukcji szumów, co tworzy optymalne warunki do słuchania muzyki. Udoskonalające dźwięk 40-milimetrowe głośniki z magnesem neodymowym gwarantują bogactwo odtwarzanych dźwięków. Daje to wyraźne i dynamiczne brzmienie niskich tonów, co dla melomanów jest szczególnie ważne.

Wzmacniacz basów podnosi poziom niskich dźwięków — wystarczy w dowolnej chwili nacisnąć przycisk, aby doświadczyć nowych muzycznych doznań.

I jest coś więcej. Słuchawki te są idealne na długą podróż - mają akumulator

29 Więcej szczegółów na www.panasonic.com oraz

o tak dużej pojemności, że można ich używać całą dobę bez ponownego ładowania. Słuchawkami można sterować za pomocą wbudowanej funkcji Asystenta Głosowego z poziomu smartfona. Fantastyczną funkcjonalość słuchawek dopełnia ich pełn elegancji wygląd. Słuchawki dostępne są w trzech kolorach: matowo-czarnym, waniliowym i granatowym.

The sound-enhancing 40 mm drivers with neodymium magnets ensure the delivery of rich sound. They also amplify low sound, which is particularly important to music lovers. The Bass Enhancer increases the level of low-frequency sound with the touch of a button whenever you need it to expand the ways in which you experience the music you love.

Panasonic has just launched new over-ear headphones that are a dream come true not only for those who love great design but also those who go for nothing less than the best possible sound effects.

The HTX90N headphones are here. They offer powerful, enhanced bass, and their retro modern style combining vintage inspired design and present influences. The headphones are wireless and light. The HTX90N model is fitted with noise cancelling technology which creates the best possible conditions for listening to music.

But there is more. These headphones are ideal for long-time wear during travelling – a high-capacity rechargeable battery enables 24-hour continuous use. The headphones are controlled via an embedded Sound Assistant functionality connected with the smartphone. This is a fantastic feature and the design is very stylish. Available in matte black, vanilla white and indigo navy.

Instagramie @panasonic_is_now

WHY

USA

TU ZAWSZE JEST CIEPŁO, PIASEK MA NIEMAL BIAŁY KOLOR, WODA JEST LAZUROWA, ARCHITEKTURA ZASKAKUJE, A NIEZLICZONA LICZBA BARÓW I RESTAURACJI NIE POZWALA ZASNĄĆ. CZEGO CHCIEĆ WIĘCEJ? ❚ IT IS ALWAYS HOT HERE AND THE SAND IS ALMOST WHITE, THE OCEAN IS AZURE BLUE AND THE ARCHITECTURE SURPRISES. THE MULTITUDE OF BARS AND RESTAURANTS WILL KEEP YOU UP ALL NIGHT. WHAT MORE WOULD YOU WANT? tekst | by marianna kucharska

MIAMI SPACER – START A walk around town SONNY I RICO Sonny and Rico

W nadmorskim Bayfront Park (13 ha) z charakterystyczną fontanną i amfiteatrem odbywają się największe plenerowe imprezy. Tu warto zacząć spacer po mieście. Na zdj. obok słynna Wieża Wolności, którą wybudowano w 1924 r. ❚ The seaside Bayfront Park (13 ha) with its distinct fountain and open-air theatre is the venue of the largest open-air events.

A great place to being your tour. Right: The Freedom Tower erected in 1924.

Pamiętacie tę dwójkę przystojniaków z telewizyjnego Miami Vice? Kręcony w South Beach serial zwrócił uwagę świata na tę część miasta. Pod koniec lat 80. zaczęli napływać tu artyści, projektanci i inwestorzy. Dziś to jedna z najbogatszych dzielnic handlowych. ❚ Rememer this handsmoe duo from Miami Vice? The show was filmed on location in South Beach and an interest in the city which resulted in an inflow of designers and investor in the late 1980s. Today, it is a shopping heaven.

W najbardziej tradycyjnej postaci köttbullar czyli klopsiki robi się z mielonej wieprzowiny i wołowiny, śmietany, jajek i cebuli. ❚ In its most traditional version,

COLOURFUL Wynwood to najbardziej kolorowa dzielnica Miami. Do niedawna była zaniedbaną częścią miasta, dziś zmieniła się w stolicę sztuki z luksusowymi galeriami mody i ekskluzywnymi butikami. ❚ Wynwood is the most colourful district of Miami. It used to be a derelict part of town but has been transformed into an art district with high-end galleries and boutiques.

30

Kolorowe drinki, np. The Hurricane, wydają się na stałe przylepione do dłoni bywalców barów w South Beach. ❚ The Hurricane and other colourful cocktails are a staple “accessory” in Miami.

W dzielnicy Little Havana zjecie pyszne kubańskie kanapki i burgery (kotlet jest doprawiany papryką i kiełbasą chorizo). ❚ In Little Havana you will eat the best Cuban sandwiches.



©CREDITS

WHY

USA

TROPIKALNY OGRÓD Tropical garden Pelikany, żurawie kanadyjskie, flamingi, ale też pantery czy jaguary. To tylko niektóre zwierzęta, jakie spotkacie w licznych parkach i rezerwatach przyrody na Florydzie.

Jednym z nich jest słynny Park Narodowy Everglades (70 km od lotniska w Miami), czyli największy obszar dzikiej przyrody subtropikalnej w USA. ❚ Pelicans, Canadian cranes, flamingoes, panthers and more. These are just some of the species you will come across in the Florida’s parks and reserves. One is Everglades Nature Park (70 km from the Miami airport), the largest subtropical nature zone in the USA.

ALEJA GWIAZD Alley of stars

Kuchnia Florydy stoi rybami i owocami morza. Stałą pozycją w restauracyjnych menu są skorupiaki, w tym szczególnie cenione homary i kraby. ❚ Florida cuisine is rich in fish and seafood. Lobsters and crabs are a favourite dish here.

UWAGA! KROKODYL Beware of the crocodile Zoo Miami to największy i najstarszy tego typu ogród na Florydzie. Jest domem dla ponad 3 tys. zwierząt reprezentujących ponad 500 gatunków, z których 40 jest zagrożonych wyginięciem. ❚ The Miami Zoo is the largest and oldest zoological garden in Florida. It is home to over 3,000 animals representing over 500 different species, of which 40 are threatened with extinction.

NA PEŁNYCH OBROTACH At full speed Jeśli lubicie tańce do białego rana – South Beach jest dla was. Świetne restauracje, luksusowe hotele i jeden z najsłynniejszych bulwarów świata, czyli Ocean Drive. ❚ If partying the night away is your thing – South Beath is the place to go. Excellent restaurants, luxurious hotel and the Ocean Drive – one of the most famous boulevards in the world.

32

WIZYTÓWKA MIAMI BEACH The landmark of Miami Beach Są nią zachwycające pastelowe domy i wille w stylu art déco. To jedno z największych skupisk architektury tego XX-wiecznego stylu na świecie – w całym mieście zachowało się ponad 900 budynków wybudowanych w większości w latach 20. i 30. ub.w. ❚ The breath-taking pastel-hued houses and art deco villas. It is one of the largest centres of art deco style in the world. The city boasts having over 900 buildings dating back to the 1920s and 1930s.

Połączenia Connections WAW–MIA–WAW

4 razy w tygodniu ❚ 4 times a week

Więcej informacji na ❚ More information on lot.com

lot.com

© A D O B E STO C K ( 4 ) , I STO C K P H OTO ( 5 ) , S H U T T E R STO C K , M . P.

To tu, w Miami Beach, gwiazdy kina takie jak Sharon Stone, Sylvester Stallone, Kevin Costner czy Sean Connery pojawiały się, by nakręcić swoje filmy. Dziwicie się? Biały piasek i lazurowa woda świetnie oddają nastrój tropików. Warto poświęcić popołudnie, by pospacerować promenadą usianą palmami. ❚ Miami Beach is where many films starring celebrity actors such as Sharon Stone, Sylvester Stallon, Kevin Costner or Sean Connery were filmed. The white sand and azure water are the perfect filming location.

TWOJE TWOJE ŻYCIE. ŻYCIE. TWOJE TWOJE ZASADY. ZASADY.

TWÓJ TWÓJ PRYSZNIC. PRYSZNIC. TWÓJ TWÓJ RUCH. RUCH. GROHE GROHE SMARTCONTROL SMARTCONTROL

Przyjemność Przyjemność kąpieli kąpieli dzięki dzięki mocy mocy trzech trzech natrysków. natrysków. grohe.pl grohe.pl

JOURNEY OF A LIFETIME

Szwajcaria Skopje

Z AC Z ĄĆ O D N O WA Turning over a new leaf MACEDONIA PÓŁNOCNA PISZE SWOJĄ HISTORIĘ OD NOWA, Z ROZMACHEM TWORZĄC ODMIENNE OBLICZE STOLICY, SKOPJE. ❚ NORTH MACEDONIA IS REWRITING ITS HISTORY ON A GRAND SCALE, AND THE CAPITAL, SKOPJE, IS GETTING A FACELIFT.



34

©CREDITS

tekst | by michał głombiowski

35 

©CREDITS

Litwa

1

2

J

1. Most Sztuki nad rzeką Wardar. 2. Dzielnica Čaršija, czyli punkt obowiązkowy w Skopje. 3. Słynny Kamienny Most pochodzący z czasów osmańskich to dziś symbol miasta.

4. Wnętrze cerkwi Świętego Pantelejmona w Nerezi.

5. Kuchnia bałkańska stoi mięsem, w Skopje się o tym przekonacie. ❚ 1. Art Bridge. 2. The Čaršija district, or the must-see of Skopje. 3 The famous Stone Bridge dating back to Ottoman times is a city landmark. 4. Interior of the Church of St Panteleimon in Nerezi. 5. The Balkan cuisine is rich in meat dishes and Skopje is the place to go for great local food.

36

ednym się podoba, drugim nie – mówi kelnerka, podsuwając nam parujące półmiski. – Ale wszyscy chcą to zobaczyć. Nad przyniesionym przez nią talerzem tas kebab – długo duszonymi kawałkami wołowiny z warzywami – rozmawiamy o nowym pomyśle na centrum stolicy Macedonii Północnej, Skopje. – Wcześniej królowała tu socjalistyczna zabudowa – mówi. – Dziś jest nowocześnie. Kilka lat temu turyści zwiedzali jedynie starą dzielnicę Carsija, teraz przyjeżdżają tu także po to, by zobaczyć centrum. Uważam, że to dobrze.

W 2010 r. macedoński rząd postanowił przebudować ścisłe centrum miasta. W ciągu kilku lat zamieniło się ono w kroplę bizantyjskiego przepychu. Nowe Skopje tonie w obfitości: stylów, kolorów, pomysłów. Niczego podobnego nie ma w całej Europie. Fasady z lustrzanych szyb, których architekci w innych krajach unikają jak ognia przynajmniej od lat 80. ubiegłego wieku, mają się tu doskonale. Nieskończony las klasycystycznych kolumn. Portyków i tympanonów. Gargantuiczne pomniki walecznych jeźdźców na koniach, imitacje Statuy Wolności, wieży Eiffla, wyglądające, jakby ktoś użył polecenia „kopiuj-wklej”. Program „Skopje 2014” (nazwa wzięła się od roku, w którym planowano zakończyć prace, w rzeczywistości przeciągnęły się one o kila lat) został pomyślany jako wstęp do nowej historii Macedonii Północnej. Oprócz gigantycznych budowli rządowych powstało kilkaset rzeźb, których twórcami w większości są artyści amatorzy. Zamawiając u nich figury, rząd chciał „oddać Macedonię ludowi”. Tłumaczy, że modernizacja jest znakiem siły kraju oraz próbą przyciągnięcia zagranicznych turystów.

I rzeczywiście, przyjezdnych pojawia się coraz więcej.

4

“Some like it, others not so much”, says the waitress as she places steaming dishes in front of us. “But it piques everyone’s interest. Everyone wants to see it.” As we sit over our plates of tas kebab (chunks of long-stewed beef with vegetables), we discuss the new concept for the centre of Skopje. The city’s complete makeover.“It used to be dominated by heavy Socialist architecture”, she says. “Now, it’s modern. Until a few years ago, tourists only ever visited the old Čaršija district. Now, they come to see the centre. I think it’s good.”

In 2010, the North Macedonian government set about remodelling the heart of the city into an island of byzantine opulence. New Skopje is drowning in an abundance of styles, colours and concepts. It’s the only pla-

3

©SHUT TERSTOCK (2), ISTOCK (2), ADOBE STOCK , HEMIS/EAST NEWS

5

RADOŚĆ W PORTFELU Prawdziwy puls Skopje bije jednak wciąż nie w centrum, lecz w dzielnicy Čaršija. W kwartale niskich budynków pamiętających czasy otomańskie – liczącej ponad pięćset lat zabudowie poprzetykanej smukłymi minaretami meczetów, kopulastymi dachami tradycyjnych hammamów, piętrowymi karawanserajami. Stara dzielnica bazarowa nie zmieniła swoich przyzwyczajeń – wciąż się tu handluje. Kluczę wąskimi uliczkami, mijając pogrążone w półmroku pomieszczenia zapełnione po sufit skórzanymi torbami, ręcznie wyrabianą biżuterią, ceramiką, miedzianymi zestawami do kawy.

Przystaję przed dawnymi tureckimi łaźniami, w których dziś zamiast półnagich ciał otulonych obłokiem

ce of its kind in Europe. Mirrored glass facades, abandoned by architects elsewhere, at least since the 1980s, are ubiquitous here. As are classicist colonnades. Porticos and tympanums. Gargantuan monuments depicting valiant horsemen, women with giant breasts and 20th-century socialist activists. Replicas of the Statue of Liberty, and the Eiffel Tower that look as if they’ve been copied and pasted. Even an Arc de Triomphe. The programme “Skopje 2014” (the name refers to the intended date of completion, but it took a few years longer) was designed as an introduction to the new history of North Macedonia. In addition to gigantic neo-Modernist government edifices, the project introduced hundreds of sculptures, many of which were designed by amateur artists, as the government wanted to “give Macedonia back to the people.” The government explains that the makeover is a sign of the country’s power and an attempt at attracting foreign tourists. Well, and they’re pouring in.

A WALLET-FRIENDLY PLACE Contrary to the impression conveyed by government plans, new investments, and the influx of big money, the real centre of Skopje is the Čaršija district. A quarter crammed with low developments dating back over 500 years to the days of the Ottoman Empire, buildings studded with slender mosque minarets, traditional hammam domes, and single-storey caravanserais.

The old bazaar district has not changed and still does



37

Górne zdj.: na Starym Mieście w Skopje (Čaršija) kupicie nie tylko pamiątki, ale też przyprawy.

Prawe zdj.: meczet Murat Pasha. Na zdj. poniżej: łuk triumfalny z płaskorzeźbami przedstawiającymi wydarzenia z macedońskiej historii. ❚ Top: You can buy souvenirs but also spices in the Old Townof Skopje (Čaršija).

Right: the Murat Pasha mosque. Below: The Arc de Triomphe with bas reliefs depicting Macedonian historical events.

38

Skopje

gorącej pary widać dziesiątki czekających na kupca obrazów i antyków. Odbijam w bok, by trafić do restauracji z krzykliwymi napisami wyklejonymi na szybie. Te kolorowe czcionki układające się w nazwę lokalu lub zachwalające najlepsze dania są dla mnie kwintesencją Bałkanów, estetyką, która wpierw zadziwia, ale do której po jakimś czasie zaczynasz tęsknić.

Macedonia Północna nadal jest niedroga. To zresztą jedna z przyczyn coraz większego zainteresowania tym krajem wśród turystów. Zamawiam proste danie: trochę zielonej sałaty, pieczoną cukinię i paprykę, kozi ser, gołąbki z liści winogron, chleb, pastę z papryki, oliwy, czosnku i bakłażana, kiełbaski kepabi. Duży kufel piwa Zlaten Dab. Mocną aromatyczną kawę. Za falę wypełnionych po brzegi talerzyków zalewających stolik płacę równowartość 7 euro. Uiszczając rachunek, uświadamiam sobie, że to miasto pozwala mi podróżować bez ciągłego myślenia o pieniądzach i nerwowego spinania budżetu. – Jeżeli przejadła ci się najnowsza odsłona Skopje, a nie chcesz tkwić jedynie w

a roaring trade. I walk down winding alleys, past shops drowned in semi-darkness, packed with leather bags, handmade jewellery, pottery and copper tea sets. stop in front of old Turkish baths, where, instead of half-naked bodies blanketed in hot steam, there are rows of paintings and antiques waiting to be sold. I make a turn to get to a restaurant whose windows are decorated with gaudy inscriptions. The bright fonts that form the name of the eatery and promote its star dishes are quintessentially Balkan. The aesthetics can take you aback at first, but you eventually begin to miss it.

North Macedonia is still cheap. This helps explain its increasing popularity with tourists. I order a simple dish: a bit of lettuce, roast courgettes and peppers, goat cheese, dolma, warm bread, pepper, olive, garlic and aubergine spread plus filling kepabi sausages.

A large mug of Zlaten Dab beer. And very aromatic coffee. I pay the equivalent of EUR 7 for a table laden with plates brimming with food and as I pay the bill, I realise that I don’t have to think about money here.

“If you’ve had enough of the revamped Skopje, and you don’t want to get stuck in its historical districts, I know just the place”, suggests a waiter when I ask him for a place to visit. “It’s my small secret. I spend a lot of time there whenever I want some peace and quiet.”

The place just happens to be the Museum of Contemporary Art, which is located on the edge of the Čaršija district. A haven of good taste and aesthetics that surprisingly attracts only a handful of tourists. What the waiter did not know is that Poles will find the building interesting for reasons other than its collection of works by Alexander Calder, Picasso, and photographer Robert Adams. The museum, which overlooks the Vardar River, was designed by Poles. When more than 70 per cent of the city’s buildings were flattened by the 1963 earthquake, Warsaw architects Wacław Kłyszewski, Jerzy Mokrzyński and Eugeniusz Wierzbicki let the Macedonian government choose a blueprint of a pu-

©SIME/FREE, ISTOCK , SHUT TERSTOCK

JOURNEY OF A LIFETIME



©CREDITS

Macedonia Square to główny plac w Skopje. ❚ Macedonia Square is the main square of Skopje.

40

Litwa Skopje

zabytkowych dzielnicach, znam jedno miejsce – radzi mi kelner, gdy pytam go, gdzie jego zdaniem powinienem pójść. – To mój mały sekret. Spędzam tam sporo czasu, gdy chcę spokoju.

Miejscem tym okazuje się położone na skraju Čaršii Muzeum Sztuki Współczesnej, oaza smaku i dopracowanej estetyki. Mój rozmówca nie wie, że dla Polaków ten budynek jest interesujący nie tylko ze względu na zgromadzoną w nim kolekcję dzieł Alexandra Caldera, Picassa czy fotografa Roberta Adamsa. Za projekt ulokowanego nad rzeką Wardar muzeum odpowiadają bowiem nasi rodacy. Po 1963 r., w którym trzęsienie ziemi zmiotło ponad 70 proc. zabudowy Skopje, warszawscy architekci – Wacław Kłyszewski, Jerzy Mokrzyński i Eugeniusz Wierzbicki – w ramach pomocy bratniemu krajowi postanowili udostępnić rządowi Macedonii projekt dowolnego budynku użyteczności publicznej. Padło na Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Postawiono odporną na ruchy tektoniczne żelbetonową konstrukcję. Odwołujący się stylem do architektury lat 20. ubiegłego wieku budynek znakomicie wtopił się w krajobraz Skopje. Otoczony czerwonymi dachami, kopułami i strzelistymi minaretami starego miasta oraz nowoczesną zabudową na przeciwległym brzegu rzeki stał się pomostem między przeszłością a teraźniejszością. Patrzę na jego jasną bryłę, pcham drzwi muzeum i znikam w jego wnętrzu. ■

blic utility building as their way of helping.

The authorities opted for the Museum of Contemporary Art. The earthquake-resistant reinforced concrete structure has a heavy monolithic shape. Inspired by the 1920s architecture, the building, with its Brutalist form, seamlessly blends into the Skopje cityscape.

Surrounded by red rooftops, domes and the slender minarets of the Old Town and modern buildings on the opposite bank of the river, it has become a bridge between the past and the present. I look at its bright facade, I open the door to the museum and disappear inside it. ■

Połączenia Connections WAW–SKP– WAW 6 razy w tygodniu ❚ 6 times a week Więcej informacji na ❚ More information on lot.com

lot.com

©ADOBE STOCK

JO J OUURRNNEEYY OOFF AA LLI FI FEETTI M I MEE

MY POLAND

Lublin

R OZ S M A KU J S I Ę W L U B L I N I E



44

©CREDITS

Enjoy Lublin to the fullest

JEST NIE TYLKO NAJWIĘKSZYM, ALE TEŻ JEDNYM Z NAJCIEKAWSZYCH MIAST WSCHODNIEJ POLSKI. WSPÓŁCZESNOŚĆ MIESZA SIĘ TU Z NAJLEPSZYMI LATAMI NASZEJ HISTORII I KULTURY, TWORZĄC TĘTNIĄCY ŻYCIEM OŚRODEK. A W TYM ROKU LUBLIN ŚWIĘTUJE 450-LECIE UNII LUBELSKIEJ. ❚ LUBLIN IS NOT ONLY ONE OF THE LARGEST, BUT ALSO ONE OF THE MOST EXCITING, CITIES IN EASTERN POLAND. IT’S A PLACE WHERE MODERNITY BLENDS WITH THE BEST YEARS OF OUR HISTORY AND CULTURE TO CREATE A BUSTLING CITY. THIS YEAR LUBLIN IS CELEBRATING THE 450TH ANNIVERSARY OF THE UNION OF LUBLIN.

©CREDITS

tekst | by magdalena rudzka

45

Lublin

M

iasta studenckie mają specyficzny klimat. W powietrzu wyczuwa się energię, witalność, kreatywność. To jedno z pierwszych wrażeń, jakie odnosi się w Lublinie. Roześmiani i hałaśliwi młodzi ludzie ożywiają tutejszą starówkę, a wieczorami grupkami wędrują z jednego lokalu do drugiego. A miejsc dla nich (i dla wszystkich) nie brakuje. W mieście funkcjonuje aż pięć publicznych uczelni wyższych, z których najsłynniejsza to Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, i szereg niepublicznych. W tym nieco ponad 300-tysięcznym mieście studiuje 65 tys. młodych ludzi. Około 10 proc. z nich to cudzoziemcy z ponad stu krajów. I tak to jedno z najstarszych miast Polski, niedawno obchodzące 700-lecie lokacji, stało się enklawą młodości. Nic więc dziwnego, że studenci praktycznie wzięli Lublin w posiadanie.

1. Podczas Jarmarku Jagiellońskiego można nie tylko coś kupić, ale i posłuchać muzyki.

2. Od strony dziedzińca Zamek Lubelski wygląda zupełnie inaczej niż z zewnątrz. 3. Na Rynku nie brakuje miejsc, gdzie można dobrze zjeść. 4. Cebularz lubelski to chroniony certyfikatem Unii Europejskiej lokalny wypiek. ❚ 1. The Jagiellonian Market is an annual event famous for the traditional products and produce sold and music performances. 2. The Lublin Castle looks different from the internal yard that from the outside. 3. There is a host of great eateries in the Old Market Square. 4. The Lublin cebularz is a certified European local product.

46

RECEPTURA Z XIX WIEKU Pewnie w dużej części dzięki nim jest to miasto z całkiem niezłą i dynamicznie rozwijającą się ofertą kulinarną. Nie można tu narzekać na brak pubów, restauracji, kawiarń i knajpek, z kuchnią dla każdego podniebienia i na każdą kieszeń. Do najchętniej odwiedzanych należą: pub U Szewca, pijalnia piwa Perłowa oraz restauracje wyróżnione w przewodniku Gault&Millau: 16 Stołów, Zielony Talerzyk, Mandragora, Stół i Wół. Mandragora serwuje doskonałą kuchnię żydowską, ale czynnie bierze też udział w listopadowej akcji Gęsina na św. Marcina. Można się tam wtedy napić młodego polskiego wina. A czy jest wśród kulinariów coś rdzennie lubelskiego? Owszem, i to nie byle co: cebularz. To proste połączenie drożdżowego ciasta i hojnego kleksa z cebulowo-makowego farszu to prawdziwy hit. Słodycz cebuli i dodatek maku łączą się z pszennym pulchnym ciastem tak dobrze, że aż żal, że nie jest to wypiek ogólnopolski. Historia cebularzy też jest ściśle związana z żydowskimi mieszkańcami, a jego receptura sięga XIX w. Dwa lata temu otwarto w Lublinie

1

2

University cities have a distinctive look and feel, and a palpable sense of energy, vitality and creativity. And this is one of the first impressions Lublin will make on you. Smiling and rowdy, young people bring Lublin’s old town back to life and meet up for pub crawls in the evening.

Lublin offers plenty of space for them (and everybody else). The city is home to five public universities, including the most prestigious Marie Curie-Skłodowska University, and a number of private ones. There are 65,000 students in the city, which has a population of more than 300,000.

Approx. 10 per cent of them are foreigners from more than one hundred countries. This makes one of Poland’s oldest cities (Lublin recently celebrated its 700th anniversary) a bastion of youth. It’s not surprising that students have practically taken over Lublin.

THE 19TH-CENTURY RECIPE Lublin can probably its young people for its impressive and dynamically growing gastronomic scene. The city abounds in pubs, restaurants, cafe bars, and eateries offering food for every palate and budget. Among the most popular hangouts are the U Szewca bar, the Perłowa beer hall, and the restaurants– awarded 16 stołów by the Gaul-

© A G E N C J A G A Z E T A , A D O B E S T O C K , S H U T T E R S T O C K ( 2 ) . P O P R Z E D N I E S T R O N Y/ P R E V I O U S P A G E S : A D O B E S T O C K

MY POLAND

3

4

Regionalne Muzeum Cebularza, gdzie można nie tylko poznać jego historię, ale samemu go upiec. W 2014 r. wpisano go na europejską listę produktów regionalnych.

JUBILEUSZOWY ROK W tym roku Lublin hucznie obchodzi 450-lecie unii lubelskiej, wydarzenia, którego w historii Polski nie sposób przecenić. Unia polsko-litewska dała początek Rzeczpospolitej Obojga Narodów, jednemu z największych i najważniejszych państw ówczesnej Europy. Polityczne i gospodarcze znaczenie, tolerancja i nowatorstwo tego mieszanego państwa są do dziś podkreślane i porównywane do powstania Unii Europejskiej. Dlatego właśnie znaczna część wydarzeń w ramach rocznicy odbywa się pod hasłem „Polska dwóch Unii”. Główną część obchodów wyznaczono między 1 maja (15-lecie przyjęcia Polski do Unii Europejskiej) a 1 lipca (podpisanie unii lubelskiej). Miasto przygotowało kilkaset wydarzeń, m.in. Festiwal Renesansu, Europejski Festiwal Smaku czy zjazd historyków. Cykliczne imprezy, takie jak Jarmark Jagielloński i festiwal Wschód Kultury: Inne Brzmienia, również zostały włączone do Roku Unii.

Ale oferta kulturalna miasta jest silna nawet poza tym jubileuszowym rokiem. Cykliczny Carnaval Sztukmistrzów to

t&Millau Restaurant Guide – Zielony Talerzyk, Mandragora, and Stół i Wół. Mandragora serves excellent Jewish cuisine and actively contributes to the annual November “geese for St. Martin’s Day” campaign. It also has young Polish wine on the menu. But is there an original dish from Lublin? Yes, a quite remarkable one – the cebularz (onion roll). A simple combination of dough and a generous serving of onion and poppy seed filling makes this dish truly moreish. The history of the onion roll is closely tied to the that of the Jewish inhabitants of Lublin. The recipe dates back to the 19th century.

Two years ago, the Regional Cebularz Museum opened in the city where you can explore the history of this local delicacy and learn how to bake them yourself. The cebularz became a certified European regional product in 2014.

ANNIVERSARY YEAR This year, Lublin is celebrating the 450th anniversary of the Union of Lublin, a landmark event in the history of Poland.

The union of Poland and Lithuania gave rise to the Polish– Lithuanian Commonwealth, one of the largest and most prominent countries in medieval Europe. The political and economic impact, the tolerance and the innovative edge of this multinational country is highlighted today and compared to



47

Brazylia

W TYM ROKU LUBLIN HUCZNIE OBCHODZI 450-LECIE UNII LUBELSKIEJ, WYDARZENIA, KTÓREGO W HISTORII POLSKI NIE SPOSÓB PRZECENIĆ. ❚ THIS YEAR, LUBLIN IS CELEBRATING THE 450TH ANNIVERSARY OF THE UNION OF LUBLIN, A LANDMARK EVENT IN THE HISTORY OF POLAND.

Impreza na placu Po Farze podczas Carnavalu Sztukmistrzów. ❚ An event held at the Plac Po Farze during he Magicians Carnival annual festival.

48

czas wielkich widowisk z pogranicza teatru i nowego cyrku.

Do miasta zjeżdżają artyści uliczni i mistrzowie sztuki cyrkowej z całego świata, którzy prezentują spektakle i widowiska. W ramach imprezy odbywa się Urban Highline, czyli festiwal chodzenia po taśmie. Nazwa wydarzenia nawiązuje do postaci Sztukmistrza z Lublina – bohatera książki noblisty Izaaca Bashevisa Singera. Carnaval Sztukmistrzów jest największym i najważniejszym festiwalem sztuki nowego cyrku w tej części Europy. Z kolei Jarmark Jagielloński nawiązuje do lubelskich jarmarków, których początek sięga XV w. Wówczas szlak handlowy przebiegający przez miasto sprowadzał tu podróżników, nomadów i kupców. Na Jarmarku prezentowana jest przede wszystkim kultura tradycyjna, jednym z najważniejszych punktów programu od kilku lat jest koncert re:tradycja, podczas którego muzycy znani szerokiej publiczności łączą siły z mistrzami muzyki tradycyjnej, tworząc tym samym zupełnie nową muzyczną jakość.

the establishment of the European Union. Which is why most anniversary events are held under the motto “Poland of two Unions”. The main celebrations will be held from 1 May (the 15th anniversary of Poland’s accession to the EU Union) to 1 July (the signing of the Union of Lublin). The city has scheduled hundreds of events, including the International Renaissance Festival, the European Festival of Taste, and a historical convention. Regular events, such as the Jagiellonian Market and the festival East of Culture – Different Sounds have also been included.

Lublin’s has a fascinating cultural scene whatever the year.

The regular Magicians Carnival showcases great shows combing theatrical performances with new circus art. The city attracts buskers and circus performers from all over the world. The event also includes Urban Highline, or the highline walking festival. The name is a nod to the Magician of Lublin, a character from a novel by the Nobel Prize-winning writer Isaac Bashevis Singer. The Magicians Carnival is the biggest and the most prestigious festival of new circus art in this part of Europe. The Jagiellonian Market was inspired by Lublin markets, which were first held in the 15th century, when a trade route that passed through the city drew travellers, nomads and merchants. The market mainly celebrates traditional culture, and for several years, one of its main highlights has been the concert re:tradycja. This sees popular musicians join forces with masters of traditional music to create a whole new quality of music. 

© AW L / B E W

WHY

1. Tętniące życiem Krakowskie Przedmieście.

2. Wycieczka starym autobusem Jelcz 043 potocznie zwanym ogórkiem. ❚ 1. The busy Krakowskie Przedmieście street. 2 Sightseeing on an old Jelcz 043 bus dubbed the "cucumber".

50

Lublin

UNIKATOWE ZABYTKI Temat pogranicza i położenia na styku kultur i tradycji jest w Lublinie żywy i chętnie wykorzystywany. Na festiwalu muzycznym Wschód Kultury obok światowych gwiazd (np. jazzowo-klubowego Herbalisera) usłyszymy w tym roku też silną reprezentację artystów litewskich. Na festiwalu co roku odbywa się Wschodni Express – cykl spotkań z intelektualistami, artystami i pisarzami z Europy Wschodniej. O położeniu na styku europejskiego Wschodu i Zachodu świadczy też najsłynniejszy lubelski zabytek: kaplica Trójcy Świętej i jej polichromie. Zlecone przez króla Władysława Jagiełłę, ukończone w 1418 r., stanowią przykład sztuki bizantyjskiej, unikatowy w tej części Europy.

W wielu scenach historycy sztuki widzą też wpływy bałkańskie. W czasie 48-letniego panowania Władysław Jagiełło gościł w Lublinie 35 razy, tutaj w 1386 r. na zjeździe szlachty koronnej został powołany na tron. Sama gotycka kaplica jest z kolei częścią kompleksu zamkowego wybudowanego przez innego z naszych wielkich monarchów: Kazimierza Wielkiego. Malowidła zostały odkryte pod koniec XIX w., a ich wieloletnia konserwacja i udostępnienie zwiedzającym nastąpiło dopiero w 1997 r. Obecnie to jeden z najcenniejszych zabytków Polski. Innym unikatowym zabytkiem, też z czasów złotego wieku Rzeczpospolitej, jest Piwnica pod Fortuną. W kamienicy Lubomelskich przy Rynku nr 8 zachowały się XVI-wieczne świeckie malowidła zdobiące piwnice do przechowywania win. Kolorowe sceny mitologiczne, scenki rodzajowe i przedstawienia mieszczańskiego renesansowego życia to rzadkość na skalę europejską.

Lublin to miasto wielu kultur, w którym bogata historia z gracją odbija się we współczesności. W tym roku będzie to szczególnie widoczne. Słowem, nie odwiedzić Lublina w 2019 r. to byłby błąd. ■

ONE-OF-A-KIND MONUMENTS Themes along the lines of “frontier” and “cultural crossroads” are highly pertinent and keenly explored in Lublin. This year the music festival “East of Culture” is presenting world-class stars alongside a strong line-up of Lithuanian artists.

Traditionally, the festival brings the “Eastern Express,” a series of meetings with intellectuals, artists and writers from Eastern Europe. Lublin is located where East meets West in Europe. This is best reflected by its most celebrated historical monument – the chapel of the Holy Trinity and its polychrome murals. Commissioned by King Władysław II Jagiełło and completed in 1418, it is a fine and unique example of Byzantine art in this part of Europe. The Gothic cathedral is part of a castle complex erected by another notable Polish king – Kazimierz the Great. The murals were discovered in the late 19th century, but were only presented to the public after lengthy restoration in 1997. Another unique monument dating back to the “golden era of the Polish Commonwealth” is the Cellar under Fortune. The 16th-century murals adorning walls of the wine cellars of Lubomelski House at Rynek 8 have been preserved until the present day. These bright mythological and genre scenes, as well as depictions of the life of Renaissance townsmen, are unique in Europe.

Lublin is a cultural melting pot where the past is graciously reflected in the present. This will be particularly visible this year. In other words, don’t miss the opportunity to visit Lublin in 2019. ■

Połączenia Connections LUZ–WAW–LUZ

raz dziennie ❚ once a day

LUZ–TLV–LUZ

raz w tygodniu ❚ once a week

Więcej informacji na ❚ More information on lot.com lot.com

©ISTOCKPHOTO, EAST NEWS

MY POLAND

BUSINESS

sharing economy

KTO P OW I N I E N S I Ę B AĆ E KO N O M I I WS P Ó Ł DZ I E L E N I A Who is afraid of the sharing economy ZAMIAST KUPOWANIA I POSIADANIA, WSPÓŁDZIELENIE I KORZYSTANIE Z RZECZY NALEŻĄCYCH DO INNYCH. BRZMI BARDZO ATRAKCYJNIE, JAK ZAPOWIEDŹ GOSPODARKI PRZYSZŁOŚCI. ALE NIE DLA WSZYSTKICH. ❚ INSTEAD OF BUYING AND OWNING, IT’S ABOUT SHARING AND BENEFITING FROM THINGS THAT BELONG TO OTHERS. IT SOUNDS EXTREMELY APPEALING, LIKE A HARBINGER OF THE ECONOMY OF TOMORROW. BUT IT’S NOT FOR EVERYONE. tekst | by marek chądzyński, dziennik gazeta prawna



52

Z

acznijmy od krótkiej definicji.

Gospodarka współdzielenia, czyli sharing economy, to udostępniane posiadanych, a niewykorzystywanych zasobów innym w zamian za uzyskanie od nich jakichś korzyści. W stosunkach między ludźmi jest praktykowana od zawsze, tylko nikt jej tak zgrabnie nie nazwał. Choćby podróżowanie autostopem w zamian za zwrot części kosztów paliwa, które jest stare jak motoryzacja. Na polskiej wsi w latach 80.

XX w., gdy dostęp do nowoczesnych maszyn rolniczych był ograniczony, gospodarka współdzielenia miała się świetnie, bo rolnik posiadający ciągnik użyczał go sąsiadom. W sharing economy wszyscy są win-win: korzystają, zaspokajając dzięki temu swoje potrzeby bez konieczności pozyskiwania zasobów na stałe.

NOWA GAŁĄŹ GOSPODARKI Choć zjawisko nie jest nowe, to raczej należało do sfery stosunków społecznych niż nauk o ekonomii. A już z pewnością nikt nie umiejscawiał go w tzw. ekonomii głównego nurtu. U jego źródeł była idea jak najlepszego wykorzystania dostępnych dóbr, mądrze nazywana optyma­ lizacją zasobów. Jesteś studentem, jedziesz na wakacje i nie stać cię na hotel?

To może zamieszkaj u kogoś – wynajmując na krótko pokój – kto akurat sam gdzieś wyjechał i jego mieszkanie stoi puste. Dojeżdżasz codziennie do pracy, a twój sąsiad jedzie w tym samym kierunku i mógłby cię podrzucić? Dogadajcie się, ty zaoszczędzisz na paliwie, a on zmniejszy swoje wydatki. Na dodatek zamiast dwóch samochodów na ulicę wyjedzie jeden, co oznacza mniej spalin czy mniejsze korki.

Od tych pięknych idei przeszliśmy jednak długą drogę, na której końcu mamy gwałtowne protesty taksówkarzy w największych europejskich miastach – w tym w Warszawie – czy zdecydowany i skuteczny lobbing firm hotelarskich, które próbują blokować działalność platform pośredniczących w tzw. wynajmie krótkoterminowym i zyskują w tym sojuszników we władzach miast. A w tle trwa coraz ciekawsza dyskusja ekspertów o plusach i minusach sharing economy, która

Let’s begin with a brief definition. The sharing economy is about providing resources we own but don’t use to others in exchange for some benefits. It is an age-old practice in interpersonal relations, but it has never been given a catchy name before. The concept of hitchhiking in exchange for reimbursement of part of the fuel costs is as old as the automotive industry. In the 1980s, when access to modern agricultural machinery was limited in Communist Poland, the sharing economy fared well in the undercapitalised countryside, as a farmer who owned a tractor would happily share it with his neighbours, although he would not have called it that. Everyone is a winner in the sharing economy – it enables us to satisfy our needs without the need to own resources. We can get from A to B without having to buy a car, ot carry out agricultural work without having to purchase expensive equipment. Offering a seat in our car

ad of two reduces pollution and congestion. We have come a long way from these lofty ideals. We now have taxi drivers protesting violently in large European cities, and hotel operators effectively lobbying to have online intermediaries offering short-term rentals blocked and enlisting allies in local government for this purpose. Continuing in the background is the ever more interesting expert discussion about advantages and disadvantages of the sharing economy, which has evolved from a marginal phenomenon into a massive branch of the economy. In their 2016 report Share and Rule, PwC projected that the global revenue of the sharing economy in its five pivotal sectors (finance, transport, hospitality, tourism and professional services) will reach USD 335 billion by 2025. To put that in perspective, it’s three times more than the annual revenue of the Polish government.

