Doven zien

Van 22 april tot 18 juni loopt de bijzondere expo ‘Doven zien’ van Merelbeeks fotograaf Benny De Grove met zestien portretten van gebarentaligen in het Cultuurhuis. Aan de hand van heel wat voorwerpen krijg je bovendien een antwoord op vragen zoals: Is gebarentaal universeel?, Wat is een naamgebaar?, Hoe word je ’s morgens op tijd wakker als je doof bent? Aan de muur van het Cultuurcafé kun je tegelijkertijd oude foto’s bekijken van de dovenschool van Gent (de eerste dovenschool in ons land), van het Koninklijk Instituut Spermalie voor Doven en Blinden in Brugge en van het verenigingsleven van doven. Uniek is dat je je kunt inschrijven voor een rondleiding met een dove gids (bijgestaan door een stemtolk).

In Vlaanderen zijn zo’n 60.000 mensen doof of slechthorend. 6.000 dove mensen zijn gebarentalig. Zij beheersen de Vlaamse Gebarentaal, een zelfstandige en volwaardige taal die verschillend is van de gebarentaal in andere landen. Fotograaf Benny De Grove geeft je met zijn portretten een intrigerende inkijk in de wereld van dove mensen.

WAAR HAALDE JE HET IDEE OF DE INSPIRATIE OM JE TE VERDIEPEN IN DIT THEMA?

Benny De Grove: Ik liep al een tijdje met het idee om blinde en dove mensen te portretteren omdat zij min of meer een verborgen leven leiden in de maatschappij. Het is als het ware een ‘vergeten’ groep mensen die ik graag onder de aandacht wou brengen. Die portretten zou ik dan combineren met interviews van de geportretteerden. De organisatie Doof Vlaanderen was vrijwel onmiddellijk geïnteresseerd in een dergelijk project en ze hebben mij in contact gebracht met een zeer diverse groep dove mensen. Ik heb er vervolgens mijn missie van gemaakt om de mens achter de persoon met een auditieve beperking, in een samenleving die volledig op horende mensen is gericht, beter te leren kennen.

HOE STELDE JE DE GROEP GEPORTRETTEERDEN SAMEN EN BRACHT JE ZE IN BEELD?

Benny: De dove mensen brachten elk een voorwerp mee dat hen typeert. Arnaud, een man van Afrikaanse origine, bijvoorbeeld, had sportschoenen mee en vertelde een filosofisch verhaal over schoenen en waarom hij ermee wou gefotografeerd worden. Er zijn ook een paar horende mensen die in beeld komen met de Vlaamse Gebarentaal. De zus van een dove persoon toont het gebaar voor ‘sociaal’. Hilda, die tolk Vlaamse Gebarentaal is, zie je het woord voor ‘tolk’ maken. De portretten bevestigen vooral dat dove mensen zijn zoals jij en ik. Ze verschillen in wezen niets van ons. De interviews die ik afnam als voorbereiding op de fotografie, werpen wel een licht op de moeilijkheden, beperkingen of frustraties, maar ook de vreugde waarmee ze geconfronteerd worden.

JE BENADERDE JE ONDERWERPEN VOOR DEZE EXPO VANUIT DE ZINTUIGEN. HOE GING JE CONCREET TE WERK?

Benny: Uit de gesprekken kwamen vaak bijzondere verhalen over de gewaarwordingen en zintuigen van de geportretteerden. De foto’s an sich zijn dus niet noodzakelijk zintuiglijk van aard, maar in de interviews kwam dat thema heel vaak terug. Michael bijvoorbeeld vertelde me dat hij het heel fijn vond als supporters heel luid riepen, want dan hoorde hij dat toch een beetje. Robert zei me dat hij heel rustig werd als hij een knuffelpoes vastnam. Hij is daarom ook met die knuffel geportretteerd. Maar evengoed koos ik voor een andere invalshoek: zo is bijvoorbeeld ook Lola als dragqueen geportretteerd.

IS JE EIGEN VISIE OP DE DOVE GEMEENSCHAP VERANDERD DOOR DIT PROJECT?

Benny: De leefomgeving van dove mensen is mij niet compleet vreemd en ik begreep dus wel al een deel van hun leefwereld. Door dit project te doen, zijn de resterende vooroordelen die ik had wel volledig weg. Ik had bijvoorbeeld nooit gedacht dat dove mensen graag zouden slowen en zoveel houden van muziek en dansen. Tania vertelde me dat ze haar horende partner op een fuif altijd vraagt om mee te zingen met de muziek. Als hij dan zegt dat hij niet kan zingen, vindt ze dat niet erg want ze hoort het toch niet en ze wil de muziek vooral voelen. De trillingen op zijn borstkas geven haar altijd een zalig gevoel.

