Kaleidoscope - December 2020 by LOT Polish Airlines

zabierz mnie | take me home

magazyn pokładowy PLL LOT S.A. egzemplarz bezpłatny/free copy ISSN 0239-9032

12/2020

wesołych Świąt

dlaczego warto odwiedzić Wiedeń i Mediolan | siedem atrakcji Wrocławia, których nie wolno przegapić i święta dookoła świata | Piotr domalewski

Merry Christmas

DECEMBER

Content

WHATs' on

8 Wydarzenia kulturalne Cultural events

TRAVEL 12 Dlaczego warto odwiedzić Wiedeń Why? Vienna

16 Podróż życia: Święta dookoła świata Journey of a lifetime: Christmas around the world

24 Dlaczego warto odwiedzić Mediolan Why? Milan

28 W rocław My Poland: Wroclaw

INTERVIEW 36 W ywiad: Piotr Domalewski Polish hits 44 Iga Świątek People & the world 50 Anna Walentynowicz science

56 Nagroda im. Benedykta Polaka Benedict of Poland Prize Up in the air

60 Wywiad: Stefan Malczewski Interview: Stefan Malczewski

TRENDs 66 Good food: 12 polskich wigilijnych potraw 12 Polish Christmas Eve dishes

tel. 22 360 38 00, e-mail: kaleidoscope@burdamedia.pl redaktor naczelna: Agnieszka Franus redaktor prowadząca: Agnieszka Michalak korekta: Tomasz Cholaś produkcja: Stanisław Siemiński tłumaczenia: Anna Górniak red. wersji angielskiej: Stephen Canty dział graficzny: projekt, dyrektor artystyczna: Monika Karvázy fotoedycja: Magdalena Rudzka DTP: Krzysztof Stypułkowski koordynator LOT: Jakub Piotr Panek

24 Wydawnictwo: Burda Publishing Polska sp. z o.o. ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa, tel. 22 360 38 00 www.burdamedia.pl ZARZĄD Chief Executive Officer Alexander Sorg General Director Poland Justyna Namięta Chief Financial Officer Dobrosława Snarska-Pełka

New business & Corporate Media Director Małgorzata Nocuń-Zygmuntowicz 692 440 088 Dyrektor Dystrybucji i Obsługi Klienta / Director of Distribution and Subscriptions Tomasz Kałuża International Ad Sales Representatives Italy: Mariolina Siclari, International Advertising Sales Director T. +39 02. 91 32 34 66, mariolina.siclari@burda.com burda community network Germany: Vanessa Noetzel T. +49 (89) 9250 3532, vanessa.noetzel@burda.com Michael Neuwirth T. +49 89 9250 3629, michael.neuwirth@burda.com Austria & Switzerland: Goran Vukota T. +41 44 81 02 146, goran.vukota@burda.com France & Luxembourg: Marion Badolle-Feick

70 Beauty: Nowości New products

72 Must have: Dodatki Accessories

74 Good address: Strefa prestiżu Prestige zone

T. +33 1 72 71 25 24, marion.badolle-feick@burda.com UK & Ireland: Jeannine Soeldner T. +44 20 3440 5832, jeannine.soeldner@burda.com USA, Canada & Mexico: Salvatore Zammuto T. +1 212 884 48 24, salvatore.zammuto@burda.com Reklama: Burda Publishing Polska sp. z o.o. Sekretariat Biura Reklamy / Advertising Secretariat Tel. 022 360 36 03, fax. 22 360 39 80, e-mail: reklama@burdamedia.pl Dyrektor Biura Reklamy Corporate Media / Head of Advertising Team of Corporate Media: Jolanta Kurek advertising department: Anna Dembska Sales coordinator: Katarzyna Osiak-Łazur

Wyjątkowy magazyn o urokach życia za miastem

Czytaj taniej w prenumeracie infolinia: 22 360 37 77

www.kultowy.pl

JUŻ W SPRZEDAŻY! facebook.com/SielskieZycieMagazyn

DO PRENUMERATY

ATRAKCYJNE PREZENTY

EDITORIAL

Note from CEO

Szanowni Państwo,

o k ł a d k a : F OTOLUPA / SHUTTERSTOCK

grudzień to wyjątkowy czas przepełniony magią świąt Bożego Narodzenia. W tym numerze Kaleidoscope zabieramy Państwa w podróż po różnych zakątkach świata, by spojrzeć, jak obchodzi się tam ten szczególny czas. W Polsce święta to pięknie ubrana choinka, wspólne śpiewanie kolęd oraz spotkania przy rodzinnym stole. Nasza kuchnia ma do zaoferowania wiele pysznych potraw, więc bliżej przyglądamy się świątecznemu menu znad Wisły. Karp i barszcz czerwony z uszkami to dopiero wstęp do bogactwa świątecznych smaków Polski. Święta to czas obdarowywania się prezentami. Takim podarunkiem może być bilet lotniczy. Nasi pasażerowie mają możliwość dowolną liczbę razy, bezpłatnie zmienić datę i kierunek podróży w ramach swojej rezerwacji! Dotyczy to biletów zakupionych do 31 grudnia br. na wszystkie połączenia LOT-u, w każdej dostępnej taryfie. Pełna oferta naszych połączeń jest dostępna na stronie lot.com. Nieodłącznym elementem każdej podróży są ludzie. Na łamach naszego magazynu pokładowego nie mogło więc zabraknąć tenisistki Igi Świątek, której zwycięstwo na paryskich kortach im. Rolanda Garrosa tak bardzo nas wszystkich ucieszyło. Przybliżając Państwu LOT, zachęcam także do lektury rozmowy ze Stefanem Malczewskim, społecznikiem, miłośnikiem oraz propagatorem sportu i lotnictwa związanym z naszą firmą od ponad 40 lat! Życzę Państwu zdrowych, błogosławionych, pełnych rodzinnego ciepła i miłości świąt Bożego Narodzenia, a w Nowym Roku spełnienia marzeń i inspirujących podróży. Zapraszam na nasze bezpieczne i gościnne pokłady!

Eng

Dear Ladies and Gentleman,

December is filled with the magic of Christmas. In this issue of Kaleidoscope, we take you on a journey around the world to see how this special time is celebrated in different places. In Poland, Christmas is all about a beautifully decorated Christmas tree, singing Christmas carols, and getting together around the family table. Our cuisine has a lot to offer, so we take a closer look at the Polish festive menu. Carp and red borsch with dumplings are just a prelude to the richness of the festive flavours of Poland. Christmas is a time of giving. And a plane ticket is a perfect gift. You now have the option of changing the date and itinerary of your journey as part of your booking as often as you wish at no extra charge. This offer is valid for all tickets purchased on or before 31 December and applies to all connections and all tariffs. Our full range of connections is available at lot.com. People are an inseparable element of every journey. We just had to include an article on tennis player Iga Świątek, whose victory in the Roland-Garros tennis tournament in Paris was a source of joy for all of us. In order to bring LOT closer to you, we highly recommend reading the interview with social activist, and sport and aviation promoter and enthusiast, Stefan Malczewski. Stefan has been involved with our company for over 40 years. I wish you healthy, blessed Christmas, full of family warmth and love. May the New Year bring you lots of inspiring journeys and may all your wishes come true. We heartily welcome you on-board our safe and hospitable planes.

Tisztelt Olvasóink! December különleges időszak, melyet a karácsonyi ünnepek varázslatos hangulata határoz meg. A Kaleidoscope jelenlegi számában elvisszük Önöket a világ különböző tájaira, ahol bepillantást nyerhetnek az ottani ünnepi szokásokba. Lengyelországban az ünnepeket a szépen feldíszített karácsonyfa, a karácsonyi dalok közös éneklése és a családi vacsora jelenti. A finomságokban gazdag lengyel konyha ételeiből most a karácsonyi ünnepi menü fogásait vesszük sorra. A ponty és az uszkával (ejtsd 'uska', 'uski' - kisméretű, sós, gombával töltött lengyel barátfüle) tálalt céklaleves csak a belépő a Visztula-parti ünnepi ízek sokszínű világába. A karácsony az ajándékozás időszaka. A repülőjegy pedig a lehetséges ajándékok egyike. Utasaink foglalásaik keretein belül korlátlan számban, ingyenesen módosítsák utazásuk időpontját és irányát! Ez a lehetőség az idén december 31-ig a LOT minden járatára, bármilyen elérhető tarifa szerint vásárolt jegyekre vonatkozik. A járatainkra vonatkozó aktuális ajánlataink a lot.com oldalon tekinthetők meg. Nincs utazás emberek nélkül. Magazinunk hasábjairól ezért nem hiányozhat Iga Świątek teniszezőnő, akinek a párizsi Roland Garroson elért győzelme nagy öröm volt mindannyiunk számára. A LOT-tal való ismerkedés részeként ajánlom olvasóink figyelmébe Stefan Malczewskivel folytatott beszélgetésünket. A sportot valamint a repülést szerető és népszerűsítő társadalmi aktivista már több mint 40 éve tagja cégünknek! Áldott, családi melegséggel és szeretett teli karácsonyi ünnepeket és egészségben, megvalósított álmokban valamint inspiráló utazásokban gazdag új évet kívánok minden kedves olvasónknak. Utazzanak velünk a LOT járatainak biztonságos és otthonos fedélzetén!

Z lotniczym pozdrowieniem | Best regards | Légi üdvözlettel

Prezes PLL LOT | LOT Polish Airlines CEO | A PLL LOT elnöke Rafał Milczarski

EDI T ORIA L

Święta Bożego Narodzenia zawsze cofają mnie wspomnieniami do czasów dzieciństwa i tej wyjątkowej atmosfery bycia z najbliższymi, cieszenia się swoim towarzystwem, wspólnego ubierania choinki, gotowania, wypatrywania pierwszej gwiazdki na niebie, ukrywania prezentów, tak aby dzieciaki się nie zorientowały, składania sobie życzeń i kolędowania. Poczucia szczęścia z przebywania razem oraz celebrowania każdego elementu tej wyjątkowej tradycji, która przynajmniej w moim rodzinnym domu nie zmieniła się, odkąd pamiętam. To od zawsze te same potrawy i rytuały. I chyba właśnie w nich tkwi siła tego najpiękniejszego z naszych świąt. Dla mnie także najsmaczniejszego – przez cały rok czekam na wigilijne potrawy: kluski z makiem i kapustę z grzybami, które nigdy nie smakują tak dobrze, jak właśnie tego dnia. Jedyne, czego mi ostatnio brakuje, to śnieg, który zawsze towarzyszył tym świętom i nadawał im magii. Ale nie wszędzie święta Bożego Narodzenia kojarzą się ze śniegiem. Mieszkańcy Australii spędzają je na plaży – tam wówczas jest pełnia lata. Albo z grzybami i makiem – Francuzi w wigilię jedzą np. ostrygi, a Brytyjczycy, którzy zasiadają do uroczystego posiłku 25 grudnia – pieczonego indyka i świąteczny pudding. O innych związanych z tym dniem zwyczajach w różnych krajach świata przeczytacie Państwo na stronie 16 tego grudniowego, ostatniego w tym roku wydania Kaleidoscope. Z tej okazji cała redakcja magazynu życzy Państwu spokojnych i pięknych świąt oraz oczywiście dużo zdrowia.

Note from editor in chief

Eng

Christmas always takes me back to my childhood and this very special atmosphere of being with my loved ones, enjoying each other's company, decorating the Christmas tree, cooking, looking out for the first star in the sky, hiding presents, making wishes, and singing carols. The happiness of being together and celebrating every element of this unique tradition, which, at least in my family home, has not changed since I can remember. There are always the same dishes and rituals. And this is probably where the strength of this most beautiful holiday lies. And for me, it is also the tastiest holiday of all. I wait for Christmas Eve dishes all year round. Noodles with poppy seed and cabbage with mushrooms never taste as good as on that day. And the only thing I’ve been missing these past few years is the snow that always accompanied these holidays and made them magical. But Christmas is not associated with snow everywhere. Australians spend it on the beach, as it is high summer there. It is not associated with mushrooms and poppy seed everywhere either - the French eat oysters on Christmas Eve, and the British, who sit down to the festive meal on 25 December 25, tuck into roast turkey and Christmas pudding. You can read about other customs related to this day in different countries of the world on page 16 of this issue of Kaleidoscope. Our entire editorial office would like to take this opportunity to wish you a peaceful and beautiful holiday and, of course, the very best of health.

redaktor naczelna | editor in chief Agnieszka Franus

w h at ' s o n

Culture

zagramy? Shall we play?

Skromna dawka alkoholu pozwala otworzyć się na świat. Prawda? Z takiego założenia wychodzi grupa przyjaciół, którzy są przy okazji nauczycielami w liceum. I wszystko byłoby w porządku, gdyby ta skromna dawka stopniowo nie przechodziła w nieco większą, a na koniec nie przysporzyła panom kłopotów. W jednej z głównych ról: Mads Mikkelsen.

Jeśli lubicie filmy sci-fi z przymrużeniem oka, ta komedia jest dla was. Oto przeciętny, ale jednak dość przystojny urzędnik bankowy Guy odkrywa, że jest... drugoplanowym graczem w grze wideo. Guy zrzuca z siebie zbroję szaraczka, postanawia wziąć sprawy w swoje ręce i zostać bohaterem według własnego scenariusza.

A modest dose of alcohol opens you up to the world. Right? A certain group of friends, who also happen to be high school teachers, certainly seem to think so. The only problem is that their “modest dose” gradually creeps up and eventually lands them in all sorts of trouble. Mads Mikkelsen is one of the leading cast.

If you’re partial to tongue-in-cheek sci-fi, then this film is for you. Guy is a run-of-the-mill, albeit handsome enough, bank clerk, who discovers that he's a supporting player in a video game. Guy sheds his everyman armour, decides to take matters into his own hands, and become the main player of his own game.

Na rauszu | Druk, dir. Thomas Vinterberg

Free Guy, dir Shawn Levy

Max Barber is always cooking up something. He’s a film producer by day and a hustler by night. His scams land him in debt to the mafia. The debt grows and time flies. So our cornered conman comes up with an idea. He hires ageing film star Duke Montana, who is renowned for performing his own stunts, and takes out a huge insurance policy on him. All he needs now is an accident on the set. Will his plan work? The cast features such luminaries as Robert De Niro, Morgan Freeman, and Tommy Lee Jones. Cwaniaki z Hollywood | The Comeback Trai, dir. George Gallo

Theatre

Na zdrowie! Cheers!

Producent filmowy Max Barber ciągle coś kręci – albo filmy, albo... no właśnie. Przekręty sprawiają, że jest winny mafii sporo forsy. Dług rośnie, a czas leci. Nasz cwaniaczek wpada zatem na sprytny pomysł. Do nowej, wybitnie niebezpiecznej roli zatrudnia Duke’a Montanę, który słynie z tego, że nie korzysta z pomocy kaskaderów. Duke zostaje wysoko ubezpieczony, a Max musi tylko dopilnować, żeby na planie wydarzył mu się wypadek. Czy przekręt się uda? Na ekranie tacy giganci jak: Robert De Niro, Morgan Freeman, Tommy Lee Jones.

Teatr

Film

niezły przekręt A hell of a scam

jak oni śpiewają! Sing along!

Humor, świetna muzyka i mądre teksty piosenek – oto główne atuty Once, czyli musicalu, który powstał na podstawie filmu Johna Carneya. Dublin – między Dziewczyną (imigrantką z Europy Wschodniej) i Facetem (utalentowanym muzycznie Irlandczykiem) rodzi się uczucie. Czy ma szansę przetrwać? Humour, great music and clever lyrics - these are the main advantages of Once, a musical based on the John Carney film of the same name. Dublin. A feeling is born between a Girl (an immigrant from Eastern Europe) and a Guy (a musically gifted Irishman). Will it last? Once, dir. Wojciech Kępczyński, Teatr Muzyczny Roma | Roma Musical Theater, Warsaw

MUZYKA

Music

uskrzydlone On the wing Kto powiedział, że tylko chłopaki marzą o lataniu? Już w latach 20. ubiegłego wieku Karolina jako pierwsza Polka samodzielnie zasiadła za sterami samolotu, a Basia, Anna i Jadwiga pilotowały najszybsze myśliwce podczas II wojny światowej. Takich opowieści w książce Anny Rudnickiej-Litwinek jest sporo. Historia lotnictwa pokazuje, że kobiety zdobywały niebo na równi z mężczyznami. Sterowały pierwszymi powietrznymi statkami i konstruowały własne skrzydła z drewna. Jednak zawsze było im nieco trudniej, bo oprócz grawitacji musiały pokonać ludzką niechęć. Who said only men dream of flying? As early as the 1920s, Karolina was the first Polish woman to sit behind the controls of a plane, and Basia, Anna and Jadwiga flew the fastest fighters during World War II. There are lots of such stories in this book by Anna Rudnicka-Litwinek. The history of aviation shows that women have also conquered the skies. They flew the first aircraft and constructed their own wooden wings. Yet, it was always a little more difficult for them. Not only did they have to overcome gravity, but also disapproval, discouragement and resentment.

Books

ksiAżki

Dziewczyny na skrzydłach, Anna Rudnicka-Litwinek, Wyd. Znak

smutek i śmiech Sadness and laughter Po siedmiu latach od złotej płyty Matka Syn Bóg Waglewski Fisz Emade powracają z nowym krążkiem. Co serwują? Oczywiście zręcznie wymykają się gatunkom, lawirując między utworami refleksyjnymi i dynamicznymi, radosnymi brzmieniami. Seven years after their gold album Matka Syb Bóg was released, Waglewski Fisz Emade are back with a new album. What’s on the plate this time? They deftly elude genres, intertwining contemplative pieces with dynamic and joyful sounds. Duchy ludzi i zwierząt, Waglewski Fisz Emade, Mystic Production

bo marzenia się spełniają Dreams come true Piękna i wzruszająca opowieść o przyjaźni, wytrwałości i marzeniach. Peter Brown jest samotnym chłopcem, którego rodziców nigdy nie ma w domu. Marzy o tym, żeby mieć do towarzystwa chociaż kota, ale nikt z dorosłych nie chce o tym słyszeć. Aż pewnego pięknego dnia... A beautiful and touching story about dreams. Peter Brown is a lonely boy whose parents are never home. He dreams of having a companion cat. Unfortunately, his parents doesn’t even want to hear about it. Until one day...

lekcja pokory A lesson in humility

zza kulis Behind the scenes

Co łączy wyprawę na biegun północny z ekspedycją na południowy kraniec Ziemi? Marek Kamiński. Oto graficzna opowieść o wyczynie polarnika, który w maju 1995 r. jako pierwszy Polak zdobył biegun północny, a siedem miesięcy później dotarł na południowy.

Kogo na planie filmowym nazywają „Pani Energia”? Kto zakładał płaszcze Roberta De Niro, by być jak bohater Dawno temu w Ameryce? Kto ma cztery mercedesy? Krytyk teatralny Jacek Wakar przepytuje wybitnych polskich aktorów z tajników ich pracy i nie tylko.

What does a trip to the North Pole have in common with an expedition to the southern end of the Earth? Marek Kamiński. Here is a graphic story about a polar explorer who, in May 1995, was the first Pole to reach the northern end of the Earth and the southern one seven months later.

Who’s called “Mrs Energy”? Who wore Robert De Niro's coats to be like the hero of Once Upon a Time in America? Who has four Mercedes cars? Jacek Wakar, a theatre critic, questions outstanding Polish actors about the secrets of their work and more.

Marek Kamiński. Jak zdobyć bieguny Ziemi… w rok, Agata Loth-Ignaciuk, Wyd. Druganoga

Zawód: aktor, Jacek Wakar, Wyd. Czerwone i Czarne

coś o miłości Something about love Kraksa to nie tylko tytuł najnowszego albumu Mikromusic, to też imię psa wokalistki Natalii Grosiak, któremu zadedykowany jest jeden z utworów. A całość znów brzmi jak z lat 60. i 80, znów jest melancholijnie i zabawnie. I jest o miłości. Kraksa is not only the title of the latest album by Mikromusic; it is also the name of singer Natalia Grosiak’s dog, to whom one of the songs is dedicated. Once again, the whole thing sounds like something out of the 60s and 80s. And once again, it's melancholic and entertaining. And it's about love. Kraksa, Mikromusic, Mystic Production

ANDY & MAG

SA LO N O P T YCZN Y

exclusively at Andy&Mag

Plac Dąbrowskiego 2/4, Warszawa, tel. (22) 423 01 86 C.H. Atrium Promenada, ul. Ostrobramska 75c lok. 0.54, Warszawa, tel. 690 088 200 ul. Mokotowska 51/53 (róg ul. Pięknej), Warszawa, tel. (22) 622 15 41 salon@andyandmag.pl | www.andyandmag.pl

ANDY & MAG

SA LO N O P T YCZN Y

ANDY & MAG

SA LO N O P T YCZN Y

exclusively at Andy&Mag

ANDY & MAG

SA LO N O P T YCZN Y

Why?

©credits

T RA V E L

stolica kultury THE capital of culture tekst | by Marianna kucharska

Spacerując między imponująco dostojnymi, monumentalnymi budynkami Wiednia, tym bardziej uświadamiamy sobie, jak ważną rolę w naszym życiu pełnią architektura, sztuka i muzyka. Strolling among the impressively dignified, monumental buildings of Vienna really brings home the importance of architecture, art and music in our lives.

3. Spalarnia śmieci upiększona przez austriackiego artystę Friedensreicha Hundertwassera. Waste incineration plant decorated by Austrian artist Friedensreich Hundertwasser.

1 1. Kopuła Domu Secesji, który powstał z inicjatywy młodych artystów (1899 r.).

The dome of the Secession House, which was created on the initiative of young artists (1899).

Dzień w mieście Haydna, Beethovena i Mozarta zaczynam od śniadania w Café Central – miejsca z ponad 140-letnią tradycją. Monumentalne wnętrze, które nie boi się złota, sprawia, że czuję się jak w pałacu. Niegdyś mieściła się tu biblioteka, potem jedna z wiedeńskich kawiarni literackich, gdzie dyskutowano o książkach i omawiano życie społeczno-kulturalne państwa. Większość gości wokoło mnie pije kawę i je słodkie rogaliki, ja zamawiam jajko po wiedeńsku (a jakże!). Wbija się je do szklanki, którą wstawia się do gorącej wody. Po śniadaniu czas na pierwszy spacer – jak niemal każdy, kto tu przybywa, zaczynam go od najbardziej reprezentacyjnego bulwaru Ring strasse, który oplata centrum. Mijam olbrzymie budynki ratusza, parlamentu, uniwersytetu, wreszcie Burgtheater (Teatr Zamkowy) z 1741 r., które dziś są chlubą miasta. Zaglądam do Muzeum Historii Sztuki, które kusi obrazami Velázqueza i Vermeera oraz do Muzeum Historii Naturalnej, gdzie swoje honorowe miejsce ma najsłynniejsza bodaj prehistoryczna rzeźba Wenus z Willendorfu. Mierząca nieco ponad 11 cm figurka z kamienia kredowego ma blisko 27 tys. lat, ale wciąż wygląda naprawdę zmysłowo. Przechodzę na drugą stronę bulwaru – vis-à-vis muzeum stoi bliźniaczy, zaprojektowany też w stylu włoskiego renesansu budynek Muzeum Historii Sztuki – wśród dzieł Rubensa, Caravaggia czy Rembrandta spędzam resztę popołudnia. A wieczorem kończę bieg na najdłużej ulicy handlowej Wiednia – Mariahilfer Strasse. I znikam w butikach. PL

2 2. Sznycel po wiedeńsku, czyli cielęcina panierowana w bułce tartej, to potrawa narodowa w Austrii. Wiener schnitzel: veal coated with breadcrumbs, is a national dish of Austria. 4. Kawiarnia w Muzeum Historii Sztuki. Café at the Art History Museum. 4 5

5. W Wiedniu niemal na każdym rogu wypijemy kawę w uroczych kawiarniach. In Vienna, we can drink coffee in charming cafes on almost every corner.

T RA V E L

Why?

1. W Muzeum Historii Naturalnej jest 39 sal z eksponatami z różnych epok. The Natural History Museum has 39 rooms with exhibits from different eras. 2. Dzielnica Muzeów oraz muzeum MUMOK. 2

Museum district and MUMOK museum.

I start my day in the city of Haydn, Beethoven and Mozart with breakfast at the Café Central. The monumental interior that doesn't baulk at gold makes me feel as if I’m in a palace. There used to be a library here, then one of those Viennese literary cafes, where literature and the socio-cultural life of the country were discussed. Most of the guests around me drink coffee and eat sweet croissants. I order a Viennese egg (naturally). After breakfast, it's time for a walk. I start with the city's most imposing boulevard, the Ringstrasse. I pass the enormous edifices of the town hall, the houses of parliament, the university, and finally the Burgtheater (Castle Theatre), built in 1741. These buildings are the pride of the city. I visit the Museum of Art History, which boasts paintings by Velázquez and Vermeer, and the Natural History Museum, where the most famous prehistoric sculpture of Venus of Willendorf occupies pride of place. Measuring just over 11 cm, this chalk stone figurine is nearly 27,000 years old, but has lost none of its sensuality. I cross to the other side of the boulevard - opposite the museum stands the Museum of Art History. This is a “twin building”, also designed in the Italian Renaissance style. I spend the rest of the afternoon among the works of Rubens, Caravaggio and Rembrandt. And in the evening, I conclude my day with a visit to the longest shopping street in Vienna - Mariahilfer Strasse. And I disappear in the boutiques.

eng

4 4. Kawa po wiedeńsku, czyli połączenie mocnej kawy z czekoladą oraz dodatkiem bitej śmietany. Vienna coffee, a combination of strong coffee with chocolate and whipped cream. 5. Do słynnej Café Central warto zajrzeć chociaż na chwilę. It's worth visiting the famous Café Central even for a short while. 5

3. Hofburg to wiedeńska rezydencja władców Austrii od XIII w., poczynając od Rudolfa I Habsburga aż do 1918 r. (czasy panowania Karola I). Hofburg is the Viennese residence of Austrian rulers from the 13th century, beginning with Rudolf I of Habsburg, until 1918 (the reign of Charles I).

Połączenia Connections

WAW–VIE–WAW Więcej informacji na More information on

lot.com

t r a v e lt r a v eJourney l ofJourney a lifetime of a lifetime

Święta dookoła świata

Christmas around the World tekst | by Magdalena Rudzka

Świąteczna atmosfera w parku Liseberg w Göteborgu. Festive atmosphere in the Liseberg Park in Gotebog.