EKSPERCI WIESZCZĄ, ŻE DO ROKU 2025 GLOBALNY PRZYCHÓD Z EKONOMII WSPÓŁDZIELENIA W PIĘCIU NAJWAŻNIEJSZYCH DLA NIEJ SEKTORACH OSIĄGNIE 335 MLD DOL. ❚ ACCORDING TO EXPERTS, THE GLOBAL REVENUE FROM SHARING ECONOMY IN THE KEY FIVE SECTORS WILL BE USD 335 BILLION.

or sharing an agricultural machine is more effective management of our assets, as we can make money on them.

A NEW BRANCH OF THE ECONOMY This trend is not new, but has traditionally come under social relations, not economics. And it has definitely not been classified as part of the mainstream economy.

It is underpinned by the optimum use of available resources, and so has been dubbed resource optimisation. Are you a student going on holidays who cannot afford a hotel? How about housesitting or renting a flat short-term while the owner is away. Do you commute to work every day, while your neighbour drives in the same direction? Carpooling can save you both expenses and wear and tear. On top of that, having one car on the road inste-

WHAT IS THE OPINION OF EXPERTS ON SHARING ECONOMY? The fundamental question is whether organisations that classify themselves as part of the sharing economy contribute to e.g. economic growth. The problem is that resource optimisation can also translate into lower production. If I don’t need to own things in order to use them, then manufacturers and service providers will not have me as a customer. And this could bring economic development, as conventionally understood, to a halt.

Another concern is the fate of those working in traditional sectors that are in direct competition with the sharing economy. How safe are their jobs?

The question as to why the beautiful concept of sharing sounds ominous to some can be answered with one word: techno- 

53

BUSINESS z marginalnego zjawiska staje się ogromną gałęzią gospodarki. Eksperci firmy doradczej PwC w raporcie (Współ)dziel i rządź z 2016 r. wieszczą, że do roku 2025 globalny przychód z ekonomii współdzielenia w pięciu najważniejszych dla niej sektorach (finanse, transport, hotelarstwo, turystyka i tzw. usługi profesjonalne) osiągnie 335 mld dol. Dla porównania to trzy razy więcej niż roczny dochód polskiego budżetu państwa.

O CZYM DYSKUTUJĄ EKSPERCI? Zasadnicze pytanie: czy funkcjonowanie firm, które same klasyfikują siebie jako część gospodarki współdzielenia, jest – na przykład – korzystne dla gospodarczego wzrostu. No bo w zasadnicze optymalizacja zasobów może oznaczać mniejszą produkcję. Skoro nie muszę posiadać, by korzystać, to i producenci dóbr oraz dostawcy usług nie będą mieli komu ich sprzedawać. A to oznacza, że rozwój gospodarki – w klasycznym ujęciu – może wyhamować. Druga wątpliwość: co z pracownikami tradycyjnych sektorów, z którymi firmy sharing economy bezpośrednio rywalizują? Czy będą mieli jeszcze zatrudnienie?

Odpowiedzią na pytanie, dlaczego piękne hasło współdzielenia ma dziś dla niektórych raczej złowrogi wydźwięk, jest właściwie jedno słowo: technologia.

W optymalizacji zasobów kluczową rolę od zawsze odgrywało kojarzenie właściciela jakiegoś dobra z potrzebującym.

Technologia dała nam narzędzia, które to kojarzenie bardzo ułatwiły. Dziś nie trzeba stać przy drodze i zatrzymywać samochodów, by załapać się na autostop. Powstały platformy, które szybko kojarzą jadących kierowców z potencjalnymi pasażerami. Czy też tych, którzy wybierają się w podróż i chcą gdzieś na krótko zamieszkać. Takie nazwy jak Uber, Blablacar czy Airbnb to ogólnoświatowe uznane marki. Nie stałyby się nimi, gdyby nie powszechny rozwój internetu, zwłaszcza mobilnego. Dostęp do ich usług jest niemal natychmiastowy, nieograniczony w czasie. Rola urządzeń mobilnych w codziennym korzystaniu z internetu rośnie, również w Polsce, na co wskazuje na przykład raport Polska.Jest.Mobi.2018 powstały m.in. przy udziale firmy badaw-

54

sharing economy

POJAWIENIE SIĘ GOSPODARKI WSPÓŁDZIELENIA WYMUSIŁO ZMIANY W TRADYCYJNYCH USŁUGACH. ZACZĘŁY ONE WYKORZYSTYWAĆ TE SAME KANAŁY SPRZEDAŻY. EKSPERCI NAZYWAJĄ TO ZWIĘKSZENIEM INNOWACYJNOŚCI USŁUGI, PRZEZ CO POPRAWIŁA SIĘ ICH JAKOŚĆ. ❚ SHARING ECONOMY ALSO USHERED IN CHANGES IN TRADITIONAL SERVICES. THEY HAVE BEGUN TO TAP INTO THE SAME SALES CHANNELS. THE EXPERTS CALL IT BOOSTING THE INNOVATIVE EDGE OF SERVICES, AND IT IMPROVES THEIR QUALITY.

czej Kantar TNS. W badaniu zleconym na jego potrzeby respondenci zadeklarowali, że średnio posiadają trzy urządzenia podłączone do internetu, a udział smartfonów i tabletów w czasie spędzanym na wykorzystywaniu tych urządzeń stale rośnie. W 2018 r. było to 46 proc. w porównaniu do 43 proc. rok wcześniej. Prawie połowa Polaków deklaruje przy tym, że korzysta z mobilnych urządzeń ponad 2 godz. dziennie.

NIERÓWNA KONKURENCJA? Jednocześnie same firmy sharing economy zaczęły się zmieniać pod wpływem coraz lepszej dostępności, jaką mogą uzyskać dzięki coraz bardziej wydajnej sieci. Uzyskują efekt skali, dzięki czemu są w stanie utrzymywać niskie ceny, ale – z drugie strony – muszą zwiększać podaż swoich usług. A to wymusza profesjonalizację. Choćby w najmie krótkoterminowym: na amerykańskim rynku wyspecjalizowane firmy kupują już całe budynki i przeznaczają je na tego typu usługę.

W transporcie podobnie. Są platformy, które kojarzą jeszcze kierowców i pasażerów, ale mamy też model, w którym kierowcy są z pośrednikiem w jakiś sposób związani, np. przez konieczność odprowadzania prowizji. To też nie jest już udostępnianie wolnego zasobu, a zwykły biznes.

I ta właśnie profesjonalizacja ekonomii współdzielenia wywołuje największe kontrowersje. Bo przedstawiciele usług tradycyjnych – jak taksówkarze czy hotelarze – skarżą się na nierówną konkurencję.

Platformy oferują usługę tańszą, a oni nie są w stanie im dorównać ze względu na konieczność spełniania dodatkowego standardu, np. ubezpieczenia. „Jak tak da-

logy. Pairing manufacturers of selected goods with people who need them has always played a key role in resource optimisation. And technology has given us tools that facilitate such pairing. Today, you don’t have to stand on the side of the road and hold your thumb out to get a ride. There are platforms that pair drivers with passengers. They also match people who travel with others who want to spend some time in another place. Uber, Blablacar and Airbnb have become household names. They would never have enjoyed this status without the widespread development of the Internet, especially the mobile one, which offers instant access to all sorts of services. The role of mobile devices in daily Internet use is constantly increasing. This is no less true in Poland, according to the Kantas TNS (a research company) report Polska.Jest.

Mobi.2018. The average respondent has three devices connected to the Internet, and the share of smartphones and tablets in time spent on using these devices is growing, accounting for 46 per cent in 2018 compared to 43 per cent in 2017.

Nearly 50 per cent of Poles declare they use mobile devices for over 2 hours a day.

UNFAIR COMPETITION? Sharing economy companies began to evolve as a result of the growing availability guaranteed by an ever more efficient network. They benefit from the scale effect, which enables them to keep their prices low, but also forces to increase the supply of their services, which improves their expertise. This is also the case with short-term rentals – there are specialist companies in the US that purchase entire buildings for this purpose. The same goes 

YACHT PARK - NOWE OBLICZE GDYNI Ekskluzywna i unikatowa w skali Polski i Europy inwestycja została usytuowana w malowniczej, morskiej scenerii z widokiem na marinę i cumujące jachty. Luksusowy kompleks apartamentów wraz z nowoczesną przystanią jachtową oraz aleją spacerową z butikami i restauracjami stworzą miejsce, gdzie warto zamieszkać. Yacht Park zmieni krajobraz miasta. To nowe oblicze Gdyni.

YACHT PARK - THE NEW FACE OF GDYNIA This unique development project in Poland and Europe will be situated in the beautiful scenery overlooking the marina and mooring yachts. A luxurious residential complex with a modern marina and a promenade with boutiques and restaurants will be a great place to live. Yacht Park will change the cityscape, and become the new face of Gdynia.

BIURO SPRZEDAŻY | SALES OFFICE

©CREDITS

+48 785 88 55 88 www.yachtpark.pl

56

GOSPODARKA WSPÓŁDZIELENIA, CZYLI SHARING ECONOMY, TO UDOSTĘPNIANE POSIADANYCH, A NIEWYKORZYSTYWANYCH ZASOBÓW INNYM W ZAMIAN ZA UZYSKANIE OD NICH JAKICHŚ KORZYŚCI. ❚ THE SHARING ECONOMY IS ABOUT PROVIDING RESOURCES WE OWN BUT DON’T USE TO OTHERS IN EXCHANGE FOR SOME BENEFITS. for mobility. There are platforms that match drivers and passengers, but we also have a model that ties drivers to the intermediary, e.g. by introducing mandatory commissions. This is no longer about sharing available resources, but running a standard business.

And this professionalisation of the sharing economy is its most controversial aspect, as traditional service providers, such as taxi drivers and hoteliers, are complaining about unfair competition.

Platforms offer cheaper services with which they cannot compete, as they are required to meet additional standards, such as insurance. “If this keeps up, we’ll go bankrupt”, argue taxi drivers. “If it’s not regulated, we’ll have to slash costs, or lay people off”, add hoteliers. And if those doomsday scenarios come true, the contribution of the sharing economy will have been a negative one.

The sharing economy has also ushered in changes in traditional services. For one thing, they have begun to tap into the same sales channels – you can now order a taxi or book a hotel using a smartphone app. The experts call it boosting the innovative edge of services, and it improves their quality.

Additionally, sharing economy platforms have finally made some market segments affordable to consumers who could not afford them before. Economists often cite a French Institute for Sustainable Development and International Relations report which claims that the sharing economy enables households to cut spending by up to 7 per cent. It’s also beneficial for the environment, as wasted production may go down by as much as a fifth. But we will have to wait a while yet for the final balance sheet of the sharing economy. ■

©ADOBE STOCK (2)

lej pójdzie, to wielu z nas zbankrutuje”, mówią taksówkarze. „Jeśli sprawa nie zostanie uregulowana, to będziemy musieli ciąć koszty, czyli zwalniać”, dodają hotelarze. I jeśli te czarne scenariusze miałyby się spełnić, to w bilansie ekonomii współdzielenia trzeba by było wpisać duży minus.

Z drugiej strony pojawienie się jej wymusiło zmiany w tradycyjnych usługach. Zaczęły one wykorzystywać te same kanały sprzedaży: taksówkę można już zamawiać przez aplikację w smartfonie, podobnie z rezerwacją hoteli. Eksperci nazywają to zwiększeniem innowacyjności usługi, przez co poprawiła się ich jakość. Poza tym wejście na rynek platform działających pod sztandarami ekonomii współdzielenia udostępniło całe jego segmenty konsumentom, dla których wcześniej były one poza zasięgiem. Właśnie ze względu na wysoką cenę. Ekonomiści często przywołują przy tym dane z raportu francuskiego The Institute for Sustainable Development and International Relations, który stwierdza, że w ten sposób gospodarstwa domowe mogą oszczędzić do 7 proc. wydatków. A i środowisko zyska, bo produkcja odpadów może spaść nawet o jedną piątą. Na ostateczny pełny rachunek zysków i strat funkcjonowania gospodarki współdzielenia przyjdzie nam jednak jeszcze poczekać. ■

SEIKO DRIVE

I N T E RV I E W

58

Scarlett Johansson

I N T E RV I E W

Scarlett Johansson

MAM DUŻY A P E T Y T N A Ż YC I E I have a lust for life NA SWÓJ SUKCES PRACUJE OD 8. ROKU ŻYCIA, TWARDO STĄPA PO ZIEMI I PRÓBUJE WALCZYĆ Z WIZERUNKIEM FEMME FATALE. SCARLETT JOHANSSON MOŻEMY OGLĄDAĆ W KOLEJNEJ CZĘŚCI AVENGERSÓW. ❚ SCARLETT JOHANSSON HAS BEEN WORKING HARD TO ACHIEVE THE SUCCESS SHE ENJOYS TODAY SINCE SHE WAS EIGHT YEARS OLD. SHE IS DOWN-TO-EARTH AND KEEPS CHALLENGING HER FEMME FATALE IMAGE. SHE STARS IN THE LATEST INSTALMENT OF THE AVENGERS SERIES. tekst | by mariola wiktor

59 

G

I N T E RV I E W

Scarlett Johansson

Grasz równolegle w blockbusterach i niezależnych produkcjach. To zamierzona strategia?

I tak, i nie. Dla aktora często takie rozróżnienie nie istnieje, ponieważ czasem na planie filmu z mniejszym budżetem czujesz się, jakbyś grała w ogromnej produkcji. I odwrotnie – niekiedy ekipa pracująca przy dużym blockbusterze potrafi stworzyć intymną wręcz atmosferę na planie. Zresztą duży budżet nie oznacza dużego sukcesu, czasem więcej zarabiają filmy „małe”.

Istnieje oczywiście różnica pomiędzy jednym a drugim typem produkcji, nie chcę powiedzieć, że wszędzie pracuje się tak samo. Jednak wydaje mi się, że skala, rozmach produkcji nie mają znaczenia nadrzędnego.

Praca na planie jest zawsze ciężka, niezależnie od nakładu finansowego, podobnie rzecz wygląda z odczuwanym stresem – presja wszędzie jest taka sama.

Komiksom jesteś wierna od lat. Zagrałaś w sześciu filmach z tej serii. Na polskie ekrany niedawno wszedł kolejny Marvelowski obraz Avengers: Koniec gry, w którym znów wcieliłaś się w postać Czarnej Wdowy.

Lubię ją, bo nie jest kobietą uprzedmiotowioną, nie jest zabawką dla mężczyzny, ale sprawnym intelektualnie i fizycznie partnerem. Zresztą chciałabym zobaczyć w kinie komiksowym więcej kobiet, które nie tylko są ozdobnikami, ale mają coś do zagrania, a scenarzysta i reżyser dają im nie mniej czasu ekranowego niż mężczyznom.

Wciąż mam w pamięci twoją pierwszą przygodę z komiksem, czyli rolę Silken Floss w filmowej adaptacji komiksu The Spirit w reżyserii Franka Millera. Twoja bohaterka nieustannie się przeobrażała, szokując. Miałam wrażenie, że czułaś się w tej roli jak ryba w wodzie?

Wyobraź sobie, że nigdy nie byłam fanką komiksów.

Osobą, która mnie do nich przyciągnęła, okazał się właśnie Frank Miller. Zakochałam się w 300 i w Sin City: Mieście grzechu. Do tego stopnia, że kupiłam oryginalne komiksy, by porównać, jak zostały zaadaptowane dla potrzeb kina. Pomyślałam wtedy, że Miller jest

60

You star in blockbuster hits and smaller indie productions. Is that a deliberate strategy?

Yes and no, because very often it makes no difference for an actor. When you work on a modest movie with a smaller budget, you often feel that you’re a part of a much bigger production. And it also works the other way round – sometimes a crew working on a mega blockbuster can create an intimate atmosphere on the set. A big budget does not translate into a big hit, sometimes it’s the small movies that bring in the big bucks. Naturally, there is a difference between the two. I don’t want to say that you work the same way on every movie, but the scale of the production seems to be the most important thing. You always work hard on set regardless of the budget and the same goes for the stress you experience – it is the same everywhere.

You’ve been faithful to comic book movies. You’ve appeared in six movies from the series including the latest Marvel movie Avengers: Endgame, with you reprising the role of Black Widow.

I like her. What I find interesting about my character is that she’s not objectified; she’s not some man’s plaything, but an intellectually and physically capable partner. What I would like to see in comic book adaptations are more women who not reduced to the role of onscreen ornaments, merely male accessories, but who have a bona fide role to play and spend as much time on screen as their male counterparts.

I still remember Silken Floss from the adaptation of The Spirit, directed by Frank Miller, who endlessly transforms and shocks the audience. This was your first comic book adaptation.

Yes, although to be honest, I’d never been a fan of comic books. But Frank Miller got me into them. I fell in love with 300 and Sin City. I loved them so much that I even bought the original comic books to compare them with their film adaptations. I reasoned that the guy who invented and drew all this must have a fertile imagination and be really cool. When I met him, I realised I was 100% right. And talking about transformations, I was constantly changing costumes, makeup, hairstyle and gadgets. I had to dress up as a Japanese geisha, a Nazi, and a vamp from old westerns. I played the assistant-cum-secretary-cum-nurse of one mad physician and inventor, the supervillainous Octopus, played by Samuel L. Jackson.

Who was Silken Floss in your interpretation?

She gave Octopus his craziest ideas. She was smart and sexy. And she used this explosive combination to lure men. I think determination was the driving force of her personality.

Are you a femme fatale like Silken Floss in real life?

Probably. I have this lust for life... (laughs!) People see me as a femme fatale, because it fits the sexy blonde stereotype, but I can assure you that I’m just your nor-

I N T E RV I E W

62

Willem Dafoe

I N T E RV I E W obdarzony nieprzeciętną wyobraźnią. Kiedy go poznałam, okazało się też, że jest bardzo przyjaznym gościem. A wracając do twojego pytania – rzeczywiście nieustannie zmieniałam kostiumy, makijaże, fryzury, gadżety. Przebierałam się za japońską gejszę, kobietę wampa ze starych westernów, ale też sekretarkę szalonego lekarza i wynalazcy, demonicznego Octopusa, w którego wcielił się Samuel L. Jackson. I bardzo mnie to bawiło.

Kim była Silken Floss?

Silken dostarczała najbardziej szalonych pomysłów Octopusowi. Była inteligentna i seksowna. Tą wybuchową mieszanką wabiła mężczyzn. Jednak nie była jednoznacznie złą czy całkiem zepsutą dziewczyną.

Siłą napędową jej osobowości była determinacja.

W życiu też jesteś taką femme fatale jak Floss?

Na pewno obie mamy niezły apetyt na życie. (śmiech) Ludzie postrzegają mnie jako femme fatale, bo to przystaje do stereotypu seksownej blondynki. Ale zapewniam cię, że na co dzień jestem przeciętną młodą kobietą, która lubi się podobać, dba o siebie, ale bez przesady.

Masz to przecież zapisane w kontraktach z firmami kosmetycznymi…

Mam nadzieję, że to nie było złośliwe? (śmiech) Uroda nie jest najważniejsza. Nie dbam o to, jak zareagują marki, z którymi współpracuję. Dobre kremy i podkłady są ważne, ale nie zastąpią zdrowego trybu życia, uprawiania sportów i jakkolwiek to zabrzmi, piękna wewnętrznego. Nie manipuluję seksapilem, by doprowadzać mężczyzn do zguby. Nie jestem tak cyniczna i wyrachowana jak np. bohaterka, którą zagrałam w Czarnej dalii u Briana de Palmy. Oczywiście w każdą rolę wkładam jakąś cząstkę siebie, swoich doświadczeń albo przemyśleń. Nawet jeśli muszę grać postać psychopatyczną, którą przecież nie jestem. W takich sytuacjach często jednak zdaję się na intuicję. Widzowie pytają po projekcjach, ile w danej roli jest ze mnie prywatnie. Tak było na przykład po premierze Vicky Cristina Barcelona Woody’ego Allena. Powiedziałam, że z Christiną łączą mnie niektóre punkty jej filozofii życia. Mam na myśli jej spontaniczność, radość z tego, co przynoszą codzienne drobne zdarzenia, poddanie się im.

Czujesz się celebrytką? Pytam o to, bo zamieniłaś Nowy Jork na Los Angeles. (śmiech) Kiedy tylko mogę, unikam paparazzi. Zawsze byłam głodna nowych aktorskich wyzwań, ale nigdy nie planowałam być megagwiazdą. Pamiętam jednak, że kiedy po raz pierwszy zostałam nominowana do Złotych Globów za Między słowami, to byłam szczerze podekscytowana. To potwierdzało bowiem moją przynależność do aktorskiego świata. Z niczym nie da się porównać tego uczucia, gdy wychodzisz na scenę i wszyscy wspaniali artyści, których cenisz i od dziec-

Scarlett Johansson

mal young woman who likes to be admired and who takes care of herself, but without overdoing it.

But taking care of yourself is written into your contracts with cosmetic companies...

I hope that wasn’t meant to be malicious? (laughs!)

Beauty is not the be all and end all of everything. I don’t worry about how the companies I work with are going to react. Good creams and foundations are important, but they’re no substitute for a healthy lifestyle, playing sport, and most important of all, inner beauty. I don’t use sex appeal to lead men on. I’m not as cynical or calculating as the character I play in Brian de Palma’s Black Dahlia. Naturally, I put some of myself, my experiences and insights, into every role. Even if I play a psychopath – which I’m emphatically not. I usually rely on my intuition and instincts in these situations. I’m often asked how much of a given role is actually me. This happed after the premiere of Woody Allen’s Vicky Christina Barcelona. I said that I shared some of her philosophy of life. By that I mean her zest for life, seizing the mo-

Z NICZYM NIE DA SIĘ PORÓWNAĆ TEGO UCZUCIA, GDY WYCHODZISZ NA SCENĘ I WSZYSCY WSPANIALI ARTYŚCI, KTÓRYCH CENISZ I OD DZIECKA PODZIWIASZ, BIJĄ CI BRAWO. W TYM SENSIE SŁAWA JEST CZYMŚ WSPANIAŁYM. ❚ NOTHING COMPARES TO WALKING ONTO THE STAGE AND SEEING ALL THOSE WONDERFUL ACTORS AND DIRECTORS YOU’VE ADMIRED SINCE YOU WERE A CHILD APPLAUDING YOU. IN THIS SENSE, FAME IS WONDERFUL. ment, taking joy in the small things that the day brings.

Do you feel like a celebrity? The reason I ask is that you moved from New York to Los Angeles. (laughs!) I avoid the paparazzi whenever I can. I’ve always been hungry for roles, but it never crossed my mind that I could be a megastar. I remember when I got my first Golden Globe nomination for Lost in Translation. It was a big experience, because it confirmed that I belonged to the acting universe. Nothing compares to walking onto the stage and seeing all those wonderful actors and directors you’ve appreciated and admired since you were a child applauding you. In this sense, fame is wonderful.

By 24 you’d done just about everything. You have it all – beauty, talent, a position, fame, and money.

You never have it all. Very early on – at the age of three – I discovered that I wanted to be in the movies. When I was eight, I enrolled at the Lee Strasberg Institute for Young People. My first film was North. I was only 10 and I’ve been acting ever since. Looking back, I’d say I was extremely lucky to have often been in the right



63

I N T E RV I E W

Scarlett Johansson

ka podziwiasz, biją ci brawo. W tym sensie sława jest czymś wspaniałym.

Bardzo wcześnie zaczęłaś karierę, dziś masz już ugruntowaną pozycję w filmowym świecie, sławę, urodę, talent, pieniądze...

Ciężko na to pracowałam. W wieku trzech lat odkryłam, że chcę grać w filmach. Gdy miałam osiem lat, chodziłam już na zajęcia do Lee Strasberg Institute. W moim pierwszym filmie Małolat zagrałam, gdy miałam 10 lat, i od tej pory gram nieustannie. Myślę dziś z perspektywy czasu, że miałam szczęście, że znalazłam się w kilku właściwych miejscach w odpowiednim czasie i byłam przy tym zdeterminowana. Ale przecież po drodze spotykałam całą masę młodych zdolnych ludzi, którzy tego szczęścia nie mieli, a ich talenty się zmarnowały.

Ja dostałam swoją szansę i udało mi się ją wykorzystać.

Kiedy czułam na sobie „oddech” obiektywu kamery, potrafiłam się maksymalnie skoncentrować na tym, co robię. To była i jest jakaś magia. Kocham ją.

Często grywasz role bohaterek starszych od siebie.

Zastanawiałaś się dlaczego?

Pewnie dojrzewałam szybciej niż moi rówieśnicy i reżyserzy to widzą. Kiedy zagrałam dwudziestokilkuletnią mężatkę w Między słowami, sama miałam dopiero

SCARLETT JOHANSSON

(rocznik 1984) amerykańska aktorka filmowa, telewizyjna i teatralna, scenarzystka oraz piosenkarka. Zagrała m.in. w filmach Roberta Redforda, Sofii Coppoli, Petera Webbera, Briana De Palmy czy Luca Bessona. W maju 2017 r. została najlepiej zarabiającą aktorką Hollywood wszech czasów. ❚ Born in 1984. American screen and stage actress, screenwriter and vocalist. She starred in the films by Robert Redford, Sofia Coppola, Peter Webber, Brian de Palma or Luc Besson. In May 2017 she became the top earning Hollywood actress of all times.

place at the right time and to have had such strong determination and love for the cinema. I’ve met many talented people who haven’t been so lucky and their talent has gone to waste. But I got my chance and managed to make most of it. I was eventually able to focus on what I was doing as I felt the camera zooming in on me. It’s always been magic. I love it.

You’ve often portrayed characters older than you.

That’s right. You might say that I matured faster than my peers. I was only 17 when I played a twentysome-

17 lat. Zawsze jednak, także jako dziecko, umiałam oddzielać filmową fikcję od realnego życia.

Jesteś zadowolona z propozycji, jakie dostajesz?

Nie narzekam. Jeśli nie mam w danej chwili roli, która mnie interesuje, to staram się być kreatywna inaczej.

Sama wyreżyserowałam film krótkometrażowy i myślę poważnie o tym, by w przyszłości stanąć po drugiej stronie kamery.

Jakiś czas temu na rynku ukazała się też twoja płyta Anywhere I Lay My Head z nowymi wersjami piosenek Toma Waitsa. Śpiewam od dziecka i ubóstwiam Waitsa. Chciałabym wrócić do śpiewania, być może dlatego, że w pewnym sensie to także aktorskie zadanie. Przez wiele lat udzielałam się też charytatywnie. Byłam ambasadorem organizacji humanitarnej Oxfam. Uczestniczyłam w całej serii kampanii charytatywnych – m.in. w kampanii przeciwko ubóstwu ONE Campaign stworzonej przez lidera U2 Bono. Jest tak wiele rzeczy do zrobienia, a życie tak szybko ucieka. ■

64

thing married woman in Lost in Translation. But even as a child, I was able to separate film fiction from real life.

Are you satisfied with roles you get?

If I can’t find any interesting roles, I try to be creative elsewhere. For instance, I directed a short feature and I’m seriously thinking about standing on the other side of the camera in the future.

You released an album Anywhere I Lay My Head with new versions of Tom Waits songs a few years back.

I’ve been singing since I was a child and I adore Waits.

I’d like to sing again. It’s just another way of expressing yourself artistically. It’s an acting assignment in a way.

I’m always on the lookout for inspiration, but there’s no way I’d ever put my music career before acting.

I’ve also been involved in charity work for many years.

I was the ambassador of the humanitarian organisation Oxfam. I took part in a series of charity campaigns, including the ONE anti-poverty campaign organised

by U2’s leader Bono. There are so many things to be done, and life passes by so quickly. ■

© J O R D A N S T R A U S S /A P / E A S T N E W S ( 2 )

LUDZIE POSTRZEGAJĄ MNIE JAKO FEMME FATALE, BO TO PRZYSTAJE DO STEREOTYPU SEKSOWNEJ BLONDYNKI. ALE ZAPEWNIAM, ŻE NA CO DZIEŃ JESTEM PRZECIĘTNĄ MŁODĄ KOBIETĄ, KTÓRA LUBI SIĘ PODOBAĆ, DBA O SIEBIE, ALE BEZ PRZESADY. ❚ PEOPLE SEE ME AS A FEMME FATALE, BECAUSE IT FITS THE SEXY BLONDE STEREOTYPE, BUT I CAN ASSURE YOU THAT I’M JUST YOUR NORMAL YOUNG WOMAN WHO LIKES TO BE ADMIRED AND WHO TAKES CARE OF HERSELF, BUT WITHOUT OVERDOING IT.

PROMOCJA

MODA DLA KOBIET Marlu to wyjątkowa marka stworzona przez kobiety z myślą o kobietach, które stawiają na siebie. Dyrektor kreatywna marki (Agata Ula Rzepniewska) jest absolwentką jednej z najlepszych szkół mody – Polimoda we Florencji. Dzięki temu Marlu ogromną wagę przywiązuje do jakości, którą nierozerwalnie łączy z rodzimą produkcją. Wszystkie kolekcje odszywane są w Polsce, we własnej szwalni. Marlu swoim niepowtarzalnym stylem zdobyła już liczne grono stałych klientek.

Marka Marlu znana i ceniona za zamiłowanie do detalu, niebanalne wykończenia i stonowany minimalizm w tym sezonie przedstawia kolekcje pełną koloru. Soczysty koral, przybrudzony róż i wyraziste pasy to propozycja na wiosnę-lato 2019 r. W kolekcji nie zabraknie również bieli, beżu i czerni, by każda kobieta mogła poczuć się elegancko i nowocześnie.

Na wiosnę-lato 2019 zwiewne jedwabie, lny łączone są z grubszymi wełnami, z których powstają legendarne już garnitury marki. Proste, klasyczne i idealnie skrojone stanowią już wizytówkę marki. Wszelkie projekty powstają jednak z myślą o nowoczesnych kobietach, które kochają manifestować swoją osobowość.

W butiku marki przy Żurawiej 1a w Warszawie, poza regularną sezonową kolekcją, cyklicznie wprowadzana jest także limitowana linia, czyli pojedyncze projekty dostępne wyłącznie w kilku sztukach. Marlu oferuje także szycie na miarę. To idealna propozycja dla zabieganych kobiet, które chcą mieć perfekcyjnie skrojoną garderobę z najwyższej jakości materiałów. Dodatkowo od tego sezonu w ofercie również suknie ślubne i minikolekcje dla dzieci.

FASHION FOR WOMEN Marlu is an exceptional brand made by women for other women who know their worth.

The brand’s Creative Director (Agata Ula Rzepniewska) is a graduate of one of the top fashion schools, namely Polimoda in Florence. Owing to this background, Marlu pays meticulous attention to quality which is closely linked with domestic production. All collections are made in Poland in an in-house sewing room. The inimitable style of Marlu has won the hearts of many permanent clients.

Marlu, a recognised brand highly valued for its love for detail, original trimmings and toned minimalism, this season premieres a collection bursting with colour. Bright coral, dirty pink and stripes are the brand’s offering for the summer of 2019. The collection also includes items in white, beige and black so that every client can be dressed in an elegant way with a modern twist. The SS 2019 collection also features airy silks, linens combined with thicker woollen fabrics of which the brand’s legendary suits are made. Simple, classic and perfectly cut, suits have become the flagship product of Marlu. All designs are made with modern women who love to show off their personality in mind.

At the Marlu boutique in ul. Żurawia 1a in Warsaw, apart from the regular seasonal collection, customers can also find limited clothing lines with only a few items available. MARLU also offers a made-to-measure service. This is the perfect offering for busy women who would like to have a perfectly fitting set of clothes made from high-end fabrics. In addition, as of this season, the brand will also be offering bridal dresses and mini collections for children.

NA HASŁO „KALEIDOSCOPE” DLA KAŻDEJ Z KLIENTEK PRZYGOTOWANY JEST 10% RABAT I NIEPOWTARZALNY UPOMINEK. CUSTOMERS WHO USE THE CODE “KALEIDOSCOPE” WHILE SHOPPING WILL GET A 10% DISCOUNT AND A UNIQUE GIFT. ATELIER: UL. ŻURAWIA 1A/PLAC TRZECH KRZYŻY 7, WARSZAWA SKLEP ONLINE: WWW.MARLU.PL

I N T E RV I E W

Nela

O T W Ó R Z S I Ę N A Ś W I AT !

Open yourself up to the world!

ODWIEDZIŁA KILKADZIESIĄT KRAJÓW, NURKOWAŁA WE WRAKU STATKU, KĄPAŁA SŁONIE, ZAPRZYJAŹNIŁA SIĘ Z RENIFEREM Z FINLANDII. POZNAJCIE NELĘ, JUŻ NIE TAKĄ MAŁĄ REPORTERKĘ. ❚ SHE HAS VISITED DOZENS OF COUNTRIES, DIVED TO EXPLORE A SHIP WRECK, BATHED ELEPHANTS, AND MADE FRIENDS WITH A REINDEER FROM FINLAND. MEET NELA – “THE LITTLE REPORTER”. ONLY SHE’S NOT THAT LITTLE ANYMORE.

W czerwcu obchodzimy międzynarodowy Dzień Dziecka. Zjeździłaś niemal cały świat – jakie są twoje obserwacje na temat dzieci? Jakie według ciebie największe problemy mają dziś dzieciaki?

Przede wszystkim w zależności od szerokości geograficznej dzieci bardzo się od siebie różnią – jedne spędzają całe dnie na ulicach, bawiąc się z rówieśnikami, inne w zamkniętych za wysokimi murami szkołach, a np. dzieciaki z wioski łowców głów na Borneo wychowuje dżungla. Od najmłodszych lat uczą się polować i poznają różne techniki przetrwania. Wszystkie mają jednak cechę wspólną – są ciekawe świata i dobre, chociaż nie zawsze wesołe. Pamiętam, kiedy byłam w Etiopii, spotkałam bosą dziewczynkę ubraną w worek po ziemniakach. Tam wszystkie dzieci nie mają butów i codziennie doświadczają skrajnej biedy – są głodne, zziębnięte i często przestraszone. Ale wracając do tej dziewczynki, wraz z ekipą, z którą tam byłam, daliśmy jej sporo jedzenia – kiedy jednak poszliśmy po ciepłe ubrania dla niej, zniknęła bez śladu.

Innemu spotkanemu po drodze chłopcu udało nam się za to kupić buty. Szkoda, że nie widziałaś, jak bardzo się ucieszył!

Dla takich chwil warto podróżować, prawda?

Pewnie! Chciałabym pokazać dzieciakom na całym świecie, jak żyje się w innych zakątkach, jak bardzo różnorodny jest świat. Dlatego stacja telewizyjna, która emituje mój program Nela – mała reporterka, planuje wprowadzić go też do innych krajów. Planujemy też zbudować stację badawczą na Kostaryce, do

66

We celebrate International Children’s Day in June.

You’ve visited nearly every part of the world – have you noticed anything special about children? What are the biggest challenges faced by modern kids?

Children from different countries are very different– some spend their days out in the streets, playing with their peers, others are locked within high school walls, while children from head hunter villages in Borneo are raised by the jungle. They learn to hunt and discover different survival techniques from a very early age.

They all have one thing in common – they want to explore the world and are good, although not always happy. I remember meeting a barefoot girl in Ethiopia who was dressed in a potato sack. By the way, the children there don’t have shoes and experience extreme poverty every day – they are hungry, cold, and often scared. But to get back to that girl, the crew and I gave her quite a lot of food, but when we went to buy some warm clothes for her, she vanished without a trace. But we managed to buy shoes for a boy we met there. You should have seen how happy it made him.

It’s moments like these that make travelling worthwhile, isn’t it?

It sure is! I’d like to show children from all over the world what life is like in different countries, how diverse our world is, and why we should be helping one another. Which is why the television network that airs my show Nela – The Little Reporter wants to broadcast it in other countries. We plan on building a research station in Costa Rica. We’ll be inviting scien-



©CREDITS

tekst | by agnieszka michalak

©CREDITS



67

I N T E RV I E W

NELA (rocznik 2005) autorka dziecięcych książek podróżniczych oraz programów telewizyjnych. Pierwsza książka dziewczynki ukazała się w 2014 r., gdy Nela miała 8 lat.

Z kolei Nela na kole podbiegunowym w 2017 została włączona do kanonu lektur w polskich szkołach jako lektura uzupełniająca dla klasy VII szkoły podstawowej. ❚ Born in 2005, writer of travel books for children and TV programme host. Her first book was published in 2014, when she was eight years old. The book Nela na kole podbiegunowym was included on the required reading list for 13-year-old school students.

68

I N T E RV I E W której będziemy zapraszać naukowców i dzieci i będziemy ich oprowadzać np. po dżungli. Każdy powinien podróżować – jeśli nie ma się możliwości, żeby wyjeżdżać daleko, można poznawać Polskę, która jest naprawdę piękna. W Puszczy Białowieskiej żyją wilki, żubry, salamandry i dziesiątki gatunków ptaków. Pod Warszawą można spotkać zaskrońca lub żmiję zygzakowatą (gatunek poważnie zagrożony wyginięciem), na którą kiedyś podczas spaceru prawie nadepnęłam.

Najważniejsze, żeby otworzyć się na świat.

Twoja pierwsza książka ukazała się, kiedy miałaś osiem lat. Opowiedz, od czego się zaczęło?

Najpierw była pasja do odkrywania świata – podróżuję z rodzicami, odkąd pamiętam. Potem pojawił się w moim życiu Steve Irwin, australijski podróżnik, który miał absolutnego bzika na punkcie zwierząt.

Do dziś pamiętam moje podekscytowanie, kiedy oglądałam jego programy przyrodnicze. Było w nim tyle pozytywnej energii i ciekawości świata. Marzyłam, że kiedyś sama stanę przed kamerą przy jakimś zwierzaku. I stało się. Pierwszą podróżą z kamerą była właśnie wyprawa do Tajlandii. Pamiętam, że spaliśmy w domkach z bambusa na długich balach.

Uwielbiam takie domy, bo do nich mogą wchodzić pająki.

Nela

tists and children to take them to the jungle. Everyone should travel – if you don’t have enough money to travel to distant places, you should explore Poland which is truly beautiful. Białowieża Forest is home to wolves, the European bison, salamanders, and tens of bird species. You can come across a grass snake or a common viper, both critically endangered species, around Warsaw. I nearly stepped on a viper during a walk once. What matters most is being open to the world.

You published your first book when you were only eight. Can you tell us how it all started?

My passion to explore the world came first – I’ve been travelling with my parents ever since I can remember. Later, Steve Irwin, an Australian conservationist and traveller who was absolutely mad about animals, appeared on the scene. I can still remember my excitement when I used to watch his wildlife shows. He was so full of positive energy and was passionate about exploring the world. My dream was to stand in front of the camera with a turtle in my hand. And my dream came true. My first trip with the camera took me to Thailand. I remember that we were staying in bamboo huts perched on super high stilts. I love these houses because spiders can crawl inside them.

ZWIERZĘTA SĄ JAK LUSTRO, ODBIJAJĄ I WYCZUWAJĄ NASZE EMOCJE, ENERGIĘ I ZAMIARY. KIEDY NP. NA „DZIEŃ DOBRY” PRZESTRASZYSZ KONIA, ZWIERZĘ BĘDZIE MIAŁO PROBLEM Z OKAZANIEM CI ZAUFANIA. ❚ ANIMALS ARE LIKE A MIRROR. THEY REFLECT AND SENSE OUR EMOTIONS, ENERGY AND INTENTIONS. FOR EXAMPLE, IF YOU STARTLE A HORSE, IT WILL BE RELUCTANT TO TRUST YOU LATER.

