Kaleidoscope July 2018 by LOT Polish Airlines

MAGAZYN POKŁADOWY PLL LOT S.A. EGZEMPLARZ BEZPŁATNY/FREE COPY ISSN 0239-9032

take me home

/ zabierz mnie

lot.com

07/2018

NAJLEPSZE PORTY PRZESIADKOWE ŚWIATA ❚ DLACZEGO WARTO ODWIEDZIĆ HOUSTON ❚ PIERCE BROSNAN ❚ W FABRYCE BOEINGA ❚ IKONY POLSKIEGO JAZZU ❚ ROMAN CIEŚLEWICZ W PARYŻU

Chocimska 7, Warsaw tel. 22 848 12 25, 22 848 15 90 rozana@restauracjarozana.com.pl www.restauracjarozana.com.pl

N OT E F RO M C EO

edytorial

Szanowni Państwo, okrągła liczba 100 towarzyszy nam w związku z ważną rocznicą 100-lecia odzyskania niepodległości. Z tej okazji przemalowaliśmy dwie sztuki spośród naszych najnowszych samolotów – Boeinga 787-9 Dreamlinera i B737 MAX 8 – w biało-czerwone barwy. To m.in. przy ich pomocy na lotniskach całego świata będziemy pokazywać dumę z Polski, ekonomicznego lidera Europy Środkowo-Wschodniej. Liczba 100 jest z nami także z innego powodu: w czerwcu ogłosiliśmy setne połączenie w naszej aktualnej, szybko rosnącej siatce. Numerem 100 została trasa z Lotniska Chopina w Warszawie do London City, na drugi po Heathrow port w stolicy Wielkiej Brytanii obsługiwany przez LOT. To specjalnie na potrzeby tego lotniska w samym sercu Londynu zamówiliśmy cztery fabrycznie nowe samoloty Embraer 190 spełniające wyśrubowane kryteria stromego podejścia. Jesteśmy dziś najszybciej rosnącą linią lotniczą w Europie i to właśnie na naszym przykładzie można zaobserwować mieszankę pięknej 90-letniej tradycji z bezprecedensowym, dynamicznym rozwojem. Ten ostatni jest możliwy dzięki Wam, Szanowni Pasażerowie. A żeby zostać przy liczbie 100, po stokroć dziękuję Wam za to, że jesteście z nami.

Z OKAZJI 100-LECIA ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI PRZEMALOWALIŚMY DWA NASZE SAMOLOTY – BOEINGA 787-9 DREAMLINERA I B737 MAX 8 – W BIAŁO-CZERWONE BARWY. THE CENTENNIAL OF REGAINING INDEPENDENCE BY POLAND PROMPTED US TO REPAINT THE TWO LATEST ADDITIONS TO OUR FLEET, A BOEING 787-9 DREAMLINER AND A B737 MAX 8, IN WHITE-AND-RED LIVERY.

Dear Ladies and Gentlemen, The round number one hundred accompanies us during the important centennial anniversary of regaining independence which prompted us to repaint the two latest additions to our fleet, a Boeing 787-9 Dreamliner and a B737 MAX 8, in white-and-red livery to showcase on airports of the world the pride we take in Poland, the economic leader in Central and Eastern Europe. The number one hundred is relevant for yet another reason: this June we have announced the hundredth connecton in our network, namely from Chopin Airport in Warsaw to London City, the second airport in the capital of the United Kingdom after Heathrow served by LOT. To cater to the needs of this airport located in the very heart of London, we have ordered four factory-new Embraer 190 aircraft that meet stringent steep approach criteria. Today, we are the fastest growing airline in Europe and a strong case of impressive 90-year old traditions combined with unprecedented, dynamic growth. This growth has been enabled by you, Dear Passengers. And in the spirit of one hundred, I would like to thank you one hundred times for being with us.

Z lotniczym pozdrowieniem ❚ Best regards

Prezes PLL LOT ❚ LOT Polish Airlines CEO Rafał Milczarski

SPRAWDŹ NOWE POŁĄCZENIA LOT-U DO: LONDON CITY, TURYNU I SINGAPURU – WIĘCEJ INFORMACJI NA LOT.COM ❚ CHECK OUT NEW LOT FLIGHTS TO LONDON CITY, TURIN AND SINGAPORE – MORE INFORMATION ON LOT.COM

Złoty naszyjnik, wz. AP120-8492, złota bransoleta, wz. AP129-8485

ANDY & MAG

OPTICAL STORE

Sama Eyewear exclusively at Andy&Mag

Plac Dąbrowskiego 2/4, Warszawa, tel. (22) 423 01 86 C.H. Atrium Promenada, ul. Ostrobramska 75c lok. 0.54, Warszawa, tel. 690 088 200 ul. Mokotowska 51/53 (róg ul. Pięknej), Warszawa, tel. (22) 622 15 41 salon@andyandmag.pl | www.andyandmag.pl

ANDY & MAG

OPTICAL STORE

ANDY & MAG

SA LO N O P T YCZN Y

Sama Eyewear exclusively at Andy&Mag

ANDY & MAG

SA LO N O P T YCZN Y

N OT E F RO M T H E E D I TO R

od naczelnej

Budapeszt jest gorący! I to bez względu na porę roku. Stolica Węgier ma nie tylko najwięcej gorących źródeł ze wszystkich miast na świecie, ale też gorąca jest tu atmosfera. Szczególnie po zachodzie słońca, kiedy zapełniają się naddunajskie bulwary, a restauracje, puby i kawiarnie pękają w szwach od nadmiaru gości. Zanim jednak rzucimy się w wir nocnego imprezowania, polecam włóczęgę. Choć to miasto ma jedno z najstarszych linii metra na świecie, ja postanowiłam zwiedzać je na piechotę, bez planu. Wiedziałam, że chcę zobaczyć z bliska budynek parlamentu – jeden z najpiękniejszych w Europie, dotrzeć na Wzgórze Zamkowe, by z Baszty Rybackiej popatrzeć na panoramę miasta, przejść się mostem Łańcuchowym, zanurzyć się w sławnych basenach na Wzgórzu Gellérta i spróbować kürtőskalács, rodzaju kołacza z pasków ciasta drożdżowego nawijanego na specjalne wałki, posypanego cynamonem. Przy okazji zwiedziłam niezliczoną liczbę podwórek wymalowanych graffiti i największą w mieście halę targową Nagy Vásárcsarnok, której architektura przypomina dworzec i w której utknęłam na godziny, przechadzając się między sznurami suszonej papryki i tysiącami innych towarów. Chyba znów nabrałam ochoty na Budapeszt, tym bardziej że można się tam znaleźć w ciągu godziny.

STOLICA WĘGIER MA NIE TYLKO NAJWIĘCEJ GORĄCYCH ŹRÓDEŁ ZE WSZYSTKICH MIAST NA ŚWIECIE, ALE TEŻ GORĄCA JEST TU ATMOSFERA. SZCZEGÓLNIE PO ZACHODZIE SŁOŃCA. THE CAPITAL OF HUNGARY NOT ONLY HAS MORE HOT SPRINGS THAN ANY OTHER CITY IN THE WORLD, BUT ALSO A “HOT” ATMOSPHERE.

Budapest is hot. Whatever the time of year. The capital of Hungary not only has more hot springs than any other city in the world, but also a “hot” atmosphere. Especially after sunset, when the boulevards lining the banks of the Danube fill up with people, and the many restaurants, pubs and cafes start buzzing with talk and laughter. Before you indulge yourself with some serious night-life fun, though, I recommend you wander around the streets of Budapest and even lose yourself there. Although the city boasts one of the oldest metros in the world, I wanted to explore it on foot, without an itinerary. My must-dos were the see the Parliament, one of the most beautiful government buildings in Europe, hike up Castle Hill and look down over the city from the Fisherman’s Bastion, walk across the Chain Bridge, have a swim in the famous Gellért thermal baths, and try the Kürtőskalács, a type of cylindrical yeast cake sprinkled with cinnamon. While I was at it, I got to see an endless number of graffiti-covered backyards, and the largest market hall in the city, the Nagy Vásárcsarnok. This looks like a train station and where I spent hours strolling around the stalls, passing a plethora of dried peppers and thousands of other goods. It’s time I visited Budapest again. This should not be a problem, as it only takes about an hour to get there by plane.

redaktor naczelna ❚ editor in chief Agnieszka Franus

CONTENTS

138

132

104

3 N OTE FROM THE CEO 8 N OTE FROM THE EDITOR 12 D ID YOU KNOW...?

58 M ade Concept 64 INTERVIEW

14 WHAT’S ON

wydarzenia, festiwale events, festivals

18 THE BEST OF motocykle motorbikes

24 I NSPIRATIONS

porty przesiadkowe transfer airport

30 W HY

Houston

34 JOURNEY OF A LIFETIME Budapeszt Budapest

44 MY POLAND Lublin

BUSINESS 52 świat bez gotówki cashless world

tel. 22 360 39 60, e-mail: kaleidoscope@burdamedia.pl redaktor naczelna Agnieszka Franus redaktor prowadząca Agnieszka Michalak korekta Tomasz Cholaś Produkcja: dyrektor Tomasz Gajda, Stanisław Siemiński Tłumaczenia: Agnieszka Chrościcka Magdalena Szwedowska red. wersji angielskiej Stephen Canty Dział graficzny: projekt, dyrektor artystyczna Ewa Borowska fotoedycja Magdalena Rudzka, Rafał Wojciechowski DTP Krzysztof Stypułkowski Koordynator LOT: Konrad Majszyk

Pierce Brosnan

72 GOOD LIFE

ustal tożsamość find your identity

PEOPLE & THE WORLD 80 w izy visas

98 104

tomato takes centre stage

138 T AKE A LOOK na sportowo sporty looks

146 BEAUTY

nawilżanie hydration

150 MUST HAVE

84 m otoryzacja 90

132 G OOD FOOD omidor w roli głównej p

flagship cars czego warto się uczyć why is learning good for you w fabryce Boeinga at the Boeing plant z akładnicy plastiku hostage to plastic

dodatki accessories

154 GOOD ADDRESS strefa prestiżu prestige zone

110 POLISH HITS ikony jazzu jazz icons

118 LIFE STORY

Roman Cieślewicz

126 CULTURE

film, teatr, książka, muzyka films, theatre, books, music

Wydawnictwo: Burda Publishing Polska sp. z o.o. ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa, tel. 22 360 38 00 www.burdamedia.pl ZARZĄD Chief Executive Officer Alexander Sorg General Director Poland Justyna Namięta Chief Financial Officer Dobrosława Snarska-Pełka

New business & Corporate Media Director Małgorzata Nocuń-Zygmuntowicz 692 440 088 Project Manager Monika Siwiec-Chojnacka 22 360 36 23 Dyrektor Dystrybucji i Obsługi Klienta / Director of Distribution and Subscriptions Jerzy Janczak International Ad Sales Representatives Italy: Mariolina Siclari, International Advertising Sales Director T. +39 02. 91 32 34 66, mariolina.siclari@burda.com burda community network Germany: Vanessa Noetzel T. +49 (89) 9250 3532, vanessa.noetzel@burda.com Michael Neuwirth T. +49 89 9250 3629, michael.neuwirth@burda.com Austria & Switzerland: Goran Vukota T. +41 44 81 02 146, goran.vukota@burda.com

France & Luxembourg: Marion Badolle-Feick T. +33 1 72 71 25 24, marion.badolle-feick@burda.com UK & Ireland: Jeannine Soeldner T. +44 20 3440 5832, jeannine.soeldner@burda.com USA, Canada & Mexico: Salvatore Zammuto T. +1 212 884 48 24, salvatore.zammuto@burda.com REKLAMA: Burda Publishing Polska sp. z o.o. Sekretariat Biura Reklamy / Advertising Secretariat Tel. 022 360 36 03, fax. 22 360 39 80, e-mail: reklama@burdamedia.pl Dyrektor Biura Reklamy Corporate Media / Head of Advertising Team of Corporate Media Jolanta Kurek advertising department Anna Dembska, Sales coordinator – Katarzyna Osiak-Łazur

Muzeum Guggenheima Guggenheim museum

spis treści

CERTINA_205x265+5mm_spad_Kaleidoscope.pdf 2018-06-05 14:14:01

D I D YO U K N O W

muzeum guggenheima

JAK PRZEZ MGŁĘ

in and out of the mist

Pojawia się i znika… co kilkanaście minut. Fujiko Nakaya stworzyła niezwykłą rzeźbę, która unosi się nad taflą wody, zmieniając swój kształt w zależności od podmuchów wiatru. Jest nią sztuczna mgła. Artystka tworzy w ten sposób poczucie odrealnienia, a budynek zdaje się wisieć w powietrzu. ❚ It appears and disappears... every 10-20 minutes. Fujiko Nakaya created a unique sculpture that hovers above water and changes its shape, depending on how the wind blows. It is essentially artificial fog. The artist wanted to convey a sense of the unreal, where a building seems to be suspended in the air.

K W I AT R Ó Ż Y the giant rose NAJWIĘKSZA Z SAL JEST WIELKOŚCI BOISKA PIŁKARSKIEGO. MUZEUM GUGGENHEIMA W BILBAO PRZYCIĄGA I KONSTRUKCJĄ, I SZTUKĄ WSPÓŁCZESNĄ. ❚ THE BIGGEST ROOM IS THE SIZE OF A FOOTBALL PITCH. THE STUNNING DESIGN OF THE GUGGENHEIM MUSEUM BILBAO IS AN EVEN GREATER ATTRACTION THAN ITS IMPRESSIVE COLLECTION OF MODERN ART. tekst | by rafał wojciechowski

EFEKT BILBAO

the bilbao effect

Wizytówka miasta, która straszy? Mowa o Mama, pająku gigancie. Ta rzeźba to symbol macierzyństwa: opiekuńczości oraz drapieżności. ❚ Maman, the giant spider, is Bilbao’s scariest hallmark. The sculpture embodies maternity: protector and a predator.

SZTUKA NA WOLNYM POWIETRZU

outdoor art

Jeff Koons jest autorem dwóch rzeźb stojących przed muzeum: Puppy oraz Tulipany. Puppy to 12-metrowy pies rasy west highland terrier wykonany z 70 tys. kwiatów. Co ciekawe, zmienia swoje „umaszczenie” w zależności od pory roku, a specjalny system nawadniający usuwa nadmiar wody przez jego pysk. ❚ Jeff Koons created two sculptures that stand in front of the museum: Puppy and Tulips. Puppy is a 12-metre West Highland Terrier made of 70,000 flowers. Interestingly, its “mantle” changes colour depending on the season.

Muzeum założone przez Fundację Solomona R. Guggenheima można też odwiedzić w Nowym Jorku i Wenecji. Jednak to Bilbao stało się fenomenem na skalę światową. Budynek otwarto w 1997 r. w miejscu starego portu, odmieniając zupełnie oblicze miasta pogrążonego wówczas w kryzysie gospodarczym. Dzięki tej inwestycji (miejsce stworzyło ok. 9 tys. nowych miejsc pracy) Bilbao stało się ośrodkiem kultury i turystyki całego regionu. ❚ You can also visit the Guggenheim in New York and Venice, but Bilbao has become a global phenomenon. It opened in the city’s old port in 1997, and transformed a city that had been plunged in economic crisis. This investment gave Bilbao the status of a cultural and tourist centre of the region (and created 9,000 new jobs).

CHAGALL. THE BREAKTHROUGH YEARS, 1911–1919

chagall. the breakthrough years, 1911-1919

Do 2 września warto tu odwiedzić wystawę prac Marca Chagalla z okresu jego najintensywniejszej przemiany artystycznej. Po wyjeździe z Witebska artysta zamieszkał w Paryżu, gdzie tworzył prace, w których odbijały się nie tylko wspomnienia z życia w chasydzkiej społeczności, ale też obrazy ówczesnej paryskiej metropolii. ❚ An exhibition of selected works by Marc Chagall from the period of his greatest artistic change is open from 1 June until 2 September. The artist left Vitebsk and settled in Paris, where he created eminent works that combined his memories of life in the Hasidic community with the icons of the modern metropolis.

OGRÓD ZE STALI

the steel garden

Labirynt z ogromnych stalowych płyt stworzony przez Richarda Serrę to jedna z głównych atrakcji muzeum. To osiem rzeźb zatytułowanych Materia czasu inspirowanych ogrodem zen Taizo-in w Kioto. ❚ A maze of giant rusty steel slabs is one of the main highlights of the museum. The Matter of Time by Richard Serra was inspired by the Zen Taizo-in garden in Kyoto.

WYSOKIE DRZEWO I OKO

tall tree & the eye

To tytuł rzeźby autorstwa Anish Kapoor. Składa się z 73 kul (zawieszonych wzdłuż trzech osi) o lustrzanej powierzchni, które odbijają się w sobie wzajemnie, odbijając też światło i otoczenie. Każda z nich przedstawia coś innego. Autor pracy przypomina nam w ten sposób o niestabilności wizji naszego świata. ❚ This is the name of a sculpture by Anish Kapoor. It is made of 73 spheres with a mirror surface that reflect and refract each other. This is the artist’s way of reminding us that our vision of the world is unstable.

KOLEKCJA MISTRZÓW

the collection of masters

STATEK Z ŻAGLAMI a ship under full sail Dzieło Franka O. Gehry’ego, jednego z najwybitniejszych architektów XX w., przyciąga co roku pół miliona turystów. Ściany muzeum pokrywa 60 ton tytanowej blachy, a w zależności od pory dnia bryła mieni się w różnych odcieniach, przypominając kształtem statek z żaglami, ogromny kwiat róży lub... wielką rybę. ❚ The work of Frank O. Gehry, one of the most eminent architects of the 20th C, draws half a million tourists every year. The walls of the museum are clad in 60 tonnes of titanium sheeting, glittering in different colours, depending on the time of day. Its shape resembles a ship under full sail, a giant rose or a massive fish.

W kolekcji stałej muzeum znajdują się nazwiska wybitnych artystów, takie jak Andy Warhol, James Rosenquist, Eduardo Chillida czy Willem de Kooning. Ekspozycje muzealne można podziwiać na przestrzeni 11 tys. m² od czwartku do niedzieli w godzinach 10–20. Cena biletu to 13 euro. ❚ The museum’s collection includes works by celebrated artists, including Andy Warhol, James Rosenquist, Eduardo Chillida, and Willem de Kooning. Exhibitions are presented on 11,000 m2 of space and are open from 10:00 until 20:00 Thu to Sun. Tickets cost EUR 13.

W H AT ’ S O N

nasze rekomendacje

c NA LUDOWO

PRAGA

folk style fun

Lato obfituje w imprezy folklorystyczne. My polecamy festiwal w stolicy Czech – tradycyjne tańce, stroje i obyczaje podziwiać można na wielu koncertach i paradach przemierzających urokliwe uliczki Pragi. ❚ Summer abounds in events associated with folklore. We recommend this festival, held in Prague – it is the largest event of its kind in Central Europe. Traditional dance, dress and customs will be on display at the numerous stalls, during concerts, and on parades down the picturesque and charming streets of Prague. Prague Folklore Days, Czech Republic, 19–22.07

x KOLOROWY JARMARK colourful fair Od 758 lat rokrocznie Gdańsk zapełniają stragany z rozmaitym rzemiosłem, drukami i jedzeniem. Obok nich występują grajkowie, mimowie i wszelacy sztukmistrze. To wszystko przez ponad trzy tygodnie, więc każdy może wybrać dla siebie dogodną porę. ❚ Gdańsk has been putting up stalls with arts and crafts, prints, and food, as part of its St Dominic’s Fair for 758 years. Apart from shopping, there are musical performances, mimes, and magicians. The fair goes for three weeks, so you can visit the city when convenient. St Dominic’s Fair, Gdańsk, Poland, from 28.07

KARYNTIA

EVENTS

GDAŃSK

z WIĘC CHODŹ, POMALUJ… bodypainting festival Upiększanie ciała rozmaitymi wzorami istnieje od zarania dziejów. W przeciwieństwie do trwałego tatuażu, body painting ma tę zaletę, że można go zmywać i zmieniać. Mistrzowie tej wyjątkowej sztuki spotykają się w Karyntii już od 21 lat. ❚ Beautifying the body with various patterns and prints has been practised since the birth of humanity. Unlike tattoos, body painting has the advantage of being removable. Body painting masters have been coming together at this festival in Carinthia for 21 years now.

Jarmark św. Dominika to cykliczna impreza, która co roku w sierpniu odbywa się na Głównym Mieście w Gdańsku.

World Bodypainting Festival, Klagenfurt, Carinthia, Austria, 12–14.07

WĄCHOCK

Górska Etapówka MTB to impreza dla miłośników kolarstwa górskiego. Tym razem spotkają się oni w malowniczej scenerii Gór Świętokrzyskich. Do udziału w maratonie zaproszone są całe rodziny, ale najmłodsi zawodnicy muszą ukończyć 7 lat. ❚ The mountain ETB stage race is a must for anyone into mountain biking. The event is being held in the picturesque Świętokrzyskie Mountains this year. Entire families can take part in the cycling marathon, but children must be at least 7. Korona Świętokrzyska, Wąchock/Sitkówka-Nowiny, Poland, 06–08.07



c W GÓRY, W GÓRY! ever upward

©CREDITS



W H AT ’ S O N

nasze rekomendacje

v ŻYWA LEGENDA living legends To, że już dawno przekroczyli siedemdziesiątkę i grają razem 56 lat, to jedno. Młodzieńcza werwa i ciągła potrzeba koncertowania to drugie. Na Stadionie Narodowym The Rolling Stones zagrają największe przeboje ze słynną Satysfakcją na finał. ❚ They may be past their seventies, and they may have been playing together for 56 years, but they still have what it takes to put on an incredible musical performance. The legendary British band is performing at the National Stadium in Warsaw in July. “Satisfaction” guaranteed.

WARSZAWA

The Rolling Stones in concert, Warsaw, Poland, 08.07

c SIŁA MIĘŚNI muscles count Nowa dwudniowa sportowa impreza przyciągnie do Londynu z pewnością wszystkich kibiców lekkiej atletyki. Obok Brytyjczyków, Amerykanów, Chińczyków, Niemców, zawodników z Jamajki i Południowej Afryki o Puchar Świata powalczą także Polacy. Za naszych trzymamy kciuki! ❚ A new two-day sports event held in London will attract many athletics supporters to the British capital, with contestants from the UK, the US, China, Germany, Jamaica, South Africa, and Poland. Fingers crossed for Poland.

To największa morska i rodzinna impreza w Estonii. By wziąć udział w Dniach Morza i podziwiać wszelkie pływające obiekty, do Tallina przybywają turyści z całego świata. Nie zabraknie także koncertów, pokazów cyrkowych, smakowitego jedzenia i atrakcji dla dzieci. ❚ This is the largest family maritime event in Estonia. People from all over the world come to Tallinn to take part in the Maritime Days and admire the spectacular ships. Other attractions include concerts, circus performances, delicious food, and children’s activities. Tallinn Maritime Days, Tallinn,

KRAKÓW

c GRAFIKA POD WAWELEM graphic art in kraków Ta impreza jest otwartym konkursem dla grafików i miłośników ich twórczości. Organizatorzy chcą zaprezentować najnowsze dzieła artystów, ale też uchwycić złożony proces i kontekst ich powstawania. Wśród wystaw m.in. prace członków The Boston Printmakers. ❚ This is an open competition for graphic designers and those who appreciate the genre. The organisers want to showcase artists’ latest works and also capture the complex process and context of their creation. Works by The Boston Printmakers and others will be on display. International Triennial of Graphic Art, Kraków, Poland, 05–07.07

v FAJERWERKI NA START fireworks to begin with Amerykanie co roku obchodzą 4 lipca rocznicę ogłoszenia Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych bardzo spektakularnie. Tego dnia jak Stany długie i szerokie można spędzić dzień na kolorowych paradach, koncertach, a po zmroku podziwiać pokazy sztucznych ogni. ❚ Every year, Americans celebrate the anniversary of the proclamation of the Declaration of Independence of the United States in a spectacular manner. All across the States, people take part in colourful parades, concerts, and evening fireworks displays. Independence Day, New York, 04.07

NIE TYLKO STATKI

more than just the ships

Athletics World Cup, London, 14–15.07

NOWY JORK

©CREDITS

LONDYN

©CREDITS



13 THE BEST OF

motocykle

ZASTRZYK ADRENALINY adrenaline rush

OZDABIA SIĘ JE ZŁOTEM I DIAMENTAMI, MALUJE NA NICH OBRAZY, A NA AUKCJACH OSIĄGAJĄ NIEWYOBRAŻALNE CENY. PRZEGLĄDAMY NAJDROŻSZE, NAJSZYBSZE I NAJCIEKAWSZE MOTOCYKLE ŚWIATA. ❚ THEY ARE EMBELLISHED WITH GOLD AND DIAMONDS, DECORATED WITH PAINTINGS, AND COMMAND UNIMAGINABLE PRICES AT AUCTIONS. LET’S TAKE A LOOK AT SOME OF THE WORLD’S PRICIEST, FASTEST, AND MOST EXCITING MOTORCYCLES. tekst | by rafał wojciechowski

DODGE TOMAHAWK

Demon prędkości. Rozpędza się do 640 km/h, co daje mu zaszczytne pierwsze miejsce wśród najszybszych motocykli świata. Pomimo czterech kół i wagi ok. 700 kg potrafi przechylać się na zakrętach. Powstało zaledwie 10 egzemplarzy. ❚ A speed demon. It can accelerate to 640 kph, which makes it the world’s fastest motorcycle. Despite having four wheels and a body that weighs approx. 700 kilos, it can lean while cornering. Only 10 bikes were ever built.

MTT SUPERBIKE

Napędzany turbiną gazową, a dla zwiększenia osiągów tankuje się go naftą lotniczą. Jego prędkość maksymalna to 400–420 km/h. W 2004 r. trafił do Księgi rekordów Guinnessa jako najdroższy motocykl świata, jego cena wynosiła wówczas 185 tys. dol. ❚ It is powered by a turboshaft engine, and its range can be extended by using jet fuel. Its performance is truly stunning. It has a top speed of 400-420 kph. In 2004, its price tag of USD 185,000 earned it an entry in Guinness World Records as

GOLDFINGER LAUGE JENSEN Motocykl czy biżuteria? Jego nadwozie pokryte jest bowiem 24-karatowym złotem oraz 250 diamentami. Siedzenie kierowcy też nie należy do przeciętnych – wykonano je ze skóry krokodyla. Producent tego cacka wycenił je na 850 tys. dol. ❚ This motorcycle could well be classified as jewellery. Its body is painted with 24-karat gold and encrusted with 250 diamonds, and the seat is upholstered with crocodile leather. It is just as well that it looks like a million dollars, as this is



THE BEST OF

motocykle

KAWASAKI NINJA H2R Aerodynamiczne podwozie, system zarządzania zakrętami, wyświetlacz kąta pochyłu, a do tego nowoczesny dizajn. Ten model to bez wątpienia ninja motoryzacji. Jak łatwo się domyślić, nie jest przeznaczony do jazdy po drogach publicznych, a jego moc maksymalna wynosi 228 kW/14 tys. obr./min. ❚ An aerodynamic chassis, corner management function, lean angle display, and cutting-edge design. This model is a genuine ninja bike. As you might have guessed, it’s not designed for public roads, as its maximum power is an impressive 228 kW/14,000 rpm.

HARLEY DAVIDSON COSMIC STARSHIP Sztuka i adrenalina to mieszanka iście wybuchowa. Taki jest też Harley pomalowany przez amerykańskiego artystę Jacka Armstronga. To jedyny egzemplarz na świecie, a „kosmiczny ekspresjonizm”, jak określa się styl malarza, nabiera tu nowego znaczenia. Cena? 1 mln dol. ❚ Art meets adrenaline with explosive results. This Harley was painted by American artist, Jack Armstrong. It’s the world’s only cosmic Harley, and takes “Cosmic Expressionism”, as the painter’s style is often described, to a whole new level. Price: USD 1 million.

SUZUKI HAYABUSA Hayabusa to po japońsku sokół wędrowny, czyli najszybsze zwierzę świata. Maszyna jedna z pierwszych przekroczyła magiczne 300 km/h. Motocykl wystąpił nawet w reklamie Pepsi u boku Jennifer Lopez, Beyoncé i Davida Beckhama. ❚ Hayabusa is Japanese for peregrine falcon, the world’s fastest animal. It was one of the first bikes to break the magical 300 kph barrier. This bike once appeared in a Pepsi commercial alongside Jennifer Lopez, Beyoncé, and David Beckham.

HARLEY-DAVIDSON BUCHERER BLUE EDITION Pomysł na pierścionek zaręczynowy? Jego wartość szacowana jest na 6,4 mln zł, ale wrażenia z jazdy na co najmniej 360 diamentach muszą być bezcenne. Dopracowany ze szwajcarską precyzją – pozłocone zostały nawet śruby i zakrętki, a w kopułach umieszczono zegarek oraz ważący 5,40 karata diament. Powstał we współpracy z marką Bucherer – szwajcarskim producentem zegarków i biżuterii. ❚ How’s this for an engagement ring? It has an estimated value of PLN 6.4 million. The experience of driving on at least 360 diamonds must be priceless. It is made with Swiss precision and comes with gilded nuts and bolts, as well as a watch and a 5.40 karat diamond in glass domes. The bike was jointly designed with Bucherer, a Swiss watch and jewellery maker.

YAMAHA ROOT Taki model mogli wymyślić tylko... muzycy. Firma Yamaha Motor CO. w ramach projektu ,,AH A MAY” zamieniła się rolami z projektantami instrumentów. Tak powstał pojazd, który poza nietypowym siedziskiem nie posiada wbudowanych zegarów. Na szczęście obrotomierz, licznik kilometrów oraz wskaźnik biegów możemy znaleźć w dołączonym zegarku na rękę. ❚ This model could only have been created by musicians. As part of the “AH A MAY” project, Yamaha Motor CO. traded places with musical instrument designers to create a bike with a non-standard seat and no integrated dials. Luckily, you will find the tachometer, odometer and gear indicator on the wristwatch that comes with it.



VYRUS 987 C3 4V Wygląda groźnie, mimo że waży zaledwie 154 kg. Niejednokrotnie uznawany był za najmocniejszy motocykl na świecie o prędkości maksymalnej 295 km/h. Idealne rozwiązanie dla osób, które poza prędkością cenią ręcznie wykonaną konstrukcję o nietuzinkowej stylistyce. ❚ It looks massive, but weighs only 154 kilos. It used to be regarded by many as the world’s most powerful motorcycle, as it has a top speed of 295 kmh. This is a perfect bike for those who appreciate hand-crafted cutting-edge design.

E90 AJS PORCUPINE Zasłynął w 1949 r., kiedy Leslie Graham wygrał na nim pierwsze w historii motocyklowe mistrzostwa świata. Wyprodukowano zaledwie 4 modele tego cacka, tym bardziej nie dziwi, że jego ceny na aukcjach osiągają sumy – od 750 tys. dol. nawet do… 7 mln dol. My też nie wierzymy. ❚ This bike made headlines in 1949, when it secured victory for Leslie Graham in the world’s first FIM 500cc World Championship. Only four of these racing motorcycles were built and they command such exorbitant prices at auction – from USD 750,000 to USD 7 million. We can hardly believe it either.

11 NEIMAN MARCUS LIMITED EDITION FIGHTER Ten jednoślad przypominający mechanizm zegara może się pochwalić też kosmiczną ceną. Podobno jeden z zaledwie 45 wyprodukowanych modeli został sprzedany za 11 mln dol. Nie ma co się dziwić, niektórzy uznają go za najpiękniejszy motocykl świata. Rozpędza się do ponad 300 km/h i zdecydowanie wyznacza motoryzacyjne trendy przyszłości. ❚ This motorcycle, which resembles the inside of a watch, comes with an outlandish price tag. Allegedly, one of the 45 bikes from the limited series sold for USD 11 million. It can accelerate to more than 300 kph.

13 22

motocykle

10 YAMAHA ROADSTAR NEHMESIS Ten 3,5-metrowy motocykl to dzieło sztuki. Powstał w 2006 r. i nadal zachwyca swoim oryginalnym dizajnem. Siedzisko wyściełane czerwonym aksamitem oraz 24-karatowe złoto z pewnością zadowolą nawet najbardziej wymagających. Jego wartość szacowna jest na 500 tys. dol. ❚ This 3.5-metre motorcycle is a genuine masterpiece. It was launched in 2006, but has lost none of its original appeal. The seat, trimmed in red velvet and 24-karat gold, is bound to satisfy the most discerning taste. Its value has been estimated at approx. USD 500,000.

TRON LIGHT CYCLE

Gratka dla fanów filmu sci-fi Tron Legacy. Ten model to replika pojazdu, którym poruszał się główny bohater, a co najważniejsze, nadaje się też do codziennej jazdy. Wykonany na stalowej ramie z wbudowanym silnikiem Suzuki oraz kołami od ciężarówki prezentuje się... fantastycznie. ❚ A genuine treat for fans of Tron: Legacy. This motorcycle is a replica of the machine driven by the film’s main character, but more importantly, can be ridden every day. The steel frame, integrated SUZUKI power unit, and truck-sized wheels looks amazing.

THE BEST OF

Podà˝aj w stron´

słoƒca

S O C Z E W K I Ś W I AT ŁO C Z U Ł E S O C Z E W

Wyró˝nij si´ dzi´ki soczewkom z rodziny Sensity Soczewki światłoczułe Sensity to idealne rozwiązanie dla osób, które oczekują komfortowego widzenia niezależnie od warunków oświetleniowych, bez konieczności zmiany okularów. Dzięki innowacyjnej technologii Stabilight Technology™, soczewki Sensity błyskawicznie przyciemniają się na zewnątrz i bardzo szybko rozjaśniają, powracając do pełnej przejrzystości wewnątrz pomieszczeń, zapewniając najwyższą wygodę użytkowania o każdej porze roku. Odkryj pełną gamę soczewek Sensity na www.hoyavision.com/pl Zapraszamy do odwiedzania naszego profilu na

Hoya sensity prasa KALEJDOSKOP FP.indd 1

facebook.com/ HoyaLensPoland

10/05/2018 23:18

porty przesiadkowe

SINGAPUR, CHANGI – lotnisko wygrało rywalizację po raz szósty z rzędu. Port zachwyca architekturą i udogodnieniami dla pasażerów, którzy mogą korzystać ze sklepów, ogrodów, kina i basenu. W ub. roku obsłużył ponad 62 mln pasażerów, generując ponad 2 mld dolarów singapurskich obrotu (prawie 5,5 mld zł). Na potrzeby lotniska pracuje w Singapurze ponad 50 tys. osób. LOT lata do Singapuru cztery razy w tygodniu. ❚ SINGAPORE, CHANGI – this airport was ranked best in the world for the sixth time running. The port has awe-inspiring architecture and passenger amenities. Passengers can avail themselves of shops, gardens, a cinema and a swimming pool. The airport handled over 62 million passengers last year generating a turnover of over 2 billion Singapore dollars.

©CREDITS

I N S P I R AT I O N S

NAJLEP SZE LOTNISKA the best airports ...ZNAJDUJĄ SIĘ W SINGAPURZE, SEULU I TOKIO. PRESTIŻOWY RANKING SKYTRAX POWSTAŁ NA PODSTAWIE OCEN PRAWIE 14 MLN PASAŻERÓW Z CAŁEGO ŚWIATA. ❚ ...CAN BE FOUND IN SINGAPORE, SEOUL AND TOKYO. THE PRESTIGIOUS SKYTRAX RATING WAS DEVELOPED BASED ON THE OPINIONS OF NEARLY 14 MILLION PASSENGERS FROM ALL OVER THE WORLD.

©CREDITS

tekst | by konrad majszyk

I N S P I R AT I O N S

porty przesiadkowe

HONGKONG – port zaprojektowany przez Normana Fostera powstał na sztucznej wyspie. W ub. roku odprawił ponad 70 mln ludzi. DOHA, HAMAD – port zbudowany kosztem 16 mld dol. W planach jest budowa drugiego terminalu. Na str. obok: ZURICH, KLOTEN lotnicza brama do Alp i numer 9 w rankingu Skytrax. LOT wozi pasażerów do Zurychu dwa razy dziennie. ❚ HONGKONG – the airport designed by Norman Foster was built on an artificial island. Last year over it handled over 70 million passengers. DOHA, HAMAD – construction of the airport cost USD 16 million. A second terminal will most likely be erected soon. Opposite page: ZURICH, KLOTEN the air gate to the Alps and number 9 in the Skytrax rating. LOTT flies to Zurich twice a day.

I N S P I R AT I O N S

porty przesiadkowe

TOKIO, HANEDA trzecie najlepsze lotnisko wg Skytrax, prawie 80 mln pasażerów rocznie. Uzupełnia się z dużym, nowszym lotniskiem Narita, na którym samoloty LOT-u lądują pięć razy w tygodniu. LONDYN, HEATHROW – siódme najbardziej oblegane przez pasażerów lotnisko świata. Rocznie jest tu 76 mln pasażerów. LOT lata na Heathrow trzy razy dziennie. ❚ TOKYO, HANEDA – the third best airport in the Skytrax rating, handles nearly 80 million passengers per year. Its one of two airports in Tokyo, the newer one being Narita where LOT aircraft land five times a week. LONDON, HEATHROW

– the seventh busiest airport in the world in terms of the number of passengers (76 million annually). LOT operates three flights a day to Heathrow.

SEUL, INCHEON położony jest na sztucznej wyspie. Na jego terenie znajdują się m.in. ogrody, pole golfowe i muzeum kultury Korei. W ub. roku było tu prawie 58 mln pasażerów. LOT lata na Incheon pięć razy w tygodniu. WARSZAWA, LOTNISKO CHOPINA – macierzysty port LOT-u znalazł się w gronie stu najlepszych lotnisk świata po raz drugi. Chopin w 2017 r. obsłużył prawie 16 mln pasażerów. W 2027 r. rolę lotniska przejmie Centralny Port Komunikacyjny. ❚ SEOUL, INCHEON is situated on an artificial island. It comprises gardens, a golf course, and Korean culture museum among others. It handled nearly 58 million passengers last year. LOT operates five flights a week to Incheon. WARSZAWA, CHOPIN AIRPORT – the home LOT airport was ranked among 100 best airports in the world for the second time. In 2017, the Chopin airport handled nearly 16 million passengers. In 2027, the function of the airport will be taken over by the Central Communication Port.

WHY

houston

Houston

HOUSTON

TO NAJBARDZIEJ KOSMICZNE MIASTO W TEKSASIE. DLATEGO PRZYGOTUJCIE SIĘ TU NA WSPANIAŁĄ PRZYGODĘ. ❚ HOUSTON IS THE MOST COSMIC CITY IN TEXAS. GEAR UP FOR A GREAT ADVENTURE. tekst | by michał cessanis

Teksas to stolica rewolwerowców, kowbojów i szeryfów, czyli głównych bohaterów amerykańskich westernów. W sklepach z pamiątkami w Houston dostaniecie buty kowbojki, często ręcznie robione, a także charakterystyczne skórzane kapelusze. ❚ Texas is the world capital of gunmen, cowboys and sheriffs, i.e. the main characters of westerns. You can buy a pair of cowboy boots, often handmade, and a stock standard ten-gallon leather hat in any one of Houston’s many souvenir shops.

M.in. w Lopez Mexican Restaurant zjecie przepyszną chimichangę. ❚ Lopez Mexican Restaurant serves delicious chimichanga.

Hobby Center for the Performing Arts. W tym teatrze grają słynne musicale, m.in. Nędzników. ❚ Hobby Center for the Performing Arts. Famous musicals including Les Misérables are staged here.

ZAJRZYJ DO PARKU

visit the park

Menil Art Gallery to najlepsza galeria w mieście zarówno ze sztuką starożytną, jak i współczesną. ❚ Menil Art Gallery is the best in city, and has a fine collection of both ancient and modern art.

W Houston jest ponad 300 parków. Koniecznie odwiedźcie park Hermann, który usytuowany jest w pobliżu największych atrakcji miasta – Texas Medical Center i Uniwersytetu Rice. Są tu też zoo, ogród botaniczny, teatr oraz pierwsze w USA pole golfowe, na którym zniesiono segregację rasową. ❚ Houston has over 300 parks. Be sure to visit Hermann Park, which is located close to two of the city’s major attractions, viz. the Texas Medical Center and Rice University. The park’s attractions include a zoo, a botanical garden, a theatre, and the first ever golf course in the USA to abandon racial segregation.



©ADOBE STOCK (3), GET TYIMAGES (4), BEW

ZOSTAŃ KOWBOJEM become a cowboy

Hermann Park jest najczęściej odwiedzanym parkiem w Houston.

BMW_X4_Auto_Fus_KALEJDOSKOP_205x265mm_5mm.indd 1

08/06/2018 15:18

WHY

houston

WSTĄP DO MUZEÓW

museum tour

BĄDŹ EKO I WSIĄDŹ NA ROWER

be green and cycle

Mieszkańcy Houston kochają rowerowe przejażdżki. Statystyki mówią, że to właśnie tu najwięcej Teksańczyków dojeżdża dwukołowcem do pracy. System wypożyczalni rowerów oplata całe miasto, w którym rowerzyści mają aż 160 mil ścieżek. No to w drogę! ❚ Houstonians love cycling. According to statistics, the city has the highest percentage of Texans commuting to work by bicycle. This is a bicycle rental system that covers the entire city and there are 160 miles of cycling routes to choose from. Have fun!