Święta Bożego Narodzenia obchodzone są co roku przez prawie 2,5 mld ludzi, od Meksyku po Japonię, od Islandii po Nową Zelandię. Nic więc dziwnego, że świąteczne zwyczaje to prawdziwa skarbnica rozmaitości. Tradycje chrześcijańskie płynnie mieszają się z lokalnym folklorem, tworząc w każdym kraju unikalny zestaw. Christmas is celebrated by nearly 2.5 billion people every year, from Mexico to Japan, from Iceland to New Zealand. No wonder then that holiday customs are a veritable treasure trove of variety. Christian traditions blend seamlessly with local folklore to create a unique combination in each country.

S PL

Szwecja: wigilia z Disneyem

Podobnie jak dla Polaków i dla Szwedów najważniejszym dniem świąt jest Wigilia. Prezentów nie roznosi tu św. Mikołaj, tylko Jultomten – krasnal gnom, postać ze szwedzkiego folkloru. Jul, czyli szwedzkie określenie świąt, jest słowem pochodzącym z języka staronordyjskiego, sięgającym czasów przedchrześcijańskich. Wigilijna wieczerza nie jest tu postna i składa się z trzech zestawów dań. W pierwszym królują ryby: różne rodzaje śledzi i np. gravlax z łososia. W drugim podaje się zimne mięsa: świąteczną szynkę, wieprzową kiełbasę, pasztet. Trzecie je się na ciepło – są to np. słynne szwedzkie klopsiki. Mamy jeszcze jedną wspólną świąteczną cechę ze Szwedami: oni również lubią wziąć wolne w tym czasie. Niektóre szkoły kończą lekcje już 17 grudnia. W pracy Szwedzi biorą wolne ok. 20 grudnia. Nawet 50 proc. populacji ogląda w Wigilię w telewizji świąteczną kreskówkę Disneya From all of us to all of you z 1959 r. nadawaną niezmiennie od kilkudziesięciu lat, zawsze o godz. 15.

ENG

Sweden: Christmas Eve with Disney

As it is in Poland, Christmas Eve is the most important day of the holiday season in Sweden. Gifts are not delivered here by St. Nicholas, but by Jultomten – a gnomish figure from Swedish folklore. "Jul", the Swedish term for Christmas, is a very old word, derived from the Old Norse language, dating back to pre-Christian times. Christmas supper consists of three courses and is not meatless. The first is a fish dish, e.g. different types of herring or salmon (e.g. gravlax). Cold meat is served for the second course, e.g. festive ham, pork sausage, and paté. The third is eaten warm, e.g. Swedish meatloaves. We have another Christmas tradition in common with the Swedes - they also like to take a few days off. Some schools finish classes on 17 December and workplaces shut down around 20 December. Up to 50% of the population watch Disney's 1959 Christmas cartoon "From All of Us to All of You" on Christmas Eve. This has been broadcast at 3 p.m. every year for decades.

The USA: short celebration The US holiday season begins in a secular way with “Black Friday”. This is the third Friday of November and

t r av e l

Journey of a lifetime

2 3

USA: krótkie świętowanie Można przyjąć, że czas świąteczny w Stanach zaczyna się świecko, w trzeci piątek listopada, czyli dzień po Święcie Dziękczynienia. Przypada wtedy Black Friday: dzień sklepowych okazji, przeważnie najlepszych w roku. Od tego momentu zaczyna się prawdziwy szał na świąteczne ozdoby: zarówno w miastach, jak i domach pojawiają się małe i duże choinki, mnóstwo światełek i dmuchane świąteczne postacie. Witryny sklepowe, np. na Piątej Alei w Nowym Jorku, przypominają dzieła sztuki. Choinkę Amerykanie ubierają nawet miesiąc przed świętami, za to rozbierają – zaraz po. Bardzo popularne jest wysyłanie bliskim kartek świątecznych. Podobnie jak w reszcie krajów anglosaskich Wigilia w USA jest raczej dniem świątecznych imprez w pracy, robienia ostatnich zakupów. Wieczorem umieszcza się prezenty pod choinką. Rozpakowywanie odbywa się następnego dnia, podobnie jak uroczysty rodzinny obiad. 26 grudnia to tutaj już zwykły dzień pracy.

Filipiny: siła różnorodności Są azjatyckim wyjątkiem – ponad 90 proc. ze stumilionowej populacji to chrześcijanie, dominuje tu katolicyzm. Sezon świąteczny trwa wyjątkowo długo, pierwsze kolędy można usłyszeć

it kicks off the Christmas shopping season. This is when Christmas decorations really come into their own. Christmas trees of all shapes and sizes, lots of lights, and inflatable Christmas characters appear in the streets and outside private homes. Shop windows, such as those on Fifth Avenue, New York City, resemble works of art. Americans decorate their Christmas trees a month before Christmas, but they take them down right after the holiday. As in the rest of the English-speaking world, Christmas Eve in the USA is more like a day of festive events at work, of some last-minute shopping, etc. In the evening, presents are placed under the Christmas tree. Unpacking takes place the next day, as does the family dinner. 26 December is a normal working day here.

The Philippines: the power of diversity The Philippines are something of an exception in Asia over 90 per cent of the 100+ million population are Christians. The festive season is extremely long; the first carols can be heard on the radio in September. This is also when festive decorations appear - streets, houses and shops are decorated with star-shaped “parol” lanterns. Schools, villages and other communities hold “best parol” competitions. The shape refers to the star of Bethlehem. Many ethnic groups live in

1. Udekorowana Piąta Aleja w Nowym Jorku. Decorated Fifth Avenue in New York City. 2. Sklepowe wystawy w USA to w okresie świątecznym dzieła sztuki. Shop displays in the US are works of art during the holiday season. 3. Amerykanie uwielbiają dekorować swoje domy – na zdjęciu: Kalifornia. Americans love to decorate their homes - in the photo: California.

the Philippines so traditions are not homogeneous. One thing they do have in common, however, is an evening Christmas Eve mass called "Simbang Gabi" - the equivalent of our shepherdess. Around midnight, people sit down for Christmas Eve supper. On Christmas Day, visits to close and distant relatives are made. The oldest members take precedence.

1. Na Filipinach nawet maleńkie wioski nie zapominają o świątecznych dekoracjach. Even tiny villages in the Philippines do not forget about Christmas decorations. 2. Latarnie parol mają zwykle kształt gwiazdy, ale Filipińczycy bywają bardziej pomysłowi. "Parol" lanterns are usually star-shaped,but Filipinos tend to be more creative. 3. Studenci uniwersytetu w Quezon co roku organizują świąteczną paradę z latarniami. Students at the University of Quezon organize a Christmas parade with lanterns every year.

w radiu już we wrześniu. Wtedy też pojawiają się świąteczne dekoracje – ulice, domy i sklepy zostają ozdobione latarniami „parol” w kształcie gwiazdy. Szkoły, wioski i inne wspólnoty organizują konkursy na najlepszą latarnię. Kształt ma nawiązywać do gwiazdy betlejemskiej. Na Filipinach mówi się dziewiętnastoma językami, żyje tu wiele grup etnicznych, więc i tradycje nie są jednorodne. Punkt wspólny to m.in. wieczorna wigilijna msza Simbang Gabi – odpowiednik naszej pasterki. Około północy zasiada się do wigilijnej wieczerzy. W dzień Bożego Narodzenia odwiedza się bliższą i dalszą rodzinę, ze szczególnym uwzględnieniem jej najstarszych członków.

Australia: św. Mikołaj w szortach Święta na antypodach są niezwykłe choćby z tego powodu, że w grudniu trwa tam lato. Dni wolne od pracy i szkoły sprawiają, że zapełniają się plaże

Australia: santa in shorts The Christmas season in the Antipodes is unusual, and not least because it is high summer in December. During the school holiday period, the beaches are packed and a holiday atmosphere fills the air. "Carols by Candlelight " is a tradition that has prevailed for almost 100 years. Singing together sometimes turns into open -air concerts. Songs from Michael Bublé’s “Christmas” album are played to death on the radio. Santa Claus tends to be dressed for the season, i.e. wearing shorts and travelling in a sleigh pulled by kangaroos. Christmas dinner falls on 25 December, with roast turkey, ham and, very often, Pavlova (a meringue dessert). This is also when presents are opened, having been placed under the Christmas tree on Christmas Eve. Australians rarely spend this time in front of the TV - they prefer to enjoy the summer weather outside. Family barbecues are held at Bondi Beach, Sydney, and you can meet Santa on a surfboard.

t r av e l

i panuje iście wakacyjna atmosfera. W wigilijny wieczór śpiewa się kolędy – to candlelight carols, tradycja panująca od prawie 100 lat. Wspólne śpiewanie czasem przeradza się w prawdziwe koncerty pod gołym niebem. W radio co roku szczyty popularności osiąga piosenka Christmas Michaela Bublé. Święty Mikołaj bywa przedstawiany adekwatnie do pory roku: w szortach i zaprzęgu ciągniętym przez kangury. Świąteczna wieczerza przypada 25 grudnia, na stołach goszczą pieczony indyk, szynka i bardzo często bezowy deser Pawłowa. Wtedy też otwiera się prezenty umieszczone pod choinką w Wigilię. Australijczycy rzadko spędzają ten czas przed telewizorem – wolą cieszyć się latem na zewnątrz. Na Bondi Beach w Sydney urządza się rodzinne grille i można spotkać Mikołaja na desce surfingowej.

Wielka Brytania: bez wigilii Sezon świąteczny startuje tu na początku listopada. Popularne są okazałe dekoracje świąteczne w miastach – najsłynniejsze i najbardziej wystawne są te świetlne z londyńskiej Oxford Street. Ich włączenie co roku obserwują tysiące ludzi. W grudniu w wielu szkołach dzieci uczestniczą w bożonarodzeniowych przedstawieniach. Prezenty tradycyjnie umieszcza się w skarpetach wieszanych przy dziecięcych łóżkach lub na kominkach w Wigilię. Rozpakowuje się je dopiero następnego dnia rano. Jedyny wyjątek stanowi rodzina królewska – tu jedno i drugie odbywa się 24 grudnia. Przynosi je Father Christmas – postać z angielskiego folkloru, wprawdzie dziś utożsamiana ze Świętym Miko łajem (Santa Claus w tradycji anglosaskiej), ale obecna w lokalnej tradycji znacznie dłużej. Uroczysty posiłek je się 25 grudnia, w porze obiadowej lub wczesnym wieczorem. Na stołach goszczą pieczony indyk i świąteczny pudding.

Journey of a lifetime

United Kingdom: NO christmas eve The holiday season starts here at the beginning of November. Sumptuous Christmas decorations adorn the cities, the most famous and lavish being the lighting decorations in Oxford Street in London. In December, children participate in Christmas performances in many schools. Gifts are traditionally placed in socks, which are hung by children's beds or on fireplaces on Christmas Eve. They are not unpacked until the next morning. The only exception is the royal family who unpack their gifts on 24 December. Presents are brought by "Father Christmas", an English folkloric figure. Today identified with Santa, he’s been present in the local tradition for much longer. A festive meal is eaten at lunchtime or in the early evening of 25 December.

1. Wigilia na Bondi Beach w Sydney. Christmas Eve at Bondi Beach in Sydney. 2. Bożonarodzeniowe akcenty widać na australijskich ulicach już w listopadzie. Christmas accents can be seen on Australian streets already in November.

Niemcy: uwaga na Krampusa! Pierwsze jaskółki niemieckich świąt to pierniczki lebkuchen pojawiające się na półkach sklepowych we wrześniu. Wraz z pierwszą niedzielą adwentu cały kraj zapełnia się świątecznymi dekoracjami i otwierają się jarmarki, z których Niemcy słyną i które w średniowieczu narodziły się właśnie tu. Podobnie jak u nas świętowanie rozpoczyna się w Wigilię wieczorem i trwa przez dwa kolejne dni. Na stołach pojawiają się sałatka ziemniaczana i pieczona gęś z czerwoną kapustą. Zwyczaj ubierania choinek narodził się też w Niemczech – w Alzacji, w XVI w. Dopiero dwa wieki później choinki rozpowszechniły się w Europie. Do Polski przywieźli je niemieccy protestanci w okresie zaborów. Św. Mikołaj ma w Niemczech towarzysza – rogatego demona Krampusa, który karze niegrzeczne

1. Londyński Jubilee Park to popularne miejsce świątecznych spacerów.

Roast turkey and Christmas pudding are served.

Germany: watch out for Krampus! The first signs of German Christmas are Lebkuchen gingerbreads, which appear on store shelves in September. On the first Sunday of Advent, the whole country puts up festive decorations. This is the day that Germany’s famous Christmas markets – which date back to the Middle Ages – open. As in Poland, the celebration begins on Christmas Eve evening and continues for 2 days. Potato salad and a roast goose with red cabbage appear on the tables. The custom of decorating Christmas trees was also born in Germany (in Alsace in the 16th century) and only spread throughout Europe two centuries later. The tradition was brought to Poland by German Protestants during the Partitions. St. Nicholas has a companion in Germany (and Austria

London's Jubilee Park is a popular destination for Christmas walks. 2. Brytyjczycy tłumnie uczestniczą w świątecznych koncertach i przedstawieniach. The British flock Christmas concerts and performances. 3. Lodowisko pod zamkiem Tower zaczyna działać już w połowie listopada. The ice rink in front of the Tower Castle starts operating in mid-November.

dzieci. W dzień zimowego przesilenia (21.12) organizuje się Krampuslauf – parady uliczne z postaciami Krampusa, Mikołaja i aniołów.

Hiszpania: uczta do rana Nochebuena, czyli Wigilia, to początek świętowania. Wspólny posiłek jest ucztą, która trwa nawet do rana. Na stołach nie może zabraknąć ryb i owoców morza, zupy i pieczonej jagnięciny. W wielu domach stawia się – oprócz choinek – szopki ze sceną narodzenia. O północy wielu Hiszpanów uczestniczy w pasterce nazywanej tu Misa del Gallo – czyli „msza koguta”, który miał piać w momencie narodzenia Jezusa. Prezenty otrzymuje się 25 grudnia, ale nie zawsze od Mikołaja – wiele regionów ma swoje własne tradycyjne postaci, jak np. Olentzero w Kraju Basków. W Dniu Niewiniątek, czyli 28 grudnia, Hiszpanie obchodzą coś na kształt zimowego prima aprilis. Tego dnia wszyscy robią sobie psikusy (np. przylepiają papierowe ludziki zwane monigote na plecach), a media podają fałszywe informacje. Czas od 22 grudnia do 6 stycznia jest tu wolny od pracy. 3. Drewniane figurki Tió de Nadal wywodzą się z folkloru katalońskiego. Wooden figurines of Tio de Nadal come from the Catalan folklore. 4. Andaluzyjska Ronda przyozdobiona świątecznymi dekoracjami. Andalusian Ronda decorated with Christmas decorations.

and other Alpine countries) - the horned demon Krampus, who punishes naughty children. On the day of the winter solstice (21/12), Krampuslauf is held - street parades with figures of Krampus, Nicholas and angels.

1. Pierwsze niemieckie jarmarki świąteczne działały już w średniowieczu. Na zdjęciu: Frankfurt.

Spain: feast until morning

The first German Christmas markets were already operating in the Middle Ages. In the photo: Frankfurt.

Nochebuena, or Christmas Eve, is the beginning of the celebration in Spain. The family meal is a feast that can last until morning. There is no shortage of fish and seafood, hot soup and roast lamb. Many homes have cribs with nativity scenes as well as Christmas trees. Many Spaniards go to midnight mass, which they call Misa del Gallo (rooster mass), after the rooster believed to have crowed at the time of Jesus' birth. Gifts are delivered on 25 December, but not always by Santa Claus; many regions have their own traditional characters, e.g. Olentzero in the Basque Country. On the Day of the Innocents (28 December), Spaniards celebrate something of a winter April Fools’ Day, where everyone plays pranks on each other (e.g. by sticking paper men called "monigotes" on each other's backs), and the media provide false information. Businesses shut down from 22 December to 6 January. 3

2. Parada Krampuslauf w Monachium. "Krampuslauf" parade in Munich.

May the 2021 be full of light! Hope to see you soon in Poznan! Investor Relations Department City of Poznan, Poland inwestor@um.poznan.pl

The tenement house "Żelazko" with the award of the Mayor of the City of Poznań "Quadro Award" for the best architectural implementation in Poznań in 2020.

Why?

©credits

T RA V E L

Budowę Arco della Pace (Łuk Pokoju) rozpoczęto w 1807 r., kiedy miasto znajdowało się pod rządami Napoleona. Construction of the Arco della Pace (The Arch of Peace) began in 1807, when the city was under Napoleon's rule.

metropolia z klasą CLASSY METROPOLIS tekst | by Agnieszka michalak

Stolica Lombardii i drugie co do wielkości miasto Włoch zachwyca zabytkami najwyższej klasy – pałacami, muzeami czy budynkami sakralnymi. Nie będą zawiedzeni też ci, którzy wolą nieco nowocześniejszą architekturę – bo i tej w Mediolanie nie brakuje. The capital of Lombardy and the second largest city in Italy never fails to impress with its historical palaces, museums and places of worship. But you will not be disappointed if you prefer your architecture a little more on the modern side, as there is no shortage of that in Milan either.

1 1. Galleria Vittorio Emanuele II to świątynia luksusu. Nosi imię pierwszego króla zjednoczonych Włoch.

The Galleria Vittorio Emanuele II is a temple of luxury. It is named after the first king of united Italy.

Mówisz Mediolan, myślisz – moda, AC Milan, La Scala i Piazza del Duomo. I na tym ostatnim punkcie na chwilę się zatrzymajmy. To przy nim stoi najbardziej wystawna gotycka katedra w Europie, o której Mark Twain pisał „Poemat w marmurze”, a Oscar Wilde – „Okropna klapa”. Jedno jest pewne – Duomo chociaż raz w życiu trzeba zobaczyć. Z zewnątrz zdobi ją 2245 (sic!) różnorakich figur. Jej budowę rozpoczął w 1386 r. ówczesny władca Mediolanu Gian Galeazzo Visconti w nadziei, że w ten sposób skłoni niebiosa do obdarzenia go męskim potomkiem. Ukończono ją ponad 400 lat później na rozkaz Napoleona, w 1809 r. Wewnątrz zwróćcie uwagą na witraże z XV w. i siedmioramienny kandelabr z brązu, czyli arcydzieło średniowiecznego złotnictwa. Na południe od katedry wznosi się pałac królewski Palazzo Reale, ale my idziemy na północ – wprost do klejnotu belle époque ze szkła i żelaza, czyli Gallerii Vittorio Emanuele (1865 r.). Można tu nie tylko zajrzeć do butików Gucci czy Prady, ale też napić się prawdziwej włoskiej kawy. Stąd o krok do wspomnianej La Scali (2,8 tys. miejsc na widowni), czyli najsłynniejszej sceny operowej w Europie. To z myślą o niej powstały Madame Butterfly czy Turandot Pucciniego. To tu pracowali i wciąż pracują najwięksi dyrygenci świata. Skoro o artystach mowa – tych zapewne spotkamy w pobliskiej dzielnicy Brera. W galerii Pinakoteka Brera oglądamy dzieła Caravaggia, Canaletta czy Belliniego, a w Barze Brera jemy makaron z truflami, który smakuje tu jak nigdzie indziej. PL

2 2. Polenta z gorgonzolą to włoska potrawa ludowa sporządzana pierwotnie z mąki kasztanowej. Polenta with gorgonzola is an Italian folk dish prepared originally from chestnut flour. 3. Arco della Pace, czyli XIX-wieczny Łuk Pokoju. Arco della Pace - the 19th-century Arch of Peace. 4 5

4. Wzdłuż kanału Naviglio Grande usytuowane są knajpki, restauracje, ale też galerie sztuki. Bars, restaurants and art galleries along the Naviglio Grande canal. 5. W Palazzo di Brera – budynku, którego historia sięga I poł. XIII w., mieści się muzeum Pinakoteka Brera. Palazzo di Brera - a building dating back to the first half of the 13th century houses the Pinakoteka Brera museum.

T RA V E L

Why?

1 2

1. Piazza del Duomo to serce Mediolanu.

5. Panettone to mediolańska babka. Je się ją w okresie Bożego Narodzenia i Nowego Roku. Panettone is a Milanese pound cake. It is eaten during the Christmas period and the New Year. 5

6 6. Po artystycznej dzielnicy Brera można się włóczyć godzinami, odwiedzając galerie, butiki i kawiarnie. You can wander through the artistic district of Brera for hours, visiting galleries, boutiques and cafes.

4 3

Milan conjures up images of fashion, A.C. Mieng lan, La Scala and Piazza del Duomo. Let's pause on this point for a moment. The most sumptuous gothic cathedral in Europe stands here in Milan. Mark Twain described it as "a poem wrought in marble" and Oscar Wilde as "an awful failure". One thing is certain - you have to see the Duomo at least once in your lifetime. The exterior is decorated with 2,245 various figures. Construction began in 1386 at the behest of the Duke of Milan, Gian Galeazzo Visconti, in the hope that the heavens would reward him with a male heir. It finally completed in 1809, by order of Napoleon. Once inside, be sure to take a look at the 15th-century stained glass windows and the seven-branched bronze candelabrum, a masterpiece of medieval goldsmithery. To the south of the cathedral rises the Palazzo Reale (Royal Palace), but let’s head north - to the jewel of the belle epoque, viz. the iron-and-glass Galleria Vittorio Emanuelle II (1865). Not only can you visit the Gucci and Prada boutiques here, but you can also drink real Italian coffee. From here, it's stone's throw to the aforementioned La Scala (which can seat 2,800), the most famous opera house in Europe. It was with this venue in mind that Puccini wrote Madame Butterfly and Turandot. The greatest conductors in the world have all worked here. Speaking of artists – you might run into a few in the nearby Brera district. The Pinacoteca di Brera (Brera Art Gallery) boasts works by Caravaggio, Canaletto and Bellini, and the Brera bar serves pasta with truffles that tastes like nothing else.

2 i 3. Budynek słynnej opery stoi przy Piazza della Scala.

Piazza del Duomo is the heart of Milan.

The famous opera house is located in Piazza della Scala. 4. Nowoczesne wieże mieszkalne Bosco Verticale są dziś ozdobą dzielnicy Porta Nuova. Today, the modern Bosco Verticale residential towers add beauty to Porta Nuova district.

Połączenia Connections

WAW–MXP–WAW Więcej informacji na More information on

lot.com

www.national–geographic.pl

36 MIEJSC W EUROPIE, KTÓRE WARTO ZOBACZYĆ CHOĆ RAZ W ŻYCIU

Zamów magazyn na #czytajwdomu

natgeopl

Darmowa dostawa do domu!

MY P MY PO OLA AND ND

Wrocław

WSPANIAŁA SIÓDEMKA The magnificent seven tekst | by Magdalena rudzka

Wenecja Północy, Europejska Stolica Kultury, miasto noblistów, mostów i krasnali – Wrocław można definiować na wiele sposobów. Jedno jest pewne: nie da się w nim znudzić. The Venice of the North, the European Capital of Culture, the city of Noble prize winners, bridges and dwarfs – Wroclaw can be read in many ways. One thing is for certain: you can’t get bored here.

Trzy z 25 miejskich wysp: SĹ&#x201A;odowa, Tamka i Piasek, widziane w lotu ptaka. Three of the 25 city's islands: Slodowa, Tamka and Piasek, shown from a bird's eye view.

MY POLAND

Wrocław

Modernizm w pełnej krasie

Co sprawia, że widowiskowo-sportowa Hala Stulecia jest obiektem westchnień inżynierów i została wpisana na listę UNESCO? Przede wszystkim ten olbrzymi obiekt wybudowano ponad sto lat temu, między 1911 a 1913 rokiem. Po drugie, w momencie powstania była największą żelbetową konstrukcją na świecie – jej kopuła ma 67 m średnicy. Po trzecie, jest wybitnym modernistycznym budynkiem, nie tylko funkcjonalnym, ale i pięknym. To nie koniec: w Hali zainstalowane były gigantyczne organy, wówczas największy instrument muzyczny świata. Dziś, częściowo zachowane, grają we wrocławskiej archikatedrze. Wpływ Hali na Wrocław trudno przecenić, jest obiektem wrośniętym w miasto i na wskroś użytecznym – odbywają się w niej setki rozmaitych imprez rocznie. Jej otoczenie, z ogromną pergolą, ogrodem japońskim, multimedialną fontanną, tętni życiem przez cały rok. PL

2 Hala Stulecia jest na liście światowego dziedzictwa UNESCO od 2006 r. The Centennial Hall has been on the UNESCO World Heritage List since 2006.

wizytówka miasta „Pokaż mi swój rynek, a powiem ci, jak ważnym miastem jesteś” – takie pytanie mogliby zadawać miastom historycy. W przypadku Wrocławia odpowiedź jest prosta: mamy do czynienia z jednym z największych średniowiecznych rynków w Europie. Przedrostka „naj” trzeba użyć jeszcze co najmniej dwa razy: na Rynku stoi największy ratusz w kraju, a w jego piwnicach działa jeden z najstarszych lokali gastronomicznych Europy

eng

MODERNISM IN ALL ITS GLORY What makes this entertainment and sports hall an engineering marvel and why is it a UNESCO World Heritage Site? First, this large construction was built between 1911 and 1913. Second, at the time, it was the largest reinforced concrete structure in the world – the dome has a diameter of 67 metres. Third, it’s an outstanding modernist building that is not only beautiful, but also functional. Fourth, a gigantic organ was installed in the hall. At the time, it was the largest musical instrument in the world. It has been partially preserved and is still played in Wroclaw Cathedral. The Hall is deeply rooted in the city, and hosts hundreds of events of all kinds every year. Its surroundings, which include a giant arbour, a Japanese garden, and a multimedia fountain, are bustling with life all year round.

eng

The CITY'S SHOWCASE Wroclaw has one of the largest medieval market squares in Europe. The superlative needs to be used at least twice. The market square has the biggest town hall in the country, and its basement houses one of the oldest restaurants in Europe – Piwnica Swidnic-

ka. The restaurant had been operating continuously for 745 years, but after being temporarily closed in 2018, the meter had to be “reset”. The Late Gothic town hall is one of very few secular buildings in this style. During mass events, e.g. New Year’s Eve celebrations, up to 200,000 people descend on the place. The city has been holding Christmas fairs for over 10 years. Trams passed through the square until 1978. The only modern building here is the head office of WBK bank, which was built in the 1930’s.