Lubisz pająki? (śmiech) kocham obserwować, jak się zachowują, jak reagują na różne bodźce, jak szybko przemykają, żeby ich przypadkiem nie zauważyć. Takie małe spryciarze z nich. W Tajlandii po raz pierwszy byłam na całkiem bezludnej wyspie i nie obyło się bez przygody. Najpierw szukaliśmy drogi do wodospadu piratów, ale ta okazała się zbyt niebezpieczna i musieliśmy zawrócić.

A potem się zgubiliśmy. W dżungli wszystko jest tak bardzo do siebie podobne – każde powalone drzewo jest niemal identyczne jak to, które minęłaś 15 min temu. W pewnym momencie doszliśmy do skrzyżowania trzech różnych dróg, wybraliśmy jedną z nich, ale intuicja podpowiadała mi, że chyba nie jest to właściwy szlak, więc po drodze robiłam strzałki z patyków, które potem okazały się wybawieniem.

Podczas swoich licznych podróży spotykałaś też lwy, krokodyle, słonie, czy tygrysy. Czasem, kiedy patrzę na twoje zdjęcia z tymi zwierzakami, mam wrażenie, że umiesz z nimi rozmawiać.

You don’t like spiders? (laughs) I don’t like when they walk on me, but I love watching their behaviour, observing their responses to different stimuli, running away fast to stay unnoticed. They are tiny, but extremely smart. I visited my first desert island in Thailand, and had quite an experience there. We started out by looking for a path to the pirate falls, which turned out to be too dangerous, and we were forced to turn back. But we got lost. Everything looks the same in the jungle – every fallen tree looks just like the one you passed quarter of an hour earlier. We reached the junction of three roads. We turned into one of them, although my intuition told me that it was the wrong one. As we walked, I marked our route with arrows made from sticks. This eventually saved the day.

You mentioned spiders, but during your journeys you’ve also had encounters with lions, crocodiles, elephants, giant turtles and tigers. When I look at your photographs with animals I get the impres-



69

Nela i sekrety dalekich lądów to ostatnia, jedenasta książka reporterki. ❚ Nela i sekrety dalekich lądów is the last, eleventh volume of Nela’s books .

70

Nela

Zwierzęta są jak lustro, odbijają i wyczuwają nasze emocje, energię i zamiary. Kiedy np. na „dzień dobry” przestraszysz konia, zwierzę będzie miało problem z okazaniem ci zaufania. Kiedy z kolei grzechotnik jest spokojny, to leży sobie zrelaksowany i ani myśli o ataku. Ale jeśli podejdziesz za blisko, układa głowę w „s” – to jego „uwaga! nie podchodź bliżej”. Kiedy jednak zagrzechocze, mówi: „jeszcze krok, a cię zaatakuję”. I wcale nie dlatego, że chce zrobić ci krzywdę, tylko dlatego, że się ciebie boi.

A bałaś się kiedyś tak na serio?

Tak, to było na Borneo. Przeskakując z kamienia na kamień wśród ciepłych źródeł, zobaczyłam jakiegoś owada podobnego do osy. Nagle poczułam przeszywający ból w stopie. Widocznie nastąpiłam przypadkiem na niego. Naprawdę się przestraszyłam, bo strasznie bolało. Na szczęście krótko.

Skoro mowa o zagrożeniach. Jak przygotowujesz się do wypraw?

To bardzo ważne pytanie, bo powodzenie każdej wyprawy w dużej mierze zależy właśnie od starannego przygotowania. Kiedy np. wybieramy się do dżungli, musimy nie tylko się zaszczepić na tropikalne choroby, ale też dowiedzieć się, z jakimi zwierzętami będziemy mieli do czynienia, jakie leki trzeba wziąć i jakie ciuchy spakować. W Tajlandii np. żyją ogromne pijawki, które chodzą po lądzie jak gąsienice, dlatego trzeba mieć buty z długimi cholewkami i specjalne worko-podkolanówki na nogi, żeby się przed nimi ustrzec. Oglądam też filmy, czytam dużo książek o danym miejscu, w zeszycie zapisuję najważniejsze informacje. Potem podczas podróży robię sporo notatek, by je potem wykorzystać w książkach.

Wiem, że podróżujesz tylko podczas dni wolnych od szkoły, ale jednak często. Co na to twój ukochany kot Gracjusz?

Hm, pewnie tęskni. Ma już 14 lat, jest dla mnie jak starszy brat (śmiech). Żeby mu zrekompensować ten czas, babcia, która się nim opiekuje pod moją i rodziców nieobecność, daje mu mięso, które uwielbia. Pozostali domownicy, czyli jaszczurka brodata i krewetki, które żyją w akwarium, lepiej znoszą rozłąkę.

A kim chciałabyś być, jak będziesz dorosła?

Biologiem morskim. Uwielbiam nurkować, bo dzięki temu mogę z bliska zobaczyć te wszystkie żyjątka, które funkcjonują pod wodą. Najbardziej lubię ośmiornice – to mądre bestie. Wiesz, że podobno mają mentalność trzylatka, ale są bardziej logiczne.

Potrafią np. odkręcić słoik – tylko najpierw ktoś im musi pokazać, jak to zrobić. Kiedy pierwszy raz przechodzą labirynt, potrafią to zrobić, ale muszą pokombinować. Drugim razem pamiętają już dokładnie plan wyjścia z labiryntu. Czasem ludzie tego nie potrafią. ■

sion that you can communicate with them.

Animals are like a mirror. They reflect and sense our emotions, energy and intentions. For example, if you startle a horse, it will be reluctant to trust you later.

When a rattlesnake is calm, it is relaxed, lies down, and doesn’t think about attacking you. But if you get too close, its head will bend into a curve, which means “those close enough”. And when it rattles, it says “one more step and I attack.” Not because it wants to harm you, but because it is afraid of you.

Have you ever been frightened during one of your expeditions?

Yes, once in Borneo. I was walking on rocks in a pool filled with warm springs. As I hopped across the rocks I noticed an insect that looked like a wasp, but I quickly ignored it. And then I felt excruciating pain in my foot. I must have accidentally stepped on it. I was really frightened because it hurt a lot. Luckily, the pain was quickly gone.

Talking about threats... How do you prepare for your expeditions?

That’s a major issue. The success of an expedition largely depends on the thoroughness of the preparations. Whenever we travel to the jungle, we need to vaccinate ourselves against tropical diseases, and learn about the animals we might encounter, how to keep mosquitoes at bay, what drugs we need to take, and what we should pack into our backpacks. For instance, in Thailand, there are extra-large leeches that crawl on the ground like worms and you have to wear long boots on braces to keep them away. I also watch videos and read a lot about my destination, and write down key information in my notebook. I take lots of notes during my expeditions to use in my books.

I know that you only travel during school breaks, but you still manage to get away quite frequently.

How does your favourite cat Gracjusz feel about it?

Weeell, he’s probably missing me. He’s 14 years old, so he’s like an older brother to me (laughs). To compensate for my being away, my grandma, who looks after him when my parents and I are away, gives him meat, which he loves. Other household members – the central bearded dragon and the shrimps in the fish tank – take it much better.

And what do you want to be when you grow up?

A marine biologist. I love diving, as it lets me see marine creatures, such as sea snails, at close quarters.

I really love octopuses – they are extremely smart.

They are said to have the mind of a three-year old, but are much more logical. They can unscrew jar lids, but only when shown. When they navigate a maze for the first time, they have to try out different options, but they eventually get there. They remember the route accurately the second time. Some people don’t always manage that. ■

©ARCHIWUM RODZINNE (2)

I N T E RV I E W

PROMOCJA

Energylandia emocje i zabawa

Energylandia emotions and fun

Największy w Polsce Park Rozrywki ENERGYLANDIA w Zatorze to niezwykłe miejsce. Na 30 hektarach umieszczono 4 strefy dla miłośników dobrej zabawy, w których znajdą aż 70 atrakcji. ❚ The largest amusement park in Poland, ENERGYLANDIA in Zator, is a truly unique place. The park spans an area of 30 hectares, features 4 zones for lovers of fun and 70 different attractions.

STREFA DLA DZIECI | CHILDREN’S ZONE – Bajkolandia zaprasza najmłodszych do świata rozrywki i baśni. Zapewnia zabawy na wspaniałych kolejkach i wirujących karuzelach. Na najmłodszych gości czeka superzjeżdżalnia Artic Fun, Roller Coaster Energuś Śmiejżelki karuzela Latające Huśtawki. ❚ Bajkolandia is inviting all children to explore the world of entertainment and fairy tales.

Amazing rollercoasters and swirling carousels guarantee unforgettable fun. Attractions for the youngest visitors include the Artic Fun super slide, Energuś Śmiejżelki Roller Coaster and Fling Swings Carousel.

Pobyt w największym w Polsce Parku Rozrywki to gwarancja świetnej zabawy i niezwykłych wrażeń. Energylandia oferuje mnóstwo atrakcji dla każdego bez względu na wiek. Przyjedź i baw się dobrze! | A visit to Poland’s largest amusement park guarantees great fun and unique experiences.

Energylandia offers a galore of attractions for visitors large and small. Visit it to have fun!

STREFA FAMILIJNA | FAMILY ZONE – To niesamowite atrakcje, których dostarczają nowoczesne Roller Coastery, np. FMF Dragon, Boomerang. Można odwiedzić Wioskę Szwajcarską i Wioskę Wikingów. Rodzinnie można spędzić czas na wodnych spływach, kolejce widokowej czy też ścigając się na torze Formuła Autodrom. ❚ It is packed with amazing attractions, including modern FMF Dragon or Boomerang roller coasters, the Swiss Village and the Viking Village. Families may also choose between canoeing, scenic rail or racing on Formuła Autodrom circuit.

STREFA EKSTREMALNA | EXTREME ZONE – Przeznaczona dla miłośników mocnych doznań.

W Parku Energylandia znajdziecie wiele konstrukcji i najnowocześniejszych Roller Coasterów. Absolutnym hitem jest HYPERION, najwyższy Mega Coaster w Europie, dzięki któremu przeżyjecie wyprawę kosmiczną. Konstrukcja wynosi uczestników zabawy na wysokość 77 m, a potem kolejka spada ze szczytu z prędkością aż do 142 km/h.

W trakcie wyprawy goście doświadczają stanu nieważkości. ❚ Designed for adrenaline junkies. Energylandia Park features numerous structures and most advanced rollercoasters. Its star piece is HYPERION, the tallest mega coaster in Europe which guarantees space travel emotions. It takes visitors to 77 meters and later dives down at the speed of up to 142 km/h to provide them with the weightlessness environment experience.

Więcej informacji na: / More information at: www.energyandia.pl

WATER PARK | WATER PARK – To zabawa na 13 zjeżdżalniach, dostosowanych do różnych grup wiekowych i o różnym stopniu trudności! Są te ekstremalne, jak np. RMF MAXXX Kamikadze – znana jako zjeżdżalnia z zapadnią, jak i te sprzyjające rodzinnej zabawie. Nowa strefa Tropical Fun jest największym otwartym parkiem wodnym w Polsce, a zjeżdżalnia taka jak Exotic Fun jest jedyna w kraju. ❚ Enjoy 13 slides adapted to the needs of various age groups and featuring different levels of difficulty. There are extremes slides like RMF MAXXX Kamikadze nana which is a slide with a trap door and others perfect for all-family activities. The new Tropical Fun zone is the largest operating waterpark in our country with Poland’s only Exotic Fun slide.

Prawdziwa eksplozja muzyczna dla miłośników / A genuine music explosion for fans ENERGYLANDIA FESTIVALS 2019 • 90’s Festival – 28.06.2019 • 80’s Festival – 29.06.2019 • Disco polo Festival – 12/13.07.2019 • Hip-hop Festival – 26/27.07.2019 • Giganci sceny – 9/10.08.2019 • Kings of Hardstyle – 23.08.2019 • EDM Festival – 24.08.2019

www.festival.energylandia.pl

72

GOOD LIFE

przewodnik lidera

T R Z Y L I T E RY D O S U KC E S U Three letters to success

PORUSZANE NA MBA ZAGADNIENIA SĄ PROSTE JAK ABECADŁO LUB TABLICZKA MNOŻENIA – ZAPEWNIAJĄ ABSOLWENCI. POZNAJ PODSTAWĘ PROGRAMOWĄ STUDIÓW, KTÓRE POMOGĄ CI DOŁĄCZYĆ DO ŚWIATOWEJ ELITY BIZNESU. ❚ MBA GRADUATES WOULD HAVE YOU BELIEVE THAT THE TOPICS COVERED IN THE COURSE ARE AS SIMPLE AS ABC ANDOR MULTIPLICATION TABLES. DISCOVER THE CURRICULUM OF THE PROGRAMME THAT WILL HELP YOU JOIN THE WORLD BUSINESS ELITE. tekst | by mirosław konkel rysunki | illustrations agata zarzycka

W

ięcej płacimy Jimowi, wiceprezesowi ds. marketingu, który jest absolwentem Penn State, niż prezesowi Hankowi Buffordowi, który ukończył Harvard. Po prostu nie mogę tego zrozumieć” – mówi dyrektor. „Czego nie rozumiesz?” – dziwi się prezes. „Bez sprzedaży generowanej przez Jima w ogóle nie potrzebowalibyśmy prezesa ani nikogo innego”.

Ten podsłuchany dialog z książki MBA w dziesięć dni Stevena A. Silbigera dobitnie dowodzi, że marketing na studiach menedżerskich jest najważniejszą z nauk.

Dodatkowo autor podpiera się autorytetem guru w tej dziedzinie Philipa Kotlera, według którego prymat marketingu wynika z jego właściwości integracyjnych – łączy wszystkie funkcje przedsiębiorstwa i zwraca się bezpośrednio do klientów przez reklamę, dział sprzedaży i inne narzędzia pozostające w jego dyspozycji.

W wierszu Mieszkańcy Julian Tuwim pisał o „strasznych mieszczanach”, którzy są „zapięci szczelnie” i „widzą wszystko oddzielnie”: „Że dom... że Stasiek... że koń... że drzewo…”. To samo dzieje się z niektórymi menedżerami – ograniczają się do swojej działki, np. zakupów, obsługi klienta lub HR, nie dostrzegają złożoności firmy, rynkowego ekosystemu, w którym przyszło im pracować i działać. Zajęcia z marketingu pozwalają im patrzeć na przedsiębiorstwo „z lotu ptaka” – i zobaczyć powiązania między poszczególnymi działami, funkcjami i procesami biznesowymi firmy. Czego jeszcze można się nauczyć na studiach MBA? DZIEWIĘĆ BLOKÓW TEMATYCZNYCH Niektóre szkoły wymyślają dziwaczne przedmioty.

Tymczasem klasyczne programy MBA, oferowane przez prestiżowe uniwersytety, jak Harvard, Stanford i Wirginia, obejmują dziewięć bloków tematycznych

“We are paying more to Jim Mooney, our vice president of marketing from Penn State, than to our company’s president, Hank Bufford from Harvard. I just don’t understand it,” says the director. What don’t you understand?,” says the Chairman of the Board.

“Without Jim’s sales we wouldn’t need a president – or anyone else for that matter!”

This overheard dialogue from Steven A. Silbiger’s The Ten-Day MBA proves that marketing is the key topic taught at management schools. The author also quotes the marketing guru, Philip Kotler, who argues that the prominence of marketing reflects its integrating properties – it combines all the functions of the organisation and addresses customers directly through commercials, the sales department, and other available tools.

In his poem Inhabitants, Julian Tuwim wrote about “the terrible bourgeoisie” living “shut up lives” and “seeing everything separately.” “A house... Stasiek... a horse... a tree...” The same thing happens to those managers who focus exclusively on their own area,

MYŚLENIE STRATEGICZNE TO RODZAJ PRZEZORNOŚCI, SPOJRZENIE NA DZISIAJ Z PERSPEKTYWY JUTRA, PRÓBA PRZEWIDZENIA DŁUGOTERMINOWYCH SKUTKÓW DZIAŁAŃ FIRMY W ODNIESIENIU DO BRANŻY. ❚ STRATEGIC THINKING MEANS PROCEEDING CAUTIOUSLY AND BEING ABLE TO VIEW TODAY FROM THE PERSPECTIVE OF TOMORROW. IT’S AN ATTEMPT TO PREDICT THE LONG-TERM CONSEQUENCES OF AN ORGANISATION’S ACTIVITIES ON ITS SECTOR AND OVERALL BUSINESS. 

73

GOOD LIFE

przewodnik lidera

– twierdzi Silbiger. Drugie, po marketingu, miejsce ekspert przyznaje etyce, przez którą oczywiście nie należy rozumieć dydaktyzmu, prawienia morałów i świeckiego kaznodziejstwa. W zakres tej dyscypliny wchodzą oceny, normy i zasady określające właściwe postępowanie w biznesie – tylko dzięki odpowiednim praktykom firma zachowa nieskazitelną reputację, a jej kadra zarządzająca nie trafi do więzienia.

Dawniej wyniki finansowe przedsiębiorstwa były wszystkim i po macoszemu traktowano inne aspekty życia organizacji. Ale to już przeszłość. – Absolwent MBA nie powinien być jak Bankier z Małego Księcia, który liczył gwiazdy, nie zastanawiając się nawet, czemu służą jego zabiegi. Równie istotne są moralne, społeczne i ekologiczne konsekwencje działań gospodarczych – uważa Paweł Świć, dyrektor marketingu firmy Nanovo, który skończył program MBA pod szyldem Uniwersytetu Minnesoty i Politechniki Lubelskiej.

be it purchasing, customer service or HR, and fail to notice the complexity of the market, and the market ecosystem they live and operate in. Marketing classes give them a “bird’s eye view” of the organisation and help identify links between different departments, functions and business processes in the organisation.

But what else can you learn at a MBA course?

THE ETHICAL DIMENSION OF BUSINESS Some schools are inventing bizarre subjects. Meanwhile, classic MBA programmes offered by prestigious universities such as Harvard, Stanford and Virginia feature nine thematic modules, argues Silbiger. Right after marketing, comes ethics, which obviously should not be confused with moralising, sermonising, or secular evangelism. This field of study includes assessments, standards and principles that define ethical conduct in business. Only responsible and proper practices can keep an organisation’s reputation

NIEKTÓRZY MENEDŻEROWIE OGRANICZAJĄ SIĘ DO SWOJEJ DZIAŁKI, NP. ZAKUPÓW, OBSŁUGI KLIENTA LUB HR, NIE DOSTRZEGAJĄ ZŁOŻONOŚCI FIRMY, RYNKOWEGO EKOSYSTEMU. ZAJĘCIA Z MARKETINGU POZWALAJĄ IM PATRZEĆ NA PRZEDSIĘBIORSTWO „Z LOTU PTAKA”. ❚ SOME MANAGERS WHO FOCUS EXCLUSIVELY ON THEIR OWN AREA, BE IT PURCHASING, CUSTOMER SERVICE OR HR, AND FAIL TO NOTICE THE COMPLEXITY OF THE MARKET, AND THE MARKET ECOSYSTEM THEY LIVE AND OPERATE IN. A Silbiger uściśla: „Celem kursu etyki w ramach studiów MBA nie jest uczynienie ze studentów modelowych obywateli korporacji. Intencją jest raczej uświadomienie im etycznych implikacji podejmowanych decyzji biznesowych”.

DYSKUSJA ZAMIAST WYKŁADU Być krótkowzrocznym, skupionym na danych liczykrupą to jedno, a lekceważyć wskaźniki ekonomiczne – to coś zupełnie innego. Dlatego tak ważna jest rachunkowość, którą Silbiger umieścił wśród przedmiotów MBA na trzecim miejscu. W dawnych czasach podczas rejsu marynarze zapisywali w dzienniku pokładowym, jak daleko popłynęli i co ich po drodze spotkało. O to samo chodzi w rachunkowości, którą się definiuje jako sformalizowany system zapisu zdarzeń gospodarczych w firmie, umożliwiający uzyskanie, przetwarzanie i prezentację informacji oraz podejmowanie decyzji.

Tuż za podium usytuowała się teoria organizacji – interdyscyplinarna nauka czerpiąca głównie z socjologii i psychologii społecznej. Poszukuje reguł zarządzania złożonymi organizacjami, takimi jak fabryki, by podnieść ich skuteczność i sprawność. Następna jest analiza jakościowa dająca wprawę w posługiwaniu się liczbami i obliczeniami statystycznymi, co się

74

unblemished and its management out of prison.

There was a time when an organisation’s financial results were everything, and other aspects of organisational life were ignored, but those days are long gone. “A MBA graduate should not behave like the Businessman in The Little Prince, who was counting stars without ever asking why. The moral, social and environmental implications of economic activities are just as important”, argues Paweł Świć, the Marketing Director at Nanovo, who completed his MBA at Minnesota University and Lublin University of Technology. Silbiger explains: “The purpose of the ethics units in the MBA curriculum is not so much to mould model corporate citizens, as it is to drive students to consider the ethical implications of their business decisions.”

DISCUSSIONS REPLACE LECTURES Being a short-sighted data-focused penny-pincher is one thing, but disregarding economic indicators is something else again. Silbiger deems accounting important enough to be ranked third. Sailors used to keep a logbook in which they wrote how far they had sailed and what happened along the way. This pretty much describes accounting, which is defined as a formalised system for recording economic events in



©CREDITS

może przełożyć na większy obiektywizm przy badaniu realnych problemów biznesu. Znaczenie tej dyscypliny doskonale uchwycił Garth Saloner, dziekan Uniwersytetu Stanforda, w rozmowie z McKinsey: umiejętności myślenia kategoriami ilościowymi „z zakresu finansów, zarządzania łańcuchem dostaw, rachunkowości itd. weszły, moim zdaniem, do kanonu wykształcenia menedżera, stały się czymś w rodzaju tabliczki mnożenia – każdy powinien ją znać”.

Na analizie jakościowej opiera się kolejny przedmiot studiów MBA – finanse. W latach 80. XX w. warto było poświęcić się zgłębianiu tej dziedziny. Dyplomy MBA, świadczące o znajomości finansowego abecadła, otwierały ich posiadaczom drzwi renomowanych banków i korporacji. Te zaś zlecały im na dzień dobry zawieranie ogromnych transakcji inwestycyjnych.

Wraz z pęknięciem bańki w 1987 r. i kryzysem na rynku akcji młodzi traderzy masowo wylatywali z Wall Street i chwytali się mniej intratnych zajęć. Niemniej finanse

an organisation so as to make it easier to obtain, process and present data and make decisions.

Coming in just behind accounting is organisational theory. This is an interdisciplinary field that mainly draws on social studies and social psychology. It tries to find rules to facilitate the management of complex organisations, such as manufacturing sites, to boost their effectiveness and efficiency. Lower down the list comes quantitative analysis. This improves numerical skills and the ability to tap into statistical calculations, which may translate into more objective assessments of real-life business issues. The importance of this field has been described by Garth Saloner, the Dean of Stanford University, in an interview with McKinsey: “The quantitative skills of finance and supply chain management and accounting and so on, I think those have become more standardized in management education, have become kind what you think of as a hygiene factor: Everybody ought to know this.”



75

GOOD LIFE

przewodnik lidera

zawsze będą w cenie. – Uczą gromadzenia, podziału i wydatkowania zasobów pieniężnych, a są to zagadnienia najważniejsze z punktu widzenia wielu, jeśli nie większości, przedsiębiorców. To decyduje o wysokiej randze tego przedmiotu – podkreśla Paweł Świć.

Po ostatnim kryzysie, z roku 2008, kontrowersje wzbudza także ekonomia. Wystarczy zacytować Forbesa: „Niczym dawni królowie odpędzający astrologów, wielkie firmy wyrzucają z pracy współczesnych ekonomicznych wróżbitów. Ich przepowiednie okazały się bowiem zabawne i interesujące, ale niezbyt przydatne”. Lepiej jednak potraktować te słowa z przymrużeniem oka. Ekonomia nigdy nie zniknie z programów MBA, bo koncentruje się na czymś niezwykle ważnym dla gospodarki – na sposobach, w jakich społeczeństwo zarządza ograniczonymi zasobami planety, by zaspokoić swoje nienasycone apetyty. „Działają tu siły podaży i popytu” – tłumaczy Steven A. Silbiger. Wyobraźmy sobie pub, który zaczął warzyć własne piwo, ale goście wolą trunek jakiejś innej marki X. Właściciel sprzedaje więc swój napój w promocyjnej cenie 5 zł za kufel. Choć klienci wolą X niż nieznane, lokalne piwo, z troski o swoje kieszenie wybierają drugi, o połowę tańszy napitek. – To nie wydumane rozważania teoretyków, tylko omawiany przez grupę case z prawdziwego życia. To szkoła biznesu, dla niektórych warta każdych pieniędzy – chwali dyrektor Świć.

Jedynym zagadnieniem w edukacji MBA, które bezpośrednio dotyczy wytwarzania produktów i usług, jest zarządzanie operacyjne. Przedstawiciele tej nauki,

Quantitative analysis underpins another pillar of the MBA curriculum – finance. The 1980s were the golden age of financiers. MBA diplomas certifying a consummate knowledge of financial fundamentals opened the doors to top-tier banks and corporations.

These select graduates would instantly be required to cut massive investment deals with major firms. In the aftermath of the 1987 stock market crash, young Wall Street traders were sacked en masse, and had no option but to accept less lucrative positions. But finance will always be in great demand. “It teaches you to accumulate, split and allocate financial resources, and these abilities are critical for many, if not most, organisations. That’s what makes this field of study so important”, stresses Świć.

Economics has been a controversial topic since the 2008 financial crisis. To quote Forbes: “Like kings of old dispensing with their astrologers, big business is sacking its economic soothsayers. Their stargazing proved entertaining and interesting – but not very useful.” This should be taken with a grain of salt. Economics is assured a place on the MBA curriculum, because it focuses on something extremely important to the economy, viz. how society allocates its scarce resources to satisfy its insatiable appetite.

“Supply and demand are the forces at work”, explains Silbiger. Take a pub that brews its own beer, but its customers prefer brand X. The owner offers his own brew at the promotional price of PLN 5 a pint. The customers, being thrifty, order the owner’s home brew, as it is only half the price. “These are not idealised theoretical scenarios, but real-life case studies that groups discuss. It’s a bona fide school of business, invaluable for some students”, stresses director Świć.

The only topic in the MBA curriculum directly related to manufacturing products or providing services is operations management. Experts in this field, who have been conducting research in factories since the early 20th century, are on a never-ending quest to find the magical effectiveness and efficiency formula. Frederick Taylor believed it was based on supervising

ISTOTĄ KURSU ETYKI W RAMACH STUDIÓW MBA JEST UŚWIADOMIENIE STUDENTOM ETYCZNYCH IMPLIKACJI PODEJMOWANYCH DECYZJI BIZNESOWYCH. ❚ THE PURPOSE OF THE ETHICS UNITS IN THE MBA CURRICULUM IS TO DRIVE STUDENTS TO CONSIDER THE ETHICAL IMPLICATIONS OF THEIR BUSINESS DECISIONS. 

76

DR.CYJ HAIR FILLER PEPTYDOWA TERAPIA WŁOSÓW SPEKTAKULARNE EFEKTY JUŻ PO 2 MIESIĄCACH! TYLKO 4 ZABIEGI CO 2 TYGODNIE!

WŁAŚCIWOŚCI

Peptydowa terapia włosów to innowacyjny zabieg w gabinetach dermatologicznych i medycyny estetycznej. DR.CYJ Hair Filler zawiera unikatowy kompleks 7 peptydów i kwasu hialuronowego, jak również opatentowaną technologię przedłużonego uwalniania i wnikania substancji aktywnych – działa jeszcze 14 dni po aplikacji.

dr Karina Felberg Ce-Ce Beauty Clinic

Warszawa

T: +48 22 828 04 04 www.salon.cece.pl

dr Edyta Pankowska-Pryt EXCELLENCE PLACE

Łódź

T: +48 605 885 343 www.excellenceplace.pl

dr Aneta Murawiejska Ptak

●

dr Iwona Bonisławska

dr Aleksandra Znajewska-Pander

Gabinet Dermatologii Estetycznej

Gdańsk

Gabinet Lekarski

T: +48 608 077 588 www.bonislawska.pl

Olsztyn, Golub-Dobrzyń T: +48 604 120 566 www.znajewskapander.pl

dr Izabela Wierzbicka LA Beauty

Szczecin

T: +48 690 015 433 e-mail: dr.izabelawierzbicka@gmail.com

dr Katarzyna Kowalczyk Klinika Dermatologii i Medycyny Estetycznej Bella Derm

Kielce

T: +48 504 020 590 www.bdclinic.pl

dr Małgorzata Bagłaj

dr Izabella Jeleńska-Draim

Wrocław

Warszawa

Instytut AntiAging

Centrum Dermatologii Estetycznej „Bagłaj”

T: +48 663 434 003 www.zabiegi-estetyczne.pl

T: +48 604 186 346 www.baglaj.com.pl

Bielsko-Biała

Zatrzymuje wypadanie włosów Skuteczny w walce z alopecją ● Przyspiesza odrost nowych włosów ● Pogrubia i zagęszcza włosy ● Rewitalizuje mieszki włosowe ● Poprawia ukrwienie skóry głowy ● Wskazany przed i po przeszczepie ●

Klinika Ambroziak

T: +48 726 101 000 www.klinikaambroziak.pl

dr Michał Kaniowski

DERMA-PULS Centrum Dermatologii Estetycznej i Laserowej

Wrocław

T: +48 71 322 69 09 www.dermapuls.com.pl

dr n. med. Joanna Magdziarz-Orlitz

dr Anna Płatkowska-Szczerek Anclara Health&Aesthetics

BreMed Medycyna Estetyczna Dermatologia

Częstochowa

T: +48 663 275 968 www.derma-clinic.pl

T: +48 506 442 500 www.anclara.pl www.drplatkowska.pl

T: +48 500 602 610 www.bremed.pl

dr Natalia Romanowska

dr n. med. Oliwia Jakubowicz

dr n. med. Andrzej Szpiech

Derma-Clinic dr Orlitz

Specjalistyczny Gabinet Medycyny Estetycznej

Białystok

T: +48 511 204 459 www.plastyka-twarzy.pl

Warszawa

O-medical Clinic

Poznań

T: +48 795 177 794 www.dermatologpoznan.com

ZAPYTAJ SWOJEGO LEKARZA O PEPTYDOWĄ TERAPIĘ WŁOSÓW! www.DrCyj.pl

dr Szczepan Brezdeń Sandomierz

IP CLINIQ Instytut Piękna

Rzeszów

T: +48 507 025 840 www.ipcliniq.pl

GOOD LIFE

przewodnik lidera

W OSTATNICH LATACH WYGRYWA POGLĄD, ŻE ŚWIĘTYM GRAALEM PRODUKTYWNOŚCI JEST UCZYNIENIE PRACOWNIKÓW PARTNERAMI FIRMY. ❚ THE PREVAILING VIEW OF RECENT YEARS IS THAT THE HOLY GRAIL OF PRODUCTIVITY LIES IN MAKING EMPLOYEES PARTNERS OF THE ORGANISATION.

78

robiący od początku XX w. badania w fabrykach, próbują znaleźć magiczną formułę efektywności. Frederick Taylor widział ją w kontroli i poganianiu pracowników, których uważał za leniwych z natury, a Frank i Lillian Gilbrethowie zalecali dzielenie skomplikowanych zadań na części. Elton Mayo natomiast szukał źródeł wydajności w stanie emocjonalnym robotnika.

W ostatnich latach wygrywa pogląd, że Świętym Graalem produktywności jest uczynienie ludzi partnerami firmy.

and driving workers, whom he believed were naturally lazy, while Frank and Lilian Bilberth recommended splitting complex tasks into sub-tasks. Elton Mayo sought the key to effectiveness and efficiency in the emotional state of the worker. The prevailing view of recent years is that the Holy Grail of productivity lies in making employees partners of the organisation. Exploring different approaches to motivation is meant to help MBA students solve organisational problems.

PAMIĘTAJ NA KONIEC MBA-owe „must to have” zamyka strategia: „Cokolwiek czynisz, czyń rozważnie i patrz końca”, którą głosił już Sokrates. Dokładnie o to chodzi w myśleniu strategicznym. Wykłada się zaś ten przedmiot po to, aby sposób myślenia studenta przełączył się z trybu reaktywnego na proaktywny (nie tyle odpowiadamy na rzeczywistość, ile ją stwarzamy). Myślenie strategiczne to rodzaj przezorności, umiejętność spojrzenia na dzisiaj z perspektywy jutra, próba przewidzenia długoterminowych skutków działań firmy w odniesieniu do branży, konkurentów i otoczenia biznesowego. Ktoś, kto utożsamia tę dziedzinę z planowaniem, wytyczaniem ścieżki bezbłędnie prowadzącej do wyznaczonych celów, bliski jest prawdy.

Jeszcze jedno: programy MBA oferują znacznie więcej niż wiedzę. Pozwalają opanować odpowiednie słownictwo oraz tysiące magicznych formuł, teorii i koncepcji, którymi można zaimponować kolegom i szefom. Trudno o lepszą przepustkę do światowej elity zarządzania. ■

FINAL TAKEAWAYS The list of MBA’s must-haves is rounded off with the strategy of “Whatever you do, do cautiously, and look to the end” embraced by Socrates. This is the quintessence of strategic thinking. This topic is taught to shift the student’s mindset from being reactive to being proactive (i.e. not responding to situations, but creating them). Strategic thinking means proceeding cautiously and being able to view today from the perspective of tomorrow. It’s an attempt to predict the long-term consequences of an organisation’s activities on its sector, its competitors, and the overall business environment. If you associate this field with planning or finding a roadmap to put you on the right track, you are not far off.

And one more thing: an MBA offers much more than knowledge. It introduces you to the right vocabulary as well as thousands of magic formulas, theories and concepts that will impress your colleagues and bosses. It’s the best ticket to the world-class management elite you can get. ■

dr Victor Derhartunian

Perfekcyjny wzrok w kilka sekund Jesteśmy ekspertami indywidualnej korekcji wzroku, przede wszystkim w innowacyjnej korekcji starczowzroczności – tłumaczy światowej sławy chirurg, dr Victor Derhartunian, właściciel klinik EyeLaser w Wiedniu i Zurychu. Nowo otwarta klinika SwissLaser to kolejne tego typu miejsce, tym razem dla pacjentów w Polsce.

Ze względu na możliwości zakresu korygowanych wad oraz jakość widzenia po zabiegu, Femto-Lasik to bardzo precyzyjna metoda chirurgii refrakcyjnej dostępna na rynku. – Jesteśmy ekspertami indywidualnej korekcji wzroku tzn. korygujemy nie tylko dioptrie, ale także, na podstawie obrazu rogówki, wszelkie nieregularności. – tłumaczy dr Victor Derhartunian. Zaledwie kilka godzin po zabiegu pacjent widzi lepiej (ostrość i jakość widzenia) niż przed zabiegiem w okularach lub soczewkach kontaktowych. – Dzięki zastosowaniu profilów nowej generacji jesteśmy też ekspertami w korekcji starczowzroczności – dodaje dr Derhartunian.

Laserowa korekcja wzroku należy do najbezpieczniejszych zabiegów w medycynie. Zabieg jest bardziej bezpieczny niż noszenie soczewek kontaktowych.

Zabieg laserem trwa kilka sekund i jest bezbolesny.

Jest możliwy dzięki technologii (SwissLaser to centrum referencyjne niemieckiego producenta Schwind-Eye-Tech-Solutions) oraz wiedzy kadry lekarskiej zdobywanej przez wiele lat na elitarnych uniwersytetach i prywatnych klinikach w Szwajcarii i w Niemczech.

Specjaliści ze SwissLaser należą do międzynarodowej czołówki z dziedziny chirurgii refrakcyjnej. Wśród nich jest wybitny chirurg z międzynarodowym doświadczeniem – dr Victor Derhartunian, który od 2012 r. z sukcesem prowadzi kliniki: EyeLaser w Zurychu, Wiedniu, i w Warszawie. Obie placówki uchodzą za wiodące i godne polecenia w opiniach Pacjentów, a wszystko dzięki wykorzystaniu nowych technologii i zastosowaniu wysokich standardów w pracy z Pacjentami. Międzynarodowe doświadczenie, nowoczesne urządzenia i wysoka jakość teraz dostępna jest także w Polsce – w klinice SwissLaser w Warszawie!

Szwajcarska jakość w Polsce Swiss quality in Poland

Główny chirurg SwissLaser

Perfect vision in a few seconds „We are experts in customized laser vision correction, and our particular focus is innovative correction of presbyopia”, explains experienced surgeon Dr Victor Derhartunian, owner of the EyeLaser clinics in Vienna and Zürich. The newly opened SwissLaser clinic is a similar centre addressed to patients in Poland.

Due to the range of laser vision correction possibilities and the quality of the vision following the procedure, Femto-Lasik is a very precise method of refractive eye surgery available on the market. „We are experts in personalised vision correction, i.e. we do not correct only diopters but also corneal irregularities, based on the image of the cornea”, explains Dr Derhartunian. The patient sees better a few hours after the procedure (in terms of sharpness and quality of vision) than he or she did beforehand with eyeglasses or contact lenses. „By using new generation profiles, we have become experts in innovative presbyopia correction”, Dr Derhartunian adds.

Laser vision correction is one of the safest medical procedures.

The treatment is safer than wearing contact lenses. A laser procedure takes a few seconds to complete and is painless. It relies on innovative technology (SwissLaser is a reference centre of the German manufacturer SchwindEye-Tech-Solutions) and the expertise of the doctors who work there.

This expertise has been acquired over many years of working at elite universities and private clinics in Switzerland and Germany.

Experts from the SwissLaser clinic are among the world’s best refractive surgery specialists. One such expert is Dr Victor Derhartunian, an outstanding surgeon with international experience. Dr Derhartunian has been successfully running EyeLaser clinics in Vienna and Zürich since 2012 and now in Warsaw. These are some of the top refractive clinics in Europe. They use the most advanced and new technologies and adhere to high standards of patient care. And this international experience, stateof-the-art equipment, and high quality are now available in Poland too – at the SwissLaser clinic in Warsaw.

PEOPLE & THE WORLD

rowery miejskie

W M I A S TO !

Ready, steady, bike!

ZOSTAW SAMOCHÓD W GARAŻU. WSIĄDŹ NA ROWER – BĘDZIE SZYBCIEJ, WYGODNIEJ, ZDROWIEJ. ❚ GOING OUT? LEAVE THE CAR IN THE GARAGE AND BIKE IT – IT WILL BE FASTER, HEALTHIER, AND MORE COMFORTABLE. tekst | by leszek belke The age-old problem of getting from A to point B is revisited from time to time. Leading contenders for the “best” solution invariably include the bike (most economical), the car, the motorbike, and the moped. And it is not hard to predict the results. The car might be the most comfortable means of transport, but traffic congestion also makes it the slowest. Air-conditioning will stop your back sweating, but it will do nothing for your punctuality – or your nerves. The bike gives you a head start in the city, because you are not restricted to the road or bike paths. If you really need to, although it’s not always legal, you can also ride on the pavement. Cyclists are not hemmed in by heavy traffic and can prepare themselves for foul weather. Cycling long distances in a suit is obviously out of the question, but a few kilometres is not an issue. All it takes is the right type of bike. An MTB, or mountain bike, is not your best choice, as it is not designed for comfort.

