101 things i learn in architecture school (file dich)

101 ĐI

U TÔI ĐÃ H C ĐƯ C

TRONG TRƯ NG KI N TRÚC Matthew Frederick

101 Things Đi u tôi đã h c đư c trong trư ng ki n trúc

01 Frederick FM-F.indd i

4/25/07 1:37:03 PM

THE MIT PRESS

01 Frederick FM-F.indd ii

CAMBRIDGE, MASSACHUSETTS

LONDON, ENGLAND

4/25/07 1:37:04 PM

Matthew Frederick

101 ĐI

U TÔI ĐÃ H C ĐƯ C TRONG TRƯ NG KI N TRÚC

01 Frederick FM-F.indd iii

4/25/07 1:37:04 PM

© 2007 Matthew Frederick T t c các quy n. Không m t ph n nào c a cu n sách này có th đư c sao chép dư i m i hình th c b i b t k phương ti n đi n t ho c cơ khí (bao g m c photocopy, ghi âm, ho c lưu tr thông tin l i ) mà không có s cho phép b ng văn b n t nhà xu t b n. c c báo chí MIT có th mua v i s lư ng gi m gái đ c bi t cho doanh nghi p ho c bán hàng s d ng qu ng cáo. Đ bi t thông tin, xin vui lòng e-mail <special_sales@mitpress.mit.edu> ho c vi t thư cho tiêu th đ c bi t C c Báo chí MIT, 55 Hayward Street, Cambridge, MA 02142.

Cu n sách này đã đư c thi t l p trong Helvetica Neue do Báo chí MIT. In và b ràng bu c t i Trung Qu c.

Thư vi n Qu c h i biên m c d li u-trong-Xu t b n Frederick, Matthew.

101 đi u tôi h c đư c

trư ng ki n trúc / b i Matthew Friedrich.

p. cm.

ISBN-13: 978-0-262-06266-4 (hc: alk gi y.)

1. Ki n trúc-h c và gi ng d y. 2. Thi t k ki n trúc-h c và gi ng d y. I. Tiêu đ . II. Tiêu đ : M t trăm m t trong nh ng đi u tôi h c đư c trư ng ki n trúc. III. Tiêu đ : M t trăm và là m t trong nh ng đi u tôi h c đư c trư ng ki n trúc.

2006037130 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1

01 Frederick FM-F.indd iv

4/25/07 1:37:04 PM

To Sorche, đ làm đi u này và hơn th n a

01 Frederick FM-F.indd v

4/25/07 1:37:04 PM

CHÚ THÍCH V TÁC GI Ch c ch n nh ng đi u dành cho sinh viên ki n trúc r t ít. Chương trình gi ng d y ki n trúc là m t con thú gây b i r i và r t ngang bư ng, liên quan đ n nhi u gi , văn b n dày đ c, và thư ng xuyên hư ng d n m t cách khó hi u. N u các bài h c v ki n trúc là h p d n (và h ), h cũng có r t nhi u trư ng h p ngo i l và hãy c n th n r ng các sinh viên có th d dàng t h i n u không có b t c đi u gì c th đ tìm hi u v ki n trúc nào c . nh ng đi u m

o trong gi ng d y ki n trúc ch y u là c n thi t. Ki n trúc là

th , sau t t c , m t quá trình sáng t o, và nh ng đi u khó khăn là d hi u cho giáo viên hư ng d n thi t k bài h c nh m c th hoá các k ho ch vì lo s áp đ t gi i h n không c n thi t v quá trình sáng t o. K t qu là m t k t thúc m

dành

cho sinh viên khi bư c xu ng con đư ng v i nhi u h p d n m i, nhưng thư ng v i m t c m giác r ng ki n trúc đư c xây d ng trên cát lún hơn trên trái đ t r n.

Cu n sách này nh m m c đích d ng lên n n t ng c a các văn phòng ki n trúc b ng cách cung c p các đi m t p h p mà quá trình thi t k

có th

phát tri n

m nh. Các bài h c sau đây trong thi t k , b n v , quá trình sáng t o , và trình bày đ u tiên đ n v i tôi là h u như còn r t m i m và nghèo nàn.