– Piwnica Świdnicka. Restauracja działała nieprzerwanie przez 745 lat, niestety w 2018 r. ten rekord został „zresetowany”, bo na jakiś czas ją zamknięto. Późnogotycki ratusz to jedna z niewielu świeckich budowli w tym stylu. W czasie wielkich miejskich imprez, np. w noc sylwestrową, Rynek odwiedza nawet 200 tys. osób. Już od ponad 10 lat miasto organizuje tu bożonarodzeniowy jarmark. Do 1978 r. po Rynku jeździły tramwaje. Jedynym nowoczesnym budynkiem jest tu gmach banku WBK z lat 30.

UNUSUAL INHABITANTS They are not to everyone’s taste, but the hundreds of tiny dwarf figurines in all sorts of garb, postures, and situations are one of the symbols of Wroclaw. The first was placed in Swidnicka St. in 2001 to commemorate the anti-communist movement, the Orange Alternative, which often used the motif of a dwarf. Gradually, in agreement with the city authorities, dwarfs were placed in different places

Północna pierzeja ogromnego wrocławskiego Rynku. The northern frontage of the huge Wroclaw Market Square.

nietypowi mieszkańcy Nie wszyscy je lubią, nie wszyscy doceniają, ale kilkaset małych figurek przedstawiających krasnale w różnych pozach, strojach i sytuacjach to już jeden z symboli Wrocławia. Pierwszy stanął na ul. Świdnickiej w 2001 r. jako upamiętnienie antykomunistycznego ruchu Pomarańczowa Alternatywa, często posługującego się motywem krasnala. Stopniowo, w porozumieniu z władzami miasta, figury skrzatów zaczęły pojawiać się w różnych miejscach i z różnych okazji. Nową tradycję pod-

Większość z kilkuset rzeźb krasnali znajduje się na Starym Mieście. Most of the several hundred sculptures of dwarfs are located in the Old Town.

MY POLAND

chwyciły też firmy, a nawet osoby prywatne. Dziś krasnala może postawić każdy, oficjalny miejski portal turystyczny VisitWroclaw.eu podaje nawet kontakty do lokalnych rzeźbiarzy. Powstały mapy krasnali, aplikacja na telefon, organizowane są wycieczki ich śladem. Ale tak naprawdę wystarczy tylko uważnie się rozglądać. W tym momencie interaktywna mapa wrocławskich krasnali wskazuje, że jest ich 381. Widok skupionych turystów spacerujących po mieście ze wzrokiem wbitym w ziemię nikogo już nie dziwi.

Hydropolis, czyli wszystko, czego nie wiecie o wodzie

Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji raczej nie kojarzy się z interesującym spędzaniem czasu. A jednak to właśnie ten urząd, we Wrocławiu, powołał do życia jedno z najbardziej niezwykłych muzeów, i to nie tylko w kraju. W nieużywanym zabytkowym podziemnym zbiorniku wody otwarto Centrum Edukacji Ekologicznej „Hydropolis”. Można tu dowiedzieć się wszystkiego o roli wody na naszej planecie: od prądów oceanicznych, przez chmury, po organizm człowieka. Nie jest to zwykła wystawa – wykorzystano na niej chyba każde możliwe medium: 360-stopniowy ekran, replikę batyskafu w skali 1:1, gry, multimedialną makietę Nilu, instalację przedstawiającą rekina i 1,5 tys. tuńczyków, imitację burzy śnieżnej. To prawdziwa eksplozja wyobraźni, zarówno ze strony projektantów, jak i zwiedzających. Lista nagród i wyróżnień zdobytych przez Hydropolis ciągle rośnie. Brawa dla wrocławskich wodociągów!

Wrocław

around the city and on different occasions. This tradition was picked up by companies and even private individuals. Today, anyone can have a dwarf placed somewhere; the official city tourist portal “visitwroclaw” even provides contacts to local sculptors. There are maps locating the dwarves, a smartphone app, and trips around the places where the dwarves stand. Actually, you only need to keep your eyes open. The interactive dwarf map currently shows 381 of them. The sight of focused tourists walking around the city with their eyes fixed on the ground no longer surprises anyone.

Hydropolis – EVERYTHING YOU DON'T KNOW ABOUT WATER The Municipal Water and Sewage Company is not the first thing that springs to mind when we think of leisure. And yet this institution is responsible for one of the most extraordinary museums you will find anywhere. The Hydropolis Centre for Ecological Education was opened in a disused underground reservoir. You can learn everything there is to know about the role of water on our planet, from ocean currents, through clouds to the human body. The exhibition is about as unconventional as you can get. Every imaginable medium has been used – a 360-degree screen, a 1:1 scale replica of a bathyscaph, games, a multimedia model of the Nile River, an installation of a shark and 1500 tuna fish, and a simulation of a blizzard. The designers have let their imaginations run wild and so can the visitors. And Hydropolis is piling up a growing list of awards. Strzelista wieża kolegiaty św. Krzyża na Ostrowie Tumskim i widok na archikatedrę. The soaring tower of the Collegiate Church of St. Cross in Ostrow Tumski and a view of the Cathedral.

Most Grunwaldzki, most Tumski i czerwony most Piaskowy to tylko mała cząstka z ogromnej liczby wrocławskich przepraw.

According to various pre-war and current estimates, there are between 118 and 300 bridges and footbridges in Wroclaw. It’s one of the cities vying for the title of the Venice of the North, the others being Amsterdam, Saint Petersburg and Stockholm. Such a mind -blowing number of bridges is necessitated by the 25 or so islands within the city limits, and of the Oder River cutting through them, together with its several tributaries and artificial canals. On top of that, the city moat, a remnant of the 17th-century fortifications, is still full. Wroclaw is literally sliced and diced by water. The city’s bridges are not only practical, but are also engineering and architectural marvels. The Zwierzyniecki Bridge, built in 1901, is a beautiful steel structure, which calls the Eiffel Tower to mind. The hanging Grunwaldzki Bridge is somewhat reminiscent of the famous Szechenyi Chain Bridge. And the picturesque Tumski Bridge, full of love padlocks, is one of the most frequently photographed places in Wroclaw.

The Grunwaldzki Bridge, the Tumski Bridge and the red Piaskowy Bridge are just a small part of the huge number of Wroclaw crossings.

jak dzieła sztuki Według przedwojennych i obecnych szacunków we Wrocławiu jest od 118 do 300 mostów i kładek. Jest on jednym z miast nazywanych Wenecją Północy, obok Amsterdamu, Petersburga czy Sztokholmu. Tak zawrotna liczba mostów wynika z obecności ok. 25 wysp w granicach miasta oraz oczywiście przepływającej przez nie Odry, wraz z kilkoma jej dopływami i przekopanymi sztucznie kanałami. Również fosa miejska, pozostałość po XVII-wiecznych fortyfikacjach, nadal jest pełna. Wrocław jest dosłownie pocięty wodą. Miejskie mosty są nie tylko praktyczne, wiele z nich to prawdziwe dzieła sztuki inżynierskiej i architektonicznej. Most Zwierzyniecki z 1901 r. to piękna stalowa konstrukcja przywodząca na myśl wieżę Eiffla. Wiszący most Grunwaldzki przypomina nieco słynny Széchenyi w Budapeszcie. A malowniczy most Tumski, pełen kłódek zakochanych, to jedno z najczęściej fotografowanych miejsc Wrocławia.

Ostrów znaczy wyspa ...i ten Tumski jest jedną z wielu we Wrocławiu. Miejsce jest kolebką miasta – jego najstarsza część to obowiązkowy punkt programu dla każ-

like works of art

Ostrow means island Ostrow means “island” – and Ostrow Tumski is one of many islands in the city. This place is the cradle of the city and a must-see for anyone who visits Wroclaw. The soaring towers of St. John’s Cathedral are visible from afar. And no wonder - they are almost 100 metres high. Ostrow has been inhabited since at least the 10th century. The first Piast stronghold stood here. History buffs will be rewarded with a well-preserved Romanesque building – the church of St. Giles, which dates back to the 13th century. Ostrow Tumski is an extremely charming, low-key neighbourhood, where time flows a bit slower. Until last year, the Tumski Bridge was lit with antique gas lamps. The lamps were replaced with modern (and much safer) lighting after heated discussions among the residents. However, there are still 99 unique gas lamps in the streets of the island, and a lamplighter lights them and puts them out every day.

Wrocław

Instalacja z rekinem i stadem tuńczyków w Hydropolis. The installation of a shark and 1500 tuna fish at Hydropolis.

dego, kto odwiedza Wrocław. Strzeliste wieże archikatedry św. Jana widoczne są daleko z głębi miasta. Nic dziwnego, mają prawie 100 m wysokości. Ostrów jest zamieszkany przynajmniej od X w., stał tu gród pierwszych Piastów. Miłośnicy historii docenią świetnie zachowaną budowlę romańską – pochodzący z XIII w. kościół św. Idziego. Dziś Ostrów Tumski jest niezwykle urokliwą i fotogeniczną kameralną okolicą, gdzie czas płynie jakby trochę wolniej. Jeszcze w zeszłym roku most Tumski oświetlany był zabytkowymi, gazowymi latarniami. Ich wymiana na nowoczesne, bezpieczniejsze oświetlenie wywołała gorące dyskusje wśród wrocławian. Ale na uliczkach wyspy wciąż działa 99 unikalnych lamp gazowych, codziennie zapalanych i gaszonych przez latarnika.

Aula Leopoldina – spotkajmy się po drugiej stronie lustra Wizyta w sali wykładowej zwykle nie jest atrakcją turystyczną. We Wrocławiu rzecz się ma inaczej. Reprezentacyjna aula Uniwersytetu Wrocławskiego pozwala zrozumieć, co naprawdę znaczy przymiotnik „barokowy”. Wizyta w Auli Leopoldyńskiej jest trochę jak przeniesienie na drugą stronę lustra, do nieco innego świata. Ilość i jakość dekoracji dosłownie zwala się na głowę zwiedzających. Freski, stiuki, rzeźby, obrazy w złoconych ramach, kartusze, kolumny każą się zastanowić, czy w ogóle można się tu skupić na nauce. Ukończona w 1732 r. sala przetrwała nienaruszona obie wojny, poddawana tylko koniecznej konserwacji. Dziś służy uczelni przede wszystkim jako miejsce najważniejszych uroczystości.

Aula Leopoldinum - through the looking glass A lecture hall is not everyone’s idea of a typical tourist attraction. But Wroclaw is not a typical place. The monumental hall of the University of Wroclaw is the very essence of baroque. A visit to the Aula Leopodium is a bit like passing through the looking glass. The richness and abundance of the ornamentation gives you the impression that they are falling down on you. With all the frescoes, stuccoes, sculptures, paintings in gilded frames and columns, you have to wonder how anybody could ever concentrate on studying here. The hall, completed in 1732, survived both wars intact. Only necessary maintenance has been carried out. Today it primarily serves as a place where the University holds its most important ceremonial events.

W Auli Leopoldyńskiej trwa konserwacja – część z malowideł i zdobień odzyskała już dawny blask. In Aula Leopoldina, conservation works are underway some of the paintings and decorations have already regained their former splendor.

MY PO L AND

PODKARPACKIE.EU

M i nYt P er Ov L iAeNwD

Piotr Wrocław Domalewski

chciałem być każdym i WANTED to be everything tekst | by Agnieszka michalak

Dorastał na prowincji w wielodzietnej rodzinie. Najpierw został aktorem, ale porzucił scenę dla reżyserowania. Jego debiutancki film zdobył szereg nagród, a on sam został okrzyknięty jednym z najciekawszych reżyserów młodego pokolenia. Piotr Domalewski. Piotr Domalewski grew up in the country in a large family. He started out as an actor, but soon switched to directing. His debut film won several awards, and he was hailed as a force to be reckoned with among the up-and-coming generation.

Na czym byłeś ostatni raz w kinie? Zdążyłem pójść na Gniazdo z Judem Law. Podobał mi się. Też był o emigracji, czyli jak wiesz, o moim ulubionym temacie ostatnio (śmiech), i życiu w permanentnym kłamstwie. Główny bohater chce być kimś innym, niż jest, i wszystko temu podporządkowuje. Gniazdo ma obok emigracji jeszcze jeden wspólny mianownik z twoją debiutancką Cichą nocą – na koniec obie rodziny mimo wszystko siadają do wspólnego stołu. Ich wspólnota zostaje ocalona. Masz rację – rozumieją, że tak naprawdę mają tylko siebie. Siadają wszyscy razem i czas w tym momencie staje w miejscu. Za chwilę jednak wstaną z krzeseł i „zabawa” zacznie się na nowo. W ostatnim swoim filmie Jak najdalej stąd znów dotykasz tematu emigracji, bo jak mówisz w wywiadach, nie wszystko, co chciałeś o niej powiedzieć, zmieściłeś w Cichej nocy. Dlaczego tak pociąga cię ten temat? Cóż, sam wielokrotnie się nad tym zastanawiałem. Być może dlatego, że też czuję się emigranPL

What did you see last in the cinema? I managed to see The Nest with Jude Law. I liked it. It was about emigration, which has been my favourite topic lately (laughs), and about living in a permanent lie. The main character wants to be someone other than he is and he devotes his entire life to it. The Nest has something else in common with your debut film Silent Night, apart from emigration – the two families eventually sit down at one table. At the end of the day, family unity is saved. You’re right. The two families come to understand that, at the end of the day, they only have each other. They sit down together, and at this moment, time stands still. However, they’re soon going to get up from their chairs and start the game all over again. In your most recent movie, I Never Cry (Jak najdalej stąd), you touch upon the topic of emigration once again, because, as you’ve said in interviews, you weren’t able to say everything you wanted to say about it in Silent Night. Why are you so attracted to this topic? That’s something I’ve often wondered about myself. Perhaps because, I feel like an emigrant from category B Poland to Poland A. I made the leap from the country to

eng

interview

tem z Polski B do Polski A. Wskoczyłem ze wsi do miasta, i to do stolicy. Z przestrzeni skrajnie konserwatywnej do środowiska, które jest bardzo liberalne i otwarte. To moja prywatna emigracja, więc trochę oswajałem ją na planie. Lubię rozkładać na czynniki pierwsze sytuacje, w której bohater nie ma zbyt wielu perspektyw. Zostaje postawiony w pewnym ostatecznym położeniu. A emigracja daje takie pole. Ale pochodzisz przecież z Łomży, zresztą z wielodzietnej rodziny, bo masz cztery siostry i brata. Jak dorasta się w takiej zgrai dzieciaków... Rzeczywiście, do piątego roku życia mieszkałem w Łomży, ale potem wynieśliśmy się z rodziną na wieś. Dorastanie z innymi na tak małej przestrzeni – bo nie mieliśmy dużego mieszkania – na pewno uczy pokory i szacunku do drugiego człowieka. To bywa chorobliwe, że nie umiesz zaznaczyć swojego ja i swojej obecności. Ale trudno o to, kiedy się mieszka w takiej grupie. Czasami czułem się jak na permanentnych koloniach. Taki stan ma oczywiście i dobre, i złe strony. Kiedy jest się dzieckiem – przeważają te dobre, ale kiedy się wchodzi w dorosłość – szala przechyla się w tę drugą stronę. Jestem najstarszy i do 19. roku życia otaczały mnie dzieciaki, zabawki, kaszki, kredki i musiałem w tym wszystkim szukać siebie. Za Cichą noc zdobyłeś cały szereg nagród ze Złotymi Lwami na czele. Rodzeństwo jest dumne? Chyba tak, zresztą każde z nas robi dziś to, co kocha. Rozwija się w swojej dziedzinie. I wiesz, to może wydać się dziwne , ale wszystko, co któremuś z nas się udaje, udaje się nam wszystkim. Reprezentuję grupę. Ponieważ wychowywaliśmy się wspólnie, wspólnie odczuwamy porażki i sukcesy. Piękne… zwłaszcza w dzisiejszych czasach. Nie wiem. Jest jak jest. Pracujesz nad filmem fabularnym o Beacie Kozidrak. Po dwóch psychologiczno-społecznych obrazach ten projekt wydaje się nietypowy. Jakiś czas temu napisałem o Kozidrak sztukę teatralną, którą Magda Miklasz wyreżyserowała na deskach Teatru Współczesnego w Szczecinie. Spektakl okazał się niezłym hitem i zainspirował nas do powiedzenia o pani Beacie coś więcej. Jej życie to kopalnia tematów – od 40 lat popularność tej gwiazdy nie słabnie i przecież nie tylko dlatego, że ma głos jak dzwon. To absolutny fenomen. Dziś piosenkarki pojawiają się na scenie, robią szybkie kariery, fundują serię botoksów na twarz i odpływają nie wiadomo gdzie. A pani Beata trwa – i wciąż niesie na plecach swą popularność. To będzie film biograficzny? Raczej nie. Wciąż z Magdą szukamy odpowiedniej formuły. Na pewno jesteśmy dalecy od tego, by

Piotr Domalewski

Lubię rozkładać na czynniki pierwsze sytuację, w której bohater nie ma zbyt wielu perspektyw. I like to dissect a situation that doesn’t offer my characters too many prospects. the capital city; from an extremely conservative place to an environment which is very liberal and open. This is my private emigration, so what I did was to try and tame it. I like to dissect a situation that doesn’t offer my characters too many prospects. They find themselves in some kind of a no-win scenario. Emigration, though, allows for some kind of scope of action. You come from Lomza, from a large family – you have four sisters and a brother. What was it like growing up among so many kids? I lived in Lomza until I was five years old. Then, the whole family moved to the country. Growing up with so many other people in such a small space teaches humility and respect for others. There’s something abnormal about not being able to make yourself visible. It’s hard when you live among so many people. It sometimes felt like being at an eternal summer camp. That sort of situation has its advantages and disadvantages. When you’re a child, the advantages outweigh the disadvantages, but this is reversed once you grow up. I’m the eldest and I was surrounded by kids, toys, milk porridge and crayons until I was 19, and I had to search for myself in all this.

Zofia Stafiej, czyli odtwórczyni głównej roli w filmie Jak najdalej stąd. Zofia Stafiej, the lead actress in I never cry.

Kadr z debiutanckiego filmu Piotra Domalewskiego Cicha noc. Scene from Piotr Domalewski's debut film, Silent Night.

stworzyć na ekranie siermiężny obraz superbohaterki 1:1 lub kalendarium z życia Beaty Kozidrak. Szukamy opowieści o człowieku, ale patrzymy też nieco szerzej. Zanim zostałeś reżyserem, byłeś docenionym aktorem – zagrałeś w głośnych spektaklach Anny Augustynowicz czy Grzegorza Wiśniewskiego. Jak to się stało, że zdawałeś do szkoły teatralnej? To był niezły splot różnych wydarzeń. Przede wszystkim miałem bardzo wysoki głos, więc trafiłem do chóru, by ktoś ze mną nad tym głosem popracował. Jednak od ówczesnej pani dyrektor chóru usłyszałem, że najlepiej moją emisją głosu zajmą się w kole teatralnym. A tam z kolei padło, że mam predyspozycje aktorskie i mógłbym się kształcić w tym kierunku. Pomyślałem, czemu nie – nauczenie się pięciu tekstów na pamięć to nie kłopot. Wkułem je i mnie przyjęli. Ale była jeszcze jedna zabawna sytuacja: któregoś dnia podczas rozmowy z mamą, zapytany przez nią, kim chciałbym być, odpowiedziałem, że każdym. Ona na to: zostań aktorem. I tak zrobiłem. …a potem reżyserem. Ciągoty do organizowania i kreowania jakiegoś świata miałem już w liceum, gdzie reżyserowałem małe spektakle i akademie szkolne. Ale robiłem

You won several awards for Silent Night, including a Golden Lion. Are your brothers and sisters proud of you? Probably. We’re all doing what we love. We’re all making progress in our chosen fields. You might find this strange, but when one of us succeeds, it’s as if we’ve all succeeded. I’m a representative of a group. We grew up together, and we experience failure and success together. That’s beautiful… especially in today’s world. I don’t know. It is what it is. You’re working on a feature film about Beata Kozidrak. After two psychological and social pictures, this project seems to be something of a departure. Some time ago, I wrote a play about Kozidrak, which Magda Miklarz directed at the Wspolczesny Theater in Szczecin. The show turned out to be a success and inspired us to do something more. Her life is a mine of topics - her popularity has not waned in the slightest in 40 years, and not only because she has such a powerful voice. She’s an absolute phenomenon. These days, singers appear on the music scene, make quick careers, have a series of botox treatments and vanish into thin air. But Beata soldiers on, and is as popular as ever. Is it going to be a biographical film? Probably not. Magda and I are still trying to find the right formula. We're have no intention of creating a crude 1:1 image of a super-heroine or a timeline of Beata Kozi-

to nie z jakichś artystycznych pobudek, zwykle przyświecała mi myśl: ktoś to musi ogarnąć, a ja wiem, jak to zrobić szybko i sprawnie. Tę reżyserię zawsze zatem miałem gdzieś z tyłu głowy. Ale na studia trafiłem w wieku 27 lat. Byłem najstarszy na roku – wcześniej jednak nie byłem na nie gotowy. Warto tam studiować, będąc już ukształtowanym, znać trochę życie, mieć jakieś przemyślenia na temat siebie i innych. I widzieć, co się chce powiedzieć. Tam nie ma czasu na poznawanie świata, tam można się nauczyć sposobów opowiadania o nim. Być może inni szybciej dojrzewają i są gotowi na te studia tuż po maturze. Ja zdecydowanie nie byłem. Swoje zawodowe życie zaczynałeś w teatrze –to superpoligon zarówno dla aktora, jak i reżysera. Czego nauczyli cię Anna Augustynowicz i Grzegorz Wiśniewski? Praca z nimi w ogóle jest przydatna w filmie? Oczywiście. Praca z aktorem to praca z aktorem. Zarówno na planie, jak i w teatralnej sali prób należy wycisnąć z aktora jakieś emocje. Grzegorz z niebywałą precyzją rozpracowuje bohaterów sztuk, do których się zabiera. Nauczył mnie tej wnikliwej pracy nad psychologią postaci. Od Anny wziąłem szacunek do słowa. Dzięki niej zrozumiałem, jak ważny w kreowaniu napięcia, dramaturgii jest rytm dialogu. A ponieważ dla obojga teatr to pasja, zarazili mnie poświęceniem i ofiarnością wobec tego, co robią. Kiedy oglądam twoje filmy, przychodzi mi na myśl kino społecznie zaangażowane, m.in. Kena Loacha. Masz jakichś mistrzów, których z uwagą podglądasz?

W głośnym spektaklu Grzegorza Wiśniewskiego Zmierzch bogów z 2009 r. (Teatr Wybrzeże w Gdańsku) Piotr Domalewski zagrał Martina von Essenbecka. In the famous play by Grzegorz Wiśniewski, The Damned from 2009 (Teatr Wybrzeze in Gdansk) Piotr Domalewski played Martin von Essenbeck.

Piotr Domalewski

drak's life on the silver screen. We’re looking for a story about a human being, but we’re also looking a little wider. Before you took up directing, you were an acclaimed actor – you appeared in famous plays by Anna Augustynowicz and Grzegorz Wiśniewski. What made you decide to go to drama school? It was the culmination of a chain of events. First, I had a high-pitched voice, so I joined a choir, so that someone could help me work on it. However, the choir director told me that a theatre group would be a more appropriate place to take care of my voice emission. And there I was told that I had acting talent and that it might be an idea to take up formal study in this area. I thought: Why not? Learning five texts by heart can’t be that big a deal. And so I did. And I was accepted. But there was one more funny situation: my mother once asked me what I wanted to be. I told her I wanted to be everything. “Then become an actor”, she replied. And so I did. …and then you became a director. Even in secondary school, I had an urge to organize and create a world of some kind. I used to direct short plays and school assemblies. However, I didn’t do it for artistic reasons. I just thought that someone had to do it and I was the one who knew how to get things done quickly and efficiently. So I’ve always had directing at the back of my head. But I didn’t start my studies until I was 27. I was the oldest in my year – but I wasn’t ready earlier. It’s worth studying directing when you already have a shaped personality, when you have a bit of life experience, have some reflections on yourself and on others, and when you know what you want to say. There’s no time to get to know the world; you can only learn various ways to talk about it. Perhaps others mature faster and are ready to study right after their matura exam. I certainly wasn’t.

Piotr domalewski (rocznik 1983) – polski aktor, reżyser i scenarzysta. Laureat Złotych Lwów – Wielkiej Nagrody 42. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 2017 r. oraz pięciu indywidualnych Polskich Nagród Filmowych 2018 za film Cicha noc. Na ekrany właśnie trafił kolejny obraz Domalewskiego Jak najdalej stąd. (born in 1983) - Polish actor, director and screenwriter; Winner of the Grand Prix Golden Lion at the 42nd Polish Film Festival in Gdynia in 2017 and of five individual Polish Film Awards 2018 for the film Silent Night. Another film by Domalewski, I never cry has just hit the screens.

interview

Jest paru reżyserów, których bardzo cenię, ale oni niewiele mają wspólnego z moimi filmami (śmiech). Uwielbiam tureckiego reżysera Nuri Bilge Ceylana. Do jego Pewnego razu w Anatolii i Trzech małp mogę wracać w nieskończoność. To dla mnie hipnotyzujące obrazy. Z drugiej strony – i tu chyba nie będę szczególnie oryginalny – cenię Woody’ego Allena za jego dystans do siebie i świata, humor i dryg do budowania relacji między bohaterami. Podziwiam schemat dialogowy, którym się posługuje. A moim ulubionym filmem są Debiutanci Mike’a Millsa. Lubię też Lock Knighta z Tomem Hardym i Manchester by the Sea Lonergana. Sama widzisz – różne filmy, różne światy, różne style rozmowy z widzem. Czy echa tych obrazów znajdziesz w moich filmach? Być może tak, ale bardzo subtelne. Jesteś przedstawicielem młodego pokolenia w polskim kinie. Jak widzisz jego przyszłość? Stawiasz bardzo trudne pytanie. Jeszcze pół roku temu umiałbym na nie odpowiedzieć, ale dziś chyba nie potrafię. A co odpowiedziałbyś pół roku temu? W polskim kinie zauważam wyrazistą polaryzację, dlatego w sporym kłopocie wkrótce może znaleźć się kino autorskie, czyli takie, w którym reżyser jest jednocześnie scenarzystą. Polskie fil-

Do 19. roku życia otaczały mnie dzieciaki, zabawki, kaszki, kredki i musiałem w tym wszystkim szukać siebie. I was surrounded by kids, toys, milk porridge and crayons until I was 19, and I had to search for myself in all this. my, które dziś powstają, to w większości adaptacje książek lub życiorysy znanych ludzi. To one „rządzą” w kinach. A powstają pewnie dlatego, że się dobrze sprzedają. Niepokoi mnie, że właśnie sprzedaż stała się niezwykle kluczowa, a apetyty zapatrzonych w wyniki polskiego kina popularnego dystrybutorów i producentów się bardzo zaostrzyły. Z drugiej strony mam wrażenie, że podnosi się jakość tzw. kina popularnego. Filmy Patryka Vegi z jego linią dramaturgiczną, a właściwie jej brakiem, chyba już się przejadły. I nagle pojawia się film podobny gatunkowo, chociażby: Jak zostałem gangsterem, który ma nieźle skrojony scenariusz. I ten film odnosi sukces. Wniosek? Można robić kino popularne, ale porządniej. I chciałbym, by ta tendencja się utrzymała.