Dzielnica Muzealna to raj dla miłośników kultury i sztuki. Na wizyty w galeriach i muzeach warto zarezerwować sobie parę dni. Koniecznie zabierzcie ze sobą najmłodszych podróżników, bo jest tu nawet Muzeum dla Dzieci (fot. u góry) uznawane za jedno z najlepszych w USA oraz Muzeum Nauki (fot. z lewej). ❚ The Museum District is a dream come true for art and culture aficionados. Be sure to book a few days to see everything you want at Houston’s many art galleries and museums. If you are travelling with children, they will love the children’s museum (top image), considered one of the best in the USA.

Przygotujcie się na ekstremalne doznania kulinarne. LOT na apla Kaleidoscope.pdf Ktoś chętny pochłonięcie hamburgera XXL? Prepare yourself for an extreme culinary experience. An XXL hamburger, anyone?

LEĆ W KOSMOS

fly to space

W Centrum Lotów Kosmicznych im. Lyndona B. Johnsona można odbyć pozaziemską podróż i zobaczyć centrum dowodzenia misjami kosmicznymi, w tym centralę misji Apollo. Stąd NASA zarządza lotami promów kosmicznych oraz Międzynarodową Stacją Kosmiczną. ❚ At the Lyndon B. Johnson Space Center, you can go into space and visit the Space Center’s Missions Control Center, including the headquarters of the Apollo mission.

14.02.2018

15:08

Latem mieszkańcy chętnie odpoczywają w miejskim parku Discovery Green. ❚ In the summer, the locals like to spend their spare time at the municipal Discovery Green park.

WAW–(ORD)–IAH* 10 razy tygodniowo ❚ 10 times a week

W centrum miasta można się poczuć jak w filmie science fiction. ❚ The city centre feels like the set of a sci-fi movie.

11 razy tygodniowo ❚ 11 times a week *Odcinek ORD–IAH i IAH–ORD obsługiwany przez UA w ramach umowy code share ❚ *The ORD-IAH and IAH-ORD leg is a code share flight operated by UA Więcej informacji na ❚ More information on lot.com

©GET TYIMAGES (5), ADOBE STOCK

IAH–(ORD)–WAW*

6213-6214-Karta wielowalutowa BO Kaleidoscope 205x265 v2.indd 1

13.06.2018 13:48

JOURNEY OF A LIFETIME

budapeszt

MIASTO DWUBRZEŻNE two-bank city LEWY BRZEG DUNAJU TO ROZBAWIONY MŁODZIENIEC, PRAWY TO POCZCIWA CIOTKA, DO KTÓREJ WPADA SIĘ NA HERBATKĘ. WSPÓLNIE PISZĄ HISTORIĘ BUDAPESZTU. ❚ THE LEFT BANK OF THE DANUBE IS LIKE A HAPPY LAD, AND THE RIGHT IS LIKE A KIND-HEARTED AUNT WHO DROPS IN FOR TEA. TOGETHER THEY WRITE THE HISTORY OF BUDAPEST.



©CREDITS

tekst | by michał głombiowski

©CREDITS



U góry: Stalowa, ażurowa konstrukcja Mostu Wolności. Po prawej i u dołu: Papryka to narodowa przyprawa Węgrów, którzy mają osiem określeń na jej smak, zależnie od ostrości, słodkości i koloru. ❚ Top: The steel, lace-like structure of the Freedom Bridge. Right and bottom: Paprika is the national spice of Hungary. There are eight different expressions to call its flavour depending on the spice's hotness, sweetness and colour.

amówienie dwóch piw to niezły wyczyn. Łamiesz sobie język, próbując wymówić te trzy słowa – két sör, kérem. Gdy jakoś to przejdziesz, cały z siebie dumny, zostajesz zalany potokiem słownych łamańców, pytań o to, czy nie chcesz przekąsek lub od razu całego dzbana alkoholu albo tostów z pasztetem w promocji. Na szczęście twój głupawy uśmiech świadczący o tym, że kompletnie nic z tego nie rozumiesz, nie deprymuje tych kilku facetów za barem. Przywołują kumpla, by pomógł w tłumaczeniu, lub – jeżeli go nie ma – zaczyna się teatr pantomimy. Tu, w zajmujących zrujnowane budynki barach Budapesztu, nic nie jest w stanie zmącić pełnej luzu atmosfery. Nawet jeżeli rozmowa po angielsku nie bardzo się klei i zostaje ci walka z węgierskim, którego zawiłości potrafią wprawić w osłupienie. Budapeszteńskie „bary w ruinach” mają w sobie coś ze scenerii w Alicji w krainie czarów. Pojawiają się na mapie stolicy Węgier równie szybko jak znikają, zaskakują jakimiś dziwnymi przedmiotami – dentystycznym fotelem, ulepionym z papier mâché królikiem przycupniętym w kącie, elementami silnika samochodowego – tworząc rozedrganą, na wpół realną rzeczywistość. Te efemeryczne przybytki swobodnych nocy rozsiane są na lewym brzegu Dunaju, w dawnej dzielnicy żydowskiej. Po deportacji mieszkańców w czasie wojny dystrykt nagle opustoszał

budapeszt

Ordering two beers is no mean feat here. You will almost certainly fail to pronounce the three words két sör, kérem correctly. When you do finally get them right, you will be showered with questions on whether you would like some snacks to go with it, a whole pitcher of alcohol, or perhaps even some paté toast that happens to be on special. Alas, your dumbfounded smile, which shows that you have no idea what is being said, does not discourage the guys behind the counter. They call someone over to interpret, or, failing that, put on a little pantomime performance to get their message across. Here, in the derelict bars of Budapest, nothing can ruffle the laid-back atmosphere. Even if you find it hard to communicate in English and have to resort to Hungarian – a language whose reputation for complexity is well-earned. The “ruin bars” of Budapest look as if they were taken straight from the set of Alice in Wonderland. They keep cropping up around the Hungarian capital as quickly as they disappear, and they usually have some quirky interior decoration item, e.g. a dentist’s chair, a papier-mâché rabbit in a corner, or parts of an automotive engine. This makes for a vibrant, almost surreal, atmosphere. These ephemeral places of the night are scattered around the left bank of the Danube, in what used to be the Jewish district. Once the residents had been deported, the district remained empty and slowly became derelict. In the first decade of this century, this long-forgotten district attracted the attention of



JOURNEY OF A LIFETIME

najwyższy apartamentowiec w Unii Europejskiej największe piętro rekreacyjne w Europie z 25-metrowym basenem, strefą SPA, kinem

Luksusowe apartamenty gotowe do zamieszkania Najchętniej kupowane mieszkania segmentu premium 2016 i 2017** **wg badań REAS Residential Advisors

+48 22 250 14 44 | INFO@ZLOTA44.COM | WWW.ZLOTA44.COM

JOURNEY OF A LIFETIME i zaczął się osuwać w coraz głębsze zapomnienie. W początkach ubiegłej dekady ten widmowy teren przykuł uwagę czterech przedsiębiorców szukających miejsca na bar. Zamiast stawiać budynek od nowa, zaadaptowali rozpadający się gmach. Powstał Szimpla Kert – pierwszy „bar-ruina”. Za nim pojawiły się następne. W opuszczone gmachy wlało się nowe życie. Bez szeroko zakrojonych remontów i designerskich aspiracji. Tworząc królestwo chaosu: niedopasowanych mebli sprawiających wrażenie, jakby właściciele zwinęli je z domów swoich babć, pobazgranych ścian, wyszczerbionych murów. Surrealistyczne otoczenie sprzyja swobodzie. Wpada się tu, by się pobawić, poplotkować, poznać kogoś, poszperać w kartonach podczas organizowanych okazjonalnie pchlich targów. Te pojawiające się i znikające bary – co jakiś czas deweloperzy wykupują parcele pod nowe osiedla, skazując lokale na zagładę – stały się symbolem nowoczesnego Budapesztu. Obowiązkowym punktem

budapeszt

four businessmen looking for somewhere to set up a bar. Instead of erecting a new building, they decided to adapt an old one. This was the birth of the Szimpla Kert – the first of the “ruin bars”. More soon followed. The derelict buildings thus got a new lease of life. Without extensive renovations and design aspirations. They embraced the kingdom of chaos – mismatched furniture which looks as if it has been stolen from their grandmothers’ houses, graffiti on the walls, and chipped plaster. The surreal surroundings contribute to the laid-back atmosphere of the place. You come here to have fun, gossip, meet someone, and rummage through cardboard boxes at the occasional flea markets held here. The bars come and go, as real estate developers are gradually buying up everything in the district to build housing estates. The bars have to make way for the gentrification of the city, yet they have already become a symbol of modern Budapest. They are an indispensable item on the itinerary of anyone wanting to see something other than the usual tourist sites.

na mapach turystów szukających czegoś poza najbardziej znanymi zabytkami.

Po kąpielach w luksusowych Łaźniach Gellérta można zaszaleć w jednym z „ruin pubów” w dzielnicy żydowskiej. ❚ After a swim in the luxurious Gellért Thermal Baths you can party at one of the many "ruin bars" in the Jewish district.

OSTATNI LOT BISKUPA GELLÉRTA Zanim przepadnie się na długie godziny w zaułkach dzielnicy żydowskiej, dobrze jest spojrzeć na nią z szerszej perspektywy. Wystarczy wdrapać się na Górę Gellérta na prawym brzegu Dunaju, najwyższe wzniesienie w kraju (235 m). Rozciągająca się ze szczytu przestrzeń pozwala spojrzeniu wyłuskiwać z miejskiej zabudowy co ważniejsze punkty Budapesztu – synagogę Rumbach, potężną bazylikę św. Stefana czy neogotycki gmach węgierskiego parlamentu. Tuż za linią Dunaju widać gdzieś halę targową Nagy Vásárcsarnok, do której warto zajść po świeże warzywa lub na tani posiłek. Sycąc wzrok kojącą panoramą miasta, łatwo zapomnieć, że ze Wzgórzem Gellérta wiążą się też mniej przyjemne historie. To stąd wyruszył w ostatnią drogę biskup Gellért. Poganie zrzucili go ze skał wprost w wody Dunaju (inna wersja głosi, że przed egzekucją został wtłoczony do drewnianej beczki). W miejscu, w którym dłonie ludzi bojących się nowej

THE LAST FLIGHT OF BISHOP GELLÉRT Before losing yourself for hours on end in the nooks and crannies of the Jewish district, you might want to get a broader view of the area. All you have to do is climb Gellért Hill, on the right bank of the Danube, the highest elevation in Hungary (235 m). From this vantage point, you can get a good look at the panorama of Budapest, with its main landmarks, e.g. the Rumbach Street Synagogue, the massive St Stephen’s Basilica, and the impressive Neo-Gothic Hungarian Parliament building. Just across the Danube, you can see the Great Market Hall (Nagyvásárcsarnok), which is the place to go for fresh produce and a cheap meal. As you feast your eyes on the vista, it is easy to forget that Gellért Hill has less pleasant associations. This is the place where Bishop Gellért set off on his last journey. The pagans threw him off the cliff into the Danube to drown (another version of the story has it that he was packed into a wooden barrel beforehand). There is now a monument to the Bishop. The patinated Gellért, or more precisely, Gerardo Sagredo, which was the real name of this Venetian missionary, looks out towards Freedom Bridge. His extended arm holds a cross. His



©SHUT TERSTOCK (2)

TERMY W BUDAPESZCIE TO ŚWIAT ISTNIEJĄCY SAM W SOBIE, NIEWZRUSZONY UPŁYWEM CZASU. W WYPEŁNIONYCH GORĄCĄ WODĄ KĄPIELISKACH WCIĄŻ MIENI SIĘ SPLENDOR PRZEŁOMU XIX I XX W. THE THERMAL BATHS IS A WORLD OF ITS OWN IN BUDAPEST – ONE THAT SEEMS IMMUNE TO THE PASSAGE OF TIME. THE SPLENDOUR AND ELEGANCE OF THE TURN OF THE 20TH CENTURY IS STILL PALPABLE THERE.

©CREDITS



PO ZMROKU BUDAPESZT WYDAJE SIĘ JESZCZE BARDZIEJ KOLOROWY, PEŁNIEJSZY ŚWIATŁA I ŻYCIA. AFTER DARK, BUDAPEST WILL APPEAR EVEN MORE COLOURFUL, AND FULL OF LIGHT AND LIFE THAN DURING THE DAY.

Most Łańcuchowy, jeden z symboli miasta, ma już 168 lat. ❚ The Chain Bridge, one of the city landmarks, is 168 years old.

wiary pchnęły go w 1046 r. w otchłań, stoi dziś jego pomnik. Pokryty patyną Gellért – a właściwie Gerardo Sagredo, bo tak w rzeczywistości nazywał się ten pochodzący z Wenecji misjonarz – patrzy w stronę mostu Wolności. Wyciąga dłoń, w której trzyma krzyż. Jego poza ma w sobie coś rozpaczliwego, choć autor rzeźby próbował zapewne uchwycić heroizm i poświęcenie. Nad poczciwym biskupem góruje widoczny z większość punktów miasta pomnik Wolności. Smukła kobieta w wyprężonej pozie unosi nad głową liść palmowy. Przez dekady sławiła męstwo radzieckich żołnierzy poległych w walce o Budapeszt, dziś to napięte niczym struna ciało ma nieść bardziej uniwersalne przesłanie, upamiętniając wszelkie ofiary w walkach o wolność miasta. BUDAPESZT PODZIEMNY Tuż pod Wzgórzem Gellérta, nad samym brzegiem Dunaju, przycupnął secesyjny gmach hotelu, w któ-

budapeszt

rym kryją się termalne baseny. Termy w Budapeszcie to świat istniejący sam w sobie, niewzruszony upływem czasu. W wypełnionych gorącą wodą kąpieliskach wciąż mieni się splendor przełomu XIX i XX w. Stolica Węgier zalewana jest każdego dnia 70 mln litrów wód wybijających z naturalnych źródeł. Ten płynący relikt czasów, gdy na tych ziemiach bulgotały jeszcze wulkany, kierowany jest do basenów i łaźni parowych, zapewniając kuracjuszom możliwość kąpieli w temperaturze od 24 do 77 st. C. Kąpielisko Gellérta, otoczone dwupiętrową kolumnadą i przykryte kolorowym szklanym dachem, uważane jest za jedno z najokazalszych w całym mieście. Mocząc się jednak w którymś z kilkudziesięciu innych – chociażby Rudas czy Széchenyi – trudno doprawdy dostrzec, w czym miałyby one termom Gellérta ustępować. Ten przepych secesyjnych i neobarokowych łaźni rozpływa się po przekroczeniu mikrej bramki na oplatającej Wzgórze Zamkowe ulicy Uri utca. Znika nagle całe miasto, kamienice ze zdobionymi balkonami, modne bary, budynek węgierskiego parlamentu. Świat zostaje zredukowany do pogrążonego w półmroku skalnego korytarza – to Budapeszt podziemny. Z ponad 10 km wydrążonych przez strumienie i ludzi tuneli,

©SHUT TERSTOCK , ADOBE STOCK

JOURNEY OF A LIFETIME

posture has a desperate air to it, although the sculptor probably wanted to convey his heroism and sacrifice. The Freedom Monument, which is visible from most parts of the city, towers over him. The monument depicts a slender woman holding a palm leaf above her head. It was originally meant to celebrate the courage of the Red Army soldiers who died in the Battle of Budapest, but now commemorates all the victims of the many battles for the freedom of Budapest. UNDERGROUND BUDAPEST The fin de siècle hotel housing the city’s thermal baths is situated at the foot of Gellért Mountain. The thermal baths is a world of its own in Budapest – one that seems immune to the passage of time. The splendour and elegance of the turn of the 20th century is still palpable in the beautiful pools filled with hot water. Budapest is inundated with 70 million litres of water from natural sources every single day. This flowing relic of the times when volcanoes were common in this region is redirected to the many pools and steam baths in the city. You can bathe and swim in waters whose temperatures vary from 24 and to 77 degrees Celsius. The Gellért Thermal Bath is considered to be one of the most spectacular baths in the city, although



©CREDITS

REKLAMA



BASZTA RYBACKA TO ŚWIETNY PUNKT WIDOKOWY NA DUNAJ, WYSPĘ ŚW. MAŁGORZATY I WZGÓRZE GELLÉRTA. THE FISHERMAN'S BASTION IS AN EXCELLENT VANTAGE POINT OFFERING A VIEW OF THE DANUBE AND MARGARET ISLAND.

wykorzystywanych niegdyś jako magazyn, schron i szpital wojskowy, można zwiedzać 1,5 km. Urządzono tu wystawy odsyłające w dość chaotyczny sposób do historii i miejsc rozrzuconych po całym świecie. Najciekawiej robi się jednak po godz. 18.00, gdy obsługa gasi światła i rozdaje nieliczne lampy oliwne. Jeżeli się na nie załapiesz, będziesz przemierzał podziemny labirynt w drgającym świetle przepędzającym mrok najbliższych metrów. Gdy ich zabraknie, wyruszysz w podróż w całkowitej ciemności, trzymając się kurczowo biegnącej wzdłuż ściany liny i zawierzając zmysłom słuchu i dotyku. Każdy dźwięk staje się wtedy niemal hukiem, każda powierzchnia pod palcami – oceanem detali, każdy zapach – gęstym obłokiem. To drogowskazy prowadzące na powierzchnię. A gdy już wyjdziesz z podziemi, a twój wzrok oswoi się z migoczącym blaskiem wieczornego Budapesztu, to miasto wyda ci się jeszcze bardziej kolorowe, pełniejsze światła i życia. ■

budapeszt

others among the dozens baths in the city, e.g. Rudas and Széchenyi, are just as enticing. The opulence of the fin de siècle and neo-baroque thermal baths becomes a thing of the past once you cross the tiny gate on Úri utca street, which winds around Castle Hill. The city disappears instantly, as do the lush tenements with their ornamental balcony railings, the trendy bars and the Hungarian parliament. The world is reduced to a dark corridor carved in the rock – welcome to underground Budapest. Only 1.5 km of the 10 km of tunnels are open to the public. These were once used as storage space, a bunker, and a military hospital. Today, there are exhibitions presenting the chaotic history of the place, but the best part comes after 6 pm, when the lights are turned off and the staff hands out a few olive lamps. If you are not lucky enough, you will have to traverse the underground labyrinth to the flickering light of the people in front of or behind you. If you separate, you will have to find your way in complete darkness, holding on to a rope running along the wall, and trust your senses of hearing and touch. Every sound is like a scream, every surface reveals a multitude of details, and every smell an intensive aroma. These are the road signs that will guide you out of the tunnels. And once you are back in the open, and your eyes get accustomed to the light, Budapest will appear even more colourful, and full of light and life than before. ■

JOURNEY OF A LIFETIME

rekomendacje ❚ recommendations Tropicarium z rekinami, Aquaworld i XIX-wieczna kolejka górska – Budapeszt potrafi zaskoczyć. Tylko pozytywnie. The Tropicarium with sharks, the Aquaworld and the 19th-century funicular – Budapest has no shortage of attractions in store for visitors. CO ZWIEDZIĆ What to see 1 XIX-WIECZNA KOLEJKA GÓRSKA ■

19TH CENTURY FUNICULAR

Spod jednego z budapeszteńskich mostów, mostu Łańcuchowego (Széchenyi Lánchíd), rusza zbudowana w 1870 r. kolejka na wzgórze (Budavari Sikló). Wagoniki stanowią dokładną rekonstrukcję oryginalnej kolejki. Są napędzane elektrycznie. Wjazd kolejką na górę to koszt 1200 HUF (4 euro), natomiast przejazd w obie strony to wydatek 1800 HUF (6 euro). ❚ The Budavari Sikló funicular dating back to 1870 starts its course at the foot of the Chain Bridge (Széchenyi Lánchíd) and goes up the Castle Hill. The cars are an exact copy of the original funicular. They are named Margit and Gellert and are powered by electricity. The fare for a one way ride is 4 EUR (HUF 1,200) and a return tickets costs EUR 6 (HUF 1,800).

LOT apla Kaleidoscope.pdf

14.02.2018

15:08

■ AQUAWORLD I TROPICARIUM

GDZIE ZJEŚĆ Where to eat ■ HUNGARIKUM BISZTRÓ

Bardzo miła obsługa, spory wybór win i kuchnia węgierska. A co polecają stali bywalcy? Zupę z zielonym groszkiem i lanymi kluseczkami, gnocchi z sosem paprykowym oraz gulaszową – ponoć najlepsza w mieście. A na deser? Jabłecznik. ❚ Kind service, a good selection of wine and Hungarian cuisine. What do the regulars recommend? Green pea soup with batter noodles, gnocchi with pepper sauce and goulash soup, which is said to be the best in town. Dessert will be apple pie. Steindl Imre u. 13., Budapest

■ MANDRAGORA

W tym kameralnym, acz miłym miejscu zjecie m.in. pysznie doprawioną kaczkę, gęstą jak trzeba zupę rybną i pierogi z serem. Specjalnością tutejszego szefa kuchni jest pasztet. Warto sprawdzić dlaczego. ❚ The small but charming place serves excellent duck, thick and aromatic fish stew and meat dumplings. The speciality of the chef is pâté. Be sure to try it yourselves. Kacsa utca 22., Budapest

■ BUJA DISZNÓK

Tu przygotujcie się na sporą kolejkę. Ale czyż to nie najlepsza rekomendacja tego miejsca. Jak już dostaniecie stolik, spróbujcie placków ziemniaczanych i sałatek. ❚ Prepare to wait in line to get in. But is not the restaurant’s popularity the best recommendation for the food? Once you land a table, try the potato cakes and salads. Hold utca 13., Gallery, Shop 6, Budapest

GDZIE NOCOWAĆ Where to sleep ■ DANUBIUS HOTEL ARENA

Położony obok hali sportowej Papp László Budapest Sportaréna, centrum kongresowego SYMA, słynnego stadionu im. Ferenca Puskása oraz w pobliżu linii metra. Klub fitness, basen oraz sale konferencyjne są do dyspozycji gości. Dlatego to dobry wybór na podróż biznesową. ❚ Situated next to the Papp László Budapest Sportaréna, the SYMA congress hall, the famous Ferenc Puskás stadium and close to a metro station. It features a fitness club, a swimming pool and conference rooms. The hotel is a great option for a business trip. Ifjúság útja 1-3., Budapest

2 DANUBIUS HOTEL GELLÉRT ■

Otwarty w 1918 r. hotel mieści się w zabytkowym secesyjnym budynku, w którym znajdują się także łaźnie Gellérta. Obiekt położony jest na brzegu Dunaju, u stóp Wzgórza Gellérta. Tuż obok hotelu, przy placu Szent Gellért tér, znajduje się stacja metra (linia M4). Do centrum miasta i dzielnicy biznesowej można dotrzeć spacerem w 10 min. Z restauracji Panorama i hotelowego tarasu roztacza się wspaniały widok na miasto. ❚ The Art Nouveau-style hotel opened in 1918 is housed in the same building as the Gellért thermal baths. Located on the bank of the Danube, at the foot of Gellért Hill and close to Szent Gellért tér metro station (line M4), the hotel is only a 10-minute walk from the centre and its bars and terrace offer a great view of the city. Szent Gellért tér 2., Budapest

Aquaworld to – jak sama nazwa wskazuje – wielki aquapark z 21 basenami. Do aquaparku odjeżdżają darmowe autobusy z Hősök tere (placu Bohaterów). Z kolei Tropicarium to kompleks basenów i ogromne akwarium słonowodne z rekinami. Znajdziecie je tu: Nagytétényi 37-43. ❚ Aquaworld – not surprising given its name – is a giant aquapark with 21 swimming pools. Free buses to the aquapark are available and they leave from the Hősök tere square. The Tropicarium is a complex of swimming pools and a huge aquarium with sharks. It is located at Nagytétényi 37-43.

WAW–BUD–WAW 5 razy dziennie ❚ 5 times a day

KRK–BUD–KRK

6 razy tygodniowo ❚ 6 times a week

JFK–BUD– JFK

4 razy tygodniowo ❚ 4 times a week

ORD–BUD–ORD

2 razy tygodniowo ❚ twice a week Więcej informacji na ❚ More information on lot.com

MY POLAND

lublin

M AT E J K O T E Ż T U J E S T you will also find matejko in lublin TO MIEJSCE NA STYKU KULTUR, RELIGII I TRADYCJI. DLATEGO LUBLIN MA WIELOWYMIAROWY SMAK. I STYL, KTÓRYM POTRAFI UWIEŚĆ NAWET TYCH NAJBARDZIEJ OPORNYCH. ❚ IT’S THE MELTING POT OF CULTURES, RELIGIONS AND TRADITIONS THAT MAKES LUBLIN SO DENSELY LAYERED. IT ALSO LENDS THE CITY A STYLE THAT WILL BEWITCH THE MOST RELUCTANT VISITORS.



©CREDITS

tekst | by katarzyna kachel

dybyśmy choć na chwilę mogli spojrzeć na Lublin z perspektywy Archanioła Michała, jego historycznego patrona, zobaczylibyśmy miasto przedzielone doliną Bystrzycy na dwie siostry. Pierwsza, lewobrzeżna, zachwyca głębokimi dolinami i starymi wąwozami lessowymi, druga panna jest mniej strojna, choć i w niej ci bardziej wnikliwi znajdą sporo zalet. Dziś, by je dostrzec, nie trzeba już anielskich możliwości, a zwykłego drona, który sprawnie wzniesie się pod niebiosa. Ale przecież trochę metafizyki nikomu nie zaszkodzi. Tym bardziej że Archanioł Michał ma wśród mieszkańców Lublina wciąż wielkie poważanie, a dzwon jego imienia, który znalazł swoje miejsce w Wieży Trynitarskiej (wspaniały widok na panoramę Lublina), nie tylko przynosi szczęście, ale jest też materialnym pretekstem, by poznać jedną z wielu tutejszych miejskich legend.

If we could look at Lublin from the perspective of its historical patron saint, Archangel Michael, we would see a city divided by Bystrzyca Valley into two, very different sisters who were not fairly endowed by nature. Sprawling on the left bank, the first part of the city features deep, charming valleys, old loess gorges, while the second sister seems to be less scenic, but offers a number of advantages to more observant visitors. Obviously, you need no angelic capabilities to notice them. A simple drone able to rise high above is enough, but a dash of the metaphysical will do us no harm. Especially that Archangel Michael is still revered by residents of Lublin and the bell in Trynitarska Gate (offers a splendid panorama of Lublin), named in his honour, does not only bring luck, but serves as a tangible pretext to explore one of many local urban legends.

DZWON Z NOWYM SERCEM Opisał ją w swych Rocznikach Jan Długosz, a usłyszeć ją można od przewodników i mieszkańców, którzy chętnie dzielą się nią z turystami. Przenosi nas do 1282 r., kiedy to ziemie polskie najechali Jadźwingowie. Walczył z nimi książę Leszek Czarny, który pod-

THE BELL WITH A NEW HEART It was described by Jan Długosz in his Annals, and you may hear it from guides and residents who are keen to share stories with tourists resting on benches in the Old Town. It takes us back to the 13th century, to 1282 to be exact when Poland was invaded by Yotvingians. They were confronted by Duke Leszek the Black who stopped at war-ravaged Lublin between his skirmishes. Weary, he lied down in the shade of a giant oak and when he fell asleep, he dreamt of Archangel Michael who gave him a sword and said that he would defeat his enemies. Encouraged by the promise, the Duke summoned his troops and went on to chase Yotvingians away. He did not forget about the prophecy after the victory and returned to Lublin to build a church of Saint Michael the Archangel where the tree once stood. Today, the church no longer exists, but there is the legend and a bell with a new clapper. Allegedly, everyone who tolls it and makes a sound may be certain that his wish will come true. When I was visiting Lublin for the first time, I was enchanted by legends, nooks and crannies of the Old Town where one may easily get lost; narrow lanes, including the must-see Ku Farze lane perfect for walking and checking if your hands are long enough to touch walls on its both sides. As soon I as walked across Kraków Gate, I found myself in a place that somehow magically combines everything you will find in Kraków’s Kazimierz and Main Square. After all, this is where East has been meeting West for centuries and where the Catholics, the Jews and the Orthodox were living side by side. Save for traditional dishes of Polish and Lithuanian cuisine, including ceppelinai and zawijas nasutowski, you may savour stuffed goose neck, Jewish caviar or challah. Those delicacies taste best in Mangragora, a restaurant tucked into a historical house overlooking the Town Hall where you may lose

ZAMEK KRÓLEWSKI W LUBLINIE, PIERWOTNIE ZBUDOWANY W XII W. I WIELOKROTNIE POTEM PRZEBUDOWYWANY, OD 1957 R. JEST SIEDZIBĄ MUZEUM LUBELSKIEGO. THE ROYAL CASTLE IN LUBLIN, ORIGINALLY ERECTED IN THE 12TH CENTURY AND REBUILT NUMEROUS TIMES, HAS HOUSED THE LUBLIN MUSEUM SINCE 1957.

1. Zamek Królewski. 2. Targ staroci odbywa się w każdą ostatnią niedzielę miesiąca. ❚ 1. The Royal Castle. 2. A flea market is held here every last Sunday of the month.

lublin

czas potyczek zatrzymał się na odpoczynek w zniszczonym Lublinie. Znużony położył się w cieniu dębu, a kiedy sen go zmorzył, przyśnił mu się Archanioł Michał, który dał mu miecz i rzekł, że wkrótce pokona wrogów. Książę, zachęcony wróżbą, zebrał wojsko i udał się w pogoń za Jadźwingami. Po zwycięstwie nie zapomniał o proroctwie i powrócił do Lublina, by w miejscu, gdzie rosło drzewo, ufundować kościół parafialny pod wezwaniem św. Michała Archanioła. Dziś świątyni już nie ma, ale legenda i dzwon z nowym sercem są. Ponoć każdy, kto w niego zadzwoni, może liczyć na spełnienie jego życzenia. Warto spróbować. Kiedy przyjechałam do Lublina pierwszy raz, nie tylko zachwyciłam się legendami i zaułkami Starego Miasta, w których dobrze się zagubić, wąskimi uliczkami, wśród których ta Ku Farze warta jest spaceru i sprawdzenia, kto ma na tyle długie ręce, by dotknąć nimi



MY POLAND

©CREDITS

1 2



MY POLAND murów po obu jej stronach. Nie tylko restauracjami, w których potrawy łączą w sobie smak kultur ścierających się tu od wieków. Kiedy tylko przekroczyłam Bramę Krakowską, znalazłam się w przestrzeni, która w magiczny wręcz sposób łączy to, co znaleźć możemy na krakowskim Kazimierzu i Rynku Głównym. Tu wszak od wieków spotykał się Wschód i Zachód, katolicy, żydzi i prawosławni. Tu obok tradycyjnych polskich, ale i litewskich potraw, cepelinów i zawijasów nasutowskich wciąż można zjeść gęsie pipki, kawior żydowski czy chałkę. Najlepiej smakują w Mandragorze, lokalu w starej zabytkowej kamienicy z widokiem na Ratusz, gdzie można stracić poczucie czasu i ani przez moment tych godzin nie żałować. Wychodząc, warto skierować się na ulicę Żmigród, malowniczą i tajemniczą, w której pod numerem pierwszym mieściła się drukarnia Popularna, a w trakcie II wojny światowej ważny punkt konspiracyjny. By spalić kolejne kalorie, polecam zwiedzanie Bramy Grodzkiej, która kiedyś oddzielała chrześcijański i żydowski Lublin. Nie można jednak pójść spać i nie zobaczyć jednego z najbardziej okazałych obiektów, z którego dumny jest tu każdy lokalny patriota. Myślę o kamienicy Sebastiana Klonowica. Odnajdziecie ją bez trudu na Rynku (pod numerem drugim), bo przyciąga medalionami z wizerunkami polskich poetów związanych z Lublinem. Nie zdradzę kolejności, ale szukajcie twarzy Wincentego Pola, Biernata z Lubina, Jana Ko-

chanowskiego, no i Klonowica, który prócz literackich talentów zasłynął jako rajca i burmistrz miasta. LEGENDA NA DOBRANOC Śpię w hotelu Alter. Daje mi luksus obcowania z historią i szansę, by o wschodzie słońca zobaczyć Lublin bez turystów. Nagi i piękny, dostojny i nieco zaniedbany. Stara, XVI-wieczna kamienica, w której mam pokój, wciąż pełna jest przedmiotów pamiętających dawnych właścicieli: pucharów i naczyń ceramicznych. W takich wnętrzach lepiej czuje się ducha tego miasta i słucha nieco strasznych opowieści, jak tej o Czarciej Łapie. Gotowi? Wersje są przynajmniej dwie, mnie podoba się ta, w której uboga i uciśniona wdowa procesuje się ze swym dręczycielem, magnatem, który przekupił sędziów. Wyrok, korzystny dla bogacza, komentuje okrzykiem: „Gdyby diabli sądzili, wydaliby sprawiedliwszy wyrok”. I diabelscy sędziowie w nocy faktycznie wznawiają rozprawę, uniewinniając wdowę i zostawiając na stole wypalony ślad czarciej dłoni, który ma przypieczętować wyrok. Kto chce wierzyć, niech wierzy, kto nie, niech wątpi, ale stół wciąż jest w muzeum na królewskim zamku. Warto go obejrzeć, a przy okazji poznać historię tej wspaniałej rezydencji, w której można spotkać Jana Matejkę… Jego Unia lubelska uchodzi za jedno z najlepszych dzieł mistrza, nad którym pracował pięć lat, marząc, by płótnem upamiętnić trzysetną rocznicę



Słynny Carnaval Sztukmistrzów w tym roku odbędzie się w Lublinie w dniach 26– 29 lipca. ❚ The famous Carnaval Sztukmistrzów festival will be held in Lublin on 26–29 July.

lublin

YACHT PARK - NOWE OBLICZE GDYNI Ekskluzywna i unikatowa w skali Polski i Europy inwestycja została usytuowana w malowniczej, morskiej scenerii z widokiem na marinę i cumujące jachty. Luksusowy kompleks apartamentów wraz z nowoczesną przystanią jachtową oraz aleją spacerową z butikami i restauracjami stworzą miejsce, gdzie warto zamieszkać. Yacht Park zmieni krajobraz miasta. To nowe oblicze Gdyni.

YACHT PARK - THE NEW FACE OF GDYNIA This unique development project in Poland and Europe will be situated in the beautiful scenery overlooking the marina and mooring yachts. A luxurious residential complex with a modern marina and a promenade with boutiques and restaurants will be a great place to live. Yacht Park will change the cityscape, and become the new face of Gdynia.

BIURO SPRZEDAŻY | SALES OFFICE +48 785 88 55 88 www.yachtpark.pl

MY POLAND Kaplica Trójcy Świętej znajduje się na dziedzińcu zamkowym. ❚ The Holy Trinity Chapel is located in the castle courtyard and is connected with the museum.

unii Polski i Litwy zawartej na sejmie walnym w Lublinie w 1569 r. Po takiej lekcji radzę skierować swoje kroki do Regionalnego Muzeum Cebularza, gdzie można nauczyć się wypiekania tego pszennego placka o średnicy 15 na 20 cm w złocistym kolorze. Tak, tak, jest w nim też cebula. Powinna być pokrojona w kostkę i posypana makiem. Po warsztatach udało mi się taki placek odtworzyć. Pachniał Lublinem. ■

lublin the sense of time without regretting long hours spent inside. As you leave the restaurant, head towards scenic and mysterious Żmigród St where house no. 1 was once the seat of “Popularna” printing shop and served as a secret meeting place for the underground movement. I also recommend seeing one of the grandest buildings that fills each and every local patriot with a sense of pride – Sebastian Klonowic’s house. You will easily find it in the Market (it’s no. 2).

A MIDNIGHT LEGEND I am staying at Alter hotel. It gives me the luxury of XIV-WIECZNA KAPLICA TRÓJCY ŚWIĘTEJ W LUBLINIE JEST communing with history and offers prospects for JEDNYM Z NAJCENNIEJSZYCH ZABYTKÓW W POLSCE. seeing tourist-free Lublin at dawn. The old 16th cenTHE 14TH-CENTURY HOLY TRINITY CHAPEL IN LUBLIN IS ONE tury house with my room inside abounds in objects that remember its former owners – old goblets, ceraOF THE MOST PRECIOUS MONUMENTS IN POLAND. mics and stove tiles. Such interiors help you soak up the spirit of the city and provide the perfect backdrop as you listen to scary stories like the one about Devil’s Hand. There are at least two versions of the story, but I prefer the one about a poor and down-trodden widow who sues her tormentor, a magnate who bribed the judges. When she hears the verdict in favour of the magnate, she desperately cries: “The devil would be more fair, if he was settling this dispute.” Clad as judges, devils reopened the session at night to acquit the widow and leave on the table a charred imprint of the devil’s hand that sealed the verdict. The table is still standing in the Museum in the Royal Castle. You should see it and explore the history of the Castle, a grand residence once turned into a prison, and now a place where1 you may rub shoulders with MatejLOT apla Kaleidoscope.pdf 14.02.2018 15:08 ko... The Union of Lublin was hailed as one of his best works and you can see it in the Castle museum. Jan Matejko spent five years painting it, determined to commemorate the 300th anniversary of the Union of Poland and Lithuania during the general assembly of the parliament in Lublin in 1596. After a lesson in history, to catch your breath and calm down, head for the Regional Cebularz Museum founded to promote the knowledge of cebularz, a traditional round pastry with onion which should be diced and sprinkled with poppy seeds. It is delicious, try it. ■

WAW–LUZ–WAW

5 razy w tygodniu ❚ 5 times a week (od ❚ from 3.09)

2 razy w tygodniu ❚ twice a week Więcej informacji na ❚ More information on lot.com

©EAST NEWS

TLV–LUZ–TLV

BIURO SPRZEDAŻY | SALES OFFICE +48 785 88 55 88 www.yachtpark.pl

BUSINESS

świat bez gotówki

Ś W I AT B E Z G O T Ó W K I . CZY TO MOŻLIWE? a world without cash. is it possible? ILE WAŻY 8 MLN ZŁ? JAKIŚ KILOGRAM – O ILE JEST W STUZŁOTOWYCH BANKNOTACH. KILOGRAM PAPIERU, KTÓRY TRZEBA GDZIEŚ TRZYMAĆ, KTOŚ GO MUSI PRZEWOZIĆ I PILNOWAĆ, KTOŚ PRZELICZAĆ I SEGREGOWAĆ. ❚ WHAT DOES EIGHT MILLION ZLOTYS WEIGH? ABOUT A KILOGRAM IF IT’S IN HUNDRED ZLOTY BILLS. A KILOGRAM OF PAPER THAT HAS TO BE STORED, TRANSPORTED, GUARDED, COUNTED, AND CHANGED INTO DIFFERENT DENOMINATIONS.

ysiąc banknotów dolarowych to też kilogram. Mniej więcej. Taki kilogram dolarów może być wart i tysiąc „zielonych”, jak i 100 tys. – wszystko zależy od nominału banknotów. Ale praca przy nim jest taka sama: tak samo przelicza się dolarówki, jak i studolarówki, tak samo pakuje się je do wor-

ków, które potem trafiają do luków bagażowych samolotów. W worku mieści się 20 kg dol. A więc jeden taki worek może być wart 20 tys., jak i 2 mln dol. Ale miejsca zajmuje tyle samo. Może tylko ochrona takiej wartości ma różne ceny. Gotówka nie jest tania w użyciu. Banki za nią nie przepadają. Trzeba zatrudniać

ludzi do jej obsługi, płacić za wynajem miejsca w skarbcu (jeśli się samemu takiego nie ma), znajdować godne zaufania wyspecjalizowane firmy, które mogą ją bezpiecznie przewozić. Banki gotówki nie lubią, ale konsumenci ciągle nie potrafią się bez niej obejść. Tylko w 2016 r. producenci tzw. znaków

©ADOBE STOCK

tekst | by marek chądzyński, dziennik gazeta prawna

pieniężnych dostarczyli do Narodowego Banku Polskiego 331,6 mln sztuk banknotów i 847,464,4 mln sztuk monet. Gotówka w obiegu, łącznie z tą, którą w swoich kasach miały banki, była warta prawie 187,6 mld zł. I było to o mniej więcej 16 proc. więcej niż rok wcześniej. Zamiłowanie do gotówki nie jest zresztą tylko polską cechą, są kraje – jak Włochy czy Hiszpania – gdzie dominuje w rozliczeniach. – Gotówka jest wciąż powszechnym instrumentem płatniczym i raczej nigdy nie zniknie, choć kilka europejskich krajów podejmuje w tym kierunku konkretne działania, jak np. Norwegia czy Holandia – mówi Ewa Rewakowicz-Wdowiak, kierownik zespołu zarządzania gotówką Raiffeisen Polbank. IM MNIEJ GOTÓWKI, TYM LEPIEJ? Co tak ludzi ciągnie do monet i banknotów? Ewa Rewakowicz-Wdowiak mówi, że magnesem jest jej największa zaleta, czyli fakt, że zapewnia ona anonimowość i jest powszechnie akceptowana. Można nią zapłacić w każdym sklepie, w każdym punkcie usług. Wszędzie. – Jeszcze wciąż w Polsce duża część małych sklepów, a przede wszystkim straganów na lokalnych placach targowych, nie ma terminali płatniczych. Stąd inicjatywa Polska Bezgotówkowa, w którą zaangażowały się finansowo banki, by upowszechnić, zwłaszcza wśród drobnych przedsiębiorców, stosowanie terminali – mówi. Drugi powód to siła przyzwyczajenia. Niektórzy wolą płacić gotówką, zwłaszcza mniejsze kwoty. Czasem wymusza to na nas sprzedawca: niektóre parkomaty, biletomaty czy maszyny z przekąskami i napojami akceptują jedynie bilon lub banknoty. Ale z tego samego powodu, dla którego niektórzy wybierają płatności gotówkowe, instytucje państwa wolałyby używanie gotówki ograniczyć. Chodzi o anonimowość transakcji. Sprzyja ona nadużyciom i wspiera tzw. szarą strefę gospodarki – czyli nierejestrowany obrót, od którego nie odprowadza się podatków. Eksperci firmy doradczej EY w swoim raporcie opisującym działanie szarej strefy w Polsce stwierdzają, że zwiększenie popularności płatności elektronicznych i ograniczenie płatności gotówkowych

mogłyby się przyczynić do znacznego obniżenia szarej strefy. Ich zdaniem gdyby wartość transakcji bezgotówkowych w Polsce zwiększyła się o 100 proc., to doprowadziłoby to do spadku szarej strefy o 2,3 proc. PKB i do wzrostu dochodów sektora finansów publicznych o blisko 7 mld zł. Dlatego polskie służby skarbowe starają się zniechęcić do używania gotówki, przynajmniej w transakcjach między firmami. Każda transakcja, której wartość przekroczy 15 tys. zł, musi być opłacona za pomocą przelewu bankowego. KLIENT TEŻ BY SKORZYSTAŁ Eksperci, którzy obserwują rynek transakcji bezgotówkowych z bliska, są zdania, że zmiana przyzwyczajeń wyszłaby Polakom na dobre. I wcale nie argument kosztów używania gotówki jest tu najważniejszy. Tak naprawdę nie do końca wiadomo, co jest bardziej lub mniej kosztowne, bo brakuje obiektywnych badań na ten temat. Przeprowadził takie Narodowy Bank Polski, ale jeszcze nie opublikował ich wyników. Obrót bezgotówkowy powinien zyskiwać na popularności co najmniej z jednego powodu: jest po prostu wygodniejszy. Łatwej zapłacić, zbliżając kartę do termi-

Cash is not cheap. Banks are not particularly fond of it. They have to employ people to handle it, rent a vault (unless they have their own), and hire specialist companies to ensure its safe transport. The banks might not like cash, but consumers can’t do without it. In 2016 alone, banknote manufacturers and the mint supplied the National Bank of Poland with 33.6 million banknotes and 847,464.4 million coins. Cash in circulation, including cash deposited at banks, was worth nearly PLN 187.6 billion. This was an increase of approx. 16 per cent over the previous year. This infatuation with cash is by no means unique to Poland. Most purchases are made in cash in other countries, including Italy and Spain, as well. “Cash remains a popular means of payment, and it’s not likely to ever disappear, although a number of European countries, e.g. Norway and the Netherlands, are taking specific measures to achieve this goal”, says Ewa Rewakowicz-Wdowiak, Cash Management Team Manager at Raiffeisen Polbank. THE LESS CASH, THE BETTER? What attracts people to coins and banknotes? Rewakowicz-Wdowiak replies that

CHOCIAŻ BANKI JEJ NIE LUBIĄ, GOTÓWKA JEST WCIĄŻ POWSZECHNYM INSTRUMENTEM PŁATNICZYM I RACZEJ NIGDY NIE ZNIKNIE. THE BANKS MIGHT NOT LIKE CASH BUT IT STILL REMAINS A POPULAR MEANS OF PAYMENT, AND IT’S NOT LIKELY TO EVER DISAPPEAR.