01 Frederick FM-F.indd vi

4/25/07 1:37:04 PM

có th nh n th y rõ nh ng tia sáng le lói qua l p sương mù dày đ c c u n n giáo d c c a riêng tôi. Nhưng trong nh ng năm tháng tôi đã tr i qua t

viên cho đ n khi là gi ng viên, chúng ch c ch n đã tr

khi còn là h c

nên sáng s a và rõ ràng

hơn. Nh ng câu h i thư ng có đ a ch là nh ng v n đ tr ng tâm c a n n giáo d c ki n trúc .Nh ng h c trò c a tôi đã ch đi ch l i cho tôi r ng nh ng câu h i và nh ng s nh m l n c a trư ng ki n trúc là g n như vô t n.

Tôi m i các b n đ m cu n sách này trên bàn khi b n làm vi c trong văn phòng

, gi nó trong túi áo khoác đ đ c khi b n ph i đi công tác , và lư t qua m t cách ng u nhiên khi b n c n m t bư c kh i đ u trong vi c gi i quy t m t v n đ ki n trúc . Dù b n đ nh làm gì v i nh ng bài h c ti p theo, hãy bi t ơn cu n sách n u tôi không xung quanh đ ch ra nh ng trư ng h p ngo i l , và b n hãy c n th n v i chúng .

Kiên trúc sư Matthew Frederick Tháng 8 / 2007

01 Frederick FM-F.indd vii

4/25/07 1:37:05 PM

L i cám ơn vô cùng cám ơn Deborah Cantor-Adams; Julian Chang; Roger Conover; Derek George; Yasuyo Iguchi; Terry Lamoureux; Jim Lard; Susan Lewis; Marc Lowenthal; Tom Parks; nh ng giáo viên c a tôi , nh ng ngư i có giá tr b ng ti ng anh; h c sinh c a tôi ngư i đã h i và tr l i nhi u câu h i đã d n đ n cu n sách này, và h u h t t t c các đ i tác và đ ng nghi p c a tôi, Sorche Fairbank.

01 Frederick FM-F.indd viii

4/25/07 1:37:05 PM

101 Đi u tôi đã h c đư c

01 Frederick FM-F.indd 1

trư ng ki n trúc

4/25/07 1:37:05 PM

YES

NO

02 Frederick 01-20-F.indd 2

4/25/07 3:31:33 PM

1 Cách đ v m t đư ng 1 Ki n trúc sư s

d ng nh ng đư ng khác nhau cho các m c đích khác nhau,

nhưng h u h t các lo i đư ng đ c trưng cho ki n trúc đư c v v i m t s nh n m nh

đ u và cu i. Lo i nét v này yêu c u đ t bút xu ng trang gi y v i nét v

rành m ch và d t khoát. N u nét v c a b n b đ t đo n

cu i, b n v trông s

r t m nh t và thi u d t khoát. đ rèn luy n b n thân có đư c nh ng nét v d t

khoát , hãy th ch m m t n t nh 2

đ u và cu i m i khúc g p.

v ch ng các nét lên nhau nh nhàng

nơi chúng g p nhau. Đi u này gi cho

các góc không b tròn m t cách b t h p lý.

3 When sketching, don’t “feather and fuzz” your way across the page—that is, don’t

make a vague-looking line out of many short, overlapping segments. Instead, move your pencil from start to end in a controlled, fl uid motion. You might fi nd it helpful to draw a light guide line before drawing your fi nal line. Don’t erase your guide lines when the drawing is complete—they will lend it character and life.

02 Frederick 01-20-F.indd 3

4/25/07 3:31:36 PM

Ground

Figures

02 Frederick 01-20-F.indd 4

4/25/07 3:31:37 PM

2 A figure ( hình dáng, con s ) là m t y u t ho c hình d ng đư c đ t trên m t t m v i, trang, ho c n n khác. N n là không gian c a trang gi y.

“A figure “cũng đư c g i là đ i tư ng, hình th c, y u t , ho c hình d ng tích c c.

M t đ t là không gian đư c g i là luân phiên, dư không gian, không gian màu tr ng, ho c lĩnh v c.