You started your professional life at the theatre. That’s a great training ground for both actors and directors. What did Anna Augustynowicz and Grzegorz Wiśniewski teach you? Has the experience of working with them been at all useful in the cinema? Absolutely. Working with an actor is working with an actor. Whether you’re on a film set or in the theatre, you have to get emotional responses out of the other actors. Grzegorz studies the protagonists of his plays with surgical precision. It was he who taught me how to work on the psychology of my characters. From Anna, I’ve learned to respect the spoken word. It’s thanks to her that I’ve come to understand how important the rhythm of a dialogue is to creating suspense and dramaturgy. For both of them the theatre is their passion and their enthusiasm has rubbed off on me. When I watch your films, the socially engaged cinema of, for instance, Ken Loach comes to my mind. Are there any directors whose work you observe carefully? There are a few directors whom I rate really highly, but they don’t have much in common with my films (laughs). I adore Turkish director Nuri Bilge Ceylan. I can keep rewatching his Once Upon a Time in Anatolia and Three Monkeys forever. These films are mesmerising. On the other hand – and I probably won’t sound particularly original here– I like Woody Allen for his detachment from himself and the world, and his talent for building relations between his characters. I admire the dialogue pattern he uses. My favourite film is Beginners by Mike Mills. I also like Lock by Knight, starring Tom Hardy and Manchester by the Sea. As you can see – different films, different worlds, different ways of engaging the viewer. Are there any traces of these films in my work? If so, they’re very subtle. You represent the younger generation of Polish cinema. How do you see its future? That’s a very difficult question. I would’ve been able to answer it six months ago, but I don't think I could now. And what would you have said six months ago? I notice a clear polarization in Polish cinema. That’s why cinéma d'auteur, i.e. cinema where the director is also the screenwriter, may soon find itself in a lot of trouble. Most Polish films now are adaptations of books or biographies of famous people. These types of films are in the ascendant. Most probably because they sell well. What worries me is the fact that sales have become the main game, and the appetites of the distributors and producers of Polish commercial cinema, who are focused on the bottom line, have grown considerably. On the other hand, I get the impression that the quality of “commercial cinema” is improving. Viewers are getting tired of Patrick Vega's films with their dramatic structure, or rather lack thereof. And suddenly there is a film, similar in genre to, say, How I Became a Gangster, which has a nicely tailored scenario. And this film is a hit. Conclusion? You can make commercial cinema, but it can be neater. And I would like this trend to continue.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Kaleidoscope

Autor nieznany, Maska mumiowa, Egipt, Okres Późny, ok. 664–332 r. p.n.e. Author unknown, Mummy Mask, Egypt, Late Period, c. 664-332 BC.

warszawska galeria sztuki starożytnej The Gallery of Ancient Art in Warsaw

Już wkrótce, po dziewięciu latach od decyzji o zamknięciu Galerii Sztuki Starożytnej w Muzeum Narodowym w Warszawie, publiczność będzie mogła znowu podziwiać jedne z najliczniejszych, najbardziej interesujących i znaczących zbiorów sztuki starożytnej w Polsce.

Nine years after the decision to close the Gallery of Ancient Art in the National Museum in Warsaw, the public soon be able to admire some of the most extensive, interesting and significant collections of ancient art in Poland once more.

Tradycje kolekcjonowania pamiątek antyku w Warszawie sięgają czasów króla Władysława IV, a ich prawdziwy rozkwit to XVIII i XIX w. Pierwotnie znaczna kolekcja zabytków antycznych znajdowała się w powołanym w 1862 r. Muzeum Sztuk Pięknych, przekształconym później w Muzeum Narodowe w Warszawie. Z czasem kolekcja starożytności warszawskiego Muzeum coraz bardziej się powiększała, m.in. dzięki wybitnym archeologom z Uniwersytetu Warszawskiego współpracującym z MNW. Z Galerią Sztuki Starożytnej związane są największe sławy polskiej archeologii, profesorowie: Kazimierz Michałowski, Jadwiga Lipińska, Witold Dobrowolski i Maria Ludwika Bernhard. Warto zwrócić uwagę, że wszystkie eksponaty składające się na kolekcję starożytności Muzeum Narodowego w Warszawie zostały pozyskane w sposób zupełnie legalny, często przekazywane jako wyraz wdzięczności za pracę polskich naukowców. Stała galeria poświęcona sztuce starożytnej powstała w Muzeum Narodowym w Warszawie w 1938 r., tuż po otwarciu nowo wybudowanego gmachu w Ale-

The tradition of collecting antiquities in Warsaw dates back to the time of King Władysław IV, their heyday was in the 18th and 19th centuries. A significant collection of ancient relics was housed in the Museum of Fine Arts, which was established in 1862, and later transformed into the National Museum in Warsaw. Its collection of antiquities grew over time. This was partly because of the outstanding archaeologists of the University of Warsaw who worked with the Museum. The Gallery of Ancient Art is linked to Poland’s most famous archaeologists, viz. Professors Kazimierz Michałowski, Jadwiga Lipińska, Witold Dobrowolski and Maria Ludwika Bernhard. It is worth noting that all the exhibits comprising the collection were obtained in a completely legal manner, and that many were donated as an expression of gratitude for the work of Polish scientists.. A permanent gallery devoted to ancient art was established at the National Museum in Warsaw in 1938, shortly after the opening of a recently constructed building in Aleje Jerozolimskie. Except for the period of World War II, when, like most Polish collections, the Warsaw collection suffered severe losses, the ancient gallery operated continuously until 2011. At that time, taking into account both the outdated manner in which the exhibits were presented and the condition of the museum interiors, the management decided to renovate the gallery and rearrange the exhibition. The work, partially financed under the EU Infrastructure

jach Jerozolimskich. Z wyjątkiem okresu II wojny światowej, gdy, jak większość polskich zbiorów, warszawska kolekcja poniosła dotkliwe straty, galeria starożytna działała nieprzerwanie do 2011 r. Wówczas, biorąc pod uwagę zarówno nieaktualną formę prezentacji zabytków, jak i stan wnętrz muzealnych, ówczesna dyrekcja Muzeum podjęła decyzję o remoncie galerii i rearanżacji ekspozycji. Intensywne prace, sfinansowane w części w ramach unijnego Programu Infrastruktura i Środowisko, ruszyły w roku 2017 i objęły 9 sal o łącznej powierzchni 716 m2. W styczniu 2021 r., po blisko dziesięciu latach przerwy, nowa Galeria Sztuki Starożytnej zostanie udostępniona w zupełnie wyjątkowej, nowoczesnej, korzystającej z najnowszych rozwiązań technicznych, aranżacji. We wnętrzach zmodernizowanej Galerii postawiono na grę światła i cienia. Zgodnie z założeniami autorów nowej ekspozycji jasna kolorystyka ścian przywoływać ma obraz pustynnego piasku i złotego egipskiego słońca. Przeplata się ona z mrokiem sal przypominających wnętrza antycznych grobowców i rzymskich katakumb. Prezentowane zabytki zostały poddane niezwykle starannej i gruntownej konserwacji, dzięki czemu odzyskały one swój starożytny blask. W nowej Galerii Sztuki Starożytnej będzie można odbyć wyjątkową podróż w głąb czasu, do starożytnych kultur Egiptu, Bliskiego Wschodu, Grecji i Rzymu. Na wystawie można będzie zobaczyć m.in. tajemniczy sarkofag skrywający w sobie mumię nieznanej kobiety. Zaprezentowany zostanie także niemal 10-metrowy, zapisany hieroglifami i ilustrowany papirus z Księgą Umarłych. Będzie też można spojrzeć w oczy szakalogłowego boga Anubisa, który – jak wierzyli Egipcjanie – pełnił rolę strażnika zaświatów. Będzie można podziwiać bogatą ekspozycję greckich waz, które opatrzono przedstawieniami z mitologii i życia codziennego. Wiele z prezentowanych obiektów powstało, by uwiecznić przemijające piękno (np. rzeźba Antinousa, ukochanego cesarza Hadriana) lub upamiętnić pielgrzymki do świętych miejsc. Wzruszają też dzieła poświęcone zmarłym, jak np. sarkofag ze sceną wyścigów rydwanów, który nieznani nam rzymscy rodzice ufundowali swojemu zmarłemu dziecku, oraz piękna twarz chłopca na portrecie trumiennym, pierwotnie przytwierdzonym do zabandażowanej mumii, a pochodzącym zapewne z oazy Fajum w Egipcie. Zbiory prezentowane w Galerii Sztuki Starożytnej są w większości własnością Muzeum Narodowego w Warszawie. Część ekspozycji stanowią też depozyty Muzeum Luwru i prywatnego kolekcjonera Alexandra Guttmanna. Koncepcję merytoryczną ekspozycji opracował zespół kuratorów z Muzeum Narodowego w Warszawie, projekt architektoniczny przygotowała pracownia Nizio Design International. Projekt „Rearanżacja stałej ekspozycji Galerii Sztuki Starożytnej Muzeum Narodowego w Warszawie” jest realizowany w ramach działania 8.1 Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury VIII Osi priorytetowej programu Infrastruktura i Środowisko 2014–2020. Wkład krajowy do projektu zapewniło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Autor nieznany, Głowa Amazonki w typie Amazonki Kapitolińskiej kopia rzymska, Cesarstwo Rzymskie, ok. 130–140 r. n.e. Author unknown, Head of an Amazon in the Capitoline Amazon type, Roman Empire, c. 130-140 AD.

Autor nieznany, bóg Anubis, pan nekropolii, w postaci szakala, Egipt. Author unknown, God Anubis, the guardian of the underworld, portrayed as a jackal, Egypt.

and Environment Program, was commenced in 2017 and covered 9 rooms with a total area of 716 sq. m. The new Gallery of Ancient Art is due to reopen in January 2021 after a break of nearly ten years. There will be an exceptional, state-of-the -art arrangement that employs the latest technology. The interiors will utilize the play of light and shade. The creators of the new exhibition claim that the bright colours of the walls are meant to evoke the image of desert sand and the golden Egyptian sun. This is offset by the darkness of the rooms, which calls to mind the interiors of ancient tombs and Roman catacombs. The exhibits have regained their ancient splendour as a result of being thoroughly and painstakingly conserved, thanks to which they have regained their ancient splendor. In the new Gallery of Ancient Art you will be able to take a unique journey back in time to the ancient cultures of Egypt, the Middle East, Greece and Rome. The exhibition will include a mysterious sarcophagus bearing a mummy of an unknown woman. Also on display will be a nearly 10-metre papyrus scroll covered with hieroglyphs and illustrations from the Book of the Dead. It will also be possible to look into the eyes of the jackal-headed god Anubis, who the Egyptians believed was the guardian of the underworld. You will be able to admire a rich collection of Greek vases with depictions of mythology and everyday life. Many of the objects on display were created to capture fleeting beauty (e.g. the sculpture of Antinous, the loved one of the Emperor Hadrian) or to commemorate pilgrimages to holy places. There are also touching works devoted to the deceased, such as a sarcophagus with the scene of chariot races, which unknown Roman parents funded for their deceased child, and the beautiful face of a boy in a coffin portrait, originally attached to a bandaged mummy, which probably comes from the oasis of Fayoum in Egypt. The collections on display are mostly owned by the National Museum in Warsaw. Deposits of the Louvre Museum and private collector Alexander Guttmann are also part of the exhibition.The substantive concept of the exhibition was developed by a team of curators from the National Museum in Warsaw, and the architectural design was prepared by the Nizio Design International studio. The “Rearrangement of the Permanent Exhibition of the Gallery of Ancient Art of the National Museum in Warsaw" project was carried out as part of the Priority Axis VIII "Protection of Cultural Heritage and Development of Cultural Resources" Infrastructure and Environment Programme 2014–2020. The national contribution to the project was provided by the Ministry of Culture and National Heritage.

polish hits

Iga Świątkiewicz

p o l i s h h i ts

Iga Świątek

narodziny gwiazdy A star is born tekst | by Tomasz Cholaś

Jest pierwszym tenisistą z Polski, który zwyciężył w turnieju Wielkiego Szlema. Iga Świątek – bo o niej mowa – zrobiła to w oszałamiającym stylu, nie tracąc w Paryżu nawet seta, a w finale nokautując faworyzowaną Amerykankę Sofię Kenin. A wszystko w 19. roku życia. Iga Świątek is the first Polish tennis player to win a Grand Slam. And she did it in fine style, without losing a single set, even knocking out the favourite, American Sofia Kenin, in the final. And she did it all at 19.

Samolot o numerze lotu IGA1 wylądował. Specjalne oznaczenie rejsu do Warszawy nie pozostawiało wątpliwości, którym samolotem wraca do Polski zwyciężczyni tegorocznego Rolanda Garrosa. A że Iga Świątek mieszka właściwie tuż za płotem Lotniska Chopina – w Raszynie − już po dziesięciu minutach od wyjścia z terminala mogła stawiać Puchar Suzanne Lenglen na honorowym miejscu swojego pokoju. Osiągnięcie czegoś, o czym marzyło się tak długo, wydaje się mało realne. A jednak jestem tu i właśnie wygrałam turniej Wielkiego Szlema!, napisała Iga na Instagramie, po tym jak została królową Paryża. W drodze do niego Świątek pokonała m.in. finalistkę French Open z zeszłego roku i zwyciężczynię sprzed dwóch lat. W całym turnieju nie oddała nawet seta, tracąc tylko 28 gemów. Tyle traciły Chris Evert, Steffi Graf czy Serena Williams. Polka znalazła się w gronie najwybitniejszych tenisistek w historii. PL

Dzięki zwycięstwu we French Open Iga Świątek awansowała z 54. na 17. miejsce w rankingu WTA. Thanks to the victory in the French Open, Iga Świątek advanced from 54th to 17th place in the WTA ranking.

Szkoła, trening, nauka, spać Tenisa wymyślił jej tata. − Najpierw zaczynała moja siostra, która jest o trzy lata starsza. Ja biegałam po korcie i podawałam jej piłki, albo jej raczej przeszkadzałam − mówiła. Tomasz Świątek jest olimpijczykiem z Seulu, gdzie razem ze swoją wioślarską osadą zajął 7. miejsce. Choć początkowo namawiał córki do pływania wyczynowego,

Flight number IGA1 has just touched down in Warsaw. The special flight designation makes it clear that this year's Roland Garros winner is on board. And as Świątek lives in Raszyn, right next to Chopin Airport, the Suzanne Lenglen Cup occupies pride of place in her room ten minutes after leaving the terminal. “It’s so strange to achieve something that seemed so distant… But yup… It’s here – I’m a grand slam champion (whaaat?)”, she wrote on her Instagram, after conquering Paris. On her way to victory, Świątek beat last year’s French Open finalist and the winner from two years ago. She only lost 28 games. That puts her on a par with the likes of Chris Evert, Steffi Graff and Serena Williams. Świątek has joined the ranks of the greatest female tennis players ever. Tennis was her father’s idea. “My sister, who is 3 years older, started first. I used to run around the court fetching balls for her – or more likely getting in her way”, she says. Tomasz Świątek is a former Olympic athlete. His team finished 7th in the men’s quadruple sculls at the Seoul Olympics. Although he initially encouraged his daughters to take up swimming, they were very soon doing much better on the tennis courts of Warszawianka, WKT Mera and Legia. “School, training, learning, sleep”, is how Świątek describes her typical day. Her father used to drive her to training while she ate her school canteen lunch in the back seat. She always had something to read (e.g. John Grisham or Ildefonso Falcones), and

eng

p o l i s h h i ts

szybko się okazało, że lepiej radzą sobie na kortach Warszawianki, WKT Mera i Legii. – Szkoła, trening, nauka, spać – tak swój każdy dzień opisywała Świątek. Ojciec zawoził ją na treningi, a ona na tylnym siedzeniu pałaszowała w menażce obiad ze szkolnej stołówki. Zawsze miała też przy sobie książki (m.in. J. Grishama czy I. Falconesa), a w drodze na turnieje oglądała filmy z Sandrą Bullock oraz słuchała Pink Floyd, Pearl Jam, Amy Winehouse czy... zespołu ABBA. Ojciec uczył ją, żeby zarówno porażki, jak i sukcesy przyjmować na chłodno i doskonalić się dalej: − Przegrałaś? Trudno, jutro jest trening. Wygrałaś? Super, ale jutro jest trening. Tomasz dwoił się i troił, żeby przekonać firmy, że warto w córkę inwestować, ale nie było łatwo. Musieli oszczędzać. Do dziś zresztą nie szastają pieniędzmi. Iga i jej ekipa zawsze śpią w tańszych hotelach. Tymczasem w 2018 r. przychodzą pierwsze sukcesy – Iga wygrywa juniorski Wimbledon w singlu i French Open w deblu. W seniorskim tenisie nie od razu może się jednak odnaleźć. − Miałam poczucie, że nie do końca należę do tego świata. Peszyło mnie, że byłam wśród gwiazd tenisa, ale to minęło po kilku turniejach. Jak zaczęłam osiągać lepsze wyniki, chociażby doszłam do trzeciej rundy w Toronto w 2019 r., już wiedziałam, że to jest moje miejsce – mówi dziś.

sport dla samotników Iga ma w sobie gen zwycięzcy. Rywalizacja ją napędza. Jest jak Michael Jordan, który musi wygrać nawet w rzucaniu monetą. Dlatego czasem trudno jej przełamać monotonię treningów i po prostu z nich… ucieka. − Iga tak naprawdę pracować nie lubi. Ona uwielbia rywalizować. I świetnie! – mówi jej trener Piotr Sierzputowski. Ma wiele cech, które przeszkadzają w życiu, ale pomagają w sporcie. Jest uparta, dominuje, narzuca innym swoje zdanie. Za to ani trochę nie przejmuje się presją z zewnątrz. Na korcie walczy przede wszystkim sama ze sobą. Ze swoimi oczekiwaniami. − Dlatego jest idealną kandydatką na wielkiego sportowca. Ona chce tak bardzo jak nikt inny – dodaje Sierzputowski. Nie jest typem celebrytki. Nie musi błyszczeć ani być bogata. Iga w Paryżu zarobiła swoje pierwsze wielkie pieniądze (1,6 mln dol.), ale nie zaczęła się nimi interesować bardziej niż tenisem. Napędza ją publika, ta niezwykła synergia emocji zawodnika i kibiców. – Po to gram w tenisa, żeby te tysiące ludzi wstało i krzyczało – powiedziała rok temu w Toronto, schodząc z kortu szczęśliwa mimo porażki z Naomi Osaką. Bo poza kortem dużo czasu spędza sama ze sobą: wyciągając wnioski z gry, układając taktykę. − Tenis to sport dla samotni-

Iga Świątek

on her way to tournaments, she would watch Sandra Bullock films or listen to her favourite music — Pink Floyd, Pearl Jam, Amy Winehouse and ABBA. Her father taught her to take both winning and losing in her stride. You lost? Never mind, there’s training tomorrow. You won? Great, there’s training tomorrow. Her father did his utmost to convince companies that his daughter was worth investing in, but it wasn’t easy. They had to save money. Even now, they’re careful with their finances. Świątek and her entourage always sleep in inexpensive hotels. In 2018, she won the singles title at Junior Wimbledon and the doubles title at French Open. At first, however, she struggled to find her way in senior tennis. “I felt I just didn’t belong in that world. It was intimidating being among all those tennis stars, but I got over it after a few tournaments. Once I began to do better, for instance when I made it to the third round in Toronto in 2019, I knew that this was my place”, she says.

sport for loners Świątek has the killer instinct and thrives on competition. She's like Michael Jordan, who even has to win at the coin tossing. That’s why she sometimes finds it hard to break the monotony of training, and so simply avoids it. "Iga doesn't really like to work. She loves to compete. And that's great!" says her coach, Piotr Sierzputowski. She has quite a few character traits that are a handicap in everyday life, but a huge advantage in sport. She is stubborn and domineering, and tends to impose her opinions on others. On the other hand, external pressure doesn’t bother her in the slightest. On the court, she primarily fights with herself, with her own expectations. “That is why she is an ideal candidate for a great athlete. She wants more than anyone else”, adds Sierzputowski. Świątek is not the celebrity type. She is not after fame and fortune. She earned her first big prize money ($ 1.6 million) in Paris, but money has not replaced tennis as her main interest. She is spurred on by the crowd, and feeds off the extraordinary synergy of emotions between player and fans. A year ago in Toronto, she said that her only reason for playing tennis was to get the crowd on their feet cheering. She came off the court happy despite losing to Naomi Osaka. Świątek spends a lot of time alone when she is not on the court - analysing her game, and working on her tactics. She is quoted as saying "Tennis is a sport for loners" in Justyna Suchecka's book Young power! 30 Stories about How Young People Change the World. Świątek's rivals are rattled by her serve. It's powerful, but not super powerful. It does, however, have a side-spin of the type commonly seen in men's tennis. This makes it a lot more difficult to return. "Iga learned how to do this when she was injured. She tried to avoid placing too much weight on her broken foot by serving from the knee", says her coach. On

1. Podczas turnieju Tipsport Elite Trophy w Pradze, sierpień 2020 r. August 2020, Prague, the Tipsport Elite Trophy tournament. 2. Ostatnie dni wakacji przed rozpoczęciem sezonu tenisowego, czerwiec 2020 r. The last days of vacation before the tennis season began, June 2020. 3. W tegorocznym US Open Iga dotarła do 3. rundy. During the 3rd round of the US Open, September 2020.

4. Tuż przed rozpoczęciem turnieju Roland Garros, wrzesień 2020 r. Just before the Roland Garros tournament began, September 2020.

Rywalki nerwowo reagują na serwis Igi. Mocny i z rotacją do boku charakterystyczną dla męskiego tenisa. Świątek's rivals are rattled by her serve. It's powerful, but not super powerful. It does, however, have a side-spin of the type commonly seen in men's tennis. ków − przyznała w książce Justyny Sucheckiej Young power! 30 historii o tym, jak młodzi zmieniają świat. Rywalki nerwowo reagują na serwis Igi. Mocny, ale bez przesady, za to z rotacją do boku charakterystyczną dla męskiego tenisa. On jest trudniejszy. − Iga się go nauczyła, bo miała kontuzję. Kiedy rozwaliła stopę, nie obciążała jej, tylko serwowaliśmy z kolana – opowiada trener. Na korcie imponuje siłą, prędkość jej piłek jest znacznie wyższa od średniej, choć nieraz wstrzymuje rękę na rzecz precyzji uderzenia. Ma popisowy bekhend i nieco słabszy forhend, ale jest w takim wieku, że wiele jeszcze można poprawić. Nie zawsze jednak sportowe życie Świątek było kolorowe. W 2017 r. doznała poważnej kontuzji, przeszła operację, siedem miesięcy nie grała, trochę utyła. W końcu jednak się podniosła i stanęła na korcie. − Iga miała momenty załamania, gdy na

the court, her strength is impressive. She hits the ball a lot harder than average, although she sometimes sacrifices speed for precision. She has an amazing backhand and a slightly weaker forehand, but at her age, she has plenty of time to improve. Świątek sustained a serious injury that required surgery in 2017. She could not play tennis for seven months and gained weight. Eventually, she forced herself to train again and slowly rebuilt her faith in tennis. She’s had lots of moments of doubt. “Iga’s had her moments of despair when she hasn’t been able to learn a certain shot and she’ll think: ‘Why am I doing this? There’s no point’”, recalls Tomasz Świątek.

YOU ONLY LIVE ONCE On 10 October 2020, the 19-year-old from Raszyn, fired up by her favourite song Welcome to the jungle by Guns’n’Roses, walked out onto the centre court at Roland-Garros. She had no expectations, but she wasn’t

p o l i s h h i ts

Iga Świątek

Z ekipą po wygranej na kortach Rolanda Garrosa, październik 2020 r.

przykład nie potrafiła nauczyć się jakiegoś uderzenia i pojawiały się myśli: „po co ja to robię, to wszystko bez sensu” – przypomina sobie Tomasz Świątek. A Iga przyznaje, że straciła już rachubę, ile rakiet w życiu złamała.