A thousand dollar bills also weighs about a kilo. A kilogram of US paper money might be worth USD 1,000 or it might be worth USD 10,000 – it all depends on the denomination. But whatever their value, banknotes require the same amount of work. One dollar and hundred dollar bills are counted the same way, and they’re packed into bags, and put in aeroplane cargo holds the same way. A bag holds 20 kg of banknotes. It takes up the same amount of space, whether it’s worth USD 20,000 or 2 million. The only thing that might vary is the cost of security.

the draw is its biggest advantage – the fact that cash ensures anonymity and is commonly accepted. You can pay for any goods or services anywhere with cash. “Poland still has a lot of small stores and market stalls that do not have payment terminals. This has inspired the Cashless Poland initiative, which is being bankrolled by the banks to promote terminals, especially among small businesses”, she adds. The second reason is that we are creatures of habit. Some of us prefer to pay cash, especially small sums. There is sometimes no choice – some parking 

nala, niż idąc najpierw do bankomatu, by wypłacić potrzebny banknot, i dopiero potem odwiedzając sklep. – Używając płatności elektronicznej, o wiele łatwiej jest zarządzać własnym budżetem – bo wiesz dokładnie, gdzie i ile wydałeś, wystarczy sprawdzić na rachunku bankowym historię transakcji. Gdy płacisz gotówką, takie zestawienia automatycznie się nie robią i rzadko kto robi je sam na własne potrzeby. Bo to kłopotliwe, trzeba zbierać paragony, spisywać je – robienie tego systematycznie wymaga autodyscypliny i czasu – mówi Jacek Uryniuk, redaktor naczelny portalu Cashless. Kolejny argument to bezpieczeństwo – gdy ktoś ukradnie nam portfel z gotówką, to w zasadzie straciliśmy ją bezpowrotnie. Gdy ukradnie kartę, możemy ją szybko zablokować, jedyne, co nam grozi, to przeprowadzenie transakcji przez paypass – wartość takiej transakcji bez konieczności podania PIN-u w Polsce to 50 zł.

świat bez gotówki

Na tym bazuje przekonanie, że płatności mobilne będą stopniowo wypierać plastikowe karty płatnicze – dodaje ekspert. Być może kolejnym etapem będzie

UŻYWAJĄC PŁATNOŚCI ELEKTRONICZNEJ, O WIELE ŁATWIEJ JEST ZARZĄDZAĆ WŁASNYM BUDŻETEM, BO WIESZ GDZIE I ILE WYDAŁEŚ. ELECTRONIC PAYMENTS MAKE BUDGETING MUCH EASIER, BECAUSE YOU KNOW HOW MUCH YOU’VE SPENT AND WHERE YOU SPENT IT.

ZAPŁACIĆ SMARTFONEM Choć całkowite wyeliminowanie gotówki z użycia to mrzonka, trzeba przyznać, że popularność transakcji bezgotówkowych w Polsce też systematycznie rośnie. Już teraz średnia liczba transakcji bezgotówkowych wykonanych kartą płatniczą jest w Polsce większa niż w Unii Europejskiej i wynosi nieco ponad 84 transakcje. Średnia unijna to niespełna 63 transakcje. Ta tendencja może się wzmacniać, bo – zdaniem Jacka Uryniuka – forma obrotu bezgotówkowego będzie się rozwijać w kierunku coraz większej wygody i dostępności dla użytkownika. Główny kierunek rozwoju to płatności mobilne wykonywane za pomocą smartfona. – Trzeba sobie odpowiedzieć na pytanie, ile razy zdarza się nam zapomnieć zabrać portfel z domu. A ile razy smartfon? Smartfon zawsze mamy przy sobie.

CORAZ CZĘŚCIEJ KORZYSTAMY Z KART PŁATNICZYCH

(liczba transakcji bezgotówkowych wykonanych pojedynczą kartą płatniczą w latach 2004–2016)

WE USE PAYMENT CARDS INCREASINGLY

(the number of non-cash transactions made with a single payment card in in 2004–2016)

100

84,2 80 80

62,7 60

35,2

Unia Europejska European Union

51,9

34,1 strefa euro Eurozone 20

11,1 0

Polska Poland

‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13 ‘14 ‘15 ‘16

meters, ticket machines, and snack and drink vending machines only accept coins and banknotes. One reason why some of us prefer cash payments is actively motivating state institutions to restrict the use of cash, viz. the anonymity of the transaction. This facilitates fraud and nurtures illegal trade that evades taxes. An EY report describing the operations of the grey market in Poland concluded that the increasing popularity of electronic payments and restrictions on cash payments could help reduce the grey market economy. The report argued that if the value of noncash transactions in Poland went up by 100 per cent, the grey market would contract by 2.3 per cent of GDP. This would boost government revenue by approx. PLN 7 billion. This is why the Polish revenue services are doing their best to discourage us from using cash. Transactions valued at over PLN 15,000 must be paid by bank transfer. BENEFITS FOR THE CUSTOMER Experts closely monitoring the cash-in-hand economy are convinced that giving up old habits could be beneficial for all Poles. And the point they are making has nothing to do with the cost of using cash. We actually do not know what is more expensive, because there are no objective studies on this subject. Research has been conducted by the National Bank of Poland, but the



©ADOBE STOCK , INFOGRAFIKA: LECH MAZURCZYK

BUSINESS

Kalei_1-1.indd 1

6/8/18 3:29 PM

BUSINESS

świat bez gotówki can quickly block it, and the only risk you face is a PayPass transaction (where aPIN is not required). The value of such transactions is capped at PLN 50 in Poland.

POPULARNOŚĆ KART PŁATNICZYCH W UNII EUROPEJSKIEJ* (liczba transakcji bezgotówkowych wykonanych pojedynczą kartą płatniczą w 2016 r.)

POPULARITY OF PAYMENT CARDS IN THE EUROPEAN UNION * (the number of non-cash transactionsmade with a single payment card in 2016)

Wielka Brytania United Kingdom

Belgia Belgium

Holandia Dania Holand Denmark

Szwecja Sweden

Czechy Czech Republic

117 142

126 Irlandia Ireland

88 67

Luksemburg Luxembourg

112

Portugalia Portugal

62 84

98 21

22 43

Francja France

Hiszpania Spain

176

50 31

Łotwa Latvia

Polska Poland

51 17 19 8

Węgry Hungary Rumunia Romania Bułgaria Bulgaria

Włochy Malta Słowenia Chorwacja Austria Słowacja Italy Slovenia Croatia Slovakia

* Z WYŁACZENIEM CYPRU – BRAK DANYCH * EXCLUDING CYPRUS – NO DATA

Estonia

Litwa Lithuania

Niemcy Germany

Finlandia Finland

Grecja Greece

ŹRÓDŁO: OPRACOWANIE NBP „PORÓWNANIE WYBRANYCH ELEMENTÓW POLSKIEGO SYSTEMU PŁATNICZEGO Z SYSTEMAMI INNYCH KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ ZA 2016 R.“ SOURCE: DEVELOPING THE NBP „COMPARISON OF SELECTED ELEMENTS OF THE POLISH PAYMENT SYSTEM WITH SYSTEMS OF OTHER COUNTRIES OF THE EUROPEAN UNION FOR 2016“

PAY WITH YOUR SMARTPHONE Removing cash from circulation is unrealistic, but it cannot be denied that cashless transactions are steadily gaining a foothold in Poland. Currently, the average number of payment card transactions in Poland (84 transactions) exceeds the EU average (63). This trend looks set to gain in strength – Uryniuk predicts that cashless transactions will soon offer even more comfort and accessibility. The key development trend here is mobile transactions via smartphone. “We need to ask ourselves how many times we’ve left our wallet at home and how often we leave our smartphone behind. We always have our smartphone with

wyeliminowanie samej czynności płacenia. Odbywałaby się ona bez naszego bezpośredniego udziału – czego przykłady mamy już dziś. – Każdy, kto korzysta z Ubera albo Netflixa, wie, na czym to polega. W Polsce podobne rozwiązanie testuje jedna z sieci supermarketów. Polegać to ma na tym, że dzięki odpowiedniej aplikacji na telefon można będzie zeskanować kody kupowanych produktów, potem wybrać polecenie „zapłać” – i w ten sposób dokonać transakcji – ocenia naczelny Cashless. Jego zdaniem to, co mogłoby zatrzymać trend wzrostu popularności płatności bezgotówkowych, to jakaś globalna awaria albo oszustwo, na którym mnóstwo ludzi straciłoby pieniądze. Coś, co skutecznie podważyłoby zaufanie do obrotu bezgotówkowego. – Ale na razie się na to nie zanosi – podsumowuje Jacek Uryniuk. ■

findings have yet to be published. The popularity of cashless transactions should continue to grow if for no other reason than they are simply more convenient. It’s easier to swipe your card over a terminal than to go to an ATM, withdraw the money you need, and then go to the store. “Electronic payments make budgeting much easier, because you know how much you’ve spent. All you have to do is go through the transaction history on your bank account. You have no automated records of cash transactions, and few of us record ourselves because it’s inconvenient. You need to collect receipts, and write down details. It takes time and discipline to do that regularly”, says Jacek Uryniuk, the editor-in-chief of Cashless website. Safety is another consideration. If your wallet is stolen, all the cash in it is gone for good. If your card is stolen, you

us. This underpins the conviction that mobile payments will gradually replace plastic card payments”, argues Uryniuk. Eliminating payments may be another step forward. Transactions could be concluded without our participation and we can already see examples of this. “Anyone who’s used Uber or Netflix knows how it works. A supermarket chain is testing a similar solution in Poland. By using a special phone app, you will be able to scan the codes of the products you are buying, and then select “pay” to finalise the transaction”, says Uryniuk. He also believes that the continued growth in the popularity of cashless transactions can only be set back by a global failure, or a scam that cost millions of people a lot of money. It would take something like that to undermine our confidence in cashless economy. “But this is rather unlikely today”, he concludes. ■

©LECH MAZURCZYK

ZAMIŁOWANIE DO GOTÓWKI, KTÓRA WCIĄŻ JEST POWSZECHNYM INSTRUMENTEM PŁATNICZYM, NIE JEST TYLKO POLSKĄ CECHĄ, SĄ KRAJE – JAK WŁOCHY CZY HISZPANIA – GDZIE DOMINUJE W ROZLICZENIACH. THE INFATUATION WITH CASH IS BY NO MEANS UNIQUE TO POLAND. MOST PURCHASES ARE MADE IN CASH IN OTHER COUNTRIES, INCLUDING ITALY AND SPAIN, AS WELL.

PROMOCJA

Najwy˜szej jako˛ci projekt i realizacja! Top quality design and execution!

NA SPRZEDAŻ! FOR SALE! MAMY PRZESTRZEŃ DLA TWOJEGO BIZNESU WE HAVE THE PERFECT SPACE FOR YOUR BUSINESS Poszukujesz miejsca, w którym Twój biznes rozwinie skrzydła? Atrakcyjnie położonego budynku, doskonale skomunikowanego z zarówno z centrum Warszawy, jak i lotniskiem Okęcie? W takim razie ta nieruchomość to właśnie to, czego szukasz.

Are you looking for a place where your business can thrive? Are you on the search for a building in an attractive location with an easy commute both to the centre of Warsaw and the Okęcie Airport? If so, this is the real property you have been looking for.

Nale˜°ca do nas nieruchomo˛˝ ze zdj˙˝ stoi na działce budowlanej o powierzchni 859,35 m2. Jest ona atrakcyjnie poło˜ona, a blisko˛˝ portu lotniczego i wielu linii komunikacji miejskiej niew°tpliwie jest jej dodatkowym atutem. Sam budynek został wybudowany w roku 2017 z materiałów najwy˜szej jako˛ci, a wszystkie prace na zewn°trz, tj. elewacja i powierzchnie zielone, s° ukoˇczone w 100%. Wn˙trze nieruchomo˛ci pozostaje w stanie developerskim.

Our property is located on a building plot of an area of 859.35 m2. ˘ e plot has an attractive location and the proximity of the airport and numerous public transportation lines is certainly one of its merits. ˘ e building itself was erected in 2017 with the use of top-class materials and all exterior works i.e. the facade and green areas are 100% ready-to-use. ˘ e interior of the property is as built by the developer.

Atrakcyjna lokalizacja!

Polonez Plus Spółka z o.o. Charakterystyczne parametry techniczne, w tym zestawienie powierzchni zgodnie z normą PN-ISO 9836: Characteristic technical parameters including a surface summary in line with the PN-ISO 9836 standard:

ały Sab

ow ic

KOM

ITET U (17 OBRO -go styc NY RO znia BOT NIK ) ÓW

Pil ch

Rad aro wa

AK OW SK

I I WIGU

14.00 m 3

HY NK

ŻWIRK

12.00 m

EJA

859.35 m2 376.07 m2 892.86 m2 3393.36 m3 31.74 m 12.00 m

powierzchnia działki/plot area: powierzchnia zabudowy/building footprint area: powierzchnia całkowita/total area: kubatura/cubic capacity: długość budynku/building lenght: szerokość budynku/building width: wysokość budynku do pokrycia/ building height up to roof covering: wysokość budynku z urządzeniami/ building height with devices: ilość kondygnacji/number of ﬂoors:

Attractive location!

Kontakt/contact:

tel. +48 509672707, mjantura@polonez-plus.com.pl

polonez plus do Kaleidoscope_07_2018.indd 3

14/06/18 16:24

BUSINESS

made concept

L U B I Ę W Y Z WA N I A challenges is what I like best KAMIENICA PRZY HOŻEJ 42 BYŁA JEDNYM Z BARDZIEJ STROJNYCH BUDYNKÓW NA ULICY. DZIŚ ADRES ODZYSKAŁ ŚWIETNOŚĆ – MÓWI MICHAŁ BOROWSKI, PREZES MADE CONCEPT. ❚ “THE TENEMENT IN HOŻA 42 WAS ONE OF THE MOST LAVISHLY DECORATED BUILDINGS IN THE STREET. TODAY, IT HAS BEEN RESTORED TO ITS FORMER GLORY,” SAYS MICHAŁ BOROWSKI, MADE CONCEPT CEO. tekst | by marianna kucharska

Siedzimy w biurze Made Concept. Na pańskim biurku rysunki, projekty, szkice. Widzę, że pan nie próżnuje… (śmiech) A wyglądam na leniwca? Na moim biurku leży przyszłość, droga pani. Ładnie powiedziane. W takim razie za chwilę o niej porozmawiamy, ale na razie skupmy się na projekcie, który właśnie pan zamyka. Kamienica przy Hożej 42 już dumnie zdobi ulicę…

…tak było przed wojną. To był jeden z bardziej strojnych budynków na Hożej. Dziś adres odzyskał świetność. Wszelkie pozwolenia już dawno mam w rzeczonym biurku, powierzchnie wspólne są domknięte na ostatni guzik. Mam na myśli: dziedziniec z ogrodem w stylu mediolańskim, garaż z nowoczesnymi windami, odrestaurowaną kutą bramę, klatki schodowe ze schodami z piaskow-

ca i witrażami, klimatyzowaną recepcję z całym systemem monitoringu i zdalnie sterowaną klimatyzacją w budynku. Ponadto w basenie lśni woda, a kompletnie wyposażone sauna oraz strefa fitness czekają na gości. Już kilka miesięcy temu wprowadzili się pierwsi mieszkańcy apartamentów. Parę mieszkań wciąż czeka na swoich właścicieli, a parę jest właśnie przez nas wykańczana.

Na nowego właściciela czeka też 360-metrowy penthouse. To jest poważna inwestycja. Takich obiektów sprzedaje się w Warszawie zaledwie kilka rocznie. Nasz penthouse jest dwupoziomowy, dzięki czemu dzienna część pomieszczeń ma wysokość od 3,5 do 8 m. Przylegają do niego tarasy na dachu, które są tak przygotowane, by przyszły właściciel mógł urządzić na nich piękne ogrody. Z tarasów rozciąga się widok na centrum Warszawy. Jest też tam miejsce na oranżerię z drzewkami pomarańczowymi, a nawet domek dla gości z oddzielnym wejściem. Penthouse mieści się w nadbudowanej części kamienicy, która przywodzi na myśl styl loftowy. Na razie zbieramy oferty od klientów i jego cenę będziemy indywidualnie uzgadniać z nabywcami. I z piekarni na parterze pachnie już chlebem i croissantami… Rozmawiamy w czerwcu. Kiedy w lipcu ukaże się nasza rozmowa, pewnie w piekarni będą już pierwsi klienci. Podobnie rzecz się ma z zakładem, a ściślej mówiąc, z Zespołem Fryzjerskim 1909 upamiętniającym króla fryzjerów, Polaka – Antoniego Cierplikowskiego, który na początku ubiegłego stulecia pracował w Paryżu, Londynie czy Nowym Jorku, a jego klientkami były Coco Chanel, Josephine Baker, Édith Piaf czy Brigitte Bardot. Sławę zdobył dzięki temu, że jako pierwszy odważył się ostrzyc kobietę na krótko. Ważne dla mieszkańców jest to, że poza tymi dwoma lokalami – piekarnią i salonem fryzjerskim, do których można będzie wejść wyłącznie z zewnątrz – nie ma w budynku żadnych innych lokali usługowych. Powód? Nie chcemy wpuszczać na dziedziniec ludzi postronnych. Mieszkańcy mają się tu czuć bezpiecznie i komfortowo. Chociaż kilka mieszkań czeka na właścicieli, możemy uznać, że Hoża 42 to projekt zamknięty. Jakie wnioski? Podstawą każdej tego typu inwestycji jest ustalony stan prawny budynku. Wiele kamienic i budynków mieszkalnych w Warszawie wciąż tkwi w zawieszeniu, bo ich proweniencja nie jest jasna. Niestety powoduje to degradację rynku i przestrzeni publicznej. Inwestorzy nie chcą bowiem takich budynków kupować, a banki nie chcą ich finansować. Stąd budowlany marazm. Ten segment rynku wymaga refor-

There are drawings and blueprints on your desk at the Made Concept office. You are not lazing around. (laughs) Do I look like an idler? My dear, what you see on my desk is the future. Nicely said. In such case, we’ll talk about it later, because right now I want to focus on the project you are currently completing. The house in Hoża 42 proudly graces the street. ...it was just as stunning before the war. It was one of the most lavishly decorated buildings in Hoża St. and today it has been restored to its former glory. I have all permits on my desk and common areas are finished to the tiniest detail. I’m talking about the Milan-style courtyard, the garage with modern lifts, the restored wrought-iron gate, staircases with sandstone steps and stained glass, an air-conditioned reception area with a monitoring system and remotely controlled air-conditioning of the entire building. Water is glistening in the swimming pool, and fully fitted sauna and fitness zone are ready. The first residents moved in several months ago. A few apartments are still awaiting their owners, and some are now being decorated.

nod to the loft style. We are currently collecting bids from customers and we will discuss its price individually with buyers. The scent of bread and croissants is wafting from the bakery downstairs... It’s June. When the interview is published in July, first customers will be probably visiting the bakery. And the hairdresser who pays homage to the king of hairdressers, Polish-born Antoni Cierplikowski who in the early 20th century worked in Paris, London or New York and his clients included the likes of Coco Chanel, Josephine Baker, Edith Piaf, or Brigitte Bardot. He was shot to stardom because he was the first to be bold enough to introduce the short bob cut. Residents will certainly appreciate the fact that save for those two commercial premises accessible only from the outside the house will feature no other service outlets. Why? Because we don’t want to let strangers walk into the courtyard. Residents should feel safe and comfortable at home. A few apartments are still available, but Hoża 42 project is a complete project. What are your conclusions? Such investment may go ahead only when the legal status of the building is

PENTHOUSE LICZY 360 M², JEST DWUPOZIOMOWY, DZIĘKI CZEMU DZIENNA CZĘŚĆ POMIESZCZEŃ MA WYSOKOŚĆ OD 3,5 DO 8 M. THE 360-METRE DUPLEX PENTHOUSE HAS A HEIGHT RANGING FROM 3.5 TO 8 METERS IN THE DAYTIME AREA.

The 360-metre penthouse is also waiting for its new owner. It’s a serious investment. Few such investments are sold annually in Warsaw. It is a 360-metre duplex penthouse with a height ranging from 3.5 to 8 metres in the daytime area. It is adjacent to rooftop terraces designed to have beautiful gardens arranged up there by the future owner. Terraces offer a sweeping view of downtown Warsaw. There is also space for a winter garden with orange trees, or even a guest house with a separate entrance. The penthouse is located in the superstructure on the top that makes a

clear. Many houses and residential buildings in Warsaw are in limbo, because their provenance is unknown. Unfortunately, it spoils the market and public space as investors are reluctant to buy such property, and banks refuse to bankroll such transactions, what leads to stagnation in the construction business. This market segment calls for a reform. I know that it’s a Pandora’s box, but nobody said that changes for better are easy. It may last a decade, but the process should finally kick-off. This wasn’t an issue at Hoża 42 as the legal status of the house was clear from the start. Another conclusion is 

BUSINESS

MICHAŁ BOROWSKI

gdzie tacy inwestorzy kupią mieszkania na wynajem. Wróćmy zatem do tej przyszłości co to leży na biurku… (śmiech) Wiedziałem, że pani nie odpuści. Otóż, będę się zajmował m.in. dwoma bardzo ciekawymi projektami. Pierwszy realizuje się w Gdańsku – to będzie rekonstrukcja prastarej zabudowy tzw. jatek przy katedrze Mariackiej. Powstanie tam nowy obiekt usługowo-hotelowy. A drugi projekt, który mam przyjemność prowadzić, będzie poniekąd związany z remontem ulicy Chmielnej w Warszawie. Otóż będzie to renowacja budynku z 1850 r., a na dziedzińcu tejże kamienicy powstanie nowy obiekt hotelowy. To będzie wyzwanie, ale jak pani wie, wyzwania lubię najbardziej. ■ Tekst powstał we współpracy z Made Concept.

that we can clearly see that there is a shortage of well-trained artisans required to complete more challenging tasks. Built in 1885, the house in Hoża St. was restored under the supervision of the conservator and we needed professionals. We found them, but it wasn’t easy. Another conclusion – I am proud that there will be no apartments for rent at Hoża 42. Are you sending investors keen to buy an apartment empty-handed? If I did not stick to this principle, all apartments in this house would be sold long time ago. But I will not change my mind – it’s a premium investment, top of its class. It’s unique on the Polish market. There is no reason to expose future residents who paid a lot of money for their apartments to all inconveniences of having a hotel next door. Investors all over the world are buying luxury apartments to later

rent them, and they treat them like a hotel. And later I read on message boards, unfortunately also those about Warsaw, that tourists were disturbing residents of apartment buildings. This will not be the case here. There are many addresses in Warsaw where such investors will buy apartments for rent. Let’s return to the future on your desk... (laughs) I knew you would not let it go. I will be working on two very exciting projects. The first one is based in Gdańsk. It’s a reconstruction of a century-old building near St. Mary’s Church which will be converted into a hotel and commercial space. The second project is somewhat related to the refurbishment of Chmielna St. in Warsaw. We will renovate a 1850 building and build a new hotel in the courtyard. This will be a challenge, but as you know, challenges are what I like best. ■ Written in cooperation with Made Concept.

MICHAŁ BOROWSKI (ur. 1950). W 1974 r. ukończył studia na Wydziale Architektury Królewskiej Politechniki w Sztokholmie. Pracował jako architekt w Szwecji, Portugalii, Niemczech i Polsce. Od ponad 40 lat zajmuje się m.in. przebudową kamienic, głównie w Sztokholmie i w Warszawie. W latach 2003–2006 był naczelnym architektem Warszawy. ❚ (born in 1950). He graduated from the Department of Architecture at the Royal Institute of Technology in Stockholm in 1974. He worked as an architect in Sweden, Portugal, Germany and Poland. For 40 years he has been renovating and adapting old tenements, primarily in Stockholm and Warsaw. He was the Chief Architect of Warsaw from 2003 to 2006.

my. Wiem, że to puszka Pandory, ale nikt nie powiedział, że zmiany na lepsze są łatwe. Niech to trwa 10 lat, ale się wreszcie zacznie. Na Hożej 42 nie było tego problemu. Stan prawny kamienicy od początku był ustalony. Kolejny wniosek – wyraźnie widać, że mamy braki w kadrze dobrze wyszkolonych rzemieślników do bardziej wymagających prac. A kamienica przy Hożej w związku z tym, że budynek powstał w 1885 r. i był odrestaurowywany pod okiem konserwatora, wymagała fachowców. Myśmy takich znaleźli, ale nie było to łatwe. Kolejny wniosek – jestem dumny z decyzji, że na Hożej 42 nie będzie apartamentów na wynajem. Odprawia pan inwestorów, którzy chcą kupić tu apartament na wynajem? Gdybym zrezygnował z tej zasady, już dawno wszystkie mieszkania w kamienicy byłyby sprzedane. Ale nie odpuszczę – to jest inwestycja premium, z najwyższej półki. Unikatowa na polskim rynku. Nie ma żadnego powodu, żeby narażać przyszłych mieszkańców, którzy niemało zapłacili za swoje apartamenty, na hotelowe porządki za ścianą. Na całym świecie inwestorzy kupują luksusowe mieszkania, by za chwilę je wynająć, traktując apartament jak hotel. Czytam potem na forach – niestety także warszawskich – że turyści zakłócali spokój mieszkańcom jakiegoś apartamentowca. Tu tak nie będzie. Naprawdę jest w Warszawie parę adresów,

made concept

www.tarnowo-podgorne.pl

Kaleidoscope 7_2018.indd 12 Tarnowo do Kaleidoscope_0516.indd

08/06/18 13:39 16:01 12/04/16

Kalei_1-1.indd 1 ParkLane_ADvertorial 2x205x265mm_PL_ENG Kaleidoscope v3.indd 2

5/11/18 3:01 PM 11.04.2018 16:37

Kalei_1-1.indd 1 ParkLane_ADvertorial 2x205x265mm_PL_ENG Kaleidoscope v3.indd 3

5/11/18 3:01 PM 11.04.2018 16:37

©CREDITS



I N T E RV I E W

pierce brosnan

Ś P I E WA Ć K A Ż DY M O Ż E a singing special agent MALARSTWO JEST DLA MNIE RODZAJEM TERAPII, BO OD POCZĄTKU DO KOŃCA MAM WPŁYW NA CAŁY PROCES TWÓRCZY – MÓWI PIERCE BROSNAN, Z KTÓRYM ROZMAWIAMY TEŻ M.IN. O AGENCIE 007, PRZEMIJANIU W HOLLYWOOD I NAJNOWSZEJ ROLI W MAMMA MIA: HERE WE GO AGAIN! ❚ “PAINTING IS LIKE A THERAPY TO ME AS I HAVE CONTROL OVER THE ENTIRE ARTISTIC PROCESS”, SAYS PIERCE BROSNAN, WHOM WE TALKED TO ABOUT AGENT 007, THE PASSING OF TIME IN HOLLYWOOD AND HIS LATEST ROLE IN MAMMA MIA: HERE WE GO AGAIN!. rozmawia | interview by mariola wiktor

Kiedy przestałeś grać Bonda, twoi fani odkryli zupełnie innego Pierce’a Brosnana. Udział w musicalu Mamma Mia! i jego kolejnej odsłonie Mamma Mia: Here We Go Again! w reżyserii Ola Parkera to jedno z takich zaskoczeń. Odzyskałem wolność. Nie byłem związany żadnym kontraktem, więc mogłem rzucić się na nowe wyzwania. Zagrałem zaniedbanego faceta w Kumplach na zabój, potem zaśpiewałem, choć nie mam do tego talentu, we wspomnianej przez ciebie Mamma Mia!, a jeszcze później sportretowałem romantycznego kochanka w Weselu w Sorrento. I odczułem ulgę, bo tak naprawdę, choć Bond przyniósł mi wielką popularność i pieniądze, to prywatnie nie lubiłem tego faceta w nienagannie skrojonym garniturze z powieści Iana Fleminga. Starałem się go uczynić trochę bardziej ludzkim, mniej cynicznym i zimnym. Mówisz, że nie masz talentu do śpiewania, ale to chyba nie do końca prawda, bo w lipcu w Polsce premiera kontynuacji musicalu Mamma Mia! Jak to więc jest z tym twoim śpiewaniem? Sam jestem tym zdumiony. Widocznie reżyserzy, wcześniej Phyllida Lloyd, a teraz Ol Parker, mają problemy ze słuchem, skoro znów postawiono na mój wokal… (śmiech) Zwłaszcza że słusznie zostałem „nagrodzony” Złotą Maliną za tę rolę. Naprawdę nie żartuję. Jednak dawno tak dobrze nie bawiłem się na planie. Wierzę, że świat jest gotowy na Mamma Mia 2 i na mój śpiew. Ja to polubiłem, i nieważne, co ludzie mówią. W końcu śpiewać każdy może… Mógłbyś żyć bez grania, paparazzich i czerwonych dywanów? Bez zainteresowania mediów i całego tego szumu – jasne, że tak. Może dlatego, że już to wszystko przerobiłem. Wiem, jaki smak ma sława. Gorzej, gdybym nie mógł grać, bo to kocham i najzwyczajniej w świecie lubię być aktorem. Lubię mieć możliwość wglądu w życie innych, wchodzenia w sytuacje, których nigdy nie doświadczyłbym w swoim życiu. Mam ambicję

pierce brosnan When you stopped playing Bond, your fans discovered a whole new Pierce Brosnan. Your role in the musical Mamma Mia! and its sequel Mamma Mia! Here We Go Again!, directed by Ol Parker, was one such surprise. I was free again. I wasn’t tied to any contract, so I could throw myself into new challenges. I played a guy down on his luck in The Matador, and later sang in the musical Mamma Mia!, although I obviously have no talent for it. Later still, I portrayed a romantic lover in Love Is All You Need. And it was a relief, because while Bond obviously brought me fame and fortune, I personally didn’t like that guy from the Ian Fleming novels is his perfectly tailored suit. I did what I could to make him a little more human, and a little less cynical and cold. You say you have no talent for singing, but that’s not entirely true, because the sequel to Mamma Mia! opens in Poland in July. So, what’s the story with your singing? It actually surprises me. The directors Phyllida Lloyd, and now Ol Parker, must have hearing problems because they asked me to sing... (laughs) Especially as I was quite deservedly awarded the Golden Raspberry for that role. I’m serious! But I can’t remember the last time I had so much fun on a shooting location. I think the world is ready for Mamma Mia 2! and my singing. I’ve grown to like it, no matter what people say. Anyone can sing. Could you live without acting, the paparazzi and red carpets? Definitely without the constant media attention and hype. That might be because I’ve seen it all. I know what comes with fame. It’d be much worse if I couldn’t play, because I love acting, and I simply like being an actor, to be able to get an insight into other people’s lives, and explore situations I’ll never get to experience in my own life. This lets me grow, expand my horizons, build empathy, break away, and keep developing and learning. That’s what it’s all about, because you put a bit of yourself and your own emotions into each role, no matter how far removed it is from the real you. You starred in Polański’s The Ghost Writer. Is it true that when he called you, you didn’t hesitate a minute to meet with him? (laughs) And I’d do exactly the same thing if he asked me again. Without asking about the script. Every day spent on a set with him is a unique experience for an actor. He is an excellent actor himself, and he knows exactly what he wants, and what he can expect from you. He works fast, with incredible accuracy and consistency, but he is also charming, creative and funny. When I asked him whether I should play Blair on the set of The Ghost Writer, he

I N T E RV I E W

ciągłego rozwoju, poszerzania horyzontów, przełamywania się, przekraczania granic, które mam w głowie. Na tym właśnie polega ten zawód, że w każdą rolę, nawet najbardziej odległą od ciebie prywatnie, wkładasz cząstkę siebie, swoich emocji. Zagrałeś w Autorze widmo Romana Polańskiego. Czy to prawda, że kiedy do ciebie zadzwonił, bez wahania pojechałeś na spotkanie z nim? (śmiech) I jeśli jeszcze kiedyś mnie zechce widzieć w swojej ekipie, to zrobię dokładnie to samo. Bez pytania o scenariusz. Każdy dzień z nim na planie to dla aktora niezwykłe przeżycie. On sam jest świetnym aktorem i dlatego doskonale wie, czego chce i czego może wymagać. Szybko pracuje, z wielką precyzją i żelazną konsekwencją, ale jest przy tym ujmujący, pomysłowy i zabawny. Kiedy na planie Autora widmo zapytałem, czy mam grać Blaira, nie powiedział ani „tak” ani „nie”. Chodziło mu o autentyzm postaci. Miałem ją grać, a jednocześnie nie grać. Z czasem zdałem sobie sprawę, że gram samego Polańskiego, który też przez całe życie był ścigany, atakowany.

didn’t say “yes” or “no.” He wanted the character to be authentic. I was to play him, but not play him. Sometime later, I realised that I was actually playing Polański, who was a fugitive and had been under attacked his whole life. Looking back, how do you assess your roles in the Bond movies? Are you trying to break away from this image with unexpected roles? But I don’t want to shed the Bond label. After all, I owe him a great deal, and my career almost certainly would not be where it is today without him. Thanks to Bond, I can now do what I please. I was freed from a TV series, and began to get more interesting roles and more money. I’m proud to be among those who’ve played this almost mythical character in the franchise, alongside such greats as Sean Connery, who was my idol – I saw Goldfinger when I was 11 and it was an epiphany – Roger Moore, and now Daniel Craig. I have four Bond movies under my belt and that’s enough. I don’t miss being Agent 007. Doesn’t your wife ever get jealous of all those

NIE DOŚĆ, ŻE JESTEM SENTYMENTALNY, TO JESZCZE UCZUCIOWY. UWAŻAM, ŻE OKAZYWANIE EMOCJI NIE JEST BYNAJMNIEJ OKAZYWANIEM SŁABOŚCI, ALE SIŁY MĘŻCZYZNY. NOT ONLY AM I SENTIMENTAL BUT ALSO EMOTIONAL. I SEE SHOWING YOUR FEELINGS AS A SIGN OF STRENGTH, NOT WEAKNESS, IN A MAN.

Jak z obecnej perspektywy oceniasz swoje bondowskie kreacje? Zaskakującymi rolami chcesz uciec od tego image’u? Ależ ja wcale nie chcę uciec od etykiety Bonda. Przecież wiele mu zawdzięczam i na pewno nie byłbym dziś w tym miejscu mojej kariery, w którym jestem. Dzięki Bondowi mogę teraz robić to, co chcę. Uwolniłem się od telewizyjnych seriali, zacząłem dostawać ciekawsze role i wyższe honoraria. Jestem dumny, że znalazłem się wśród odtwórców tej niemal mitycznej postaci i serii, obok takich wspaniałych aktorów jak Sean Connery, który był moim idolem – film Goldfinger, który obejrzałem w wieku 11 lat, był olśnieniem, czy Roger Moore, a teraz Daniel Craig. Udało mi się zagrać w czterech Bondach, ale wystarczy. Nie tęsknię już za byciem agentem 007. Czy twoja żona nie jest zazdrosna o te wszystkie piękne aktorki, które ci partnerowały i które nadal pojawiają się u twojego boku? (śmiech) Nie, nie ma powodów, bo wie, że jest najważniejszą kobietą mojego życia, a to, co robię na planie, to tylko praca. Znamy się już od 20 lat, mamy dwóch synów: 17-letniego Dylana i 13-letniego Parisa,

beautiful actresses you appear with? (laughs) She has no reason to be jealous, because she knows that she’s the most important woman in my life, and that what I do on set is only work. We’ve known each other for 20 years. We have two sons: 17year old Dylan and 13-year old Paris. I’m still in love

PIERCE BROSNAN (rocznik 1953) irlandzki aktor i producent filmowy. Zaczynał w latach 70. od występów z eksperymentalnymi grupami teatralnymi. W 1995 r. wcielił się w postać agenta Jamesa Bonda, później wystąpił jeszcze w trzech filmach o agencie 007. W 2016 r. otrzymał Europejską Nagrodę Filmową za całokształt twórczości. ❚ Irish actor and film producer born in 1953. He began his acting career in the 1970s by performing with experimental theatre companies. In 1995, he landed the role of agent James Bond and starred in another three films of the Bond series. In 2016, he was awarded the Lifetime Achievement European Film Award.



I N T E RV I E W a ja nadal jestem w niej zakochany, jakbym poznał ją dopiero wczoraj. Jest piękna, mądra i dobra, a przy tym zawsze pozwalała mi być sobą, choć nie byłem łatwym partnerem i pewnie wciąż nim nie jestem. A co jeszcze daje ci poczucie szczęścia? Obserwacja tego, jak rosną moje dzieci. Starszym nie poświęciłem dość uwagi, ale teraz jestem lepszym ojcem. Jeździmy na rowerach, gramy w tenisa, pływamy, brzdąkamy na gitarze. Często przyjeżdżają do mnie na plany. Kiedy realizowałem Mama Mia!, spędziliśmy wspólnie cudowne wakacje w Grecji. I wygląda na to, że pójdą w moje ślady. 30-letni Sean prawdopodobnie zagra razem ze mną w nowym filmie, a i młodsi chłopcy już realizują swoje krótkie projekty w internecie. Starszy Dylan pisze scenariusze, a młodszy Paris je filmuje i montuje. To najwyraźniej geny i nic na to nie poradzę… (śmiech) Zastanawiam się, czy jesteś sentymentalny? Nie dość, że sentymentalny, to jeszcze uczuciowy. Okazywanie emocji to dla mnie nie słabość, ale siła mężczyzny. Kiedy zaproponowano mi rolę w Mamma Mia!, zacząłem słuchać piosenek Abby. Ich stare prze-

pierce brosnan with her. It’s as if I only met her only yesterday. She’s beautiful, smart and kind and has always let me be myself, and I’ve never been easy to live with. What else makes you happy? Watching my children grow up. I didn’t pay enough attention to the older ones, but I’m a better father now. We go cycling and swimming, play tennis, and strum the guitar. They often come to see me on location. We had a wonderful holiday in Greece while I was working on Mamma Mia! And now, it looks as if they’re going to follow in my footsteps. 30-year-old Sean will probably be my co-star in a new movie, while the younger boys are already producing shorts online. Dylan, the older one, writes the scripts, and Paris shoots and edits them. It’s obviously in the genes and there’s nothing I can do about it. (laughs) I was just wondering: are you sentimental? I’m sentimental and emotional. I see showing your feelings as a sign of strength, not weakness, in a man. When I was offered the part in Mamma Mia!, I began to listen to Abba songs. I’m actually moved by their old love songs. When I sing “S.O.S” in the movie,

boje o miłości naprawdę mnie wzruszyły. Kiedy śpiewam w filmie S.O.S., daję słowo, że robię to z serca. Czuję ten sam dreszcz emocji i motyle w brzuchu na myśl o spotkaniu z dziewczyną, która była pierwszą miłością. Każdy, kto był choć raz w życiu zakochany, wie, o czym mówię. Zresztą pierwszy wyreżyserowany przeze mnie film był romantycznym melodramatem. Przeciwieństwo historii o Bondzie Kiedy w wieku 27 lat wyjechałeś do Hollywood, już następnego dnia dostałeś angaż. W fabryce snów to niespotykany przypadek… To prawda. Nie czekałem miesiącami na telefon. Wspólnie z Cassie, moją pierwszą żoną, musieliśmy najpierw znaleźć jakieś mieszkanie, ale niedrogie, by spłacić zaciągniętą na bilety lotnicze pożyczkę. To było prawie 2 tys. funtów. Wynająłem też jakiś okropny stary limonkowy samochód, żeby dojechać na pierwsze przesłuchanie do serialu telewizyjnego Remington Steele. I od razu dali mi tę rolę. Do dziś nie wiem dlaczego. Dobrze się prezentowałem? Pewnie tak, ale nie byłem jedynym przystojnym facetem na tym castingu. W dodatku miałem akcent. Ale stało się.