02 Frederick 01-20-F.indd 5

4/25/07 3:31:38 PM

4 hình dáng s p x p ng u nhiên trong không gian

02 Frederick 01-20-F.indd 6

4 hình thù tương t nhau đư c s p x p đ t o thành 1 không gian tích c c ( hình tam giác)

4 hình thù tương t nhau s p x p đ t o thành 1 không gian tích c c ( ch A)

4/25/07 3:31:38 PM

3 lý thuy t v Figure - ground nói r ng kho ng tr ng mà ta có đư c t vi c đ t các hình cũng nên đư c xem xét c n th n như chính cái hình đó không gian đư c g i là không gian tiêu c c n u nó không có v trí và hình thù c

th c a hình v . nó là không gian tích c c n u nó có m t hình d ng.

02 Frederick 01-20-F.indd 7

4/25/07 3:31:39 PM

02 Frederick 01-20-F.indd 8

4/25/07 3:31:40 PM

4 khi các y u t ho c không gian không đư c th hi n rõ ràng nhưng l i đư c nhìn th y – chúng ta có th nhìn th y chúng dù chung ta không th th y – thì đó đư c g i là không gian đư c bao hàm.

02 Frederick 01-20-F.indd 9

4/25/07 3:31:41 PM

02 Frederick 01-20-F.indd 10

4/25/07 3:31:41 PM

Lý thuy t v ch t r n và ch t l ng là hình chi u ba chi u đ tìm ra lý thuy t ng m _ ground theory. Nó ch ra r ng nh ng không gian th tích đư c đ nh d ng ho c đư c bao hàm b i v trí c a các v t th th c cũng quan tr ng như, ho c còn quan tr ng hơn chính nh ng v t th đó.

5

M t không gian ba chi u đư c coi là không gian tích c c .N u như nó có hình dáng c th ho c ranh gi i gi a trong và ngoài. Không gian tích c c có th đư c đ nh nghĩ b ng nhi u cách như đi m, đư ng, m t ph ng, kh i lư ng, cây, góc c nh tòa nhà, c t, tư ng, và vô s nh ng y u t khác n a.

02 Frederick 01-20-F.indd 11

4/25/07 3:31:42 PM

không gian tiêu c c

không gian tích c c

(movement)

A college “quad” is usually the preferred space on a campus for social interaction and hanging out.

02 Frederick 01-20-F.indd 12

4/25/07 3:31:42 PM

6 Chúng ta di chuy n qua các không gian tiêu c c và trong các không gian tích c c.

Các hình d ng và ph m ch t c a không gian ki n trúc nh hư ng r t nhi u kinh nghi m và hành vi con ngư i, vì chúng ta s ng trong không gian c a môi trư ng xây d ng c a chúng tôi và không ph i là b c tư ng v ng ch c, mái nhà, và các c t hình nó. Không gian tích c c g n như luôn luôn ưa thích c a ngư i dân cho kéo dài và tương tác xã h i. không gian âm có xu hư ng đ thúc đ y phong trào hơn là

02 Frederick 01-20-F.indd 13

t i ch .

4/25/07 3:31:43 PM

hình d ng m t b ng thành ph th i trung c

02 Frederick 01-20-F.indd 14

măt b ng hình d ng vùng ngo i ô hi n đ i

4/25/07 3:31:44 PM

L p các tòa nhà ngo i ô là các đ i tư ng trong không gian. Các tòa nhà đô th thư ng đư c gi gìn không gian.

7

Khi chúng ta t o ra các tòa nhà ngày hôm nay, chúng tôi thư ng xuyên t p trung n l c c a chúng tôi v hình d ng c a h , v i hình d ng c a không gian ngoài tr i m t còn sót l i khá tình c . Nh ng không gian ngoài tr i, như thư ng th y trong các vùng ngo i ô, là các không gian tiêu c c b i vì các tòa nhà không đư c b trí đ cho vay hình cho các không gian

gi a.

các tòa nhà đô th , tuy nhiên, thư ng đư c thi t k theo các gi đ nh ngư c l i: hình xây d ng có th đư c trung vào hình d ng c a không gian công c ng, đ n m c mà m t s tòa nhà đô th g n như nghĩa đen “bi n d ng” đ các qu ng trư ng, sân, và hình vuông mà giáp chúng có th đư c hình d ng tích c c.