żyje się tylko raz 10 października 2020 r. 19-latka z Raszyna nakręcona swoim ulubionym kawałkiem Welcome to the jungle Guns N' Roses weszła na kort centralny Rolanda Garrosa bez rozbudzonych oczekiwań, ale i bez strachu. (− Matura była bardziej stresująca – przyznaje. Zdała ją w tym roku śpiewająco). Nie myślała, że gra ze zwyciężczynią tegorocznego Australian Open. Że przygląda się jej cały świat. − Wiem, że to może dziwnie zabrzmi, ale po prostu starałam się cieszyć tenisem i grą – przyznała. Przed meczem powiedziała swojej psycholożce, że według niej obiektywnie Amerykanka jest lepsza i że będzie średnio. Ale szybko dodała: YOLO (You only live once – żyje się tylko raz). Przewaga Igi w tym meczu rosła z każdą minutą. Kenin próbowała wybić Polkę z rytmu, schodząc na kilkuminutową przerwę, ale w ten sposób dodała jej tylko animuszu. Wygrała 6–4, 6–1 i po ostatniej piłce na chwilę… znieruchomiała, nie mogąc uwierzyć w to, co zrobiła. Jeżeli ona się dopiero uczy, to jesteśmy zgubione, napisała o Świątek australijska tenisistka Ellen Perez. Zwycięstwa pogratulowały jej gwiazdy światowego tenisa z Novakiem Djokoviciem na czele. Zabrakło może tych od idola Igi Rafaela Nadala, który jednak nadrobił swoje gapiostwo, spotykając się z nią na wideoczacie i zapraszając na wspólny trening. Na profilu WTA po meczu pojawiło się wielkie: New star is born, (Narodziła się nowa gwiazda). A z rąk polskiego prezydenta raszynianka odebrała Złoty Krzyż Zasługi za osiągnięcia sportowe i promocję kraju. Iga Świątek w dwa lata zawodowej kariery przeskoczyła wszystkich polskich tenisistów w historii. Zwycięstwem w turnieju Wielkiego Szlema nie może się pochwalić nawet Agnieszka Radwańska. Nagle ludzie zaczęli ją rozpoznawać na ulicy. Choć jak sama mówi, „nadal czuje się Igą”, tylko „trochę bardziej zagubioną”. − U mnie w środku nic się nie zmienia – powiedziała. Ma kolejne marzenia do zrealizowania. Zagrać z Sereną Williams oraz zdobyć olimpijskie złoto, najlepiej w przyszłym roku w Tokio. Chce, żeby więcej dzieci grało w Polsce w tenisa i żeby nie był to sport dla bogatych. Pytana, czy ma czas na miłość, odpowiada: „Na razie praca jest moją miłością”. Nawet gdy śpi, rozgrywa mecze. − Często śni mi się, że odbijam piłkę, i nagle ruszam się w łóżku – wyznała. Nikt dziś nie ma wątpliwości, że samolot IGA1 tak naprawdę dopiero wystartował.

nervous either. “Matura was more stressful”, Świątek says (she passed this exam last year with flying colours.) She didn’t even think about the fact that she was up against this year’s Australian Open winner and that the whole world was watching. “I know this might sound weird, but I was enjoying the game and just trying to play tennis”, she said afterwards. Before the match, she told her psychologist that, objectively speaking, she thought the American player was better and that it wouldn’t be easy to win. But she quickly added: YOLO (You only live once). Świątek’s lead grew by the minute. Kening tried to put her off her stride by taking a break for a few minutes, but it only energised the Polish player even more. She won 6-4, 6-1. After the last ball, she froze for a moment in stunned disbelief. “(…) if she’s still ‘learning’ doubles and plays the way she does already (emoji) We’re all doomed if that’s the case”, said Australian tennis player, Ellen Perez. The biggest names in international tennis, including Novak Djokovic congratulated her. Her idol, Rafael Nadal, was conspicuously absent, but made it up to her by meeting her online and inviting her to a training session. After the match, the headline 'A star is born' appeared on WTA website. She was also awarded the Gold Cross of Merit for her sporting achievements and for promoting the country by the Polish president. In the two short years of her professional career, Iga Świątek has already surpassed every Polish tennis player ever. Not even Agnieszka Radwańska has a Grand Slam to her name. People now recognise her in the street. But she says that she “still feels herself” – just “slightly more lost”. She says that nothing has changed in her. She has new dreams to fulfil – to compete with Serena Williams and to win an Olympic gold medal, ideally in Tokyo next year. She wants more children to play tennis in Poland and she’d like it to be a sport not just for the rich. When asked if she has time for love, she replies that her work is her love for the time being. She even plays when she is asleep. “Sometimes, I dream that I’m hitting the ball and I suddenly move in my bed”, she says. That IGA1 plane has only just left the ground.

With her team after winning the Roland Garros, October 2020.

p e o p l e &t h e wo r l d

Anna Walentynowicz

matka solidarności the Mother of Solidarity tekst | by Arkadiusz kazański

Uparta i nieufna. Całe życie, wbrew niemal wszystkim i wszystkiemu, z podniesioną głową, wierna swoim ideałom szła pod prąd. Anna Walentynowicz.

Stubborn and distrustful. All her life, with virtually everything and everyone against her, she held her head up high, remained true to her beliefs, and always went against the tide. Anna Waletynowicz.

Jest czerwiec 1978 r. Anna Walentynowicz pojawia się po raz pierwszy na zebraniu Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. Przynosi pieniądze, które zebrała z kolegami w zakładzie: „Dzień dobry. Nazywam się Anna Walentynowicz. – Ciii… – ktoś, chyba Andrzej Gwiazda, kładzie palec na ustach – tutaj jest podsłuch! Strasznie się speszyłam. I tak byłam pełna kompleksów. Oni, tacy mądrzy i wykształceni, a ja, prosta robotnica, suwnicowa ze stoczni. To dopiero moje pierwsze »wejście« i już zrobiłam złe wrażenie. Przecież ja nie mam pojęcia o konspiracji! Czy zechcą mnie przyjąć? A jak mam się im przedstawić, skoro tu nie można rozmawiać, tylko wszystko trzeba pisać na karteczkach? Udało nam się jakoś porozumieć. Na tym pierwszym spotkaniu poznałam Joannę i Andrzeja Gwiazdów, Alinę Pienkowską Edwina Myszka [potem okazał się tajnym współpracownikiem SB – przyp. red.]. Oczywiście był i Bogdan Borusewicz, i chyba Krzysztof Wyszkowski. Byłam oszołomiona. Prawie wszystkich znałam już z widzenia, słyszałam o ich konspiracyjnej działalności, a teraz byłam tu z nimi. Podałam pieniądze Borusewiczowi, on przekazał je MyszkoPL

It’s June 1978. Anna Walentynowicz shows up at her first Free Trade Unions of the Coast meeting. She brings money that she and her workplace colleagues have collected. “Good afternoon, my name’s Anna Walentynowicz.” “Shh…”, someone, perhaps Andrzej Gwiazda, puts his finger on his lips. “The place’s bugged!” “I felt so embarrassed. I already had plenty of hang-ups. They were so smart and educated, and me - a simple manual labourer. This was only my first “entree” and I’d already made a bad impression. I didn’t know anything about the underground. Would they be willing to accept me? And how was I supposed to introduce myself if we couldn’t talk freely but just write on slips of paper? Yet, we managed to somehow. During this first meeting I met Joanna and Andrzej Gwiazda, Alina Pienkowska, Edwin Myszk [who later turned out to be a secret collaborator of the Security Service – Ed.]. Obviously, Bogdan Borusewicz was also present, and – I think – Krzysztof Wyszkowski as well. I was overwhelmed. I knew almost everyone by sight, I’d heard about their underground activities, and there I was, with them. I handed the money to Borusewicz. He passed it to Myszk,

eng

p e o p l e &t h e wo r l d

Anna Walentynowicz

wi, który był skarbnikiem. Alinka Pienkowska podała mi karteczkę z informacją o miejscu i terminie następnego spotkania. Nie zadawali mi pytań. Oni wiedzieli, kim jestem. Moje »użeranie się« w stoczni nie było dla nich tajemnicą”.

Przodownica pracy Urodziła się w wielodzietnej rodzinie 15 sierpnia 1929 r. we wsi Sadowe na Wołyniu (obecnie część Ukrainy). Ponieważ w domu się nie przelewało w wieku dwunastu lat najęła się do pracy w majątku polskiego małżeństwa Teleśnickich. Z nimi też, bez uprzedniego kontaktu z rodziną, opuściła Wołyń, uciekając w 1944 r. przed pogromami ukraińskimi. Nigdy potem nie zobaczyła się z ojcem, a z żyjącymi członkami rodziny spotkała się dopiero po przemianach 1989 r. Po zakończeniu wojny osiadła w Gdańsku, pracowała jako opiekunka do dzieci, potem w zakładach tłuszczowych. W listopadzie 1950 r. przyjęto ją do pracy w Stoczni Gdańskiej: „W głowie szumiało mi morze i słyszałam słowa z plakatów: »Młodzież buduje okręty«. Najbardziej imponowała mi praca spawacza w blasku płomieni, w snopach iskier. Czułam radość i lęk: czy dam radę? Przysięgałam sobie, że poświęcę wszystkie siły i że nikt nigdy nie będzie miał powodu, żeby mnie zwolnić z pracy”. Przez kilkanaście lat spawała m.in. sekcje okrętowe, na statku – zbiorniki balastowe i koferdamy, często w bardzo trudnych warunkach. W międzyczasie zaangażowała się w działalność społeczną a jako tzw. przodownica pracy była wykorzystywana i przedstawiana jako wzór do naśladowania. Budziło to nieraz konflikty, bo nie wszyscy podzielali jej naiwny stosunek do rzeczywistości. W stoczni poznała swojego przyszłego męża Kazimierza Walentynowicza: „Był cichym, spokojnym człowiekiem, przypominał trochę mojego ojca. Mówiono o nas: ona biega, on – chodzi. Budził zaufanie i sympatię. Wyszłam za mąż z rozsądku, miłość przyszła później. Byłam bardzo szczęśliwa”. Małżeństwo nie trwało jednak długo, Walentynowicz zmarł w październiku 1971 r. po ciężkiej chorobie. Życie Anny tymczasem zaczynają wypełniać praca i codzienne wyprawy na cmentarz, bo już właściwie dorosły syn (z poprzedniego związku) buntuje się przeciw stałej kurateli matki. Walentynowicz odrzuca już brednie ustroju komunistycznego i przestaje się łudzić jego wspaniałością. Zainteresowana sytuacją w kraju, zaczyna szukać dla siebie jakiejś formy aktywności. To doprowadza ją do Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, których z czasem staje się mocnym

1 1. Anna Lubczyk (stoi trzecia z lewej) wśród uczestników III Światowego Zlotu Młodych Bojowników o Pokój w Berlinie. Sierpień 1951 r. Anna Lubczyk (third from the left) among the participants of World Rally of Young Peace Fighters in Berlin, August 1951. 2. Anna Lubczyk jako spawaczka w Stoczni Gdańskiej. Pierwsza połowa lat 50. XX w.

Anna Lubczyk as a welder in the Gdansk Shipyard The first half of the 1950's. 3. Anna z mężem Kazimierzem Walentynowiczem. Wrzesień 1964 r. Anna with her husband Kazimierz Walentynowicz. September 1964. 4. Anna z synem Januszem i mężem Kazimierzem. Anna with her son Janusz and husband Kazimierz. 4

who was the treasurer. Alinka Pienkowska gave me a piece of paper with the information about the place and date of the next meeting. They didn’t ask any questions. They knew who I was. My “ordeal” at the Shipyard was no secret to them.”

MODEL WORKER

Walentynowicz kulturalnie, ale z bezczelną precyzją rozmawiała z SB. Walentynowicz was polite, but at the same time exhibited brazen precision and ease during her conversations with the Security Service.

5. Anna Walentynowicz była inicjatorką protestu głodowego po zabójstwie ks. Jerzego Popiełuszki przeprowadzonego od 18 lutego 1985 do 31 sierpnia 1986 r. w krakowskiej parafii ks. Adolfa Chojnackiego. Anna Walentynowicz was the initiator of the hunger protest after the murder of Fr. Jerzy Popiełuszko. It lasted from February 18, 1985 to August 31, 1986 in the parish of Fr. Adolf Chojnacki in Krakow.

Anna Lubczyk was born into a large family in the village of Sadowe in Volyn (now in Ukraine) on 15 August 1929. As the family struggled to make ends meet, 12-year-old Anna took a job at the household of a Polish couple, the Teleśnickis. She left Volyn with them in 1944 to escape the Ukrainian pogroms. She never saw her father again, and did not meet her living family members until the changes of 1989. After the war, she settled in Gdansk, first working as a babysitter, and then in a fat factory. In November 1950, she got a job at the Gdansk Shipyard. “I could hear the sound of the sea in my head and the words from the posters: ‘Youth builds ships’. What impressed me most was the work of welders in the glow of the flames, in cascades of sparks. I felt both joy and fear. Would I make the grade? I swore to myself I would do my best so that no one would ever have any reason to fire me.” For years, she welded e.g. ship sections, and on ships – ballast tanks and cofferdams, often in very tough conditions. In the meantime, she became involved in social activities, and was held up as a “model worker”. This often provoked conflict, as not everyone shared her naïve attitude to reality. At the Shipyard, she met her future husband, Kazimierz Walentynowicz. "He was a calm man. He resembled my father a bit. People used to say that I ran and he walked. He inspired trust and was likeable. It was a marriage of convenience. Love came later. I was very happy.” However, the marriage was short-lived. Kazimierz died in October 1971 after a long illness. Anna began to fill her life with work and daily visits to the cemetery, since her almost grown-up son (from a previous relationship) didn’t need his mother’s constant supervision. If anything, he rebelled against it. Walentynowicz began to see through the illusions of the communist system and reject all the nonsense about how great it was. She noticed its mistakes and distortions. Interested in the political situation of the country, she started to look for some way to get involved. This led her to the Free Trade Unions of the Coast and over time she became a central figure in it.

p e o p l e &t h e wo r l d

Anna Walentynowicz

Gdy prezydentem RP został Lech Kaczyński, Walentynowicz przyjęła Order Orła Białego. It was only when Lech Kaczyński became President of the Republic of Poland that she accepted the Order of the White Eagle.

do końca pod prąd Między liderami szybko jednak dochodzi do sporu, Walentynowicz zarzuca Wałęsie ugodowość wobec władz PRL i wprowadzenie dyktatury wewnątrzzwiązkowej, „Lechu” zaś nie akceptuje jej radykalizmu, krytyki i nielojalności – chciała, by zamiast niego na czele NSZZ stanął Jacek Kuroń. Mimo że zostaje usunięta na boczny tor – po wprowadzeniu stanu wojennego bierze udział w strajku protestacyjnym w stoczni. Szybko po tym zostaje internowana i jeszcze dwa razy uwięziona. W 1989 r. sprzeciwia się rozmowom przy Okrągłym Stole, uważając je za porozumienie z komunistami ponad głowami zwykłych Polaków, nadal „zwalcza” Lecha Wałęsę, do którego wcześniejszych przewin dodaje zarzut współpracy z tzw. bezpieką, obsesyjnie wręcz żądając od niego „przyznania się”. Tak bardzo nie akceptowała rzeczywistości po 1989 r., że nawet odrodzoną Solidarność, a w niej wielu ludzi wiernych ideałom Sierpnia nazywała bezkompromisowo „dziećmi Kiszczaka”.

1. Grudzień 1970 r., w tle płonący KW PZPR w Gdańsku. December 1970; in the background the burning building of the Polish United Workers' Party in Gdansk.

She wrote for Robotnik Wybrzeża [Worker of the Coast], made her apartment available for Union meetings and openly distributed independent publications at the Shipyard. Walentynowicz had a foul mouth, and never held back from using it on her “caretakers” from the Security Service. She was polite, but at the same time exhibited brazen precision and ease. As a result, in August 1980, she was – contrary to regulations – fired from the Shipyard six months before her retirement. Opinions about the consequences of this event are divided: some say that she wasn't a person that was actually widely known in the company and that the later strike was the result of wage issues; others believe that the Shipyard workers stood up for "Ania" and went on strike in her defense. However, the fact is that in response to a call from her Free Trade Unions of the Coast colleagues, the Gdansk Shipyard and hundreds of other work establishments suspend operations. Lech Wałęsa became the leader of the protest. Walentynowicz, alongside Wałęsa, made it into the Presidium of the Inter-Enterprise Strike Committee.

AGAINST THE TIDE RIGHT UP UNTIL THE END The camaraderie doesn’t last long. The leaders are soon in disagreement. Walentynowicz accu-

ogniwem. Pisze teksty do Robotnika Wybrzeża, udostępnia mieszkanie na spotkania i bez ceregieli kolportuje „na stoczni” niezależne wydawnictwa. Ma „niewyparzony” język, którego chętnie używa w rozmowach z „opiekunami” z SB. Robi to kulturalnie, ale z bezczelną precyzją i swobodą. W efekcie, w sierpniu 1980 r., Anna zostaje zwolniona z pracy w stoczni (wbrew przepisom na pół roku przed emeryturą). Zdania co do następstw tego wydarzenia są podzielone: jedni twierdzą, że była jednak nieznaną szerzej w zakładzie osobą i o późniejszym strajku zdecydowały kwestie płacowe, drudzy uważają, że stoczniowcy ujęli się za „panią Anią” i zastrajkowali w jej obronie. Jednak fakty są takie, że na apel kolegów z WZZ Wybrzeża Stocznia Gdańska przestaje pracować, podobnie jak kilkaset zakładów pracy. Na czele protestu staje Lech Wałęsa i doprowadza strajk do celu – powstaje NSZZ Solidarność. Walentynowicz u boku lidera, wchodzi do Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego.

2 3

2. Anna Walentynowicz w czasie strajku w Stoczni Gdańskiej, sierpień 1980 r. Anna Walentynowicz during the strike at the Gdansk Shipyard, August 1980. 3. Prezydent Lech Kaczyński dekoruje Annę Walentynowicz Orderem Orła Białego. 3 maja 2006 r. President Lech Kaczyński decorates Anna Walentynowicz with the Order of the White Eagle, May 3, 2006.

Nie potrafiła jednak przekonać do swoich racji społeczeństwa, które w zdecydowanej większości nie chciało słuchać jej głosu krytyki. Pomimo stawiania wielu trafnych diagnoz, m.in. o zagrożeniach transformacji ustrojowej, była ośmieszana i krytykowana. Nieufna i nieprzejednana w swoich osądach, w 2000 r. nie przyjęła tytułu Honorowego Obywatela Miasta Gdańska przyznanego wszystkim sygnatariuszom Porozumień Gdańskich. Dopiero gdy prezydentem RP został Lech Kaczyński, przyjęła najważniejsze polskie odznaczenie – Order Orła Białego. Cztery lata później oboje zginęli w katastrofie smoleńskiej.

sed Wałęsa of being unduly conciliatory towards the authorities of the Polish People’s Republic and of introducing an intra-union dictatorship. And ‘Lechu’ did not accept her radicalism, constant criticism and disloyalty – she wanted Jacek Kuroń to be at the head of the Independent SelfGoverning Trade Union (NSZZ). Although she was sidelined after the introduction of martial law, she took part in a protest strike at the Shipyard. She was soon interned and then imprisoned twice again. She opposed the Round Table Talks of 1989, considering them to be a backroom deal with the communists that shut out ordinary Poles. Thus, she never accepted the post-1989 situation. She even bluntly called reborn Solidarity and its many members faithful to the ideals of August, "Kiszczak's children". Despite making many accurate diagnoses, e.g. about the dangers of the systemic transformations, she was ridiculed and criticized. Distrustful and uncompromising in her judgements, she refused to accept the title of Honorary Citizen of the City of Gdansk, awarded to all signatories of the Gdansk Social Accords, in 2000. It was only when Lech Kaczyński became President of the Republic of Poland that she accepted Poland’s highest decoration - the Order of the White Eagle. They both died in the Smolensk air disaster four years later.

ks. prof. wojciech bęben Polski misjonarz i antropolog, spędził blisko 30 lat pracując na obszarze Oceanii. Autor wielu opracowań przybliżających kultury szczególnie Aborygenów z Australii i Papuasów z Nowej Gwinei. Polish missionary and anthropologist; he spent nearly 30 years working in Oceania. Author of many studies bringing closer the cultures of Aborigines from Australia and Papuans from New Guinea.

Kubilaj Chan wręczający braciom Polo złoty „list żelazny, ok. 1410-1412. Kublai Khan handing the Polo brothers a golden “iron letter", ca. 1410-1412.

S CIENCE

Nagroda im. Benedykta Polaka

Kronikarze świata Chroniclers of the World tekst | by jadwiga targońska

Badacz ludów Oceanii, szczególnie Nowej Gwinei, antropolog, ksiądz prof. dr hab. Wojciech Bęben został jednym z laureatów przyznawanej już po raz szósty Nagrody im. Benedykta Polaka. Partnerem wydarzenia są Polskie Linie Lotnicze LOT.

Fr. Prof. Wojciech Bęben Ph.D, an anthropologist who specialises in the peoples of Oceania, especially New Guinea, has been awarded this year’s Benedict of Poland Prize. The event's partner is LOT Polish Airlines.

Jest rok 1245 r. Franciszkanin Benedykt Polak zostaje jednym z uczestników poselstwa papieża Innocentego IV na dwór chana Mongołów. Celem misji jest powstrzymanie niszczycielskich najazdów mongolskich, takich jak ten z 1241 r., ale też sprawdzenie możliwości zawarcia sojuszu przeciwko muzułmanom na obszarze Bliskiego Wschodu dla odzyskania utraconej powtórnie (w 1244 r.) przez chrześcijan Jerozolimy. Nie były to całkiem bezpodstawne kalkulacje – pamiętajmy, że wielu Mongołów było wówczas chrześcijanami obrządku nestoriańskiego. Szefem poselstwa został włoski franciszkanin Giovanni da Pian del Carpine, który znał zapewne wcześniej swego konfratra Benedykta. Wiedział w każdym razie, że ma on dobre rozeznanie na temat tego, co dzieje się na terenach opanowanych przez Mongołów, zwłaszcza na Rusi. Książęta ruscy udzielili później wysłannikom bezcennych informacji i porad na temat funkcjonowania Imperium Mongołów, co zdecydowało o powodzeniu całej misji. Nie bez znaczenia był też fakt, że brat Benedykt był poliglotą, został więc oficjalnym przewodnikiem i tłumaczem ekspedycji. W jej skład weszli także czescy franciszkanie oraz jeszcze jeden, tajemniczy Polak znany tylko z inicjału imienia i miejsca pochodzenia – C. de Brida. Śmiałkowie przechodzą przez nadwołżańskie stepy, tereny Turkiestanu i okolice jeziora Bałchasz. W końcu tylko dwaj, Benedykt i Giovanni, docierają w pobliże Ałtaju i Irtyszu, a kilka miesięcy później do letniej rezydencji chanów w Syra Ordzie PL

We need to rewind to 1245. Benedict of Poland, a Franciscan friar, is part of a delegation of Pope Innocent IV to the Great Khan of the Mongol Empire. The primary aim of the mission is to beg him to cease the devastating Mongol invasions, such as the one in 1241, but the Pope also wishes to explore the possibility of an alliance against the Muslims in the Middle East in order to regain Jerusalem (lost in 1244). These calculations are not entirely without foundation, as many Mongols are Nestorian Christians. The head of the mission is the Italian Franciscan Giovanni da Pian del Carpine, who had most likely known his Benedictine confrere before they set out. In any case, he knows that Benedict has a good understanding of what’s happening in the Mongol Empire, especially in Ruthenia. The Ruthenian princes later provide information and advice on the functioning of the Empire that proves crucial to the success of the mission. Also important is the fact that Brother Benedict is a polyglot, so he becomes the official guide and interpreter of the expedition. The mission also includes Czech Franciscans and another Pole, known only by his initial and place of origin - "C. de Brida". They pass through the Volga steppes, the territory of Turkestan and the Lake Balkhash region. Eventually, only two people, Benedict and Giovanni, reach the vicinity of the Altai mountains and Irtysh river, and arrive at the summer residence of the Khans in Syra Orda near Karakorum. The remaining participants are denied permission to continue their journey and have to remain in Batu Khan’s camp on the Volga River, and

eng

Mongolski „list żelazny” (pajdza) z napisem w piśmie Phakpa, dynastia Yuan (Chiny), koniec XIII w. Mongolian "iron letter" (spajaja) inscribed in Phakpa script, Yuan Dynasty (China), late 13th century.

da Pian del Carpine i Benedykta Polaka do Karakorum SCIENCE

nieopodal Karakorum. Pozostali uczestnicy wyprawy nie dostają pozwolenia na dalszą podróż – spędzają kilka miesięcy na tutejszym dworze i biorą udział w wyjątkowym wydarzeniu: intronizacji nowego chana Mongołów, wnuka Czyngis-chana, Gujuka. Oczekują też na jego oficjalną odpowiedź na papieski list. Kiedy ta wreszcie przychodzi – sporządzona w czterech językach: po mongolsku, persku, turecku i łacinie, mogą wracać.

Pierwszy Polak w Azji

Nagroda im. Benedykta Polaka

Benedykt Polak oraz Giovanni da Pian del Carpine opisali północną i środkową Azję pod panowaniem Mongołów na ponad 20 lat przed wyprawą Marca Pola.