I really sing it from the heart. I feel the same shivers of excitement and butterflies in my stomach when I think about meeting my first love. Anyone who has ever been in love, who’s had that sort of happiness, knows what I’m talking about. When I directed my first movie in Ireland, it was a romantic melodrama, a complete contrast to Bond stories. You were 27 when you left for Hollywood, and landed a role a day later. It’s a curious case in the Dream Factory. That’s true. I didn’t have to wait for months for the phone to ring. But to be precise, it wasn’t a day later. First, Cassie and I had to find a cheap apartment, so we could pay back the money we’d borrowed to buy the plane tickets. It was nearly GBP 2,000. And I rented some ghastly lime-coloured car to get to the first audition for the TV show Remington Steel. And I got the role. Just like that. I have no idea why. Perhaps I looked good? Probably, but I wasn’t the only good-looking guy at the audition. On the top of that, I had an accent. But I got it. This incredibly popular show gave me professional and



©GREG DEGUIRE/GET TYIMAGES

WIEM, JAKI SMAK MA SŁAWA. DLATEGO MÓGŁBYM ŻYĆ BEZ ZAINTERESOWANIA MEDIÓW I CAŁEGO TEGO SZUMU. GORZEJ, GDYBYM NIE MÓGŁ GRAĆ, BO TO KOCHAM I LUBIĘ BYĆ AKTOREM. I KNOW WHAT COMES WITH FAME AND I COULD DEFINITELY LIVE WITHOUT THE CONSTANT MEDIA ATTENTION AND HYPE. IT’D BE MUCH WORSE IF I COULDN’T PLAY, BECAUSE I LOVE ACTING.

©CREDITS



I N T E RV I E W Ten popularny serial na długie lata ustawił mnie zawodowo i finansowo. Hollywood nie toleruje starzenia się. Nie obawiasz się, że któregoś dnia twój telefon naprawdę przestanie dzwonić? Tak pewnie się stanie, ale ja jeszcze nie wybieram się na emeryturę (śmiech). Wciąż, choć jakiś czas temu stuknęła mi już sześćdziesiątka, dostaję ciekawe propozycje. Dla mężczyzn Hollywood jest jednak nieporównywalnie łaskawsze niż dla kobiet w dojrzałym wieku. Jeżeli czegoś się boję, to nie tyle starości, co choroby kogoś z moich bliskich albo własnej niedołężności. No i tego, na co nie mam wpływu, a więc polityki, katastrof, wojen, głodu, biedy. A to, że mój telefon będzie milczał, to naprawdę drobnostka wobec takich problemów. Może to będzie dobry moment na napisanie mojej autobiografii? Jak myślisz? W końcu trochę się tego zebrało… Nie towarzyszą ci już na planie zniewalająco piękne partnerki i nie szpanujesz w kolejnym astonie martinie. Nie jest ci tego szkoda? (śmiech) Trochę tak, bo to było bardzo miłe i schlebiało mi, że mogę pracować w otoczeniu wielu pięknych

NIE CHCĘ UCIEC OD ETYKIETY BONDA. PRZECIEŻ WIELE MU ZAWDZIĘCZAM I NA PEWNO NIE BYŁBYM DZIŚ W TYM MIEJSCU MOJEJ KARIERY, W KTÓRYM JESTEM. I DON’T WANT TO SHED THE BOND LABEL. AFTER ALL, I OWE HIM A GREAT DEAL, AND MY CAREER ALMOST CERTAINLY WOULD NOT BE WHERE IT IS TODAY WITHOUT HIM.

kobiet i jednocześnie uzdolnionych aktorek, że wspomnę np. o Sophie Marceau, Halle Berry czy o twojej rodaczce Izabelli Scorupco. Gdyby ode mnie zależała obsada, to chętnie także spotkałbym się na planie z Monicą Bellucci, Umą Thurman czy Jessicą Lange. A w ogóle to marzyłbym, by Bonda zagrała wreszcie kobieta. A skoro marzymy, to mógłbym być chłopakiem pani Bond (śmiech). Masz czas, by malować? Tylko w przerwach między zdjęciami, ale czasem na planie też biorę szkicownik i rysuję. Moja żona twierdzi, że jak przestaną mnie angażować, to nie będę marudnym emerytem, bo zawsze coś… zmaluję. W młodości studiowałem malarstwo i jest ono nadal dla mnie wielką radością i terapią zarazem. Od początku do końca mam wpływ na cały proces twórczy, czego nie da się powiedzieć o filmie. Maluję przede wszystkim pejzaże i rodzinne portrety. Lubię żywe, soczyste kolory. Inspirują mnie Matisse, Kandinsky, Renoir.

pierce brosnan Masz jeszcze jakieś marzenia zawodowe? Osiągnąłem więcej, niż chciałem, choć nie zawsze to, o czym marzyłem. Nie udało mi się na przykład dostać angażu u Martina Scorsese, Davida Lyncha czy Stevena Spielberga. No i nadal marzyłbym o tym, żeby móc grywać zarówno w filmach kasowych, jak i małych, niezależnych i autorskich produkcjach, które bywają większymi wyzwaniami dla aktora. ■

financial security for years. Hollywood doesn’t like ageing. Aren’t you afraid that your phone will stop ringing one day? It’ll probably happen one day. That day will come, but so far, I have no plans to retire (laughs). I’ve turned 60, but I’m still getting interesting roles. Hollywood is much kinder to men than women as they age. If I’m afraid of anything, it’s not old age, but people I care about getting sick, or my own infirmity. And things beyond my control – politics, disasters, wars, hunger, poverty. The fact that my phone will stop ringing is nothing compared to these problems. Perhaps it’s the right time to write my autobiography? What do you think? After all, so much has happened in my life. You’re no longer surrounded by fabulously beautiful partners on set nor at the wheel of an Aston Martin. Don’t you miss that? (laughs) A bit. It was nice and I was flattered to be able to work with so many beautiful women and talented actresses, just to mention Sophie Marceau, Halle Berry, and your compatriot, Izabella Scorupco. If casting was up to me, I’d be keen to work with Monica Bellucci, Uma Thurman, and Jessica Lange. And I dream of finally having a woman as the next Bond. And since we’re in the dreaming department, I could be the boyfriend of Ms Bond. (laughs) It wouldn’t do me any harm, but unfortunately, I’m too old for that. Do you have time to paint? Only between shoots, but sometimes I take my sketchbook with me and draw on set. My wife says that when I stop landing roles, I won’t be a boring pensioner, because I’m always up to something. When I was young, I studied painting, which is brings me a great deal of joy, and is highly therapeutic. I have an impact on the entire creative process, which cannot be said about movies. I mainly paint landscapes and family portraits. I love bright and juicy colours. I’m inspired by Matisse, Kandinsky, and Renoir. Do you have any professional dreams? I’ve achieved more than I wanted to, although it hasn’t always been what I was dreaming of. For instance, I’ve never landed a role with Scorsese, Lynch, or Spielberg. And I still dream of being cast in blockbusters and small, independent, auteur productions. ■

ustal tożsamość



©CREDITS

GOOD LIFE

KU P I O N A TO Ż SA M O Ś Ć purchased identity CO TAK NAPRAWDĘ DOSTAJESZ, KUPUJĄC MARKOWE PRODUKTY? CZY DOBRA Z NAJWYŻSZEJ PÓŁKI POMOGĄ CI ODKRYĆ SIEBIE NA NOWO? I DLACZEGO, NOSZĄC PODRÓBKI, MYŚLISZ, ŻE JESTEŚ BEZNADZIEJNY? ❚ WHAT ARE YOU REALLY BUYING WHEN YOU BUY A BRANDED PRODUCT? CAN HIGH-END GOODS HELP YOU REDISCOVER YOURSELF? AND WHY DO YOU FEEL SO BAD ABOUT WEARING COUNTERFEITS? tekst | by mirosław konkel rysunki | illustrations agata zarzycka

bsesja na punkcie ekskluzywności jest stara jak świat. W jaskini Blombos w południowej Afryce odkryto kawałki ociosanej ochry sprzed ponad 70 tys. lat, w których uczeni widzą dowód na to, że już nasi praprzodkowie z jaskiń mieli upodobanie do artefaktów, czyli przedmiotów o symbolicznej, a nie użytkowej wartości. Trudno byłoby znaleźć jakikolwiek prymitywny lud, który nie upiększał swoich ciał i domostw zbytecznymi przedmiotami. A starożytni Grecy, Rzymianie, podobnie jak Aztekowie – czyż nie oznaczali swoich wyrobów czymś na kształt marki? KONSUMPCJA NA POKAZ Dlaczego niektóre dobra uważamy za oryginalne i luksusowe, a inne jawią się nam jako pospolite? Odpowiedź zawiera się w słowie „prestiż”. Ekskluzywne rzeczy nobilitują – wskazuje Adam Bodziak, ekspert od marki osobistej, komunikacji i PR, według którego 70 proc. naszych decyzji zakupowych podejmujemy w oparciu o skojarzenia, jakie wywołuje dany towar, a tylko 30 proc. bazuje na właściwościach produktu. – Kiedyś marka była gwarancją jakości. Dziś wcale nie daje pewności, że kupujemy rzecz lepszą. Ale nie o to chodzi – zauważa Bodziak. Posiadane dobra są przedłużeniem nas samych. Komunikujemy przez nie nasz status i tożsamość – przekonuje Bruce Hood, psycholog z University of Bristol. Socjologowie nazywają to zjawisko sygnalizowaniem na zewnątrz. Ponad sto lat temu amerykański ekonomista i socjolog Thorstein Veblen ukuł pojęcie „ostentacyjna konsumpcja” na określenie obrastania w przedmioty i zbytki, by zaimponować otoczeniu. Wskazywał na władców

The obsession with exclusivity is as old as humanity. Pieces of hewn ochre dating back 70,000 years were recently discovered in the Blombos Cave in South Africa. These are evidence that even our cave-dwelling ancestors had a penchant for artefacts, i.e. items of symbolic, rather than utilitarian, value. You’d be hard pressed to find any primitive people who do not decorate their bodies and their homes with unnecessary objects. The ancient Greeks, the Romans and the Aztecs – did they not mark their goods with something that resembled a brand? CONSPICUOUS CONSUMPTION Why do we consider some goods to be original and luxurious, and others as common? The answer to this question can be found in the meaning of the word “prestige”. “Exclusive items have an ennobling effect on us”, Adam Bodziak, a personal brand, communication and PR expert explains. He believes that we base 70 per cent of our purchasing decisions on our associations with given products and only 30 per cent on their actual features. “A brand name used to be a guarantee of quality, but it no longer warrants that we are buying a better item. That’s not what it’s all about, though”, Bodziak says. Our goods are an extension of ourselves. We communicate our status and identity through them, according to Bruce Hood, a psychologist at the University of Bristol. Sociologists call this phenomenon external signalling. Over a 100 years ago, the US economist and sociologist Thorstein Veblen coined the term “conspicuous consumption” to describe the practice of purchasing objects and luxury items to impress others. He offered the exam-



GOOD LIFE – od egipskich faraonów po indyjskich maharadżów – którzy otaczali się przepychem dla zaznaczenia swej wielkości. – Dziś zachowujemy się podobnie – ocenia Adam Bodziak. – Nadmiar, wystawność i wyrafinowanie traktujemy jako miernik pozycji społecznej. Innego wyjaśnienia udzielają reprezentanci antropologii ewolucyjnej. Zamiłowanie do drogich towarów z metką, ale też do ekstrawaganckich doświadczeń, łączą z przedłużaniem gatunku. W epoce kamienia łupanego największe wzięcie u kobiet miał osobnik, który dzięki swojej sile, sprytowi i odwadze był w stanie upolować mamuta – przyszła matka wiedziała, że taki facet uchroni od głodu zarówno ją, jak i przyszłe potomstwo. A dzisiaj? Przypomina się amerykański multimilioner Larry Ellison, który po zwycięstwie w regatach wsiadł do swojego myśliwca i z hukiem przeleciał nad głowami pokonanych żeglarzy. Skąd u współczesnych ludzi sukcesu potrzeba demonstrowania swojej przewagi, która pociąga za sobą ryzykanctwo? Bartłomiej Dobroczyński, wykładowca psychologii na Uniwersytecie Jagiellońskim, uważa, że zachowanie Ellisona i jemu podobnych, choć wy-

SAMOCHÓD, WAKACJE POWINNY ODZWIERCIEDLAĆ NIE TYLE NASZ OBECNY STATUS, ILE TEN, DO KTÓREGO ASPIRUJEMY. CARS AND HOLIDAYS SHOULD REFLECT THE STATUS WE ASPIRE TO RATHER THAN THE ONE WE ACTUALLY HAVE.

ustal tożsamość ple of rulers who surrounded themselves with luxury to emphasise their grandeur. “We tend to do the same today. Excess, lavishness and refinement are our yardstick of success and social status”, Bodziak says. Evolutionary anthropologists offer another explanation. They believe that our love for expensive brand-name goods and extravagant experiences is part of our survival instinct. In the Stone Age, the men the women deemed most attractive were those who, by virtue of their strength, shrewdness and courage, could hunt a mammoth – any would-be mother could see that such a man would be able to protect her and her future offspring from hunger. So, how are things different today? The multimillionaire Larry Ellison springs to mind. Immediately after winning a yacht race, Ellison boarded his private jet fighter and flew over the contestants he had beaten with a sonic boom. Where do successful people get this need to demonstrate their superiority? Bartłomiej Dobroczyński, a psychology lecturer at the Jagiellonian University, claims that the behaviour of men like Ellis, as irrational as it appears, makes perfect sense from an evolutionary standpoint. According to the handicap principle, he argues, the male with the highest reproduction chances is the one who has developed features that actually hinder survival. Take, for example, the large tails of male peacocks and the impressive horns of deer. These males are sending a clear message to the females: I might be carrying a heavy load, but I’m still doing great, so you’ll be safe with me. “The jet fighter is Larry Ellison’s horns”, Dr Dobroczyński laughs. FARE DODGING But there is always a “but”. There is no shortage of fare dodgers on the streetcar named luxury. The free ride usually comes to an end when the ticket inspector turns up – this could be anyone who can tell the difference between an authentic and a counterfeit product. In one episode of the cult TV show Sex and the



Czy mogę zmienić swoje życie, swoje odbicie?

Tak naturalny i pewny siebie tylko dzięki SmartGraft!

DR AGNIESZKA MAJEWSKA www.mediartclinic.pl | Poznań

Rewolucyjna metoda przeszczepu włosów już w Polsce!

Moim pacjentom, którzy zmagają się z problemem łysienia, proponuję przeszczep włosów metodą SmartGraft. To minimalnie inwazyjny i bezbolesny zabieg zapewniający naturalne i trwałe efekty. Zaawansowany system pobierania i przechowywania pojedynczych zespołów mieszkowych sprawia, że przeżywalność włosów po przeszczepie sięga aż 98%.

DR N. MED. EWA KANIOWSKA www.dermapuls.com.pl | Wrocław

Tu każdy włos ma znaczenie!

Niestety problemy z łysieniem nie są tylko kwestią wieku, czynników powodujących wypadanie włosów jest o wiele więcej. W dużej mierze są to problemy dermatologiczne m.in. łojotok, ŁZS, jak również choroby autoimmunologiczne, infekcyjne, zaburzenia hormonalne. Moim pacjentom, którzy zdecydowali się na przeszczep włosów polecam technologię SmartGraft – bez blizn, bez bólu, bez przestoju w pracy.

DR KRZYSZTOF MIRACKI www.klinikamiracki.pl | Warszawa SmartGraft to najlepsza metoda przeszczepu włosów. Zaawansowane pobieranie pojedynczych graftów (małych zespołów mieszków włosowych) to najmniej inwazyjna opcja, gwarantująca doskonałe rezultaty. Grafty są przechowywane w specjalnym roztworze w kontrolowanej temperaturze, który zapewnia najlepszą jakość i żywotność włosów. Miejsca dawcze i biorcze goją się błyskawicznie - SmartGraft to najmniej inwazyjna i najbardziej efektywna metoda przeszczepu włosów.

Dowiedz się więcej na pl.smartgraft.com

 www.facebook.com/itpsaPL

Wyłączny dystrybutor ITP S.A.

GOOD LIFE

POSIADANE DOBRA SĄ PRZEDŁUŻENIEM NAS SAMYCH. KOMUNIKUJEMY PRZEZ NIE NASZ STATUS I TOŻSAMOŚĆ. TO ZJAWISKO SYGNALIZOWANIA NA ZEWNĄTRZ. OUR GOODS ARE AN EXTENSION OF OURSELVES. WE COMMUNICATE OUR STATUS AND IDENTITY THROUGH THEM. THIS IS CALLED EXTERNAL SIGNALLING.

gląda irracjonalnie, w perspektywie ewolucyjnej ma sens. Według teorii kosztów ponoszonych – argumentuje – największe szanse na reprodukcję ma samiec, który rozwinął cechy utrudniające przetrwanie (sic!). U pawia jest to duży ogon, u jelenia okazałe rogi – z takim ciężarem trudniej się poruszać i łatwiej paść ofiarą drapieżników. Samiec przekazuje samicy jasny komunikat: dźwigam ogromny balast, a mimo to doskonale sobie radzę, więc przy mnie będziesz bezpieczna! – Odpowiednikiem pawiego ogona u Larry’ego Ellisona jest myśliwiec – uśmiecha się dr Dobroczyński. JAZDA NA GAPĘ Jest tylko jedno „ale”: w tramwaju zwanym luksusem nie brakuje pasażerów na gapę. Ich przyjemną jazdę często kończy pojawienie się konduktora, którym może być każdy, kto umie odróżnić oryginał od falsyfikatu. W serialu Seks w wielkim mieście Samantha Jones, skuszona niecodzienną okazją, w podejrzanym

ustal tożsamość miejscu kupuje wprost z bagażnika handlarza markową torebkę Fendi. Później w niemiłych okolicznościach zostaje zdemaskowana. Na ułudę luksusu nabrał się niejeden z nas, kupując na bazarze koszulkę polo rzekomo od Ralpha Laurena lub trefną walizkę z logo Louis Vuitton. Kara to wstyd, nadszarpnięty wizerunek, by nie wspominać o konsekwencjach prawnych. Wszystko to składa się na obniżoną samoocenę. Naukowcy mówią o markowym placebo: produkty z najwyższej półki polepszają nasze funkcjonowanie. Uczeni z Gatton College of Business and Economics wykazali, że noszenie ubrań z metkami obniża stres i podnosi pewność siebie, a co za tym idzie – wpływa na wyniki naszej pracy. Podobnie jest z markowym sprzętem i odzieżą sportową – wystarczy pomyśleć o koszulce z logo Adidasa, Nike lub Reeboka, by biegać szybciej i celniej strzelać do bramki. Na przeciwnym biegunie sytuuje się markowe nocebo: świadome posiadanie fałszywek uderza w nasze „ja” – przez podróbki czujemy się gorsi, pretensjonalni. Skomplikujmy sprawę jeszcze bardziej: oszukiwać można także za pomocą oryginalnych dóbr luksusowych. Jeśli garderobą sygnalizujemy swój status, co powiedzieć o ludziach, którzy ubierają się lepiej, niż wskazuje ich pozycja społeczna? W niektórych firmach trudno odróżnić szeregowego pracownika od dyrektora zarządzającego, co niekiedy prowadzi do zabawnych sytuacji. – W dawnych czasach do dress code’u podchodzono bardziej rygorystycznie. Przedstawiciele niższych stanów musieli nosić się skromniej niż szlachetnie urodzeni – zwraca uwagę Bodziak. – We współczesnym egalitarnym świecie takie przepisy słusznie uznalibyśmy za dyskryminację. Tym bardziej musimy się kierować wyczuciem. Trenerka biznesowa Katarzyna Janczuk widzi to inaczej. Jej zdaniem odzież, samochód, wakacje powinny odzwierciedlać nie tyle nasz obecny status, ile ten, do którego aspirujemy. Tak informujemy swoje otoczenie – przede wszystkim zaś siebie – o swoich celach. Byle nie popaść w śmieszność. – Wyobraźmy sobie informatyka, który chce zostać szefem działu IT – mówi Janczuk. – Jeśli zawsze chodził nieogolony i w wyświechtanej koszulce, a od pewnego czasu paraduje w marynarkach od Kleina, może usłyszy od koleżanek z pracy, że wygląda jak milion dolarów. Ale bardziej prawdopodobne jest, że stanie się obiektem żartów. Niektóre zmiany lepiej wprowadzać powoli. Wyraziste marki mogą wyzwolić w człowieku to, co najlepsze. Przypominają o ambicjach, dodają energii. Chyba można nazwać to sygnalizacją do wewnątrz. Lub manipulacją pozytywną. Młody Sydney Pollack poczuł się prawdziwym reżyserem, dopiero gdy zaczął nosić ubrania z metką L.L. Beana. Wcześniej uważał, że nie ma talentu. Nowy image sprawił, że zmienił zdanie na swój temat i przekonał do siebie innych... ■



Kalei_1-1.indd 1

6/6/18 1:11 PM

GOOD LIFE City, Samantha Jones yields to temptation and buys a Fendi handbag sold from the boot of the car of a dodgy seller in a rough neighbourhood for a knockdown price. She is later humiliated when someone points out that she is wearing a fake. We have all been fooled into believing that the polo shirt we bought at a bazaar was an authentic Ralph Lauren or that our Louis Vuitton suitcase is genuine. The punishment is mortification, a tarnished reputation, and derision from our friends – to say nothing of possible legal consequences. All this can affect our self-esteem. Scientists have coined the term “branded placebo” for a high-end product that make us feel better. Researchers from the Gatton College of Business and Economics demonstrated that wearing brand-name clothes alleviates anxiety and stress, and lifts self-esteem, and has a beneficial effect on our work. It is a similar story with brand-name sports equipment and apparel – all you need to run faster and be a better shooter is a shirt with an Adidas, Nike or Reebok logo. The “branded nocebo”, however, means that wearing counterfeit products has a negative impact on our self-esteem. Just to complicate things even further, genuine luxury goods can also be used to deceive, manipulate and mislead. If our wardrobe is a marker of our social status, what can be said about people who dress above

ustal tożsamość their position in society? In some companies, it is hard to tell a regular employee from the Managing Director. “Dress codes used to be more rigid in the old days. The lower classes were required to dress more humbly than the nobility”, Bodziak says. “Today, we have to follow our common sense and intuition more closely”. Business trainer Katarzyna Janczuk believes that clothes, cars and overseas holidays should reflect the status we aspire to rather than the one we actually have. This is how we communicate our goals to ourselves and those around us. The only thing is to avoid looking ridiculous. “Imagine an IT guy who wants to become the IT Department Manager”, Janczuk says. “If he had previously been coming to work in an old t-shirt, and has only recently been wearing Calvin Klein jackets, he is likely to be the butt of jokes. Some changes are better made gradually.” Distinctive brands can bring out the best in us. They can remind us of our ambitions, boost our energy levels and trigger self-development. This approach could be called “signalling to the inside”. The young Sydney Pollack did not feel like a real film director until he started wearing L.L. Bean clothes. Before that, he was convinced that he had no talent for filmmaking. His new image caused him to change his perception of himself, and this helped him win others over. ■

UCZENI WYKAZALI, ŻE NOSZENIE UBRAŃ Z METKAMI TŁUMI POCZUCIE NIEPOKOJU, OBNIŻA STRES I PODNOSI PEWNOŚĆ SIEBIE, A CO ZA TYM IDZIE – WPŁYWA NA WYNIKI NASZEJ PRACY. RESEARCHERS HAVE DEMONSTRATED THAT WEARING BRAND-NAME CLOTHES ALLEVIATES ANXIETY AND STRESS, AND LIFTS SELF-ESTEEM. THIS AFFECTS OUR PERFORMANCE AT WORK.

PO LE CA

Prostrolane Inner – B Peptydowa Terapia Ciała iała

Nadaj swojemu ciału wymarzony kształt na wakacje: ● Pozbądź się cellulitu ● Ujędrnij ramiona ● Wymodeluj brzuch i uda ● Napnij podbródek ● Popraw elastyczność i kondycję skóry

Prostrolane Inner B

to najnowocześniejszy preparat peptydowy, zarejestrowany jako wyrób medyczny, opracowany przez biotechnologicznego lidera rynku ﬁrmę Caregen. Kwas hialuronowy w połączeniu z czterema unikalnymi peptydami biomimetycznymi - w wyjątkowy sposób wygładzają nierówności skóry i pomagają w walce z cellulitem. Opatentowana technologia powolnego uwalniania substancji sprawia, że preparat podany w tkankę tłuszczową, skutecznie działa jeszcze w dwa tygodnie po zabiegu. Spektakularne efekty można uzyskać już po 2-4 zabiegach w zależności od obszaru zastosowania. Już po pierwszym zabiegu skóra jest jędrniejsza, bardziej napięta i wygładzona.

Zapytaj swojego lekarza o peptydową terapię ciała!

dr n. med. Piotr Rak Wyspa Medycyny Przyjaznej

dr Aleksandra Kulczycka

dr Karina Felberg

dr Agnieszka Urban

dr Olga Bobowska

Wrocław

Warszawa

Rzeszów

Poznań

Dr Kulczycka Centrum Estetyki

Gdańsk

T: +48 609 554 425 www.wyspamedycynyprzyjaznej.com

dr Anna Płatkowska-Szczerek

ProMediOn Klinika Chirurgii Plastycznej i Medycyny Estetycznej

Warszawa

T: +48 22 835 16 12 www.klinikapromedion.pl

Ce-Ce Beauty Clinic

T: +48 692 355 258 www.kulczycka.pl

T: +48 22 828 04 04 www.salon.cece.pl

dr Karolina Pazera

dr Małgorzada Domarecka

Kielce

Olsztyn

Klinika Urody

T: +48 606 998 967 www.klinikaurody.eu

Klinika Dermourody

T: +48 89 511 94 54 www.klinikadermourody.pl

Salon Piękności Nefretete

dr Anna Supińska

ESTETIQ Medycyna Estetyczna

ASMED Medycyna Estetyczna, Stomatologia

T: +48 795 448 368 www.nefretete.eu

T: +48 535 224 802 www.estetiq.com.pl

T. +48 58 665 1306 www.asmed-clinic.pl

dr Mariusz Domagalski

dr Marta Rybarkiewicz

dr Katarzyna Dąbrowska

Wrocław

Warszawa

Dermalogica Instytut Kosmetologii i Medycyny Estetycznej

Koszalin

T: +48 668 469 240 www.instytut-dermalogica.pl

Medycyna Estetyczna

T: +48 603 240 424 facebook/Marta Rybarkiewicz

Gdynia

Skingen Clinic

T: +48 600 337 333 www.skingen.pl

dr Michał Kaniowski DERMA-PULS Centrum Dermatologii Estetycznej i Laserowej

Wrocław

T. +48 71 322 69 09 www.dermaplus.com.pl

dr n. med. Julita Zaczyńska-Janeczko Klinika Janeczko

Kraków

T: + 48 660 495 253 www.klinikajaneczko.pl

www.AntiAging.com.pl

Antianging_Kaleidoscope_0718.indd 3

08/06/18 17:21

PEOPLE AND THE WORLD

wizy

OCZEKIWANE ZNIESIENIE WIZ TO DOPIERO PIERWSZY KROK W UŁATWIENIACH DLA PASAŻERÓW PODRÓŻUJĄCYCH Z POLSKI DO USA. JEDNYM Z KOLEJNYCH POWINNO BYĆ OBJĘCIE CENTRALNEGO PORTU KOMUNIKACYJNEGO TZW. SYSTEMEM PRECLEARANCE. ❚ THE EXPECTED WAIVER OF VISAS ONLY MARKS THE FIRST STEP TOWARDS FACILITATING TRAVEL TO THE UNITED STATES FROM POLAND. ONE OF THE NEXT STEPS WILL BE THE IMPLEMENTATION OF A PRECLEARANCE SYSTEM AT THE CENTRAL COMMUNICATION PORT. tekst | by konrad majszyk

D O U S A Z O D P R AWĄ WSTĘPNĄ



©CREDITS

travel to the US with preclearance

yobraźmy sobie, że podróżni odlatujący do USA z Centralnego Portu Komunikacyjnego przechodzą amerykańską kontrolę przed, a nie po locie, czyli jeszcze w Polsce. Dzięki temu przylatując do USA, są traktowani jako podróżni z amerykańskich lotów krajowych. Nie muszą już stać w kolejkach do kontroli, np. na zatłoczonych lotniskach w Nowym Jorku, Chicago i Los Angeles. W USA samoloty przylatujące z lotnisk objętych preclearance ustawiają się bezpośrednio przy terminalach krajowych. Po wyjściu z samolotu pasażerowie mogą więc od razu pójść odebrać bagaż lub do strefy transferowej, żeby przesiąść się na lot krajowy. Bagaż jest od razu nadawany w Polsce do portu docelowego w USA. Kontrola wstępna (preclearance) to byłoby spore ułatwienie dla podróżujących z Europy do Ameryki przez CPK. Polega na umieszczeniu pracowników amerykańskiej kontroli granicznej i celnej na zagranicznym lotnisku. Jak to działa? Otóż w porcie wylotu – po odprawie, nadaniu bagażu i kontroli bezpieczeństwa – pasażer idzie do specjalnej strefy preclearance. Tam czeka go jeszcze jedna, chociaż mniej szczegółowa kontrola bagażu. Następnie przechodzi krótką rozmowę z pracownikiem amerykańskiej kontroli granicznej (podobnej do tej, którą musiałby odbyć po lądowaniu w USA). Po uzyskaniu akceptacji i wbiciu pieczątki pasażer formalnie jest już na terytorium amerykańskim, chociaż fizycznie znajduje się w Polsce. Operacja nie jest prosta. Stanowisko kontroli granicznej może zostać „wyeksportowane” wyłącznie do kraju sojuszniczego, z którym łączą USA bliskie więzi gospodarcze i który spełnia wyśrubowane amerykańskie kryteria bezpieczeństwa narodowego. Ale dla strony amerykańskiej preclearance to też korzyści: usprawnienie procedur granicznych poprzez odblokowanie pękających w szwach największych lotnisk. Celem federalnej agencji CBP (Customs and Border Protection) jest odprawianie do 2024 r. na lotniskach startu nawet jednej trzeciej pasażerów przylatujących do USA. Jeśli pojawi się podejrzenie nieszczelności systemu, przewidziane jest zabezpieczenie: jeśli takie będzie żądanie służb celnych i ochrony granic, w każdej chwili może zapaść decyzja, że pasażerowie z krajów objętych kontrolą wstępną mogą podlegać ponownej inspekcji w USA. Wprowadzenie amerykańskiej kontroli wstępnej na CPK byłoby biznesowym paliwem dla LOT-u, który dynamicznie zwiększa siatkę połączeń do USA, poprawiając ofertę. Od 2016 r. LOT uruchomił nowe połączenia do USA: z Warszawy do Los Angeles i Newark, z Krakowa do Chicago, z Rzeszowa do Newark oraz z Budapesztu na nowojorskie JFK i do Chicago. Dzięki dobrze wynegocjowanym umowom leasingowym w ciągu dwóch lat liczba samolotów Boeing 787

If implemented, passengers travelling to the United States from the Central Communication Port will be able to go through U.S. clearance before and not after the flight, and treated as domestic passengers when they arrive in the United States. They will no longer have to wait in line at passport control, e.g., at the busy airports in New York, Chicago and Los Angeles. In the United States, aircraft arriving from airports covered by the preclearance system land right next to the domestic terminals. After disembarking, passengers can go to baggage reclaim, or to the transfer zone if they are transferring to a domestic flight. Their baggage is checked in to the destination airport back at the initial check-in in Poland. Preclearance would be an incredible facilitation for passengers travelling to the United States from the CCP. This procedure requires U.S. border control agents to be stationed at a foreign airport. How would it work? At the departure airport, the passenger would go to a special preclearance zone after check-in, baggage drop off, and security clearance. There, the passenger would undergo another, less strict baggage clearance, and then have a brief interview with a U.S. border control officer (similar to the one passengers now undergo upon arrival in the United States). Once cleared, the passenger’s passport would be stamped and he or she would legally have entered the United States despite being physically in Poland. The operation is not simple. A border control station can only be “exported” to an ally with which the United States has close economic ties and which meets strict state security criteria. The preclearance procedure also benefits the United States, as it allows for streamlined border clearance procedures by alleviating congestion at the country’s busiest airports. The objective of U.S. Customs and Border Protection is to conduct the border clearance of up to one third of passengers arriving in the United States by 2024. In the event of a suspected “leak” in the system, there is



BEZ WIZ DO USA Polska jest dziś blisko jak nigdy wcześniej wejścia do amerykańskiego Programu Ruchu Bezwizowego. Żeby się udało, w ramach obecnego amerykańskiego roku budżetowego, który trwa do 30 września, wskaźnik odmów dla wniosków obywateli Polski o wizy B1/B2 (turystyczne i biznesowe) powinien spaść poniżej 3 proc. Mamy szansę. W ubiegłym roku ambasada w Warszawie i konsulat w Krakowie odrzuciły 5,9 proc. z ponad 100 tys. wniosków. Przedstawiciele amerykańskiej administracji potwierdzają, że w tym roku wynik jak dotychczas się poprawia. Popyt na wizy do USA rośnie w tempie najwyższym od kilkunastu lat. Jednocześnie wskaźnik odmów spada, a jakość wniosków się poprawia (wśród aplikujących znacznie więcej jest tych, którzy spełniają kryteria prawa imigracyjnego). Do końca września można składać wnioski w ramach obecnego roku budżetowego. Polska to dziś jeden z nielicznych krajów UE, od którego obywateli wymagane są wizy do USA. Czas to zmienić.

VISA-FREE TRAVEL TO THE US Poland has never been as close to being eligible to join the U.S. Visa Waiver Program as it is now. To be accepted into the programme, the rejection rate of applications filed by Polish nationals for the B1/B2 (tourist and business) visas has to be less than 3 per cent. Poland is close to this goal. Last year, the U.S. Embassy in Warsaw and the Consulate in Kraków rejected 5.9 per cent of more than 100,000 visa applications. The U.S. has confirmed that the rate is dropping this year. Demand for visas to the US has been growing at an unprecedented rate in recent years. At the same time, the rejection rate keeps dropping and the quality of applications is constantly improving (the number of applicants who meet the immigration law criteria is increasing). Applications in the current fiscal year may be filed until the end of September. Poland is currently one of few EU member states whose nationals are still required to obtain visas to travel to the United States. It is high time this changed.

Dreamliner we flocie przewoźnika urosła z pięciu do 11. Pod koniec przyszłego roku będzie ich 15. USA to jeden z kluczowych rynków dalekodystansowych LOT-u, a zniesienie wiz w połączeniu z kontrolą wstępną przyczyniłoby się do zwiększenia popytu. – Objęcie centralnego portu rozwiązaniem preclearance ułatwiłoby podróżowanie do USA i byłoby znaczącą zachętą dla pasażerów – przyznaje Rafał Milczarski, prezes LOT-u. System preclearance ma dziś zastosowanie na wybranych lotniskach, m.in. w Kanadzie, Irlandii i Zjednoczonych Emiratach Arabskich. O wpisanie na listę portów dokonujących odprawy pasażerów do USA starało się też przed laty Lotnisko Chopina w Warszawie, ale jego kandydatura została odrzucona m.in. z powodu braków infrastrukturalnych. Planowany CPK to niepowtarzalna okazja, by już na etapie projektowym uwzględnić wymagania amerykańskich służb kontrolnych, przygotowując na ich potrzeby specjalną strefę kontroli wstępnej. CPK ma powstać 40 km od Warszawy – w Stanisławowie, w gminie Baranów. To miejsce przy autostradzie A2 oraz na skrzyżowaniu newralgicznych tras kolejowych PKP: między Warszawą a Łodzią oraz na przedłużeniu Centralnej Magistrali Kolejowej. Nowe lotnisko w pierwszym etapie ma być w stanie obsłużyć rocznie 45 mln, a docelowo 100 mln pasażerów. Według zapowiedzi rządu port powinien być otwarty ok. 2027 r. Za jego budową przemawiają prognozy rynkowe. Urząd Lotnictwa Cywilnego szacuje, że w 2035 r. przez polskie lotniska będzie się przewijało ok. 95 mln pasażerów rocznie, czyli prawie 2,5 razy więcej niż w ub. roku. Według raport ACL polski przewoźnik jest największym użytkownikiem Lotniska Chopina, na którym posiada 60 proc. slotów. Ze względu na procedury hałasowe maksymalny limit to tutaj 600 operacji dziennie i zostanie on osiągnięty w najbliższym czasie. W tej sytuacji palącą sprawą staje się kwestia doraźnych inwestycji zwiększających przepustowość Lotniska Chopina, a docelowo budowa CPK. ■

wizy

a security system in place: U.S. immigration authorities have the option of requiring passengers from countries covered by the preclearance procedure to undergo another check once they land in the United States. The implementation of the U.S. preclearance procedure at the CCP would certainly benefit LOT, which is rapidly expanding its network of flights to the United States and is consistently improving its offering. Since 2016, LOT has launched the following new routes to the United States: from Warsaw to Los Angeles and Newark, from Kraków to Chicago, and from Budapest to JFK airport in NYC and to Chicago. Thanks to LOT’s well-negotiated leasing arrangements, the number of Boeing 787 Dreamliners in the Polish carrier’s fleet has gone up from five to 11 in just two years. In late 2019, LOT will have a total of 15 Dreamliners. The United States is one of LOT’s crucial long-haul markets, and the waiver of visa requirements, combined with preclearance facilities, would definitely boost demand. “Adding the central port to the preclearance system would make travelling to the US easier and it would serve as an incentive for passengers”, Rafał Milczarski, LOT CEO said. Currently, a preclearance system is in operation at selected airports in Canada, Ireland, the United Arab Emirates, and a few other countries. Warsaw’s Chopin Airport applied for preclearance status a few years ago but its candidacy was declined for several reasons, including insufficient infrastructure. The planned Central Communication Port offers a unique opportunity to take the requirements of U.S. border controls into account at the design and planning stage, and create a special preclearance zone to comply with them. The Central Communication Port is going to be built 40 km from Warsaw, in Stanisławów, in the Baranów commune. It will be close to the A2 motorway, at the intersection of the key railway line connecting Warsaw and Łódź, and on the extension of the Central Railway Line. The new airport will be able to handle 45 million passengers per year initially and 100 million eventually. The government has announced that it will be ready for operation in 2027. Construction of the CCP was triggered by market forecasts. According to Civil Aviation Office estimates, approximately 95 million passengers will be travelling through Polish airports by 2035. This is nearly 2.5 times more than last year. According to an ACL report, the Polish carrier is the largest user of Warsaw Chopin Airport, with 60 per cent of the available slots. Noisecancellation procedures have imposed a daily maximum of 600 operations, and this number will soon be reached. There is therefore a pressing need to make ad hoc investments to increase the capacity of Chopin Airport while building the CCP. ■

©ADOBE STOCK (5)

PEOPLE AND THE WORLD

motoryzacja

F L AG OWC E flagship models TYM RAZEM NIE POD PRAWDZIWYMI ŻAGLAMI, ALE Z POTĘŻNYMI SILNIKAMI, SPORTOWYMI ZAWIESZENIAMI, SUPERHAMULCAMI. TAKIE SAMOCHODY PRODUKUJE SIĘ – POD TĄ SAMĄ NAZWĄ – OD WIELU LAT. ❚ THEY ARE NOT FITTED WITH BILLOWING SAILS, BUT POWERFUL ENGINES, RACING SUSPENSION, AND HIGH PERFORMANCE BRAKES. THESE SORTS OF CARS HAVE BEEN MANUFACTURED – UNDER THE SAME NAME – FOR YEARS. tekst | by leszek belke

arketing rządzi motoryzacją od czasów Henry’ego Forda i jego słynnego modelu T (tego, którego można było „zamówić w dowolnym kolorze, ale pod warunkiem, że będzie czarny”). Pomysł, że flagowe modele muszą mieć następców, jest oczywisty – pokolenia klientów dorastają. Ci, którzy nie mieli pieniędzy na coś wymarzonego dziś, jutro mogą zostać milionerami. Flagowce wytwarza się latami, bo kosztują więcej, a opracowanie kolejnych modeli jest wyzwaniem dla marki. Ale czekać warto.

Marketing has been a powerful vehicle in the motor industry since Henry Ford launched his famous Model T (“available in every colour as long as it’s black”). The idea of having subsequent “generations” of flagship models for subsequent generations of customers soon became obvious. People who cannot afford their dream car today, may well become millionaires tomorrow. Flagship models are produced over many years, because they are more expensive, and R&D of new ones is a challenge for makes. No one minds waiting years or even a decade or two.