Commuting on a full-suspension bike with front and rear shocks is another iffy proposition. The same goes for fixies (or fixed-gear bicycles – you



80

©CREDITS

O

d czasu do czasu ktoś odświeża stary pomysł – jak i czym najlepiej dojechać z punktu A do B. Do takiej konkurencji bierze się zwykle rower (bo najtańszy), samochód i motocykl czy skuter. Efekty są łatwe do przewidzenia. Samochód może i jest najwygodniejszy, ale w mieście, często przecież zakorkowanym, jedzie się nim najwolniej.

W mieście rower daje wyraźną przewagę, bo mknie nie tylko po jezdni czy ścieżce rowerowej.

Rowerzysty nie ograniczają stłoczone auta, a i do kiepskiej pogody też można się odpowiednio przygotować. Wiadomo, że w garniturze na długim dystansie nie pojedziemy, ale kilka kilometrów to z kolei żaden problem. Tylko trzeba mieć odpowiedni rower.

Na pewno nie MTB, czyli (potocznie) góral. Niby można nim jeździć, ale ze względu na kształt i geometrię ramy, nie będzie wygodnie. Dyskusyjne jest używanie do dojazdów rowerów typu full, czyli obustronnie amortyzowanych (przednie i tylne koło), ale z drugiej strony... możliwe. Tak samo nikt nie wykluczy rzeszy fanów tzw. ostrego koła

81 

©CREDITS

PEOPLE & THE WORLD

rowery miejskie

CONVERCYCLE TO JEDNOŚLAD TZW. DWA W JEDNYM, CZYLI MIEJSKO-TOWAROWY. MA WYDŁUŻANY ROZSTAW OSI, CO UDAŁO SIĘ UZYSKAĆ PRZEZ SZCZEGÓLNĄ RAMĘ. ❚ THE CONVERCYCLE IS A CITY AND A FREIGHT BIKE IN ONE. IT HAS A LONGER WHEELBASE THANKS TO A RATHER UNIQUE AND INNOVATIVE FRAME. (czyli napęd bezpośredni – nawet z górki trzeba pedałować, ale za to taki rower pojedzie też do tyłu) oraz jazdy fatbikami (rowerami z grubymi oponami niskociśnieniowymi, które są przeznaczone na piach, błoto czy śnieg). Commuter bikes, a więc po naszemu rowery miejskie i dedykowane przede wszystkim jeździe po trotuarach, wciąż ewoluują. Co roku pojawia się coś nowego – od rowerów z ramą z bambusa po wieloślady z pedałami do wożenia towarów. Najnowszy trend to silniki elektryczne, które „dopędzają” rowerzystę przy każdym obrocie korby. Ale po kolei.

TŁOCZONY Z ALUMINIUM Mokumono. Brzmi z japońska, ale to marka rowerów wprost z ich ojczyzny – Holandii. Model Delta, który zaprojektowali bracia bliźniacy Bob i Tom Schillerowie, ma napęd przenoszony na koło za pomocą paska, a nie łańcucha, bo ten nie brudzi i nie wymaga smarowania.

Pasek z tworzywa odpowiednio wzmocnionego włóknem węglowym działa znacznie ciszej, a także nie ma tendencji do wyciągania. Znane? Tak, ale Mokumono Delta ma wyjątkową ramę. Jest z dwóch wytłoczek aluminiowych, które zespawano laserowo. Dzięki temu rower jest lekki i wyjątkowo sztywny – przekonują Holendrzy. Wersja bez przerzutek waży tylko 9 kg!

82

even need to pedal downhill, but the bike goes in reverse if you pedal backwards) and fatbikes (with oversized low-pressure tires suitable for sand, mud or snow). Commuter bikes, or city bikes, which are mainly designed for pavements continue to evolve. Innovations are launched every year, ranging from bikes with bamboo frames to multi-wheeled vehicles with pedals designed for goods delivery. The latest fad are electric motors that add extra power whenever you turn the pedal. But let’s go back to the beginning.

ALUMINIUM-PRESSED MOKUMONO Sounds Japanese, but this bike brand hails from the Netherlands. The Delta model, designed by twins Bob and Tom Schiller, is belt-driven not chain driven, because a belt doesn’t get dirty and or need greasing. The plastic belt, reinforced with carbon fibre, produces less noise and is not prone to dropping. The Mokumono Delta also comes with a special frame. It is made from two aluminium sheets welded by laser – just like in the automotive industry. As a result, the bike is light and exceptionally rigid, according to the manufacturers.

The version without derailleur gears weighs only 9 kg.

REINVENTING THE FOLDING BIKE For some reason, folding bicycles are often overlooked. They are small, offer average rideability and their only advantage is their compactness, which facilitates transport, as a folding bike can easily fit into the boot (trunk) of a car. Is that their only advantage? Yes, but it’s not a trivial one – folding bikes may be slow (we’ll get to that in a minute), but you can always take them with you – home, the office, the underground, and on the train. This is what the Brits do – folding bikes are extre-

© M . P . P O P R Z E D N I E S T R O N Y/ P R E V I O U S P A G E S : A D O B E S T O C K

SKŁADAK NA NOWO Rowery składane traktujemy trochę z przymrużeniem oka. Wiadomo – małe, jeżdżą więc raczej tak sobie, a jedyną ich zaletą są niewielkie rozmiary, które umożliwiają łatwy transport, np. w samochodowym bagażniku. Jedyna zaleta? To jest więcej niż ogromny PLUS – składaki może nie jeżdżą szybko, ale można je zabrać ze sobą np. do biura, do metra i pociągu. Tak robią Anglicy, bo w Wielkiej Brytanii składaki są bardzo popularne. Produkuje je wiele firm, najbardziej znane są Bromptony z Wysp, ale też amerykańskie Dahony oraz Montague. Z tej ostatniej pochodzą rowery składane dla US Army, które nie mają małych kół, lecz bardzo mocne MTB. Na ulice Montague proponuje model Boston, na kołach z cienkimi ulicznymi oponami. Ściganie składakiem brzmi może dziwnie, ale jest możliwe.

Warunek? Rower z firmy Alexa Moultona. Ten nieżyjący już brytyjski konstruktor stworzył serię jednośladów z ramami lutowanymi srebrem i amortyzacją prawie jak w aucie. Topowy model Moultona ma ramę niczym klatka z cienkich rur i kosztuje do 80 tys. zł. Nie jest jednak składakiem w naszym rozumieniu tego słowa. Da się go rozłożyć na mniejsze części, ale każda będzie osobno (w składaku tworzą całość).

Co z bagażem? Przecież nie wszystko zmieści się do torby lub koszyka na kierownicy. Z tym problemem już dawno poradzili sobie Skandynawowie, gdzie popularne są rowery cargo. Takie „riksze” mają solidne ramy i zwykle trzy koła, żeby cała konstrukcja wytrzymała ciężar montowanego z przodu kosza. Do niego można zapakować nie tylko ok. 100 kg, ale też dzieciaki lub psy. U nas to pewnego rodzaju nowinka, którą jednak można... wypożyczyć na minuty. Sieć Nextbike wprowadziła je pilotażowo m.in. w Łodzi czy w Opolu.

mely popular in the UK. The best known of their many manufacturers is Bromptom, but there are also Dahon and Montague in the US. Montague manufactures folding bicycles for the US Army. These are rather ordinary, but extremely durable, MTBs with very large wheels.

Montague’s city model is the Boston, which has ultra-thin street tyres. Speeding on a folding bike might sound strange, but it is possible. You, will, however, need an Alex Moulton bike. The late British constructor designed a series of two-wheelers with silver soldered frames and damping worthy of a car. Moulton’s top-of-the-range model comes with a frame made of thin

Zdjęcie prawe: Convercycle; zdj. lewe: Mokumono, model Delta.

Poniżej: duński rower Mate. ❚ Right: Convercycle, left: Mokumono, Delta. Down: Mate.



83

Specialized Turbo Vado 6.0 pojedzie ok. 45 km/h. ❚ Specialised Turbo Vado 6.0 accelerates to approx. 45 km/h

84

rowery miejskie

Inna odmiana towarówki to tzw. longtail, czyli rower z wydłużonym rozstawem osi. Ma dwa koła, ale na tyle mocną ramę, że da się go też mocno obładować. Paradoksalnie w niektórych sytuacjach bywa jednak kłopotliwy, gdyż jest długi. W zwykłych stojakach może wystawać. Właśnie ten problem zainspirował niemieckiego projektanta Davida Maurera-Laube, który ze swoim zespołem stworzył rower Convercycle. To jednoślad tzw. dwa w jednym, czyli miejsko-towarowy. Ma wydłużany rozstaw osi, co udało się uzyskać przez szczególną ramę.

Część za sztycą, czyli za rurą pod siodełkiem, jest zbudowana z dwóch części połączonych osią. Dzięki temu wystarczy unieść bagażnik, żeby koło naturalnie przeskoczyło do tyłu. W miejscu, gdzie było w pozycji „miejskiej”, zmieści się plecak lub fotelik dla dziecka. Convercycle – rower z dwoma łańcuchami – jest w fazie ostatnich testów. Niemcy zbierali fundusze na dokończenie projektu w sieci, co przyniosło szybko aż ćwierć miliona euro.

Poruszanie się wehikułem cargo nie musi być łatwe, ze względu na masę. Dlatego coraz częściej montuje się w tych rowerach silniki elektryczne. Trwa ofensywa takich właśnie konstrukcji – każdy szanujący się producent ma je w ofercie. Niektóre zaskakują osiągami (np. Specialized Turbo Vado 6.0 pojedzie ok. 45 km/h), inne – jak duński Mate X – łączą różne funkcje. Nowe e-biki z Kopenhagi mogą być napędzane silnikiem o mocy aż 750 watów z baterią 48-woltową! Mają koła jak w fatbikach, czyli pokonają każdy krawężnik można je w kilkanaście sekund złożyć, przewidziano uchwyt na komórkę i gniazdo USB. Producent twierdzi, że rower jest dla każdego, nawet dla tych o wzroście 215 cm. Cóż, każdemu wolno się ruszać. A na dwóch kołach to naprawdę łatwe. ■

tubes that resembles a cage, and which costs up to PLN 80,000. This would buy a decent car. But it’s not a folding bike in the normal sense, as it can be disassembled and reassembled.

What about the luggage? After all, you can’t fit everything into the saddlebags, panniers or the basket on the handlebar. This problem was long ago solved by Scandinavians who are very much into cargo bikes. These “rickshaws” (as they are dubbed in Polish) come with a sturdy frame and typically three wheels to make sure that the structure can take the weight of a large basket mounted on the front (we’ll get back to two-wheeled freight bikes). Not only can you carry up to 100 kg, but also children or pets – like most people do in the Netherlands and Sweden. It’s a novelty in Poland but you can rent one and pay by the minute. The Nexbike chain has launched a pilot rental in Łodź, Opole and other cities.

Longtail, or a bike with a longer wheelbase, is another version of the freight bike. It has two wheels and a robust frame to bolster its payload. Paradoxically, the bike’s length can make it uncomfortable in some situations.

For one thing, it might be too long for standard bike racks. This aspect has inspired German designer David Mauer-Laube and his small team to construct the Convercycle. The Convercycle is a city and a freight bike in one. It has a longer wheelbase thanks to a rather unique and innovative frame. The part behind the seatpost, or the tube that extends from the frame to support the saddle, consists of two components connected via a pivoting axle. All you need to do is lift the cargo rack for the wheel to naturally “swing” backwards. There is enough space in its rear-end in the “city” position to fit a crate of beer, a backpack, and even a child safety seat. The Convercycle (which has two chains) is currently in the final test stage and has piqued massive interest. To complete their project, the German designers have raised funds online and their campaign has brought in EUR 125,000.

Handling a cargo bike is not easy, mainly because of its weight. Which is why these bicycles are often fitted with electric motors. These designs are now soaring in popularity, and every major manufacturer has at least one in its range. There are bikes that offer astonishing performance (e.g. Specialised Turbo Vado 6.0 accelerates to approx. 45 km/h), while others, e.g. the Mate X from Denmark, combine different functions. New e-bikes from Copenhagen are powered by a 700W motor with a 48V battery. They come with oversized wheels like fatbikes, which makes them able to climb every kerb, can traverse “soft” surfaces (including lawns, but they don’t leave tyre marks or kill grass), can be folded in a few seconds, and have a smartphone holder and a USB socket to recharge it. The manufacturer claims that it’s a bike for everyone, even 215 cm tall basketball players. After all, we all have the right to freedom of movement. And this seems extremely easy on a two-wheeler. ■

© M . P.

PEOPLE & THE WORLD

Atrakcyjna lokalizacja, standard wykończenia oraz otoczenie, sprawiają, że Inwestycja Flisac jest jedną z najbardziej prestiżowych lokalizacji nie tylko Powiśla, ale i Warszawy.

Luksusowe Apartamenty tuż przy bulwarach wiślanych DZIELNICA O WIELU TWARZACH...

Powiśle – miejsce, gdzie historia spotyka się z nowoczesnością, poprzemysłowe budynki zyskują drugie życie jako centra kulturalno-handlowe, a luksusowe nieruchomości przyciągają inwestorów z całego świata.

W ubiegłym stuleciu na mieszkanie na Powiślu wskazywał status społeczny. Zamieszkiwał je głównie stołeczny gmin. Brzeg Wisły od strony Powiśla stanowił przystań dla flisackich łodzi.

Odziani w lniane koszule i konopne spodnie flisacy już o świcie wyruszali na szerokie wody Wisły i wraz z jej nurtem podążali w kierunku Bałtyku, zwożąc zboże. Wieczorem przybijali do brzegu, oddając się śpiewom, tańcom i zabawie w towarzystwie miejscowej ludności.

Ciekawostką jest fakt, że z Powiśla wywodzi się słynna przedwojenna polska aktorka Pola Negri.

Mała Apolonia Chałupiec, zanim zrobiła karierę

w Hollywood, mieszkała z mamą w niewielkim pokoiku na poddaszu przy ul. Browarnej.

Jasnym punktem Powiśla była np. miejska łaźnia parowa Teodozji Majewskiej – ówczesne spa, w którym na klientów czekały kąpiele ziołowe, żelazne i siarczane, a w restauracji na zapleczu można było skosztować zająca szpikowanego sałatą czy bigosiku z kapłona. Wewnątrz budynku goście mogli zaś podziwiać płaskorzeźby jednego z najsłynniejszych warszawskich rzeźbiarzy, Pawła Malińskiego.

PROMOCJA

... KTÓRA ZAMIENIŁA SIĘ W MARZENIE Ten klimat jest bliższy dzisiejszemu Powiślu.

W 2019 roku zamieszkać tutaj to przywilej, o którym marzy wielu. To marzenie już niedługo będzie można spełnić, bowiem właśnie powstaje tu apartamentowiec Flisac. Luksusowa rezydencja z 85 apartamentami o powierzchni od 34 do 150 metrów kwadratowych będzie się mieścić w samym sercu tej niezwykłej dzielnicy, u zbiegu Wybrzeża Kościuszkowskiego i Zajęczej, tuż przy stacji metra Centrum Nauki Kopernik. To jeden z niewielu budynków mieszkalnych położonych tak bisko Wisły i bulwarów wiślanych. Standard budynku zadowoli każdego miłośnika architektury – wewnątrz znajdziemy m.in. kamienne i metalowe okładziny, szklane balustrady czy ażurowe żaluzje.

Całość uzupełnią okna o dużej powierzchni, a także wewnętrzny ogród i zielony teren rekreacyjny zaprojektowany na dachu z tarasem panoramicznym.

Przyszli mieszkańcy będą mieli w biskim sąsiedztwie rewitalizowaną właśnie Elektrownię Powiśle – przestrzeń, która już wkrótce będzie wymieniana jednym tchem obok tak kultowych warszawskich miejsc, jak Hala Koszyki, praski Koneser czy Hala Gwardii. Także bulwary wiślane, mieszczące się kilka kroków od niej. W elektrowni – w której już teraz organizowane są popularne wydarzenia, m.in. targi mody czy ciekawe koncerty – jeszcze w tym roku skosztujemy kuchni ze wszystkich stron świata, kupimy unikalne ubrania od polskich projektantów, designerskie dekoracje czy zdrowe, regionalne produkty spożywcze od lokalnych dostawców na biobazarze.

Wszystkie te atuty – lokalizacja, standard wykończenia oraz otoczenie, sprawiają, że Inwestycja Flisac jest jedną z najbardziej prestiżowych lokalizacji nie tylko Powiśla, ale i Warszawy. Przyszli mieszkańcy z cała pewności będą zadowoleni z oferowanych im udogodnień. Apartamentowiec Flisac staje się kolejną gwiazdą z Powiśla – może nie hollywoodzką, ale warszawską na pewno.

SCIENCE

internet a mózg

P ŁY T K I U M Y S Ł A shallow mind ZA KAŻDYM RAZEM, GDY DOTYKAMY EKRANU SMARTFONA, NASZ MÓZG SIĘ ZMIENIA. WARTO WIEDZIEĆ JAK. ❚ OUR BRAIN IS ALTERED EVERY TIME WE TOUCH A SMARTPHONE SCREEN. tekst | by michał głombiowski

I go to sleep with my phone close to my head. Before I fall asleep, I have a video chat, check my mail, browse through my Facebook news feed, glance at Instagram photos, and read the latest stories. I scan an article that I would like to read later, although I know I never will. I’m no exception. Nearly everyone ends the day surfing the net. We are only offline when we’re fast asleep. A smartphone with Internet access is our gateway to a world we don’t want to leave.



86

©CREDITS

Z

asypiam z telefonem położonym przy głowie. Zanim wpadnę w sen, odbywam rozmowę wideo, sprawdzam pocztę, przesuwam strumień nowości na Facebooku, rzucam okiem na zdjęcia na Instagramie i najnowsze stories. Skanuję wzrokiem jakiś artykuł, zostawiając jednak jego lekturę na później, choć wiem, że prawdopodobnie nigdy już do niego nie wrócę.

Nie jestem wyjątkiem. Niemal wszyscy kończą dzień, będąc online. Offline jesteśmy już tylko, gdy śpimy.

Telefon z dostępem do internetu jest bramą do świata, którego nie chcemy opuszczać.

CZŁOWIEK ELEKTRONICZNY 2617. Tyle razy, według badań firmy Dscout, dotykamy w ciągu dnia naszych smartfonów. Rekordziści potrafią muskać je ponad 5 tys. razy. Łącznie spędzamy 2,5 godz. dziennie wpatrzeni w ekran telefonu.

Niektórzy dochodzą do blisko 5 godz. Wydawało mi się to nieprawdopodobne, dopóki nie ściągnąłem aplikacji liczącej moją smartfonową aktywność. Okazało się, że bez trudu dociągam do 3 godz. dziennie.

A gdy nie patrzę w telefon, zazwyczaj wgapiam się w ekran komputera. Nawet nie wiedząc kiedy, stałem się nowym gatunkiem człowieka – Homo electronicus.

Gdyby włożyć mój mózg do tomografu komputerowego, uzyskalibyśmy obraz przypominający rozświetlone nocą miasto. Setki jasnych punktów. Ślady elektrycznych eksplozji. Moja głowa – i wasza zapewne też – nurzając się w wirtualnym świecie, nigdy nie przechodzi w stan zmniejszonej aktywności. Przerabia tysiące informacji, które napływają nieprzerwaną

THE ELECTRONIC MAN 2617. This is how many times we touch our smartphones every day, according to research conducted by Dscout. Some people touch them more than 5,000 times per day. We spend 2.5 hours a day staring at a phone screen. Some people come close to nearly 5 hours. I found it improbable, but then I downloaded an app that kept track of my smartphone activities. It turns out I clock up three hours a day at a canter. And when I’m not looking at my phone screen, I’m usually staring at my computer. I have unwittingly evolved into new human species – Homo electronicus.

If you were to put my brain into a CT scan, you would see an image that resembled a city brightly illuminated at night. Hundreds of bright points. Traces of electric explosions. Immersing itself in the virtual world, my mind - and probably yours, too – never shifts into a state of decreased activity. It processes thousands of “waves” of information, struggles to classify them, records some of the data, but rejects the bulk of it.

THE RESULT? “The price we pay for being constantly inundated with information is a loss of our ability to be contemplative and to engage in the kind of deep thinking that requires you to concentrate on one thing”, argues Nicholas Carr, the author of the bestseller The Shallows: What the Internet Is Doing to Our Brains. “Immersing myself in a book or a lengthy article used to be easy...

Now my concentration often starts to drift after two or three pages. I get fidgety, lose the thread, look around, begin looking for something else to do. Deep reading that used to come naturally has become a struggle.”

You might be inclined to shrug this off. After all, humankind did been fine without reading long texts for centuries. However, persistent lack of attention affects other aspects of our lives. Our brains continue to run online even whe we are offline. Long-term net surfing triggers physical changes in the brain. When inundated by millions of pieces of information, the brain creates neural connections that make them easier to process.

The brain focuses on superficial acquisition of knowledge, picking out key points from the flood of information, and quickly evaluating their importance, relevance and usefulness. We master these skills at the expense of the loss of long-term memory and the atrophy of the neural networks engaged in thorough problem analysis. Neural circuits that used to support traditional activities are wasting away, while the brain uses idle connections for new functions. In other words, our brains are changing. “Once I was a scuba diver in the sea of words. Now I zip along the surface like a guy on a Jet Ski”, says Carr. He is not alone. I feel the same way and I’m sure that the same could be said of millions of other people around the world.



87

SCIENCE

Statystyczny Polak poświęca na przeglądanie internetu średnio 2 godz. i 6 min. W ciągu roku daje to ok. 766 godz., czyli ponad miesiąc. ❚ The statistical Pole spends on average 2 h 6 min daily on browsing the Internet.

This translates into approx. 766 hours a year, i.e. over one month.

internet a mózg

falą, i próbuje je jakoś posegregować, część zapamiętać, większości się pozbyć. Efekt? – Ceną za dostęp do ogromu informacji jest utrata głębi naszego myślenia – uważa Nicholas Carr, autor bestsellera Płytki umysł.

Jak internet wpływa na nasz mózg. – Niegdyś z łatwością pogrążałem się w lekturze książki albo długiego artykułu. Dziś zaczynam się dekoncentrować po stronie albo dwóch. Robię się niespokojny, gubię wątek, rozglądam się za czymś innym do zrobienia. Pogrążanie się w „głębokiej lekturze” przypomina walkę.

Można by to zbyć wzruszeniem ramion, wszak ludzkość obywała się kiedyś bez czytania długich tekstów, gdyby nie fakt, że stała dekoncentracja umysłu wpływa także na pozostałe aspekty życia. Nasze mózgi po odłączeniu od świata wirtualnego działają dalej tak samo, jakby wciąż w nim przebywały. Długotrwałe surfowanie w internecie prowadzi bowiem do zmian fizycznych w naszych głowach. Mózg bombardowany niekończącą się liczbą danych wytwarza połączenia neuronowe ułatwiające mu ich przerabianie. Nastawia się więc na pobieżne przyswajanie informacji, szybkie wyłuskiwanie z ich bezmiaru naj-

HOW TO GET RID OF CAT PHOTOS The brain habitually not only makes it impossible for us to concentrate when processing incoming information, it can also become a source of stress. “Under this kind of stress, our brains instinctively signal the adrenal gland to secrete cortisol and adrenaline”, argue Susan Bookheimer and Teeny Moody of UCLA, experts in neuropsychology and neuroimagining. “In the short run these stress hormones boost energy levels and augment memory, but over time they actually impair cognition, lead to depression, and alter the neural circuitry in the hippocampus, amygdala and pre-frontal cortex – the brain regions that control mood and thought.”

Grażyna Szumeła PhD of the Institute of Philosophy at the University of Silesia argues that when it is constantly barraged with stimuli, the brain introduces information to our consciousness and removes it with equal efficiency. After all, if we were to memorise all the cat memes and photos shared by our friends on Facebook, we would go crazy.

But is that a reason to worry? We have been confron-

DUŻA LICZBA PŁYNĄCYCH DO NAS BODŹCÓW SPRAWIA, ŻE MÓZG WPROWADZA INFORMACJE DO ŚWIADOMOŚCI, ALE RÓWNIE SPRAWNIE ICH SIĘ Z NIEJ POZBYWA. ❚ WHEN THE BRAIN IS CONSTANTLY BARRAGED WITH STIMULI, IT INTRODUCES INFORMATION TO OUR CONSCIOUSNESS AND REMOVES IT WITH EQUAL EFFICIENCY. ważniejszych danych i sprawne podejmowanie decyzji dotyczących ich ważności. Stajemy się w tym mistrzami, jednak dzieje się to kosztem pamięci długotrwałej i sieci neuronów biorących udział w głębszej analizie problemów. Obwody neuronalne, które dotychczas wspierały tradycyjne czynności, słabną, a mózg wykorzystuje nieużywane połączenia do nowych funkcji. Mówiąc krótko, nasz mózg się zmienia. – Kiedyś byłem nurkiem w morzu słów, teraz ślizgam się po ich powierzchni jak na skuterze wodnym – twierdzi Nicholas Carr. Nie jest osamotniony. Podobnie czuję się ja i zapewne jeszcze kilka milionów osób.

JAK POZBYĆ SIĘ ZDJĘĆ KOTÓW Mózg nawykowo przerabiający napływające dane nie tylko przeszkadza nam w koncentracji, ale może być też źródłem stresu. – Podczas aktywności, jaką wymusza na nas internet, narząd ten automatycznie sygnalizuje nadnerczu konieczność wydzielenia kortyzolu i adrenaliny – uważają Susan Bookheimer i Teeny Moody z UCLA, specjaliści w zakresie neuropsychologii i neuroobrazowania. – Na krótką metę oba hormony stresu podnoszą poziom energii i wzmacniają pamięć, ale w dłuższych okresach zaburzają zdolności

88

ted with challenges brought about by technological change throughout history. The popularisation of printing, for example. irrevocably altered our behaviour, our social functionality and relationships.

Perhaps the advent of the Internet is simply another stage in our development, and we just need time to adapt?

BUILD THE NETWORK Professor Urszula Żydek-Bednarczuk of the Institute of Cultural Science at the University of Silesia notices some positive changes: these brain transformations help us act faster, become more efficient at making decisions (we have to select which hyperlinks to click), and better at sifting information and acquiring new skills. The problem is that this is still more a conjecture than a hypothesis based on hard empirical data. Meanwhile, there are more voices arguing that a “shallow mind” has much broader implications. Specifically, we are becoming increasingly vulnerable to being manipulated politically. This can lead to changes in the way that entire societies and democracies function (suffice to mention fake news or Brexit).

So what choice do we have? Cutting ourselves off



Badania naukowców z Uniwersytetu Kalifornijskiego dowodzą, że już po pięciu godzinach spędzonych w internecie zaczynamy czytać szybciej, ale też mniej uważnie. ❚ Studies of California University researchers have shown that we start to read faster after just 5 hours spent online, but we tend to read more carelessly.

internet a mózg

poznawcze i mogą prowadzić do depresji. Zmieniają one sieć neuronową w hipokampie w tych obszarach mózgu, które zawiadują nastrojem i myśleniem.

Jak zauważa dr Grażyna Szumera z Instytutu Filozofii Uniwersytetu Śląskiego, duża liczba płynących do nas bodźców sprawia, że mózg wprowadza informacje do świadomości, ale równie sprawnie ich się z niej pozbywa. W końcu gdybyśmy mieli zapamiętywać wszystkie memy o kotach i zdjęcia znajomych udostępniane w sieci, niechybnie byśmy zwariowali.

Czy jest się jednak czym przejmować? W naszej historii przecież wielokrotnie stawaliśmy przed wyzwaniami płynącymi ze zmian technologicznych. Samo upowszechnienie druku zmieniło nasze zachowania, funkcje społeczne i wzajemne relacje. Być może wynalezienie internetu jest po prostu kolejnym etapem rozwoju, a nowa sytuacja wymaga tylko nieco czasu, by się do niej zaadaptować?

BUDUJ SIEĆ Prof. Urszula Żydek-Bednarczuk z Instytutu Nauk o Kulturze UŚ zauważa pozytywne zmiany: dzięki transformacji mózgów stajemy się szybsi w działaniu, sprawniej podejmujemy decyzje (uczy nas tego konieczność wyboru hiperłączy, w które klikamy), jesteśmy lepsi w przesiewaniu informacji, nabywamy nowych kompetencji. Problem w tym, że to wciąż bardziej przypuszczenia niż twarde empiryczne dane.

Coraz częściej słychać natomiast opinie, że „płytki umysł” to problem o szerszym znaczeniu: ludzie stają się podatniejsi na manipulacje polityczne, co z kolei może prowadzić do zmian funkcjonowania całych społeczeństw i demokracji (wystarczy wspomnieć o tzw. fake newsach).

Jaki mamy więc wybór? O odłączeniu się od internetu nie ma już dziś mowy. Pozbywając się go, odcięlibyśmy się od szeregu ułatwień, jakie ze sobą niesie.

Rozsądne wydaje się jednak zachowanie ostrożności.

Specjaliści radzą, by zamiast kompulsywnie przewijać ekran, wyłączyć większość powiadomień i wyznaczyć określony czas w ciągu dnia na sprawdzanie mediów społecznościowych (to one pożerają nam najwięcej uwagi). Pocztę kontrolować trzy razy dziennie, a nie co 10 min. Chować telefon podczas spotkań w realu (badania wykazują, że już sama obecność smartfona na stole rozprasza uwagę).

Zainstalować aplikację zliczającą czas aktywności w sieci (nic tak nie działa na wyobraźnię jak wykresy).

Sięgnąć co jakiś czas po drukowaną książkę lub pogapić się na drzewa, próbując zmusić nasz mózg do zatrzymania jego „małpiej gonitwy” i skupienia się na czymś fizycznym. Wybijać się z nawyków i pozwalać mózgowi robić to, co umie najlepiej – budować gęstą sieć neuronów, która sprawia, że nasze życie staje się bogate. ■

90

iMÓZG iBrain ZALETY szybkość wyszukiwania informacji umiejętność pracy w tle nabywanie nowych kompetencji WADY spłycony obraz świata utrata umiejętności społecznych i wynikający z tego stres spadek zdolności zapamiętywania problemy z koncentracją ADVANTAGES speed of finding information ability to multitask acquisition of new competence DRAWBACKS shallow perception of the world loss of social skills and ensuing stresss lower memory skills problems with concentration

from the Internet is out of question. Turning our backs on the web would mean depriving ourselves of all the convenience that it offers. However, it is reasonable to remain cautious. Experts advise that instead of compulsively scrolling and clicking, we should turn off most notifications and set a daily time limit for bringing ourselves up to date on social media (as this consumes most of our attention). We should check our email three times a day instead of every 10 minutes. And we should turn our phones off and put them away during real-life meetings (research reveals that we find the sheer presence of a smartphone on the table distracting). Install an app that tracks the duration of our online activities (nothing ignites the imagination like figures and graphs). From time to time, we should read a traditional book or stare at trees or clouds, forcing our brain to slow down our thoughts and focus on something physical. Change your routine and let your brain do what it does best – build a dense neuronal network to make your life richer. ■

©ADOBE STOCK (2)

SCIENCE

Ekspresem do superfigury!

Fast to a super figure!

Marzysz o idealnej figurze, ale mimo diet i ćwiczeń nie udaje ci się jej osiągnąć?

Pozbądź się niechcianej tkanki tłuszczowej w błyskawicznym tempie!

You keep dreaming of an ideal figure but despite diets and exercises you are not successful? Get rid of the unwanted fat tissue in no time!

Teraz jest skuteczna, bardziej komfortowa metoda – Palomar SlimLipo 3D. Jej unikalność polega na rozpuszczaniu tłuszczu przy użyciu sondy laserowej, która nakierowuje strumień lasera bezpośrednio na tkankę tłuszczową – mówi dr Marek Murawski, chirurg plastyk. Laser jednocześnie rozpuszcza tłuszcz i obkurcza włókna kolagenowe (tzw. termolifting 3D), co zapobiega powstawaniu efektu „obwisłej skóry”. Wymaga jedynie miejscowego znieczulenia. SlimLipo może odchudzić brzuch, uda, ramiona, ale także podbródek.

Sculspure, nieinwazyjne modelowanie sylwetki w 25 minut To pierwszy nieinwazyjny laser do niszczenia uporczywej, lokalnie zgromadzonej tkanki tłuszczowej.

Jako pierwszy na świecie otrzymał certyfikat FDA, potwierdzający jego skuteczność i bezpieczeństwo dla nieinwazyjnej lipolizy brzucha i tzw. boczków.

Stosowany też na okolice ramion, ud czy kolan.

Now an effective, more comfortable method exists – Palomar SlimLipo 3D. The unique nature of the method is that it dissolves fat with a laser probe which directs the laser beam directly to the fat tissue” says dr Marek Murawski, plastic surgeon. The laser dissolves fat and constricts collagen fibres (3D thermolifting) which prevents the effects of „saggy skin”. It requires only local anesthesia. SlimLipo can help you slim your belly, thighs, arms end even the chin.

Sculpsure, non-invasive 25 minutes Body Contouring The first non-invasive laser to destroy persistent locally gathered fat tissue. As the first in the world, it was granted FDA certificate for non-invasive abdominal lipolysis and so called „bacon” confirming its efficiency and safety. It can be used on shoulders, tights or knees either.

Na hasło Kaleidoscope bezpłatna konsultacja.

Free consultation with Kaleidoscope.

Klinika Elite Centrum Laseroterapii/ Clinic Elite Laser Therapy Centre: ul. Złota 61, tel. 22 400 36 55; ul. Wąwozowa 8, tel.: 22 894 83 84, www.elite.waw.pl Wyłączny dystrybutor/Exclusive distributor: ITP S.A., ul. Domaniewska 37, Warszawa, tel. +48 722 008 002, www.itpsa.pl REKLAMA

Elite_Kaleidoscope_0318.indd 1

59

14/02/2018 14:14

ĆWICZEŃ

ZESZYT ĆWICZEŃ WZMACNIAJĄCYCH WIARĘ W SIEBIE

PRAKTYCZNE WARSZTATY ROZWOJU OSOBISTEGO JUŻ W SPRZEDAŻY magazyncoaching.pl

facebook.com/MagazynCoaching/

POLISH HITS

92

POLISH HITS

Krzysztof Piątek

I L P I S TO L E R O KRZYSZTOF PIĄTEK JEST DZIŚ JEDNYM Z NAJBARDZIEJ ZNANYCH POLSKICH PIŁKARZY NA ŚWIECIE. JEGO HISTORIA POKAZUJE, ŻE W 365 DNI Z PIŁKARZA CRACOVII MOŻNA SIĘ STAĆ SNAJPEREM WIELKIEGO MILANU. ❚ TODAY, KRZYSZTOF PIĄTEK IS ONE OF THE BEST KNOWN POLISH FOOTBALL PLAYERS IN THE WORLD. HIS AWESOME STORY DEMONSTRATES THAT IT TAKES JUST 365 DAYS FOR A CRACOVIA PLAYER TO BECOME A STRIKER OF THE LEGENDARY A C MILAN.

T

tekst | by tomasz cholaś

© L E S Z E K S Z Y M A Ń S K I / PA P, I M AG O/ F O RU M

egoroczny Puchar Włoch. Milan gra z Napoli w ćwierćfinale. To drugi mecz Piątka w barwach Rossonerich, ale pierwszy, który zaczyna w podstawowym składzie. Polak już w 10. minucie dostaje długie podanie za plecy obrońców, w pełnym biegu przyjmuje piłkę i strzela w długi róg. Stadion San Siro eksploduje. Kilkanaście minut później Piątek zdobywa drugą, jeszcze piękniejszą bramkę. Włoski komentator Tiziano Crudeli szaleje, biegając po studiu i przez kilka minut krzycząc: „Piontek! Pio! Pio! Pio!”. Po każdej bramce Piątek wykonuje charakterystyczny ślizg, układając dłonie w kształt dwóch rewolwerów. Zyskuje przydomek „Il Pistolero”.

PIĄTKOMANIA Wybucha w całych Włoszech. Tym bardziej że Piątek się nie zatrzymuje: kolejne mecze, kolejne gole. Kibice Milanu przerabiają koszulkę Higuaina, którego miejsce w drużynie zajął Polak, doklejając do dziewiątki jedynkę (Piątek gra z numerem 19), i wymyślają piosenkę o polskim napastniku. Włoska prasa porównuje go do niemylącego się rewolwerowca. Od stycznia do maja tego roku sześciokrotnie pojawia się na okładce najważniejszego dziennika sportowego we Włoszech La Gazzetta dello Sport. Kibice Milanu są przekonani, że Piątek pomoże ich drużynie awansować po wielu latach do Ligi Mistrzów. − Marzy mi się, że Piątek zostanie drugim Lewandowskim. Naszym Lewandowskim − rzuca zagadnięty przez dziennikarza kibic Milanu.

Rok temu gdyby ktoś powiedział, że Piątek będzie zawodnikiem AC Milan, wszyscy popukaliby się w głowę.

Jeszcze w maju 2018 r. strzelał gole dla Cracovii, kiedy przyszła oferta z Genui. Wielu dziwiło się, że za 22-latka, który niczego wielkiego jeszcze nie osiągnął, Włosi zaproponowali 4,5 mln euro. O przypadku jednak nie mogło być mowy. Krzysztof Piątek okazał się najlepszym debiutantem w lidze włoskiej od czasów Andrija Szewczenki, strzelając dziewięć goli w pierwszych

The Coppa Italia. Milan is playing Napoli in the quarterfinals. It’s Piątek’s second game for the Rossoneri, but the first one he begins in the starting squad. 10 minutes into the game, he receives a long ball behind the defenders’ backs, seizes it in full sprint, and nets it into a deep corner. The San Siro stadium goes into raptures.

A few minutes later, Piątek scores another goal. Italian commentator Tiziano Crudelli runs around the studio for several minutes, shouting "Piontek! Pio! Pio! Pio!".

After each goal, Piątek performs his trademark gunslinging slide. This earns him the moniker “Il Pistolero.”

PIĄTKOMANIA Is sweeping Italy. Because Piątek has not stopped.

New games bring new goals. Milan fans are putting

Po lewej: Gol Piątka w meczu z Austrią zapewnił Polsce zwycięstwo w meczu eliminacji mistrzostw Europy 2020. Obok: Swoje „rewolwery” polski napastnik odpala po każdej bramce. ❚ Far left: Piątek scores a goal in the game against Austria, which secured victory for Poland in the qualifying stages of the Euro 2020. Left: Piątek makes his signature "gunsling" gesture after every scored goal goal.



93

POLISH HITS

Krzysztof Piątek

1

2

siedmiu meczach w lidze i dokładając cztery w Pucharze Włoch. Wystarczyło pół roku, żeby Milan wyłożył za Piątka 35 mln euro. Tym samym stał się on najdroższym polskim piłkarzem w historii.

94

3

a “1” before the “9” on their T-shirts (“9” is the number worn by Higuain, whom Piątek, who wears No. 19, replaced). The Italian press compares him to Robocop and an unbeatable gunslinger. AC Milan fans are convinced that they are finally going to qualify for – and win – the Champions League, thanks to Piątek. If you had predicted that Piątek would now be playing for A C Milan last year, you would have been thought insane. Back in May 2018, he was striking for Cracovia, when Genoa made a bid for him. Many were surprised that the club offered EUR 4.5 million for a 22-year-old who hadn’t achieved much. They obviously knew what they were doing. Krzysztof Piątek became the best young talent in the Italian league since Andriy Shevchenko. He scored nine goals in his first seven league games, and another four in the Coppa Italia. Six months later, Milan forked out EUR 35 million for him, making Piątek the most expensive Polish player.