Prof. Gaetano

I chociaż mongolska odpowiedź nie mogła być zaPlatania dowalająca, przyniosła bezcenne sprawozdania Włoski historyk Benedict of Poland and Giovanni z wyprawy sporządzone przez Giovanniego da poświęcił całą swoją da Pian del Carpine are the authors działalność naukową Pian del Carpine i Benedykta Polaka. Dopiero of the earliest known descriptions badaniom nad dziejami w 1965 r. okazało się, że jest jeszcze jedna nieznana Polski i związków of northern and central Asia under włosko-polskich, dotychczas relacja – autorstwa wspomnianego Poselstwo papieża Innocentego IV do Mongołów, na którego czele stał Mongol Jan di W Kijowie bracia mniejsi konie na bardziej wytrzymarule, written more thanzmuszeni byli zamienić ze szczególnym Piano Carpini, z Lyonu 16 kwietnia r. Franciszkanie skierowali łe, przystosowane do trudnych warunków panujących na wschodzie. Tutaj C. de Brida.wyruszyło Są to pierwsze w dziejach tak1245 dokładne twenty years before the Marco uwzględnieniem historii sięopisy najpierw na dwóri Wacława I, znanego już z wcześniejszych lat i życzliwego po raz pierwszy zmuszeni byli ofiarować dary,Polski aby skłonić kijowskiego tysiąpółnocnej środkowej Azji pozostającej pod w XVII wieku Polo expedition. Janowi władcy Czech. Za jego radą posłowie udali się w dalszą drogę przez cznika do przydzielenia koni oraz pocztu. Z Kijowa wyruszyli w dalszą drogę 3 i dziejów rodziny panowaniem Mongołów, na ponad 20 lat przed ziemie polskie i ruskie. We Wrocławiu do braci Jana di Piano Carpini i Czesława lutego 1246 r. Ich trasa wiodła przez Kaniów nad Dnieprem. Sobieskich.W sąsiedniej wsi, wyprawą Marca Pola. – Zakonnicy podjęli się też Czecha dołączył polski franciszkanin Benedykt. Być może również na Śląsku zarządzanej przez Alana zwanego Micheaszem, posłowie zostali po raz kolejny Italian historian analizy wzbogaciło wojskowości przed którą poselstwo się omongolskiej, kolejnego uczestnika – C. de Bridia – choć ani jego zmuszeni do ofiarowania darów. Dopiero gdyThe to uczynili, odprowadzono ich devoted his entire udział w wyprawie, aniAzja tożsamość nie Dlatego są pewne.chcemy, do pierwszej tatarskiej. obyło się bez darów, podobnie drżała ówczesna i Europa. wait for Brothers Benedict and strażnicy Giovanni to return. Tu także niescientific activity to jak wmonths obozie Korenzy – bratanka pierwszego mongolskiego woresearch on the history of żeby pamięć o Benedykcie przetrwała, i zdecydoThe two spend several at the court of theBatu-chana, Z Wrocławia, z dworu księcia Bolesława II Łysego, wyprawa udała się do dza, z jakim się zatknęli. Niemożność przetłumaczenia listu papieża sprawiła, Poland and Italian-Polish waliśmy sześć lat temu, żeby był patronem nagrody Khans and witness the enthronement of the new Greparticular Łęczycy, w której odbywał się właśnie zjazd książąt i dygnitarzy polskich. że posłowie oddelegowani zostali do obozurelations, samego with Batu, gdzie przybyli 4 dla wybitnych badaczy naszej planety tłumaczy at Khan, Güyük, the kwietnia grandson1246 of Genghis emphasis the history of Papieskie poselstwo przyjęte zostało przez–księcia Konrada I Mazowieckiego r. Obóz Khan. tegoż They znajdował się nad dolnąon Wołgą. Po drodze wyPoland in the 17thmusiała century cały kraj prof. Mariusz Ziółkowski i dodaje: Nagroda awaitsię hisbezofficial response the papal letter. Once it is życzliwie, a wsparcie udzielone przez niego i–innych możnych okazało prawatoeskortowana przez strażników tatarskich przebyć and the history of the cenne – bez darów w postaci futer legaci niewiele by zdziałali popresented dotarciu do przeprawiając się kolejno przez Dniepr, Don i Wołgę. Podróżnikom powstała z inicjatywy Oddziału Polskiego to them inKomanów, Mongolian, Persian, Turkish and Sobieski family. Mongołów. zdawało się, że wszystkie te rzeki uchodzą do Morza Greckiego, zwanego też The Explorers Club, Towarzystwa Naukowego Latin, they set out home. Wielkim – mylnie połączyli w jedno Morze Czarne oraz Kaspijskie. Warszawskiego oraz miasta i starostwa w Łęczycy, Z Łęczycy wyprawa wyruszyła na Ruś w towarzystwie księcia Wasylki Roby docenić dokonania eksploratorów, a przy tym ruskich The first Pole Asiadniach, 8 kwietnia 1246 r., Batu-chan wyprawił poselstwo w dromanowicza, brata Daniela Halickiego. Goszcząc na dworze książąt Po in czterech franciszkanie odczytali im list od Innocentego nakłaniający do powrotu gę do serca imperium. zwrócić uwagę na rolę Polski w zakresie IV, kontakAnd although the Mongolian reply is in thePostanowił negative, jednak zatrzymać część uczestników dotów Kościoła zachodniego. Misjaitaposzerzenia była pewnymwiedzy ubocznym działaniem poselwyprawy (a wśród być może Czesława Czecha oraz tajemniczego C. de międzykulturowych Brothers Giovanni and Benedict bringnich back invalustwa papieskiego, obok głównego zadania, jakim było dotarcie do Tatarów. Bridia), pod pozorem odesłania ich do papieża. Cofnęli się oni jednak tylko o świecie. able reports. There is another account, penned by Do Kijowa Jan oraz jego towarzysze dotarli w towarzystwie sługi księcia do ziem wodza Mauci, koczującego na stepach na wschód od Dniepru, gdzie thegdzie aforementionedzostali "C. de Brida ", that aż willdonot be di- Jana i Benedykta. włodzimiersko-halickiego, przeżywając ciężkie chwile w Daniłowie, zatrzymani powrotu Siła badań scovered until 1965.Wyruszywszy z obozu Batu-chana, bracia Jan i Benedykt podjęli forsowną poważnie zachorowali. Rekonstruowana trasa poselstwa z Łęczycy do Kijowa przebiega przez Zawichost, Horodło, Włodzimierz, Łuck, Peresopnicę, jazdę, zmieniając konie pięciu do siedmiu razy dziennie. Przebyli w ten spoNagroda im. Benedykta Polaka jest przyznawana TheseZwiahel are the earliest known descriptions ofod northern i Biełgorod. Komanię, pustynny kraj Kangitów, muzułmański Chorezm, a także ziemie corocznie od 2015 r. dla dwóch osób, Polaka i cuand central Asia undersób Mongol rule, and they are written

Trasa Wyprawy Giovanniego da Pian del Carpine i Benedykta Polaka do Karakorum.

Cz m ug st

D ok ta Po Cz ic

Po to In po za pr od ło po id te ro

© B i b l i ot h e q u e n at i o n a l e d e f r a n c e , m e t m u s e u m .o r g , g . k oz a k i e w i c z ( 2 ) , w i k i p e d i a . m a pa : w y s tawa " Ć w i e r Ć w i e k u p r z e d m a r c o p o lo . b e n e dy k t p o l a k i g i o va n n i d a p i a n d e l c a r p i n e n a d w o r z e c h a n a m o n g o ł ó w "

dzoziemca (w tym roku wyjątkowo dla trzech osób), za wybitne osiągnięcia eksploracyjne i badawcze na ziemi, w morzu, w powietrzu i w kosmosie. Jest jeden kluczowy warunek: nagradzani są badacze i eksploratorzy podejmujący prace we współpracy polsko-międzynarodowej. Kapituła Nagrody, której przewodniczy znany polarnik, prof. dr hab. Stanisław Rakusa -Suszczewski, obraduje na zamku w Łęczycy. – Dlaczego akurat tu? Ponieważ właśnie stąd na Wschód wyruszyła, wyposażona szczodrze przez Prof. księcia Konrada Mazowieckiego i wspomagana ˉEriks Jekabsons ˉ przez jego powinowatych książąt ruskich, misja Łotewski historyk, braci Benedykta i Giovanniego. I, dodajmy, specjalizuje się w historii stosunków dotarła na dwór chana jako jedyne z czterech łotewsko–polsko– poselstw równocześnie wysłanych w tym celu -litewskich, oraz historii przez papieża Innocentego IV – wyjaśnia prof. zarnych Kitajów. Jan di Piano Carpini wspomina o tym, że minęli niewielkie morze – być może jezioropolityczno–wojskowej Ała-kul, Aralskie lub Bałchasz. Po drodze zostali Ziółkowski. Europy Środkowo– goszczeni w obozie jednej z żon cesarza, by następnieW wkroczyć do górzytym roku laureatami zostali: wspomniany -Wschodniej. tego kraju Najmanów. ksiądz prof. Wojciech Bęben, badacz ludów OceLatvian historian, anii,ziemie a w Mongołów kategorii dla cudzoziemców – Łotysz, specializes in the history o obozu Gujuk-chana dotarli 22 lipca 1246 r., jadąc przez of Latvian-Polish-Lithuˉ zjazdJˉe prof.sięEriks kabsons, wybitny historyk, specjalikoło trzy tygodnie. W tym czasie w Syra-ordzie odbywał wodzów anian relations as well as atarskich, mający na celu political wybranie wielkiego chana. sta w zakresie relacji łotewsko-polskich ex aequo and military osłowie musieli więc czekać na wysłuchanie wnuk Platanią (Włochy), badaczem history of Central andaż do momentu z prof. kiedy Gaetano zyngis-chana – Gujuk, który zasiadł na tronie dnia 21 sierpnia 1246 r., przyjął dziejów Polski i związków włosko-polskich. Profech oficjalnie jako wielki chan imperium mongolskiego. sor Platania poświecił się szczególnie uwypukleniu w środowisku europejskich badaczy znaczenia osłowie papiescy przebywali wśród Mongołów do 13 września 1246 r., kiedy o wyruszyli w drogę powrotną, wioząc list od wielkiegomecenatu chana Gujuka do artystycznego rodziny Sobieskich na nnocentego IV. Wracając do Europy wyprawa pokonała podobną trasę,– Moje zauroczenie Polską trwa terenie Włoch. onownie goszcząc u Batu-chana, a następnie wodza Mauci, gdzie czekali od bardzo dawna i nie potrafię nawet powiedzieć, atrzymani uprzednio towarzysze. Odprowadzeni przez eskortę komańską dlaczego jest i kiedy to się stało – powiedział rzybyli do Kijowa 9 czerwca 1247 r. W drodze powrotnej uzyskalitak jeszcze dpowiedź od Daniela Halickiego i Wasylki Romanowicza o chęciwystąpieniu powrotu na prof. Platania. – Ale ilekroć w swym ono Kościoła zachodniego. W drodze do Lyonu przemierzyli ponownie ziemiewas, w waszym kraju, mam znajduję się wśród olskie, czeskie i niemieckie, wielokrotnie zdając raport ze swoich poczynań wrażenie, że tam się urodziłem i że żyłem tam od dzieląc obserwacjami, spisywanymi przez słuchaczy. Do papieża InnocenKiedy wracam do Rzymu, mam zawsze ego IV poselstwo powróciło 13 listopada 1247 r., a więczawsze. po ponad dwóch i pół uczucie pozostawienia czegoś w waszym kraju. oku wyczerpującej podróży. Przyznana mi nagroda jeszcze bardziej wzmacnia we mnie miłość do Polski.

Trasa Wyprawy Giovanniego da Pian del Carpine i Benedykta Polaka do Karakorum lata 1245 – 1247. The route of the Expedition of Giovanni da Pian del Carpine and Benedict the Pole to the Karakoram in the years 1245 - 1247.

more than twenty years before the Marco Polo expedition. The monks also study the Mongolian military, which was the terror of both Asia and Europe at the time. “We want to keep the memory of Benedict to alive, so six years ago, we named him as the patron of an award for outstanding researchers of our planet”, explains Prof. Mariusz Ziółkowski, adding “The award was created on the initiative of the Polish Chapter of the Explorers Club, the Warsaw Scientific Society and the City and District Office of Leczyca in appreciation of the achievements of explorers, and in recognition of Poland’s role in intercultural contacts and broadening knowledge about the world.”

The power of research Since 2015, the Benedict of Poland Prize has been annually awarded to two people (this year, as an exception, to three people), a Pole and a foreigner, for outstanding exploration and research achievements on land, in the sea, in the air, or in space. The only qualifying condition is that the recipients must be involved in Polish-international cooperation. The Jury, chaired by renowned polar explorer Prof. Ph.D. Stanislaw Rakusa-Suszczewski, sits at the Castle in Leczyca. "Why here? Because it was from here that Brothers Benedict and Giovanni started out, generously equipped by Prince Konrad Mazowiecki and assisted by his fellow Ruthenian princes. It’s worth adding that it arrived at the Mongol court as one of four expeditions simultaneously sent for this purpose by Pope Innocent IV”, explains Prof. Ziółkowski. The other two winners were both foreigners: Prof. ˉ Eriks Jˉekabsons, (Latvia), an outstanding historian who specialises in Latvian-Polish relations and is a descendant of a distinguished aristocratic Polish-Lithuanian family; and Prof. Dr. Gaetano Platania (Italy), an academic who specialises in the history of Poland and Italian-Polish relations. Professor Platania stands out among European researchers for devoting himself to the importance of the artistic patronage of the Sobieski family in Italy. “I have long been infatuated with Poland. I cannot say why or even when it started, but whenever I am among you, in your country, I feel as if I was born here and have lived here before. When I return to Rome, I always feel like I'm leaving something in your country. This award further strengthens my love for Poland.”

Podobnie jak w poprzednich latach, ceremonia wręczenia nagrody im. Benedykta Polaka odbyła się pod Patronatem Prezydenta RP Andrzeja Dudy, a pulę nagród ufundowało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego . As in previous years, the award ceremony of Benedict of Poland was held under the patronage of President of Poland, Andrzej Duda, and the prize pool was funded by the Ministry of Culture and National Heritage.

up in the air

??? Interview

A basketball player with a big heart Text | by Joanna Wieczorek

Zakochany w szybowcach społecznik, chętnie inicjuje akcje charytatywne, zarażając nimi innych. Stefan Malczewski w PLL LOT pracuje od ponad 40 lat. A social activist, who is in love with gliders, who happily initiates charity campaigns, and whose enthusiasm is infectious. Stefan Malczewski has been working at LOT Polish Airlines for 40 years.

©credits

koszykarz z wielkim sercem

up in the air

Interview

Pod znakiem Żurawia pracuje pan już 40 lat. Dlaczego w 1980 r. zdecydował się pan zająć lotnictwem? Pasja do lotnictwa w mojej rodzinie była od zawsze – zanim ja dołączyłem do firmy, pracowali w niej mama i brat Krzysztof. Szczęśliwym miesiącem był dla mnie wrzesień – to wtedy zostałem tu zatrudniony, a w sierpniu 1980 r. powstała Solidarność. To wyjątkowo ważna data dla Polaków, a dla mnie związana z zakładaniem Solidarności w PLL LOT. Byłem szczęśliwy, widząc, jak ruch rośnie w siłę i większość osób z firmy wstępuje do organizacji. W Locie pełnił pan rolę swoistego ambasadora historii, inicjując zaangażowanie spółki w różne projekty, m.in. przekrojową wystawę poświęconą historii polskiego przewoźnika w Żyrardowie czy akcję BohaterON, która polegała m.in. na wysyłaniu kartek do Powstańców. W 2016 r. znalazłem się w zarządzie PLL LOT i to spowodowało, że intensywnie zaangażowałem się właśnie w projekty nawiązujące do przeszłości. Efektem współpracy naszej spółki ze szkołą podstawową w Puszczy Mariańskiej była dobra relacja z Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie. To właśnie tam przenieśliśmy z naszej siedziby na kilka miesięcy tzw. Salę Historii LOT-u. W ważnym dla nas momencie – bo tuż przed obchodami 90-lecia istnienia spółki – chcieliśmy pokazać na zewnątrz, jak zmieniało się lotnictwo na przestrzeni lat. LOT to jedna z najstarszych linii lotniczych w Europie – mieliśmy zatem czym się chwalić. Zwiedzający mogli np. porównać fotele pasażerskie historycznych Iłów i Tupolewów 134 ze współczesnymi w Boeingach i Embraerach. Wśród niezliczonych fotografii można było także rozpoznać pilotów komunikacyjnych, odznaczonych Krzyżem Virtuti Militari, latających w służbie podczas II wojny światowej. Jest pan autorem pomysłu, by plakaty Janusza Grabiańskiego ilustrujące karty historii PLL LOT nadrukować na apaszki, filiżanki czy broszki. PLL LOT miał szczęście do grafików – plakacista Janusz Grabiański to synonim najwyższego kunsztu. W moim gabinecie do dziś wiszą trzy stworzone przez niego plakaty: pies w torbie LOT-u, stewardesa serwująca pasażerowi posiłek i samolot pasażerski na żółtym tle. Moi goście zazwyczaj przez pierwsze 10 min po wejściu do gabinetu patrzą na nie, dopiero później przerzucają wzrok na mnie. Co do apaszek, to powstała piękna kolekcja będąca owocem współpracy firmy Milanówek i LOT-u. Apaszek nie można już kupić, ale ich właścicielki do dziś wzbudzają zazdrość kobiet, które ich nie mają.

You’ve been working for LOT Polish Airlines for more than 40 years. Why did you decide to get involved in aviation in 1980? My family had always been passionate about aviation. Before I joined the company, my mother and my brother Krzysztof had already worked for LOT. September was my lucky month – that is when I got the job. And in August 1980, "Solidarity" was created. This is an extremely important date for Polish people, and for me it’s connected with founding “Solidarity” at LOT Polish Airlines. I was happy to see how the movement grew in strength and how most people in the company joined it. At LOT, you’ve acted as a kind of an ambassador of history, initiating the company’s involvement in various projects, for instance the cross-sectional exhibition devoted to the Polish carrier in Zyrardow, and the BohaterON campaign, which involved sending postcards to Insurgents [… of the 1944 Warsaw Uprising – Ed.]. In 2016, I found myself on the LOT management board. That’s what made me get actively involved in projects which referred to the past. Our company has a good relationship as a result of our work with the Museum of Western Mazovia in Zyrardow. We moved the Hall of Memory of LOT Polish Airlines there from head office for a couple of months. This was an important time for us, being just before the 90th anniversary of the company’s existence. We wanted to get out and show how aviation had changed over the years. LOT is one of the oldest airlines in Europe - so we had a lot to boast about. Visitors could, for example, compare the passenger seats of historic Ilyushin and Tupolev 134 with those of modern Boeing and Embraer. Transport pilots decorated with the Virtuti Militari Cross, who flew in service during World War II, can be seen among the countless photographs. You’re also the one who came up with the idea of having Janusz Grabiański’s posters illustrate the history of PLL LOT, on scarves, cups and brooches. PLL LOT has been lucky when it comes to graphic designers – poster artist Janusz Grabiański represents the highest artistry. Three of his posters are hanging on the wall of my office – a dog in a LOT bag, a flight attendant serving a passenger a meal, and a passenger plane against a yellow background. Visitors usually look at them for the first 10 minutes after entering the office. Only then do they look at me. As for the scarves, a beautiful collection was actually created by Milanowek in conjunction with LOT. The scarves are no longer available, and those who own them still arouse jealousy.

ENG

2 1. Stefan Malczewski z Joanną Wieczorek, autorką tekstu. Stefan Malczewski with Joanna Wieczorek, the author of the text. 2. Wspólnie z Kingą Dróżdż, zdobywczynią Pucharu Świata w Pizie w szermierce na wózkach. With Kinga Dróżdż, winner of the World Cup in Pisa at wheelchair fencing.

Byłem szczęśliwy, widząc, jak Solidarność rośnie w siłę i pracownicy LOT-u wstępują do organizacji. I was happy to see how the movement grew in strength and how most people in the company joined it.

3. Obok witryny z pucharami swojej ulubionej drużyny koszykarskiej Chicago Bulls. 4 5

Next to the cabinet with cups of his favorite Chicago Bulls basketball team. 4. Z Katarzyną Piskorz, Prezes ds. korporacyjnych PLL LOT wręczają nagrodę Robertowi Lewandowskiemu. With Katarzyna Piskorz, Chief Corporate Officer of LOT Polish Airlines, presenting an award to Robert Lewandowski. 5. Fiat 125p z inicjatywy Stefana Malczewskiego poleciał Dreamlinerem LOT-u do Los Angeles. Fiat 125p flew onboard of LOT Dreamliner to LA, at the initiative of Stefan Malczewski.

Sprawdził się pan w roli ambasadora historii, opiekuna drużyny koszykarzy PLL LOT, ale też wspierał pan akcje charytatywne. Dwa lata temu o fiacie 125p dla Toma Hanksa mówiła cała Polska. Dlaczego postanowił pan osobiście wręczyć prezent aktorowi w Los Angeles ? Cenię Toma Hanksa jako aktora i uwielbiam pomagać dzieciom. Kiedy usłyszałem o pomyśle zorganizowania urodzin Hanksowi w Bielsku-Białej i dostarczenia mu do USA malucha (aktor wielokrotnie się z nim fotografował, kiedy był w Europie), pomyślałem, że LOT musi się w to włączyć. Postanowiłem pomóc Monice Jaskólskiej – pomysłodawczyni przedsięwzięcia. W trakcie urodzin w Bielsku-Białej zebrano sporo pieniędzy na szpital dla dzieci, a Rafał Sonik przekazał kwotę za samochód, która trafiła do dzieciaków. PLL LOT przetransportował fiata Dreamlinerem do Los Angeles. Samochód osobiście odebrał Tom Hanks. To była wielka radość dla nas wszystkich móc uścisnąć rękę dwukrotnemu laureatowi Oscara. Ale też wielkim przeżyciem był chyba dla pana lot z papieżem Franciszkiem? Reprezentacja PLL LOT odwoziła papieża Franciszka ze Światowych Dni Młodzieży w Krakowie do Rzymu. Wszyscy mieliśmy wypieki na twarzy. Papież dostał od naszej firmy plakat 600-lecie klasztoru jasnogórskiego. To symbol tego, co dla wielu Polaków najważniejsze. Nasza linia zadbała o najwyższy komfort dla papieża w trakcie lotu, zresztą w skład załogi wchodzili nasi mistrzowie: Jerzy Makula, Marian Wieczorek i Krzysztof Sysio. Pamiątki z tego rejsu są pilnie strzeżone w naszych archiwach. Wróćmy do koszykówki – to pana największa sportowa miłość, ale przecież wspierał pan także inne lotnicze dyscypliny sportowe. Owszem, starałem się uczestniczyć we wszelkich mistrzostwach świata czy Europy, w których rywalizowali nasi piloci. Uważałem, że powinni czuć wsparcie pracowników firmy, która za nimi stoi. Zresztą szybownictwo, latanie rajdowo-nawigacyjne, baloniarstwo to dyscypliny, które lubię bezwarunkowo. Moim przyjacielem od wielu lat jest kpt. Jerzy Makula, aktualny prezes Aeroklubu Polskiego i LOT Flight Academy. To on zaraził mnie pasją do szybowców. W 2018 r w. Toruniu odbywały się Mistrzostwa Świata w Akrobacji Szybowcowej i miałem okazję lecieć z Jurkiem szybowcem. Jako pasażer wykonałem obowiązkową wiązankę w kategorii Unlimited. Takie znajomości czy przyjaźnie – także z rodziną Wieczorków, którzy dla Polski na mistrzostwach świata i Europy w lataniu rajdowo-nawigacyjnym zdobyli ponad 140 medali, czy rodziną sławnych baloniarzy Filusów – inspirują i zawsze dodawały mi pozytywnej energii w pracy.

Interview

You have proven yourself to be a history ambassador, and a guardian of the PLL LOT basketball team. You’ve also supported charity campaigns. Two years ago, all of Poland was talking about the Fiat 125p for Tom Hanks. Why did you choose to present the gift to the actor in Los Angeles in person? I value Tom Hanks as an actor and I love helping children. When I heard about the idea of organizing Hanks' birthday in Bielsko Biala and delivering a "Maluch" to him to the US (the actor had often had himself photographed with the car when he was in Europe), I thought that LOT had to get involved. I decided to help Monika Jaskólska - the originator of the project. During the birthday party in Bielsko -Biala, a lot of money was raised for a children's hospital, and Rafał Sonik transferred the money for the car. The money was later sent to the kids. LOT Polish Airlines transported the Fiat to Los Angeles on a Dreamliner. The car was picked up by Tom Hanks personally. It gave us all a real buzz to be able to shake hands with the two-time Oscar winner. I believe the flight with Pope Francis was also an unforgettable experience for you? The LOT representation took Pope Francis from World Youth Day in Krakow to Rome. We were all incredibly excited. The Pope received a "600th anniversary of the Jasna Gora Monastery" poster from our company. This is a symbol of what is most important to many Poles. We saw to it that the Pope was as comfortable as possible during the flight. The crew consisted of our best people: Jerzy Makula, Marian Wieczorek and Krzysztof Sysio. Keepsakes from the trip are closely guarded in our archives. Let’s go back to basketball – this is your first sports love, but you’ve also been supporting aviation sports. Yes, I’ve tried to be involved in all the World and European Championships in which our pilots have competed. I believe that they should feel the support of other employees of the company. Besides, gliding, rally and navigation flying, as well as ballooning are disciplines that I happen to really like. Captain Jerzy Makula, the current president of the Polish Aero Club and Lot Flight Academy, has been a friend for many years. It was he who sparked my passion for gliders. In 2018, the World Championships in Glider Aerobatics were held in Torun and I had the opportunity to fly with Jurek in a glider. As a passenger, I made a mandatory series of manoeuvres in the Unlimited Category. Such acquaintances or friendships - also with the Wieczorek family, who have won over 140 medals for Poland at the World and European Championships in rally and navigation, or the family of the famous Filus balloonists - inspire me and have always given me positive energy for work.

Lotnicze przyjaźnie inspirują i zawsze dodawały mi pozytywnej energii w pracy. Aviation friendships inspire me and have always given me positive energy for work.

up in the air

LEARN, TASTE, EXPERIENCE

JOIN NOW! www.pvm.pl www.pvm.pl

POLISH POLISH VODKA VODKA WORKSHOPS! WORKSHOPS! recepcja@pvm.pl | +48 recepcja@pvm.pl | +48 22 22 419 419 31 31 50 50 Praga Koneser Center | Warsaw | Poland Praga Koneser Center | Warsaw | Poland The project co-financed by the European Union from the European Regional Development Fund within the framework of the Regional Operational Programme of the Mazowieckie Voivodeship 2014-2020 The project co-financed by the European Union from the European Regional Development Fund within the framework of the Regional Operational Programme of the Mazowieckie Voivodeship 2014-2020

REKLAMA

Untitled-20 1

17.08.2020 10:02

WARSZTATÓW

PRAKTYCZNE WARSZTATY ROZWOJU OSOBISTEGO ZESZYT ĆWICZEŃ

DOSTĘPNY W SALONACH PRASOWYCH I NA

magazyncoaching.pl

facebook.com/MagazynCoaching/

trends

Good Food

wigilijnych potraw 12-dish Christmas eve supper tekst | by Magdalena rudzka

Karp smażony Fried carp Chyba nie ma składnika tak nierozer walnie złączonego z polską kulinarną tradycją jak karp. Podczas wigilii jedzony na wiele sposobów, najpopularniejszym z nich jest chyba karp smażony. Przeważnie pokrojony w dzwonka, obtoczony w mące i najprościej przyprawiony solą i pieprzem, smażony na maśle. Niewielka ilość tłuszczów zwierzęcych była – i jest – w Polsce dozwolona nawet w poście. I don't think there's an ingredient as inseparably linked to Polish culinary tradition as carp. It's served on Christmas Eve in many ways, although it is most popular fried. It’s usually cut into bell-shaped sections, rubbed in flour, seasoned with salt and pepper, and fried in butter. A small quantity of animal fat was, and still is, permitted in Poland even during fasting.

©credits

Pomimo niewielkich modyfikacji od pokoleń wigilijny stół jest ostoją tradycji i fundamentem świąt Bożego Narodzenia w Polsce. Despite minor modifications over time, the Christmas table is a mainstay of Polish tradition and the foundation of Christmas.