Z WŁASNYM DNA Jeśli na świecie jest jakiś motoryzacyjny szczyt, zaparkował na nim Rolls-Royce Phantom. Auta pod taką nazwą Brytyjczycy wytwarzają od 1925 r. W tym czasie powstało aż osiem generacji limuzyn wyposażonych dosłownie we wszystko, na co wpadli inżynierowie i co

WITH ITS OWN DNA If there is an automobile that every other automobile would like to be, it would have to be the Rolls Royce Phantom. The British company has been making Phantoms since 1925. We’ve now seen eight generations of these luxury vehicles, and they’ve been fitted

Na zdj. Mercedes G. Pierwszy flagowy model pochodzi z 1979 r. ❚ The Mercedes G. The first flagship model was made in 1979.



PEOPLE AND THE WORLD da się zamontować do auta – od potężnych silników (najnowszy Phantom ma 12 cylindrów w układzie widlastym, podwójne doładowanie i pojemność 6,75 l; 563 koni właściwie nie słychać) po ultrawyrafinowane wykończenie. Dość powiedzieć, że najnowszy „duch” ma na desce rozdzielczej zegarek z manufaktury i wyjątkowe wykończenie (np. z jedwabnej tkaniny czy z płaskorzeźbą z sekwencją własnego kodu DNA) plus najlepszy sprzęt audio, szyby grubości 6 mm, światła drogowe o zasięgu 600 m, specjalnie projektowane dla Rollsa 22-calowe opony, system współdziałający z kamerą, która ocenia rodzaj nawierzchni i do zauważonych dziur dopasowuje twardość tłumienia amortyzatorów. Cena? Cóż, liczona w milionach złotych, ale to chyba zrozumiałe. Kolejny flagowiec, czyli pierwszy Ford Mustang, powstał, bo Ameryka chciała samochodu jak Corvette, czyli mocnego, ładnego, ale tańszego. Jego historia sięga 1964 r. – był jednym z pierwszych tzw. pony cars, czyli zaoceanicznych odpowiedników dzisiejszych aut sportowych – z napędem tylko na tylne koła, silnikiem dużej mocy (choć na początku miał ledwie 100 koni; dopiero później pod maską znalazły się 300-konne V-8), dwudrzwiowy, lecz dla czterech pasażerów. Tylko w pierwszym roku produkcji nowych właścicieli znalazło ponad 400 tys. Mustangów. Od tamtego czasu powstało już sześć generacji tego Forda. Najnowsza ma, w wersji V-8, o pojemności aż 5 litrów, 450 koni. Co ciekawe, auto nie ma turbosprężarki – dziś to rzadkość. A najważniejsze – wygląda jak Mustang sprzed pół wieku.

Po lewej: Ford Mustang. Po prawej: Porsche 911. ❚ Left: The Ford Mustang. Right: The Porsche 911

W MOCNIEJSZYCH WCIELENIACH Z tego samego okresu pochodzi przebój Porsche – model 911. Różnice w porównaniu z Mustangiem są oczywiste. Niemcy, budując Porsche, postawili na mały samochód z nadwoziem 2+2, silnikiem typu bokser (chłodzonym powietrzem) zamontowanym za tylną osią oraz z napędem tylko na tył. Samochód zbudowano, żeby zastąpić model 356 (pierwsze auto osobowe marki Porsche). Produkcja „dziewięćsetjedenastki” trwa od pół wieku, oczywiście w coraz mocniejszych wcieleniach. Samochód stał się wzorem prowadzenia i jazdy z naprawdę wysokimi prędkościami. Weźmy odmianę GT2 RS. Ma 700 koni, czyli z tym nie ma przelewek. W wielu Porsche można też znaleźć skrzynię biegów z siedmioma przełożeniami. To najwyższe da się włączyć tylko przy bardzo szybkiej jeździe, oczywiście dla oszczędności paliwa.

motoryzacja

with literally every single system that has ever been fitted on a car – from powerful engines (the latest Phantom is powered by a barely audible V12 twin-turbo 6.75l 563 HP [463 KW] engine) to top-of-the-range trimming and finishing. Suffice to say that the latest Phantom comes with a hand-crafted clock integrated into the dashboard and made to order finishing (which can include, e.g. silk fabrics or a bas-relief with an artistic interpretation of the owner’s DNA). There is also a high-end audio system, 6-mm thick glass, high beams with a range of 600 metres, special 22-inch tyres designed especially for Rolls-Royce, a system integrated with a camera to assess the road surface and match the damping force to any holes on the road ahead. The price tag? Converted into Polish Zlotys, it runs into the millions, but the best never comes cheap. Another flagship model, the first Ford Mustang was launched because America wanted a car like the Corvette, as powerful but a little less pricey. The Mustang story began in 1964. It was one of the first “pony” cars, i.e. the US answer to modern performance cars – with rear-wheel drive, a powerful unit (initially 100 HP – the 300 HP V8 engine was added later), two doors but enough room to seat four. The car sold more than 400,000 units in its first year, making it the in car. Over the decades, we have seen six generations of this model. The latest is powered by a 450 HP V8 5 l engine. Interestingly, it does not have a turbocharged engine, which makes it something of a rarity these days. But the main thing is that it has retained the classic Mustang look from half a century ago.

Mercedes G to z kolei jeden z ostatnich tzw. ostańców, czyli... jego projektanci świadomie pominęli trendy. W „klasie G” nie ma małego silnika (ten mniejszy ma 422 konie, wersja AMG – 573) i samochód naprawdę może wjechać w teren (w odróżnieniu od 99 proc. aut zaliczanych wciąż do tej samej kategorii, czyli SUV). Błoto czy piach? Brody – przejazdy przez rzekę – głębokości 70 cm? Nie powinno być z tym większego problemu. Mercedes ma bowiem solidną konstrukcję na ramie, trzy blokady (na osiach oraz między nimi), które przydają się w najcięższych warunkach, z daleka od bitej drogi, oraz prześwit aż 24 cm – to prawdziwa maszyna w teren jak Jeep Wrangler czy (na razie) nieprodukowany Land Rover Defender. Najzabawniejsze? Najnowsza generacja jest zbudowana od nowa i o 170 kg lżejsza, ale samochód prawie nie różni się od poprzednika. Tamten zaś swoją premierę miał w roku... 1979. GODNI NASTĘPCY Premiera, a w zasadzie początki Abartha wiążą się z kolei z... produkcją układów wydechowych do Fiatów.

MORE POWERFUL GENERATIONS The iconic Porsche 911 dates back to the same period as the Mustang, but is strikingly different. Porsche wanted to build a small car with a 2+2 body, a boxer engine mounted behind the rear axle and available exclusively with a rear-wheel drive. It was designed to replace the 356, Porsche’s first passenger car. The 911, and its consecutive and ever more powerful generations, have been produced for 50 years. The model has set new standards in handling and driving at dizzying speeds. This is best showcased by the GT2 RS powered by a no-nonsense 700 HP engine. Many Porsche models come with a non-standard 7-speed transmission. The Mercedes G-Class is something of a relic in that the latest trends have been purposefully ignored. There are no small engines in the G-Class (the smaller one is 422 HP and the AMG is fitted with a 573 HP unit). The car can comfortably handle off-road conditions. Mud or sand? How about fords where the water is 70 cm deep? None of these should pose major problems. Mercedes boasts a truly robust



PRODUKCJA PORSCHE 911 TRWA OD PÓŁ WIEKU, OCZYWIŚCIE W CORAZ MOCNIEJSZYCH WCIELENIACH. SAMOCHÓD STAŁ SIĘ WZOREM PROWADZENIA I JAZDY Z NAPRAWDĘ WYSOKIMI PRĘDKOŚCIAMI. THE 911, AND ITS CONSECUTIVE AND EVER MORE POWERFUL GENERATIONS, HAVE BEEN PRODUCED FOR 50 YEARS. THE MODEL HAS SET NEW STANDARDS IN HANDLING AND DRIVING AT DIZZYING SPEEDS.

motoryzacja

FLAGOWCE WYTWARZA SIĘ LATAMI, BO KOSZTUJĄ WIĘCEJ, A OPRACOWANIE KOLEJNYCH MODELI JEST WYZWANIEM. FLAGSHIP MODELS ARE PRODUCED OVER MANY YEARS, BECAUSE THEY CHALLENGING AND MORE COSTLY TO MAKE.

structure on a frame, 3 differentials (on axles and between them; extremely handy in challenging conditions), and an impressive clearance of 24 cm. This is a veritable off-road car, similar to the Jeep Wrangler and the Land Rover Defender (not in production yet). A fun fact? The latest generation is built from scratch and weighs 170 kg less, but the car is almost identical to its predecessor, which was launched in 1979.

Potem było tuningowanie aut sportowych, żeby w końcu Abartha przejął Fiat. Od lat to firma produkująca najdroższe, niemal wyczynowe odmiany popularnych „pięćsetek” czy kabrioletów 124. Najlepszym przykładem tego, jak działa i co z samochodami robi Abarth, jest odmiana 695 Rivale. Wygląda – tylko na pierwszy rzut oka – jak mały Fiat 500, ale ma zmienione podwozie, sportowy układ kierowniczy, silnik T-Jet o mocy aż 180 koni, dwukolorową karoserię oraz deskę rozdzielczą z włókna węglowego. Suzuki Swift Sport to też flagowiec, choć skromniejszy od pozostałych. Powstał w czasie, gdy Japończycy mocno interesowali się rajdami. Wprawdzie numerem jeden w dziale sportu był model Ignis, ale później zastąpił go właśnie Swift Sport. Jego cywilna odmiana, którą pokazano w roku 2005, na papierze nie wygląda sexy – auto miało tylko 125 koni. Nie chodziło w nim jednak o moc ani rozmiary. Japończycy nie wytwarzali nigdy bardzo dużych i luksusowych aut, ale w swoim „okręcie flagowym” postawili na zawieszenie, hamulce, lepiej trzymające na zakrętach fotele. Swift Sport jeździł dynamiczniej i pewniej. Trzynaście lat później pojawił się jego następca. Suzuki ma teraz 140 koni (czyli niewiele więcej niż protoplaści z dwóch poprzednich generacji) i silnik z doładowaniem adaptowany z Vitary. Skromnie? Tak, ale obniżono masę auta do 970 kg. Sportowe zawieszenie i hamulce sprawiają, że Swift może teraz... latać. W cudzysłowie, drodzy państwo. ■

WORTHY SUCCESSORS The history of Abarth begins with producing exhaust systems for Fiat. The company then tuned sports cars before being acquired by Fiat. It has been manufacturing the most expensive, high performance versions of the popular Fiat 500 and the 124 convertible for years. The 695 Rivale may look like an ordinary Fiat 500, but comes with a redesigned chassis, sporty drive system, a powerful 180 HP T-Jet engine, two-tone body and carbon fibre dashboard. The Suzuki Swift Sport is another flagship model, albeit considerably more modest than the previous ones. It was designed when rallies were all the rage in Japan. At the time, the Ignis was the top model in motorsports, but it was soon ousted by the Swift Sport. The everyday version, unveiled in 2005, doesn’t come across as all that sexy when you look at its specs – the car has a humble 125 HP unit. But power and dimensions are not important. Suzuki has never been in the business of producing massive luxury cars, but focused on suspension, brakes, and seats that envelop the body while cornering. Thirteen years on, its successor has been revealed. The new Suzuki is powered by a 140 HP turbocharged power unit carried over from the Vitara. Sound unimpressive? Yes, but its weight has been reduced to 970 kg. With sports suspension and brakes, the new Swift is not so much driven as flown if that’s what the driver wants. Metaphorically. ■

Po lewej: Abarth Rivale 695. Po prawej: Rolls-Royce Phantom. ❚ Left: The Abarth Rivale 695. Right: The Rolls Royce Phantom.

PEOPLE AND THE WORLD

tego warto się uczyć?

T R E N I N G M ÓZG U

PRZEZ WIEKI WIERZONO, ŻE ZIEMIA JEST PŁASKA. RÓWNIE TRWAŁE SĄ MITY DOTYCZĄCE WYOSTRZANIA NASZEGO INTELEKTU, POMYSŁOWOŚCI, PAMIĘCI. W ŚWIECIE PSEUDONAUKOWYCH TEORII I OBIETNIC BEZ POKRYCIA POTRZEBUJEMY KOTWICY ZDROWEGO ROZSĄDKU. ❚ PEOPLE THOUGHT THE EARTH WAS FLAT FOR AGES. THERE ARE SIMILAR MYTHS REGARDING THE DEVELOPMENT OF OUR INTELLECT, CREATIVITY AND MEMORY. IN A WORLD OF PSEUDOSCIENTIFIC THEORIES AND UNFULFILLED PROMISES, WE BADLY NEED A STRONG GROUNDING IN COMMON SENSE. tekst | by mirosław konkel

©CREDITS

brain workout

dorosłych nie powstają komórki nerwowe. Ludzie prawokulowi są bardziej twórczy. Kobiety w ciąży tracą rozum – twierdzenia te jeszcze niedawno uważano za niepodważalne. Każde okazało się mitem. Podobnie jak pogląd, że wykorzystujemy tylko 10 proc. swojego mózgu. Jakie aktywności, ćwiczenia i metody służą naszemu rozwojowi intelektualnemu, a które zupełnie się nie sprawdzają? TRENING MÓZGU DODA INTELIGENCJI? FAŁSZ Uczniowie, studenci i seniorzy masowo zapisują się na treningi mózgu, które rzekomo zwiększają możliwości poznawcze, polepszają pamięć i chronią przed demencją. Z pewnością zrzedłyby im miny, gdyby się dowiedzieli o oświadczeniu ok. 70 wybitnych psychologów i neurologów z wielu krajów podważających sens takich zajęć. Sygnatariusze stwierdzają, że firmy sprzedające te usługi często powołują się na różne prace naukowe, ale ich metody i zapewnienia z nauką niewiele mają wspólnego. Prawie każdy może przyswoić sobie więcej faktów, ale nasz konkretny poziom sprawności intelektualnej to coś, na co jesteśmy skazani. Przedstawiciele rynku mózgowego fitnessu podważają ten pogląd i obiecują, że regularne ćwiczenia online wyostrzą umysł. Do 2015 r. wartość ich branży przekroczyła miliard dolarów. OD GIER WIDEO ZGŁUPIEJESZ? FAŁSZ Strzelanki typu Call of Duty poprawiają zdolność do skupiania się na szczegółach, rotacji obrazów wzrokowych i wykonywania wielu zadań naraz. Gry kooperacyjne, jak Lemmings, zwiększają altruizm w prawdziwym życiu. Natomiast Tetris i inne gry logiczne polepszają wydajność neuronalną i zwiększają objętość istoty szarej. Pożytek z gamingu odnoszą także specjaliści – lekarze będący w trakcie specjalizacji z chirurgii dzięki grom sportowym na konsolę Wii poprawili swoje wyniki na symulatorze laparosko powym.

Adults do not develop nerve cells, right-lobe people are more creative, pregnant women cannot think straight. These and other claims were considered facts until recently. However, each has been shown to be a myth. As has the conviction that we only use 10 per cent of our brain. Which activities, exercises and methods trigger intellectual growth, and which have no effect whatsoever? BRAIN TRAINING MAKES YOU SMARTER? FALSE School pupils, tertiary students, and seniors are signing up for brain training en masse as these allegedly increase your cognitive abilities, improve your memory and protect you from dementia. The smiles would soon vanish if they knew that 70 prominent psychologists and neurologists from different countries have issued a statement challenging the efficacy of these classes. The signatories claim that while the companies that offer these training courses and workshops frequently invoke scientific papers, their methods and warranties have little to do with science. Almost anyone can acquire more facts, but our level of intellectual aptitude is something that we are born with. Those who promote brain fitness challenge this belief and promise that regular online exercises can sharpen the mind. The industry was valued at one billion dollars in 2015. VIDEO GAMES MAKE YOU STUPID? FALSE Shooting games like Call of Duty actually improve your ability to concentrate, rotate visual images and multitask. Cooperative games like Lemmings increase your altruistic attitudes in real life. Tetris and other logic games enhance your neuronal capacity and increase the volume of your grey matter. Even specialists can benefit from gaming – surgery interns have improved their performance on the laparoscopic simulator thanks to playing sports games on the Wii console.

CYFROWA AMNEZJA. SMARTFONY ZNISZCZĄ CI PAMIĘĆ? PRAWDA Dobrze, że korzystamy z aplikacji mobilnych do nauki języków, gry na instrumentach, zasad ruchu drogowego itp. Szkoda, że uzależniamy się od smartfonów. Dziewięciu na 10 badanych przez Kaspersky Lab traktuje te gadżety jako uzupełnienie mózgu, a połowa jako pamięć zewnętrzną – skoro wszystko znajduje się w urządzeniu, po co starać się cokolwiek zapamiętać? Uważajmy też na geolokalizację w telefonach, która rozleniwia nasza szare komórki i upośledza orientację w terenie. Naukowcy z University College London zalecają powrót do analizy map i metody „koniec języka za przewodnika”, bo to pomaga rozruszać mózg.

PEOPLE AND THE WORLD

tego warto się uczyć?

PISAĆ RĘCZNIE CZY NA KLAWIATURZE? DZIĘKI PISANIU W TRADYCYJNY SPOSÓB W MÓZGU UCZNIA TWORZY SIĘ SIEĆ NEURONALNA, KTÓRA USPRAWNIA KREATYWNOŚĆ I PAMIĘĆ. TYPING OR WRITING BY HAND? WHEN WRITING BY HAND, AN EXTENSIVE NEURONAL NETWORK IS ESTABLISHED IN THE CHILD’S BRAIN, WHICH BOOSTS CREATIVITY AND MEMORY.

Orientację przestrzenną warto ćwiczyć od najmłodszych lat – dzieci, które są w tym dobre, lepiej sobie radzą na matematyce i zajęciach gimnastycznych. DIGITAL AMNESIA: SMARTPHONES DESTROY YOUR MEMORY? TRUE It is great that we can use mobile apps to learn foreign languages, play instruments, learn traffic rules, etc. It is a shame that we become hooked on smartphones in the process. Nine out of 10 respondents in research conducted by Kaspersky Lab treat these devices as a peripheral to their brain and half of them as an external memory stick. After all, if all the information you need is stored in the device, why should you try to remember anything? You should also be cautious of geolocation in your smartphone, as this makes your grey cells lazy and impairs your spatial orientation. Researchers from the University College London recommend returning to consulting a map and asking for directions when in a new place, as this exercises the brain. It is best to practise spatial orientation skills early in life – children who are good at it do better in Maths and Physical Education classes. THE MOZART EFFECT: CLASSICAL MUSIC WILL MAKE YOUR CHILD MORE INTELLIGENT FALSE In 1993, rumour had it that those who listened to Mozart achieved better results in intelligence tests. This news triggered a boom in sales of recordings of his music. In 1998, the governor of Georgia decreed that every woman in the state who gave birth would receive a free classical music recording. Considerable subsequent research has refuted the “Mozart Effect”. Brain development is actually stimulated by playing musical instruments. This has been established by research conducted by Harvard Medical School. Children who spent at least 2.5 hours per week playing an instruments over 14 months were found to have had the volume of their colosal commissures increased by 25 per cent (this is the part of the brain responsible for exchanging information between the left and right hemispheres).

©CREDITS

EFEKT MOZARTA: MUZYKA KLASYCZNA PODNIESIE IQ TWOJEGO DZIECKA. FAŁSZ W 1993 r. świat obiegła wiadomość, że słuchający Mozarta osiągają lepsze wyniki w testach na inteligencję. Zaczął się boom na płyty z muzyką tego kompozytora. W roku 1998 ówczesny gubernator stanu Georgia postanowił, że każda matka nowo narodzonego dziecka otrzyma za darmo płytę z muzyką klasyczną. W kolejnych latach przeprowadzono wiele badań, które obaliły bezpodstawne przypuszczenie nazywane efektem Mozarta. Rozwój mózgu stymuluje natomiast gra na instrumentach muzycznych – wynika z badań zrealizowanych w Harvard Medical School. U dzieci, które przez 14 miesięcy poświęcały tej czynności co najmniej 2,5 godz. tygodniowo, zwiększyła się aż o 25 proc. objętość obszaru tzw. ciała modzelowatego, które odpowiada za wymianę informacji między prawą i lewą półkulą.

KLAWIATURA KONTRA PIÓRA: RĘCZNE PISANIE USPRAWNI TWOJE SZARE KOMÓRKI PRAWDA Gdy dziecko uczy się pisać w tradycyjny sposób, używa całego ciała. Zdaniem dr Marzeny Żylińskiej, autorki książki Neurodydaktyka. Nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi, ma to głęboki sens – w mózgu ucznia tworzy się rozbudowana sieć neuronalna, która ułatwi mu później opanowanie umiejętności komunikacyjnych, usprawni kreatywność i pamięć.

THE KEYBOARD VS THE FOUNTAIN PEN: HANDWRITING WILL IMPROVE YOUR GREY CELLS TRUE When a child learns to write in the traditional way, he or she has to use her whole body. According to Dr Marzena Żylińska, Neurodydaktyka. Nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi (Neurodidactics: Brain-friendly Teaching and Learning), this makes sense. An extensive neuronal network is established in the child’s brain, which will later facilitate learning communication skills, boost creativity, and improve memory. Timothy Smoker of the University of Central Florida agrees. Smoker conducted studies where participants were required make cheat sheets for a Maths exam. Some used pens and others typed them. The former did much better on the test. Having to put an effort into making their notes helped them remember more. PUZZLES: SOLVING SUDOKU PUZZLES, CROSSWORDS AND REBUSES IMPROVES BRAIN PERFORMANCE FALSE If you are planning a long trip or a visit to a medical clinic, then by all means be sure to bring some crossword magazines, as they will help kill time. Do not, however, count on them improving any skills

©SHUT TERSTOCK (3), STOCKFOOD/FREE ©CREDITS

REKLAMA

PEOPLE AND THE WORLD

tego warto się uczyć?

Zgadza się z tym Timothy Smoker z University of Central Florida, który uczestników swojego eksperymentu poprosił o zrobienie ściąg na sprawdzian z matematyki. Jedni używali do tego długopisów, drudzy – klawiatur. Zdecydowanie lepiej wypadła pierwsza grupa. W przygotowanie notatek włożyła większy wysiłek, przez co zapamiętała więcej informacji.

ĆWICZENIA SIŁOWE POWSTRZYMUJĄ STARZENIE SIĘ MÓZGU. PRAWDA Zazwyczaj mówi się o dobroczynnym wpływie spacerów, aerobiku czy biegania. Równie dobre dla umysłu są regularne lekkie ćwiczenia siłowe. Ba, spowalniają starzenie i kurczenie się niektórych części mózgu, co

REGULARNE LEKKIE ĆWICZENIA SIŁOWE SĄ DOBRE NIE TYLKO DLA ZDROWIA FIZYCZNEGO. SPOWALNIAJĄ BOWIEM STARZENIE I KURCZENIE SIĘ NIEKTÓRYCH CZĘŚCI MÓZGU. LIGHT AND REGULAR WEIGHT TRAINING IS JUST AS GOOD FOR THE BRAIN. IT CAN ACTUALLY SLOW DOWN THE AGEING AND SHRINKING OF SOME PARTS OF THE BRAIN.

that might be useful in everyday life, such as being able to quickly memorise names, come up with witty responses, or fill out a tax return without any mistakes and corrections. DUMBBELLS AND WEIGHTS: WEIGHT TRAINING SLOWS THE AGEING OF THE BRAIN TRUE You often hear about the beneficial effects of walking, jogging and aerobics. But light and regular weight training is just as good for the brain. In fact, it can actually slow down the ageing and shrinking of some parts of the brain. This was evidenced by a team headed by Dr Teresa Liu-Ambrose of the University of British Columbia in Vancouver. THE ROYAL GAME: CHESS PLAYERS’ BRAINS SHRINK TRUE Don’t expect any improvement in IQ, Maths skills, or memory from playing chess. The skill you develop most when playing chess is – believe it or not – playing chess. To make matters worse, chess can even make your brain shrink. Researchers from the Psychology Institute of the University in Zurich studied the brains of 20 chess experts and 20 people from a control group. The former group was discovered to have had smaller volumes of grey matter. A DEAD LANGUAGE: LEARNING LATIN IS A WASTE OF TIME FALSE Primary school pupils who learn Latin for at least 20 minutes a week do better in writing and reading tests. Moreover, acquiring a command of complex grammar structures develops memory and logical thinking, which could also lead to better Maths grades. This is not surprising, as Latin has five declension patterns, and each has three subtypes. Knowing Latin is also a great starting point for learning English, if it is not already your mother tongue (65-70 per cent of English vocabulary has Latin origins). Latin also helps you get an understanding of the foundations of European culture – classical antiquity and Christianity.

©CREDITS

ROZWIĄZYWANIE SUDOKU, KRZYŻÓWEK I REBUSÓW POPRAWIA PRACĘ MÓZGU. FAŁSZ Przed podróżą samolotem lub wizytą w przychodni lekarskiej warto zaopatrzyć się w gazetki z krzyżówkami – pozwolą zabić czas. Nie spodziewajmy się natomiast, że dzięki nim udoskonalimy jakąkolwiek umiejętność potrzebną w codziennym życiu – jak szybkie zapamiętywanie nazwisk, błyskotliwa riposta, wypełnienie zeznania podatkowego.

PROMOCJA

Klinika Promedion to jedna z największych i najbardziej renomowanych prywatnych klinik chirurgii plastycznej i medycyny estetycznej w Polsce. Gwarantuje najwyższe standardy bezpieczeństwa, między innymi poprzez profesjonalny zespól ekspertów chirurgii plastycznej. Klinika posiada 3 nowoczesne sale operacyjne a pacjentom zapewnia pobyt w pokojach o wysokim standardzie. The Promedion Clinic is one of Poland’s largest and most renowned private plastic surgery and aesthetic medicine clinics. Thanks to a top team of plastic surgery experts, the Promedion Clinic guarantees the highest safety standards Poland can offer. The clinic has three state-of-the-art operating rooms and offers high quality rooms where patients can recover after surgery.

PERFEKCJA W KAŻDYM CALU PERFECTION IN EVERYTHING

dr n. med. Marcin Nowak

– przeprowadził tysiące operacji chirurgicznych. Wiedzę i doświadczenie zdobywał na stażach i kursach na całym świecie. / gained his expertise and experience during internships and courses all over the world. He has performed thousands of surgical procedures to date.

dr n. med. Małgorzata Chomicka-Janda

– od ponad 20 lat ceniony autorytet w zakresie chirurgii plastycznej i rekonstrukcyjnej. Operowała m. in. w klinikach w Paryżu, Bremie czy Monachium / A renowned plastic and reconstruction surgery expert with more than 20 years of experience. She has operated in clinics in Paris, Bremen, Munich and elsewhere.

OPERACJE PIERSI O CZYM PAMIĘTAĆ?

BREAST AUGMENTATION SURGERIES WHAT YOU NEED TO REMEMBER

PLASTYKA BRZUCHA O CZYM PAMIĘTAĆ?

ABDOMINOPLASTY WHAT YOU NEED TO REMEMBER

Poprawa wyglądu piersi dodaje wielu pacjentkom pewności siebie! Kształtem i wielkością implanty muszą być dopasowane do pacjentki. Cięcie robi się najczęściej w fałdzie podpiersiowym lub wokół brodawki, aby blizna była jak najmniej widoczna. Operacja trwa ok. godziny, pacjentka zostaje dobę w klinice. Powrót do codziennych czynności trwa tydzień, do ćwiczeń – ok. 2 miesięcy. W tym czasie zaleca się noszenie specjalnego stanika. Stosujemy zarówno implanty okrągłe jak i te o kształcie anatomicznym firmy Allergan, które objęte są dożywotnią gwarancją z uwagi na wysokiej jakości materiały, z jakich zostały wykonane.

Zabieg abdominoplastyki ma na celu redukcję nadmiaru skóry i tkanki podskórnej, poprawę konturu brzucha i napięcia mięśniowego. Jest nie tylko zabiegiem estetycznym, gdyż przez poprawę napięcia mięśni wpływa na lepszą funkcję powłok brzucha i ogólnie polepsza komfort życia. W Klinice Promedion plastyka brzucha jest coraz częściej łączona z odsysaniem tkanki tłuszczowej w pierwszej fazie zabiegu, co pozwala uzyskać jeszcze bardziej spektakularne efekty. Typowymi kandydatami do zabiegu są albo panie po przebytych ciążach, albo osoby po intensywnym odchudzaniu, które osiągnęły już wagę docelową, niepodlegającą dalszym wahaniom.

KOREKCJA NOSA O CZYM PAMIĘTAĆ? dr Maciej Charaziński

– jeden z najbardziej doświadczonych chirurgów plastycznych w Polsce. Przeprowadził tysiące zabiegów w kraju i za granicą / is one of the most experienced plastic surgeons in Poland. He has performed thousands of procedures in Poland and abroad.

U osób niezadowolonych z wyglądu własnego nosa możemy przeprowadzić korekcję jego kształtu. Często, poza samym problemem estetycznym, u pacjentów występują skrzywiona przegroda nosowa i kłopoty z oddychaniem. W Klinice Promedion możliwe jest przeprowadzenie całkowitej korekcji, która pozwala na uzyskanie doskonałego efektu estetycznego, a jednocześnie właściwe udrożnienie nosa. Istotne dla powodzenia takiej operacji jest to, aby była przeprowadzona metodą otwartą i jednoczasowo, zarówno w zakresie laryngologii, jak i chirurgii plastycznej.

An improved appearance of the breasts is an incredible confidence-booster for women. The implants are adjusted to each patient’s anatomy. The incision is usually made in the inframammary fold or around the nipple in order to make the scar less visible. The procedure takes about an hour and the patient stays at the hospital for 24 hours. Regular activity can be resumed a week later and physical exercise roughly two months afterwards. During this time, a special bra needs to be worn. The Natrelle implants by Allergan used at the clinic are covered with a lifetime guarantee because of the top-quality materials used to make them. Cost: 3 600 €

Abdominoplasty is a procedure meant to reduce excess skin and subcutaneous tissue, and improve abdomen contour and muscle tension. It is more than an aesthetic procedure since better muscle tension has a beneficial effect on the abdomen coating and makes life generally more comfortable. At Promedion Clinic, the abdominoplasty procedure is often combined with liposuction performed during the initial stage of the procedure which makes the results more spectacular. People who typically undergo this procedure are women who have given birth, and people who have lost significant amount of weight and have attained and intend to maintain their target weight. Cost: 4 050 €

RHINOPLASTY WHAT YOU NEED TO REMEMBER

Rhinoplasty is for those dissatisfied with the shape of their nose. Apart from purely aesthetic considerations, some people suffer from a deviated nasal septum and experience breathing problems. The Promedion Clinic offers procedures aimed at an overall correction of the nose allowing for a perfect aesthetic effect and the restoration of patency. The crucial success factor for otorhinolaryngology and rhinoplasty surgeries is that they are performed simultaneously by using the open method. Cost: 2 500 €

Promedion Klinika Chirurgii Plastycznej i Medycyny Estetycznej • ul. Kazimierza Wóycickiego 4, 01-938 Warszawa, tel. + 48 22 835 16 12 www.klinikapromedion.pl

Promedion do Kaleidoscope_0418.indd 1

16/04/2018 12:35

dowiódł zespół dr Teresy Liu-Ambrose z University of British Columbia w Vancouver. MÓZGI SZACHISTÓW SIĘ KURCZĄ. PRAWDA Nie oczekujmy wzrostu ilorazu inteligencji, polepszenia zdolności matematycznych i pamięci. Według najnowszych badań podczas gry w szachy rozwijamy głównie umiejętność… gry w szachy. Na domiar złego królewska gra może powodować kurczenie się mózgu. Naukowcy z instytutu psychologii Uniwersytetu w Zurychu przyjrzeli się mózgom 20 szachistów ekspertów i 20 osób z grupy kontrolnej. U pierwszych zauważyli zmniejszenie się objętości istoty szarej. UCZENIE SIĘ ŁACINY TO STRATA CZASU. FAŁSZ Uczniowie szkół podstawowych, którzy łacinie poświęcają choćby 20 min tygodniowo, lepiej wypadają w testach pisania i czytania. Opanowanie rozbudowanych struktur gramatycznych rozwija pamięć i logiczne myślenie, co może skutkować lepszymi ocenami z matematyki – samych deklinacji w języku Cycerona jest pięć, a jedna ma trzy typy! Znajomość łaciny jest dobrym punktem wyjścia do nauki angielskiego (65–70 proc. słów w tym języku za-

tego warto się uczyć?

czerpnięto z języków klasycznych). Pomaga też zrozumieć fundamenty kultury europejskiej: starożytność klasyczną i chrześcijaństwo. CHODZENIE DO TEATRU, KINA I GALERII ZWIĘKSZA KREATYWNOŚĆ. PRAWDA Norwescy badacze pod kierownictwem prof. Koenraada Cuypersa wykazali, że regularne kontakty z dziełami artystycznymi podnoszą poziom zdrowia i szczęścia. Szczególnie w przypadku kobiet przekłada się to na własną twórczość, np. malarstwo, robienie kompozycji z kwiatów, przygotowanie zmyślnego obiadu. Mężczyźnie zwykle wystarczy rola odbiorców sztuki. Obcowanie z Dostojewskim, van Goghiem i Chopinem stymuluje również rozwój społeczeństw. Dziennikarz naukowy Edwin Bendyk mówi wprost: „Kultura to społeczna kreatywność, a bez niej nie zbudujemy nawet namiastki Krzemowej Doliny”. Amerykański ekonomista David Landes wtóruje: „Studiując historię wzrostu gospodarczego, nie sposób oprzeć się wrażeniu, że kultura przesądza prawie o wszystkim”. ■

CULTURE: GOING TO THE THEATRE, CINEMA AND ART GALLERIES TRIGGER CREATIVITY TRUE A team of Norwegian scientists headed by Prof. Koenraad Cuypers has demonstrated that regular contacts with art works boosts your health and happiness. This is especially true for women, who are more inclined to take up artistic activity themselves as a result. Most men are fine with just being art recipients. Reading Dostoyevsky, looking at works by Van Gogh, and listening to Chopin can also stimulate the growth of societies. Scientific journalist Edwin Bendyk says: “Culture is a social activity and we would never have built anything remotely resembling Silicon Valley without it. US economist David Landes concurs: “What one learns from studying the history of economic growth is that culture affects almost everything”. ■

©©CARDEODBI TE SS T O C K ( 8 ) , R E U T E R S / F O R U M

PEOPLE AND THE WORLD

Â©CREDITS

w fabryce boeinga



©CREDITS

PEOPLE AND THE WORLD

TU ROSNĄ SKRZYDŁA they spread their wings here FABRYKA BOEINGA W EVERETT TO NAJWIĘKSZY NA ŚWIECIE OBIEKT PRZEMYSŁOWY SKUPIONY POD JEDNYM DACHEM. ❚ THE BOEING FACTORY IN EVERETT IS THE LARGEST INDUSTRIAL FACILITY IN THE WORLD UNDER ONE ROOF. tekst | by marcin walków, business insider

Rok 1968, tłum podziwia nowego Boeinga 747-100 Jumbo Jet w Everett. ❚ A crowd watching the new Boeing 747-100 Jumbo Jet in Everett in 1968.

100

PEOPLE AND THE WORLD

est tak rozległa, że na jej terenie zmieściłby się Pentagon lub większość Watykanu. Fabryka Boeinga w Everett niedaleko Seattle mierzy bowiem kilometr długości i blisko 500 m szerokości. Jej powierzchnia to niemal 399,5 tys. m². To właśnie tam montowane są największe samoloty Boeinga – B787 Dreamliner, B777, B767 i B747. Początki fabryki w Everett sięgają końca lat 60. XX w. i wiążą się z uruchomieniem produkcji Boeinga 747 Jumbo Jet – największego wówczas pasażerskiego odrzutowca na świecie. Tak wielkiego, że pierwszy lot braci Wright mógłby odbyć się w jego wnętrzu. Linię montażową ulokowano przy dawnym lotnisku wojskowym Paine Field w stanie Waszyngton na zachodnim wybrzeżu USA, ok. 50 km na północ od Seattle. Warto wspomnieć, że historia Boeinga jest o pół wieku dłuższa i od początku wiąże się z Seattle, choć główna siedziba koncernu jest dziś w Chicago. Firmę założono w 1916 r. jako Pacific Aero Products Co., rok później zmieniając nazwę na Boeing Airplane Company od nazwiska współzałożyciela, Williama E. Boeinga. Produkowała przede wszystkim wodnosamoloty, samoloty pocztowe i myśliwce. Budynek fabryki z tamtego okresu został zachowany – znany jest jako Red Barn (czyli „czerwona stodoła”) i dziś stoi na terenie The Museum of Flight. Znajduje się ono przy Boeing Field w Seattle, gdzie rozwijała się firma. W czasie II wojny światowej, gdy Boeing produkował bombowce, otwarto małe oddziały w okolicach Seattle, m.in.

w fabryce boeinga The plant is so big that you could easily fit the Pentagon or most of Vatican City inside it. The Boeing Everett Factory near Seattle is one kilometre long, nearly 500 metres wide, and covers an area of almost 399,500 sq. km. This is where Boeing’s largest aircraft, including the B787 Dreamliner, the B777, the B767, and the B747, are assembled. The history of the Everett plant goes back to the late 1960s, when Boeing launched production of the 747 Jumbo Jet – the world’s largest jetliner at the time. Its body was longer than the Wright brothers’ maiden flight. The assembly line was located near Paine Field, an old military airfield in Washington State, on the west coast of the US, approx. 50 km north of Seattle. But you should keep in mind that the history of Boeing is 50 years older and began in Seattle, despite the fact that its head office is now in Chicago. The company was founded in 1916 as “Pacific Aero Products Co”. A year later, it was renamed “Boeing Airplane Company” in honour of its co-founder, William E. Boeing. It mainly assembled seaplanes, mail planes, and fighters. The plant from that period has survived. Dubbed the Red Barn, it is now a part of The Museum of Flight located near Boeing Field in Seattle. During World War II, when Boeing was assembling bombers, small sites, including Everett, were set up around Seattle. Both Boeing Field and Renton were too small to assemble Jumbo Jets, so the company decided to launch production in Everett, which had more than



©CREDITS



101

NA LINIĘ MONTAŻOWĄ W EVERETT KADŁUB DREAMLINERA PRZYWOŻONY JEST W TRZECH CZĘŚCIACH. THE DREAMLINER FUSELAGE ARRIVES AT THE EVERETT ASSEMBLY LINE IN THREE SECTIONS.

Pracownik fabryki w Everett przy silniku Dreamlinera 787-9. ❚ An Everett plant worker working on the Dreamliner 787-9 engine.