WELKE ONTMOETING OF PORTRET ZAL JE IN HET BIJZONDER BIJBLIJVEN?

Benny: Wat ik niet wist, is dat dove mensen ook een dovennaam krijgen. Het naamgebaar van Karin was bijvoorbeeld 66. Ze had vroeger op een internaat gezeten en haar locker of kastje had het nummer 66. De ontmoeting met Peter was ook bijzonder. Peter is doof én blind, heeft ontzettend veel humor en is zeer intelligent. Zijn hand fungeert als het ware als een typemachine, met o.a. zijn kootjes als letters van het alfabet. Hij begreep wat er gezegd werd doordat iemand op zijn hand typte. Ondanks de beperkingen zag ik vooral heel veel levenslust.

Op één van de 16 imposante werken van Benny De Grove zie je Tania Van Hoeck. Zij is doof geboren, woont in Gavere en geeft les Vlaamse Gebarentaal aan horenden. Haar Merelbeekse vriendin Graziella Falletta is ook doof geboren. Zij speelt al sinds 2010 toneel in Vlaamse Gebarentaal. In het begin stond ze samen met Lut Reysen (die nu een rol vertolkt als dove oma in de serie Dertigers op één) op de scène.

WAAROM WOU JE GRAAG MEEWERKEN AAN DEZE BIJZONDERE TENTOONSTELLING?

Tania Van Hoeck: Doof Vlaanderen stelde mij de vraag en ik was wel benieuwd. Ik ben blij dat ik heb meegedaan. Het wordt een heel mooie en interessante tentoonstelling.

DE VLAAMSE GEBARENTAAL IS VRIJ ONBEKEND. IS HET EEN EENVOUDIGE TAAL OM TE LEREN? BESTAAN ER OOK DIALECTEN?

Tania: Vlaamse Gebarentaal is niet moeilijk, iedereen kan het leren. Je moet wel oefenen natuurlijk, anders vergeet je de gebaren. Net zoals in gesproken taal, bestaan er ook dialecten in Vlaamse Gebarentaal. Als je nog niet veel gebaren kent, is dat wel even wennen.

DE VLAAMSE GEBARENTAAL IS EEN ZEER VISUELE TAAL WAARBIJ JE JE HANDEN EN MIMIEK INTENSIEF GEBRUIKT. DIE EXPRESSIE KOMT ONGETWIJFELD VAN PAS OP EEN TONEELSCÈNE?

Graziella Falletta: We gebruiken inderdaad veel mimiek. Het leunt soms zelfs een beetje aan bij mimespel.

ZIJN DE THEATERSTUKKEN WAARAAN JE MEEWERKT OOK TOEGANKELIJK VOOR HORENDEN?

Graziella: Ja hoor, we voorzien een stemtolk. Iedereen kan het volgen. De stukken die we spelen met BDT (Belgium Deaf Theater) zijn bovendien altijd waargebeurde verhalen.

Zestien portretten van gebarentaligen van Merelbeeks fotograaf Benny De Grove brengen, samen met heel wat kenmerkende voorwerpen die verwijzen naar dovencultuur en dovengeschiedenis, de Vlaamse gebarentaal onder de aandacht. Gratis - tijdens openingsuren van het Cultuurhuis.

Extra:

• Bezoek de expo met een dove gids: zondag 21 mei om 10.30 uur€ 6 | € 4

• Groep- of schoolbezoek: via dovenzien@doof.vlaanderen: geef aan op welke dag en met hoeveel personen je wil komen.

AAN DE MUUR IN HET CULTUURCAFÉ - DOVEN ZIEN

Foto’s uit de oude doos o.a. via Erfgoedhuis | Zusters van Liefde J.M. De eerste dovenschool van Vlaanderen werd in 1820 in Gent opgericht door de Zusters van Liefde van Jezus en Maria. Het Erfgoedhuis beschikt over een grote collectie van deze dovenschool, een selectie ervan ontdek je nu hier aan de muren. Ook van het Koninklijk Instituut Spermalie voor Doven en Blinden in Brugge en van het verenigingsleven van doven zijn er foto’s te zien.