Śledzie Herring Jakieś śledzie na wigilii być muszą, a inwencja polskich gospodyń sprawia, że coraz trudniej wymienić ich rodzaje. Najczęściej na stołach gości śledź w oleju, z cebulką. Ale zdarza się też śledź pod pierzynką, czyli sałatka złożona z warstw ryby, gotowanych ziemniaków, buraków, jajka i majonezu. Bywają śledzie na słodko, z cynamonem i rodzynkami, czy po kaszubsku. Christmas Eve dinner cannot be without some kind of a herring dish. It's tough to list all of the varieties. Herring in oil, with onion, is the most common. Sometimes, though, dressed herring is also served. This is a salad that consists of several layers of herring, cooked potatoes, beetroot, eggs and mayonnaise. There are also sweet herring dishes, with cinnamon and raisins, or Kashubian style.

barszcz POSTNY

Borscht – a meatless variety

Ugotowany na wywarze warzywnym, dla wzbogacenia smaku dodaje się do niego kilka suszonych grzybów leśnych. Barszcz musi być kwaśny, więc koniecznym dodatkiem jest zakwas buraczany, często przygotowywany samodzielnie. Bywa, że dodaje się do niego uszka z farszem grzybowym.

Bortscht is made from vegetable stock with a few dried forest mushrooms thrown in to enhance the taste. Borscht must be sour, so beetroot leaven is a necessary ingredient, these days often home-made in many Polish households. It is sometimes served with tiny dumplings stuffed with mushrooms.

KUTIA Kutia Wywodzącą się z Ukrainy kutię przyrządza się dziś przede wszystkim we wschodniej Polsce. Przygotowywana z obtłuczonej (czyli pozbawianej łusek), gotowanej pszenicy oraz maku, z dodatkiem bakalii: rodzynek, różnych orzechów, migdałów, skórki pomarańczowej, suszonych owoców. Słodzona miodem. This was originally a Ukrainian dish, and is mainly prepared today in eastern Poland,. It’s made from cooked, husked wheat with poppy seed, and lots of nuts (all kinds), almonds, dried fruit and orange peel. It is sweetened with honey.

trends

Good Food

trends

Good Food

kompot z suszu Dried fruit compote Przepis sięgający czasów, kiedy świeże owoce w okresie zimowym były niedostępne. Dzięki użyciu owoców suszonych kompot jest esencjonalny i słodki. Dziś lądują w nim jabłka, morele, gruszki, śliwki, a nawet pomarańcze. A recipe that dates back to the time when fresh fruit was unavailable at Christmas time. Thanks to the use of dried fruit, compote is concentrated and sweet. Today, apples, apricots, figs, pears, plums and even oranges are put into it.

ZUPA GRZYBOWA Mushroom soup

RYBA po grecku Greek-style fish

Nasze umiłowanie do leśnych grzybów nie ma sobie równych w Europie. Ta tradycyjna świąteczna zupa robiona jest z grzybów leśnych, suszonych i na wywarze warzywnym. Przeważnie wzbogacana śmietaną. Zamrażarki umożliwiają użycie nieususzonych grzybów, ale tradycja trzyma się mocno. Our love of forest mushrooms is unrivalled in Europe. The traditional Christmas mushroom soup is made from dried forest mushrooms in vegetable stock. The soup is usually enriched with cream. Although freezers now make it possible to use wet mushrooms, the tradition of using dried ones remains strong.

Czy rzeczywiście ma coś wspólnego z Grecją – nie wiadomo. Jest za to jedną z najpopularniejszych rybnych potraw kuchni polskiej. Połączenie usmażonej białej ryby z utartymi i podduszonymi warzywami korzeniowymi to smakowy strzał w dziesiątkę. Najwięcej powinno być marchewki – da nie tylko piękny kolor, ale i odrobinę słodyczy. Dla podkreślenia koloru i dodania odrobiny kwaskowatości używa się też koncentratu pomidorowego. Does this dish have anything to do with Greece? Nobody knows. However, it is one of the most popular fish dishes in Polish cuisine. The combination of fried white fish with grated and stewed root vegetables is a culinary winner. The dominating vegetable should be the carrot - not only will it give a beautiful colour, but also a touch of sweetness. Tomato concentrate is also used to boost the colour and add a bit of acidity.

ryba w galarecie Fish in jelly Jest stosunkowo nowym gościem na wigilijnych stołach i bywa robiona bardzo różnie. Czasem używa się dużych kawałków gotowanej ryby, przeważnie karpia, ale też sandacza. Ta potrawa to pozostałość po kuchni żydowskiej, w której znana była jako gefilte fish. This is a relatively recent addition to the Polish Christmas Eve table and it is prepared in all sorts of ways. Sometimes large pieces of boiled fish are used, usually carp, but zander is also common. This dish comes from Jewish cuisine, where it was known as gefilte fish.

Ryba po grecku w warzywach świetnie smakuje zarówno na zimno, jak i na ciepło. Greek-style fish tastes great both cold and warm. 68

pierogi Dumplings W wersji postnej farsz robi się z kiszonej kapusty i sporej ilości namoczonych, ugotowanych suszonych grzybów. Składniki mieli się, na koniec dodaje zeszkloną cebulkę. Okrasa musi być oczywiście również postna, przeważnie to zezłocona cebula. In the most popular “vegan” variety, the stuffing is made from sauerkraut and a generous quantity of boiled dry mushrooms. The ingredients are minced and glazed onion is added. The pierogi can be sprinkled with golden brown fried onions.

kapusta z grzybami Cabbage with mushrooms Czasem określana jako „bigos wigilijny” jest jednak znacznie łatwiejsza do przygotowania. Kiszoną (lub mieszankę kiszonej ze świeżą) dusi się z grzybami, wywarem z ich gotowania, liściem laurowym, zielem angielskim i cebulą. Niektórzy dodają startą na grubych oczkach marchewkę. Sometimes referred to as "Christmas Eve" stew, it is much easier to prepare. Sauerkraut (a mixture of pickled and fresh cabbage) is stewed with mushrooms, the mushroom stock, bay leaf, allspice and onion. Some people add coarsely grated carrots.

Czasem do kapusty z grzybami dodaje się kminek, suszone jabłka i zasmażkę. Less common additives to cabbage with mushrooms are cumin, dried apples, or roux.

makowiec Poppy seed cake Kulinarna obecność maku w Europie sięga średniowiecza. Połączenie wieloskładnikowej masy makowej i drożdżowego ciasta, w dodatku w formie zwijanej, to prawdziwy test dla kucharza. Na koniec bywa jeszcze lukrowany i posypany skórką pomarańczową. The culinary presence of poppy seed in Europe dates back to the Middle Ages.The combination of multi-ingredient poppy seed mass and yeast dough, which has to be rolled, is a real test for the cook. The cake is iced and sprinkled with orange peel.

kluski z makiem Noodles with poppy seed Zwykle są to małe kwadratowe łazanki. Połączenie sycącej i słodkiej masy makowej z makaronem sprawia, że po tej potrawie niewielu może zjeść coś jeszcze. W wielu domach wciąż samodzielnie gotuje się, mieli (dwukrotnie!) i przyprawia mak bakaliami. These are usually small square noodles. The combination of sweet poppy seed mass and pasta is very filling. Although poppy seed mass can readily be purchased, it is still commonly cooked, ground (twice!) and seasoned with dried fruit and nuts at home.

trends

Beauty

cena | price: zestaw | set 560 zł

wzmocnienie Enhancing Peeling do skóry głowy zawiera kompleks naturalnych kwasów owocowych, lotion do włosów – mleczko pszczele, keratynę i aktywne pochodne soi, a balsam jest bogaty w kwas hialuronowy, pantenol, hydrolizowany jedwab oraz mleczko pszczele. Taka kompleksowa pielęgnacja od DSD de Luxe przyniesie pełne i trwałe rezultaty. The scalp scrub contains a complex of natural fruit acids, the hair lotion consists of royal jelly, keratin and active soy derivatives, and the balm is rich in hyaluronic acid, panthenol, hydrolyzed silk and royal jelly. Such comprehensive care from DSD de Luxe will bring full and lasting results.

pomysł na prezent Gift ideas

tekst | by Lena Iwańska

Kosmetyków i kart podarunkowych nigdy za wiele. Warto o tym pamiętać, myśląc nad świątecznymi upominkami. You can never have too many cosmetics or gift cards. It's worth remembering this while thinking about Christmas gifts.

cena | price: ok. 26,99 zł/250 ml

wygładzenie Smoothing Ujędrniający i antycellulitowy scrub cukrowy Barwy Harmonii SWEET COFFEE wzbogacony o olej z zielonych nasion kawy oraz ekstrakt kofeinowy z guarany intensywnie wygładza skórę. Firming and anti-cellulite sugar scrub Barwy Harmonii SWEET COFFEE enriched with green coffee seed oil and guarana caffeine extract intensively smoothes the skin.

Vouchery prezentowe m.in. na masaże czy zabiegi na twarz, Mr&Mrs Spa (na dowolną kwotę). Gift cards for massages or facial treatments; Mr&Mrs Spa (of any value). cena | price: ok. 170 zł/50 ml svr.sklep.pl

Podaruj relaks, odprężenie i regenerację – to wszystko gwarantuje Voucher Spa do Ambasady Urody. A spa voucher by Ambasada Urody is the best gift guaranteeing relaxation and regeneration to your loved ones.

nawilżenie Moisturizing BIOTIC to nowa linia opracowana przez Laboratorium SVR, aby wydobyć ze skóry to, co najpiękniejsze. Ten regenerujący żel intensywnie nawilżający jest przeznaczony do odwodnionej i napiętej skóry, na której pojawiają się drobne zmarszczki. BIOTIC is a new line developed by SVR Laboratories to bring out the inner beauty of the skin. This intensely moisturizing and regenerating gel is designed for dehydrated and tight skin with fine lines.

PRZEWODNIK

po koreańskim stylu życia Przepięknie ilustrowany Korean Lifestyle Book pomoże Ci:

•odmienić codzienną pielęgnację

•udoskonalić styl •odświeżyć wystrój domu

•znaleźć ulubiony koreański serial

•odkryć nową muzykę •przygotować pyszne i zdrowe jedzenie.

PATRONI:

trends

Must Have

odświętnie FESTIVE FASHION Nie wiesz, co włożyć na Wigilię, by było modnie, stylowo, ale klasycznie? Proponujemy sukienkę w zestawie z długimi kozakami i kilkoma dodatkami do wyboru, które podkreślą cały look.

ALIGHIERI, pozłacany naszyjnik ALIGHIERI, gold-plated necklace, €240

You don't know what to wear on Christmas Eve so that it's fashionable and classic at the same time? A dress with high boots, and some stylish accessories which will highlight the whole look are a perfect combination.

CHLOÉ, płaszcz z owczej skóry CHLOÉ, leather-trimmed shearling coat, €4,990

LOEWE, sukienka LOEWE, dress, €1,700

Oprawki Linda Farrow dostępne w warszawskich salonach ANDY&MAG, andyandmag.pl Sunglasses, Linda Farrow, available in ANDY&MAG stores

JOHN&MARY, Laguna – torebka koniakowa (Baltona Duty Free Fashion Boutique Warszawa Okęcie lub sklep.baltona.pl) JOHN&MARY, Laguna - cognac bag, (Baltona Duty Free Fashion Boutique Warszawa Okęcie or sklep.baltona.pl), PL480

CHLOÉ, skórzana torebka CHLOÉ, leather bag, €990

GIANVITO ROSSI, zamszowe kozaki GIANVITO ROSSI, suede boots, €1,190

NOWY NUMER JUŻ W SPRZEDAŻY!

f www.elledeco.pl

@elledecorationpolska

@elle_decoration_polska

trends

Good Address

bezpiecznie i komfortowo Platinum Mountain to jeden z pierwszych hoteli pięciogwiazdkowych z ofertą #bezpiecznypobyt. Apartamenty z kuchnią i sauną to oferta Premium uzupełniona dostawą menu do drzwi gości, także w święta i sylwestra 2020.

prestige zone

COFNĄĆ CZAS Turn back time Warszawska sieć klinik Ambasada Urody to miejsca, gdzie w bezpiecznych warunkach możesz skorzystać ze skutecznych zabiegów medycyny estetycznej i kosmetologicznych. Specjalnością klinik jest odmładzanie, pielęgnacja skóry i modelowanie sylwetki. The Warsaw network of clinics, Ambasada Urody, is a place where, in safe conditions, you can take advantage of effective aesthetic and cosmetological treatments. The clinics specializes in rejuvenation, skin care and body shaping.

Safe and comfortable

Platinum Mountain is one of the first five-star hotels with the #bezpiecznypobyt offer. The hotel's premium offer includes suites with kitchens and saunas, as well as the delivery of the dishes avaialbe on the menu to the guest's door, also during Christmas and New Year's Eve 2020. więcej | more: platinum-mountain.pl

więcej | more: ambasadaurody.pl

wystroju, jak i kuchni spotykamy się tutaj z tradycją w lekkim i delikatnym wydaniu. W karcie dań przekąski zimne i gorące, zielone sałaty, drób, ryby i mięsiwa. Codziennie wypiekane są świeże ciasta, ciasteczka, torty, własnoręcznie lepi się kopytka czy makarony. A w każdą środę pojawiają się świeże ryby i owoce morza, z których przyrządza się niezapomniane potrawy i przystawki.

JESZCZE WIĘCEJ TLENU Even more oxygen W warszawskim salonie Mr&Mrs SPA dostępny jest już zabieg Intraceuticals. To nieinwazyjna metoda odmładzająca skórę, bazująca na najnowszej technologii łączenia hiperbarycznego tlenu ze specjalnym serum bogatym w kwas hialuronowy oraz składniki regenerujące. The Intraceuticals treatment is now available in the Mr & Mrs SPA salon in Warsaw. It is a non-invasive method of rejuvenating the skin, based on the latest technology combining hyperbaric oxygen with a special serum, rich in hyaluronic acid and regenerating ingredients. więcej | more: mrandmrsspa.pl

szczypta magii A pinch of magic W wazonach świeże kwiaty, na stołach haftowane obrusy, dyskretne światło i muzyka płynąca z pianina… Tak wita nas warszawska Restauracja Polska Różana. Zarówno w kwestii

Fresh flowers in vases, embroidered tablecloths on the tables, discreet light and piano music... This is how Polska Różana Restaurant in Warsaw welcomes its guests. Both in terms of interior design and cuisine, we encounter tradition in its lightest and most delicate form. The menu includes hot and cold snacks, green salads, poultry, fish and meats. Every day, fresh pies, cookies, celebration cakes, dumplings and pasta are made with the cooks' own hands. On Wednesdays fresh seafood is served. więcej | more: restauracjarozana.com.pl

siatka poŁĄczeń Route network

Edmonton YEG

Saskatoon YXE Winnipeg YWG

Calgary YYC Vancouver YVR

Toronto YYZ

Seattle SEA

Minneapolis MSP

Portland PDX

Los Angeles LAX

Chicago ORD

Las Vegas LAS

San Diego SAN

Phoenix PHX

Quebec City YQB

Montreal YUL Cleveland CLE

Denver DEN

San Francisco SFO

Ottawa YOW

Dallas DFW

Halifax YHZ

Pittsburgh PIT Charlotte CLT

NewYork JFK

Atlanta ATL

Houston IAH

Orlando MCO Tampa TPA

Trondheim Alesund TALLINN

Stockholm ARN Oslo

Gothenburg

Riga

Copenhagen Vilnius

Dublin

Gdansk

Amsterdam

London LHR

Hamburg

Dusseldorf Brussels

Szczecin

Berlin BER Frankfurt

Paris CDG

Kyiv KBP

WARSAW Poznan

Krakow

Katowice

Munich

Lublin

Wroclaw

Zielona Gora

Luxembourg Stuttgart

Minsk MSQ

Bygdoszcz

Prague

Ostrava

Rzeszow

Lviv

Vienna

Zurich BUDAPEST

Geneva Milan MXP

Zagreb Venice

Bucharest OTP Belgrade Sofia Istanbul IST

Ankara

Madrid Lisbon

Izmir

Adana Antalya

Dalaman

lot.com

Beirut

Cairo

siatka poŁĄczeń Route network

Tromso

WARSAW

Nur-Sultan

Krakow

BUDAPEST

Tianjin TSN

Sapporo Sendai

Tokyo NRT

Seoul ICN

Kuwait

Dubai

Gällivare

Arvidsjaur

połączenia regularne LOT-u z portu przesiadkowego w Warszawie | LOT schedule services from LOT Warsaw Hub

Stockholm ARN

połączenia regularne LOT-u z portu przesiadkowego w Budapeszcie | LOT schedule services from LOT Budapest Hub

Vilnius Gdansk Olsztyn

Bydgoszcz

WARSAW

Szczecin London LCY

Lublin

Zielona Gora Poznan

Katowice

połączenia linii Nordica wykonywane we współpracy z LOT-em | Nordica services operated in cooperation with LOT połączenie code-share | code-share services kierunki code-share | code-share destination

lot.com

Rzeszow

Wroclaw

regularne połączenia regionalne LOT-u | LOT regional schedule services

Krakow

BUDAPEST Stan na 13.11.2020 | Status as of 13NOV20

Samoloty dalekodystansowe Long-haul aircraft

flota Fleet

Liczba I Number in fleet Długość I Length Rozpiętość I Wing span V przelotowa I Cruising speed Zasięg max I Range Liczba miejsc BC/PEC/EC I Capacity

Boeing 787-9 Dreamliner

Boeing 787-8 Dreamliner

7/9* 62,82 m 60,17 m 875 km/h 13 350 km 24/21/249

8 56,72 m 60,17 m 875 km/h 12 650 km 18/21/213

Samoloty średnio- i krótkodystansowe Medium and short-haul aircraft

Liczba I Number in fleet Długość I Length Rozpiętość I Wing span V przelotowa I Cruising speed Zasięg max I Range Liczba miejsc I Capacity

Boeing 737 MAX 8

Boeing 737-800

5/15* 39,52 m 35,92 m 839 km/h 5750 km 186

6 39,47 m 35,78 m 834 km/h 5435 km 189/186/168**

Embraer 195

Embraer 190

Embraer 175

Embraer 170

15 38,65 m 28,72 m 870 km/h 3990 km 118/112**

4 36,24 m 28,72 m 863 km/h 3461 km 106

12 *** 31,68 m 26,00 m 870 km/h 3300 km 82

6 29,90 m 26,00 m 870 km/h 3700 km 76

Bombardier DHC-8Q400 Liczba I Number in fleet Długość I Length Rozpiętość I Wing span V przelotowa I Cruising speed Zasięg max I Range Liczba miejsc I Capacity

12 32,83 m 28,42 m 666 km/h 2500 km 78

* kolejne zamówione samoloty tego typu planowane do dostawy I *deliveries of more of the ordered aircraft of this type expected soon * * w zależności od wersji I **depending on the version *** w tym dwa do dyspozycji rządu I *** including two aircraft at the government’s disposal

Bezpieczeństwo na pokładzie samolotów LOT I Safety on board LOT aircraft

Podczas całego lotu obowiązkowe jest zakrywanie nosa i ust za pomocą maseczki (z wyjątkiem dzieci do lat 5 i osób o znacznym stopniu niepełnosprawności). Maseczki można zdjąć na czas posiłku | A protective mask covering nose and mouth is required during the entire journey (except for children under 5 and persons with severe disabilities). Masks can be removed during a meal

Podczas lotów powrotnych do Polski z zagranicy obowiązkowe jest wypełnienie Kart Lokalizacji Pasażera i Deklaracji Zdrowia | On return flights to Poland it is mandatory to fill in Passenger Locator Form and Health Declaration

Zakaz palenia (również papierosów elektronicznych) | No smoking (including e-cigarettes)

Nie pijemy alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w Duty Free | Do not drink alcohol brought on board or purchased in Duty Free

Podczas startu i lądowania laptop musi być wyłączony i umieszczony w kieszeni fotela lub na półce, a z telefonów komórkowych pasażerowie mogą korzystać wyłącznie w trybie samolotowym. Wizerunek członków załóg podlega ochronie prawnej. Uprzejmie prosimy o uszanowanie prywatności i niefotografowanie/niefilmowanie naszych pracowników, a także o nierozpowszechnianie wizerunku bez ich zgody. | During take-off and landing, laptops must be switched off and placed in the back seat pocket in front of you or on the shelf, and mobile phones can only be used in aeroplane mode. The image rights of cabin crew members are protected by law. Please respect their privacy and do not photograph/film our staff and do not disseminate their image without their permission.

transakcje bezgotówkowe na pokładzie I Non-cash transactions on board

lot.com

Uprzejmie informujemy, że w celu zapewnienia bezpieczeństwa bezgotówkowych transakcji płatniczych na pokładach swoich samolotów LOT zbiera i przechowuje niektóre z Państwa danych, np. imię i nazwisko, numer dokumentu tożsamości, adres zamieszkania i numer miejsca zajmowanego na pokładzie. W tym zakresie administratorem Państwa danych jest LOT*. W związku z powyższym przysługuje Państwu prawo wniesienia sprzeciwu, prawo dostępu do danych, prawo żądania ich sprostowania, ich usunięcia lub ograniczenia ich przetwarzania. W sprawach związanych z przetwarzaniem danych osobowych można skontaktować się z Inspektorem Ochrony Danych pisemnie pod adresem LOT lub mailowo pod adresem e-mail: iod@lot.pl. Podawanie ww. danych osobowych podczas transakcji jest dobrowolne. W przypadku odmowy możliwe jest dokonanie standardowej płatności gotówkowej – bez użycia karty. | Please be advised that in order to ensure the security of payment transactions on board our aircraft, LOT is collecting and storing some of your personal data, e.g. your forename and surname, identity card number, residential address, and seat number. LOT* are the controller of the personal data provided above. You have a right to object, as well as right: to withdraw your consent, access to your personal data, to demand that your personal data is rectified or limited or to be forgotten.To discuss matters related to the protection of your personal data you can contact Data Protection Officer in writing, to the address of the registered office LOT or via e-mail: iod@lot.pl.

78 78

* Polskie Linie Lotnicze LOT S.A., ul. Komitetu Obrony Robotników 43, 02-146 Warszawa | LOT Polish Airlines, Komitetu Obrony Robotników St. 43, 02-146 Warsaw

wydarzenia

f o t. K a m i l A n d r u k o w i c z

LOT news

POLSKI FIAT W BARWACH LOT-U LOT COLOURS ON A POLISH FIAT materiał Dominika Socha, Justyna Szajner

Grudzień to doskonały czas na podsumowanie wyjątkowych wydarzeń. Takim w 2020 r. była na pewno nietypowa sesja zdjęciowa w Kraków Airport. We wrześniu na płycie lotniska pojawił się niecodzienny gość - Polski Fiat 126 RA w malowaniu LOT-u! December is a perfect time to take stock of the year’s exceptional events. One such event was an unusual photo session at Krakow Airport. A special guest appeared on the tarmac in September – a Polish Fiat 126 RA in LOT colours.

The iconic “Maluch” had an important task to fulfil on the tarmac. As a follow me, it guided two LOT Polish Airlines passenger planes – a Boeing 787 Dreamliner bound for Chicago and an incoming Embraer 175. This event marked the 20th anniversary of the Fiat 126p going out of production in Poland. Fiats painted in LOT colours (except for the checkboard) and equipped with ra-

eng

lot.com

Kultowy „maluch” miał do wypełnienia ważne zadanie. W charakterze samochodu follow me pilotował po płycie lotniska samoloty rejsowe Polskich Linii Lotniczych LOT – Boeinga 787 Dreamliner lecącego do Chicago i Embraera 175, wracającego do Warszawy. Akcja odbyła się w 20. rocznicę zakończenia produkcji Fiata 126p w Polsce. Dokładnie tak pomalowane

LOT news WYDARZENIA

Polski Fiat 126 RA w malowaniu LOT-u na płycie Kraków Airport im. Jana Pawła II

lot.com

(oprócz szachownicy) i wyposażone w radiotelefon fiaty, jeździły od 1979 roku w służbie LOT-u po polskich lotniskach. Grały również w filmie! Kultowy samochód wystąpił m.in. w serialu „07 zgłoś się” na warszawskim Okęciu. Fiaty 126 RA produkowane były w Ośrodku Badawczo -Rozwojowym FSM do celów sportowych oraz do badań, nie były więc modelami seryjnymi. Egzemplarz wykorzystany podczas akcji i towarzyszącej jej sesji zdjęciowej powstał w 1987 roku. Auto o numerze rejestracyjnym KR99J jest wpisane do rejestru zabytków i jest obecnie jedynym samochodem w takim malowaniu w Polsce. Fiat 126 RA posiada malowanie wykonane techniką zbliżoną do oryginalnej, wykorzystywanej w latach 80. oraz malowanie PLL LOT według projektu autorstwa Romana Duszka i Andrzeja Zbrożka z 1976 roku. Logo widoczne na karoserii opiera się na planie koła, w które wpisana jest stylizowana sylwetka żurawia. Projekt został stworzony na przełomie 1929 i 1930 roku przez Tadeusza Lucjana Gronowskiego, a po wygraniu w konkursie na logo LOT-u, stał się stałym elementem identyfikacji wizualnej firmy.

diotelephones were first used by LOT at Polish airports in 1979. They have also appeared in film and television, e.g.. the TV series, “07 zgłoś się” [07 Come In], which was shot at Okecie in Warsaw. The Fiat 126 RA was produced in the FSM Research and Development Centre for sports and research purposes, and never went into mass production. The car used for the event and the accompanying photo session was produced in 1987. The vehicle, registration number KR99J, is entered in the register of monuments and is currently the only car painted this way in Poland. The vehicle was painted using a technique similar to that used in the 1980s. The words “LOT Polish Airlines” were painted in accordance with Roman Duszek and Andrzej Zbrożek’s 1976 design. The logo on the body of the car shows a stylized silhouette of a crane inscribed in a circle. It was created at the turn of 1929 and 1930 by Tadeusz Lucjan Gronowski. It won a competition for the LOT logo and has been a permanent element of the company's visual identity ever since. The photo session was conducted with the participation of PLL LOT, Krakow Airport, Radio Krakow and the 126HOOLIGANS RACING Show Group.

f o t . K a t a r z y n a P i s z c z e k , S t u d i o PI

A Polish Fiat 126 RA in LOT colours on the tarmac of John Paul II International Airport Krakow-Balice.

Zamów posiłek na pokład W trosce o wspólne bezpieczeństwo tymczasowo wstrzymaliśmy sprzedaż produktów z oferty LOT Sky Bar podczas lotu.