102

w Everett. Zarówno Boeing Field, jak i Renton okazały się zbyt małe, by ulokować w nich produkcję Jumbo Jetów. Wybór padł na Everett, a konkretniej na ponad 300 ha ziemi w pobliżu wojskowego lotniska i już istniejącego oddziału. Od początku nowa fabryka pasażerskich odrzutowców w Everett była ogromna, a mimo to jeszcze się rozrastała. Zbudowano ją w latach 60. z myślą o Boeingu 747, w latach 80. budynek powiększono o niemal połowę na potrzeby linii montażowej B767, o kolejne 50 proc. rozbudowano ją w 1993 r. przed uruchomieniem produkcji B777. Kampus w Everett zajmuje dziś łącznie 415 ha. Ale fabryka znalazła się w Księdze rekordów Guinnessa nie tylko z tego względu. Wpisano ją tam także w 2006 r. za największy na świecie mural. Na sześciorgu rozsuwanych wielkich drzwiach na południowej ścianie cyfrową metodą naniesiono sylwetki modeli samolotów produkowanych w Everett.

w fabryce boeinga Miesięcznie Boeing montuje tu średnio siedem Dream linerów, a na każdego poświęca ok. 12 dni. Jeden samolot tego typu składa się nawet z 2,3 mln elementów, a ich montaż w dużej mierze odbywa się przy pomocy ludzkich rąk. Dla porównania: Boeing 747 składa się z 6 mln części, a znacznie mniejszy B737, montowany w pobliskim Renton, liczy już „tylko” 400 tys. elementów. Na linię montażową w Everett kadłub Dreamlinera przywożony jest w trzech częściach. Ma on średnicę 5,74 m, a długość – w zależności od wersji – od 57 do 68 m. Kadłub podobnie jak skrzydła (o łącznej rozpiętości 60 m) w większości wykonane są z kompozytów. Największe części do produkcji Dreamlinerów przywożone są do Everett na pokładach Dreamlifterów – specjalnie zmodyfikowanych Jumbo Jetów. Fabryka dysponuje też własnym terminalem kolejowym na potrzeby dostaw elementów do budowy samolotów, a prowadzi do niego linia kolejowa uznawana za jedną z najbardziej stromych na świecie. W hali w Everett trzy części kadłuba samolotu łączone są za pomocą specjalnego spoiwa. Na dalszych etapach montowane są m.in. podwozie, silniki, instalacje i systemy, które przechodzą szereg testów. Później przychodzi czas na wyposażenie wnętrza, malowanie w barwy przewoźnika w działających w oddzielnych budynkach lakierniach oraz loty testowe z lotniska Paine Field. Na końcu tej drogi kluczyki do samolotów nowym właścicielom przekazywane są nie w fabryce, a w położonym niedaleko niej budynku Boeing Everett Delivery Center. O Everett mówi się, że to małe miasteczko Boeinga. Pracuje tam ok. 30 tys. osób w systemie trzyzmianowym. – Wielu z nich to kolejne pokolenia – opowiada Liam, przewodnik po fabryce. Pracował w niej też jego dziadek, ojciec, niewykluczone, że i jego nastoletni syn będzie kontynuował rodzinną tradycję. Na terenie fabryki działają m.in. przychodnia, kilkanaście kawiarni i restauracji, bankomaty, siłownia, a nawet wypożyczalnia filmów wideo oraz pralnia. Fabryka dysponuje też własnymi podstacjami elektrycznymi, strażą pożarną i oczyszczalnią ścieków. Co ciekawe, wiele z maszyn na terenie hali zaprojektowali i stworzyli jej pracownicy. Nic dziwnego, że od ponad 50 lat po terenie fabryki organizowane są wycieczki. Po hali można poruszać się jednak wyłącznie w odblaskowych kamizelkach elektrycznymi samochodzikami. Zdjęcia można robić tylko w wyznaczonych punktach, w tym na tarasie widokowym pozwalającym oglądać montaż samolotów z góry. Są w niej miejsca szczelnie zasłonięte przed oczami gapiów, jak również i takie oznaczone szyldem „Tylko dla obywateli USA”. Za nimi produkowane są wojskowe wersje Boeingów dla amerykańskiej armii. Fabryka w Everett kryje bowiem niejedną tajemnicę. ■

©GET TYIMAGES (5)

PEOPLE AND THE WORLD

300 hectares of land near a military airfield. The new jetliner factory in Everett was massive to begin with, but the company kept on expanding it. It was built in the 1960s for the Boeing 747, but kept on sprawling over the following decades as new aircraft families were introduced. In the 1980s, the building was nearly doubled in size to make room for the B767 assembly line, and increased by nearly a half in 1993 before the Boeing B777 went into production. The Everett site covers a total of 415 hectares, including 113 hectares of facilities and an assembly plant of nearly 40 hectares. But there are other factors that helped the Everett plant make its way to the Guinness World Records. It was listed in 2006 as the home of the world’s largest digital graphics mural. The profiles of aircraft assembled in the plant are depicted on the six giant sliding doors on the southern wall of the factory. Seven Dreamliners are assembled per month on average, with each taking around 12 days. The 787 has as many as 2.3 million parts, and unlike cars, which are assembled on automated production lines, it is mainly assembled manually. By way of comparison, the Boeing 747 has six million parts, while the much smaller B737, assembled in nearby Renton, “only” has 400,000. The Dreamliner fuselage arrives at the Everett assembly line in three sections. It has a diameter of 5.74 m, and its length, depending on the version, varies from 57 to 68 metres. As with the wings (which have a span of 60 metres), the fuselage is mainly made of composites. The largest components are shipped to Everett aboard specially converted Jumbo Jets known as Dreamlifters. The plant has its own railway terminal to handle component supplies. This is connected to a railway line that ranks among the world’s steepest. At the Everett plant, the three fuselage sections are joined with special binder, and are later fitted with chassis, engines, installations and other systems – all of which have to undergo a number of rigorous tests. Once the exterior is complete, it’s time to finish the interiors, deck out the body in the colours of its destined airline (in separate paint hangars), and conduct test flights on Paine Field. Finally, the keys are handed over to their new owners – not at the factory, but at the nearby Boeing Everett Delivery Centre. Everett is often referred to as Boeingville. The Everett facility employs approximately 30,000 people in three shifts. “Many of them are second or third generation”, says Liam, a factory tour guide. This is where his grandfather and father worked, and it’s possible that his teenage son will continue the family tradition. The site is home to a fully equipped clinic, more than a dozen cafés and restaurants, ATM machines, a gym, a video rental, and even a laundry. It has its own

electrical substations, a fire department, and a water treatment plant. Many of the machines in the plant were designed and built by its workers. It’s not surprising that tours around the mammoth plant have been organised for half a century, but Boeing is reluctant to reveal all its mysteries. You can travel around the site in electric carts, wearing a fluorescent vest, but photos can only be taken in designated places, including an observation deck where you can look down on jets being made. The factory also has places that are off-limits to visitors, and some sections are clearly marked “U.S. Citizens only”. This is where military aircraft are manufactured. The Everett plant has no shortage of secrets. ■

Na górnym zdj.: Boeing 747-8 na linii montażowej. U dołu: Kampus w Everett zajmuje łącznie 415 ha. ❚ Top: A Boeing 747-8 on the assembly line. Bottom: The Everett campus spans an area of 415 ha.

POCZĄTKI FABRYKI W EVERETT SIĘGAJĄ KOŃCA LAT 60. UB.W. I WIĄŻĄ SIĘ ZE STARTEM PRODUKCJI BOEINGA 747 JUMBO JET. THE HISTORY OF THE EVERETT PLANT BEGAN IN THE 1960S, WHEN PRODUCTION OF THE 747 JUMBO JET WAS LAUNCHED.



103

plastik



104

©CREDITS

PEOPLE AND THE WORLD

ZAKŁADNICY PLASTIKU hostage to plastic CO SEKUNDĘ DO MÓRZ I OCEANÓW TRAFIA 250 KG PLASTIKU, KTÓRY JEST ZJADANY PRZEZ WODNE STWORZENIA, A POTEM PRZEZ... CZŁOWIEKA. SKUTKI NAJWIĘKSZEGO UZALEŻNIENIA XXI W. SĄ CORAZ BARDZIEJ NIEPOKOJĄCE. ❚ TWO HUNDRED AND FIFTY KILOGRAMS OF PLASTIC IS THROWN INTO THE SEAS AND OCEANS. THE PLASTIC IS CONSUMED BY MARINE ANIMALS AND SUBSEQUENTLY... BY HUMANS. THE CONSEQUENCES OF THE GREATEST DEPENDENCE OF THE 21ST CENTURY ARE MORE AND MORE WORRYING. tekst | by agnieszka michalak

©CREDITS

apakować zakupy do reklamówki? – pyta ekspedientka w jednym z warszawskich marketów. – Tak, poproszę – odpowiadam. Po czym idę do domu i w rzeczonej plastikowej reklamówce, którą za chwilę wyrzucę do domowego plastikowego kosza, mam mieloną kawę w plastikowym opakowaniu, dwa granulowane serki w plastikowych kubeczkach, sok pomarańczowy w plastikowej butelce, maślane ciastka w plastikowym koszyczku owinięte plastikową folią i żółty ser w plastikowym opakowaniu. Plastik, plastik, plastik. Jest wszędzie. Mamy go nie tylko w lodówkach, łazienkach, nosimy go na sobie, ale też go jemy i nim oddychamy. Plastik trafia do przewodu pokarmowego człowieka, bo jest obecny w wodach, będąc z kolei pokarmem dla zwierząt, które w nich żyją. Najnowsze badania dowodzą, że odpady z tworzywa sztucznego odpowiadają za 70 proc. zanieczyszczeń mórz i oceanów – co sekundę trafia tam 250 kg plastiku: od butelek po zabawki i torby, co z kolei daje 80 ton rocznie. Skutek? Tworzywo sztuczne zabija milion morskich zwierząt rocznie, bo oceaniczny plastik – rozłożony na mikrokawałki przez słońce, wiatr i fale – dla planktonu, małży, ryb i wielo-

105

PEOPLE AND THE WORLD Odpady z tworzywa sztucznego odpowiadają za 70 proc. zanieczyszczeń mórz i oceanów. ❚ Plastic waste accounts for 70 per cent of all pollution of seas and oceans.

rybów wygląda jak pokarm. Obunogi, czyli maleńkie skorupiaki, zjadają kawałki plastikowych toreb, ptaki mylą cząstki plastiku z rybami, albatrosy połykają nakrętki. Odłamki tworzyw sztucznych przebijają żołądki pingwinów i blokują nozdrza żółwi morskich. CUDOWNE DZIECKO XIX WIEKU Mimo wszystko jesteśmy uzależnieni od tworzywa sztucznego. Tym bardziej jest to smutne, że w ponad 40 procentach plastik (np. moja torba na zakupy) jest używany tylko raz i po kilku minutach ląduje – w najlepszym razie – w koszu. Ale sięgnijmy do początków tej rewolucji. Czym w ogóle jest to cudowne dziecko? Mówiąc ogólnie, plastik to potoczna nazwa tworzywa sztucznego zbudowanego z polimerów wytworzonych chemicznie. Ojców plastiku było wielu – jeden z nich, metalurg z Anglii, Alexander Parkes, w 1850 r.

plastik

po raz pierwszy zsyntetyzował tzw. parkesinę (celuloid oparty na nitrocelulozie). Parkes zauważył możliwość powszechnego użycia tego materiału w przemyśle. Jednak wysoka cena oraz nietrwałość i łatwopalność materiału były powodem niepowodzenia w próbach wprowadzenia parkesiny do produkcji. Nieco więcej szczęścia miał wynalazca Leo Baekeland, twórca bakelitu (opartego na żywicy fenolowo-formaldehydowej). Dzięki dobrej wytrzymałości tworzywo odniosło spory sukces i stało się początkiem „plastikowej rewolucji”, której skutki odczuwamy do dziś. Plastik szybko pokochały kolejne segmenty przemysłu, szybko się też okazało, że może być przydatny dla środowiska. Jeszcze w połowie XIX w. grzebienie, kule bilardowe czy klawisze fortepianów były wytwarzane z kości słoniowej. Dzięki celuloidowi (termoplastyczne tworzywo sztuczne) nie tylko udało się

PLASTIK TRAFIA DO PRZEWODU POKARMOWEGO CZŁOWIEKA, BO JEST OBECNY W WODACH, BĘDĄC Z KOLEI POKARMEM DLA ZWIERZĄT, KTÓRE W NICH ŻYJĄ. PLASTIC MAKES ITS WAY INSIDE THE HUMAN DIGESTIVE SYSTEM BECAUSE IT IS PRESENT IN WATER, AND AQUATIC AND MARINE ANIMALS FEED ON IT.

106

“Would you like a bag for your groceries?”, the shop assistant at a Warsaw supermarket asks. “Yes, please”, I respond. I come home, unpack the plastic bag, and throw it in the bin. Inside the bag are ground coffee in a plastic container, two plastic boxes of cottage cheese, a plastic bottle of orange juice, butter biscuits in a plastic basket wrapped in plastic foil, and cheese in plastic wrapping. Plastic. It’s everywhere. And we don’t just keep it in our fridges. We wear it, and even eat and breathe it. Plastic makes its way inside the human digestive system because it is present in water, and aquatic and marine animals feed on it. The latest research shows that plastic waste accounts for 70 per cent of marine pollution. Two hundred and fifty kg of plastic are thrown into the sea or a waterway every second – 80 tonnes every year. The result? Plastic is killing a million marine animals every year. The plastic floating in the oceans is disintegrated into micro particles by the sun, wind, heat and waves, and looks like food to plankton, mussels, fish and whales. Sand-hoppers eat parts of plastic bottles, birds confuse bits of plastic with fish, and albatrosses swallow plastic caps. Sharp pieces of plastic pierce the stomachs of penguins and block the noses of sea turtles. THE 19TH–CENTURY WUNDERKIND We are hooked on plastic. This is a disaster, especially given that over 40 per cent of the plastic we use is disposable, i.e. it is used once and then thrown in the rubbish bin, or worse, on the street. Let’s go back to the beginning of the plastic revolution. Who is this wunderkind? Plastic is the generic term for a variety of artificial materials made from chemically produced polymers. Plastic has many fathers – one of whom was an English metallurgist named Alexander Parkes, who first synthesised Parkesine (a nitrocellulose-based celluloid) in 1850. Parkes found that the material had a lot of industrial applications, but its price and flammability prevented it from being mass produced. Leo Baekeland, the inventor of Bakelite (based on phenol-formaldehyde resin) had more luck. Bakelite’s durability made it a success and paved the way for the “plastic revolution”, the consequences of which we are dealing with today. Plastic was soon adopted by one industry after another, and was even found to be beneficial to the natural environment. In mid-19th century, combs, billiard balls, and piano keys were made of ivory. The invention of celluloid (thermoplastic artificial material) made artificial billiard balls possible. These not only made billiards, snooker and pool popular games in clubs and bars, but also saved the lives of many elephants. The revolution was gathering pace and hit top speed when plastic was made from crude oil, the raw material that was supplying tons of cheap energy.

Plastic soon became the material of choice for many objects, as it was cheap, light and durable. It became a life-saver once it was used to make medical equipment. It has also helped us conquer space and drastically reduced the cost of transportation – aeroplanes and cars made using plastic are lighter and more efficient. It was not long, however, before plastic production spiralled out of control. Production kept increasing at such a rate (plastic can be made to resemble cotton, wood and silk) that it soon became impossible to dispose of all the waste. Hence the massive onslaught of plastic on the oceans. The figures speak for themselves – 1.5 tonnes of plastic were produced in 1950, and 335 million tonnes (60 million in Europe) in 2016. Over the past few decades, we have been focused on improving plastics and making them more efficient, but nary a thought has been given to what to do with them afterwards. Durability has always been one of plastic’s main advantages, and is largely responsible for its runaway success, but has proved to be a two-edged sword. Only 9 per cent is recycled, with the rest finishing up as landfill or litter. The problem

Tego bociana z plastikowej torby uwolnił fotograf. ❚ This stork was freed from the plastic bag by the photographer who took this photo.



107

Obecnie największym rynkiem tworzyw sztucznych są materiały opakowaniowe, większość z nich nie zostaje ani spalona, ani przetworzona. ❚ The greatest plastics market is the packaging market. Most of the plastic packaging is neither burned nor recycled.

108

plastik

ska. Problem jest szczególnie widoczny w dynamiczstworzyć sztuczne zamienniki kul bilardowych i zanie rozwijających się krajach azjatyckich, gdzie system mienić bilard z rozrywki wyłącznie arystokratycznej zbierania śmieci nie jest najlepiej rozwinięty. Dlatego na grę uprawianą przez zwykłych ludzi w barach, ale tony śmieci zalegają na plażach i ulicach. W Europie przede wszystkim ocalić życie wielu słoniom. Rewojest nieco lepiej, bo recyklingowi poddaje się ok. 30 lucja nabrała zatem tempa, z tworzywa sztucznego proc. odpadów. zaczęto wytwarzać niemal wszystko – był tani, lekki Dwa lata temu pojawiło się światełko w tunelu – jai trwały, nadawał się do masowej produkcji. Wkrótpońscy naukowcy odkryli bakterię Ideonella sakace zaczął ratować życie, bo sprawdził się w produkiensis, która przystosowała się do wykorzystywania cji sprzętu medycznego, pomógł latać w kosmos i politereftalanu etylenu (PET – materiał m.in. na plastiznacznie ograniczać koszty transportu – samoloty i kowe butelki) jako źródła energii. Rozkłada PET w kilka samochody budowane z wykorzystaniem plastiku dni, podczas gdy w naturalnych były lżejsze i bardziej wydajne. warunkach trwałoby to ok. 450 Jego masowa produkcja wylat. Naukowcy wciąż pracują nad mknęła się jednak spod kontroli CO MOŻEMY ZROBIĆ? jej udoskonaleniem. Ideonella i z roku na rok wzrastała w takim 1. Zrezygnuj z jednorazowych sakaiensis nie jest jedynym żytempie (plastik potrafi naśladoreklamówek Co roku na świecie zużywa się wym organizmem, który potrawać bawełnę, drewno, jedwab), ich 3 bln, z czego 100 mld w USA. fi rozkładać plastik. Np. larwy że znacznie przewyższyła możliPrzeciętny Duńczyk za to zużywa mola woskowego potrafią tego wości zagospodarowania odpazaledwie cztery reklamówki rocznie. dokonać w kilka godzin, zaś lardów. Stąd atak tworzyw sztucz2. Porzuć słomki wy mącznika młynarka mają w nych na oceany, które stały się Jeśli już musisz ich używać, warto przewodzie pokarmowym bakwysypiskami śmieci. W 1950 r. sięgnąć po papierowe lub metalowe. terie zdolne do niszczenia poliprodukcja tworzyw sztucznych 3. Ogranicz plastikowe butelki styrenu. Zdaniem naukowców wynosiła 1,5 tony, w 2016 r. Zainwestuj w butelkę wielokrotnego bardzo możliwe, że mikroorgani– 335 mln ton, z czego 60 mln użytku, np. taką z filtrem węglowym, zmy stworzą na drodze ewolucji pochodzi z Europy. dzięki któremu nie musisz obawiać jeszcze lepsze sposoby rozkładaPrzez te dziesiątki lat skupialiśmy się o jakość wody. Na całym świecie sprzedaje się prawie milion nia tworzyw sztucznych. się na wydajności i udoskonalaplastikowych butelek co minutę. Co roku na świecie powstają niu plastiku, ale jego późniejszy nowe pomysły na to, jak radzić los już mało kogo interesował. 4. Zwracaj uwagę na opakowania W miarę możliwości unikaj żywności sobie z plastikiem. W Norwegii, Za jego sukcesem stała trwałość, opakowanej w plastik. Warto gdzie odzyskuje się aż 97 proc. która dla ludzi była i jest najkupować ją na wagę. plastikowych butelek, nałożono większym wrogiem. Zaledwie 5. Recykling to podstawa na nie kaucję w wysokości 2,5 9 proc. tego materiału podlega Na świecie recyklingowi poddaje korony (1 zł) i wprowadzono sperecyklingowi, reszta ląduje na się zaledwie 18. proc tworzyw cjalne maszyny, do których wrzuśmietniku lub trafia do środowisztucznych. ca się butelki w zamian za pienią6. Korzystaj z koszy dze. Podobnie jest w Szwecji i Aż 73 proc. odpadów zaśmiecających Niemczech. Szwedzki koncern plaże to właśnie plastik. IKEA zobowiązał się do usunięcia wszystkich plastikowych produktów jednorazowego użycia z asortymentu do 2020 r. Brytyjski rząd zapowiedział z kolei wprowadzenie zakazu sprzedaży jednorazowych słomek, mieszadełek i patyczków do uszu. W Polsce obowiązuje zaś opłata za torebki foliowe. Naprzeciw problemowi wyszła też Komisja Europejska, która zaproponowała nowe przepisy dotyczące 10 produktów jednorazowego użytku. – Plastik daje ogromne możliwości, ale musimy z niego korzystać w sposób odpowiedzialny – powiedział wiceszef Komisji Europejskiej Jyrki Katainen. Dodam tylko, że w tym warszawskim markecie byłam parę lat temu. Dziś noszę przy sobie płócienne torby wielokrotnego użytku. Czasem wystarczy niewiele, by pomóc środowisku. ■

©GET TYIMAGES (2)

PEOPLE AND THE WORLD

WHAT WE CAN DO 1. Forgo disposable plastic bags Each year, 3 trillion of plastic bags are used around the world, of which 100 billoon in the US. An average Danish national uses only 4 bags per year on average.

every year. In Norway, where as is acutely evident in rapidly demany as 97 per cent of plastic veloping Asian countries, where bottles are recycled, a NOK 2.5 rubbish collection is practically 2. Ditch the straws deposit has been imposed on non-existent. As a result, tonnes If you must use them in drinks, opt for every bottle, and special maof rubbish are piled up around paper or metal straws instead. chines, where bottles can be exthe beaches and the streets. The 3. Stop using plastic bottles changed for money, have been situation in Europe is somewhat Buy a non-disposable bottle e.g. with installed. The Swedish giant IKEA better, as approx. 30 per cent of a carbon filter so you also need not announced that it was going to plastic waste is recycled. worry about the quality of tap water. remove all disposable plastic Two years ago, we finally saw Over million plastic bottles are sold products from its stores and rea ray of hope – Japanese scienaround the world every minute. staurants by 2020. The British tists discovered the Ideonella 4. Pay attention to the packaging government announced plans sakaiensis bacteria, which can If possible, avoid buying food wrapped in plastic. Bring your to ban the sale of disposable be made to use PET as its energy own non-disposable bags for fresh straws, drink stirrers, and cotton source. The bacteria can disinproduce and dry goods you buy by swabs. Poland has introduced tegrate PET in a couple of days, weight. a fee for plastic bags in shops. compared with the 450 years it 5. Recycling is crucial The European Commission has takes for plastic to disintegrate Only 18 per cent of plastics are decided to take action, recently naturally. However, the Ideonella recycled worldwide. proposing new legislation for sakaiensis is not the only living 6. Use litter bins 10 disposable plastic products. organism that can decompose As many as 73 per cent of the rubbish “Plastic can be fantastic, but we plastic. The larvae of the wax littering the beaches are plastic need to use it more responsibly”, moth can accomplish this in a objects. Jyrki Katainen, Vice-President of few hours, and the larvae of the the European Commission, says. mealworm have bacteria in theI would like to finish by adding that the supermarket ir digestive system that can destroy polystyrene. The visit I began with took place a few years ago. Today, experts claim that, given the omnipresence of plastic I always shop with a cotton non-disposable grocery waste, microorganisms may even evolve skills and bag. Sometimes, it does not take much to help the better methods of decomposing plastic. environment. ■ New ideas on how to stem the plastic tide come up

Połowa plastiku, jaki kiedykolwiek wytworzono, powstała w ciągu ostatnich 15 lat. ❚ Half of all plastic ever made was produced over the past 15 years.

109

POLISH HITS

ikony jazzu

C A ŁY T E N J A Z Z all that jazz SŁOWIAŃSKA MELODYKA I FOLKLOR, JAZZ KLASYCZNY I NOWOCZESNE BRZMIENIA OPARTE NA INDYWIDUALNOŚCIACH TWÓRCÓW – POLSKĄ SZKOŁĘ JAZZU TRUDNO JEDNOZNACZNIE ZDEFINIOWAĆ. NA PEWNO BYŁA FENOMENEM NA SKALĘ ŚWIATOWĄ, A DZIŚ NAWIĄZUJĄ DO NIEJ KOLEJNE POKOLENIA MŁODYCH TWÓRCÓW. ❚ SLAVIC MELODICS AND FOLKLORE, CLASSIC JAZZ AND MODERN SOUND COMBINED WITH THE ARTIST’S INDIVIDUAL CHARACTER – THE POLISH SCHOOL OF JAZZ IS HARDLY DEFINABLE. IT’S CERTAINLY A WORLD-CLASS PHENOMENON WHICH TODAY PROVIDES A SOURCE OF INSPIRATION TO A NEW GENERATION OF YOUNG ARTISTS.

tekst | by wojciech przylipiak

isarz i publicysta, autor kultowej powieści Zły, propagator jazzu Leopold Tyrmand w swojej książce U brzegów jazzu przytoczył słowa dyrygenta Leopolda Stokowskiego, że jazz jest najbardziej zdumiewającym zjawiskiem w historii muzyki światowej. Można do tego dodać, że zdumiewającym zjawiskiem w historii muzyki był polski jazz.

110

In his book Na Brzegach jazzu, the writer and publicist, avid jazz promoter Leopold Tyrmand quoted conductor Leopold Stokowski who said that jazz is the most astonishing phenomenon in the history of world music. We may add that Polish jazz was also an equally mind-bending phenomenon in the history of music. ICONS OF THE DECADE TKomeda, Urbaniak, Stańko, Trzaskowski, Kurylewicz, Milian, Ptaszyn Wróblewski, Namysłowski, Seifert – these are eminent personages for all jazz fans, just like Lato or Boniek are big names for football aficionados. All these great individualities formed a music movement known as the “Polish school of jazz” that reflected inspirations provided by cool and hard bop style, Slavic melodics and classic jazz. Some of them (Tomasz Stańko, Michał Urbaniak) still rank among the world’s most prominent artists, while careers of others were cut short by tragedies (Krzysztof Komeda, Zbigniew Seifert). Just like the “Polish poster school”

Andrzej Kurylewicz na Jazz Jamboree, 1970 r. ❚ Andrzej Kurylewicz at the Jazz Jamboree in 1970

IKONY DEKADY Komeda, Urbaniak, Stańko, Trzaskowski, Kurylewicz, Milian, „Ptaszyn” Wróblewski, Namysłowski, Seifert – to dla fanów jazzu tak ważne postaci jak dla piłkarskich maniaków Lato czy Boniek. Wszyscy tworzyli oparty na indywidualnościach ruch muzyczny zwany polską szkołą jazzu, w której odbijały się inspiracje stylami cool i hard bop, słowiańska melodyka, ale też jazz klasyczny. Niektórzy z nich (Tomasz Stańko, Michał Urbaniak) wciąż są w gronie najwybitniejszych muzyków świata, innym karierę przerwały tragedie (Krzysztof Komeda, Zbigniew Seifert). Podobnie jak polska szkoła plakatu skupiająca m.in. Henryka Tomaszewskiego i Waldemara Świerzego czy polska szkoła filmowa z Romanem Polańskim i Andrzejem Wajdą na czele, tak polska szkoła jazzu w latach 50. i 60. stała się fenomenem. Wciela proste tęsknoty za wdziękiem, zręcznością i odrobiną ekscentrycznego humoru – pisał o jazzie w 1951 r. Stefan Kisielewski. Dla wszystkich za żelazną kurtyną to był ciężki czas. Dla jazzmanów również. Nie dość, że muzyka była zakazana, to brakowało instrumentów, pieniędzy, klubów i sal koncertowych, wszystkiego. W biograficznej książce o znakomitym pianiście i kompozytorze Komeda. Osobiste życie jazzu jej autorka

Michał Urbaniak

Tomasz Stańko

Pod szyldem wytwórni Polskie Nagrania w serii „Polish Jazz” ukazało się ponad 80 płyt najwybitniejszych polskich jazzmanów. ❚ Over 80 albums of the most outstanding Polish jazz musicians were released on the Polskie Nagrania label in the “Polish jazz” series.

111

POLISH HITS

ikony jazzu

Magdalena Grzebałkowska przytacza historię, jak Jerzy Milian z Sekstetu Komedy (powstała w 1956 r. grupa jako pierwsza w Polsce grała jazz nowoczesny) musiał pożyczać wibrafon od profesora Wielkopolskiej Orkiestry Symfonicznej w zamian za remont dachu jego kurnika, bo na własny nie było go stać. Zaś koszule na występy grupy żona Komedy Zofia szyła z firan, a pieniądze za występy ledwo wystarczały na bigos w barach mlecznych. Muzycy jammowali głównie w prywatnych mieszkaniach, a płyty z ame-

Od góry: Zbigniew Namysłowski; kadr z filmu Niewinni czarodzieje, do którego muzykę napisał Krzysztof Komeda; Jan „Ptaszyn” Wróblewski; Krzysztof Komeda, Jerzy Milian i Leszek Dudziak na Koncercie w Filharmonii Narodowej w 1965 r. ❚ Top: Zbigniew Namysłowski; a still from the Innocent Sorcerers film the score of which was written by Krzysztof Komeda; Jan “Ptaszyn” Wróblewski; Krzysztof Komeda, Jerzy Milian and Leszek Dudziak at a concert at the National Philharmonic in 1965.

112

rykańskim jazzem cudem zdobywali od kolegów wysyłanych na zagraniczne delegacje. Słuchali też audycji radiowych z Zachodu, m.in. słynnego amerykańskiego propagatora jazzu Willisa Conovera, i ze słuchu kreślili nuty albo, jak Urszula Dudziak, fonetycznie zapisywali wokalizy. Po odwilży w połowie lat 50. jazz zaczyna wbijać się na salony. W 1956 r. Leopold Tyrmand organizuje pierwszy festiwal tej muzyki w Sopocie. W kioskach pojawia się magazyn Jazz, odbywają są kolejne imprezy, w tym protoplasta późniejszego Jazz Jamboree, warszawski Jazz’58. Do Polski zaczynają zjeżdżać światowe gwiazdy, m.in. Dave Brubeck. W warszawskich klubach Hybrydy i Stodoła czy krakowskiej Piwnicy pod Baranami coraz częściej wybrzmiewa jazz. Największą gwiazdą staje się Krzysztof Komeda. Międzynarodowy rozgłos przynoszą mu kompozycje z dużego ekranu (napisał muzykę do 65 filmów), przede wszystkim do obrazów przyjaciela Romana Polańskiego. Kołysankę z Dziecka Rosemary nuci cały świat. CZYM BYŁ POLSKI JAZZ? Dla muzyków był przede wszystkim namiastką wolności. Każdy z nich – Komeda, Stańko, Urbaniak, „Ptaszyn” Wróblewski, Trzaskowski – był indywidualnością, każdy grał swój własny jazz. Wspólnymi mianownikami były tradycja i słowiański romantyzm. Słychać w nim było wpływy jazzu amerykańskiego, ale też muzyki klasycznej Chopina czy Karola Szymanowskiego, a także, a może przede wszystkim, ludowej. Jednocześnie muzycy nie bali się z tą tradycją eksperymentować, byli mistrzami improwizacji. Dość wspomnieć kwintet Tomasza Stańki. Stańko wspólnie z Michałem Urbaniakiem szybko dogonili swoich starszych kolegów: Kurylewicza,

PRZEDSTAWICIELE POLSKIEJ SZKOŁY JAZZU NIE BALI SIĘ EKSPERYMENTOWAĆ Z TRADYCJĄ. BYLI TEŻ MISTRZAMI IMPROWIZACJI ZNANYMI NA CAŁYM ŚWIECIE. REPRESENTATIVES OF THE POLISH SCHOOL OF JAZZ WERE NOT AFRAID TO EXPERIMENT WITH TRADITIONS – THEY WERE WORLD-FAMOUS MASTERS OF IMPROVISATION.

created by Henryk Tomaszewski and Waldemar Świerzy or the “Polish Film School” led by Roman Polański and Andrzej Wajda, the “Polish school of jazz” became a phenomenon in the 1950s and the 1960s. “It embodies simple longing for charm, cleverness and a dash of eccentric humour,” wrote about jazz Stefan Kisielewski in 1951. These were hard times for everyone behind the Iron Curtain. Including jazz artists. Not only this genre was banned, but there were no instruments, money, clubs and concert halls – everything was in short supply. In the biographic book about the eminent piano player and composer Komeda. Osobiste życie jazzu (Komeda. The Personal Life of Jazz) its author, Magdalena Grzebałkowska, quotes a story that reveals how Jerzy Milian of Komeda’s Sextet (formed in 1956; it was the first band to perform modern jazz in Poland) was forced to borrow a vibraphone from a professor of Wiekopolska Symphonic Orchestra and refurbish the roof of his chicken coop in return, because he could not afford to buy one. To dress the band, Komeda’s wife, Zofia, used to make shirts from curtains and money for stints were hardly enough to buy members of the group meals in cheap eateries. Musicians mainly staged jamming sessions in private apartments, and sometimes managed to lay their hands on American jazz albums offered by friends who travelled abroad for business. They were also listening to radio broadcasts from the West, in-

cluding the famous US jazz promoter Willis Conover and wrote down score by ear or phonetically recorded vocalizations, like Urszula Dudziak. After the thaw in the mid-1950s, jazz begins to gain foothold in social circles. In 1956, Leopold Tyrmand organises the first jazz festival in Sopot. Jazz magazine debuts at newsagents, and more jazz events follow, including Warsawbased Jazz’58 that later evolved into Jazz Jamboree. Poland is now visited by world stars, including Dave Brubeck. Jazz is frequently heard in Hybrydy and Stodoła clubs in Warsaw or Piwnica pod Baranami in Kraków. Krzysztof Komeda becomes its brightest star. His silver screen themes (he composed music for 65 movies), mainly music scores for dramas directed by his friend, Roman Polański, catapult him to international stardom. The whole world is humming “Lullaby” from Rosemary’s Baby. WHAT WAS POLISH JAZZ? For musicians, it was mainly a substitute for freedom. Each one of them – Komeda, Stańko, Urbaniak, Ptaszyn Wróblewski, Trzaskowski – was a great individuality and each one of them played his own jazz. What they had in common was tradition and Slavic romanticism. It embraced influences of American jazz, but also classic music of Chopin or Karol Szymanowski as well as, or perhaps mainly, folk music. At the same time, artists were not afraid to experiment with

Marcin Wasilewski z zespołem na London Jazz Festival w 2013 r. ❚ Marcin Wasilewski and his band at the London Jazz Festival in 2013.

U góry: Wojtek Mazolewski z projektem Chaos Pełen Idei. U dołu: Jazz Jamboree 1967, koncert Krzysztofa Komedy. ❚ Top: Wojtek Mazolewski with his Chaos Pełen Idei project. Bottom: Jazz Jamboree 1967, a concert by Krzysztof Komeda.

114

„Ptaszyna” Wróblewskiego, Trzaskowskiego, Makowicza czy Miliana, i zostali docenieni na świecie. Stańko dołączył do zespołu Komedy i nagrał nazywaną najważniejszą płytą w historii polskiego jazzu Astigmatic. Była to jedna z pierwszych płyt, które ukazały się z logo „Polish Jazz” w wyjątkowej serii wydawniczej Polskich Nagrań. Od 1965 r. ukazało się w niej ponad 80 płyt najwybitniejszych polskich jazzmanów. Michał Urbaniak, cudowne dziecko skrzypiec, też grał z Komedą. Po latach pojawi się w studiu z samym Milesem Davisem, by zarejestrować słynny album mistrza Tutu. W swojej autobiografii Ja, Urbanator wspomina, że Miles masował mu kark, kiedy wspólnie nagrywali w studiu. Wybitnych skrzypków było u nas więcej. „Paganinim skrzypek jazzowych” nazwała Zbigniewa Seiferta Urszula Dudziak. Seifert grał zresztą nie tylko na skrzypcach, ale też saksofonie, jak jego mistrz John Coltrane. Seifert współpracował ze Stańką, grupami Dżamble, Laboratorium. Często wyjeżdżał za granicę, nagrywał z niemieckimi i austriackimi jazzmanami, ale też ze światowej sławy pianistą Friedrichem Guldą. Udało mu się też to, o czym marzyli wszyscy polscy jazzmani, nagrać własną płytę w USA. I to nie jedną. W 1976 r. zarejestrował Man of the light, którą japoński miesięcznik Swing Journal uznał za najlepsze nagranie skrzypcowe dekady. Dwa lata później ukazało się kolejne amerykańskie dzieło Seiferta Passion. Przytaczany w książce Anety Norek-Skryckiej o Zbigniewie Seifercie Man of the light Tomasz Stańko mówił: Z polskich muzyków on miał najbardziej realną szansę na światową karierę.

ikony jazzu

Był znany i ceniony – właśnie on był najbardziej znany z nas wszystkich za granicą. Zapowiadaną wielką karierę Seiferta przerwała choroba nowotworowa. Muzyk zmarł w Buffalo w 1979 r., w wieku zaledwie 33 lat. Tragicznie skończyła się także kariera Krzysztofa Komedy. Po nieszczęśliwym wypadku zmarł w 1969 r. Miał 37 lat. Ale polski jazz sławili na świecie wspomniani Tomasz Stańko, Michał Urbaniak czy Urszula Dudziak. I robią to do dziś. W latach 60. i 70. w Polsce jazz odszedł nieco w cień, ale wrócił do łask na początku lat 90. pod postacią nowatorskiego yassu reprezentowanego m. in. przez muzykę zespołu Miłość i stał się ceniony na świecie. Z niego „wyrosło” nowe pokolenie znakomitych jazz manów, chociażby Wojtek Mazolewski, Mikołaj Trzaska czy Leszek Możdżer. Ten pierwszy ze swoim zespołem Pink Freud jeździ po świecie, zachwycając słuchaczy połączeniem jazzu z elementami rocka i elektroniki. Z kolei Trzaska w swoich jazzowych wędrówkach często korzysta z tradycji muzyki klezmerskiej. W tym roku polski jazz doczekał się kolejnej wyjątkowej płyty. W maju na rynek trafił album zespołu EABS – Electro Acoustic Beat Session, na której młodzi muzycy reinterpretują tematy napisane przed laty przez Komedę. Na płycie gościnnie zagrał Michał Urbaniak. Krytyków zachwyciło nowe podejście do kompozycji Komedy. Wrocławski EABS wykorzystuje m.in. elementy hiphopowe czy elektronikę. Tego zespołu oraz innych młodych jazzmanów będzie można posłuchać podczas kolejnej edycji Sopot Molo Jazz Festivalu na początku sierpnia. Z kolei w lipcu poznamy laureatów Międzynarodowego Jazzowego Konkursu im. Zbigniewa Seiferta. Być może zabłysną na nim następcy Seiferta czy Urbaniaka, którzy podtrzymają świetną passę polskiego jazzu. ■

©EAST NEWS (2)

POLISH HITS

115

Â©CREDITS

WSPÓLNYMI MIANOWNIKAMI POLSKIEGO JAZZU BYŁY TRADYCJA, SŁOWIAŃSKI ROMANTYZM I MUZYKA KLASYCZNA. WHAT POLISH JAZZ MUSICIANS HAD IN COMMON WAS TRADITION, SLAVIC ROMANTICISM AND CLASSICAL MUSIC.

U góry: Zylber, Kurylewicz, Namysłowski, „Ptaszyn” Wróblewski, Władysław Jagiełło i Paweł Tomaszewski – Jazz Na Kalatówkach, lata 60. U dołu: Leszek Możdżer. ❚ Top: Zylber, Kurylewicz, Namysłowski, “Ptaszyn” Wróblewski, Władysław Jagiełło and Paweł Tomaszewski – Jazz na Kalatówkach, 1960s. Bottom: Leszek Możdżer.

116

traditions – they were masters of improvisation. Suffice to mention Tomasz Stańko’s quartet. Teamed up with Michał Urbaniak, Stańko quickly caught up with his older colleagues – Kurylewicz, Ptaszyn Wróblewski, Trzaskowski, Makowicz or Milian, and rose to international prominence. Stańko joined Komeda’s band to record Astigmatic, the breakthrough album in the history of Polish jazz. Michał Urbaniak, the maverick violinist, also played with Komeda. Many years later, he walked into the studio with none else than Miles Davis to record his famous album Tutu. Poland was home to even more great violinists. Urszula Dudziak dubbed Zbigniew Seifert “The Paganini of the jazz violin.” Seifert did not limit himself to the violin. He also played the saxophone like his guru, John Coltrane. Seifert played together with Stańko, Dżamble and Laboratorium bands. He often travelled abroad to record albums together with German or Austrian artists, including the world-famous piano player, Friedrich Gulda. He managed to realise the dream of all Polish jazz artists – record his own album in the US. And not just one. In 1976, he recorded Man of the Light hailed by the Japanese Swing Journal magazine as the best violin recording of the decade. Passion, Seifert’s second album recorded in the US came out two years later. Quoted in Aneta Norek-

ikony jazzu Skrycka’s book about Zbigniew Seifert titled Man of Light, Tomasz Stańko said: “Out of all Polish musicians, he had the biggest prospects for an international career. He was known and appreciated. Among us, Seifert was best known overseas.” Seifert’s anticipated big career was terminated by cancer. The musician died in Buffalo in 1979. He was only 33. Krzysztof Komeda’s career was cut short by a tragedy. Following an accident, he died in 1969. He was 37. But Polish jazz also rose to international prominence thanks to Tomasz Stańko, Michał Urbaniak, and Urszula Dudziak. In the 1960s and the 1970s, jazz became sidetracked in Poland, but was revived in the early 1990s as innovative yass represented by tunes played by the band Miłość and once more gained international acclaim. It inspired a new generation of brilliant jazz artists, including Wojtek Mazolewski, Mikołaj Trzaska or Leszek Możdżer. Mazolewski and his band Pink Feud is touring the world, captivating the audience with his combination of jazz with elements of rock and electro. During his jazz journeys, Trzaska often seeks for inspiration in traditional klezmer music. This year, another unique jazz album has been released in Poland. The album of the band EABS – Electro Acoustic Beat Session – was released this May. Young musicians are reinterpreting themes composed many years ago by Komeda. The album features guest performance of Michał Urbaniak. Critics went wax lyrical about their fresh approach to Komeda’s works. Wrocław-based EABS toys with elements of hip hop or electro. This band and many other jazz artists will perform during the upcoming edition of Sopot Molo Jazz Festival in early August. This July, we will learn who won the International Zbigniew Seifert Jazz Competition. Perhaps, we will discover worthy successors of Seifert or Urbaniak who will keep the profile of Polish jazz high as ever. ■

©FORUM (2)

POLISH HITS

OPENING HOURS:

www.amberwarsaw.pl REKLAMA

Silverline_Kaleidoscope_0418.indd 1

LUKSUSOWE NIERUCHOMOÅ&#x161;CI W HISZPANII I PORTUGALII

www.calacosta.com info@calacosta.com tel. +48 660 16 29 19

BARCELONA, COSTA DEL SOL, COSTA BLANCA, MAJORKA, LIZBONA, ALGARVE

14/03/2018 11:23

L I F E STO RY

roman cieślewicz

PRACOWAŁ DLA VOGUE’A I CENTRUM POMPIDOU, ŁĄCZYŁ WIELKĄ MODĘ I ŚWIAT SZTUKI. W PARYŻU W RAMACH OBCHODÓW 100-LECIA ODZYSKANIA PRZEZ POLSKĘ NIEPODLEGŁOŚCI TRWA WYSTAWA WYBITNEGO PLAKACISTY, POLAKA ROMANA CIEŚLEWICZA. ❚ HE WORKED FOR VOGUE AND THE CENTRE POMPIDOU, AND COMBINED HIGH FASHION AND THE WORLD OF ART. AN EXHIBITION IS NOW BEING HELD IN PARIS TO COMMEMORATE THE CENTENNIAL OF POLISH INDEPENDENCE BY SHOWCASING THE WORKS OF OUTSTANDING POLISH POSTER ARTIST ROMAN CIEŚLEWICZ. tekst | by jacek tomczuk

K S I Ą Ż Ę PA R Y Ż A the prince of paris

POLSKA SZKOŁA PLAKATU – Moim zdaniem talent to przede wszystkim szczęście, ale zasadniczą rzeczą jest upór. We Francji mó-

118

Cieślewicz has never had such an extensive retrospective – over 700 works will be on display in Paris. However, he never had cause to complain about any lack of interest in his artistic accomplishments. In recent years, his posters have been frequently exhibited in e.g. the NYC Museum of Modern Art and the Royal College of Art in London. “The exhibition presents the entire process of ‘manufacturing’ paintings. Cieślewicz’s archives are a sort of bank that he drew upon to create paintings based on the works of others. He read the newspapers everyday and cut out stories of special interest to him”, says Amélie Gastaut, the curator of the exhibition, which is to be held at the prestigious Le Musée des Arts Décoratifs in Paris. THE POLISH POSTER SCHOOL “In my opinion, talent is mostly luck, but the main thing is persistence. In France, they have a saying ‘stubborn as a Breton’ and I say ‘stubborn as Lviv people’”, Cieślewicz once said. He mentioned his roots often and willingly, adding that he grew up in the same area where Witkacy and Bruno Schulz lived and grew up.



ak wielkiej retrospektywy – składającej się z ponad 700 prac, od plakatu, przez fotomontaż, filmy, grafikę wydawniczą i ilustracje, aż po reklamę, a nawet odtworzoną pracownię – Roman Cieślewicz jeszcze nie miał, choć na brak zainteresowania jego dokonaniami nie można narzekać. W ostatnich latach jego plakaty były pokazywane kilkakrotnie w nowojorskim Museum of Modern Art czy Royal College of Art w Londynie. – Wystawa przedstawia cały proces „fabrykowania” obrazów. Archiwa tego artysty to pewnego rodzaju bank, z którego czerpał, żeby stworzyć własne obrazy w oparciu o prace innych. Codziennie czytał prasę, wycinał fragmenty, które uznawał za przydatne – opowiada Amélie Gastaut, kuratorka retrospektywy w prestiżowym paryskim Le Musée des Arts Décoratifs. W swoich projektach Cieślewicz komentował aktualne wydarzenia, wykorzystując w kolażach i fotomontażach wizerunki znanych postaci i ikon popkultury.