02 Frederick 01-20-F.indd 15

4/25/07 3:31:44 PM

02 Frederick 01-20-F.indd 16

4/25/07 3:31:45 PM

8

“Ki n trúc là s t o nên không gian m t cách có ý đ —LOUIS KAHN

02 Frederick 01-20-F.indd 17

4/25/07 3:31:45 PM

Vietnam Veterans War Memorial, Washington, D.C., 1982 Maya Lin, designer

02 Frederick 01-20-F.indd 18

4/25/07 3:31:46 PM

9

Sense of place Genius loci nghĩa là thiên tài không gian. Đó là nh ng không gian đư c ghi nh sâu s c cho nh ng đ c tính ki n trúc

02 Frederick 01-20-F.indd 19

4/25/07 3:31:46 PM

02 Frederick 01-20-F.indd 20

4/25/07 3:31:46 PM

Tr i nghi m v nh ng không gian ki n trúc ch u nh hư ng m nh m b i cách chúng ta thâm nh p vào không gian đó.

10

M t không gian cao và sáng s đư c c m th y cao hơn và sáng hơn n u như đư c đ i chi u v i m t không gian th p và t i hơn. M t không gian ngh thu t s đư c c m nh n n tư ng hơn n u đư c đ t

v trí cu i cùng c a c chu i không gian ít ngh

thu t hơn. M t căn phòng v i nh ng c a s hư ng v phía Nam s đư c c m nh n m nh m hơn b i m t ngư i v a đi qua m t lo t nh ng không gian hư ng v phía b c.

02 Frederick 01-20-F.indd 21

4/25/07 3:31:46 PM

02 Frederick 01-20-F.indd 22

4/25/07 3:31:47 PM

S d ng “Ph đ nh và ph n thư ng” đ làm giàu cho nh ng không gian đã đi qua

11

Khi chúng ta di chuy n qua các tòa nhà, các thành ph , chúng ta có th k t n i nh ng d u hi u tr c quan v i nh ng nhu c u và mong đ i c a mình. S th a mãn và giàu có trong kinh nghi m c a chúng ta là k t qu c a cách nh ng k t n i này đư c th c hi n.

Ph đ nh và ph n thư ng chính là cách kích thích s

hình thành nh ng kinh

nghi m. Trên con đư ng thi t k , hãy c g ng th hi n cho ngư i s d ng cái nhìn t ng quát v các m c tiêu thi t k : c u thang, l i vào, các tư ng đài ho c các y u t khác , sau đó ngay l p t c th nghiêm cách nhìn đó khi h ti p t c l i ti p c n c a mình. Xác đ nh l i m c tiêu t m t góc đ khác ho c v i nh ng chi ti t thú v hơn.

Hư ng s chú ý c a ngư i s d ng sang m t hư ng ko đư c mong đ i đ có th t o ra nh ng ý tư ng khác ho c th m chí là t n th t t m th i, sau đó đưa ra cho h nh ng chi ti t thú v hơn ho c nh ng cách nhìn m i hơn v m c tiêu. Nh ng chi ti t ph thêm đó s làm cho chuy n hành trình tr nên thú v hơn và có m t đích đ n x ng đáng.

02 Frederick 01-20-F.indd 23

4/25/07 3:31:47 PM

B tàng Guggenheim, New York, 1959 kiên trúc sư Frank Lloyd Wright,

02 Frederick 01-20-F.indd 24

4/25/07 3:31:47 PM

12 Thi t k m t không gian ki n trúc đ phù h p v i m t chương trình c th , kinh nghi m, hay ý đ nh.

Không nên v m t hình ch nh t, ho c b t k hình d ng tùy ý v m t k ho ch sàn, nhãn nó, và gi s

nó s phù h p v i s

d ng. Thay vào đó, đi u tra các yêu c u

chương trình c th đ xác đ nh nh ng đ c đi m c a các ho t đ ng đó s di n ra đó. Hình dung tình hu ng th c t

ho c kinh nghi m mà s

x y ra trong nh ng

không gian, và thi t k m t ki n trúc thích ng và nâng cao chúng.