A SELF-CONFIDENT RASCAL Piątek has been playing football ever since he could walk. He always knew he was going to become a football player. To get to a training session he had to com-

© K U B A AT Y S /A G E N C J A G A Z E TA , A N D R Z E J G R YG I E L / P A P, G E T T Y I M A G E S

1. Gratulacje od Roberta Lewandowskiego po strzeleniu gola Austriakom w Wiedniu.

2. Krzysztof Piątek zadebiutował w Ekstraklasie, będąc zawodnikiem Zagłębia Lubin. 3. Piątek został w obecnym sezonie królem strzelców Pucharu Włoch, zdobywając 8 bramek. ❚ 1.

Robert Lewandowski congratulates Piątek after scoring a goal into the Austrian net in Vienna. 2. Krzysztof Piątek debuted in the Ekstraklasa while a player of Zagłębie Lublin. 3. Piątek was voted the best striker in the Coppa Italia scoring 8 goals.

PEWNY SIEBIE URWIS Kopał piłkę, odkąd nauczył się chodzić. Od zawsze wiedział, że będzie piłkarzem. Na treningi do Dzierżoniowa dojeżdżał z rodzinnej Niemczy, trzytysięcznej miejscowości u stóp Gór Sowich. Niby tylko 15 km, ale podróż PKS-em zajmowała Krzyśkowi 50 min. Dzień startował dla niego o piątej, bo o siódmej musiał być na boisku. Później szkoła, znowu trening, basen i powrót do domu, o dwudziestej. Czuwała nad nim ręka ojca.

Byłego piłkarza, który wymarzył sobie syna na największych stadionach świata. I nie odpuszczał. Ferie, siódma rano i klejące się oczy nie były usprawiedliwieniem, gdy wyganiał go na bieżnię.

W wieku 17 lat Piątek zadebiutował w III-ligowej Lechii Dzierżoniów. Rzucał się w oczy jego instynkt strzelecki, gra lewą i prawą nogą. − Krzysiek miał cechę, której chyba nie da się wyuczyć. Piłka szukała go w polu karnym. Potrafił stanąć akurat tam, gdzie spadała − mówi Zbigniew Soczewski, ówczesny trener Lechii.

Szybko wypatrzyli go poszukiwacze piłkarskich pereł.

Za 10 tys. zł trafił do drużyny Zagłębia Lubin, z którą awansował do Ekstraklasy, ale tam szło jak po grudzie.

W sezonie 2015/2016 w 36 meczach strzelił tylko osiem goli i podziękowano mu za grę. Chciała go Legia, ale Krzysiek wybrał ofertę Cracovii, gdzie miał większą szansę na regularne występy.

Do Zagłębia przechodził z Jarosławem Jachem, odkryciem polskiej ekstraklasy sprzed kilku lat, który jednak po wyjeździe z Polski przepadł. – Obaj się różnili. Jarek przejmował się okrzykami z trybun. Po Krzyśku to spły-

wało. Był najmłodszy, a nakręcał mentalnie zespół. Pokazywał mocną osobowość – opisuje Soczewski. Był pewny siebie, do wszystkiego podchodził na luzie. − Bo Krzysiek to był urwis, nad którym trudno było zapanować. Wszędzie było go pełno, wiecznie w centrum uwagi − śmieje się dziś Andrzej Bolisęga, odkrywca talentu Piątka i pierwszy trener.

PIŁKA GO SZUKA. PIŁKA GO KOCHA W Lubinie poznał Paulinę, absolwentkę prawa, która trochę go utemperowała. Skończyły się gry komputerowe, fast foody i niedosypianie. Namówiła piłkarza do zrobienia prawa jazdy, narzuciła odpowiednią dietę i posłała na kurs angielskiego. − Pokazała mi inny świat, bardziej dojrzały − wspomina Piątek. Od maja 2018 r. Paulina jest jego narzeczoną.

Po przenosinach do Włoch spadła na niego fala popularności. Kiedy w czerwcu 2018 r. przenosił się z Krakowa do Genui, jego konto na Instagramie obserwowało 4,5 tys. followersów. Dziś śledzi go prawie 1,4 mln osób.

W noc przed wyjazdem na testy medyczne do Mediolanu po raz pierwszy zasadzili się pod jego oknem paparazzi. − Nastrzelałem tych bramek dla Genui. Sam sobie nałożyłem presję − śmieje się. Dziś na wieść, że jest się z Polski, Włosi pokazują słynny gest strzelania Kaleidoscope reklama PVM half_page_132x205 v3.ai 1 24.04.2019 11:17:06

− KRZYSIEK TO BYŁ URWIS, NAD KTÓRYM TRUDNO BYŁO ZAPANOWAĆ. WSZĘDZIE BYŁO GO PEŁNO, WIECZNIE W CENTRUM UWAGI − ŚMIEJE SIĘ DZIŚ ANDRZEJ BOLISĘGA, ODKRYWCA TALENTU PIĄTKA. "KRZYSIEK WAS A RASCAL WHO WAS DIFFICULT TO PIN DOWN. HE WAS HERE, THERE AND EVERYWHERE, ALWAYS THE CENTRE OF ATTENTION”, LAUGHS ANDRZEJ BOLISĘGA, HIS FIRST COACH. mute 50 minutes by bus. He would get up at 5 am. Then came school and another training session before getting back home at 8 pm. Overseen by his father, a former football player who wanted his son to play in the world’s biggest arenas and never got over his dream.

Winter break, seven o’clock and drooping eyes were no excuse. “You won’t get anywhere without hard work”, was his mantra.

Piątek was 17 when he debuted in the third division for Lechia Dierżoniów. He demonstrated unmistakeable talent for scoring and could kick with either foot. “Krzysiek had something that cannot be taught. Namely?

The ball simply sought him out in the penalty box. He was always able to be in the right place, exactly where it fell”, says Zbigniew Soczewski, the then Lechia



©CREDITS

REKLAMA



95

Krzysztof Piątek

z pistoletów. − Nie wymyśliłem tego. W Genui po drugiej bramce pojechałem na kolanach jak zwykle i jakoś tak ręce mi się złożyły w pistolety − zarzeka się. − Te rewolwery przyniosły mi później szczęście − dodaje.

We wrześniu Piątek zadebiutował w reprezentacji. Już w drugim meczu strzelił gola. Trzeci rozegrał 21 marca, na początek eliminacji Euro 2020. Wszedł w Wiedniu na boisko w drugiej połowie, gdy Polakom nie szło. Pierwszą swoją sytuację zamienił na gola, który dał nam zwycięstwo. Piłka dosłownie spadła mu z nieba. Wyskoczył najwyżej i dołożył tylko głowę. − Piłka go szuka. Piłka go kocha. Piłka go uwielbia! − wykrzykiwał komentator Jacek Laskowski. Piątek w powietrzu nie ma sobie równych. Ma ten moment, tę sekundę, w której wisi dłużej niż inni. Dzięki temu dużo goli strzela głową. W czerwcu w ramach eliminacji Euro 2020 jedzie z reprezentacją do Skopje na mecz z Macedonią, a w Warszawie będzie szukał kolejnych bramek w starciu z Izraelem.

DZIŚ NA WIEŚĆ, ŻE JEST SIĘ Z POLSKI, WŁOSI POKAZUJĄ SŁYNNY GEST STRZELANIA Z PISTOLETÓW. TE REWOLWERY PRZYNIOSŁY PIĄTKOWI SZCZĘŚCIE. WHEN ITALIANS LEARN THAT YOU COME FROM POLAND, THEY SHOW YOU THE FAMOUS GUNSLINGING GESTURE,

Przyszły „El Pistolero”, zanim wyruszył na podbój Europy, strzelił dla Cracovii 32 bramki. ❚ The future "El Pistolero" scored 32 goals for Cracovia before moving abroad.

96

coach. He soon attracted the attention of talent scouts.

Zagłębie Lubin signed him up for PLN 10,000. The team advanced to Ekstraklasa, but Piątek didn’t fare all that well in the club. In the 2015/2016 season, he only managed to score eight goals in 36 matches and the club didn’t want to keep him. He got an offer from Legia, but opted for Cracovia, where he was more likely to appear on the pitch. In his second season, he became the top scorer with 21 goals. He moved to Zagłębie together with Jarosław Jach, once an up-and-coming star of the Polish premiership league whose career faded as he left Poland. They were very different. Jarek was bothered by comments from the stands and critical remarks would leave him unnerved. Krzysiek took everything in his stride. He proved he had a strong personality”, says Soczewski. He was self-confident, relaxed about everything, sometimes too much. “ Krzysiek was a rascal who was difficult to pin down. He was here, there and everywhere, always the centre of attention”, laughs Andrzej Bolisęga, his first coach to discover his talent.

THE BALL SEEKS HIM OUT. THE BALL LOVES HIM While in Lublin, he met Paulina, a law graduate four years his senior, who helped him set his priorities, and tamed him a bit. She encouraged the young player to get a driving licence, imposed a proper diet, and



© M I C H A Ł K L AG / R E P O RT E R / E A ST N E WS

POLISH HITS

www.WakacjeArche.pl

Ro d z i n n e wa ka c j e z h i sto r i ą Fa m i l y h o l i d a y s w i t h h i sto r y Połącz wakacyjny wypoczynek z odkrywaniem Polski Combine your holiday leisure with exploring Poland

od 199 zł/dzień I from 199 PLN/day

(nocleg, pełne wyżywienie, atrakcje) I (accommodation, full board, attractions) dzieci do 7 lat - GRATIS, 8-18 lat - 50% ceny I children up to 7 years – free, 8-18 years – 50% off

ZAMEK JANÓW PODLASKI

PAŁAC I FOLWARK ŁOCHÓW

HOTEL TOBACO ŁÓDŹ

2019

KOSZARY GÓRA KALWARIA

POLISH HITS

Krzysztof Piątek

W reprezentacji Piątek ma szansę grać ze swoim idolem Robertem Lewandowskim, na którym od zawsze się wzorował. − Podpatruję jego grę. Pokazał Polsce, że można się wybić − mówi. Nad łóżkiem małego piłkarza z Niemczy wisiał jednak plakat z Ronaldo, ale tym z Brazylii. Do dziś śledzi kariery wybitnych piłkarzy. Na jego półce z książkami stoją biografie Zlatana Ibrahimovicia, Luisa Suáreza czy Ronaldo, gracza Juventusu Turyn. Lubi modnie wyglądać, najwięcej pieniędzy podobno wydaje na buty. Portal transfermarkt.de umieścił go na 10. miejscu wśród piłkarzy, których wartość w ostatnich miesiącach wzrosła najbardziej. Napastnik jest wyceniany na 40 mln euro, to aż o 4344 proc. więcej niż w poprzednim sezonie! Dzień przed prezentacją Piątka w Milanie ktoś odkopał zdjęcie z 11-letnim Krzysiem siedzącym z ręcznikiem z herbem jego nowego klubu. Został zapytany o to przez jednego z włoskich dziennikarzy. − To nie przeróbka, w dzieciństwie kibicowałem Milanowi. Teraz zaszczytem jest dla mnie przesiadywać obok klubowej legendy Paola Maldiniego − uśmiechał się. Tak się spełnia dziecięce marzenia. ■

got him to enrol in an English course. “She showed me another world, a more mature one”, recalls Piątek.

Krzysztof and Paulina were engaged in May 2018.

When he moved to Italy, he was overwhelmed by his massive popularity. The night before he went to Milan for medical tests, was the first time he had the paparazzi camping under his windows. Today, when Italians learn that you come from Poland, they show you the famous gunslinging gesture. “I didn’t make it up. After my second goal for Genoa, I slid on my knees, as usual, but somehow, my fingers folded like a gun”, he claims.

“These ‘guns’ have become my lucky charm”, he adds.

Piątek debuted in the national team in September. He scored a goal in his second game. He played the third match on 21 March, when the qualifiers for the Euro 2020 began. He entered the pitch during the second half in Vienna. Poland was behind. He took the first opportunity to score a goal and secure victory. “The ball seeks him out. The ball loves him. The ball adores him”, shouted commentator Jacek Laskowski. Piątek is unbeatable in the air. He has momentum, manages to be

Krzysztof Piątek z narzeczoną Pauliną Procyk na Via Monte Napoleone, słynnej modowej ulicy w Mediolanie. ❚ Krzysztof Piątek with his wife to be Paulina in Via Monte Napoleone in Milan.

98

suspend himself in the air a second longer than anyone else. Piątek will get to join his idol Robert Lewandowski, who was his role model, in the national team. “I watch his technique. He showed Poland that you can make it big”, he says. But the young player from Niemcza had a poster with the Brazilian born Ronaldo on a wall above his bed. Even today, he keeps tabs on the careers of the world’s top football players. His bookshelf has the biographies of Zlatan Ibrahimović, Louis Suarez and Ronaldo. He likes to look good and trendy, and allegedly spends most on shoes. He loves TV, and his favourite shows are Californication and Narcos.

Piątek shows anything is possible. The website transfermar.de ranked him 10th among football players whose worth has increased most in recent months.

The website has estimated the striker at EUR 40 million, or 4,344 per cent more than last season. A day before Piątek’s presentation at AC Milan, someone found a photograph with an 11-year old Krzyś clutching a towel with the emblem of his new club. He was asked about it by an Italian journalist. “It’s hasn’t been tampered with; it’s a genuine photograph. I was AC Milan fan as a child. Today, I’m honoured to sit next to a legendary club member”, he smiled staring at Paolo Maldini, Rossoneri’s Sporting Director. This is how children’s dreams come true. ■

©IMAGO/FORUM

W REPREZENTACJI PIĄTEK MA SZANSĘ GRAĆ ZE SWOIM IDOLEM ROBERTEM LEWANDOWSKIM, NA KTÓRYM OD ZAWSZE SIĘ WZOROWAŁ. − PODPATRUJĘ JEGO GRĘ. POKAZAŁ POLSCE, ŻE MOŻNA SIĘ WYBIĆ − MÓWI. PIĄTEK WILL GET TO JOIN HIS IDOL ROBERT LEWANDOWSKI, WHO WAS HIS ROLE MODEL, IN THE NATIONAL TEAM. “I WATCH HIS TECHNIQUE. HE SHOWED POLAND THAT YOU CAN MAKE IT BIG”, HE SAYS.

+380 730 733 133; +380 672 990 708 +48 605 824 918 mgroupdev@gmail.com www.mgroup.world

POLSKA

Inwestycja, z której rozciąga się najpiękniejsza panorama miasta znajduje się nad rzeką Wisłok nieopodal centrum usługoworozrywkowego Millennium Hall, Uniwersytetu Rzeszowskiego, Filharmonii Podkarpackiej oraz zabytkowego zamku Lubomirskich.

«CAPITAL TOWERS» Rzeszów

«CAPITAL TOWERS» Rzeszów

4000 m² części usługowej , 63 000m² części mieszkalnej, 1300 miejsc parkingowych

Licencja nr 201303796 od 19.05.2017

Międzynarodowa Firma M GROUP DEVELOPMENT Rzeszów • Warszawa • Kraków • Bratysława • Zakopane • Iwano-Frankiwsk Zhytomyr • Równe • Jaremcze • Kijów • Winnica «SZMARAGDOWE WIEŻE» Iwano-Frankiwsk

Strefy handlowe obu budynków połączono nowoczesnym szklanym mostem.

UKRAINA

APART – HOTEL JAREMCZE «PREZYDENT HALL» Zhytomyr

«SZMARAGDOWE WIEŻE» Iwano-Frankiwsk

310 000 m² części usługowej, 820 000 m² części mieszkalnej, 16 000 miejsc parkingowych

UP IN THE AIR

autonomiczne samoloty

C Z Y L E C I Z N A M I P I L OT ?

Flying High! Airplane!

CZY AUTONOMICZNE SAMOLOTY TO SCIENCE FICTION, CZY MOŻE PRZYSZŁOŚĆ LOTNICTWA? ❚ ARE AUTONOMOUS AEROPLANES SCIENCE FICTION OR THE FUTURE OF AVIATION? tekst | by marcin walków, business insider

AUTOPILOT MA PONAD 100 LAT Co ciekawe, autopilot wcale nie jest wynalazkiem nowym. Linie lotnicze na trasach dalekiego zasięgu korzystały z niego już w latach 30. XX w. Wynalazcami autopilota są Elmer Ambrose Sperry i jego syn Lawrence,

102

Self-driving cars are seen as inevitable. Suitably crammed with sensors, radars and all manner of software, they will be able to get from A to B via the optimum route, and more importantly, while ensuring maximum safety, as they will be able to instantly detect and respond to any threats or hazards. Are we going to see the same scenario repeated in the skies with the advent of pilotless planes? "Pilotless aeroplanes are the song of the future. The basic building blocks of the technology clearly are available”, Boeing's Vice President of Product Development, Mike Sinnet, said in 2017. The US company has announced that it soon plans to test AI decision-making in the cockpit.

Pilots are now strongly supported by autopilot. Data, such as the flight route agreed with air traffic control, and cruise altitude and speed, are entered into the FMS before takeoff. This information is used to control the aircraft in flight by comparing it with the measured flight parameters in real-time and making any necessary adjustments. Pilots control the plane during takeoff and touchdown, but some aircraft and airports support safe landing in autopilot mode. However, the captain and the first pilot constantly maintain functional vigilance – they engage in radio communication, monitor the onboard controls, and are ready to instantly respond should the need arise.

AUTOPILOT – MORE THAN 100 YEARS OLD Autopilot is not a new invention. It was used on long-haul flights back in the 1930s. It was invented by Elmer Ambrose Sperry and his son Lawrence, who used and developed the gyrocompass, one of his father’s 400+ patents. Sperry Jr. presented the first automated flight control system in 1912, less than a decade after the historic flight of the Wright brothers. Aeroplanes and autopilots have evolved beyond recognition since then, but we still have a long way to go before computers can take control.



©CREDITS

S

amochody bez kierowców – zdaniem wielu – są nieuniknioną przyszłością. Taką, w której naszpikowany czujnikami, radarami i oprogramowaniem pojazd będzie w stanie dojechać do celu najlepszą trasą, a przede wszystkim – bezpiecznie, natychmiast reagując na zagrożenie na drodze. Czy taka wizja ziści się też na niebie i w przyszłości samoloty będą zdolne do latania bez pilotów? – Samoloty bez pilota to pieśń przyszłości, ale istnieje już technologia, która pozwala na szybkie wprowadzenie takich rozwiązań – mówił w 2017 r. Mike Sinnett, wiceprezes Boeinga ds. rozwoju produktu.

Amerykański koncern zapowiedział, że już niebawem zamierza przetestować rozwiązania z wykorzystaniem sztucznej inteligencji, która umiałaby podejmować równie prawidłowe decyzje jak pilot w kokpicie.

Dziś autopilot w znaczącym stopniu wspiera pilotów w sterowaniu samolotem. Przed startem wprowadzają oni do komputera pokładowego dane m.in. na temat uzgodnionej z kontrolą ruchu lotniczego trasy przelotu, wysokości, prędkości, które są podstawą dla autopilota, by mógł bezpiecznie prowadzić samolot w powietrzu, porównując wprowadzone dane z bieżącymi pomiarami parametrów lotu i dokonując korekt.

Piloci w pełni ręcznie sterują samolotem przede wszystkim podczas startu i lądowania, choć są już takie samoloty i lotniska, które umożliwiają bezpieczne lądowanie za pomocą autopilota. Chociaż kapitan i pierwszy oficer cały czas zachowują tzw. uśpioną czujność – prowadzą łączność radiową, monitorują działanie przyrządów pokładowych – są gotowi w każdej chwili zareagować i podjąć właściwą decyzję.

103 

autonomiczne samoloty

który wykorzystał i rozwinął jeden z ponad 400 patentów ojca – kompas żyroskopowy. Lawrence Sperry zaprezentował pierwszy zautomatyzowany system pilotażu… w 1912 r., niespełna 10 lat od historycznego lotu braci Wright. Od tamtej pory konstrukcja samolotów, jak i autopilota, ewoluowały. Mimo to droga do całkowitego przejęcia sterów przez komputery jest jeszcze długa.

Z jednej strony autonomiczne samoloty to kusząca wizja dla branży lotniczej. Szwajcarski bank UBS w raporcie z 2017 r. oszacował, że mogłyby one przynieść liniom lotniczym 35 mld dol. oszczędności każdego roku. Uwzględnił on zarówno wynagrodzenia pilotów, szkolenia, jak i niższe zużycie paliwa. Według wyliczeń samoloty bez pilotów mogłyby przełożyć się na spadek cen biletów: w Europie o 4 proc., w USA – o 11 proc.

Jest i druga strona medalu – w tym samym raporcie przedstawiono wyniki badania, które pokazują, jak pomysł autonomicznych samolotów ocenili pasażerowie.

Aż 54 proc. zadeklarowało, że nie weszłoby na pokład autonomicznego samolotu, nawet gdyby wiązało się to z tańszym biletem. Niespełna jedna piąta badanych podeszła do takiej możliwości entuzjastycznie.

Niewykluczone, że i tę nieufność wobec samolotów bez pilotów w kokpicie uda się w przyszłości przezwyciężyć. Nie brakuje porównań do kolei, gdzie już dziś autonomiczne składy metra czy kolei są na porządku dziennym także w europejskich metropoliach.

PLAN LOTU… AUTONOMICZNEGO Żeby jednak na niebie mogły się pojawić autonomiczne samoloty, trzeba się do tego przygotować. Mowa tu o odpowiednim wyposażeniu lotnisk i kontroli ruchu lotniczego w najnowocześniejsze systemy. Nie mniej istotne jest też przygotowanie prawa lotniczego i wymogów dotyczących bezpieczeństwa.

Eksperci uważają, że zanim stery w dużych samolotach, takich jak choćby Boeing 787 Dreamliner, całkowicie przejmie autopilot, testem będzie przystosowanie przestrzeni powietrznej do lotów autonomicznych dronów, np. dostarczających przesyłki lub działających w formule latających taksówek. Kolejnym etapem ma być wprowadzenie technologii autonomicznego latania na potrzeby samolotów cargo. W ich przypadku nie będzie już elementu nieufności ze strony pasażerów.

Dopiero później ma przyjść czas na autonomiczne pasażerskie odrzutowce.

UBS prognozuje, że zanim nadejdzie era autonomicznych samolotów, ok. 2040 r. zajdzie inna ważna zmiana w lataniu. Wtedy bowiem może dojść do zredukowania obsady w kokpicie. Krótko mówiąc, zamiast kapitana i pierwszego oficera, miałby wystarczyć tylko jeden pilot. Choć może to brzmieć niemal równie abstrakcyjnie jak lot wyłącznie na autopilocie, podobne zmiany już w lotniczym świecie zachodziły.

104

Pilotless aeroplanes are a tempting vision for the aviation industry. In its 2017 report, the Swiss UBS Bank estimated they could save airlines up to USD 35 million annually. This includes pilot salaries, training costs, and lower fuel consumption, and could translate into ticket prices that are as much as 4 per cent cheaper in Europe and 11 per cent cheaper in the US. But there is also a downside. The same report presents the findings of a survey on what passengers thought of the idea. As many as 54 per cent of respondents claimed that they would never board a pilotless aircraft, even with a cheaper ticket. Only one in five evinced any enthusiasm for the idea. But the airlines might eventually overcome passengers’ lack of confidence. Many compare them to autonomous trains – and automated subway and railway systems are regularly operated in large European cities.

A PILOTLESS FLIGHT PLAN But before first pilotless aeroplane gets off the ground, airports and air traffic controllers are going to need special equipment and state-of-the-art systems.

Moreover, new legislation, including new aviation laws and safety requirements, are going to be required. Before large aircraft, such as the Boeing 787 Dreamliner, fly on autopilot, the technology will have to be tested on unmanned aerial vehicles delivering parcels or operating as flying taxis. The next stage will involve its introduction on cargo planes, where, lack of passenger confidence will not be an issue. Pilotless passenger jets will follow later. UBS predicts that, before the advent of pilotless aeroplanes, the aviation industry will see another landmark transformation around 2040 – smaller flight crews. There may only be a single pilot instead of a captain and first officer. This might sound as abstract as a self-flying aircraft, but similar changes have been introduced over the past few decades.

Aeroplanes designed 50 years ago, such as the Ił-62, had five-member flight crews. In addition to the capta-

NIE NADCHODZI ZMIERZCH ERY ZAWODU PILOTA. BOEING PRZEWIDUJE, ŻE W CIĄGU 20 LAT POTRZEBA BĘDZIE 635 TYS. NOWYCH PILOTÓW W LINIACH LOTNICZYCH. ❚ THE END IS NOT NIGH FOR THE PILOTS. IN ITS RECENT 2018-2037 OUTLOOK, BOEING PROJECTS THAT AIRLINES AROUND THE WORLD ARE GOING TO NEED SOME 635,000 NEW PILOTS OVER THE NEXT 20 YEARS.

©ISTOCK , ADOBE STOCK

UP IN THE AIR

W samolotach projektowanych 50 lat temu, jak np.

Ił-62, załoga w kokpicie liczyła pięć osób. Oprócz kapitana i pierwszego oficera niezbędni byli także inżynier pokładowy, nawigator i radiooperator. Później obsada zmniejszyła się do trzech osób. Od lat 80., za sprawą takich samolotów jak Boeing 757, standardem stała się dwuosobowa załoga w kokpicie złożona z kapitana i pierwszego oficera.

Myli się jednak ten, kto uważa, że nadchodzi zmierzch ery zawodu pilota. Boeing w ostatniej prognozie na lata 2018–2037 przewiduje, że w ciągu 20 lat potrzeba 635 tys. nowych pilotów w liniach lotniczych. Największe zapotrzebowanie będzie w bardzo dynamicznie rozwijającym się regionie Azji i Pacyfiku. Zaś drugi największy producent samolotów, Airbus, w swojej prognozie na te same lata zaznacza zapotrzebowanie na ponad pół miliona nowych pilotów i podwojenie się liczby samolotów. Dlaczego? Bo latamy coraz więcej.

Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Powietrznych (IATA), do którego należy ok. 290 linii lotniczych, w tym PLL LOT, ocenia, że do 2037 r. liczba pasażerów w ruchu lotniczym na świecie się podwoi. Za niespełna 20 lat ma wynieść 8,3 mld rocznie. ■

in and the first officer, there was a flight engineer, a navigator, and a radio operator. This was reduced to three, and then, following the launch of e.g. the Boeing 757 in the 1980s, there have only been two crew members in the cockpit - the captain and the first officer.

THE WORLD NEEDS PILOTS But it would be a mistake to think that the end is nigh for the pilot. In its recent 2018-2037 outlook, Boeing projects that airlines are going to need some 635,000 new pilots over the next 20 years. Demand will be strongest in the dynamically growing Asia-Pacific region, while European carriers will need 146,000 new pilots to fly passenger jets over the next two decades.

In its 2018-2037 outlook, Airbus, the second largest aircraft manufacturer, estimates demand at over half a million new pilots and predicts that the number of aeroplanes will double during this period. Why? Because more of us are flying and we doing so more often.

The International Air Transport Association (IATA), which brings together approx. 290 airlines, including LOT, estimates that the number of international air passengers will double by 2037 to reach 8.3 billion. ■

105

UP IN THE AIR

Aeroklub Polski

U R O DZ I N Y A E R O K LU B U P O L S K I E G O The Polish Aero Club's anniversary

Rok 2019 jest dla Aeroklubu Polskiego rokiem jubileuszowym, dlatego warto sięgnąć do jego początków.

Już w latach 1893–1914 aż 140 Polaków budowało w kraju i za granicą własne aparaty latające. Wykonywało na nich loty pokazowe i pasażerskie, bijąc wszelkie światowe rekordy. Jednak umocowania prawne w nieistniejącej Polsce wciąż były niewykonalne.

Tuż po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. na warszawskim Polu Mokotowskim powstały Centralne Warsztaty Lotnicze. Początkowo instytucja zajmowała się naprawą samolotów pozostawionych przez Niemców. Z czasem jednak zaczęto prowadzić szkolenia polskich pilotów, a na Politechnice Warszawskiej została otwarta Sekcja Lotnicza. Już dwa lata później Aeroklub Polski staje się członkiem Międzynarodowej Federacji Lotniczej (FAI). Za wyróżnieniem poszły pierwsze międzynarodowe sukcesy polskich lotników, do jakich należał lot Bolesława Orlińskiego i Leonarda Kubiaka na trasie Warszawa–Tokio–Warszawa (22 tys. km).

Tymczasem w Krakowie, Lwowie, Poznaniu, Białej Podlaskiej, Lublinie, Gdańsku, Łodzi, Wilnie i na Śląsku zaczęły powstawać kolejne aerokluby. Już II Krajowe Za-

106

As the Polish Aero Club celebrates its jubilee in 2019, let’s take a stroll down memory lane and revisit its beginnings. From 1893 until 1914, 140 Poles built their own flying machines here and abroad. They were used for demonstration and passenger flights, and broke all possible records. However, as Poland did not then exist as a country, there were no aviation regulations in force.

The Central Aviation Depot was built in Pole Mokotowskie in Warsaw shortly after the country regained its independence. Initially, it repaired aircraft left behind by German troops, but as time went by, it launched training courses for Polish pilots and an Aviation Section was established at Warsaw University of Technology. Two years later, the Polish Aero Club became a member of the World Air Sports Federation (FAI). This landmark event was followed by the first international feats of Polish pilots. These included the flight completed by Bolesław Orliński and Leonard Kubiak on the Warsaw-Tokyo-Warsaw route (22,000 km).

Meanwhile, flying clubs were mushrooming in Kraków, Lwów, Poznań, Biała Podlaska, Lublin, Gdańsk, Łódź, Wilno, and Silesia. The 2nd edition of the National Light Aircraft Competition drew even more contestants and featured models made in Poland. Rogalski, Drzewiecki and Wigura unveiled their latest machine - RWD 1. In 1929, its successor RWD 2 helped Franciszek Żwirko and Antoni Kocjan break the world altitude record (4,004 m). In 1932, Poland entered five aircraft in the Challenge Internationale des Avions de Tourisme. These were custom-designed for the event (two RWD 6s and three PZL 19s).

Top pilots including Franciszek Żwirko, Jerzy Bajan or Bolesław Orliński lined up at the start of the 7,500 km route. The Polish contingent was unbeatable – Franciszek Żwirko and Stanisław Wigura claimed first



©ARCHIWUM AEROKLUBU POLSKIEGO (2)

ZOSTAŁ ZAŁOŻONY W POZNANIU DOKŁADNIE 100 LAT TEMU, STAJĄC SIĘ PIERWSZĄ INSTYTUCJĄ FORMALNO-PRAWNĄ POLSKICH LOTNIKÓW SPORTOWYCH. DZIŚ AEROKLUB POLSKI NIE TYLKO MA SIĘ ŚWIETNIE, ALE TEŻ WCIĄŻ ODNOSI SPORE SUKCESY. ❚ THE POLISH AERO CLUB WAS FOUNDED IN POZNAŃ EXACTLY 100 YEARS AGO AS THE FIRST GOVERNING BODY OF AIR SPORT IN THE COUNTRY. TODAY, IT IS NOT ONLY ALIVE AND KICKING, BUT GOING FROM STRENGTH TO STRENGTH.

107 

© J E R Z Y D U D E K / F O RU M , I G O R H A LO S Z K A , M . P.

UP IN THE AIR

OBCHODY 100-LECIA AEROKLUBU POLSKIEGO Celebrations of the centenary of the Polish Aero Club ● Gala Okolicznościowa w Auli Głównej Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu – 15 czerwca. ● Mistrzostwa Europy w Akrobacji Samolotowej w Toruniu w klasie advanced. Rywalizację będzie można oglądać w dniach od 1 do 15 sierpnia.

108

● The Jubilee Gala in the Main Hall of Adam Mickiewicz University in Poznań – 15 June. ● European Advanced Aerobatic Championships in Toruń. The competition will be held from 1 until 15 August. ● Central Air Show to celebrate the centenary of the Polish Aero Club at Rzeszów Jasionka airfield – 31 August.

place, and as Poland won in the team classification, the Aero Club of the Republic of Poland was given the task of organising the next edition.

In 1932, Captain Stanisław Skarżyński began his preparations for the cross-Atlantic rally. People found it hard to believe that this elegantly attired gentleman and his tiny machine could cross the ocean (a distance of 3,528 km) at night in 20 hours and 30 minutes – a record that still stands.

Last year was an extremely successful one for the Polish Aero Club, with a tally of 67 medals in European and world championship events. Today, Poles are world champions in ballooning, hold solo and team championship titles in gliding, microlight, helicopter, and tunnel flying, team titles in air rallies, and solo and team titles in standard and slalom powered paragliding. ■

©ARCHIWUM AEROKLUBU POLSKIEGO (3)

wody Awionetek były liczniejsze i bogate w polskie konstrukcje. Rogalski, Drzewiecki i Wigura przedstawili swoją najnowszą konstrukcję RWD 1. W 1929 r. na jego następcy RWD 2 Franciszek Żwirko i Antoni Kocjan ustanowili światowy rekord wysokości (4004 m). W zawodach Challenge Internationale des Avions de Tourisme w 1932 r. Polacy zgłosili pięć samolotów skonstruowanych specjalnie na te zawody (dwa RWD 6 i trzy PZL 19). Na starcie trasy o długości 7,5 tys. km stanęli najlepsi piloci Franciszek Żwirko, Jerzy Bajan czy Bolesław Orliński. Polacy nie mieli sobie równych, nie tylko Franciszek Żwirko i Stanisław Wigura zajęli pierwsze miejsce, ale w klasyfikacji zespołowej też zwyciężyła Polska, dlatego organizacja kolejnej edycji zawodów przypadła Aeroklubowi Rzeczypospolitej Polskiej.

W 1932 r. kpt. Stanisław Skarżyński zaczął przygotowania do rajdu przez Atlantyk. Po nocnym locie nad oceanem trwającym 20 godz. i 30 min i przebyciu 3528 km nikt nie wierzył, że elegancki pan w marynarce i jego niewielka maszyna przemierzyli nocą Atlantyk. Jego rekord nigdy nie został pobity.

Rok 2018 był udany dla sportowców lotniczych zrzeszonych w Aeroklubie Polskim. Zdobyli aż 67 medali w mistrzostwach Europy i świata. Dziś Polacy są mistrzami świata w baloniarstwie, w szybownictwie indywidualnie i drużynowo, w mikrolotach, śmigłowcach, w spadochroniarstwie tunelowym, drużynowo w rajdach samolotowych oraz indywidualnie i drużynowo w motoparalotniarstwie zwykłym i slalomowym. ■

● Centralne Pokazy Lotnicze zorganizowane z okazji 100-lecia Aeroklubu Polskiego na lotnisku Rzeszów-Jasionka – 31 sierpnia.

culture SUBTELNE GESTY

Subtle gestures

Słowa, język, komunikacja – te elementy odbijają się od zawsze w twórczości Marii Lobody. Jej prace można właśnie oglądać w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski. To pierwsza tak obszerna indywidualna prezentacja artystki w Polsce, złożona niemal wyłącznie z premierowych realizacji: rzeźb, fotografii, obiektów, w tym również witraża. ❚ Words, language and communication – these elements have always been reflected in Maria Loboda’s art. Her works are currently on display at the Ujazdowski Castle Centre for Contemporary Art intention.

It is the first such large solo exhibition of the artist in Poland and is displays almost exslusively new work: sculptire, photographs, objects and coloured glass.

© M . P.

Siedząc tutaj znudzona jak lamparcica, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa | Sitting Here Bored Like a Leopard, Ujazdowski Castle Centre for Contemporary Art, until 22.09



109

C U LT U R E

nasze rekomendacje

ZŁA SIOSTRA The evil sister Pamiętacie Jean Grey, jedną z najbardziej wpływowych mutantek z serii X-Men? Teraz poznacie jej młodość, a także mroczne alter ego, którego imię jest wyjawione już w tytule filmu. ❚ Remember Jean Grey? One of the most powerful mutants from the X-Men series? You can now learn about her youth and discover her titular dark alter-ego.

film

X-Men: Mroczna Phoenix, dir. Simon Kindberg | X-Men: Dark Phoenix, dir. Simon Kindberg

KULTOWY PIEGUS The iconic freckle face

CZAS WIARY Time of faith Niesamowicie uwodzicielska i plastyczna wizja średniowiecza. Na wyspie zamieszkanej przez pogan rycerz Willibrord i Bezimienny wdrażają misję chrystianizacyjną. Będzie piekielnie ciężko. ❚ An incredibly tempting and vivid vision of the Middle Ages. The knight Willibrod and the Unnamed are pursuing their Christianisation mission on an island populated by pagans. They have a harrowing task ahead of them.

Kto z dorosłych nie pamięta chłopców z Akademii, szpaka Mateusza, wyprawy na statku Apolinary Baj czy lotu w kosmos w poszukiwaniu pewnej dziewczynki? Teraz przygodę można przeżyć ponownie (w odnowionej cyfrowo wersji), także z własnymi dziećmi. ❚ Every Polish adult knows the boys from the Academy, Mateusz the starling, expeditions aboard Apolinary Baj, and the flight into space in search of a certain girl. You may now relive these adventures (digitally remastered) with your own children.

Akademia Pana Kleksa, Podróże Pana Kleksa, Pan Kleks w Kosmosie, dir. Krzysztof Gradowski | Academy of Mr Inkblot, Travels of Mr Inkblot, Mr Inkblot in Space, dir. Krzysztof Gradowski

Krew Boga | Blood of God, dir. Bartosz Konopka

MŁODA, ALE MISTRZYNI A young champion

Hania Rani, Esja

110

music

Spokojnie, nie jest to jakaś dziwaczna wersja „dorosłych” utworów. Mało z nas pewnie wie, że Agnieszka Osiecka stworzyła (z sukcesem) także utwory dla dzieci. ❚ Stay calm, it’s not a bizarre version of “adult” songs. Few of us realise that Agnieszka Osiecka also wrote (great) lyrics for children.

Osiecka Dzieciom, MTJ Agencja Artystyczna | Osiecka for Children, MTJ Agencja Artystyczna

© M . P.

Niesamowity talent w dłoniach, głowie i przede wszystkim w sercu sprawia, że tej płyty słucha się wielokrotnie i z niemalejącą przyjemnością.

Zapamiętajcie to nazwisko: Hania Rani. ❚ With an incredible talent in her hands, mind and heart, Hania Rani records albums that we want to listen to over and over. Remember that name: Hania Rani.

DLA MAŁEGO UCHA

For the youngest audience



Polska Organizacja Turystyczna w Kaleidoscope

Muzeum Powstania

Warszawskiego The Warsaw Rising Museum

Muzeum Powstania Warszawskiego otwarto w 60. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego. Siedzibą Muzeum jest budynek dawnej elektrowni tramwajowej – zabytek architektury przemysłowej z początku XX wieku.

Muzeum to jedna z najważniejszych stołecznych instytucji kultury i atrakcja turystyczna, którą chętnie odwiedzają goście z kraju i zagranicy.

The Warsaw Rising Museum opened on the 60th anniversary of the outbreak of the Warsaw Uprising. The Museum is housed in a former tramway power plant, an architectural monument dating back to the early 20th century. The Museum is one of the most prominent cultural institutions in Warsaw and a city landmark. It is equally popular among locals and tourists.

Muzeum Powstania Warszawskiego w roku 2018 otrzymało najważniejszą nagrodę w dziedzinie turystyki – Złoty Certyfikat 2018 Polskiej Organizacji Turystycznej.

In 2018, the Warsaw Rising Museum was honoured with the most prominent award in the tourism industry – the 2018 Golden Certificate of the Polish Tourism Organisation.