119

L I F E STO RY

roman cieślewicz

RETROSPEKTYWA ROMANA CIEŚLEWICZA Roman Cieślewicz, a retrospective exhibition Ekspozycja jest zorganizowana we współpracy z Instytutem Adama Mickiewicza jako cześć programu Polska 100 realizowanego w ramach Programu Wieloletniego „Niepodległa” – programu obchodów stulecia odzyskania niepodległości. ❚ The exhibition is organised in cooperation with the Adam Mickiewicz Institute, as part of the international Polska 100 programme, and held as part of the Multi-annual “Niepodległa” programme – celebrating the centenary of regaining independence. Le Musée des Arts Décoratifs, Paris, until 23.09 madparis.fr, iam.pl, niepodlegla.gov.pl

wią „uparty jak Bretończyk”, ja mówię „uparty jak Lwowiak” – opowiadał Roman Cieślewicz. Do swoich korzeni przyznawał się zawsze i chętnie, dodając, że wychował się w okolicy, gdzie dorastali Witkacy i Bruno Schulz. Urodził się w 1930 r. we Lwowie i charakterystycznego kresowego zaśpiewu nie pozbył się do końca życia. Po wojnie przymusowo przeniesiony wraz z rodziną na Opolszczyznę, gdzie jako młody chłopak pracował w cementowni „Groszowice”. Tam któryś z pracowników dostrzegł jego plastyczny talent. Wtedy też dostał możliwość nauki w liceum plastycznym w Krakowie, gdzie uczył się m.in. z Romanem Polańskim. Po studiach na krakowskiej ASP stał się, obok Henryka Tomaszewskiego, Jana Lenicy, Waldemara Świerzego, jednym z głównych twórców polskiej szkoły plakatu. W wieku 25 lat trafił do Wydawnictwa Artystyczno-Graficznego w Warszawie. – To było tyleż biuro reklamy, co propagandy – wspominał Cieślewicz. Oznaczało to tworzenie nie tylko plakatów filmowych (Eroica i Zezowate szczęście Andrzeja Munka) czy reklam Mody Polskiej. Zaprojektował też plakat na III zjazd PZPR,

120

Cieślewicz was born in Lviv in 1930. After the war, he and his family were relocated to the Opole area and he worked at the “Groszowice” cement plant as a young boy. It was there that someone noticed his artistic talent, and so he was given the opportunity to attend an art high school in Kraków. After graduating from the Academy of Fine Arts, Cieślewicz became, along with Henryk Tomaszewski, Jan Lenica and Waldemar Świerzy, one of the leading “Polish poster artists”. At the age of 25, he got a job at the Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne publishing house in Warsaw. “It was as much an advertising agency as a propaganda producer”, Cieśliewicz once recalled. His job entailed designing film posters (Eroica and Cockeyed Happiness by Andrzej Munk, and ads for the Moda Polska fashion house), as well as posters to celebrate the 3rd Convention of the Polish United Workers’ Party, decorations for the Communist national holiday of 22 July, and posters to commemorate 1 May (Labour Day). Cieślewicz’s works from this period were not overly heavy or ostentatious, They contained many floral patterns and often presented Poland as a blooming red flower.

W SWOICH PROJEKTACH CIEŚLEWICZ KOMENTOWAŁ AKTUALNE WYDARZENIA, WYKORZYSTUJĄC W SWOICH PRACACH WIZERUNKI ZNANYCH POSTACI I IKON POPKULTURY. CIEŚLEWICZ COMMENTED CURRENT EVENTS WITH HIS WORKS IN WHICH HE OFTEN USED IMAGES OF FAMOUS PEOPLE AND POP CULTURE ICONS.

oprawy plastyczne na święto 22 lipca czy afisze pierwszomajowe, na „święto całego narodu”. Jego prace z tamtych lat nie są jednak ani ciężkie, ani nachalne, dużo w nich motywów roślinnych, przedstawień Polski jako rozkwitającego na czerwono kwiatu. Plakat pierwszomajowy z 1959 r. przedstawia chłopca wdzięcznie bawiącego się klockami, jakby chciał zbudować nową Polskę. W kraju jest gwiazdą, pracuje z najlepszymi. Ale wie, że prawdziwa kariera jest możliwa tylko na Zachodzie. Świadomość tego ma też jego żona, Alina Szapocznikow, wybitna rzeźbiarka. Dusiła się w Warszawie, liczyła na międzynarodowy sukces, miała we Francji znajomości i kontakty. W 1963 r. wyjeżdżają zatem do Niemiec. Cieślewicz nie był jednak w stanie pracować dla koncernu Krupp, który oferował mu kontrakt. Świadomość, że projektuje dla producenta uzbrojenia, którego 19 tys. robotników przymusowych zmarło podczas II wojny światowej z wyczerpania, nie dawała mu spokoju. Zwłaszcza że jego żona, Alina Szapocznikow, była Żydówką i więźniarką kacetów. Jadą do Paryża, gdzie Cieślewicz nie narzeka na brak pracy. Jest grafikiem, wkrótce potem dyrektorem artystycznym magazynu Elle, pracuje nad odnowieniem makiety Vogue’a. Z perspektywy Polski była to oszałamiająca kariera. – Nikt nie pamięta, kto był przed Cieślewiczem grafikiem w Elle, ani nikt nie wie, kto był po nim – wspominał Waldemar Świerzy, jeden

In Poland, Cieślewicz was a star who only worked for the best. However, a truly prosperous career in graphic design was only possible in the West. His wife, the outstanding Polish sculptor Alina Szapocznikow, knew this only too well. She was suffocating in Warsaw and was bent on international success – she had acquaintances in France that could help her get established there. In 1963 Cieślewicz and Sapocznikow left Poland for Germany. He was unable to work for the Krupp concern, however, despite a lucrative offer. The knowledge that he would be working for an arms manufacturer that worked 19,000 forced labourers to death during WWII prevented him from accepting the job. The more so that his wife Alina Szapocznikow was a Jew and a concentration camp survivor. They headed to Paris, where the designer had no shortage of work. He was a graphic designer and then the art director for Elle magazine, and worked on redesigning the Vogue layout. By Polish standards, this was an awe-inspiring career. “Nobody remembered who the graphic designer at Elle was before or after Cieśliewicz”, Waldemar Świeży, a friend, recalls. “Romek worked all last week until 4 am, alongside all the different Avedons, Penns and others, as it was a photo shoot of a collection and they were suspen-

Na paryskiej wystawie zgromadzono ponad 700 plakatów, makiet prasowych, kolaży i fotomontaży Cieślewicza. ❚ The Paris exhibition showcases over 700 posters, press layouts, collages and photomontage works by Cieślewicz.



121

L I F E STO RY Z żoną Aliną Szapocznikow w paryskiej pracowni, przy jednej z jej rzeźb z cyklu Brzuchy. ❚ Cieślewicz and his wife Alina Szapocznikow at their Parisian workshop, with one of her sculptures from the Belly series.

z najwybitniejszych polskich plakacistów, przyjaciel artysty. Romek cały czas w ubiegłym tygodniu pracował do czwartej rano. Z różnymi Avedonami, Pennami i innymi, bo to była kolekcja fotografowana i wieszali modelki na prawdziwych platanach, wykopanych z ulicy i przywiezionych do studia – pisała Alina Szapocznikow o swoim mężu w listach do przyjaciół w Polsce. A w roku 1966 notowała: Romek kwitnie i rozkwita coraz bardziej w Paris. Jest królem niepodzielnym, obstawionym sekretarkami – rządzi się i pęcznieje we wpływy i pieniądze, które niestety nierozumnie przepuszcza na

roman cieślewicz URODZINY CHARLES’A DE GAULLE’A Cieślewicz doskonale odnalazł się w Paryżu przeżywającym drugą fascynację surrealizmem. Związał się z Grupą Paniczną, do której należał m.in. Roland Topor, Fernando Arrabal i Alejandro Jodorowsky. Miał też otrzymać propozycję uczestniczenia w erotycznym party zorganizowanym przez samego Salvadora Dalí. Nie poszedł. Kiedy polski plakat popadał w malarską manierę, Cieślewicz szybko porzucił pędzel dla nożyczek i kleju. W kolażach wykorzystywał dokumenty, gazety. Wycinał fragmenty reprodukcji, fotografii. W latach 80. i 90. jest znany nie tylko w Polsce i we Francji, ale na świecie. Jego projekty zdobią Paryż z okazji 200-lecia rewolucji francuskiej czy stulecia urodzin Charles’a de Gaulle’a, projektuje dla Centrum Pompidou. Jednak jako plakacista zaczyna rozumieć, że jego ulubione

finansowanie mojej sztuki, której, jak wszystko, co inne i ciekawe, nikt tu nie chce. – Oni się nakręcali wzajemnie – wspomina Szymon Bojko, krytyk sztuki, który mieszkał wtedy w Paryżu. – W latach 60. byli jedną z najgorętszych par stolicy Francji, bardzo atrakcyjni towarzysko. Ona zdolna, piękna, swobodna. On znakomity grafik, plakacista, umocowany w świecie mody. Na imprezach u nich spotykały się dwa światy i to w najlepszym wydaniu: sztuki i glamouru. Rzeźbiarze i projektanci, kuratorzy i modelki.

122

medium traci na znaczeniu. W 1994 r. mówi, że plakat jest ważny tylko przed wyborami albo jako reklama wyprzedaży: – Wkroczył Jankes i zniszczył pojęcie poezji. Konsumpcja wyłączyła intelekt, zubożyła wyobraźnię. Dorobił się jednak sławy, pieniędzy i domu na przedmieściach Paryża. Kilka lat po śmierci Aliny Szapocznikow w 1973 r. związał się z 20 lat młodszą Chantal Petit, byłą studentką. Żartował, że ona jest z arystokracji i jej rodzina długo nie chciała wpuścił go na zamek. Zawsze żył w paru światach jednocześnie. – To był Książę Paryża, który mógł pić wódkę z damskich pantofelków lub też, jak to się zdarzyło którejś nocy w latach 70., przelecieć cały bulwar Montparnasse, skacząc po dachach zaparkowanych samochodów – wspomina Chantal Petit-Cieślewicz. ■



ROMAN CIEŚLEWICZ I JEGO ŻONA ALINA SZAPOCZNIKOW, BYLI JEDNĄ Z NAJGORĘTSZYCH PAR PARYŻA, BARDZO ATRAKCYJNI TOWARZYSKO. ROMAN CIEŚLEWICZ AND HIS WIFE ALINA SZAPOCZNIKOW WERE ONE OF THE HOTTEST COUPLES IN PARIS, VERY ATTRACTIVE SOCIALLY.

PROMOCJA

©CREDITS

estauracja Der Elefant powstała w 1990 roku przy placu Bankowym 1, w samym sercu Warszawy. W zmodernizowanych zabytkowych wnętrzach mieści się przestronna, wielopoziomowa restauracja, która swoją atmosferą przypomina Nowy Jork. Jej dziedziniec zaprojektował nie kto inny jak sam Allan Starski – scenograf nagrodzony Oscarem. Kuchnia restauracji oparta jest na świeżych, lokalnych składnikach, inspiracjach z kulinarnych podróży jej twórców oraz na najwyższej jakości mięsie. Der Elefant kryje w sobie nie tylko bogaty Skład Win czy pierwsze w Polsce dziecięce studio kulinarne (Warsaw Cooking University), ale także Fishmarket – jedyną dzisiaj na mapie Warszawy w pełni rybną restaurację. Obok słynnych krabów z Alaski podaje się tu świeże ryby i owoce morza z całego świata.

Wieczorami natomiast rozbrzmiewa żywy jazz (m.in. na sprowadzonym na specjalne zamówienie fortepianie Steinwaya) ku uciesze ceniących światową atmosferę Gości. Ogród letni na dziedzińcu placu Bankowego 1 to idealne rozwiązanie na słoneczne dni – czas spędzony w gronie przyjaciół w wysublimowanej scenerii przy pysznym jedzeniu i miłej atmosferze to prawdziwa uczta dla najbardziej wymagających Gości. Niepowtarzalny klimat, piękne wnętrza, wyselekcjonowana muzyka i pyszna kuchnia to najważniejsze składowe tego magicznego miejsca. 

123

L I F E STO RY Paryska wystawa to nie pierwsza retrospektywa Cieślewicza. W 2010 r. pokazano jego prace w londyńskim Royal College of Art. ❚ The Paris retrospective exhibition is not the first showcase of Cieślewicz’s work. In 2010, his posters were exhibited at the Royal College of Art in London.

ding the models on real plane trees dug up from the ground and transported to the studio”, Alina Szapocznikow wrote about her husband in a letter to her friends. This was in 1966. “Romek is blossoming and growing more and more in Paris. He is the undisputed king surrounded by secretaries – he rules and amasses power and money, which he keeps foolishly spending on funding my art which nobody wants here, much like anything that is different and interesting”, she wrote. “They inspired each other”, recalls Szymon Bojko, an art critic who lived in Paris at the time. “They were one of the hottest couples in Paris in the 1960s, very attractive social-

roman cieślewicz together with Roland Topor, Fernando Arrabal and Alejandro Jodorowsky. He was said to have declined an invitation to an erotic party hosted by none other than Salvador Dali. Once Polish poster art started to become manneristic, Cieślewicz quickly abandoned the paintbrush for scissors and glue. He incorporated newspaper clippings and documents in his collages, and cut out fragments of reproductions and photographs he liked. In the 1980s and 1990s, Cieślewicz was known all over the world. His posters for the celebration of the 200th anniversary of the French Revolution and the centennial of the birth of Charles de Gaulle were displayed all over Paris, and he was designing art for the Centre Pompidou. But, being a poster artist, he was painfully aware that his favourite medium was slowly declining in importance. In 1994, he said that posters were only important before elections or as sales advertisements. “The Yankees have entered the stage and destroyed the notion of poetry. Consumption has shut down the mind and impoverished the imagination”.

ly. She was talented, beautiful and carefree. He was an excellent designer, and a force to be reckoned with in the fashion world. Two worlds met at the parties they hosted – art and glamour. CHARLES DE GAULLE’S BIRTHDAY Cieślewicz felt at home in Paris, which was going through a second phase of fascination with surrealism at the time. He was a member of the Panic Movement,

124

Cieślewicz won acclaim, accumulated considerable wealth, and bought a house in suburban Paris. A few years after the death of Alina Szapocznikow in 1973, he became romantically involved with Chantal PetitCieślewicz, his student and 20 years his junior. “He was the Prince of Paris, who could drink vodka from women’s pumps, or, as was the case one night in the 1970s, traverse Montparnasse by jumping from the roofs of parked cars”, Petit-Cieślewicz recalled. ■

©GET TYIMAGES (2)

CIEŚLEWICZ DOSKONALE ODNALAZŁ SIĘ W PARYŻU PRZEŻYWAJĄCYM DRUGĄ FASCYNACJĘ SURREALIZMEM. CIEŚLEWICZ FELT AT HOME IN PARIS, WHICH WAS GOING THROUGH A PHASE OF FASCINATION WITH SURREALISM AT THE TIME.

PROMOCJA

WYSZCZUPLANIE LAST MINUTE GETTING SLIM LAST MINUTE

MARZYSZ O IDEALNEJ FIGURZE, ALE MIMO DIET I ĆWICZEŃ NIE UDAJE CI SIĘ JEJ OSIĄGNĄĆ? POZBĄDŹ SIĘ NIECHCIANEJ TKANKI TŁUSZCZOWEJ W BŁYSKAWICZNYM TEMPIE! Eksperci Kliniki Elite Centrum Laseroterapii od ponad 18 lat oferują swoją wiedzę, doświadczenie oraz najlepsze technologie wszystkim, którzy oczekują profesjonalnego wsparcia w zakresiepielęgnacji urody. KLINIKA ELITE ZAPRASZA NA ZABIEGI: SlimLipo 3D – Najbardziej komfortowa i skuteczna forma liposukcji z termoliftingiem 3D, który zapobiega powstawaniu efektu obwisłej skóry. l Sculpsure – Światowa nowość. Usuwa niechcianą tkankę tłuszczową już w 25 minut! l Accent Prime – Skutecznie i szybko redukuje cellulit i luźną skórę. Wspomaga proces odchudzania. l Discovery Pico – Najlepszy laser na rozstępy. Usuwa też niechciane tatuaże. l

REKLAMA

You keep dreaming of an ideal gure, but despite diets and excercises you are not successful? Get rid of the unwanted fat tissue in no time! The experts of Elite Clinic the Centre of Laser Therapy have offered their knowledge, experience, and the best technologies to all the people that look for professional support regarding beauty care for over 18 years. ELITE CLINIC INVITES TO THE TREATMENTS: SlimLipo 3D- the most comfortable and efficient form of liposuction with 3D thermolifitng that prevents the effect of flabby skin. l Sculpsure – a worldwide novelty. It removes unwanted fat tissue as quickly as within 25 minutes! l Accent Prime – It reduces cellulite and loose skin efficiently and quickly. It assists the process of losing weight. l Discovery Pico – the best laser for stretch marks! It also removes unwanted tattoos. ©CREDITS

Klinika Elite Centrum Laseroterapii/Elite Clinic the Centre of Laser Therapy: Warszawa, ul. Złota 61, nr tel. 22 400 36 55, ul. Wąwozowa 8, tel. + 48 22 894 83 84; www.elite.waw.pl



125

C U LT U R E

nasze rekomendacje

KRÓL MODY

the king of fashion Alexander McQueen był zjawiskiem i geniuszem. Istotą jego kolekcji nigdy nie były tylko ubrania, ale to, co chciał za ich pośrednictwem wyrazić: poczucie winy za krzywdy wyrządzone Szkocji, lęk przed nieuchronną mechanizacją codzienności, odrazę do powierzchowności światka mody. Kapitalny brytyjski dokument śledzi zawodowe zmagania McQueena (pochodził ze średnio zamożnej rodziny, w szczytowym momencie prowadził dwa domy mody) i walkę z własnymi demonami. ❚ Alexander McQueen was a phenomenon and a genius. The quintessence of his collections were not so much the clothes themselves as the ideas he wanted to express through them – a sense of guilt for the wrongs done to Scotland, fear of the inevitable automation of everyday life, and disgust with the superficiality of the fashion scene. This brilliant British documentary follows McQueen’s professional challenges and his struggle with his inner demons. McQueen, dir. Ian Bonhote, premieres 20.07

NA GRANICY PRAWA

drugs and jihad

Dawniej kochaliśmy przygody Pszczółki Mai, teraz możemy stracić głowę dla Świerszcza Apolla. Ruchliwy z niego gość – skacze z łachy na polanę i z powrotem, aż trafia na wyjątkową łąkę, gdzie traci głowę dla Królowej Pszczół Małgorzaty. Niestety Apollo sprowadza na świat z trawy niebezpieczeństwo i będzie musiał się mocno natrudzić, żeby wszystko odkręcić. ❚ Apollo the Cricket is a vivacious fellow who spends his day hopping from sandbank to meadow and back until he finds a very special meadow, where he falls in love with Margaret the Queen Bee. Unfortunately, Apollo brings danger to this grassy universe and has to work doubly hard to undo the damage he has done.

Na zachodzie bez zmian: meksykańskie kartele sieją przemoc i zniszczenie. Gdy wychodzi na jaw, że oprócz narkotyków szmuglują także terrorystów, Matt Graver (Josh Brolin) i Alejandro Gillick (Benicio del Toro) wkraczają do akcji, choć po tym, co się działo w pierwszym Sicario, powinni trzymać się jak najdalej od Meksyku. ❚ It’s business as usual in the western hemisphere: Mexican drugs cartels are wreaking havoc and destruction. When it transpires that the cartels are smuggling terrorists as well as drugs, it’s time for Matt Graver (Josh Brolin) and Alejandro Gillick (Benicio del Toro) spring into action, although the first instalment of Sicario should have taught them to steer clear of Mexico.

Co w trawie piszczy | Drôles de petites bêtes, dir. Antoon Krings, Arnaud Bouron, premieres 20.07

Sicario 2: Soldado, dir. Stefano Sollima, premieres 20.07

ŁĄCZNE PRZYGODY

FILM

a ollective adventure

MATKA WARIATKA?

crazy mama

Obietnica poranka | Promise at Dawn, dir. Eric Barbier, premieres 20.07

126

Z autobiografii pisarza Romaina Gary’ego. Osią opowieści jest jego skomplikowana relacja z matką. Ekscentryczna kobieta kocha syna bez granic i wpaja mu przekonanie, że świat jest pełen niezwykłych przygód. Dla pisarza to świetnie, dla dziecka trochę gorzej. Bo bezgraniczna macierzyńska miłość może się stać sporym ciężarem, którego nie sposób się pozbyć. ❚ This one is based on the autobiography of the same name by Romain Gary. The story revolves around Gary’s relationship with his mother. The eccentric woman unconditionally loves her son and impresses on him the idea that the world is full of exciting adventures. This is fantastic for a writer, but not so great for a child.

ART KOBIETA POZA SZTALUGĄ

the woman behind the easel

Z kolei na tej wystawie przyjrzymy się nie temu, co tworzyła artystka, ale czym się otaczała. Wszak to, co poza ramą, często jest równie ciekawe jak to co w niej. ❚ This exhibition does not focus on the work of the legendary Mexican artist but rather the objects she surrounded herself with. After all, what is left out of the frame can be just as intriguing as the objects portrayed on the canvas. Frida Kahlo: Making Her Self Up, V&A Museum, London, from 16.07

RUSZAMY!

MAESTRO PĘDZLA

off we go!

Dlaczego warto odwiedzić stołeczne CSW? Żeby przekonać się, jak ciekawym zjawiskiem w nowej polskiej sztuce jest tzw. zwrot performatywny. Widać go w pracach artystów działających w różnych dziedzinach: teatr, muzyka, film, fotografia. ❚ Why visit the Warsaw Centre for Contemporary Art? To see what you make of the “performative turn” – an interesting new trend in Polish art. The performative turn is reflected in works by artists specialising in different branches of art, e.g. theatre, music, film, and photography.

MUSIC Inne tańce | Other Dances, CSW, Warsaw, until 23.09

CIOS W UCHO

the brush master

Najbardziej znamy jego Wolność wiodącą lud na barykady. Ale twórczość Delacroix jest znacznie bardziej zróżnicowana i porywająca. Będzie się można o tym przekonać, oglądając jego portrety i sceny zbiorowe podczas tej zamaszystej wystawy. ❚ His most celebrated painting is Liberty Leading the People, but Delacroix has a large body of diverse and inspiring work to his name. You will be able to see this for yourself as you admire his portraits and group scenes at this flamboyant exhibition. Delacroix, Louvre, Paris, until 23.07

POEZJA RAPOWANA

RUDA KRÓLOWA

a punch in the ear

rap poetry

the red-haired queen

Zaczyna się mocno, bo od nowej aranżacji motywu przewodniego z filmu Fists of Fury (tak, to ten z Bruce’em Lee). Dalej jest równie energicznie i ciekawie, bo niezależnie od melodii, tonu i tempa Kamasi Washington zaraża swoją miłością i pasją do muzyki. Efekt: nokaut. ❚ The album opens with an adrenaline-boosting version of the theme from Fists of Fury (yes, the Bruce Lee movie), and continues in this energetic and intriguing vein. As it has to. Because whatever the melody, tone and tempo, Kamasi Washington’s passion for music is infectious. The results are electrifying.

O tym, co nas otacza. O tym, co dołujące, nędzne i przykre. O tym, co może być piękne. O tym, że jeszcze nie wszystko przegrane. Wspaniałe i mądre teksty warszawskiego muzyka Piotra Szmidta (Ten Typ Mes) to dowód na to, że rap to doskonałe medium dla tych, którzy lubią pisać i słuchać. ❚ It’s about the world around us. About the things that get us down, that are miserable, or just plain dreadful. Or about the things that are beautiful. Or about how all is not yet lost. Piotr Szmidt’s insightful and brilliant lyrics prove that rap is the perfect genre for people who love to write and listen.

No, no, trochę czekaliśmy na czwartą studyjną płytę indie rockowej grupy, której charyzmatyczną liderką jest oczywiście niejaka Florence. Na szczęście jest i daje nam to, co kochamy najbardziej w utworach zespołu: niezależne brzmienie, świetne teksty i melodyjny głos wokalistki. ❚ Well, we had to wait a long time for the fourth studio album from this indie rock group with the charismatic Florence at the helm. Thankfully, it’s finally released, so we can indulge ourselves with what we love best about them – their indie sound, their brilliant lyrics, and their singer’s melodious voice.

Kamasi Washington, Heaven and Earth

Ten Typ Mes, Rapersampler

Florence + the Machine, High as Hope

127

ART C U LT U R E

nasze rekomendacje

KOBIETA POZA SZTALUGĄ

the woman behind the easel

Na tej wystawie przyjrzymy się nie temu, co tworzyła artystka, ale czym się otaczała. Wszak to, co poza ramą, często jest równie ciekawe jak to co w niej. ❚ This exhibition does not focus on the work of the legendary Mexican artist but rather the objects she surrounded herself with. After all, what is left out of the frame can be just as intriguing as the objects portrayed on the canvas. Frida Kahlo: Making Her Self Up, V&A Museum, London, from 16.07

RUSZAMY!

MAESTRO PĘDZLA

MUSIC Inne tańce | Other Dances, CSW, Warsaw, until 23.09

CIOS W UCHO

the brush master

POEZJA RAPOWANA

RUDA KRÓLOWA

a punch in the ear

rap poetry

the red-haired queen

Kamasi Washington, Heaven and Earth

Ten Typ Mes, Rapersampler

Florence + the Machine, High as Hope

128

off we go!

REKLAMA

Już w sprzedaży wyjątkowe oferty wypoczynku na sezon ZIMA 2018/2019. Luksusowe, starannie wyselekcjonowane hotele, miejsca, które pokochały gwiazdy. Najlepsze oferty tylko z Itaka&Gala!

NOWOŚĆ! ZIMA 18/19

WEJDŹ

na www.itaka.gala.pl/gala/

I POBIERZ KATALOG Z NASZYMI OFERTAMI

ZADZWOŃ: NUMER INFOLINII 801 055 111

Ilość miejsc w ofercie ograniczona

C U LT U R E

nasze rekomendacje

ZANIM POLECISZ DO CHIN

before you fly to china

W co wierzą Chińczycy i jak wygląda chińska Kim Kardshian? Na te i setki innych pytań w swojej drugiej książce odpowiada podróżnik i dziennikarz Michał Cessanis. Made in China to reportaż, w którym autor przygląda się przede wszystkim zjawiskom, które z perspektywy Europejczyka mogą wydawać się co najmniej dziwne. „Byłem w Chinach wielokrotnie. Z każdej podróży wracałem uboższy o kilka stereotypów i bogatszy o szersze spojrzenie na świat” – tłumaczy. ❚ What do the Chinese believe in? What does China’s answer to Kim Kardashian look like? These and hundreds of other questions are answered by traveller and journalist Michał Cessanis in this his second book. Made in China is a reportage that takes a closer look at phenomena that seem bizarre from a European perspective. “I’ve visited China many times. Each trip has made me a few stereotypes poorer, and a few wider horizons richer”, he explains. Made in China, Michał Cessanis, Burda

CO MÓWI PRZESTRZEŃ

what does the space say

OOK

Od Londynu po Dubaj architekci prześcigają się w projektowaniu coraz bardziej ekstrawaganckich budynków. Jaki to ma wpływ na miejski krajobraz? Odpowiedzi szuka Tom Dyckhoff, brytyjski krytyk architektury. ❚ From London to Dubai, architects are pulling out all stops to design the world’s most extravagant buildings. What is their impact on the urban landscape? Tom Dyckhoff tries to find the answer. Epoka spektaklu. Perypetie architektury i miasta XXI wieku | The Age of Spectacle: adventures in architecture and the 21st-century city, Tom Dyckhoff, Karakter

NIEPOKÓJ WCIĄGA

anxiety is addictive

Zbrodnia – plus skomplikowane śledztwo pełne znaków zapytania – i... kara (a jakże!). W końcu to rasowy kryminał. W dodatku będącego w szczególnie owocnym okresie twórczości Stephena Kinga. Szykujcie się na jazdę bez trzymanki. ❚ A violent crime, followed by a complex investigation that leaves many open questions, and finally a punishment (and what a punishment). This classic criminal novel was written by Stephen King during what has been an exceptionally prolific period for him. Brace yourself for a rollercoaster ride. Outsider, Stephen King, Prószyński i S-ka

PIRAMIDA TAJEMNIC

a pyramid of mysteries

Przy brzegu Wisły zostaje znalezione ciało młodej dziewczyny. Śledztwo otwiera podkomisarz Olga Suszczyńska, która nie wie, z jak trudną sprawą ma do czynienia. Kryminalna opowieść staje się pretekstem dla autora do rozmowy zarówno o Polsce współczesnej, jak i jej korzeniach. ❚ The body of a young girl is found on the banks of the Vistula. The investigation is led by Assistant Commissioner Olga Suszczyńska, who does not realise what she has taken on. This crime story provides the author with a pretext to put contemporary Poland and its roots under the microscope. Bezdech, Grzegorz Kapla, Burda

ZBUNTOWANY „ANIOŁ”

Jest brzydka i niesympatyczna. Dlatego całe 30 lat dotychczasowego życia upływa Mariannie na zdobywaniu akceptacji innych. Tylko czy ma to sens? Nowa powieść autorki nominowanych do Nike Nocnych zwierząt to słodko-gorzka satyra na współczesne zepsute elity. ❚ She is ugly and unlikable, which is why Marianna has spent 30 years trying to be accepted by other people. Why does she bother? The latest story from the Polish writer is a bitter-sweet satire on the corruption of contemporary elites. Maszkaron, Patrycja Pustkowiak, Znak

130

©CREDITS

a rebel “angel”

PAPUGI PAPUGUJĄ

see you up in the clouds

Wilki wyją, bociany klekoczą, a krowy muczą. Hieny chichoczą, słonie trąbią i burczą, a papugi skrzeczą i… papugują. Uwaga! Ta książka – będąca kontynuacją bestsellerowej Księgi dźwięków – aż kipi od najróżniejszych zwierzęcych odgłosów. I o to chodzi! Drodzy rodzice, czytajcie to na głos i obudźcie w sobie dziecko. ❚ Wolves howl, storks clatter, and cows moo. Hyenas laugh, elephants trumpet, and parrots screech and, well, parrot. You have been warned. This book is packed with all sorts of animal sounds. And that’s the whole point. Dear parents, read it aloud and connect with your inner child.

Zawód stewardesy to dla wielu pań praca marzeń. Marzeniem była też dla Olgi Kuczyńskiej, która postanowiła najpierw je zrealizować, a teraz o nim opowiedzieć. „Docieram do odległych zakątków świata. Życie na walizkach i podróże stały się moim chlebem powszednim” – pisze autorka. ❚ Many women dream of being a flight attendant. Olga Kuczyńska was one of them. She decided to take the job and then write about it. “I travel to distant parts of the world. Living out of a suitcase and constantly travelling have become part of my life”, she writes.

Księga ryków | Le livre des cris, Soledad Bravi, Dwie Siostry

To jest futbol! Krótka historia piłki nożnej, Michał Gąsiorowski, Nasza Księgarnia

DLA KIBICÓW MAŁYCH I DUŻYCH for football fans large and small

DO ZOBACZENIA W CHMURACH

parrots parrot

Futbol wciąż się zmienia. Pierwszy finał mistrzostw świata rozegrano dwiema różnymi piłkami, a współcześni piłkarze grają w butach lżejszych od grejpfruta. Jedno raczej się jednak nie zmieni – piłka musi wpaść do bramki, co z kolei wprawia w ekstazę cały świat. I o tym szaleństwie właśnie z humorem opowiada dziennikarz sportowy Michał Gąsiorowski. ❚ Football continues to evolve. Two different balls were used in the first world cup finals, while modern players wear cleats lighter than grapefruit. There is only one thing which is unlikely to change – the ball has to go through the goal posts. This is what makes the world go wild.

WŁADZA ABSOLUTNA? absolute power? Tytułowy Macbeth to jeden z niewielu nieprzekupnych policjantów. Po udanej akcji przeciwko handlarzom narkotyków zaczyna piąć się po szczeblach kariery. Czy czeka go taki sam los jak Szekspirowskiego bohatera? Kolejna powieść gwiazdy skandynawskiego kryminału trzyma w napięciu do ostatniej strony. Nie zaśniecie nawet podczas długiego lotu. ❚ The titular Macbeth is one of the few incorruptible officers in the police force. His career gains momentum after a successful raid on a gang of drug dealers. Will he meet the same fate as his Shakespearean namesake? The latest novel from the brightest star of Scandi noir will keep you on edge right up to its riveting finale. You are guaranteed not to doze off – even on the longest of flights. Macbeth, Jo Nesbø, Wydawnictwo Dolnośląskie

Życie stewardesy, Olga Kuczyńska, Burda

PRZEMYŚL TO

think about it

Jaka siła tkwi w naszych genach? Czy dzięki nim możemy uzyskać lek np. na nowotwory? Oto jest moment, kiedy przejęliśmy kontrolę nad ewolucją. Tylko co zrobimy z tą władzą – zdają się pytać autorzy. ❚ What sort of power do our genes have locked inside them? Can they help us design a new therapy, e.g. to target cancer? We have now taken control of evolution. The only question now is what are we going to do with this power. Edycja genów | A Crack in Creation: Gene Editing and the Unthinkable Power to Control Evolution, Jennifer A. Doudna, Samuel H. Sternberg, Prószyński i S-ka

KRÓL ŻYCIA I LITERATURY

the king of life and literature

Dramaturg, prozaik, scenarzysta. Janusz Głowacki odszedł w sierpniu ub. r. Książka Izy Bartosz to „wspomnienie o pisarzu, które zrodziło się z tęsknoty jego przyjaciół”, wśród nich są m.in. Kazimierz Kutz, Daniel Olbrychski czy Janusz Zaorski. Dzięki nim dowiadujemy się, kim naprawdę była jedna z najwybitniejszych postaci polskiej literatury. ❚ Playwright, essayist and screenwriter. Janusz Głowacki passed away last year. Iza Bartosz’s book presents “memories of him by friends who still miss him”. They provide a glimpse into the flesh-and-blood man behind one of the most eminent Polish writers. Świat bez głowy, Iza Bartosz, Czerwone i Czarne

131

GOOD FOOD

pomidor

ZWANY TEŻ JEGO WYSOKOŚĆ DOSKONAŁOŚĆ. Z AMERYKI ROZPRZESTRZENIŁ SIĘ POD KAŻDĄ SZEROKOŚĆ GEOGRAFICZNĄ. DOSKONALE SPRAWDZA SIĘ ZARÓWNO JAKO DODATEK, JAK I GŁÓWNY SKŁADNIK WIELU DAŃ. ❚ THE TOMATO AKA “HIS PERFECT HIGHNESS”. IT HAS SPREAD FROM AMERICA TO EVERY NOOK AND CRANNY OF THE WORLD. IT TASTES JUST AS GOOD AS A SIDE DISH OR MAIN INGREDIENT OF A MEAL. tekst | by artur ciechanowicz

POMIDOR W ROLI GŁÓWNEJ tomato world

Jaki jest najlepszy dowód na to, że pomidor należy do arystokracji świata kuchni? Weźcie jego owoc, pokrójcie w plasterki, skropcie oliwą. Do tego po szczypcie soli i pieprzu. Dla koneserów – kilka kropli octu balsamicznego. I gotowe. Jakie znacie jeszcze warzywa, owoce czy mięsa, które przy tak niewielkim wysiłku powodują, że tak cieknie nam ślinka? ❚ The best proof that the tomato is a culinary aristocrat? Take one, slice it, sprinkle it with olive oil, and add a pinch of salt and pepper. If you are feeling adventurous, add a drop of balsamic vinegar. That’s it. How many other vegetables, fruit or meat do you know that taste this good with so little effort?

132



©CREDITS

Z DODATKAMI LUB BEZ ❚ WITH OR WITHOUT TOPPING

EGG CURRY Znane i uwielbiane w całych Indiach. Dodatki, które inaczej rozkładają akcenty smaku, mogą znacznie się różnić. Ryż, świeży kokos, paratha, ziemniaki, jogurt – wszystko zależy od regionu i kucharza. Główne składniki są jednak zazwyczaj takie same. To jajka, pomidory, cebula, imbir i kmin rzymski. ❚ A dish popular all over India. The ingredients can vary and change the flavour of the different varieties: rice, coconut, paratha, potatoes and yogurt. The core ingredients are usually the same, and these are eggs, tomatoes, onion, ginger and cumin.

PICO DE GALLO Nazywane też „salsa mexicana”, bo czerwone pomidory, biała cebula i zielona kolendra oraz papryczka tworzą barwy meksykańskiej flagi. Jest stosowane zarówno jako sos (np. do tacos), jak i sałatka. ❚ The dish is sometimes called “salsa Mexicana”, because the red of the tomatoes, the white of the onions, and the green of the peppers and coriander represent the colours of the Mexican flag.

SUSZONE POMIDORY ❚ DRIED TOMATOES Włosi i Hiszpanie do dziś toczą spór o to, kto pierwszy wykorzystał pomidory w kuchni. Jak też o to, kto wpadł na pomysł, że owoce można obdarzyć długowiecznością, susząc je. Słońce wydobywa z pomidorów lekko wiśniowy posmak, odbiera cierpkość i nadaje konsystencję delikatnego mięsa. ❚ The Italians and Spaniards are still arguing over who was the first to use tomatoes and who came up with the idea of preserving tomatoes, which are relatively perishable, by drying them. The sun evaporates the water in them, extracts a cherry-like flavour from the skin and gives them a meaty texture.

GREEN TOMATO FRITTERS Po grecku – domatokeftedes, czyli z grubsza placki z pomidorów. Mogą być z czerwonych, ale w Grecji wolą zielone. Zwyczaje z kolebki europejskiej cywilizacji i filozofii nie mogą być nieuzasadnione. Ktoś, kto nie jadł zielonych pomidorów nie wie, że po ugotowaniu nabierają one konsystencji dżemu. Pokrojone na grube plastry, obtoczone w mące, zanurzone w jajku i ponownie obtoczone w bułce tartej (albo polencie) i smażone na oliwie skuszą nawet Hefajstosa – najbardziej zapracowanego z greckich bogów. ❚ These are called domatokeftedes in Greek. They can be made from red tomatoes, but the Greeks prefer green ones. The culinary traditions of the cradle of European civilisation and philosophy command respect. If you have never eaten green tomatoes, you might not be aware that they have a jammy texture when cooked. When thickly sliced, covered in flour, dipped in egg, crumbed (in bread crumbs or polenta), and fried in olive oil, they are enough to tempt anyone, even Hephaestus, the busiest of the Greek gods.

PA AMB TOMÀQUET Najzwyklejszy chleb z pomidorem. Nazwany „pa amb tomàquet” przez Katalończyków. W najprostszej postaci pomidor rozciera się na kromce. Można też owoce zblendować z cebulą, czosnkiem i rozmarynem i odparować nadmiar wody na patelni. W każdej postaci zaskakuje prostotą i zadziwia smakiem. ❚ Simply bread and tomato. It is called pa amb tomàquet by the Catalans with the aim of confusing other Spaniards. The simplest version is a slice of bread with crushed tomato. You can blend the tomato with onion, garlic and rosemary reduce it on a pan. It is incredibly tasty.