02 Frederick 01-20-F.indd 25

4/25/07 3:31:47 PM

kho

văn phòng khu s n xu t

MAIL

phòng ch

02 Frederick 01-20-F.indd 26

tiêp khách

VP

VP

VP

4/25/07 3:31:48 PM

13

Không gian quy ho ch là các t ch c, s p x p không gian đ đáp ng nhu c u ch c năng.

Không gian quy ho ch là m t k năng r t quan tr ng cho ki n trúc sư, nhưng s p x p không gian đ đáp ng yêu c u ch c năng gi i thích ch là m t chút v nh ng gì các ki n trúc sư làm. M t k ho ch không gian đ a ch các v n đ ch c năng c a m t tòa nhà trên trang m ng lư i c a mình phù h p, ki n trúc sư cũng quan tâm đ n ý nghĩa c a m t trang m ng lư i và các tòa nhà c a mình. M t k

ho ch

không gian ch c năng t o ra c nh vuông cho nhân viên văn phòng, ki n trúc sư xem xét b n ch t c a công vi c th c hi n trong môi trư ng văn phòng, ý nghĩa c a nó cho ngư i lao đ ng, và giá tr c a nó đ i v i xã h i. M t k ho ch không gian cung c p không gian đ chơi bóng r , th c hi n các thí nghi m trong phòng thí nghi m, v t d ng, s n xu t, dàn d ng tác ph m sân kh u, ki n trúc sư imbues kinh nghi m c a nh ng nơi này v i đau xót, s phong phú, vui v , s c đ p, và m a mai.

02 Frederick 01-20-F.indd 27

4/25/07 3:31:48 PM

02 Frederick 01-20-F.indd 28

4/25/07 3:31:48 PM

14 Ki n trúc b t đ u b ng m t ý tư ng gi i pháp thi t k t t không ch đơn thu n v th ch t thú v , nhưng đư c thúc đ y b i nh ng ý tư ng cơ b n. M t ý tư ng là m t c u trúc tinh th n c th mà chúng tôi t

ch c, hi u, và mang l i ý nghĩa kinh nghi m bên ngoài và thông tin. N u

không có nh ng ý tư ng cơ b n thông báo cho các tòa nhà c a h , ki n trúc sư ch là nh ng nhà quy ho ch không gian. Quy ho ch không gian đư c trang trí áp d ng

.cho “ăn m c nó lên” không ph i là ki n trúc, ki n trúc n m trong DNA c a m t tòa nhà, trong m t c m giác phát mà infuses c c a nó.

02 Frederick 01-20-F.indd 29

4/25/07 3:31:48 PM

Finger poking into the woods

Odd shapes intrude on “pure” space

L’s in conflict

Box subtracted

02 Frederick 01-20-F.indd 30

Radial scheme with missing spoke

Core segregates public-private

4/25/07 3:31:49 PM

. M t Parti có nghĩa là ý tư ng trung tâm ho c là quan ni m c a c công trình.

Các partis hi n th

đây là t

trư c đó d

15

án đư c hình thành, nó là không,

n u không ph i là không th , th c hi n thành công m t parti t d án cũ đ m t d án m i. Quá trình thi t k là cu c đ u tranh đ t o ra m t parti duy nh t thích h p cho m t d án.

M t parti [m nh-TEE] có th

đư c th

hi n theo nhi u cách, nhưng thư ng

đư c th hi n b ng m t bi u đ mô t các t ch c sàn k ho ch chung c a tòa nhà và, do ý nghĩa, tính nh y c m c a kinh nghi m và th m m . M t sơ đ parti có th mô t Massing, l i vào, h th ng phân c p không gian, m i quan h khu v c, v trí c t lõi, lưu hành n i th t, / quy ho ch công tư nhân, đoàn k t minh b ch /, và m i quan tâm khác. T tr ng c a s chú ý cho m i y u t thay đ i t d án đ d án.

M t s s cho r ng m t parti lý tư ng là hoàn toàn hòa nh p, mà nó thông báo cho m i khía c nh c a vi c xây d ng m t t c u hình t ng th và h th ng k t c u hình d ng c a các tay n m c a. Nh ng ngư i khác tin r ng m t parti hoàn h o là không th đ t đư c và cũng không mong mu n.