Ekspozycja muzealna poświęcona jest wydarzeniom sierpnia i września 1944 roku – trwającej 63 dni bitwie o stolicę Polski i heroicznej walce z żołnierzami Adolfa Hitlera o niepodległość całego kraju. Wystawa przybliża widza do eksponatu – w niepowtarzalny sposób oddziałuje obrazem, światłem i dźwiękiem, dzięki czemu ułatwia spotkanie z pamiątkami historii.

The museum exhibition is devoted to the events that took place in Warsaw in August and September 1944 – the 63-day long battle for the Polish capital and the freedom of the entire country, and the heroic fight against Adolf Hitler’s soldiers.

The exhibition draws you into this meticulously recreated time and place with its impressive lighting, visuals and audio, making this encounter with Polish history a truly memorable experience.

www.polska.travel

www.1944.pl

www.facebook.com/1944pl

Muzeum Powstania Warszawskiego jest wyrazem hołdu dla tych, którzy walczyli i ginęli za wolną Polskę i jej stolicę.

Jednak to nie tylko miejsce pamięci, które łączy historię ze współczesnością, odtwarzając atmosferę powstańczej Warszawy przy użyciu nowoczesnych środków prezentacji.

To także różnorodne projekty edukacyjne i kulturalne skierowane do odbiorców wszystkich pokoleń, takie jak warsztaty, wykłady, filmy czy koncerty, dzięki którym Muzeum przekazuje wiedzę o Powstaniu Warszawskim i pomaga zrozumieć historię sprzed 75 lat.

The Warsaw Rising Museum pays homage to those who fought and died for Poland and its capital. However, it is more than a place of remembrance that links the past with the present by recreating the ambience of Warsaw during the Uprising with the aid of state-of-the-art technology. The Museum also offers diverse educational and cultural programmes addressed to every age group, including workshops, lectures, films and concerts.

These serve to educate people about the Warsaw Uprising and help them understand the tumultuous events that took place in Warsaw 75 years ago.

C U LT U R E

theatre

nasze rekomendacje

BYŁA SOBIE DZIEWCZYNKA About a girl Znamy ją już z książki Nikt nas nie upomni. Teraz Adela zaczyna dojrzewać, podobnie jak lato wokół niej. Subtelnie opisany świat dziewczynki i piękne ilustracje Agnieszki Kożuchowskiej to tylko dwa z wielu powodów, by po tę opowieść sięgnąć. ❚ We’ve already met Adela – in the novel Nikt nas nie upomni. Now she reaches adolescence at the height of summer. The subtly described universe of Adela, beautifully illustrated by Agnieszka Kożuchowska, are reason enough to read this book.

Agnieszka Wolny-Hamkało, Lato Adeli

Rodzina Addamsów| The Addams Family, , dir.

Jacek Mikołajczak, Teatr Syrena, Warszawa

DEBIUT PEPPY Peppa’s debut

SEKRETNE ŻYCIE KOMARA

The secret life of a mosquito

One są wszędzie, choć często je przegapiamy. Są przecież takie pospolite…

A może nie? Przeczytajcie koniecznie, jak wygląda niesamowite życie sikorki, myszki, śledzia czy mrówki. ❚ They are so ubiquitous that it is easy to not see them.

After all, they are so commonplace... Or are they? Read this book to learn more about the awesome life of a tit, mouse, herring, and ant.

Zwierzaki zwyklaki, Bibi Dumon Tak

DOBRZY ZNAJOMI Good friends I w tej cudownej książeczce spotykamy tych, których już znamy: psa Pypcia, kaczkę Katastrofę, muchę Bzyk-Bzyk i oczywiście tytułowego pana Kuleczkę. Wspólne wyprawy i rozmyślania łączą ich (i nas z nimi) mocniej niż klej. ❚ This delightful book is populated by the much beloved Pypeć the dog, Kastrofa the duck, Bzyk-Bzyk the fly, and obviously, the titular Mr Kuleczka. Their adventures and contemplations bind them (and us) stronger than glue.

Świnka Peppa – Wielka Niespodzianka | Peppa Pig - Great Surprise, Łódź, Rzeszów, Warszawa

Pan Kuleczka. Skarby , Wojciech Widłak

art

Znana, przede wszystkim maluszkom i ich rodzicom (tym to aż za dobrze) Świnka Peppa wystąpi na żywo. Co się będzie działo? Śpiewy, tańce i różne swawole. ❚ Peppa Pig is certainly familiar to children and their parents (perhaps all too familiar). Now, she’s going live. You can expect lots of singing, dancing and all sorts of fun antics.

ARTYSTYCZNA RANDKA An artsy rendez-vous Jak być ze sztuką za pan brat?

Oswajając się i bawiąc się nią od najmłodszego. Nie ma lepszej okazji ku temu niż ten wspaniały i szlachetny festiwal! ❚ How to introduce children to art? By showing it to them and getting them to play with it from a young age. And there is no better time than during this wonderful festival.

Biennale Sztuki dla Dziecka, Poznań, do 2 czerwca | Biennial of Art for Children, Poznań, until 2 June

112

© M . P.

Familia wariatów przeniesiona z filmu na scenę.

I bardzo dobrze, że Addamsowie są tacy pokręceni, bo przecież za to ich kochamy.

W wersji scenicznej także za wspaniałe kostiumy, muzykę i piosenki. ❚ The creepy Addams family is now moving from the silver screen to the stage. In this theatrical incarnation, they endear themselves to us even more with their magnificent costumes, music and songs.

books

SYRENA KUSI ŚPIEWEM Syrena’s songs



REKLAMA

C U LT U R E

nasze rekomendacje

MAGICZNA PODRÓŻ

Magical Journey

series

Od arktycznych pustkowi i tajemniczych głębin oceanów, przez rozległe krajobrazy Afryki, po tętniące życiem dżungle Ameryki Południowej. W taką egzotyczną podróż zabiera nas nowy, ośmioodcinkowy serial przyrodniczy Nasza planeta. Nad produkcją, która powstawała cztery lata w 50 krajach na wszystkich kontynentach, pracowała 600-osobowa ekipa filmowa. – Program zachwyca pięknem zdjęć, a jednocześnie niesie aktualne i ważne przesłanie o konieczności troski o środowisko naturalne – mówi Penélope Cruz, która użyczyła głosu hiszpańskiej wersji serialu. Polscy widzowie mogą zobaczyć serial w narracji Krystyny Czubówny. ❚ From the Artic emptiness, through the mysterious oceans, the vast African plains to the rich South American jungles. The new eight-episode documentary series Our Planet takes us on a journey across 50 countries in all continents.

A 600-person-strong film crew worked on the produuction. “Our Planet transcends borders to deliver an inspiring message of wonder, respect and care for our natural world”, said Penélope Cruz who narrated the Spanishlanguage version.

©NETFLIX (5)

Nasza planeta | Our Planet, Netflix



114

Już w sprzedaży!

REKLAMA

nowość

C U LT U R E

festival

SPOTKAJMY SIĘ NA KAZIMIERZU! W NIEUJARZMIONEJ PRZESTRZENI ŻYCIA Let’s meet in Kazimierz! An untamed place

Festiwal Kultury Żydowskiej w Krakowie już od ponad 30 lat daje możliwość osobistego doświadczenia współczesnej kultury żydowskiej z Polski, Izraela i całej Diaspory. Najbliższa edycja startuje 21 czerwca.

Dla wielu współczesnych społeczeństw przeszłość nie jest istotnym składnikiem tożsamości. Polacy i Żydzi natomiast z pietyzmem pielęgnują wspólne dziedzictwo i przyszłość. Nierozerwalny związek naszej tożsamości kulturowej, oparty na wspólnym fundamencie cywilizacji judeo-chrześcijańskiej oraz na wspólnej wielowiekowej historii, powoduje, że Polska jest krajem znającym i szanującym wkład Żydów w naszą kulturę, historię, gospodarkę, naukę i życie społeczne.

Wspólna przeszłość powoduje ponadto, że to Polska stała się strażnikiem pamięci milionów Żydów zamordowanych podczas II wojny światowej. Dorobek polskich Żydów nie stanowi jednak zamkniętego rozdziału z podręcznika do historii, lecz nieprzerwanie trwa i się rozwija.

Dlatego dbamy nad Wisłą o tę cenną spuściznę, wspierając życie kulturowe mniejszości żydowskiej w Polsce. Dowodem są wspólne inicjatywy

116

nasze rekomendacje

©MICHAŁ RAMUS (3)

i projekty Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Festiwalu Kultury Żydowskiej. Założony w 1988 r. przez Janusza Makucha festiwal miał być w swoim założeniu przypomnieniem o wielowiekowej obecności Żydów w Polsce, ich wkładzie w budowę naszego kraju i formą zachowania pamięci. Kilkudniowa seria projekcji filmowych i wykładów w ciągu trzech dekad zmieniła się w najbardziej spektakularny i interdyscyplinarny festiwal kultury żydowskiej na świecie.

Każdego roku ponad 30 tys. osób z całego świata przyjeżdża na krakowski Kazimierz, aby uczestniczyć w ponad 200 wydarzeniach: koncertach, imprezach DJ-skich, warsztatach, zwiedzaniach, wykładach. Tegoroczna edycja odbędzie się pod hasłem „Ziemia”. – Historia ziemi i jej dziedzictwo uczy nas i zmusza, by żyć odpowiedzialnie. Postaramy się poszukać odpowiedzi, co zrobić, by uchronić naszą tożsamość nierozerwalnie związaną z ziemią – tłumaczy Janusz Makuch.

A co w programie imprezy? Jak zawsze doświadczycie różnorodności: zatańczycie do przedwojennych tang żydowskich kompozytorów z Warszawy i Łodzi, posłuchacie śpiewów synagogalnych zarówno tradycji aszkenazyjskiej, jak i mizrachowej, zatańczycie do hitów prosto z parkietów klubów Tel Awiwu. Poznacie przepisy kuchni biblijnej i współczesnej kuchni Izraela, nauczycie się śpiewać pijuty, ale też piosenki w

jidysz, znajdziecie na FKŻ specjalne programy dla dzieci, młodzieży i seniorów, w ramach programu literackiego spotkacie się i podyskutujecie z waszymi ulubionymi pisarzami, zwiedzicie żydowski Kazimierz, Kraków, Podgórze, weźmiecie udział w szeregu artystycznych performensów, jak też w ceremoniach religijnych związanych z szabatem. Do zobaczenia! ❚ The Jewish Culture Festival in Kraków has been an opportunity to experience contemporary Jewish culture from Poland, Israel and the entire Diaspora for over 30 years now. The next edition begins on 21June. For many contemporary societies, the past is not an essential component of identity. Poles and Jews, however, cherish their shared heritage and past. The inseparable bond of our cultural identities, underlied by the same foundation of the Judeo-Christian civilisation and shared centuries-long history makes Poland a country that is aware of and respects the contribution of Jews into our culture, history, economy, science and social life.

A common past also means that Poland has become a guardian of the memory of the millions of Jews murdered during II World War. The heritage of the Polish Jews is no longer a closed chapter from a history book but is constantly developing. This is why we take care of this valuable heritage and the culture of the Jewish minority in Poland. This is exemplified by the shared initiatives and projects held by the Ministry of Foreign Affairs and the Jewish Culture Festival. The festival was founded by Janusz Makuch in 1998 and it was aimed at becoming a memento of the centuries-old presence of Jews in Poland and a way of paying our respects to the contribution Jews had into building our country.

The event which initially lasted a few days and consisted primarily of screenings and lectures, has

evolved over the past thirty years into the most interdisciplinnary and spectacular Jewish Culture Festival in the world. Each year, the event draws over 30,000 visitors from all over the world. They all come to the Kazimierz district in Kraków to take part in over 200 festival events, including concerts, DJ parties, workshops, sightseeing, lectures, meetings and artistic events.

The motto of this year’s edition is “Earth”. “The history of the earth and its heritage teach us and force us to live responsibly. Fully aware of this responsibility we will try to learn what we can do to protect our identity that is inseparably connected with this Earth”, explains Janusz Makuch. What is in the program? As always, there will be many attractions. You will be able to tango to the tunes of Jewish composers from Warsaw and Łódź, listen to synagogue songs both in the Ashkenazi and Mizrahi traditions and dance to the the latest hits from Tel Aviv. You will be able to learn more about the richness of the Jewish culture during the “Shalom in Szeroka” concert.

There will also be opportunities to try Biblical recipes and contemporary Jewish cuisine, you will learn to sing both piyuts and songs in yiddish. The festival program abounds in events for all ages.

There will be meetings with writers and sightseeing of Kazimierz, Kraków and Podgórze, artistic performances and religious ceremonies of the Shabbat. See you there!

29. Festiwal Kultury Żydowskiej | 29th Jewish Culture Festival, 21–30.06, jewishfestival.pl

117

1

Agata Wojda, muzykolożka i skrzypaczka z wykształcenia, gotować zaczęła trochę z przypadku, po podróży do Hiszpanii. ❚ A musicologist and violin player by education, she started cooking by accident after a trip to Spain.

118

GOOD FOOD

masterszefowie

Z A P R A S Z A M Y D O S TO Ł U Please, take a seat WŁASNORĘCZNE PRZYGOTOWANIE JEDZENIA ZE ZDROWYCH LOKALNYCH PRODUKTÓW TO DLA TEJ CZWÓRKI PODRÓŻ PEŁNA NIEKOŃCZĄCYCH SIĘ INSPIRACJI. DLATEGO SĄ DZIŚ OBSERWOWANI PRZEZ CAŁY NIE TYLKO KULINARNY ŚWIAT. ❚ FOOD MADE BY HAND FROM FRESH AND HEALTHY LOCAL PRODUCE ARE A NEVERENDING JOURNEY ON THE SEARCH FOR INSPIRATIONS FOR THESE FOUR EXCELLENT CHEFS. THEY HAVE THE EYES OF THE WORLD SET ON THEM.

© J A N Z A M OY S K I /A G E N C J A G A Z E TA , J A C E K Ł A G O W S K I /A G E N C J A G A Z E TA , M . P.

tekst | by magdalena rudzka AGATA WOJDA W ciągu ostatnich 20 lat trudno nie zauważyć działalności Agaty Wojdy – pierwszej polskiej szefowej kuchni znanej w całym kraju. Muzykolożka i skrzypaczka z wykształcenia gotować zaczęła trochę z przypadku, po podróży do Hiszpanii. Na początku kariery związana była ze znanym w branży gastronomicznej rodzeństwem Kręglickich. Wspólnie należeli do wąskiej grupki rozkręcającej działalność organizacji Slow Food w Polsce. Przez 8 lat szefowała francuskiej restauracji Absynt należącej do Kręglickich. Zdobyła w tym czasie cztery wyróżnienia Bib Gourmand w przewodniku Michelina. W kolejnych latach współtworzyła restaurację Opasły Tom, gdzie zabłysnęła autorską kuchnią opartą na sezonowych, lokalnych polskich produktach, np. dyni, pokrzywie czy gęsi. Jest ambasadorką obecności kobiet w kuchni – uważa, że potrafią „myśleć o 19 rzeczach naraz”. Obecnie szefuje kuchni w hotelu Bellotto i często reprezentuje kuchnię polską za granicą. ❚ Over the past 20 years, gourmets could not have missed the work of Agata Wojda, the first Polish female chef to become a household name. A musicologist and violin player by education, she started cooking by accident after a trip to Spain. At the beginning, she worked for Kręglicki siblings who were gastronomic pioneers. For eight years, she was the chef of the Kręglickis’ French Absynt restaurant. During her stint there, she won four Bib Gourmand awards in the Michelin Guide. Later, she co-created Opasły Tom, where she showcased her talents and created her own signature cuisine based on seasonal, local Polish products, such as pumpkins, nettles and geese. She is the ambassador of women in the kitchen and believes they are can “think of 19 things at once.” She is the chef at the Bellotto Hotel and often promotes Polish cuisine abroad.

Agata Wojda przed laty zabłysnęła autorską kuchnią opartą na sezonowych lokalnych produktach, np. dyni, pokrzywie czy gęsi. ❚ Agata Wojda won acclaim for her dishes based on local products e.g. pumpkin, nettle or goose.



119

GOOD FOOD

masterszefowie

2

JAMIE OLIVER Nie jest rewolucjonistą, innowatorem ani kolekcjonerem gwiazdek Michelina. Jego kuchnia jest prosta i skierowana do przeciętnego konsumenta. Gotowania nauczył się w pubie swojego taty. Ale nie lekceważcie Jamiego! Zanim został telewizyjną osobowością, porządnie nauczył się fachu w znanych londyńskich restauracjach Neal Street i River Café. W tej ostatniej został zauważony przez producentkę telewizyjną – resztę znacie. Kiedy już osiągnął wszystko, jako autor książek i programów kulinarnych, został aktywistą. Zaczął upowszechniać zdrowe, naturalne, nieprzetworzone,

120

własnoręcznie przygotowane jedzenie. Z bardzo wymiernymi skutkami, szczególnie w Wielkiej Brytanii.

Jego walka z amerykańską administracją szkolną w programie Food Revolution czy ze śmieciowym jedzeniem w Ministry of food chwyta za serce – to chyba jedyny program kulinarny, w którym można zobaczyć kucharza płaczącego z bezsilności. Jest miłośnikiem kuchni włoskiej – napisał o niej dwie książki, nakręcił dwa programy, a jego mentorem, nauczycielem i przyjacielem jest od lat Gennaro Contaldo. ❚ He is not a revolutionary, innovator or a collector of Michelin stars. His cuisine is simple and addressed to average consumers. He learnt to cook at his father’s pub. But don’t underestimate Jamie. Before he became a TV personality, he was learning the ropes at celebrated London restaurants – Neal Street and River Café. While working at the latter, he was noticed by a TV producer and the rest is history. Once he had achieved everything there was to achieve as a food writer and TV chef, he became a campaigner. He began to promote healthy, natural, unprocessed, homemade food to great effect, especially in the United Kingdom. His crusade against US school administrators in the show Food Revolution, and junk food in Ministry of Food will play on your heartstrings – it’s the only cooking show with a chef feeling powerless and crying. Oliver is an avid fan of Italian cuisine. He has written two books and made two TV shows on it. His long-term mentor, teacher and friend is Gennaro Contaldo.



©EYEVINE/EAST NEWS, GET TYIMAGES, SHUT TERSTOCK

Jamie Oliver od wielu lat upowszechnia zdrowe, naturalne, nieprzetworzone, własnoręcznie przygotowane jedzenie. ❚ Jamie Oliver has been promoting healthy, natural home-made food.

masterszefowie

3

U Bottury zjecie np. danie złożone z samego sera parmigiano reggiano, ale w pięciu stadiach starzenia, pięciu teksturach i pięciu temperaturach. ❚ Bottura serves a dish featuring exclusively Parmiggiano Reggiano in five stages of maturity, five textures and five temperatures.

MASSIMO BOTTURA Każdy Włoch, spytany, gdzie można zjeść najlepiej na świecie, powie: u mamy. Silna i wielowiekowa tradycja kulinarna to włoska duma, zresztą nie tylko włoska – kuchnia tego kraju jest uwielbiana na całym świecie.

Co zatem począć z hiperaktywnym kucharzem, który zaczął przy niej majstrować?

Massimo Bottura coś o tym wie – swego czasu, za eksperymenty na kulinarnych klasykach, został – delikatnie mówiąc – niezrozumiany. Jego restauracja Osteria Francescana w Modenie przez lata świeciła pustkami.

Mieszkańcy miasta, jednego z najbogatszych kulinarnie we Włoszech, nie zaglądali tam nigdy. Ale Massimo trwał. Po przypadkowej wizycie krytyka kulinarnego z L’Espresso wszystko się zmieniło. Osteria Francescana w 2016 r. zdobyła tytuł najlepszej restauracji świata. Dekonstrukcja konserwatywnej kuchni włoskiej została doceniona.

U Bottury można zjeść np. danie złożone z samego sera parmigiano reggiano, ale w pięciu stadiach starzenia, pięciu teksturach i pięciu temperaturach. Jego tortellini, składające się dokładnie z sześciu pierożków podanych z galaretką z bulionu – wywołało w Modenie skandal. Dziś w Osteria Francescana wolnych miejsc nie ma i zaakceptowali ją nawet modeńczycy. ❚ When you ask an Italian where to get the best Italian food, they'll most likely respond “mamma.” Italians take pride in their vibrant centuries-old

122

© Z U M A P R E S S / B E W, G E T T Y I M A G E S , M . P.

GOOD FOOD

culinary traditions, and their cuisine is extremely popular worldwide. So what do you do with a hyperactive chef who goes about deconstructing it? Massimo Bottura knows a thing or two about Italian cooking – in the past, however, his experiments with classic dishes were met with reservations – to put it mildly. His restaurant, Osteria Francescana in Modena, remained empty for years. The residents of the city, which has one of the richest culinary traditions in Italy, would never go there. But Massimo stuck to his guns. His luck changed when a L’Espresso food critic happened to drop in. In 2016, Osteria Francescana was hailed the world’s best restaurant.

Deconstructing conservative Italian cuisine became a thing. For instance, Bottura serves a dish featuring exclusively Parmiggiano Reggiano in five stages of maturity, five textures and five temperatures. His six pieces of tortellini accompanied with jellied broth provoked outrage in Modena. Today, there are no empty tables at Osteria Francescana. Even the Modenese have finally come round.



©CREDITS

REKLAMA



123

4 Idee Slow Food propagowane przez Włocha Carla Petriniego, to zaproszenie do życia lepszej jakości. ❚ The idea behind Slow Food promoted by Carlo Petrini is an invitation to a higher quality of life.

124

masterszefowie

CARLO PETRINI Twórca Slow Food – organizacji, której wpływ na świadomość konsumencką i styl życia na całym świecie trudno przecenić. Jej nazwa stała się globalnym hasłem, zaproszeniem do życia lepszej jakości. Dewizą Slow Food jest „prawo do smaku” – sprzeciw wobec masowej produkcji i dystrybucji żywności na rzecz lokalnych tradycji, bioróżnorodności wśród odmian roślin i ras zwierząt hodowlanych. „Arka smaku” to lista produktów, roślin i zwierząt przypominająca trochę listę światowego dziedzictwa UNESCO. Polskie akcenty na niej to góralskie oscypki oraz miody pitne. Wszystko zaczęło się w 1986 r., kiedy Carlo Petrini zawzięcie protestował przeciw otwarciu McDonalda przy Schodach Hiszpańskich w Rzymie. Trzy lata później manifest Slow Food podpisywali w Paryżu delegaci 15 krajów.

Obecnie co 2 lata w Turynie odbywają się Salone del

Gusto – największe targi kulinarne świata, pod patronatem Slow Food. Z kolei Terra Madre to spotkania rolników, hodowców i wytwórców z całego świata, od afrykańskich wiosek po Japonię. ❚ Petrini started Slow Food, an organisation that has had a massive impact on consumer awareness and lifestyle around the world. The name has become a global slogan, an invitation to a higher quality of life. The Slow Food motto is “the right to taste”, as it opposes mass food production and distribution, and supports local traditions, and biodiversity of plant and animal species. The Ark of Taste is a list of products, plants and animals, similar to the UNESCO World Heritage List. Polish contributions include oscypek cheese and mead. It all began in 1986, when Petrini was fervently protesting against the opening of a McDonald’s near Piazza di Spagna in Rome. Three years later, the Slow Food manifest was signed in Paris by delegates from 15 countries. “Salone del Gusto”, Slow Food’s flasghip bi-annual international food fair is now held in Turin. Terra Madre is a meeting venue for farmers, breeders and producers from all over the world - from African villages to Japan.

©GET TYIMAGES

GOOD FOOD

GOOD FOOD

ryby i owoce morza

SMAK OCEANU The flavour of the ocean RYBY I OWOCE MORZA SĄ NIE TYLKO ZDROWE, ALE TEŻ PYSZNE. DLATEGO WARTO WIEDZIEĆ, JAK JE PRZYRZĄDZIĆ. ❚ FISH AND SEAFOOD ARE NOT ONLY DELICIOUS, BUT ALSO ESSENTIAL FOR OUR HEALTH. READ ON TO LEARN ABOUT THE DIFFERENT WAYS OF SERVING SEAFOOD DISHES.

1

2

tekst | by magdalena rudzka

ACQUA PAZZA

W dosłownym tłumaczeniu „szalona woda”. Włoski sposób na ugotowanie ryby. Bulion bywa różny: od prosto przyprawionej ziołami wody po zawiesisty, pomidorowy. Najważniejsze są świeże aromatyczne składniki: oliwa, pomidory, czosnek, seler, cytryna, fenkuł, pietruszka, liście laurowe.

Przyrządza się tak głównie ryby o białym mięsie, ale też krewetki czy homary. ❚ This literally means “crazy water.” It’s the way Italians cook fish. The broth varies: it may be simply water with herbs or thick tomato bouillon. What comes first are simple and aromatic ingredients: olive oil, tomatoes, garlic, celery, lemon, fennel, parsley, bay leaves.

It’s the perfect way to prepare white fish, shrimps, and lobsters.

KALMARY FASZEROWANE ❚ STUFFED CALAMARI

Puste w środku kalmary świetnie nadają się do faszerowania. Mogą być smażone, duszone, pieczone, grillowane – ważne, aby nie za długo, bo staną się twarde i gumowate.

Nadzienie zatem trzeba wcześniej poddać obróbce cieplnej. Może nim być np. mieszanka szpinaku, fenkułu, cebuli, czosnku, pietruszki z dodatkiem filecików anchois. ❚ Its hollowness and block shape make squid perfect for stuffing. It can be fried, stewed, baked or barbecued – but not for too long, as it becomes hard and chewy when overcooked.

The stuffing has to be cooked in advance. It may include a mixture of e.g. spinach, fennel, onion, garlic, parsley, anchovies.

3

CHORWACKA SAŁATKA Z OŚMIORNICĄ ❚ CROATIAN OCTOPUS SALAD

Na punkcie tej sałatki Chorwaci mają bzika. Aby mięso było miękkie, zamrażają je, a potem gotują w wodzie, w której pływa też kilka korków od butelek. Prawdopodobnie chodzi o dodanie do niej garbników. W tej samej wodzie gotują ziemniaki. Reszta składników to: czosnek, cebula, oliwa, pietruszka i ocet winny. ❚ Octopus is a staple on every Mediterranean table, but the Croatians take enormous pride in their salad. To tenderise the meat, they freeze it and then boil in water with a handful of wine corks. Probably to add tanning agents. They boil potatoes in the same water. Other ingredients include garlic, onion, olive, parsley and wine vinegar.

126

5 PAELLA

4

Pochodzi z okolic Walencji, ale zyskała popularność w całej Hiszpanii i na południu Francji.

Jej wersja z owocami morza jest jedną z wielu – ale chyba najsmakowitszą. Na patelni (lokalne mają metrowe średnice) gotuje się ryż z wieloma składnikami, we wcześniej przygotowanym bulionie rybnym. Dodatek szafranu zapewnia złoty kolor. Delikatne owoce morza, wymagające krótkiej obróbki (mule, krewetki, langustynki, mątwy), dodaje się pod koniec. Za rarytas uchodzi socarrat – czyli warstewka przypieczonego ryżu na dnie. ❚ Originally a Valencian dish, but it is now popular all over Spain and southern France. The seafood version is one of countless varieties. Rice, along with many other ingredients, is cooked in fish broth on a large diameter pan. Saffron adds a golden colour. Delicate seafood which cannot be overcooked (mussels, shrimps, scampi, squids) is added last. Soccarat, a thin layer of rice crust on the bottom of the pan is seen as delicacy.

6

GRAVLAX

Skandynawska bomba smakowo-zdrowotna.

Zamarynowanie łososia w soli, cukrze i koprze daje po dwóch dniach cudownie miękkie i pełne smaku mięso. Świetnym sposobem na wzbogacenie smaku i koloru jest dodanie do marynaty miazgi z buraka. W Skandynawii gravlax podaje się z sosem hovmästarsås z musztardy, octu winnego i koperku. ❚ A Scandinavian explosion of health and flavours.

Salon is marinated in salt, sugar and dill for two days to make it deliciously tender and aromatic.

Beetroot puree mixed with bits of lemon and orange peel will enrich the flavour. In Scandinavia, gravlax is served with hovmästarsås (a sauce made from mustard, wine vinegar and dill).

7

UNADON

Tłustego węgorza doceniają nie tylko Polacy. Japończycy wykorzystują go do sushi i podają na gorąco w daniu zwanym unadon. Kawałki ryby są grillowane z sosem tare (słodzonym sosem sojowym), co daje słodko-słoną skarmelizowaną warstwę. Danie dopełniają biały ryż i japoński pieprz sanshō. W Japonii występują aż trzy gatunki słodkowodnych węgorzy. ❚ The fatty eel is also popular outside Poland. It is used for sushi in Japan and served hot in a dish known as unadon. Chunks of fish are coated in tare sauce (or sweetened soy sauce) and barbecued to create a deliciously sweet and salty caramelised crust. This dish is accompanied with white rice and Japanese sansho pepper. Japan is home to three freshwater eel species.

HOMAR Z MASŁEM ZIOŁOWYM ❚ LOBSTER WITH HERB BUTTER

Jest niekwestionowanym królem wśród jadalnych skorupiaków. Jego słodkie mięso to symbol luksusu i wykwintności. Przeważnie gotuje się go w wodzie, na parze lub grilluje – maksymalnie 15 min. Masło przyprawiamy solą, pieprzem, czosnkiem i koprem i niewielką ilość kładziemy na gorące, ugotowane mięso. ❚ The unquestionable leader among edible crustaceans. Its sweet meat is a symbol of luxury and sophistication. It is usually cooked in water, steamed or barbecued – for no more than 15 minutes. A dollop of butter seasoned with salt, pepper, garlic and dill is placed on steaming cooked lobster meat.



127

GOOD FOOD

ryby i owoce morza

10

KORSYKAŃSKI KOCIOŁEK RYBNY ❚ CORSICAN FISH STEW

MULE ZAPIEKANE ❚ BAKED MUSSELS

8

Można je zapiekać na wiele sposobów.

Mule najpierw gotujemy na patelni z niewielką ilością wody, ok. 4 min.

Tylko te, które się otworzą, nadają się do spożycia. Mięso zostawiamy w połówkach muszli i przyprawiamy np. masłem z bułką tartą, czosnkiem i pietruszką. Zapiekamy pod gorącym grillem w piekarniku, do zrumienienia. ❚ The tips seem too soft and the stalks too hard, but with a little work, green asparagus is perfect for barbecuing.

Select thin asparagus, remove the hard ends, grease generously with oil, turn frequently and wait until charred on both sides. Season with a sprinkle of salt, and optionally Parmesan cheese or several droplets of lemon juice.

11

CEVICHE

Mieszkańcy Korsyki nazywają go aziminu – to ichnia wersja prowansalskiej zupy bouillabaisse. W skoncentrowanym wywarze rybnym z dodatkiem pomidorów, tymianku, fenkułu, cebuli i czosnku gotuje się co najmniej pięć gatunków ryb wraz z langustami, krewetkami i mulami. ❚ The locals call it Aziminu. It’s a Corsican version of the Provençal bouillabaisse. At least five fish species, plus scampi, shrimps and mussels, are cooked in concentrated and later diluted fish broth with a twist of tomatoes, thyme, fennel, onion and garlic.

9

RYBA EN CROUTE ❚ FISH EN CROÛTE

Francuski sposób zapiekania różnych mięs w cieście ma ogromną zaletę: utrzymuje smak i wilgoć, a ciasto dodaje chrupkości. Ciasto może być kruche, półkruche lub francuskie.

Najczęściej zapieka się w ten sposób łososia z dodatkiem np. szpinaku. ❚ The French way of baking different meats in pastry has a massive advantage: it locks the flavour and moisture inside the crunchy crust, which can be made from shortcrust, sour cream, or puff pastry. It is usually wrapped around salmon and spinach.

12

Prawdopodobnie pochodzi z Peru (gdzie dziś uważane jest za potrawę narodową), ale niektórzy dopatrują się jego początków w hiszpańskiej konkwiście. To surowe ryby i owoce morza marynowane w sokach z cytrusów. Przyprawiane ostrymi papryczkami, cebulą, solą i kolendrą. ❚ Ceviche probably comes from Peru (where it is celebrated as a national dish), but some people trace its roots to the Spanish conquest. It consists of raw fish and seafood marinated in citrus juice of lemon, lime and orange. It is seasoned with red hot chilli peppers, onion, salt and coriander, and typically served with sweet potatoes, corn, lettuce, avocado and plantains.

128

SASHIMI Te kęsy surowych ryb i owoców morza uważane są w Japonii za ważną część eleganckiego posiłku. Podaje się je na początku, przed potrawami o silnych smakach. Dodatkiem jest najczęściej cienko pokrojona rzodkiew daikon oraz sos sojowy. Japończycy wyróżniają co najmniej cztery kształty sashimi różniące się wymiarami i wielkością: hira-zukuri, usu-zukuri, kaku-zukuri i ito-zukuri. ❚ Morsels of ultrafresh raw fish and seafood are considered a sophisticated meal in Japan. They are served for starters, as an introduction to dishes with more pronounced flavour. Sashimi is often served with finely sliced daicon radish and soy sauce.

The Japanese distinguish at least four shapes of sashimi that vary in dimensions and size: hirazukuri, usu-zukuri, kaku-zukuri and ito-zukuri.





GOOD FOOD

ryby i owoce morza

14

CHOWDER

FISH AND CHIPS Jeden z najpopularniejszych fast foodów na Wyspach Brytyjskich, znany już od połowy XIX w. Podstawą jest tu dobra świeża ryba, przeważnie łupacz lub czarniak, obie z rodziny dorszowatych. Smaży się ją w cieście z mąki i wody z dodatkiem sody i odrobiny octu, dla lekkości i chrupkości. Do smażenia kiedyś używano smalcu lub łoju wołowego, obecnie raczej oleju z orzeszków ziemnych.

Rybie i frytkom przeważnie towarzyszy kawałek cytryny i purée z groszku. ❚ One of the most popular fast foods in the British Isles. Well prepared fish and chips is a delicious dish that has been around since the mid-19th century.

Good fresh fish, especially haddock or saithe, both from the cod family, is the staple of its cuisine. The fish is fried in batter with a pinch of salt and vinegar to make it light and crispy. Lard or suet used to be used for frying, this has been replaced by peanut oil. Fish and chips is usually served with a wedge of lemon and mashed peas.

17

Tradycyjna zupa rybna anglosaskich żeglarzy, popularna na Wyspach Brytyjskich, w USA, Australii i Nowej Zelandii. Gorąca i odżywcza pozwalała odzyskać ciepło i energię. Do wywaru z rybich łbów często dodaje się boczek, a następnie zabiela go zasmażką z mlekiem lub śmietaną. Na koniec dodaje się kawałki ryb i owoców morza i gotuje około kwadransa. ❚ A traditional sailors’ soup, popular in the British Isles, the US, Australia and New Zealand. Hot and nutritious, it keeps you warm and boosts your energy level. Bacon is added to fish head soup, which is later mixed with white roux or cream. Finally, you add chunks of fish and seafood, and cook for approx. quarter of an hour.

130

PERCEBES Po polsku to pąkle kaczenice – osiadłe skorupiaki przywarte do skał, o które stale uderzają fale. Występują na wybrzeżach Oceanu Atlantyckiego.

Hiszpanie i Portugalczycy je kochają, uważają, że mają czysty smak oceanu.

Podaje się je na surowo lub lekko obgotowane. Wydłubanie smakowitego wnętrza ze skorupiaków nie jest łatwe – bywa, że restauracje podają do tego celu szpilki. ❚ Also known as barnacles – stationary crustaceans fixed on the rocks and constantly washed by waves. They are found in the coastal waters of the Atlantic Ocean. Percebes are a delicacy in the north of Spain and in Portugal where they are believed to represent the taste of the ocean in its purest form.

They are served raw or lightly cooked.

It’s not easy to scoop out the eat from the cone – some restaurants offer special barnacle pins.

©ADOBE STOCK (8), SHUT TERSTOCK (7), ISTOCKPHOTO (2)

OSTRYGI Z CYTRYNĄ ❚ OYSTERS WITH LEMON

16

KREWETKI W TEMPURZE ❚ TEMPURA PRAWNS

Krótkie smażenie w panierce na głębokim oleju dobrze nadaje się do małych i miękkich owoców morza oraz kawałków warzyw. By ciasto było chrupkie, robi się je tuż przed smażeniem i trzyma w lodówce. ❚ Small and tender seafood, and chunks of vegetables are perfect for quick deep frying in batter.

To make the batter crispy, it is prepared shortly before frying, quickly mixed, and kept at a low temperature. A splash of carbonated water will make it even lighter and crispier.

13

Chociaż można je serwować na setki sposobów, i na zimno, i na ciepło – podane w najprostszy sposób są kwintesencją smaku morza. Kilka kropel cytryny równoważy słony smak i delikatną teksturę. Uważane za rarytas, bywają tanie tam, gdzie występują. Do XIX w. były zresztą pożywieniem ubogich.

Wybierając się np. do francuskiej Bretanii czy do Szkocji, warto nauczyć się je otwierać i zaopatrywać się na targu. ❚ These can be served in hundreds of different ways – hot or cold – but when prepared in the simplest of ways, they represent the essence of the flavour of the sea. Several drops of lemon juice balance their salty flavour and delicate texture. Seen as a delicacy, oysters are actually cheap at the source. A visit to Brittany in France or Scotland is a great opportunity to learn to open oysters bought in the local market.

15

CARBONARA W Polakach sos do makaronu na bazie surowego jajka bardzo często budzi sceptycyzm. Ale wystarczy spróbować carbonary, by wszelkie wątpliwości prysły.

To włoski klasyk, z zaledwie 4 składników: jajek, pancetty, parmezanu i pieprzu.

Ta mieszanka połączona z gorącym maaronem, w kilka sekund tworzy sycący, jedwabisty sos.. ❚ A staple of any starter plate in the Middle East, the Balkans, and the Mediterranean region. Marinated grape leaves are stuffed with rice and herbs, pine nuts, onion and raisings and rolled. They are sometimes served hot with

B E AU T Y

nowości

L AT O T U Ż , T U Ż

CERA PEŁNA BLASKU A radiant complexion

Summer is well underway PRZED WAKACJAMI ZADBAJ O NAWILŻENIE, ROZJAŚNIENIE I WZMOCNIENIE SKÓRY. DZIĘKI TEMU LEPIEJ PORADZI SOBIE Z DZIAŁANIEM SŁOŃCA I SUCHEGO POWIETRZA. ❚ BEFORE THE HOLIDAY SEASON BEGINS, HYDRATE, BRIGHTEN UP, AND BOOST YOUR COMPLEXION TO HELP IT COPE BETTER WITH THE SUN AND DRY AIR. tekst | by anna kondratowicz, wirtualnaklinika.pl

30 proc. witamina C 30% Vitamin C To serum C-Shot z nowej linii Neauvia Advanced Caresystem intensywnie odmładza, rozjaśnia i rozświetla skórę. ❚ C-Shot serum from Neauvia Advanced Caresystem guarantees intense rejuvenation. It brightens and illuminates the skin.

C-Shot Serum Vitamin C 30% (Neauvia, 30 ml)

Wegański skład A vegan formula

REGENERACJA

EFEKT „GLOW”

Regeneration

The glow effect

Prostrolane Blanc-B to innowacyjna terapia peptydowa, która nie tylko rozjaśnia istniejące przebarwienia, ale też chroni przed powstawaniem nowych, cofa oznaki fotostarzenia i regeneruje skórę.