Zakładki Zarządzaj rezerwacją na lot.com

LOT Contact Center

Biur sprzedaży LOT

Agentów sprzedaży

OFERTA POSIŁKÓW PRZEDPŁACONYCH Pre-paid meals offer

Zachęcamy do zamówienia posiłków z dostawą na pokład przed rejsem. Posiłek możesz wybrać podczas zakupu biletu lub najpóźniej 12 godzin przed odlotem korzystając z:

Order your meal before the ﬂight You can select and order your meal in advance when making your booking or at least 12 hours before your ﬂight using: Manage My Booking tab on lot.com

LOT Contact Center

LOT Sales Ofﬁces

Sales Agents Ofﬁces

lot.com

We have temporarily suspended our LOT Sky Bar service to ensure you remain safe and healthy as you travel with us.

Useful information

Bagaż rejestrowany przewożony w luku bagażowym Checked baggage allowances LOT Premium Economy

LOT Business Class na długie dystanse | on long haul flights

32 kg max

na krótkie i długie dystanse | on short and long haul flights

23 kg max

32 kg max

23 kg max

LOT Business Class

Przydatne informacje

23 kg max

LOT Premium Economy

na krótkie dystanse | on short haul flights

32 kg max

LOT Economy Class

na długie dystanse | on long haul flights

Suma trzech wymiarów bagażu rejestrowanego nie powinna przekraczać 158 cm. | The sum of the three dimensions should not exceed 158 cm.

na krótkie dystanse | on short haul flights

32 kg max

23 kg max

Bagaż dla dzieci do lat dwóch | Luggage allowances for children up to 2 years of age wózek składany | folding buggy

fotelik samochodowy | car seat

lub | or

23 kg max

o maksymalnym wymiarze do 158 cm | maximum dimensions of up to 158 cm

Bagaż podręczny I Carry-on baggage na długie dystanse | on long haul flights

8 kg max

Carry-on luggage allowances LOT Business Class

9 kg

4 kg

LOT Premium Economy na krótkie dystanse | on short haul flights

= 18 kg

8 kg max

Dodatkowo do kabiny można zabrać albo torbę z latopem, albo torebkę damską o maksymalnych wymiarach 40 x 30 x 8 cm oraz o maksymalnej wadze 2 kg. Ze względów bezpieczeństwa cały bagaż kabinowy musi zmieścić się w szafkach nad głowami lub pod fotelem przed pasażerem. Wszystkie bagaże przekraczające dozwolone wymiary będą musiały być przepakowane lub zostaną nadane jako bagaż rejestrowany i będzie pobrana opłata według cennika.

Animals on board

Płyny w bagażu podręcznym

lot.com

Liquids in your carry-on baggage

In addition, one of the following items (max. 40 cm x 30 cm x 8 cm; max. 2 kg) may be taken on board free of charge: a laptop case or a women's handbag. For safety reasons, all carry-on baggage must fit in the overhead shelf on board or under the seat in front of you. All baggage exceeding the permitted size, will have to be repackaged or will be checked in subject to the relevant fee specified in the price list.

Ze względów bezpieczeństwa podróżujące na pokładzie samolotu zwierzęta muszą pozostać w trakcie całej podróży w przeznaczonej do tego celu torbie lub klatce.| For safety reasons, animals travelling on board the aircraft must remain in a dedicated bag or cage during the entire trip.

>> 22

Informacje zamieszczone w magazynie są aktualne na dzień oddania magazynu do druku. Aktualna oferta i wysokość opłat za przewóz dodatkowego bagażu dostępne są w biurach sprzedaży, Call Center bądź na stronie internetowej lot.com Na niektórych połączeniach obsługiwanych małymi samolotami mogą obowiązywać dodatkowe restrykcje odnośnie wielkości bagażu podręcznego. Torba-kosz do przewozu niemowląt lub fotelik samochodowy mogą być zabierane na pokład w miarę wolnego miejsca. Z rynku polskiego obowiązuje dodatkowa opłata serwisowa.

8 kg max

Suma trzech wymiarów bagażu podręcznego (długości, szerokości i wysokości) nie może przekraczać 118 cm | The sum of three dimensions of carry-on baggage (length, width and height) should not exceed 118 cm

Zwierzęta na pokładzie

= 12 kg

na krótkie i długie dystanse | on short and long haul flights

(max waga jednej sztuki: 8kg | max unit weight: 8kg)

na krótkie i długie dystanse | on short and long haul flights

9 kg max

LOT Economy Class

LOT Premium Economy

Bagaż podręczny przewożony na pokładzie

100 ml MAX

Szczegółowe informacje na temat wymienionych ograniczeń na stronie www.lot.com. | Detailed Information regarding the abovementioned limitations is available at www.lot.com

The information published in the magazine is valid as at the date the magazine goes to print and it does not constitute a commercial offer within the meaning of the Civil Code. In order to confirm the validity of this information please consult LOT Polish Airlines sales assistants at sales offices, contact the Call Centre or visit the website: lot.com. Additional carry-on baggage restrictions may apply to some flights operated by small aircraft. A baby basket or a car seat can be taken on board, if space is available. An extra charge applies to outbound flights from Poland.

LOT Warsaw Transfer Guide Zapoznaj się z informacjami jak sprawnie przesiąść się na Twój kolejny rejs LOT na Lotnisku Chopina w Warszawie |

Mapa Lotniska Chopina | Map of Chopin Airport Poziom odlotów | Departures Area

Przygotuj paszport i kartę pokładową | Please prepare your passport and boarding pass

44 45

Odprawa

1. Wyjdź z rękawa lub autobusu do terminala 2. Udaj się jak najszybciej do bramki, z której odlatuje Twój następny rejs Transfer from Schengen country to another Schengen country 1. You arrive to the terminal by bus or by air bridge

DUTY FREE

Check-in LOT 04 03 06 05 08 07 10N 9N 12N 11N 14N 13N LTC

02 01

37 36

LTC

30 29

43 42 41 40 39 38

32 31

28 27 24N 23N

26N 25N

22N 21N

-1

20N 19N

KROK 1 STEP 1

KROK 2 STEP 2

KROK 3 STEP 3

16N 15N

1. Wyjdź z rękawa lub autobusu do terminala 2. Udaj się prosto do kontroli paszportowej z przygotowanymi dokumentami 3. Przejdź jak najszybciej do bramki, z której odlatuje Twój następny rejs

18N 17N

MAP KEY

Kontrola paszportowa | Passport control

Transfer from Schengen country to Non-Schengen country 1. You arrive to the terminal by bus or by air bridge 2. Please prepare your documents and proceed to the passport control

Kontrola bezpieczeństwa | Security check

Wejście do terminala po przyjeździe autobusem z samolotu |

Entrance when arriving to the terminal by bus 1

KROK 1 STEP 1

KROK 2 STEP 2

KROK 3 STEP 3

KROK 4 STEP 4

LOT Business Lounge “ Polonez” (poziom 1 | level 1)

-1

LOT Business Lounge “ Mazurek” (poziom -1 | level -1)

Dodatkowa kontrola bezpieczeństwa w rejsach do USA |

1. Wyjdź z rękawa lub autobusu do terminala 2. Udaj się prosto do kontroli paszportowej z przygotowanymi dokumentami 3. Następnie podejdź do kontroli bezpieczeństwa 4. Udaj się jak najszybciej do bramki, z której odlatuje Twój następny rejs Transfer from Non-Schengen country to Schengen country 1. You arrive to the terminal by bus or by air bridge 2. Please prepare your documents and proceed to the passport control 3. Next proceed to the security check

Mandatory interview point LTC LTC

LOT Transfer Center Strefa Non-Schengen | Non-Schengen Zone

KROK 1 STEP 1

KROK 2 STEP 2

KROK 3 STEP 3

KROK 4 STEP 4

KROK 5 STEP 5

1. Wyjdź z rękawa lub autobusu do terminala 2. Udaj się prosto do kontroli bezpieczeństwa 3. Udaj się jak najszybciej do bramki, z której odlatuje Twój następny rejs Transfer from Non-Schengen country to another Non-Schengen country 1. You arrive to the terminal by bus or air bridge 2. Please proceed to the security check

Transfer do USA | Transfer to USA

1 34 2

Przylot ze strefy Schengen Udaj się do kontroli paszportowej i dalej niezwłocznie

Po rozmowie możesz być skierowany:

Schengen Area arrival Proceed to passport control and then to interview point

KROK 1 STEP 1

KROK 2 STEP 2

KROK 3 STEP 3

KROK 4 STEP 4

Przylot ze strefy Non-Schengen Udaj się do kontroli bezpieczeństwa i dalej niezwłocznie Do dodatkowej kontroli bezpieczeństwa Non-Schengen Area arrival Proceed to security check and then to interview point

Wejście do samolotu zamykamy na 15 minut przed odlotem! | Gate closes 15 minutes before departure! W przypadku każdej przesiadki w ramach połączeń LOT, nie odbieraj swojego bagażu |

oznaczonej na mapie symbolem powyżej. Udaj się tam jak najszybciej! on the map as above. Proceed there as soon as possible! NS

Miejsce wywiadu, do którego muszą udać się wszyscy pasażerowie lecący do Stanów Zjednoczonych! Manadatory interview point This point is obligatory for all passengers travelling to the United States!

(wywiadu) oraz dodatkowej kontroli bezpieczeństwa w rejsach do USA skutkuje odmową przyjęcia na pokład samolotu! |

SYSTEM ROZRYWKI POKŁADOWEJ In-flight entertainment system

lot.com

FILMY MOVIES

TV TV

DLA DZIECI FOR KIDS

AUDIO AUDIO

GRY GAMES

O NAS ABOUT US

E-READER E-READER

W grudniu w ramach naszej oferty rozrywki pokładowej w rejsach dalekiego zasięgu, oferujemy Państwu ponad 100 filmów, albumy muzyczne, podcasty, programy rozrywkowe, popularne seriale oraz gry. Ponadto, w systemie rozrywki pokładowej znajdą Państwo zakładkę „O nas”, która zawiera historię naszych linii lotniczych. Jest nam również bardzo miło poinformować Państwa, iż na pokładach naszych samolotów Boeing 787 Dreamliner aktualnie trwa projekt filmowy współorganizowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej – „Kino na 100!”. Projekt ma na celu uczczenie stulecia odzyskania niepodległości przez Polskę. Dzięki tej inicjatywie, mają Państwo szansę obejrzeć najsłynniejsze filmy w historii polskiej kinematografii. Na następnej stronie znajdą Państwo wybrane nowości filmowe i serialowe na grudzień. Pełny repertuar dostępny jest na naszym portalu rozrywki pokładowej, dlatego zachęcamy Państwa do zeskanowania poniższego kodu QR*. In December, on our long-haul flights, we would like to offer you over 100 movies and TV series as well as selection of entertaining shows, music albums, podcasts, and games. Furthermore, please take a look at the “About us” section which contains the history of LOT Polish Airlines. Also, we’re more than happy to inform you that, on board our Boeing 787 Dreamliner aircraft, you can enjoy our film project organized in cooperation with Polish Film Institute – “Polish 100”. The purpose of this name is to recall 100th anniversary of Poland’s regained independence. Thanks to this initiative, you will have the opportunity to check out the most famous movies in the history of Polish cinematography. On the next page you can find new movies and tv series in December. The full repertoire is available on our in-flight entertainment portal therefore we encourage you to scan the QR code below*. Gry dostępne na pokładach samolotów B787-8: Games available onboard B787-8 aircraft: In-Flight Tetris® Solitaire Bejeweled® 2 Disney Mickey’s House Party Battleship® In-Flight PAC-MAN® Disney’s Winnie the Pooh Asteroids™️ Bubbha’s Peanut Frenzy Berlitz® Word Traveler™️ Leaf

Gry dostępne na pokładach samolotów B787-9: Games available onboard B787-9 aircraft: Solitaire Classic Angry Birds World Tour Puzzle: Travel Showcase Bejeweled® 2 Casino Battleship® Lian Lian Kan Monsters University: Hide and Sneak In-Flight Tetris® Golf Open Escape Ninja Geotrivia

Zachęcamy do odwiedzenia naszego portalu rozrywki pokładowej, na którym mogą Państwo sprawdzić pełny repertuar audio-video: We encourage you to visit our in-flight entertainment portal where you can find our full audio-video lineup: * Repertuar rozrywki pokładowej jest tymczasowo ograniczony. | Please note that our inflight entertainment offering is temporarily limited.

6.6 / 10 Bad Boys for Life (2020)

8.6 / 10

Ukryte życie | A Hidden Life (2019)

7.9 / 10 Dżentelmeni | The Gentlemen (2019)

7.4 / 10

Droga powrotna | The Way Back (2020)

6.4 / 10 Pojedynek na głosy | Military Wives (2019)

6.7 / 10

Małe kobietki | Little Women (2019)

7.8 / 10

Kino polskie Polish Cinema

Parasite (2019)

6.8 / 10 Zew krwi | The Call of the Wild (2020)

6.1 / 10 Ukryta gra | The Coldest Game (2019)

6.8 / 10 Powstanie Warszawskie | Warsaw Uprising (2014)

7.1 / 10

7.1 / 10 Jak zostałem gangsterem. Historia prawdziwa | How I became a gangster. True Story (2019)

Seriale TV Series

Różyczka | Little Rose (2010)

7.7 / 10

9.0 / 10

8.9 / 10

Detektyw | True Detective

Przyjaciele | Friends

6.6 / 10 Czarownica 2 | Maleficient: Mistress of Evil (2019)

Tajni i fajni | Spies in Disguise (2019)

9.4 / 10 Czarnobyl | Chernobyl

Dla dzieci for Kids

Wataha | The Border

SYSTEM ROZRYWKI POKŁADOWEJ In-flight entertainment system

Hity kinowe Blockbusters

Wybrane nowości w grudniu | Selected new movies and tv shows in December

6.9 / 10

Filmy w ramach projektu „Kino na 100!” | “Polish 100!” project movies:

6.8 / 10

7.0 / 10 O Yeti! | Abominable (2019) oceny IMDb | IMDb rating: 03.11.2020

Zimna wojna – Paweł Pawlikowski, Giuseppe w Warszawie - Stanisław Lenartowicz, Zaklęte rewiry - Janusz Majewski, Ida - Paweł Pawlikowski, Nóż w wodzie - Roman Polański, Cud nad Wisłą - Ryszard Bolesławski, Akademia Pana Kleksa - Krzysztof Gradowski, Pociąg - Jerzy Kawalerowicz, Seksmisja - Juliusz Machulski, Syberyjska lekcja - Wojciech Staroń, Po-lin. Okruchy pamięci - Jolanta Dylewska, Żywot Mateusza - Witold Leszczyński, Muzykanci - Kazimierz Karabasz, Pielgrzym - Andrzej Trzos-Rastawiecki, Ziemia obiecana - Andrzej Wajda, Syn - Ryszard Czekała, Strojenie instrumentów - Jerzy Kucia, Dwaj ludzie z szafą - Roman Polański, Bez miłości - Barbara Sass

lot.com

Kraina Lodu II | Frozen II (2019)

26 member airlines. All committed to keeping you safe. With complimentary hygiene amenities. Safety signs and announcements. Enhanced aircraft cleaning and disinfection. Special procedures for passengers developing symptoms. Personal Protective Equipment for crew. And face mask requirements for passengers. Weâ&#x20AC;&#x2122;re working together, so you can fly with confidence.

staralliance.com/commitments

ZamĂłw zakupy na stronie airkiosk.lot.com i odbierz je na pokĹ&#x201A;adzie samolotu

Idealne rozwiązanie dla Twojej Firmy! LOT Dla Firm to program lojalnościowy, który pozwoli Twojej firmie zmniejszyć koszty podróży służbowych. Zbieraj Punkty podczas podróży służbowych i wymieniaj na nagrody takie jak: - bilety lotnicze - hotele - wstęp do LOT Business Lounge Polonez lub Mazurek - usługi podwyższające standard podróży.

Z LOT Dla Firm: - otrzymujesz 2000 powitalnych Punktów Premiowych - zbierasz Punkty za każdy przelot LOT-em oraz za pobyty w hotelach - zmniejszasz koszty podróży służbowych To nie wszystko! Zbieraj punkty za przeloty pracowników firmy na jednym koncie, a mile na prywatnych kontach w programie Miles & More. Dodatkowo masz możliwość naliczenia Punktów za odbyte podróże z LOT do 6 miesięcy przed rejestracją! Nie czekaj dłużej! Zarejestruj się na lotdlafirm.com

The perfect solution for your business! LOT Dla Firm is a loyalty programme designed to reduce business travel expenses in your company. You can earn Points on every business trip with LOT and spend your points on awards: - flight tickets - hotel stays - access to LOT Business Lounge Polonez and Mazurek - services that enhance your travel experience.

With LOT Dla Firm you can: - earn 2000 Welcome Premium Points - earn Points for each flight operated by LOT and hotel stays - reduce business travel expenses But there’s even more! You and your employees can earn Points on one LOT Dla Firm account and additionally miles on personal Miles & More accounts. You can also register Points on LOT flights flown 6 months before registration. What are you waiting for? Register on lotdlafirm.com

PIĘCIOGWIAZDKOWY KOMFORT PODRÓŻOWANIA

nie tylko na Gwiazdkę

Skorzystaj z udogodnień ekskluzywnej strefy VIP LINE na Lotnisku Chopina w Warszawie. Zyskaj oszczędność czasu, dyskrecję oraz najwyższy komfort podróży, nie tylko na święta. Więcej informacji: vip@lotnisko-chopina.pl lotnisko-chopina.pl

LOT to dopiero początek! The flight is just the beginning!

PODRÓŻE SŁUŻBOWE

BUSINESS TRAVELS Bilety lotnicze

Air tickets

Bilety kolejowe

Train tickets

Hotele

Hotels

Wynajem samochodów, transfery Car rental , transfers

Ubezpieczenia i wizy

Travel insurances, visas

Turystyka indywidualna i grupowa

Individual and group tourism (MICE)

+48 22 577 66 77 rezerwacje@lottravel.com www.lottravel.com

SERDECZNIE ZAPRASZAMY WSZYSTKICH UCZESTNIKÓW PROGRAMU MILES & MORE DO SALONÓW I NA APART.PL W APART ZA KAŻDE WYDANE 5 ZŁ ZOSTANIE NALICZONA JEDNA MILA W PROGRAMIE MILES & MORE.

Jedna karta, wiele przywilejów One card, many benefits Dzięki karcie Miles & More możesz gromadzić i wykorzystywać mile zarówno podczas podróży, jak i na co dzień. Spójrz na atrakcyjne oferty, które daje największy w Europie program dla często podróżujących pasażerów.

With Miles & More card you can earn and spend miles both while travelling and on everyday purchases. Take a look at the attractive benefits offered by the biggest Europe’s programme for frequent flyers.

Szybka i bezpłatna rejestracja

Fast and free registration

Skorzystaj z aplikacji mobilnej Miles & More i zgromadź dodatkowe 500 mil lub wejdź na stronę www.miles-and-more.pl.

Download Miles & More app and take advantage of 500 award miles or visit www.miles-and-more.pl.

Zarejestruj się już teraz miles-and-more.com/pl/rejestracja

Po zarejestrowaniu można naliczyć wstecznie mile za przeloty oraz usługi partnerów z ostatnich sześciu miesięcy.

By the way: after registration, miles for your flight or other partners services can be credited to you retrospectively within 6 months.

Gromadź mile nie tylko za podróże samolotem w ponad 30 liniach lotniczych, ale również korzystając z karty kredytowej, ubezpieczenia podróży, podczas zakupów oraz u 300 innych partnerów nielotniczych na całym świecie.

Earn miles not only when you are traveling with more than 30 airlines, but also take advantage of credit cards, travel insurance, shopping and with 300 other non-airline partners all over the world.

Wykorzystaj mile premiowe na przelot, podwyższenie klasy podróży oraz inne usługi między innymi pobyt w hotelu czy wypożyczenie samochodu.

Spend award miles on flight awards, upgrade awards or other services such as stay in the hotel or car rental.

Wyjątkowe promocje

Special offers

NajMILszy poniedziałek - co dwa tygodnie masz możliwość wykorzystać mile na bilety - nagrody w klasie ekonomicznej już od 7 000 mil. Okazje milowe - co miesiąc nowe fascynujące kierunki podróży w atrakcyjnych cenach, dostępne już od 15 000 mil.

Monday sMILEs - every two weeks you can redeem your miles for award ticket in Economy class from just 7,000 miles

Skorzystaj z promocji milowych LOT-u, dzięki którym Twoja podróż stanie się jeszcze bardziej atrakcyjna.

Take advantage of LOT mileage promotion and make your flight even more attractive.

Mileage bargains - every month award tickets are available just from 15,000 miles round trip in economy class.

MILE PREMIOWE

PRZY OKAZJI CODZIENNYCH ZAKUPÓW! Płać na co dzień kartą Diners Club zbliżeniowo w większości największych sieci detalicznych, m.in. Auchan, Carrefour, Lidl, Żabka, Pepco, Rossmann, Castorama, IKEA, Leroy Merlin, sieciach aptek Ziko, Dr Max, DOZ.

Zamów kartę Diners Club LOT i przekonaj się ile możesz zyskać: • 2 000 mil w pakiecie powitalnym • mile premiowe za zakupy* • ubezpieczenie podróży zagranicznej • wstęp do saloników lotniskowych na całym świecie • przejścia Fast Track na wybranych lotniskach w Polsce *Oprócz wypłat gotówki, transakcji w kasynach i na stacjach benzynowych. Przykład reprezentatywny dla kart kredytowych Diners Club, sporządzony na podstawie art. 8 Ustawy o kredycie konsumenckim: Oprocentowanie nominalne – zmienne – 5,76% w skali roku. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO) dla karty Diners Club LOT z limitem 15 000 zł wynosi 9,29 %, całkowity koszt kredytu 788,56 zł (opłata roczna 350 zł). Czas obowiązywania umowy 12 miesięcy. Wyliczenie RRSO zostało dokonane przy założeniu jednorazowego wykorzystania całej kwoty kredytu na Karcie (Limit Kredytowy), poprzez dokonanie jednej transakcji bezgotówkowej w terminie do jednego miesiąca od daty otrzymania Karty i spłaconej w ciągu 12 miesięcy od daty Transakcji. Wysokość RRSO oraz Całkowitego kosztu kredytu może się różnić od podanego w reprezentatywnym przykładzie jeżeli Posiadacz będzie korzystał z Karty w inny sposób niż przewidziany w ww. przykładzie. Indywidualny limit kredytowy zostanie zaproponowany po weryfikacji zdolności kredytowej. Posiadacz otrzyma wyliczoną wysokość RRSO oraz Całkowity koszt przyznanego kredytu. Niniejszy materiał nie stanowi oferty w rozumieniu kodeksu cywilnego i ma on charakter wyłącznie informacyjny. Szczegółowe informacje na temat kart Diners Club, w tym Tabela Opłat i Prowizji, Regulamin kredytowych kart prywatnych Diners Club oraz Regulaminu Kampanii Sprzedaży Punktów DC dostępne są na stronie www.dinersclub.pl. Sporządzono w oparciu o informacje własne z dnia 09.07.2020 r.

ADWENT W ZAGRZEBIU

Pudełko pełne sztuki magicznej

Mówią, że poczta pantoflowa to najlepsza rekomendacja. Jarmark bożonarodzeniowy w Zagrzebiu, który trzy lata z rzędu został wybrany najlepszym w Europie, z pewnością wzbudza zainteresowanie. Potwierdzają to prestiżowe media, według których Zagrzeb znajduje się wśród miast Europy i świata, wartych odwiedzenia w okresie świątecznym. Brytyjska gazeta The Daily Mail sugeruje, że zdecydowanie warto spróbować w Zagrzebiu serowych štrukli. Oprócz tego, tutejszy jarmark bożonarodzeniowy jest jed nym z dziesięciu najpiękniejszych w Europie według magazynu Forbes, który podkreśla jego wspaniałą atmos-

ferę. Zagrzebski jarmark jest również uznany za jeden z najlepszych w Europie przez South China Morning Post, jako jedno z wydarzeń, które po prostu musisz zobaczyć! Większość adwentowych atrakcji i uroczystości odbywa się w samym sercu miasta. Czy to na Dolnym Mieście czy Górnym Mieście, każda z nich ma inny motyw przewodni. W Zagrzebiu wszyscy znajdą coś dla siebie. Zarówno ci, którzy mają ochotę na romantyczną podróż w przeszłość, jak i ci mocno związani z teraźniejszością. Również miłośnicy nowoczesnej artystycznej ekspresji nie będą zawiedzeni. W czasie adwentu, cały Zagrzeb jest miejscem spotkania dla wielkiej rodziny dobrych ludzi z całego świata. Doskonałe jedzenie, wyjątkowe wydarzenia, sztuka i prawdziwa świąteczna atmosfera czekają na Ciebie na ulicach chorwackiej stolicy. Na głównym placu Bana Josipa Jelačicia znajduje się ogromna choinka ozdobiona tradycyjnymi chorwackimi zabawkami. W pobliżu jest też duży wieniec adwentowy, który otacza fontannę Manduševac.

Leć do Zagrzebia z Gdańska, Katowic, Krakowa, Poznania, Rzeszowa, Szczecina, Warszawy, Wrocławia, Bydgoszczy, Lublina i Zielonej Góry z PLL LOT. Kilka godzin lotu przeniesie Cię w wyjątkową zimową krainę magii w chorwackiej stolicy. Odkryj również jedno z najpiękniejszych miejsc w Zagrzebiu - park Zrinjevac w pobliżu placu głównego. Latarnie rozświetlają aleje drzew, a stary Pawilon Artystyczny wygląda jak mały błyszczący pałac. Stolica Chorwacji błyszczy w okresie adwentu: to właśnie najlepszy czas, aby przyjechać i poczuć wyjątkową, świąteczną atmosferę wielokrotnie nagradzanego Zagrzebia!

Witamy w Zagrzebiu!

Więcej informacji o Zagrzebiu na stronie www.adventzagreb.hr

TA KSIĄŻKA MOŻE ZMIENIĆ NASZ SPOSÓB MYŚLENIA O PRZYSZŁOŚCI. Bardzo polecam Naturę natury. W przystępny sposób ukazuje przeróżne powiązania między formami życia na planecie Ziemi – w naszym jedynym domu. dr Jane Goodall, założycielka Jane Goodall Institute i Posłanniczka Pokoju ONZ