02 Frederick 01-20-F.indd 31

4/25/07 3:31:49 PM

02 Frederick 01-20-F.indd 32

4/25/07 3:31:49 PM

Parti xu t phát t s hi u bi t đó không ph i là ki n trúc mà ph i đư c hình thành trư c khi hình th c ki n trúc có th đư c sinh ra

16

T i h u h t các tham v ng c a mình, parti xu t phát t nh ng v n đ siêu hơn so v i ki n trúc đơn thu n. “L’s in con ict” ch ng h n, có th là m t parti thích h p cho m t tòa nhà chính ph m i cho hai phe lâm chi n m t l n đã gi m o m t qu c gia m i.

“Finger poking into the wood ” có th b t ngu n t m t ni m tin sinh thái v m i quan h gi a trư ng và r ng. “missing spoke” có th đ ngh m t tri t lý mà m t cơ h i m i g i.

02 Frederick 01-20-F.indd 33

4/25/07 3:31:50 PM

02 Frederick 01-20-F.indd 34

4/25/07 3:31:50 PM

Các ý tư ng thi t k c th hơn , r t nhi u đi u h p d n c a nó có th đư c.

17

Thi t k m t chuy n bay c a c u thang trong ngày m t cô dâu th n kinh xu ng h . Hình d ng m t c a s khung nhìn c a m t cây c th vào m t ngày hoàn h o trong mùa thu. Th c hi n m t ban công cho các nhà đ c tài t i t nh t trên th gi i đ

ph c xu ng đ i tư ng c a mình. T o m t khu v c ch

ng i cho m t nhóm

thanh thi u niên cáu k nh đ khi u n i v cha m và giáo viên c a h .

Thi t k theo nh ng cách c th ý tư ng s không gi i h n các cách th c mà ngư i s

d ng và hi u các tòa nhà c a b n, nó s cung c p cho h gi y phép đ

mang l i nh ng gi i thích c a riêng và idiosyncrasies c a h đ i v i h .

Là không đ c hi u trong m t n l c đ thu hút t t c m i ngư i thư ng không đ t k t qu trong m t. Tuy nhiên, b n v theo m t quan sát c th , sâu s c l nh, m a mai đi m, dí d m ph n ánh, s

h u trí k t n i, l p lu n chính tr , hay tín

ngư ng mang phong cách riêng trong m t tác ph m sáng t o có th giúp b n t o ra môi trư ng s nh n bi t v i nh ng ngư i khác theo cách riêng c a h .

02 Frederick 01-20-F.indd 35

4/25/07 3:31:50 PM

02 Frederick 01-20-F.indd 36

4/25/07 3:31:50 PM

18

B t k quy t đ nh thi t k nên là h p lý trong ít nh t hai cách.

M c đích chính c a m t c u thang đư c cho phép thông qua t sàn t i sàn nhà, nhưng n u cũng đư c thi t k nó cũng có th ph c v như là m t không gian h i, y u t m t tác ph m điêu kh c, và m t thi t b đ nh hư ng vào bên trong tòa nhà.

M t c a s có khung xem, t m m t b c tư ng v i ánh sáng, ngư i s

d ng m t

đ nh hư ng xây d ng các c nh quan bên ngoài, th hi n đư c đ dày c a tư ng, mô t các h th ng k t c u c a tòa nhà, và th a nh n m t m i quan h tr c v i m t y u t ki n trúc. M t hàng c t có th cung c p h tr

c u trúc, xác đ nh m t

con đư ng lưu thông, ho t đ ng như m t thi t b “wayfinding”, và ph c v như là m t đ i tr ng nh p nhàng hơn không đ u đ t y u t ki n trúc.Cơ h i cho nhi u lu n c

thi t k có th đư c tìm th y trong h u h t m i ph n t

c a m t tòa nhà. Các

lu n c hơn b n có th tìm ho c t o ra cho các ph n t b t k , thì t t hơn.

02 Frederick 01-20-F.indd 37

4/25/07 3:31:50 PM

02 Frederick 01-20-F.indd 38

4/25/07 3:31:51 PM

19

V phân c p.