CAPRESE Plastry pomidora przełożone mozzarellą i posypane listkami bazylii – podobnie jak pizza margherita – mają symbolizować barwy włoskiej flagi. Jednak smak caprese, zwłaszcza z dodatkiem oliwy, symbolizuje dolce far niente. Chciałoby się, żeby trwało jak najdłużej. W caprese nie ma miejsca na oszustwo: wszystkie składniki muszą być świeże i najwyższej jakości – nie mogą bowiem ukryć niedoskonałości za wyrazistymi przyprawami. ❚ Tomato slices alternated with mozzarella slices and sprinkled with fresh basil leaves – as in a Margherita pizza. The ingredients are supposed to symbolise the colours of the Italian flag. But the taste of Caprese salad, especially with a touch of olive oil, epitomises the dolce far niente. You want it to last forever.



133



GOOD FOOD

pomidor

SZOTY ❚ SHOTS Kto powiedział, że pomidory można tylko zjeść? Zblendowane ze świeżą kolendrą, bazylią, odrobiną oliwy i octu winnego przekształcają się w wytworny bezalkoholowy drink, który jest chlubą niektórych londyńskich knajp. Z dodatkiem lodu nadaje się też znakomicie na coraz bardziej upalne polskie lata. ❚ Who said tomatoes are only there to be eaten? When blended with fresh coriander, basil, olive oil and wine vinegar, they make a tasty nonalcoholic drink which is proudly served in selected British bars.

SALMOREJO Kordobański chłodnik przyrządzany z pomidorów oraz chleba i podawany z drobnymi skrawkami szynki serrano, a czasem jajkiem gotowanym na twardo. ❚ A cold soup from Córdoba, Spain, made from tomatoes and bread, and served with shavings of serrano ham, and sometimes with a hardboiled egg.

BLT SANDWICH Kanapka tak popularna w USA, że jest elementem amerykańskiej popkultury ze wszystkimi tego konsekwencjami. BLT ma swoje pomniki, konkursy i występuje w filmach. Podstawa tej zawrotnej kariery to jednak smak, który powstaje z połączenia nieoczywistych składników. B(ekon), sałata (Lettuce) i pomidor (Tomato) zamknięte w chlebie i hojnie potraktowane majonezem może nie należą do najzdrowszych dań na świecie – każdy kęs (popity colą) jest przekomarzaniem się z cholesterolem. I też dlatego sprawia perwersyjną przyjemność. ❚ The sandwich is so popular in the USA that it has become a staple element of American popular culture. The BLT has monuments raised in its honour, dedicated competitions, and is featured in films. The reason for its popularity is the taste, which is the result of its ingrerdients. Bacon, Lettuce and Tomato in bread with a generous helping of mayonnaise is not the healthiest dish in the world. In fact, it is a cholesterol bomb, especially if washed down with a fizzy drink.

TRENTON TOMATO PIE Trenton w stanie New Jersey wyróżniało się swego czasu gęstym skupiskiem imigrantów pochodzących z Neapolu i okolic. Żeby zachęcić nieufnych wobec nowinek kulinarnych Anglosasów, zaczęli mówić na pizzę, którą jedli – pie. W odróżnieniu od nowojorskiej pizzy na grubym cieście Trenton tomato pie to skromny chrupiący placek z mozzarellą i pomidorami. ❚ Trenton, NJ was once famous for its large community of expatriate Italians from Naples. To break the ice with the Americans, who were hesitant to try new foods, they began to call the pizza they ate – pie. Unlike the New York version of thick-crust pizza, Trenton tomato pie is a dry, crispy pizza with mozzarella and tomatoes.

TRI-TOMATO Według popularnej anegdoty Henry Ford miał powiedzieć, że jego model T można dostać w każdym kolorze, o ile będzie to czarny. Amerykański przemysłowiec na pewno nie upierałby się przy czerwonych pomidorach. I miałby wyjątkowo mocny argument w postaci popularnej w południowych stanach sałatki tri-tomato. Intensywnie pomidorowy smak koktajlowych owoców łączy się w niej z gruszkową delikatnością żółtych, która jest z kolei równoważona cierpkością zielonych. Płatki parmezanu, sól i pieprz dopełniają kompozycję. ❚ According to a popular anecdote, Henry Ford said that his Model T came in any colour you wanted, so long as it was black. The US industrialist would probably not have appreciated being limited to red tomatoes. And with the tri-tomato salad, popular in the Southern states, he didn’t have to. The intensive flavour of red cherry tomatoes is combined with the pear-like softness of yellow tomatoes and the tartness of green tomatoes. Parmesan flakes, salt and pepper make the salad complete.

134



since 1989

ï&#x192;¦

GOOD FOOD

pomidor

MARYNOWANE POMIDORY ❚ MARINATED TOMATOES Suszenie pomidorów wymaga dużej ilości słońca. Narody mieszkające na północy musiały zatem opatentować inny sposób na zapewnienie sobie towarzystwa tego warzywa przez cały rok. Pomidory często marynuje się z cebulą i marchewką. ❚ Drying tomatoes requires a lot of scorching sun. Northern nations had to come up with a different way of preserving tomatoes. Tomatoes are often marinated with onion and carrot.

POMODORI RIPIENI Wydrążone pomidory zapieczone z nadzieniem. Może to być ryż, mięso, ziemniaki albo wszystko naraz. W niektórych wersjach występują również na słodko z dodatkiem orzechów i rodzynek. Dzięki nieznacznym modyfikacjom przepisu można uzyskać całkowicie odmienne smaki i eksperymentować bez końca. Pomodori ripieni podaje się często latem na zimno jako lekkostrawne, ale pełnowartościowe danie. ❚ Stuffed roasted tomatoes. The stuffing can be made of rice, meat, potatoes or all of the above. It is not the simplest of dishes, but the idea behind it is that a portion of food has to contain all the ingredients of a meal, without the need for any side dishes. With minor tweaks, you can obtain completely different flavours and there is no end of experimenting available. Pomodori ripieni are often served cold.

PANZANELLA

NORWESKI DORSZ W ZUPIE ❚ NORWEGIAN COD IN SOUP A właściwie potrawka, w której wyrazisty smak pomidora nadaje charakter mdłemu dorszowi. Ziemniaki, fasolka szparagowa, seler naciowy, papryka to tylko niektóre z dodatków, którymi można hojnie uzupełnić podstawowe składniki. ❚ Actually, this is a stew, where the distinct flavour of tomatoes adds taste to the bland cod. Potatoes, string beans, celery, and peppers are just some of the extra ingredients that can be added.

RATATOUILLE

Brytyjski pisarz skandalista Norman Douglas uważał, że Francuzi potrafiliby ugotować smaczne danie nawet z niedopałków cygar i pudełek po zapałkach. A cóż dopiero z pomidorów! Puryści uważają, że wszystkie składniki ratatouille – pomidory, paprykę, cukinię, bakłażan, cebulę – należy najpierw podsmażyć osobno i dopiero wtedy połączyć, doprawić i gotować, aż uzyskają jednolitą konsystencję. ❚ British writer and scandalmonger Norman Douglas believed that the French would be capable of making a tasty meal even if they only had cigar butts and matchboxes at their disposal. Imagine what they would do with tomatoes? Traditionalists claim that all the ingredients of ratatouille i.e. tomatoes, pepper, courgette, eggplant and onion, have to be fried individually and only then tossed together into a pan, seasoned and cooked until combined.

136

©ADOBE STOCK (20)

Sałatka, która reprezentuje Toskanię: jest solidna, ale nieciężka i pełna wdzięku. Pomidory posypane solą wydzielają dużo soku, którym nasiąka czerstwy chleb, na dole naczynia tworzy się aromatyczny orzeźwiający sos. Panzanella była znana we Florencji co najmniej od XVI w., ale dopiero w pierwszej połowie ubiegłego stulecia zaczęto do niej dodawać pomidory. Wcześniej za podstawę służyły ogórki i cebula. Zmiana składników na pewno dobrze sałatce zrobiła. ❚ The salad that represents Tuscany is rich but light and full of grace. Tomatoes sprinkled with salt discharge a lot of juice, which soaks the bread under them, thus producing an aromatic and refreshing sauce. Panzanella was known in Florence since the 16th century, if not earlier, but tomatoes did not become its ingredient until mid 20th century. Before, the staple ingredients of the salad were cucumbers and onion. This was certainly a great idea.

ï&#x192;¦

TA K E A L O O K

na sportowo?

MISZMASZ posh & sporty PERŁY PLUS ADIDASY, CZAPECZKA I BIAŁA BLUZKA, SZPILKI ZESTAWIONE Z BLUZĄ DO BIEGANIA. SPORTOWA ELEGANCJA NA DOBRE ZAGOŚCIŁA NA WYBIEGACH. I DOBRZE – KOCHAMY PRZECIEŻ MIEJSKI LOOK INSPIROWANY SPORTEM. ❚ PEARLS AND SNEAKERS, A BASEBALL CAP AND A WHITE SHIRT, STILETTOS AND A RUNNING JUMPER. SPORTY ELEGANCE HAS BECOME A STAPLE FASHION TREND. WHAT’S NOT TO LOVE ABOUT A SPORTS-INSPIRED URBAN LOOK? zdjęcia | photos aslan/monadori exclusive/east news bluzka, spódnica UNITED COLORS OF BENETTON, top PUMA, czapeczka PUMA X DIAMOND ❚ shirt, skirt by UNITED COLORS OF BENETTON, top by PUMA, cap by PUMA X DIAMOND na str. obok: spodnie, top PHILIPPE MATIGNON, bomber CHEAP MONDAY, buty NIKE ❚ opposite page: pants, top by PHILIPPE MATIGNON, bomber jacket by CHEAP MONDAY, shoes by NIKE

138

139

Â©CREDITS

na sportowo?

Â©CREDITS

TA K E A L O O K

140

na str. obok: kombinezon SHIRTAPORTER, kurtka z kapturem YES ZEE COLLECTION, naszyjnik SODINI, słuchawki SKULLCANDY, czapeczka REPLAY, plecak NEROGIARDINI ❚ opposite page: jumpsuit by SHIRTAPORTER, hooded jacket by YES ZEE COLLECTION, necklace by SODINI, earphones by SKULLCANDY, cap by REPLAY, backpack by NEROGIARDINI

spodnie, kurtka RAGNO, bluza LOTTO, skarpety ADIDAS, buty NEROGIARDINI, bransoletki SODINI ❚ pants, jacket by RAGNO, jumper by LOTTO, socks by ADIDAS, shoes by NEROGIARDINI, bracelets by SODINI

141

TA K E A L O O K

bluza NIKE, spodnie MARELLA ❚ jumper by NIKE, pants by MARELLA na str. obok: T-shirt KIABI, szelki BRETELLE & BRACES, buty PUMA, czapeczka CHEAP MONDAY, bransoletki SODINI ❚ opposite page: T-shirt by KIABI, suspenders by BRETELLE & BRACES, shoes by PUMA, cap by CHEAP MONDAY, bracelets by SODINI

142

na sportowo?

143

Â©CREDITS

LEPSZY WYMIAR

B E AU T Y

W O D N Y Ś W I AT waterworld

nawilżanie

Cell Vitale Zabieg Selvert Thermal CELL VITALE przywraca witalność, odżywia, poprawia owal twarzy, redukuje zmarszczki oraz zwiększa napięcie skóry. Skuteczna mieszanka aktywnych składników przeciwstarzeniowych także regeneruje i zagęszcza skórę. ❚ The Selvert Thermal CELL VITALE treatment boost vitality, improves the oval of the face, reduces wrinkles and tightens the skin. Dostępny w ❚ Available at MR & MRS SPA MARZENA KANCLERSKA.

Aquabella, Nuxe. Upiększająca emulsja nawilżająca. ❚ Aquabella, Nuxa. A beautifying moisturising lotion.

Aquashine BR jest przeznaczony do zabiegu mezoterapii. Głęboko nawilża, rozświetla i rewitalizuje skórę latem. ❚ Aquashine BR is applied in deep mesotherapy. It has a moisturising effect and reduces discoloration.

ABY ZDROWO WYGLĄDAĆ I DOBRZE FUNKCJONOWAĆ, NASZE CIAŁO, SKÓRA I MÓZG POTRZEBUJĄ WODY, WODY I… WODY. CZERPIĄ JĄ Z WIELU ŹRÓDEŁ – Z PICIA, JEDZENIA I KOSMETYKÓW. ❚ TO LOOK AND FEEL GOOD OUR BODY, SKIN AND BRAIN NEED WATER, WATER AND… WATER. YOU CAN SOURCE IT FROM FOOD, DRINKS AND COSMETICS.

zytasz te słowa zapewne w samolocie, gdzie wilgotność powietrza jest niższa niż na pustyni. Nie czujesz tego, bo twoja skóra sprytnie wyrównuje brak równowagi, wypuszczając wilgoć na zewnątrz. Być może wysiądziesz na lotnisku ze zmęczoną, szarą i odwodnioną cerą, a może i z bólem głowy (to też jeden z objawów odwodnienia). Jak temu zapobiec? Doraźnie do samolotu warto zabrać ze sobą maseczkę w płachcie lub w kremie bądź żelu, które najlepiej nałożyć rano przed wyjazdem na lotnisko. Idealnym

146

You are most likely reading these words while on an aeroplane where the air humidity is lower than in the desert. You cannot feel it because your skin is cleverly adjusting the imbalance by discharging moisture outside. Perhaps you will leave the aircraft with tired, greyish and dehydrated skin, or even a headache (one of the symptoms of dehydration). How can we prevent this from happening? When flying, pack a sheet or gel face mask or you can apply them at home, on the morning of your flight. I also recommend taking thermal water with you and 

M R & M RS S PA M A R Z E N A K A N C L E RS K A

tekst | by joanna winiarska

B E AU T Y

2. Nawilżająco-ochronna mgiełka termalna SPF30 z serii EAU Thermale, URIAGE. 3. La Prairie – lotion do twarzy z ekstraktem z kawioru. ❚ 2.Hydrating and protective thermal mist with SPF30 from the EAU Thermale series, URIAGE. 3.La Prairie – face lotion with a caviar extract.

wyjściem jest też zabranie ze sobą wody termalnej i spryskiwanie nią skóry. Jeśli zaś twoja cera jest ekstremalnie sucha, lepiej mieć przy sobie apteczny krem z wyważoną kompozycją lipidów. Rozwiązaniem będzie też olejek do twarzy, który nałożysz na krem – zadziała jak hydrożelowy plaster niewypuszczający wilgoci na zewnątrz. Wakacje to obóz przetrwania dla skóry – czas spędzony na słońcu, wietrze czy nurkowaniu skutecznie ją odwodni. Dlatego przed urlopem warto zafundować skórze serię zabiegów kosmetycznych wtłaczających składniki nawilżające lub zdecydować się na mezoterapię kwasem hialuronowym, który przyciąga do siebie ogromne ilości cząsteczek wody. A jak skutecznie nawadniać się od środka? Pijąc duże ilości wody i jedząc owoce oraz warzywa, bo największe znaczenie dla komórek ma woda pochodząca z jedzenia. ■

spraying your face during the flight. If your skin is extremely dry, do not forget to pack a specialist cream with a well-balanced content of lipids. Another option is to use face oil that can be applied over cream – it will act as a hydrogel band aid sealing humidity inside. Summer is like a survival camp for your skin – the time you spend in the sun, wind, or while diving, for instance, will surely dehydrate it. This is why, before your vacation, plan a series of beauty treatments where moisturising agents will be pumped into the skin, or opt for mesotherapy with the use of hyaluronic acid which attracts vast amounts of water particles. The best way for hydrating the body on the inside? Drinking lots of water, eating fruit and vegetables as the water that is most important to our cells is that obtained from food. ■

148

4. Olejek do twarzy Sister&Co pozostawia cerę rozświetloną i nawilżoną, dostępny w sklepie warsztatpiekna.pl. 5. Bouclier Invisible SPF 50, GALÉNIC Paris, multi-ochronna osłona dla skóry. 6. Serum Hydrance, Avene to zastrzyk nawilżenia dla odwodnionej cery. ❚ 4. Sister&Co face oil leaves the skin radiant and hydrated, available at warsztatpiekna.pl. 5. Bouclier Invisible SPF 50, GALENIC Paris, multi-purpose protection of the skin. 6. Hydrance serum, Avene is a moisturising boost for dehydrated skin. Butelka z filtrem węglowym – zawsze pod ręką A bottle with a carbon filter – always at hand Pierwsza butelka filtrująca wodę wyprodukowana w Polsce. Sprawdzi się w szkole, pracy czy w podróży. Wyposażona jest w filtr węglowy, który usuwa smak i zapach chloru z wody kranowej, pozostawiając w niej cenne minerały (m.in. wapń i magnez). sklep.dafi.pl ❚ Your own bottle with a filter (e.g. Dafi) is a green solution. You fill it up when you need it, empty it when you do not want to carry extra weight with you (e.g. at the airport). It will come in handy in places where you cannot be sure whether tap water is safe to drink directly from the tap.

M R & M RS S PA M A R Z E N A K A N C L E RS K A

1. Nuori Supreme Polishing Treatment – zestaw rewitalizujący skórę do codziennej kuracji. Dostępny w sklepie: warsztatpiekna.pl. ❚ 1. Nuori Supreme Polishing Treatment – a revitalising set of products for daily care. Available at: warsztatpiekna.pl.

nawilżanie

PROMOCJA

Zbliżając się do doskonałości Nowoczesne odchudzanie Kriolipoliza CoolTech – wymrażanie miejscowej tkanki tłuszczowej – nowoczesne aplikatory anatomiczne ■

■ VelaShape III – modelowanie sylwetki i ujędrnianie skóry – zabieg last minute ■

Endermologia LPG – odmładzanie ciała

Icoone – wyszczuplanie, redukcja cellulitu, regeneracja skóry i tkanki łącznej ■

LipoShock i SkinShock – likwidacja uporczywego cellulitu ■

Karboksyterapia – likwidacja cellulitu i tkanki tłuszczowej, ujędrnianie ciała ■

KRIOLIPOLIZA COOLTECH

Wymrażanie tkanki tłuszczowej Kriolipoliza CoolTech to jedna z najbardziej skutecznych metod modelowania sylwetki poprzez kontrolowane, selektywne mrożenie komórek tłuszczowych. CoolTech na tle innych dostępnych urządzeń wyróżnia unikalna konstrukcja aplikatorów. Do trudniej dostępnych obszarów ciała (brzuch, boczki, wewnętrzne kolana, okolice ud pod pośladkami, bryczesy, podbródek) zostały opracowane specjalne zakrzywione aplikatory umożliwiające precyzyjne wykonanie zabiegu. Efekt widoczny jest już po jednym zabiegu, podczas którego następuje redukcja komórek tłuszczowych w miejscu zabiegowym o 20–30%.

AmbasadaUrody do KA_0718.indd 3

AMBASADA URODY to warszawska sieć klinik, która od ponad 13 lat świadczy dla Państwa usługi z zakresu szeroko pojętej kosmetologii, medycyny estetycznej, laseroterapii medycznej, kosmetyki upiększającej oraz masaży i zabiegów spa, dbając o Państwa wygląd i dobre samopoczucie. Aby zadbać o Państwa potrzeby, do dyspozycji oddajemy trzy salony w Warszawie: Ambasada Urody Day Spa przy ul. Wilczej, Ambasada Urody Medical Spa w Miasteczku Wilanów oraz Ambasada Urody Wellness Spa w prestiżowym klubie ﬁtness Artis Wellness Club. Tutaj wykwaliﬁkowany zespół specjalistów, łącząc najwyższej jakości produkty kosmetyczne, medyczne oraz najnowsze i najbardziej innowacyjne urządzenia, z sukcesem wprowadza najskuteczniejsze programy pielęgnacyjne, które pozwalają każdemu Klientowi osiągnąć wymarzony efekt. AMBASADA URODY MEDICAL SPA ul. Hlonda 2, Miasteczko Wilanów, Warszawa tel: 604 502 501 AMBASADA URODY DAY SPA ul. Wilcza 9a, Warszawa-Śródmieście tel: 606 909 009

www.ambasadaurody.pl

14/06/2018 14:07

M U S T H AV E

2 1

You can wear a pocket square with or without a tie. If you decide to wear both, they do not have to be matching in colour or patterns at all.

MOŻE P O SZ E TK A? fancy a pocket square? 7

Poszetkę można nosić z krawatem lub bez. Jeśli zdecydujesz się na jedno i drugie, ich tonacja kolorystyczna wcale nie musi być podobna. 10

1. OLIVER SPENCER bawełniano-lniana poszetka, €25 2. BERLUTI skórzane etui na iPada, €850 3. TOM FORD oprawki, €270 4. CIRE TRUDON perfumy, €197,88 5. BUCZYŃSKI jedwabna poszetka, 220 zł 6. CERTINA wodoszczelny zegarek DS Action Big Date Automatic, 3090 zł 7. TOM FORD jedwabno-lniany krawat, €170 8. AZTORIN spinki do mankietów ze stali szlachetnej z drewnem, 299 zł 9. GEORGE CLEVERLEY buty skórzane, €650 10. ETRO bawełniana koszula, €225 11. WITTCHEN torba na laptopa, 799 zł 12. LORO PIANA wełniana marynarka, €1,900 ❚ 1. OLIVER SPENCER cotton and linen pocket square, €25 2. BERLUTI leather iPad sleeve, €850 3. TOM FORD eyewear, €270 4. CIRE TRUDON perfume, €197,88 5. BUCZYŃSKI silk pocket square, PLN 220 6. CERTINA water-resistant watch from the DS Action Big Date Automatic line, PLN 3,090 7. TOM FORD silk and linen tie, €170 8. AZTORIN stainless steel and wood cufflinks, PLN 299 9. GEORGE CLEVERLEY leather shoes, €650 10. ETRO cotton shirt, €225 11. WITTCHEN laptop bag, PLN 799 12. LORO PIANA wool jacket, €1,900

150

151

Â©CREDITS

M U S T H AV E

...or comfortably, fashionably and in line with the latest trends but also classic elegance. The perfect outfit? White sneakers, a jean shirt and pastel-hued chinos.

S P O R T O WA ELEGANCJA

sporty elegance

9 10

...czyli ma być wygodnie, modnie, zgodnie z najnowszymi trendami, ale klasycznie. Zestaw doskonały? Białe sneakersy, dżinsowa koszula i pastelowe chinosy.

6 7 8

1. JBL Tune600 BT NC bezprzewodowe słuchawki z funkcją redukcji szumów i brzmieniem JBL Pure Bass, 429 zł 2. MAURICE LACROIX wodoodporny zegarek Aikon Automatic Chronograph, ok. 5200 zł 3. AMIRI dżinsy, €925 4. CARPISA kosmetyczka z linii Miry, 89,90 zł 5. CARPISA plecak z linii Sanders, 249,90 zł 6. AZTORIN bransoleta ze stali szlachetnej, 239 zł 7. VALENTINO skórzany portfel, €270 8. LANVIN buty sportowe, €415 9. ANDY&MAG okulary Linda Farrow, 3300 zł 10. LEVI’S dżinsowa koszula, 319 zł 11. POLO RALPH LAUREN czapeczka, €40 ❚ 1. JBL Tune600 BT NC wireless noise-cancelling headphones with JBL Pure Bass sound, PLN 429 2. MAURICE LACROIX water-resistant Aikon Automatic Chronograph watch, approx. PLN 5,200 3. AMIRI jeans, €925 4. CARPISA The Miry line toiletry bag, PLN 89.90 5. CARPISA The Sanders line backpack, PLN 249.90 6. AZTORIN stainless steel bracelet, PLN 239 7. VALENTINO leather wallet, €270 8. LANVIN sneakers, €415 9. ANDY&MAG Linda Farrowsunglasses, PLN 3,300 10. LEVIS jean shirt, PLN 319 11. POLO RALPH LAUREN hat, €40

152

-50% LIPOSUKCJA / -50% LIPOSUCTION (DRUGI I KAŻDY NASTĘPNY OBSZAR) / (SECOND AND EACH SUBSEQUENT AREA)

Cena Liposukcji zaczyna się od 3500 zł. Na drugi i kolejny obszar zabiegowy obowiązuje zniżka 50%. / Liposuction prices start at PLN 3,500. A 50% discount applies to the second and each subsequent area of the body.

CHIRUGIA PLASTYCZNA / PLASTIC SURGERY CENY PLASTYKI POWIEK JUŻ OD 3800 ZŁ / EYELID SURGERY FROM PLN 3,800 OPERACJE PLASTYCZNE: / PLASTIC SURGERIES OFFERED: • POWIEK / • EYELIDS • POŚLADKÓW / • BUTTOCKS

• USZU / • EARS • TWARZY I SZYI / • FACE AND NECK

• MODELOWANIE SYLWETKI / • BODY CONTOURING • LIPOSUKCJA / • LIPOSUCTION

©CREDITS

SkinClinic to renomowana klinika medycyny estetycznej, chirurgii plastycznej i kosmetologii w samym sercu Warszawy. Z sukcesem działamy już od 10 lat. / SkinClinic is a renowned clinic of aesthetic medicine, plastic surgery and cosmetology situated in the heart of Warsaw. We have been operating successfully for 10 years now. Nasze motto to DOŚWIADCZENIE, ZAUFANIE I PROFESJONALIZM. Przez 10 lat zaufały nam dziesiątki tysięcy pacjentów, jak również gwiazdy polskiego show biznesu Justyna Steczkowska, Joanna Krupa, Katarzyna Pakosińska, Edyta Olszówka, Anna Dereszowska i wiele, wiele innych. / We are driven by the motto: EXPERIENCE, TRUST AND PROFESSIONALISM. During the 10 years of our operation we have been trusted by tens of thousands of patients, including Polish show business celebrities the likes of Justyna Steczkowska, Joanna Krupa, Katarzyna Pakosińska, Edyta Olszówka, Anna Dereszowska and many more. Warszawa Centrum, ul. Stawki 4b tel. 22 424 46 46; tel. kom. / mobile 663 401 010 stawki@skinclinic.pl

W W W.S K I N C L I N I C.P L

SkinClinic oferuje pełen zakres zabiegów z medycyny estetycznej min. botox, wypełniacze, mezoterapię oraz inne zabiegi. 153 / SkinClinic offers a full range of aesthetic medicine procedures including botox, fillers, mesotherapy and other treatments.

GOOD ADDRESS

nasze rekomendacje

BREAST CLINIC Centrum Leczenia Chorób Piersi znajduje się w Szpitalu Medicover w Warszawie.

PRESTIGE ZONE

1. WYMARZONY EFEKT the desired results

2. DLA ZDROWIA with your health in mind

Ambasada Urody to warszawska sieć klinik, która od ponad 13 lat świadczy usługi z zakresu kosmetologii, medycyny estetycznej, laseroterapii, kosmetyki i zabiegów spa. Zespół specjalistów z sukcesem wprowadza najskuteczniejsze programy pielęgnacyjne, które pozwalają każdemu klientowi osiągnąć wymarzony efekt. ❚ Ambasada Urody is a Warsawbased network of clinics which have been rendering services in the areas of cosmetology, aesthetic medicine, laser therapy, beauty and SPA treatments. A team of experts successfully implements treatment programs allowing each client to achieve their desired results.

HIFU CLINIC Centrum Leczenia Raka Prostaty to pierwszy ośrodek w Polsce zajmujący się diagnostyką i leczeniem tego typu schorzenia, zaś BREAST CLINIC Centrum Leczenia Chorób Piersi to klinika specjalizująca się w operacjach onkoplastycznych, oszczędzających i rekonstrukcji piersi. Obie kliniki znajdują się w warszawskim Szpitalu Medicover. ❚ The HIFU CLINIC Centrum Leczenia Raka Prostaty is Poland’s first medical centre in Poland to specialise in diagnosing and treating prostate cancer, while The BREAST CLINIC Centrum Leczenia Chorób Piersi specialises in oncoplastic, breastconserving surgeries and breast reconstruction surgeries. Both clinics are part of the Medicover Hospital in Warsaw.

ambasadaurody.pl

hifu.pl breastclinic.pl

154

3. TRADYCJA I NOWOCZESNOŚĆ tradition and modernity

4. 25 MINUT DLA URODY 25 minutes for beauty

W wazonach świeże kwiaty, na stołach haftowane obrusy, dyskretne światło i muzyka płynąca z pianina… Tak wita nas Restauracja Polska Różana w Warszawie. A co w karcie dań? M.in. przekąski, zielone sałaty, drób, ryby, mięsiwa i ciasta. Tradycyjna kuchnia polska spotyka się tutaj z nutą współczesnych pomysłów. ❚ Fresh flowers in vases, embroidered tablecloths, and pleasant piano music. This is how the Restauracja Polska Różana in Warsaw greets its guests. The menu includes starters, green salads, poultry, fish and meat. This is a place where traditional Polish cuisine meets contemporary culinary ideas and trends.

Sculpsure to nieinwazyjne modelowanie sylwetki w... 25 minut. To pierwszy nieinwazyjny laser do niszczenia lokalnie zgromadzonej tkanki tłuszczowej. Jako pierwszy na świecie otrzymał certyfikat FDA potwierdzający jego skuteczność i bezpieczeństwo. Dostępny w warszawskiej Klinice Elite Centrum Laseroterapii. ❚ Sculpsure is a non-invasive body contouring procedure that takes only 25 minutes. It is the first non-invasive laser used to destroy locally accummulated adipose tissue. It was the first in the world to have received an FDA certification confirming its effectiveness and safety of use. The treatment is available at the Elite Centrum Laseroterapii clinic in Warsaw.

restauracjarozana.com.pl

elite.waw.pl

contents

SPIS TREŚCI LOT SKY BAR

156

LOT Sky Bar

SIATKA P OŁĄCZEŃ

160

Route map

WYDARZENIA

163

LOT news

FLOTA

164

Fleet

ROZRYWKA P OKŁADOWA

168

In-flight entertainment

PRZYDATNE INFORMACJE

172

Useful information

MILES & MORE

176

Miles & More

155

156

157

158

159

LOT NA ŚWIECIE

LOT in the world

Fort McMurray Edmonton

route map

Vancouver

Seattle

Saskatoon

Calgary

Portland

San Francisco

Winnipeg

Phoenix

San Diego

Québec Montreal Halifax

Toronto New York (Newark)

Chicago

Las Vegas

Los Angeles

Ottawa

Minneapolis

Cleveland Denver Pittsburgh New York (JFK) Atlanta Charlotte Dallas

SIATKA P OŁĄCZEŃ

Houston

Tampa

Orlando

Varadero Cancun

POŁĄCZENIA REGIONALNE regional routes

Puerto Plata

Punta Cana

Trondheim

Oslo

St Petersburg Orebro

Stockholm

TALLINN

Rio de Janeiro

Gothenburg Copenhagen

Groningen

London (City)

Gdansk

Hamburg

Amsterdam Brussels

Olsztyn

Szczecin

Bydgoszcz Poznan Zielona Gora

Berlin

WARSAW Lublin

Wroclaw Katowice

Turin

Vienna

Kiev (Boryspil) Kiev (Zhuliany)

Krakow

Munich

Vilnius

Rzeszow Lviv

połączenia LOT-u/LOT flights

Budapest

Odesa

nowe kierunki/ Kiev (Zhuliany) new destinations

Rijeka

Nice

Constanca Split

lot.com 160

Turin

połączenia sezonowe/ seasonal flights połączenia czarterowe/ charter flights

Ohrid

160

połączenia LOT-u realizowane we współpracy z linią Nordica/ LOT connections in cooperation Antalya with Nordica

Antalya

Tel Aviv

Bydgoszcz-Kijów od sierpnia, WarszawaLublin od września, Katowice-Turyn od grudnia, Budapeszt-London City od lutego przyszłego roku /Bydgoszcz-Kyiv from August, Warsaw-Lublin from September, Katowice-Turin from December, BudapestLondon City from February 2019.

Yekaterinburg Kazan Samara

WARSAW

Astana

Krasnodar

Sapporo

Tbilisi

Antalya

Kefalonia

Larnaca Cairo

SIAT KA P OŁĄCZEŃ

Rzeszow Budapest

Yerevan

Beijjng

Tel Aviv

Seoul Fukuoka

Amman

Sendai

Tokyo

Taipei Hanoi

route map

Bangkok Ho Chi Minh

Phuket

Singapore

Mombasa

Denpasar

Mauritius Brisbane Perth

Sydney Adelaide Canberra

Melbourne

LOT NA ŚWIECIE połączenia LOT-u/LOT flights

Sydney połączenia code-share/code-share flights Singapore nowe kierunki/new destinations

lot.com

Krakow

połączenia czarterowe/charter flights Połączenia czarterowe do Varadero i Phuket od października, na Mauritius, do Mombasy, Cancun,Sajgonu, Bangkoku, Puerto Plata i Rio de Janeiro od listopada, a do Punta Cana od grudnia/Charter flights to Varadero and Phuket from October, to Mauritius, Mombasa, Cancun, Saigon, Bangkok, Puerto Plata and Rio de Janeiro from November, and to Punta Cana from

161

LOT W EUROPIE. POŁĄCZENIA Z I DO WARSZAWY LOT in europe. flights to and from warsaw Oslo

Helsinki

Tallinn

Stockholm Edinburgh

Gothenburg Billund

Copenhagen

Riga Palanga

St Petersburg

Moscow (Sheremetyevo)

Moscow (Domodedovo) Kaunas Vilnius Minsk

SIATKA P OŁĄCZEŃ

route map

Kaliningrad Hamburg Amsterdam London (Heathrow) Hannover Berlin WARSAW London (City) Düsseldorf

Kiev (Boryspil) Kharkiv Brussels Frankfurt Kiev (Zhuliany) Luxembourg Nuremberg Prague Lviv Stuttgart Munich Linz Vienna Zaporizhia Zurich Košice Salzburg Chisinau Graz Innsbruck Geneva Budapest Klagenfurt Odesa Cluj-Napoca Lyon Milan Ljubljana Zagreb Venice Turin Pula Bucharest Belgrade Nice Zadar Split Dubrovnik Barcelona Sofia Podgorica Skopje Istanbul Paris

Porto

Madrid

Lisbon

Ankara

połączenia bezpośrednie LOT-u/direct LOT flights

Lyon

połączenia code-share/code-share flights

London City nowe kierunki/new destinations

Turin

połączenia sezonowe/seasonal flights

Turyn od grudnia br., London City od stycznia przyszłego roku/ Turin from this December, London City from January 2019.

BEZPIECZEŃSTWO

safety

Split BEZPIECZEŃSTWO NA POKŁADZIE SAMOLOTÓW LOT ❚ SAFETY ON BOARD LOT AIRCRAFT

Zakaz palenia (również papierosów elektronicznych) ❚ No smoking (including e-cigarettes)

Nie pijemy alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w Duty Free ❚ Do not drink alcohol brought on board or purchased in Duty Free

Podczas startu i lądowania laptop musi być wyłączony i umieszczony w kieszeni fotela lub na półce, a z telefonów komórkowych pasażerowie mogą korzystać wyłącznie w trybie off mode Wizerunek członków załóg podlega ochronie prawnej. Uprzejmie prosimy o uszanowanie prywatności i niefotografowanie/niefilmowanie naszych pracowników, a także o nierozpowszechnianie wizerunku bez ich zgody. ❚ During take-off and landing, laptops must be switched off and placed in the back seat pocket in front of you or on the shelf, and mobile phones can only be used in aeroplane mode. The image rights of cabin crew members are protected by law. Please respect their privacy and do not photograph/film our staff and do not disseminate their image without their permission.

lot.com

TRANSAKCJE BEZGOTÓWKOWE NA POKŁADZIE ❚ NON-CASH TRANSACTIONS ON BOARD

162

Uprzejmie informujemy, że w celu zapewnienia bezpieczeństwa bezgotówkowych transakcji płatniczych na pokładach swoich samolotów LOT zbiera i przechowuje niektóre z Państwa danych, np. imię i nazwisko, numer dokumentu tożsamości, adres zamieszkania i numer miejsca zajmowanego na pokładzie. Podawanie tych danych osobowych podczas transakcji jest dobrowolne. W przypadku odmowy możliwe jest dokonanie standardowej płatności gotówkowej – bez użycia karty. Zapewniamy, że zbieranie, przetwarzanie, przechowywanie i udostępnianie danych odbywa się w sposób całkowicie bezpieczny i zgodny z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych. W każdym momencie mogą Państwo zwrócić się do nas z prośbą o informację o danych na swój temat przechowywanych przez LOT*, jak też skorygować ich treść. ❚ Please be advised that in order to ensure the security of payment transactions on board our aircraft, LOT is collecting and storing some of your personal data, e.g. your forename and surname, identity card number, residential address, and seat number. Providing this information is purely voluntary. You can still effect a cash transaction should you decline. Please be assured that the collection, processing, storing and disclosing of personal data is carried out in a secure manner and in compliance with the Personal Data Protection Act of 29 August 1997. You have the right to request information regarding any personal data stored by LOT and correct it at any time. * Polskie Linie Lotnicze „LOT” S.A., ul. Komitetu Obrony Robotników 43, 02-146 Warszawa ❚ Polskie Linie Lotnicze “LOT” S.A., ul. Komitetu Obrony Robotników 43, 02-146 Warszawa

CITY I HEATHROW. LOT W LONDYNIE city and heathrow. LOT in london

WY DARZE NIA

Heathrow to główny port w Londynie obsługiwany przez LOT. ❚ Heathrow is the main airport in London served by LOT.

Jednocześnie LOT utrzymuje częstotliwość operacji na londyńskie Heathrow: trzy rejsy dziennie. Londyn to jeden z najpopularniejszych kierunków w siatce połączeń LOT-u. ❚ London City is route number 100 in the LOT flight network. As from 7 January 2019, the Polish carrier will be flying twice a day directly from Warsaw to London City (LCY). The airport is conveniently located in the Royal Dock district. It is the closest airport to the business and financial centre of London at only 9.6 km from the City. LCY is the most convenient airport for passengers who want to get to the business hub of the city as quickly and conveniently as possible, avoiding most of the traffic. The flight schedule wll let passengers travelling on business from Warsaw, but also from Vilnius, Kyiv, Lviv, Riga, Bucharest, Larnaca and Tbilisi and most Polish airports to complete the trip within a single day. Moreover, for passengers travelling from London, the new LOT route is a perfect choice in the case of trips to many airports in Asia, such as Singapore, Tokyo, Seoul, Beijing and Astana with a brief stopover at the Chopin Airport in Warsaw. In view of the relatively short runway and the steep landing angle, flights to London City are a complex operation. Only a few passenger aircraft have been qualified to land and take off from this airport. In order to be able to operate on the London City airport, LOT decided to acquire four new Embraer E-190 aircraft that will be delivered to the Polish carrier by the end of the year directly from the plant in Brazil. This is the arrangement made with the lessor of the aircraft, NAC. The new E-190 has 106 comfortable seats on board. At the same time, LOT will maintain the frequency of flights to London's Heathrow airport i.e. three times a day. London is one of the most popular LOT routes.

lot.com

London City to połączenie nr 100 w siatce LOT-u. Od 7 stycznia 2019 r. polski przewoźnik będzie obsługiwał dwa razy dziennie bezpośrednie rejsy z Warszawy do London City (LCY). Ten port jest dogodnie zlokalizowany w londyńskich dokach (w dzielnicy Royal Docks). Jest położony najbliżej biznesowego i finansowego centrum Londynu: zaledwie 9,6 km od City. LCY to najwygodniejsze lotnisko dla pasażerów, którzy chcą się dostać w najkrótszy i najwygodniejszy sposób do biznesowej części miasta, unikając większości korków. Rozkład pozwoli pasażerom podróżującym w celach biznesowych z Warszawy, a także z Wilna, Kijowa, Lwowa, Rygi, Bukaresztu, Larnaki, Tbilisi i większości polskich lotnisk regionalnych, na odbycie podróży w ciągu jednego dnia. Ponadto dla pasażerów lecących z Londynu nowe połączenie LOT-u jest doskonałym wyborem w przypadku podróży do wielu portów w Azji, jak Singapur, Tokio, Seul, Pekin i Astana – z krótką i wygodną przesiadką na Lotnisku Chopina w Warszawie. Ze względu na stosunkowo krótki pas startowy i stromy kąt podejścia loty do Londyn City są skomplikowane pod względem operacyjnym. Tylko kilka rodzajów samolotów pasażerskich kwalifikuje się do lądowania i startów w tym miejscu. Aby działać w London City LOT zdecydował się na pozyskanie czterech nowych samolotów Embraer E-190, które zostaną dostarczone polskiemu przewoźnikowi do końca roku bezpośrednio z fabryki w Brazylii. Tak przewiduje kontrakt z leasingodawcą NAC. Nowy E-190 będzie miał na pokładzie 106 wygodnych foteli.

LOT news

London City to port zlokalizowany w samym centrum Londynu. ❚ London City is an airport located in the heart of London.

163

SAMOLOTY DALEKODYSTANSOWE

long-haul aircraft

Boeing 787-9 Dreamliner

Boeing 787-8 Dreamliner

NEW 2018

3/7 * 62,82 m 60,17 m 875 km/h 13 350 km 24/21/249

F LOTA fleet

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc BC/PEC/EC Capacity

8 56,72 m 60,17 m 875 km/h 12 650 km 18/21/213

LOT BUSINESS CLASS

LOT PREMIUM ECONOMY

LOT ECONOMY CLASS

Dla Twojego komfortu fotele rozkładają się do pełnej pozycji leżącej. The seats fully recline to a flat position for ultimate comfort.

Specjalnie dla Ciebie klasa ekonomiczna o podwyższonym standardzie. A premium economy class designed especially with you in mind.

System rozrywki pokładowej z indywidualnymi monitorami. An in-flight entertainment system with individual screens

SAMOLOTY ŚREDNIO- I KRÓTKODYSTANSOWE

Boeing 737 MAX 8

medium and short-haul aircraft

Boeing 737-800

Boeing 737-400

NEW 2018