Warto wykonać ją przed wakacjami, aby zmniejszyć ryzyko pojawienia się zmian pigmentacyjnych pod wpływem słońca. Terapia to tylko dwa zabiegi w odstępie 2-tygodniowym. ❚ Prostrolane Blanc-B is an innovative peptide therapy reducing brown spots and preventing new discoloration, and reversing the effects of photoaging. You should complete it before summer to mitigate the risk of hyperpigmentation triggered by the sun. It’s a very short therapy, only comprising two treatments over two weeks.

Zabiegi autologiczne nie tylko naprawiają uszkodzenia, ale też wzmacniają odporność skóry na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych, takich jak promienie UV. Polecamy terapię komórkami macierzystymi i czynnikami wzrostu oraz osocze bogatopłytkowe pozyskiwane z krwi pacjenta.

Zabiegi regenerują skórę, poprawiają jej kondycję, gęstość i napięcie. ❚ Autologous procedures are not only effective in repairing damage, but they also reinforce resistance of the skin to UV radiation. We recommend stem cell and growth factor therapy as well as platelet-rich plasma harvested from the patient’s own blood. These treatments ultimately regenerate the skin, improve its condition, leaving its firmer.

Więcej na | More at: antiaging.com.pl

Więcej na | More at: mbasadaurody.pl

Zabieg Stylage HydroMax zapewnia dogłębne nawilżenie skóry i tzw. efekt glow, czyli rozświetlenia. Wykonuje się go techniką softfilling i jest prawie bezbolesny. Zawartość wysokiej klasy kwasu hialuronowego sprawia, że skóra po zabiegu jest maksymalnie nawilżona. Sorbitol, jako naturalny przeciwutleniacz, chroni skórę przed wolnymi rodnikami. Efekty utrzymują się do kilku tygodni. ❚ Stylage HydroMax guarantees deep hydration and the glow effect. It uses the soft filling technique, and despite fine injections, is nearly painless.

Premium quality hyaluronic acid leaves the skin ultra-hydrated after treatment. Being a natural antioxidant, sorbitol protects the skin against free radicals. Results are visible for up to several weeks.

132

Więcej na | More at: elite.waw.pl

Serum rozświetlające z olejem z dzikiej róży, geranium, cyprysem oraz wit. C. Nawilża, regeneruje i zmiękcza skórę. ❚ Illuminating serum with organic essential oils of wild rose, geranium and cypress, and Vitamin C. Hydrates, regenerates and softens the skin.

Serum Dzika Róża (Iossi, 30 ml, 89 zł)

Rozjaśnienie skóry Cellulite reduction Zapewni je twojej skórze zawarty w tym kremie kwas hialuronowy.

Dodatkowo wyciąg z melisy regeneruje i uspokaja skórę. ❚ Delivers hyaluronic acid to the skin.

The content of melissa extract regenerates and calms the skin.

© A D O B E STO C K , M . P.

BEZ PRZEBARWIEŃ

Keep dark spots at bay

Krem silnie nawilżający Melisa (Uroda, 50 ml, 7 zł)



PROMOCJA

PERFEKCJA W KAŻDYM CALU PERFECT ALL OVER

Klinika Promedion to jedna z największych i najbardziej renomowanych prywatnych klinik chirurgii plastycznej i medycyny estetycznej w Polsce. Gwarantuje najwyższe standardy bezpieczeństwa, między innymi poprzez profesjonalny zespól ekspertów chirurgii plastycznej. Od kilku lat prezentowana w największej stacji telewizyjnej TVN w programie pokazującym doskonałe efekty zabiegów chirurgii plastycznej. Klinika posiada 3 nowoczesne sale operacyjne a pacjentom zapewnia pobyt w pokojach o wysokim standardzie.

The Promedion Clinic is one of Poland’s largest and most renowned private plastic surgery and aesthetic medicine clinics.

The highest safety standards are guaranteed, not least by a top team of plastic surgery experts. For the past few years, the clinic has been featured in a TV program on TVN – Poland’s largest broadcaster – where it has presented perfect plastic surgery results. The clinic has three state-of-the-art operating theatres and patients stay in high-standard rooms.

OPERACJE PIERSI O CZYM PAMIĘTAĆ?

dr n. med. Marcin Nowak

– wiedzę I doświadczenie zdobywał na stażach i kursach na całym świecie. Przeprowadził tysiące operacji chirurgicznych / gained his expertise and experience during internships and courses all over the world.

He has performed thousands of surgical procedures to date.

Poprawa wyglądu piersi dodaje wielu pacjentkom pewności siebie! Kształtem i wielkością implanty muszą być dopasowane do pacjentki. Cięcie robi się najczęściej w fałdzie podpiersiowym lub wokół brodawki, aby blizna była jak najmniej widoczna.

Operacja trwa ok. godziny, pacjentka zostaje dobę w klinice. Powrót do codziennych czynności trwa tydzień, do ćwiczeń – ok.

2 miesięcy. W tym czasie zaleca się noszenie specjalnego stanika.

Stosowane implanty Natrelle firmy Allergan objęte są dożywotnią gwarancją ze względu na wysokiej jakości materiały, z jakich zostały wykonane.

PLASTYKA BRZUCHA O CZYM PAMIĘTAĆ?

dr n. med. Małgorzata Chomicka-Janda

– od ponad 20 lat ceniony autorytet w zakresie chirurgii plastycznej i rekonstrukcyjnej. Operowała m. in. w klinikach w Paryżu, Bremie czy Monachium / A renowned plastic and reconstruction surgery expert with more than 20 years of experience. She has operated in clinics in Paris, Bremen, Munich and elsewhere.

Zabieg abdominoplastyki ma na celu redukcję nadmiaru skóry i tkanki podskórnej, poprawę konturu brzucha i napięcia mięśniowego. Jest nie tylko zabiegiem estetycznym, gdyż przez poprawę napięcia mięśni wpływa na lepszą funkcję powłok brzucha i ogólnie polepsza komfort życia. W Klinice Promedion plastyka brzucha jest coraz częściej łączona z odsysaniem tkanki tłuszczowej w pierwszej fazie zabiegu, co pozwala uzyskać jeszcze bardziej spektakularne efekty. Typowymi kandydatami do zabiegu są albo panie po przebytych ciążach, albo osoby po intensywnym odchudzaniu, które osiągnęły już wagę docelową, niepodlegającą dalszym wahaniom.

KOREKCJA NOSA O CZYM PAMIĘTAĆ?

dr Maciej Charaziński

– jeden z najbardziej doświadczonych chirurgów plastycznych w Polsce.

Przeprowadził tysiące zabiegów w kraju i za granicą / is one of the most experienced plastic surgeons in Poland. He has performed thousands of procedures in Poland and abroad.

U osób niezadowolonych z wyglądu własnego nosa możemy przeprowadzić korekcję jego kształtu. Często, poza samym problemem estetycznym, u pacjentów występują skrzywiona przegroda nosowa i kłopoty z oddychaniem. W Klinice Promedion możliwe jest przeprowadzenie całkowitej korekcji, która pozwala na uzyskanie doskonałego efektu estetycznego, a jednocześnie właściwe udrożnienie nosa. Istotne dla powodzenia takiej operacji jest to, aby była przeprowadzona metodą otwartą i jednoczasowo, zarówno w zakresie laryngologii, jak i chirurgii plastycznej.

BREAST AUGMENTATION SURGERIES WHAT YOU NEED TO REMEMBER

An improved appearance of the breasts is an incredible confidence-booster for women. The implants must be adjusted to the patient. The incision is usually made in the inframammary fold or around the nipple so as to make the scar the least visible. The procedure takes about an hour and the patient stays at the hospital for 24 hours. Regular activity can be resumed a week later and physical exercise roughly two months afterwards. During this time, a special bra needs to be worn. The Natrelle implants by Allergan used at the clinic are covered with a lifetime guarantee because of the top quality materials used to make them.

ABDOMINOPLASTY WHAT YOU NEED TO REMEMBER

Abdominoplasty is a procedure aimed at reducing excess skin and subcutaneous tissue, and improving the abdomen contour and muscle tension. It is more than an aesthetic procedure as better muscle tension has a beneficial effect on the abdomen coating and makes life generally more comfortable. At Promedion Clinic, the abdominoplasty procedure is often combined with liposuction. This is performed in the initial stage of the procedure, and the results are more spectacular than ever. The most typical candidates for the procedure are women who have given birth, and people who have undergone intensive weight loss and have attained and intend to maintain their target weight.

RHINOPLASTY WHAT YOU NEED TO REMEMBER

Rhinoplasty is for those dissatisfied with the shape of their nose. Apart from purely aesthetic considerations, some people suffer from a deviated nasal septum and experience breathing problems. The Promedion Clinic offers procedures aimed at an overall correction of the nose allowing for a perfect aesthetic effect and the restoration of patency. The crucial success factor for otorhinolaryngological and rhinoplasty surgeries is that they are performed simultaneously and by using the open method.

Promedion Klinika Chirurgii Plastycznej i Medycyny Estetycznej ul. Kazimierza Wóycickiego 4, 01-938 Warszawa, tel. + 48 22 835 16 12

www.klinikapromedion.pl

B E AU T Y

nowości

N AT U R A L N E P I Ę K N O Natural beauty OTO ZABIEG I PACHNĄCE KOSMETYKI DLA WIELBICIELI NATURALNEJ PIELĘGNACJI… ❚ TREATMENTS AND FRAGRANT COSMETICS FOR FANS OF NATURAL SKINCARE... tekst | by anna kondratowicz, wirtualnaklinika.pl

Słodka wanilia Sweet vanilla Olejek do ciała Pat & Rub Linia Waniliowa (125 ml, 75 zł) zawiera kompozycję odżywczych olejków do ciała: słonecznikowego, migdałowego, makadamia i morelowego o słodkim zapachu wanilii i karmelu.

Nawilża, regeneruje, chroni. ❚ Pat & Rub Vanilla Line body oil (125 ml, PLN 75) contains a blend of regenerative body oils: sunflower, almond, macadamia and apricot kernel oil scented with vanilla and caramel. It hydrates, regenerates, protects and leaves no greasy film on the skin Ogród w rozkwicie A garden in full bloom Lekki zapach Eau Turquoise z letniej kolekcji wód perfumowanych BI-ES uwodzi wonią: gruszki, jabłoni, brzoskwini i jagód. Wyczuwalne są też zmysłowe nuty róży, frezji, jaśminu. ❚ Light fragrance Eau Turquoise from the summer BI-ES eau de parfum collection smells of juicy fruit: apples, peaches, pears and sweet berries combined with sensual notes of rose, freesia, jasmine and wood base.

Polne kwiaty Wild flowers Woda kolońska Hemlock & Bergamot Cologne (30 ml, 265 zł, Douglas) z kolekcji Jo Malone London inspirowanej polnymi kwiatami i roślinami rosnącymi wzdłuż londyńskich kanałów. ❚ Hemlock & Bergamot Cologne (30 ml, PLN 265, Douglas) from Jo Malone London collection was inspired by wild flowers and plants growing along London canals.

MASAŻ KOBIDO

Kobido massage

Wyjątkowa propozycja dla niej i dla niego w MR&MRS SPA, miejscu stworzonym przez Marzenę Kanclerską. Masaż nazywany jest niechirurgicznym liftingiem twarzy. Poprzez złożoność i intensywność technik działa na głębszych warstwach skóry i mięśni, prowadząc do zniwelowania napięcia mięśniowego odpowiedzialnego za zmarszczki mimiczne i spektakularnego efektu ujędrnienia skóry i uniesienia owalu. Ma silne działanie relaksujące. ❚ A unique massage for him and her at MR&MRS SPA, a salon created by Marzena Kanclerska. Massage is sometimes described as a non-surgical face lift. This complex and intense technique impacts deeper layers of the skin and muscles to reduce muscular tension that leads to mimic wrinkles and produces a spectacular effect of firmer skin and lifted facial oval. It has potent relaxing properties.

Więcej na | More at: mrandmrsspa.pl

134

WIOSENNY PEDICURE

Spring pedicure

Jak przygotować stopy do wakacji, radzi Marzena Kanclerska, stylistka paznokci, właścicielka salonów manikiuru i pedikiuru Nail Spa. ❚ Marzena Kanclerska, a nail stylist and the owner of Nail Spa manicure and pedicure salons advises how to prepare your feet for the summer.: Zacznij od profesjonalnego zabiegu złuszczającego Callus Peel na bazie kwasów, który pomoże usunąć zrogowaciały naskórek.

W domu wykonuj regularne peelingi.

Codziennie używaj kremu do stóp.

Pamiętaj o nawilżaniu skórek wokół paznokci.

Jeśli samodzielnie wycinasz skórki – powinny być zmiękczone, najlepiej specjalnym żelem.

Na opalonej skórze pięknie prezentują się intensywne kolory.

W tym sezonie modne też są naturalne, pastelowe odcienie.

Na wyjazdy polecam manicure hybrydowy, który utrzymuje się bez uszczerbku do 3 tygodni. ❚ Begin by regenerating your feet with professional acid-based Callus Peel treatment to remove rough skin and slow down its growth.

Regularly exfoliate your feet at home.

Use a foot cream every day. It is also important to moisturise cuticles.

Be careful with trimming cuticles yourself – they should be softened first, preferably with a special gel.

Bright colours, especially shimmering ones, look great on sun-kissed skin. Natural pastel shades are the “it” colours this season.

If you are travelling, I recommend a hybrid manicure that will remain in perfect condition for up to 3 weeks.

Więcej na | More at: www.nailspa.pl

© M . P.

ZAPACHY LATA The scent of summer

PROMOCJA

Mezoterapia głęboka - młodziej, skuteczniej, piękniej Kobiety są dziś bardzo świadome i dlatego też na popularności zyskują zabiegi wysoce skuteczne takie, jak mezoterapia głęboka. Zabieg ten polega na podaniu do skóry preparatu z kwasem hialuronowym oraz innymi związkami takimi, jak witaminy czy peptydy, za pomocą nakłuć. Dlaczego jednak mezoterapia głęboka jest najskuteczniejszą formą nawilżenia i regeneracji skóry? Zapytaliśmy o to doktora Roberta Chmielewskiego z Ambasady Urody w Warszawie: Chętnie polecam ten zabieg swoim pacjentkom, ponieważ widzę, jak bardzo jest skuteczny. O skuteczności mezoterapii głębokiej decyduje kilka czynników. Po pierwsze ważne jest to, że preparaty używane do tego mezoterapii głębokiej w Ambasadzie Urody mają wysokie stężenie kwasu hialuroDr Robert Chmielewski nowego oraz substancje dodatkowe, Lekarz medycyny estetycznej które wzmacniają proces rewitalizacji Ambasada Urody i odmładzania skóry. Po drugie zaś, wszystkie te substancje czynne są podawane do warstwy podstawnej skóry. Dzięki temu docierają do nowo-tworzących się komórek i pozwalają im na wzrastanie w uprzywilejowanych warunkach. Dzięki temu, już po 2-3 tygodniach, gdy odpowiednio “dożywione” komórki dojrzeją, nasza skóra staje się widocznie młodsza i delikatniejsza w dotyku, a zmarszczki się spłycają. Oprócz tych niezwykłych zalet ciekawą cechą działania tego zabiegu z użyciem preparatu Cytocare S Line jest również to, iż te mocno nawilżone komórki skóry są bardziej odporne na działanie promieni słonecznych. Odpowiednie nawilżenie skóry skutecznie wspomaga (lecz nie zastępuje) działanie filtrów uv i zapobiega degradacji komórek skóry pod ich wpływem. Możemy przez to cieszyć się równomierną opalenizną bez nieprzyjemności związanych z oparzeniami. W nadchodzącym sezonie wakacyjnym jest to nieoceniona pomoc dla naszej skóry.

Skóra wygładzona, bardziej napięta i rozświetlona? Takie efekty i to na długi czas daje mezoterapia głęboka z użyciem Cytocare S Line. Oprócz kwasu hialuronowego, to jedyny na rynku preparat zawierający kompleks CT 50, który razem z putrescyną chroni również skórę przed stresem antyoksydacyjnym i fotostarzeniem, a także naprawia DNA komórek skóry.

Wspomniany kompleks CT 50 to kompozycja 50 składników aktywnych, dobranych w procesie szczegółowych badań. Są one zharmonizowane tak, aby zmaksymalizować działanie regenerujące, odbudowujące i jak najsilniej stymulować procesy naprawcze komórek skóry. Działanie tego preparatu zostało potwierdzone w badaniach, których wyniki wskazują na nawet 60% wyższą skuteczność antyoksydacyjną i nawet trzykrotnie wyższą skuteczność nawilżającą Cytocare S Line w stosunku do innych preparatów tego typu.

AMBASADA URODY MEDICAL SPA ul. Hlonda 2, Miasteczko Wilanów, Warszawa; tel: 604 502 501 AMBASADA URODY DAY SPA ul. Wilcza 9a, Warszawa-Śródmieście; tel: 606 909 009 AMBASADA URODY WELLNESS SPA ul. Klimczaka 1, Warszawa-Wilanów; tel: 602 624 024 www.ambasadaurody.pl

M U S T H AV E

dla niej

3

2

1

Schöller to nowa marka lodów familijnych, która debiutuje na rynku. To 10 wyrafinowanych kompozycji kremowych lodów i wyjątkowych dodatków z różnych stron świata.

MOCNY A KC E N T

Loud and clear 4

Schöller is a new brand of family ice cream which has just been launched on the market. Ten sophisticated flavour combinations of creamy ice cream and bold accessories from all over the world.

9 10

5

8

7 6

1. LEVI'S T-shirt, 99 zł 2. CULT GAIA kolczyki z akrylu, €64 3. MARLU żakiet, 1890 zł 4. WITTCHEN torebka damska, 239 zł 5. LINDA FARROW oprawki dostępne w Salonie Optycznym Andy&Mag, 1800 zł 6. SAMSONITE Zebra – Dream Rider, dziecięca walizka kabinowa, 279 zł 7. LODY SCHÖLLER o smaku prażonego migdała z sosem toffi 8. KAZAR szpilki, 239 zł 9. GUCCI etui na telefon, €190 10. LEVI'S dżinsy, 399 zł ❚ 1. LEVI'S t-shirt, PLN 99 2. CULT GAIA acrylic earrings, €64 3. MARLU jacket, PLN 1,890 zł 4. WITTCHEN handbag, PLN 239 5. LINDA FARROW eyewear available at Salon Optyczny Andy&Mag, PLN 1,800 6. SAMSONITE Zebra – Dream Rider, carry-on suitcase for kids, PLN 279 7. LODY SCHOLLER toasted almond flavour with toffee sauce 8. KAZAR stilettos, PLN 239 9. GUCCI phone case, €190 10. LEVI'S jeans, PLN 399

136

© M . P.

8

Zmysłowe i naturalne usta dzięki Neauvia Sensual and natural lips thanks to Neauvia

For some time now we have been witnessing a new trend in aesthetic medicine – one where all products and procedures are safe and a natural look is assured. Products containing hyaluronic acid used to be aimed primarily at augmenting the volume of the lips. At Neauvia, in line with world trends, we have created Neauvia Intense Lips which has an exceptional plasticity to it. The addition of two amino acids, namely glycine and l-proline, the core ingredients of collagen, give a long-lasting aesthetic effect. The key role of these substances is to keep the right level of hydration in the vermilion and, at the same time, retain their natural and beautiful shape.

©CREDITS

Od pewnego czasu można zaobserwować trend w medycynie estetycznej – naturalność i bezpieczeństwo oferowanych rozwiązań.

Jeszcze do niedawna dostępne na rynku produkty z kwasem hialuronowym były ukierunkowane w głównej mierze na powiększenie objętości ust. Podążając za światowymi trendami stworzyliśmy Neauvia Intense Lips, charakteryzujący się wyjątkową plastycznością produktu. Dodatek dwóch aminokwasów glicyny i l-proliny, będących głównym składnikiem kolagenu, powoduje, że otrzymany estetyczny efekt jest długotrwały. Ich głównym zadaniem jest utrzymanie nawilżenia w czerwieni warg oraz, tym samym, ich naturalne i piękne wymodelowanie.

www.neauvia.pl

www.neauvia.com

#in_safe_hands

137 #wbezpiecznychrekach

M U S T H AV E

1

1

dla niego

Standardowe niebieskie odcienie dżinsu warto czasem przełamać.

My proponujemy kolorowe nadruki i łączenie faktur.

2

10

LUŹNE KO N ST R U KC J E

3

Loose and cool

10 10 4

It might be a good idea to add a drop of colour to the blue shades of blue jeans. If you are not a fan of colour, opt for prints and interesting textures instead.

7 9 8

4

6 5

1. BEAMS PLUS czapka, €70 2. HERSCHEL SUPPLY CO nerka, €75 3. DIPTYQUE woda perfumowana, €139 4. EV BRAVADO dżinsy, €690 5. PAUL SMITH skórzany pasek, €135 6. SAMSONITE walizka kabinowa Magnum, 849 zł 7. KAZAR buty sportowe, 169 zł 8. MAURICE LACROIX AIKON MERCURY 2019 zegarek męski, ok. 28 tys. zł 9. POLO RALPH LAUREN lniana koszula, €120 10. LEVI'S kurtka dżinsowa, 399 zł ❚ 1. BEAMS PLUS hat, €70 2. HERSCHEL SUPPLY CO hip pouch, €75 3. DIPTYQUE eau de parfum, €139 4. EV BARVADO jeans, €690 5. PAUL SMITH leather belt, €135 6. SAMSONITE carry-on Magnum suitcase, PLN 849 7. KAZAR sneakers, PLN 169 8. MAURICE LACROIX AIKON MERCURY 2019 men's watch, approx. PLN 28,000 9. POLO RALPH LAUREN linen shirt, €120 10. LEVI'S jean jacket, PLN 399

138

© M . P.

7

ŚNIADANIE BREAKFAST

LUNCH

Dostępne w rejsach

Dostępne w rejsach

Available on flights

2

Available on flights

3

7 5

4

3 2

8 5 1

1

1. Croissant maślany z serem gouda i szynką dojrzewającą

6

10

PLN

4

Butter croissant

with gouda cheese and prosciutto style ham

2. Jogurt naturalny z crunchy i sosem truskawkowym

8

PLN

Natural yoghurt

with crunchy and strawberry sauce

3. Świeże owoce

Mieszanka ananasa, kiwi, jabłka i truskawek

8

PLN

Porridge

Mus jogurtowo-owocowy z truskawkami i czereśniami Mix of fruit mousse and yoghurt with cherries and strawberries

Rejsy krótkodystansowe Short-haul flights

12

8

PLN

z serami radamer i mozzarella z dodatkiem czarnych oliwek, papryki i rukoli w pełnoziarnistej bułce

PLN

Quaker Golden Syrup

5. DayUp RED

with pork roast, pickled cucumber and honey-mustard dressing served on whole wheat bread

2. Kanapka

Mix of pineapple, kiwi, apple and strawberries

Quaker Golden Syrup

ze schabem, ogórkiem konserwowym i sosem musztardowo-miodowym w pełnoziarnistej bułce

6

PLN

with radamer and mozarella cheese accompanied by black olives, red pepper and rocket served on whole wheat bread

3. Gryczotto

z burakami i jarmużem

8

PLN

Buckwheat

with beets and kale

Rejsy długodystansowe Long-haul flights

W wybranych rejsach oferta Sky Bar może być ograniczona lub niedostępna.

Rejsy czarterowe Charter flights

PLN

Makaron w sosie warzywnym z pomidorami, cukinią, pieczarkami i oliwkami

4. Sałatka

12

z kozim serem, burakami, czarnymi oliwkami, suszonymi pomidorami, ogórkiem i sosem musztardowo-miodowym

PLN

5. Kurczak Tikka Masala

20

PLN

Kurczak w sosie masala na bazie jogurtu z cebulą i orientalnymi ziołami, podawany z żółtym ryżem

Chicken Tikka Masala

Chicken in masala sauce with yoghurt, onions and oriental herbs accompanied with yellow rice

Wege Vege

Sky Bar offer is limited or not available on selected fights.

Vegetarian pasta

Pasta in a vegetarian sauce with tomatoes, zucchini, mushrooms & olives

20

7. Lasagne bolognese

Salad

with beetroot and goat’s cheese, black olives, sun-dried tomatoes and fresh cucumber served with honey-mustard dressing

Sandwich

20

6. Makaron z warzywami

PLN

Sandwich

Fresh fruit

4.Owsianka

12

1. Kanapka

PLN

Płaty makaronu w sosie ziołowo-pomidorowym z mielonym mięsem, polane sosem beszamelowym Layers of pasta in a herby tomato sauce with minced meat, topped with béchamel sauce

8. Świeże owoce

Mieszanka ananasa, kiwi, jabłka i truskawek

8

PLN

Fresh fruit

mix of pineapple, kiwi, apple and strawberries

Bez glutenu Gluten free

Bez dodatku cukru No sugar added

ALKOHOLE SPIRITS

NAPOJE BEZALKOHOLOWE SOFT DRINKS

Dostępne w rejsach

Dostępne w rejsach

Available on flights

Available on flights

5

1. Sok jabłkowy Apple Juice

PLN

300 ml

1

2

3

1

4

5

2. Sok pomarańczowy Orange Juice

PLN

300 ml

2

300 ml

3 5

6

7

8 4 5

4. Sok marchewkowo-bananowy Banana and carrot juice

5. Pepsi

6 7 10

11

12

z trawą

Żubrówka

Bison Grass Vodka 50 ml

2. Żubrówka biała

Żubrówka

White Vodka 50 ml

3. Lemon Tree Wódka smakowa Flavoured Vodka 50 ml

4. Scotch Whisky Famous Grouse 50 ml

5. London’s Gin No 1 50 ml

6. Kraken rum 50 ml

10 10 12 12 12 12

PLN

PLN

z karmelem i solą morską with caramel and sea salt 50 ml

9. Prosecco Extra Dry 187 ml

10. Wino białe White wine PLN

187 ml

12. Cydr Lubelski Lubelski Cider PLN

9

500 ml

13. Heineken Piwo / Beer

12 15 10

10

PLN

10 10 8

W wybranych rejsach oferta Sky Bar może być ograniczona lub niedostępna.

10. Lipton Ice Tea Lemon 330 ml

PLN

11

11. 4move 250 ml

PLN

12 PLN

13

PLN

PLN

14

330 ml

Rejsy krótkodystansowe Short-haul flights

330 ml

9 . Black Energy

187 ml

11. Wino czerwone Red wine PLN

PLN

8. Tonic Schweppes

250 ml

8. Whiskey Bushmills Black Bush 50 ml

PLN

12

7. Likier Chopin

330 ml

330 ml

8 1. Żubrówka

6. Pepsi MAX

7. 7 Up

13

Sky Bar offer is limited or not available on selected fights.

5 5 5 5 5 5 5 6

12. Dilmah Exceptional herbata/tea Ceylon Green Tea, Elegant Earl Grey, Perfect Ceylon Tea 13. Mokate kawa/coffee instant

6

14. Krystaliczne Źródło woda/water

5

0,5 l

Rejsy długodystansowe Long-haul flights

5

PLN

PLN

330 ml

330 ml

9

5

3. Sok pomidorowy Tomato Juice

PLN

PLN

PLN

PLN

PLN

PLN

PLN

PLN

PLN

PLN

Rejsy czarterowe Charter flights

PRZEKĄSKI SNACKS

NORDICA

Dostępne w rejsach

Piwo estońskie dostępne w rejsach obsługiwanych przez Nordica

Available on flights

Estonian beer available on flights operated by Nordica

2 4

Piwo

Saku Originaal

1

Beer

12

PLN

Saku Originaal 300 ml

3

5

7 6

8

12 10

9 SPECIAL OFFER

5

1 . Tarczyński Kabanos Exclusive GO! Drobiowy Poultry kabanos sausage

PLN

4. Twix 75 g

5. Snickers 75 g

50 g SPECIAL OFFER

6. Bounty

5

2 . Tarczyński Kabanos Exclusive GO! Wieprzowy Pork kabanos sausage

PLN

7. Mieszanka studencka Nut Mix with raisins

50 g

3. M&M’s 90 g

10

57 g

PLN

11

5 5 5 8

PLN

5

PLN

100 g

PLN

PLN

PLN

100 g

PLN

W wybranych rejsach oferta Sky Bar może być ograniczona lub niedostępna.

8

9. Haribo Złote Misie Haribo Golden Bears

PLN

100 g

10. Ciasteczko owsiane Quaker Porridge To Go 55 g

11. Pringles Original 40 g

12. Pringles Paprika 40 g

Rejsy krótkodystansowe Short-haul flights

5

8. Orzeszki ziemne Peanuts

6

10 10

PLN

PLN

PLN

Ceny towarów są podane w złotych polskich (PLN). Płatność może być realizowana gotówką w złotych polskich (PLN) oraz w euro (EUR) – również w bilonie, w dolarach amerykańskich (USD), w dolarach kanadyjskich (CAD) i w forintach węgierskich (HUF) – z wyłączeniem bilonu – lub za pomocą kart płatniczych. Maksymalna wartość jednorazowych zakupów dla kart VISA, MasterCard, Diners Club, JCB, American Express jest limitowana do 4000 PLN. W przypadku płatności kartą załoga może poprosić o okazanie paszportu lub innego dokumentu.

Prices are quoted in Polish Zloty (PLN). We gladly accept credit and debit cards, or cash in Polish Zloty (PLN), Euro (EUR) – including coins, and US Dollars (USD), Canadian Dollars (CAD) or Hungarian Forint (HUF) – except for coins. The maximum value of one-off purchases for VISA, MasterCard, Diners Club, JCB and American Express is limited to 4000 PLN. For payments made by credit/debit card you may be asked to present your passport or similar form of ID. Uprzejmie prosimy o przygotowanie odliczonej kwoty za zakup. Załoga może odmówić sprzedaży produktu w sytuacji braku możliwości wydania reszty.

We kindly ask you to prepare the exact amount of money needed for your purchase. Crew can decline the purchase if change is not available. Thank you for your cooperation!

Dokładamy wszelkich starań, aby zapewnić pełen asortyment produktów.

Przepraszamy za ewentualne ograniczenia w wyborze pozycji z menu.

We do our best to provide full selection, however please accept our sincere apologies if some items are not available during this flight.

Alkohol jest sprzedawany pasażerom powyżej 18. roku życia. Spożywanie własnego alkoholu jest zabronione.

We offer alcoholic beverages for passengers above 18 years old only.

Consumption of your own alcohol on board is not permitted.

PLL LOT S.A. zastrzegają sobie możliwość zmiany cen bez wcześniejszego uprzedzenia. Z góry przepraszamy za utrudnienia.

All information is valid at the time of the publication. However, we reserve the right to make price alterations without prior notice. In case such situation please accept our sincere apologies.

Jeżeli chcą Państwo otrzymać fakturę za zakupy dokonane na pokładach naszych samolotów (Upgrade, Duty Free, Sky Bar), prosimy o przesłanie danych do faktury wraz ze skanem potwierdzenia zakupu z terminala na adres mailowy: callcenter.faktury@lot.pl.

All information is valid at the time of the publication. However, we reserve the right to make price alterations without prior notice. In case such situation please accept our sincere apologies. If you wish to receive an invoice for your purchase made on board (Upgrade, Duty Free, SkyBar) please send your invoicing details along with a scan of proof of purchase to the following email: callcenter.faktury@lot.pl

Rejsy długodystansowe Long-haul flights Sky Bar offer is limited or not available on selected fights.

Rejsy czarterowe Charter flights

tekst | by jakub piotr panek

BEZPŁATNY INTERNET UPC W SALONACH BIZNESOWYCH LOT-U Free UPC internet at lot business lounges

LOT is a trusted brand

W CZWARTEJ EDYCJI BADANIA MARKA GODNA ZAUFANIA 2019, W KATEGORII „LINIE LOTNICZE” – MARKA LOT ZOSTAŁA LAUREATEM, UZYSKUJĄC NAJWIĘKSZĄ LICZBĘ WSKAZAŃ. POLSKI PRZEWOŹNIK UTRZYMAŁ PIERWSZE MIEJSCE, KTÓRE W TEJ KATEGORII ZAJMUJE OD PIERWSZEJ EDYCJI MGZ. ❚ LOT IS THE WINNER IN THE “AIRLINES” CATEGORY IN THE FOURTH EDITION OF THE 2019 TRUSTED BRAND (TB) SURVEY, HAVING RECEIVED THE LARGEST NUMBER OF CONSUMER VOTES. THE POLISH CARRIER ONCE MORE CAME FIRST IN THE CATEGORY IT HAS DOMINATED SINCE THE FIRST EDITION OF THE TB AWARDS. Badanie Marka Godna Zaufania odbywa się co roku, sprawdzając poziom zaufania do marek biznesowych.

Ocenie podlegały marki produktów i usług w 26 kategoriach. Respondenci wymienili łącznie ponad 200 marek. Polskie Linie Lotnicze LOT w kategorii „Linie lotnicze” pozostawiły konkurentów daleko za sobą i ponownie zwyciężyły. – Od 90 lat gościmy pasażerów na swoich pokładach. LOT to nie tylko jeden z 12 najstarszych przewoźników na świecie, ale też dynamicznie rozwijająca się i nowoczesna linia lotnicza w Europie Środkowo-Wschodniej.

To pasażer jest zawsze w centrum uwagi, stąd od lat rosnące zaufanie do LOT-u jest dla nas powodem do dumy – mówi Krzysztof Moczulski z Biura Produktu w Polskich Liniach Lotniczych LOT. Uroczyste ogłoszenie wyników i wręczenie statuetek Marki Godnej Zaufania 2019 odbyło się 30 maja w Teatrze Kamienica w Warszawie. ❚ Trusted Brand is an annual survey that identifies the level of consumer confidence in business brands and rates product and service brands in 26 categories. Respondents named more than 200 brands altogether. Polish Airlines LOT outperformed its competitors by far in the “Airlines” category and once more came first in the survey. “We have been carrying passengers for 90 years. LOT is not only one of the 12 world’s oldest carriers, but a dynamically growing and modern airline in Central and Eastern Europe.

We always put our passengers first, and are extremely proud to see their increased confidence in us over the years”, says Krzysztof Moczulski, Product Director at Polish Airlines LOT. Winners were announced during the 2019 Trusted Brand award ceremony held on 30 May at Kamienica Theatre in Warsaw.

lot.com

@ARCHIWUM PLL LOT

– UPC Biznes oferuje rozwiązania bezprzewodowe oparte na technologii wi-fi, które pozwalają sprostać oczekiwaniom najbardziej wymagających klientów. Tym bardziej cieszy mnie fakt, że od teraz podróżni z całego świata czekający na swój lot w przestrzeni LOT Business Lounge będą mogli skorzystać z dedykowanej sieci wi-fi od UPC Biznes. Jest to dla nas duże zobowiązanie i jednocześnie potwierdzenie, że dostarczane przez nas usługi są na najwyższym poziomie – mówi Jerzy Gołębiowski, dyrektor B2B UPC Polska. W przestrzeni komfortowych poczekalni pojawiły się tablice informacyjne z logotypem obu firm. – Jestem przekonany, że będzie to bardzo korzystna zmiana dla naszych pasażerów i uzupełnienie naszej bogatej oferty – mówi Krzysztof Moczulski z Biura Produktu w Polskich Liniach Lotniczych LOT. Z salonów „Polonez” i „Mazurek” mogą skorzystać m.in. pasażerowie klasy biznes w rejsach Star Alliance i posiadacze kart lojalnościowych Miles & More: srebrnej Frequent Traveller, złotej Senator i czarnej HON Circle oraz posiadacze kart Star Alliance Gold. ❚ To meet growing passenger expectations, LOT is now offering free Internet in business lounges. The provider of the dedicated Wi-Fi network is UPC Biznes.“UPC Biznes offers wireless solutions based on Wi-Fi technology to meet the expectations of the most discerning clients. I am extremely happy that international travellers waiting for their flights in LOT Business Lounges will be able to benefit from a dedicated Wi-Fi network provided by UPC Biznes. This is a major commitment and proves that our services are of premium quality”, added Jerzy Gołębiowski, B2B Director at UPC Polska. Our comfortable business lounges now display signage bearing the logotypes of both companies. “We are extremely happy to offer premium broadband Internet access provided by UPC Biznes. I’m convinced that it’s a major improvement for our passengers, and will supplement our wide range of services”, said Krzysztof Moczulski, Product Department of Polish Airlines LOT. “Polonez” and “Mazurek” lounges benefit Business class passengers taking Star Alliance flights and holders of Miles & More loyalty cards: Silver Frequent Traveller, gold Senator, black HON Circle and Star Alliance Gold cards.

LOT MARKĄ GODNĄ ZAUFANIA

WY DARZENIA LOT news

PASAŻEROWIE LOT-U KORZYSTAJĄCY Z SALONÓW BIZNESOWYCH POLSKIEGO PRZEWOŹNIKA MOGĄ JUŻ KORZYSTAĆ, W RAMACH DEDYKOWANEJ SIECI WI-FI, Z BEZPŁATNEGO INTERNETU. USŁUGĘ UZUPEŁNIAJĄCĄ BOGATĄ OFERTĘ KOMFORTOWYCH POCZEKALNI DOSTARCZA UPC BIZNES. ❚ LOT PASSENGERS WHO VISIT THE CARRIER’S BUSINESS LOUNGES CAN NOW BENEFIT FROM FREE INTERNET VIA ITS DEDICATED WI-FI NETWORK. THIS SERVICE, WHICH SUPPLEMENTS A COMPREHENSIVE PACKAGE FOR PASSENGERS ENTITLED TO VISITED OUR COMFORTABLE BUSINESS LOUNGES, IS PROVIDED BY UPC BIZNES.​

151

LOT NA ŚWIECIE

LOT in the world

Fort McMurray Edmonton

SIATKA P OŁĄCZEŃ

route map

Vancouver San Francisco

Saskatoon

Calgary

Seattle

Winnipeg

Portland

Phoenix

San Diego

Toronto New York (Newark)

Chicago

Las Vegas

Los Angeles

Québec Montreal Halifax

Ottawa

Minneapolis

Cleveland Denver Pittsburgh New York (JFK) Atlanta Charlotte Dallas Houston

Tampa

Orlando

Miami Punta Cana

POŁĄCZENIA REGIONALNE Regional routes

Gällivare

Arvidsjaur Trondheim

Stockholm

TALLINN

Copenhagen Gdansk

London (City)

Olsztyn

Szczecin

Bydgoszcz Poznan Zielona Gora

Brussels

Vilnius

WARSAW

Kyiv (Boryspil)

Lublin

Wroclaw

Katowice

Krakow Rzeszow Lviv

Vienna BUDAPEST

Odesa

Nice

lot.com

Girona

152

Constanca

Bucharest Split Dubrovnik Tivat Podgorica Tirana

Corfu Catania

Warna Burgas Istanbul

Ohrid

Aviv Tel Aviv Tel

Mytilene Bodrum

Antyla Rodos

Yekaterinburg

Krakow

Kazan Samara

WARSAW

Nur-Sultan

Krasnodar

Sapporo

Tbilisi Yerevan

Larnaca Cairo

SIAT KA P OŁĄCZEŃ

Rzeszow BUDAPEST

Beijing

Beirut Tel Aviv

Seoul Fukuoka

Amman

Dubaj

New Delhi

Sendai

Tokyo

Taipei Hanoi

route map

Ho Chi Minh

Colombo Singapore

Brisbane Perth

Sydney Adelaide Canberra

Melbourne

połączenia LOT-u / LOT flights połączenie code-share / code-share flights połączenia LOT-u realizowane w e współpracy z linią Nordica / LOT connections in cooperation with Nordica

Dubai

połączenia czarterowe / charter flights kierunek code-share / code-share destination

Budapeszt – Bruksela od 2 września / Budapest – Brussels from 2nd September Budapeszt – Bukareszt od 2 września / Budapest – Bucharest from 2nd September Warszawa – Delhi od 11 września / Warsaw– New Delhi from 17th September Warszawa – Kolombo od 3 listopada / Warsaw – Colombo from 3rd November

lot.com

Colombo nowe kierunki / new destinations

153

LOT W EUROPIE. POŁĄCZENIA Z I DO WARSZAWY LOT in Europe. Flights to and from Warsaw

Helsinki

Oslo

Tallinn

Stockholm Gothenburg

Edinburgh

Riga

Billund Copenhagen

Palanga

St Petersburg

Moscow (Sheremetyevo)

Moscow (Domodedovo) Kaunas Vilnius Minsk

SIATKA P OŁĄCZEŃ

route map

Kaliningrad Hamburg Amsterdam London (Heathrow) Hannover Berlin WARSAW London (City) Düsseldorf

Porto

Lisbon

Madrid

Kiev (Boryspil) Kharkiv Brussels Frankfurt Paris Kiev (Zhuliany) Luxembourg Nuremberg Prague Lviv Stuttgart Munich Linz Vienna Zaporizhia Zurich Košice Salzburg Chisinau Graz Innsbruck Geneva Budapest Klagenfurt Odesa Lyon Milan Ljubljana Cluj-Napoca Zagreb Venice Turin Pula Bucharest Belgrade Nice Zadar Varna Girona Split Dubrovnik Burgas Sofia Barcelona Podgorica Skopje Istanbul Ankara Thessaloniki

połączenia bezpośrednie LOT-u / direct LOT flights

Corfu

połączenie code-share / code-share flights

Izmir

połączenia czarterowe / charter flights Ankara

kierunek code-share / code-share destination seasonal flights

Corfu

połączenia sezonowe / seasonal flights

Catania

BEZPIECZEŃSTWO

Bodrum

Adana Antalya

Dalaman

Safety

BEZPIECZEŃSTWO NA POKŁADZIE SAMOLOTÓW LOT ❚ SAFETY ON BOARD LOT AIRCRAFT

Zakaz palenia (również papierosów elektronicznych) ❚ No smoking (including e-cigarettes)

Nie pijemy alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w Duty Free ❚ Do not drink alcohol brought on board or purchased in Duty Free

Podczas startu i lądowania laptop musi być wyłączony i umieszczony w kieszeni fotela lub na półce, a z telefonów komórkowych pasażerowie mogą korzystać wyłącznie w trybie off mode .Wizerunek członków załóg podlega ochronie prawnej. Uprzejmie prosimy o uszanowanie prywatności i niefotografowanie/niefilmowanie naszych pracowników, a także o nierozpowszechnianie wizerunku bez ich zgody. ❚ During take-off and landing, laptops must be switched off and placed in the back seat pocket in front of you or on the shelf, and mobile phones can only be used in aeroplane mode.