Khi v b ng phương ti n nào, không bao gi ti t” t

làm vi c

m t “m c 100% các chi

m t đ u c a t m v phía đ u kia tr ng, c a gi y. Thay vào đó, b t đ u v i

các y u t chung nh t c a các thành ph n và làm vi c d n d n hư ng t i nh ng khía c nh c th c a nó. B t đ u b ng cách đ t ra toàn b t m v i. S d ng dòng ánh sáng hư ng d n, s p x p hình h c, đư ng ru t, tr c quan ki m tra, và các phương pháp khác đ ki m tra chéo các t l , các m i quan h , và v trí c a các y u t

b n đang v . Khi b n đ t đư c m t s

thành công

m c đ

sơ đ , di

chuy n đ n c p đ ti p theo c a chi ti t. N u b n th y mình t p trung vào các chi ti t trong m t khu v c c th c a các hình v , thư ng th c m t th i gian ng n, sau đó di chuy n đ n các khu v c khác c a b n v . Đánh giá s thành công c a mình liên t c, vi c đi u ch nh đ a phương trong b i c nh c a toàn b b ng.

02 Frederick 01-20-F.indd 39

4/25/07 3:31:51 PM

02 Frederick 01-20-F.indd 40

4/25/07 3:31:51 PM

20 Các k sư có xu hư ng đư c quan tâm v i nh ng th v t ch t trong và c a chính mình. Ki n trúc sư có nhi u liên quan tr c ti p v i giao di n con ngư i v i nh ng th v t ch t.

02 Frederick 01-20-F.indd 41

4/25/07 3:31:51 PM

03 Frederick 21-40-F.indd 42

4/25/07 1:44:06 PM

M t ki n trúc sư bi t m i th m t ít, còn k sư thì bi t r t nhi u v m t th

21

Ki n trúc sư là ngư i có ki n th c t ng quát, ch không ph i là m t chuyên gia, t c là ngư i đi u khi n c giàn nh c, ch không ph i là ngh s chơi m t lo i nh c c nào đó.

M t ki n trúc sư đi u ph i c m t đ i ngũ các chuyên gia, bao g m các k sư, ngư i v các chi ti t, các nhà th u và c nh ng chuyên gia c a các lĩnh v c liên quan. L i ích c a các thành viên trong nhóm s đư c hoàn thành cùng v i l i ích c a các thành viên khác.

M t ki n trúc sư ph i hi u bi t đ v các lĩnh v c liên quan đ có th đàm phán và đ ng b hóa các yêu c u và đáp ng nhu c u c a khách hàng, và tích h p v i toàn b d án.

03 Frederick 21-40-F.indd 43

4/25/07 1:44:09 PM

Stylus

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ 1234567890 abcdefghijklmnopqrstuvwxyz City Blueprint

A B CD E FG H IJ K LM N O PQ RST U V W XY Z 1234567890 abcdefghijklmnopqrstuvwxyz Bernhard Fashion

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ

1234567890 abcdefghijklmnopqrstuvwxyz

03 Frederick 21-40-F.indd 44

4/25/07 1:44:09 PM

Làm th nào đ t o m t ch vi t tay mang tính ki n trúc M t ch cái ki n trúc ph i đáp ng các nguyên t c sau đây 1 Tôn tr ng tính pháp lý và c u trúc c a ch vi t

22

2 S đ ng hư ng d n (th c t ho c tư ng tư ng) đ đ m b o tính nh t quány.

3 Nh n m nh đi m b t đ u và k t thúc c a ch , 4 T o cho ch theo chi u ngang c a b n có chi u hư ng đi lên, n u có hư ng đi

xu ng trông r t bu n t .

5 nh ng ch lư n sóng trông ph i đ y đ n.

6 Chú ý t i nh ng kho ng tr ng trong ch

cái. Ch

E s có nhi u kho ng tr ng

hơn là ch I, sau đó là ch S và ch T M t s font ch chu n trên máy tính cũng tương t như nh ng ch cái ki n trúc và b n có th s d ng như m t hư ng d n đ c i thi n ch vi t c a b n