The image rights of cabin crew members are protected by law. Please respect their privacy and do not photograph/film our staff and do not disseminate their image without their permission.

lot.com

TRANSAKCJE BEZGOTÓWKOWE NA POKŁADZIE ❚ NON-CASH TRANSACTIONS ON BOARD

154

Uprzejmie informujemy, że w celu zapewnienia bezpieczeństwa bezgotówkowych transakcji płatniczych na pokładach swoich samolotów LOT zbiera i przechowuje niektóre z Państwa danych, np. imię i nazwisko, numer dokumentu tożsamości, adres zamieszkania i numer miejsca zajmowanego na pokładzie. Podawanie tych danych osobowych podczas transakcji jest dobrowolne. W przypadku odmowy możliwe jest dokonanie standardowej płatności gotówkowej – bez użycia karty. Zapewniamy, że zbieranie, przetwarzanie, przechowywanie i udostępnianie danych odbywa się w sposób całkowicie bezpieczny i zgodny z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych.

W każdym momencie mogą Państwo zwrócić się do nas z prośbą o informację o danych na swój temat przechowywanych przez LOT*, jak też skorygować ich treść. ❚ Please be advised that in order to ensure the security of payment transactions on board our aircraft, LOT is collecting and storing some of your personal data, e.g. your forename and surname, identity card number, residential address, and seat number. Providing this information is purely voluntary. You can still effect a cash transaction should you decline.

Please be assured that the collection, processing, storing and disclosing of personal data is carried out in a secure manner and in compliance with the Personal Data Protection Act of 29 August 1997. You have the right to request information regarding any personal data stored by LOT and correct it at any time. * Polskie Linie Lotnicze “LOT” S.A., ul. 17 Stycznia 43, 02-146 Warszawa ❚ Polskie Linie Lotnicze “LOT” S.A., ul. 17 Stycznia 43, 02-146 Warszawa

SAMOLOTY DALEKODYSTANSOWE

Long-haul aircraft

Boeing 787-9 Dreamliner

Boeing 787-8 Dreamliner

NEW 2019

F LOTA fleet

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc BC/PEC/EC Capacity

6/7 * 62,82 m 60,17 m 875 km/h 13 350 km 24/21/249

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc BC/PEC/EC Capacity

SAMOLOTY ŚREDNIO- I KRÓTKODYSTANSOWE

Boeing 737 MAX 8

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

Medium and short-haul aircraft

Boeing 737-800

5/15 ** 39,52 m 35,92 m 839 km/h 5750 km 186

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

lot.com

Bombardier DHC-8Q400

156

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

12 32,83 m 28,42 m 666 km/h 2500 km 78

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

3 36,40 m 28,90 m 795 km/h 3500 km 162

Embraer 190

12 38,65 m 28,72 m 870 km/h 3990 km 112/118***

4 36,24 m 28,72 m 863 km/h 3461 km 106

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

Embraer 170

Embraer 175 Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

Boeing 737-400

4 39,47 m 35,78 m 834 km/h 5435 km 186

Embraer 195 Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

8 56,72 m 60,17 m 875 km/h 12 650 km 18/21/213

12 **** 31,68 m 26,00 m 870 km/h 3300 km 82

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

Bombardier CRJ900ER

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

10 36,34 m 24,85 m 790 km/h 2500 km 90

6 29,90 m 26,00 m 870 km/h 3700 km 70

Bombardier CRJ700ER

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

* dostawy kolejnych zamówionych samolotów tego typu w tym roku / *deliveries of more of the ordered aircraft of this type expected this year ** dostawy kolejnych w tym i przyszłym roku / ** deliveries of more aircraft for this year *** w zależności od wersji / depending on the version **** w tym dwa do dyspozycji rządu / **** including two aircraft at the government’s disposal

2 32,33 m 23,25 m 790 km/h 2650 km 70

BAGAŻ REJESTROWANY

Checked baggage

BAGAŻ REJESTROWANY PRZEWOŻONY W LUKU BAGAŻOWYM ❚ CHECKED BAGGAGE ALLOWANCES LOT BUSINESS CLASS

LOT PREMIUM ECONOMY

na długie dystanse ❚ on long haul flights

na długie dystanse ❚ on long haul flights

na krótkie i długie dystanse ❚ on short and long haul flights

+

23 kg max

32 kg max

+

32 kg max

+

32 kg max

23 kg max

LOT BUSINESS CLASS

BAGAŻ DLA DZIECI DO LAT DWÓCH ❚ LUGGAGE ALLOWANCES FOR CHILDREN UP TO 2 YEARS OF AGE

LOT BUSINESS CLASS

+

9 kg

na długie dystanse ❚ on long haul flights

+

8 kg max

= 12 kg

(max waga jednej sztuki: 8kg ❚ max unit weight: 8kg)

LOT PREMIUM ECONOMY

na krótkie dystanse ❚ on short haul flights

= 18 kg

8 kg max

Dodatkowo do kabiny można zabrać albo torbę z latopem, albo torebkę damską o maksymalnych wymiarach 40 x 30 x 8 cm oraz o maksymalnej wadze 2 kg. Ze względów bezpieczeństwa cały bagaż kabinowy musi zmieścić się w szafkach nad głowami lub pod fotelem przed pasażerem.

Wszystkie bagaże przekraczające dozwolone wymiary będą musiały być przepakowane lub zostaną nadane jako bagaż rejestrowany i będzie pobrana opłata według cennika. ❚

PŁYNY W BAGAŻU PODRĘCZNYM ❚ LIQUIDS IN YOUR CARRY-ON BAGGAGE

o maksymalnym wymiarze do 158 cm ❚ maximum dimensions of up to 158 cm

LOT ECONOMY CLASS na krótkie i długie dystanse ❚ on short and long haul flights

Suma trzech wymiarów bagażu podręcznego (długości, szerokości i wysokości) nie może przekraczać 118 cm ❚ The sum of three dimensions of carry-on baggage (length, width and height) should not exceed 118 cm

8 kg max

55 In addition, one of the following items (max. 40 cm x 30 cm x 8 cm; max. 2 kg) may be taken on board free of charge: a laptop case or a women's handbag. For safety reasons, all carry-on baggage must fit in the overhead shelf on board or under the seat in front of you. All baggage exceeding the permitted size, will have to be repackaged or will be checked in subject to the relevant fee specified in the price list.

Ze względów bezpieczeństwa podróżujące na pokładzie samolotu zwierzęta muszą pozostać w trakcie całej podróży w przeznaczonej do tego celu torbie lub klatce. ❚ For safety reasons, animals travelling on board the aircraft must remain in a dedicated bag or cage during the entire trip.

>> 22

20

ZWIERZĘTA NA POKŁADZIE ❚ ANIMALS ON BOARD

+

23 kg max

Carry-on baggage

LOT PREMIUM ECONOMY

9 kg max

lot.com

23 kg max

fotelik samochodowy ❚ car seat

LUB OR

wózek składany ❚ folding buggy

BAGAŻ PODRĘCZNY

na krótkie i długie dystanse ❚ on short and long haul flights

158

+

23 kg max

32 kg max

BAGAŻ PODRĘCZNY PRZEWOŻONY NA POKŁADZIE ❚ CARRY-ON LUGGAGE ALLOWANCES

Suma trzech wymiarów bagażu rejestrowanego nie powinna przekraczać 158 cm. ❚ The sum of the three dimensions should not exceed 158 cm.

na krótkie dystanse ❚ on short haul flights

40

PRZYDATNE INFORMACJE useful information

+

23 kg max

LOT PREMIUM ECONOMY

na krótkie dystanse ❚ on short haul flights

32 kg max

LOT ECONOMY CLASS

100 ml MAX

Szczegółowe informacje na temat wymienionych ograniczeń na stronie www.lot.com. ❚ Detailed Information regarding the abovementioned limitations is available at www.lot.com

Informacje zamieszczone w magazynie są aktualne na dzień oddania magazynu do druku. Aktualna oferta i wysokość opłat za przewóz dodatkowego bagażu dostępne są w biurach sprzedaży, Call Center bądź na stronie internetowej lot.com ❚ The information published in the magazine is valid as at the date the magazine goes to print and it does not constitute a commercial offer within the meaning of the Civil Code. In order to confirm the validity of this information please consult LOT Polish Airlines sales assistants at sales offices, contact the Call Centre or visit the website: lot.com.

Na niektórych połączeniach obsługiwanych małymi samolotami mogą obowiązywać dodatkowe restrykcje odnośnie wielkości bagażu podręcznego. ❚ Additional carry-on baggage restrictions may apply to some flights operated by small aircraft.

Torba-kosz do przewozu niemowląt lub fotelik samochodowy mogą być zabierane na pokład w miarę wolnego miejsca. ❚ A baby basket or a car seat can be taken on board, if space is available.

Z rynku polskiego obowiązuje dodatkowa opłata serwisowa. ❚ An extra charge applies to outbound flights from Poland.

Jedna karta, wiele przywilejów One card, many benefits Dzięki karcie Miles & More możesz gromadzić i wykorzystywać mile zarówno podczas podróży, jak i na co dzień. Spójrz na atrakcyjne oferty, które daje największy w Europie program dla często podróżujących pasażerów.

With Miles & More card you can earn and spend miles both while travelling and on everyday purchases. Take a look at the attractive benefits offered by the biggest Europe’s programme for frequent flyers.

Szybka i bezpłatna rejestracja

Fast and free registration

Skorzystaj z aplikacji mobilnej Miles & More i zgromadź dodatkowe 500 mil lub wejdź na stronę www.miles-and-more.pl.

Download Miles & More app and take advantage of 500 award miles or visit www.miles-and-more.pl.

Zarejestruj się już teraz miles-and-more.com/pl/rejestracja

Register now miles-and-more.com/en/registration

Po zarejestrowaniu można naliczyć wstecznie mile za przeloty oraz usługi partnerów z ostatnich sześciu miesięcy.

By the way: after registration, miles for your flight or other partners services can be credited to you retrospectively within 6 months.

Gromadź mile nie tylko za podróże samolotem w ponad 30 liniach lotniczych, ale również korzystając z karty kredytowej, ubezpieczenia podróży, podczas zakupów oraz u 300 innych partnerów nielotniczych na całym świecie.

Earn miles not only when you are traveling with more than 30 airlines, but also take advantage of credit cards, travel insurance, shopping and with 300 other non-airline partners all over the world.

Wykorzystaj mile premiowe na przelot, podwyższenie klasy podróży oraz inne usługi między innymi pobyt w hotelu czy wypożyczenie samochodu.

Spend award miles on flight awards, upgrade awards or other services such as stay in the hotel or car rental.

Wyjątkowe promocje

Special offers

NajMILszy poniedziałek - co dwa tygodnie masz możliwość wykorzystać mile na bilety - nagrody w klasie ekonomicznej już od 7 000 mil.

Okazje milowe - co miesiąc nowe fascynujące kierunki podróży w atrakcyjnych cenach, dostępne już od 15 000 mil.

Monday sMILEs - every two weeks you can redeem your miles for award ticket in Economy class from just 7,000 miles

Skorzystaj z promocji milowych LOT-u, dzięki którym Twoja podróż stanie się jeszcze bardziej atrakcyjna.

Take advantage of LOT mileage promotion and make your flight even more attractive.

Mileage bargains - every month award tickets are available just from 15,000 miles round trip in economy class.

Warmia i Mazury

MAZURY

Dzika przyroda w zasięgu ręki.

Malownicze lasy i jeziora.

Ciekawe miejsca, zabytki, atrakcje dla rodziny. To wymarzone miejsce na wypoczynek o każdej porze roku.

Przyjedź – Zakochaj się – Zostań www.mazury.travel

SYSTEM ROZRYWKI P OKŁADOWEJ in-flight entertainment system

One hundred masterpieces of Polish cinema for the centenary of Poland’s regained independence! Available on board LOT planes.

lot.com

Sto wybitnych polskich filmów na stulecie odzyskania niepodległości!

Obejrzyj na pokładach naszych samolotów.

162

SYSTEM ROZRYWKI POKŁADOWEJ

FILMY ❚ MOVIES

TV ❚ TV

AUDIO ❚ AUDIO

DLA DZIECI ❚ KIDS

O NAS ❚ ABOUT US

E-READER

W czerwcu w ramach naszej oferty rozrywki pokładowej w rejsach dalekiego zasięgu oferujemy Państwu ponad 100 filmów i seriali (w tym produkcje: angielskie/hollywoodzkie, chińskie, rosyjskie, japońskie, koreańskie, węgierskie, niemieckie) oraz koncerty, programy rozrywkowe i gry. Ponadto w systemie rozrywki pokładowej znajdą Państwo zakładkę „O nas”, która zawiera historię naszych linii lotniczych. Jest nam również bardzo miło poinformować Państwa, iż niedawno uruchomiliśmy nowy projekt współorganizowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej – „Kino na 100!”. Projekt ma na celu uczczenie stulecia odzyskania niepodległości przez Polskę. Dzięki tej inicjatywie przez najbliższe 2 lata w naszej ofercie regularnie będą się pojawiały najsłynniejsze filmy w historii polskiej kinematografii. Na następnej stronie znajdą Państwo repertuar filmowy na czerwiec. ❚ In June, on our long-haul flights, we would like to offer you over 100 movies and TV series (including: English/Hollywood, Chinese, Russian, Japanese, Korean, Hungarian, and German productions) as well as concerts, and a selection of entertaining shows and games. Furthermore, please take a look at the “About us” section which contains the history of LOT Polish Airlines. Also, we’re more than happy to inform you that we have recently launched a new project in cooperation with Polish Film Institute – “Polish 100”. The purpose of this name is to recall 100th anniversary of Poland’s regained independence. Thanks to this initiative, you will have the opportunity to check out the most famous movies in the history of Polish cinematography. You can find more information about this project on next pages. On the next page you can find our movie lineup in June.

SYST E M ROZRYWKI P OKŁADOWEJ in-flight entertainment system

GRY ❚ GAMES

In-flight entertainment

ROZRYWKA POKŁADOWA – FILMY DOSTĘPNE NA POKŁADZIE W CZERWCU / In-flight entertainment – movies available on board in June

KAPITAN MARVEL / CAPTAIN MARVEL (2019) GLASS (2019) BOHEMIAN RHAPSODY (2018) AQUAMAN (2018) WDOWY / WIDOWS (2018)

Latest releases

PRZEMYTNIK / THE MULE (2018) I MŁODZI POZOSTANĄ / THEY SHALL NOT GROW OLD (2018) TERAZ ALBO NIGDY / SECOND ACT (2018) CREED II (2018)

NIENAWIŚĆ, KTÓRĄ DAJESZ / THE HATE U GIVE (2018) VICE (2018) NARODZINY GWIAZDY / A STAR IS BORN (2018) WDOWY / WIDOWS (2018) FAWORYTA / THE FAVOURITE (2018)

lot.com

NAJNOWSZE HITY KINOWE

163

DLA DZIECI LEGO: PRZYGODA 2 / THE LEGO MOVIE 2: THE SECOND PART (2019) MARY POPPINS POWRACA / MARY POPPINS RETURNS (2018) DZIECIAK, KTÓRY ZOSTAŁ KRÓLEM / THE KID WHO WOULD BE KING (2019)

SYSTEM ROZRYWKI P OKŁADOWEJ in-flight entertainment system

FANTASTYCZNE ZWIERZĘTA: ZBRODNIE GRINDELWALDA / FANTASTIC BEASTS: THE CRIMES OF GRINDELWALD (2018)

SPIDER-MAN UNIWERSUM / SPIDER-MAN: INTO THE SPIDERVERSE (2018) FERNANDO / FERDINAND (2017) PIOTRUŚ. WYPRAWA DO NIBYLANDII / PAN (2015) RIO 2 (2014) OPOWIEŚCI Z NARNII: PODRÓŻ WĘDROWCA DO ŚWITU / THE CHRONICLES OF NARNIA: THE VOYAGE OF THE

POZOSTAŁE HITY KINOWE INTRYGANT / THE INFORMANT (2009) DRUGA ZIEMIA / ANOTHER EARTH (2011) W SAMYM SERCU MORZA / IN THE HEART OF THE SEA (2015) JUPITER: INTRONIZACJA / JUPITER ASCENDING (2015) KRÓL ROZRYWKI / THE GREATEST SHOWMAN (2017) WONDER WOMAN (2017)

BATMAN V SUPERMAN: ŚWIT SPRAWIEDLIWOŚCI / BATMAN V SUPERMAN: DAWN OF JUSTICE (2016) LIGA SPRAWIEDLIWOŚCI / JUSTICE LEAGUE (2017)

TAJEMNICA ZIELONEGO KRÓLESTWA / EPIC (2013)

LEGO® NINJAGO: FILM / THE LEGO NINJAGO MOVIE (2017) CZAROWNICA / MALEFICENT (2014) DOBRA WRÓŻKA / TOOTH FAIRY (2010)

CHARLIE I FABRYKA CZEKOLADY / CHARLIE & THE CHOCOLATE FACTORY (2005)

Hollywood blockbusters WIELKI MIKE / THE BLIND SIDE (2009) MORDERSTWO W ORIENT EXPRESSIE / MURDER ON THE ORIENT EXPRESS (2017)

ZJAWA / THE REVENANT (2015) KOCHA, LUBI, SZANUJE / CRAZY, STUPID, LOVE (2011) KINGSMAN: ZŁOTY KRĄG / KINGSMAN: THE GOLDEN CIRCLE (2017)

CZŁOWIEK ZE STALI / MAN OF STEEL (2013)

CYRUS (2010)

ILU MIAŁAŚ FACETÓW? / WHAT'S YOUR NUMBER? (2011)

TRZY BILLBOARDY ZA EBBING, MISSOURI / THREE BILLBOARDS OUTSIDE EBBING, MISSOURI (2017)

MARTHA MARCY MAY MARLENE (2011)

FANTASTYCZNE ZWIERZĘTA I JAK JE ZNALEŹĆ / FANTASTIC BEASTS AND WHERE TO FIND THEM (2016)

SCHASTYA! ZDOROVYA! / HAPPINESS! HEALTH! (2018)

KSZTAŁT WODY / THE SHAPE OF WATER (2017)

PAN POPPER I JEGO PINGWINY / MR. POPPER'S PENGUINS (2011)

International cinema A TÖKÉLETES GYILKOS / PERFECT MURDERER (2017)

THE MIRACLES OF THE NAMIYA GENERAL STORE (2017)

5 THERAPY (2017)

LAST LETTER (2018)

WHERE I BELONG (2017)

DAS WEISSE BAND / THE WHITE RIBBON (2009)

ALL AT ONCE (2014)

PROJECT GUTENBERG (2018)

RAMPANT (2018)

NYITVA / OPEN (2018)

FLY ME TO POLARIS (1999)

SWING KIDS (2018)

DER UNTERGANG / DOWNFALL (2004)

VALAMI AMERIKA 3 / A KIND OF AMERICA 3 (2018)

FOREVER LOVE (2015)

OLD PARTNER (2008)

AZ ÁLLAMPOLGÁR / THE CITIZEN (2016)

ASAKO I & II (2018)

PART-TIME SPY (2017)

BEZ MENYA / THE PERFECT ONES (2018)

25 KM/H (2018)

PITBULL. OSTATNI PIES / PITBULL: LAST PIG (2018)

PECH TO NIE GRZECH / BEING UNLUCKY IS NOT A SIN (2018) JULIUSZ (2018)

„KINO NA 100!”

EROICA (1958)

lot.com

LEGENDY SOWIEGO KRÓLESTWA: STRAZNICY GA'HOOLE / LEGEND OF THE GUARDIANS: THE OWLS OF GA'HOOLE (2010)

HAPPY FEET: TUPOT MAŁYCH STÓP / HAPPY FEET (2006)

NAJDŁUŻSZA PODRÓŻ / THE LONGEST RIDE (2015)

KINO POLSKIE

164

BOCIANY / STORKS (2016)

PRAKTYKANT / THE INTERN (2015)

KINO MIĘDZYNARODOWE GRÜNER WIRD'S NICHT, SAGTE DER GÄRTNER UND FLOG DAVON / AS GREEN AS IT GETS (2018)

For kids

JAK BYĆ KOCHANĄ / HOW TO BE LOVED (1963)

GADAJĄCE GŁOWY / TALKING HEADS (1980)

KATEDRA / THE CATHEDRAL (2002)

ILUMINACJA / THE ILLUMINATION (1973)

KILKA OPOWIEŚCI O CZŁOWIEKU / A FEW STORIES ABOUT MAN (1983)

THE HOUSE WHERE THE MERMAID SLEEPS (2018)

Polish cinema 110% (2016)

TATO / DAD (1995)

SARA (1997)

URATOWANE Z POTOPU (2017)

”Polish 100” MATKA JOANNA OD ANIOŁÓW / MOTHER JOAN OF THE ANGELS (1961)

O-BI O-BA: KONIEC CYWILIZACJI / O-BI, O-BA - THE END OF CIVILIZATION (1985)

MIŚ / TEDDY BEAR (1980)

OSTATNI DZIEŃ LATA / THE LAST DAY OF SUMMER (1958)

NIKT NIE WOŁA / NO ONE CRIES OUT... (1960)

SANATORIUM POD KLEPSYDRĄ / THE SANDGLASS (1973)

WIOSNĄ DBAMY O TWÓJ DOBRY NASTRÓJ!

Cappucino z wiosenną nutą słodyczy – prosty klucz do małych radości!

Tak smakuje przyjemność.

LOT to dopiero początek!

The flight is just the beginning!

PODRÓŻE SŁUŻBOWE

BUSINESS TRAVELS Bilety lotnicze

Air tickets

Bilety kolejowe

Train tickets

Hotele

Hotels

Wynajem samochodów, transfery Car rental , transfers

Ubezpieczenia i wizy

Travel insurances, visas

Turystyka indywidualna i grupowa

Individual and group tourism (MICE)

+48 22 577 66 77 rezerwacje@lottravel.com www.lottravel.com

Idealne rozwiązanie dla Twojej Firmy!

The perfect solution for your business!

LOT Dla Firm to program lojalnościowy, który pozwoli Twojej firmie zmniejszyć koszty podróży służbowych. Zbieraj Punkty podczas podróży służbowych i wymieniaj na nagrody takie jak:

LOT Dla Firm is a loyalty programme designed to reduce business travel expenses in your company.

You can earn Points on every business trip with LOT and redeem them for awards:

- bilety lotnicze - hotele - wstęp do LOT Business Lounge Polonez lub Mazurek - usługi podwyższające standard podróży.

Z LOT Dla Firm: - otrzymujesz 2000 powitalnych Punktów Premiowych - zbierasz Punkty za każdy przelot LOT-em oraz za pobyty w hotelach - zmniejszasz koszty podróży służbowych

- flight tickets - hotel stays - access to LOT Business Lounge Polonez and Mazurek - services that enhance your travel experience.

With LOT Dla Firm you can: - earn 2000 Welcome Premium Points - earn Points for each flight operated by LOT and hotel stays - reduce business travel expenses

To nie wszystko!

Zbieraj punkty za przeloty pracowników firmy na jednym koncie, a mile na prywatnych kontach w programie Miles & More.

Dodatkowo masz możliwość naliczenia Punktów za odbyte podróże z LOT do 6 miesięcy przed rejestracją!

But there’s even more!

You and your employees can earn Points on one LOT Dla Firm account and additionally miles on personal Miles & More accounts.

You can also register Points on LOT flights flown 6 months before registration.

Nie czekaj dłużej!

Zarejestruj się na lotdlafirm.com

What are you waiting for?

Register on lotdlafirm.com

STAR ALLIANCE

WE’RE HELPING OUR CUSTOMERS GET TO WHERE THEY REALLY WANT TO BE. Find out more about our Connection Service and how it makes your journey seamless.

Visit staralliance.com/connection-service

Rodzaj towaru:

Samochód

Nazwa:

PF 126p 650 Komfort

Import:

-

Eksport:

TAK

Ilość:

WAW

Lotnisko przylotu:

LAX

Waga:

600 kg 3129 x 1382 x 1335 mm

1335

Rozmiary:

1

Lotnisko wylotu:

570

1840 3129

719

1142 1382

1203

Nietypowy towar?

Nasz typowy transport!

Bezpośrednio z Polski do USA! 9

lot.com/cargo

Warmia i Mazury

©CREDITS

MY POLAND

140

MY POLAND

Dolina Miłosierdzia

S A N K T UA R I U M W C E G I E L N I Sanctuary in a brickyard UROKLIWE I PEŁNE SPOKOJU MIEJSCE, KTÓRE MOŻE BYĆ PRZESTRZENIĄ DLA CHWILI WYTCHNIENIA I REFLEKSJI – TAK O DOLINIE MIŁOSIERDZIA MÓWIĄ WSZYSCY CI, KTÓRZY JĄ ODWIEDZILI. ❚ A QUIET AND CHARMING PLACE. PERFECT FOR RELAXING AND REFLECTING. THAT IS HOW THE VALLEY OF DIVINE MERCY IS DESCRIBED BY ANYONE WHO HAS BEEN THERE.

©CREDITS

tekst | by ks. adrian galbas sac, ks. piotr h. jankowski sac



141

MY POLAND

Dolina Miłosierdzia

Górne zdj.: nowy kościół sanktuaryjny w budowie.

Dolne zdj.: ks. Prymas Stefan Wyszyński i jego spowiednik ks. Edmund Boniewicz, pallotyn. ❚ Image top: A new sanctuary church. Image right: Primate of Poland Cardinal Stefan Wyszyński and his confessor, Father Edmund Boniewicz, a Pallotine.

142

COŚ Z TATR I BAŁTYKU Historia Doliny rozpoczęła się niepozornie. Tuż po wojnie pallotyni przybyli do Częstochowy, gdzie znaleźli miejsce na terenie nieczynnej cegielni. Wkrótce powstał tam dom i kaplica pw. Najświętszej Maryi Panny Matki Miłosierdzia. Tego samego dnia w ołtarzu został umieszczony obraz Jezusa Miłosiernego.

Po wybudowaniu bardziej okazałego ołtarza w 1952 r. obraz został zastąpiony innym, namalowanym przez Adolfa Hyłę. Od tej chwili miejsce to znane jest pod nazwą Dolina Miłosierdzia. W 1960 r. powstała tu pierwsza na świecie parafia pod wezwaniem Miłosierdzia Bożego. Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński, odwiedzając Dolinę w 1965 r., powiedział: „Miejsce to, mieszczące w sobie coś z Tatr i Bałtyku, niech z Maryją woła »Magnificat«”.

MURY TO NIE WSZYSTKO W sierpniu 1994 r. prymas Polski kard. Józef Glemp i bp Jose Maria Hernandez Gonzales z Meksyku poświęcili kaplicę polową oraz figurę Jezusa Miłosiernego, która była darem Kościoła z Meksyku dla Kościoła w Polsce. 30 kwietnia 2000 r. poświęcono zaś plac pod budowę nowej świątyni.

The Valley of Divine Mercy is the common name for the house of the Pallottines in Częstochowa, just 600 metres from Jasna Góra. The Pallottine Fathers (a monastic congregation founded in 1835) have been there for 70 years.

SOMETHING FROM THE TATRAS AND THE BALTIC The beginnings of the Valley were humble. The Pallottines came to Częstochowa right after the war, and found a new home in a defunct brickyard. Soon afterwards, they built

© I STO C K , A RC H I W U M D O M U PA L LOT Y N ÓW ( 4 ) .

Dolina Miłosierdzia to powszechne określenie na dom pallotynów w Częstochowie, 600 m od Jasnej Góry. Księża pallotyni (zgromadzenie zakonne powstałe w 1835 r.) są tu obecni od ponad 70 lat.

a house and a chapel dedicated to the Holy Virgin Mary the Mother of Mercy. On the same day, the painting of Merciful Jesus was hung on the altar. When a grander altar was completed in 1952, the painting was replaced with another one, painted by Adolf Hyła. Ever since then, the place has been known as the Valley of Divine Mercy. The world’s first parish dedicated to Divine Mercy was set up here in 1960. Visiting the Valley in 1965, the Primate of Poland, Cardinal Stefan Wyszyński said: “Embracing an element of the Tatra Mountains and the Baltic Sea, may this place cry out ‘Magnificat’ with the Virgin Mary”.

Świątynia już stoi. Projekt wystroju wnętrza opracował i realizuje Marco Rupnik, jezuita pochodzący ze Słowenii, pracujący w Centro Aletti – sakralnym Atelier w Rzymie.

Ogromna aktywność pallotynów w Dolinie Miłosierdzia pokazuje jednak, że to nie budynki są najważniejsze. Są tu prowadzone różnorodne formy duszpasterstwa. Parafia Miłosierdzia Bożego liczy ok. 1100 mieszkańców.

Wiele osób dojeżdża do kościoła także spoza parafii i włącza się w życie religijno-kulturalne.

MORE THAN WALLS In August 1994, the Primate of Poland, Cardinal Józef Glemp and Bishop José María Hernández González from Mexico consecrated the field chapel and the figure of Merciful Christ, which had been donated to the Polish Church by the Church of Mexico. The land on which the new church was to be built was consecrated on 30 April 2000. The church is now completed. Its interiors were designed and decorated

by Marco Rupnik, a Slovenian-born Jesuit who works at Centro Aletti – a religious design Atelier in Rome.

The diverse activities pursued by Pallottines in the Valley of Divine Mercy prove that buildings do not come first. The centre is a of a wide range of pastoral initiatives. The parish of Divine Mercy has a population of approx. 1,100. Many members of this local community live outside the parish, but take part in its religious and cultural life.

dolina-milosierdzia.pl

dolina-milosierdzia.pl

143

GOOD ADDRESS

nasze rekomendacje

2 1

PRESTIGE ZONE

3

Półtorej godziny, aby odmłodzić, rozświetlić i zregenerować skórę?

Bezboleśnie i przyjemnie. To nie film science fiction, ale zabieg opracowany w Australii. Bazuje na technologii miejscowego wtłaczania pod ciśnieniem: czystego tlenu i bogatego w kwas hialuronowy i aktywne składniki serum. Nic dziwnego, że ambasadorką IntraCeuticals została Madonna. ❚ 90 minutes to rejuvenate, brighten up and boost the complexion? In a painless and pleasant way. It’s not science fiction, but a treatment made in Australia. It benefits from a technology of localised hyperbaric infusion of pure oxygen and serum rich in hyaluronic acid and active ingredients. It’s hardly surprising that Madonna became an IntraCeuticals ambassador. mrandmrsspa.pl

144

4

2. WYMARZONY EFEKT Desired effects Ambasada Urody to warszawska sieć klinik, która od ponad 13 lat świadczy usługi z zakresu m.in. kosmetologii, medycyny estetycznej oraz zabiegów spa.

Zespół specjalistów, łącząc najwyższej jakości produkty kosmetyczne oraz innowacyjne urządzenia, z sukcesem wprowadza najskuteczniejsze programy pielęgnacyjne, które pozwalają osiągnąć wymarzony efekt. ❚ Ambasada Urody is a chain of clinics based in Warsaw which has been providing cosmetology, aesthetic medicine and spa treatment services for over 13 years now. A team of experts using topclass cosmetic products and innovative devices, run successful treatment programmes, which allows patients to obtain desired effects. ambasadaurody.pl

3. BEZ KOMPLEKSÓW Boost your confidence Masz dość krępujących spojrzeń i dyskomfortu? Chcesz zawsze czuć się świeżo i pewnie? Teraz to możliwe. miraDry to przełomowa, bezinwazyjna technologia wykorzystująca energię mikrofalową do bezpiecznego wyeliminowania nadpotliwości pod pachami.

Trwale dezaktywuje pracę gruczołów potowych. Dostępna w warszawskiej klinice Elite Centrum Laseroterapii. ❚ Are you fed up with embarrassed glances and discomfort? Do you always want to feel fresh and confident?

It is now possible. miraDRy is a breakthrough non-invasive technology that uses microwave energy to safely eliminate the issue of underarm excessive sweating.

It permanently deactivates sweat glands and is available from Elite Centrum Laseroterapii clinic in Warsaw. elite.waw.pl

4. KUCHNIA POLSKA OPOWIEDZIANA INACZEJ A new take on Polish cuisine ELIXIR by Dom Wódki to restauracja dla ludzi otwartych na najwyższej jakości doznania kulinarne.

Usytuowany w zabytkowej kamienicy Petyskusa przy pl.

Teatralnym w Warszawie ELIXIR to pierwsza restauracja z kompleksowym podejściem do idei food pairingu w oparciu o polską kuchnię oraz wódkę i inne tradycyjne spirytualia, takie jak miody pitne i nalewki. ❚ ELIXIR

by Dom Wódki is a restaurant for people open to a premium culinary experience. Located in the Petyskus House in Teatralny Square in Warsaw, ELIXIR is the first restaurant which takes a holistic approach to food-pairing, matching Polish cuisine with vodka and other spirits like meads and cordials. domwodki.pl

© M . P.

1. INTRACEUTICALS, CZYLI MŁODOŚĆ PO AUSTRALIJSKU IntraCeuticals, or youth made in Australia

PORTUGALIA

Już w sprzedaży wyjątkowe oferty wypoczynku na sezon LATO 2019.

Luksusowe, starannie wyselekcjonowane hotele, miejsca, które pokochały gwiazdy. Najlepsze oferty tylko z Itaka&Gala!

WEJDŹ

LATO

na www.itaka.pl/gala/ i pobierz katalog z naszymi ofertami

ZADZWOŃ: NUMER INFOLINII 801 055 111

Ilość miejsc w ofercie ograniczona

2019

GOOD ADDRESS

nasze rekomendacje 2

PRESTIGE ZONE

1

3 1

Uroczysko Siedmiu Stawów, czyli renesansowy zamek, w którym znajduje się luksusowy hotel ze spa, położone jest wśród dolnośląskich pól i lasów.

SPA by L’Occitane to z kolei pierwsze w Polsce spa tej marki i jednocześnie jedno z niewielu spa w zamku. Na strefę spa składają się: gabinety, strefa dla dwojga, sauny, strefa wypoczynku z tarasem widokowym i wellness barem. Na terenie obiektu znajdują się także: basen, jacuzzi, sale fitness i cardio oraz studio. Wyróżnikiem miejsca jest sztuka – do końca sierpnia można obejrzeć wystawę ceramiki Bożeny Sacharczuk. ❚ Uroczysko Siedmiu Stawów, a Renaissance castle converted into a luxury spa resort, is surrounded by the fields and woods of Lower Silesia. The picturesque landscape provides the backdrop for a restored 16th-century castle with plush, modern redesigned interiors. SPA by L’Occitane is Poland’s first SPA from this brand and one of rare spas in a castle. The SPA zone features treatment rooms, a zone for couples, saunas, a leisure zone with a viewing deck and a wellness bar. There is also a swimming pool, a whirl pool, fitness and cardio gyms and studio. Its difference is art – exhibition of Bożena Sacharczuk’s pottery is on display until the end of August uroczysko7stawow.pl

146

2. PIŁKA W RUCH Get the ball rolling

3. SMAKI JAPONII The flavours of Japan

First Warsaw Golf to kompleks golfowy oddalony zaledwie 25 km od centrum Warszawy. 18-dołkowe pole The Championship ma się czym pochwalić: 3-krotny host Challenge Tour, zostało też wybrane trzecim polem w Europie Środkowo--Wschodniej.

Ponadto obiekt oferuje 9-dołkowe pole The Executive oraz program „Fun Golf Day” dla początkujących i niegrających jeszcze w golfa. Na miejscu działa też restauracja z widokiem na jezioro. ❚ First Warsaw Golf is a golf complex located just 25 km away from downtown Warsaw. The 18-hole The Championship course has reasons to be proud – as the three-time Challenge Tour host, it is recognised as the third course in Central and Eastern Europe.

In addition, the facility benefits from a 9-hole course The Executive and Fun Golf Day programme for beginners and wannabe golfers. A restaurant overlooking a lake is located within its premises.

Jeśli szukasz sprawdzonego miejsca na spotkanie biznesowe lub eleganckie spotkanie w gronie przyjaciół, polecamy japońską restaurację Mizu zlokalizowaną w przepięknych industrialnych wnętrzach Defabryki.

Jakość dań, odwiedzający ją goście i niepowtarzalny klimat tego miejsca z pewnością spowodują, że na stałe wpiszecie Mizu na listę ulubionych punktów na gastronomicznej mapie Warszawy. ❚ If you are looking for a tried and tested venue for a business meeting or a stylish get-together with friends, we recommend the Japanese restaurant MIZU located in beautiful industrial interiors of Defabryka. With its quality of dishes, guests and unique look and feel, MIZU will certainly become one of your favourite restaurants in Warsaw.

firstwarsaw.pl

mizusushi.pl

© M . P.

1. RELAKS NA ZAMKU Leisure in a castle