03 Frederick 21-40-F.indd 45

4/25/07 1:44:11 PM

M c tiêu tham gia c a th c t Tách r i quan sát

03 Frederick 21-40-F.indd 46

Tr c ti p nhúng Ch quan tham gia c a th c t

4/25/07 1:44:12 PM

Th c t có th đư c xem xét m t cách ch quan, ho c khách quan

23

Khách quan bao g m các nhà khoa h c, các nhà toán h c, hóa h c, logic h c ho c các nhà k thu t h c. Còn ch quan bao g m các h a s , nh c s , th n tho i h c và các lĩnh v c tâm linh khác. Văn hóa hi n đ i có thiên hư ng theo cái nhìn khách quan và vì th cũng có thiên hư ng là cách nhìn c a b n, tuy nhiên c hai th đ u là phương ti n quan tr ng đ b n hi u và sáng t o ki n trúc

03 Frederick 21-40-F.indd 47

4/25/07 1:44:13 PM

03 Frederick 21-40-F.indd 48

4/25/07 1:44:13 PM

“Nhà khoa h c làm vi c v i m t chu i ho c m t nhóm các s v t trong s xem xét liên ti p trong khi các nhà làm ngh thu t làm vi c v i chu i liên ti p các s v t trong s xem xét t ng s v t”

24

—ROBERT PIRSIG, ZEN AND THE ART OF MOTORCYCLE MAINTENANCE

03 Frederick 21-40-F.indd 49

4/25/07 1:44:15 PM

C u thang trĂŞn l p

03 Frederick 21-40-F.indd 50

C u thang song song v i cĂĄc l p

4/25/07 1:44:15 PM

S d ng “parti” c a b n như hư ng d n đ thi t k các c nh khác nhau c a m t công Khi thi t k m t cái c u thang, c a s , c t, mái nhà, hành lang, thang máy, ho c trình.

25

b t k b ph n nào c a m t công trình, luôn luôn ph i xem xét vi c b ph n đó đư c thi t k như th nào có th th hi n ho c ngư c l i ý tư ng c a toàn b công trình.

Hãy th tư ng tư ng, m t parti v i ki n trúc t ng, m i t ng có m t ch t lư ng ki n trúc khác nhau, c u thang trung tâm có th : 1. Xuyên qua các t ng 2. Song song v i các t ng 3. N m

phía bên trái c a m i t ng

4. ho c

b t k v trí nào mà có th nói lên r ng “tòa nhà này là ki n trúc t ng”

(và không có đi m nào nói lên đi u ngư c l i)

03 Frederick 21-40-F.indd 51

4/25/07 1:44:16 PM

03 Frederick 21-40-F.indd 52

Week 1

Week 2

Week 4

Week 7

Week 8

Week 10

4/25/07 1:44:16 PM

Ki n trúc sư gi i đi nhanh b ng chính b n thân mình.

Khi thi t k m t b n v ki n trúc, có các v n đ phát sinh, nhu c u thay đ i c a khách hàng, nh ng v n đ

v

cơ c u công trình, khó khăn trong v n đ

26

phòng

ch ng h a ho n, m t chương trình nào đó b b sót, thông tin đư c hi u theo chi u hư ng m i, Parti c a b n có th s b th t b i.

M t ki n trúc sư y u kém có th c g ng s a ch a nh ng parti như v y và đi u này có th x y ra s b t trùng kh p v i c công trình. Nhưng m t ki n trúc sư gi i có th ch ra nh ng l i sai c a parti đó và nh đó có th ch ra hư ng đi ti p theo c a c công trình.

Khi s ph c t p hóa làm h ng c h th ng, hãy thay đ i ho c t b n u c n. Nhưng đ ng t b vi c có m t parti, hãy t o ra m t cái khác mà giúp b n rõ hơn v toàn b công trình.

03 Frederick 21-40-F.indd 53

4/25/07 1:44:17 PM

03 Frederick 21-40-F.indd 54

4/25/07 1:44:17 PM

Ý tư ng m m, các đư ng v m m; ý tư ng c ng, các đư ng v cũng c ng Chì than, bút màu, các lo i chì và các nguyên t m m khác đ u là các công c h u hi u đ khám phá nh ng ý tư ng do tính ch t t nhiên c a chúng có th kích thích

27

đ u óc m r ng và b đi nh ng quy t đ nh sai l m. Nh ng chi c bút máy và chì màu có th h u hi u giúp quá trình thi t k ti n đ n g n hơn nh ng gi i pháp cao hơn.

Nh ng b n v m m- đư c v trên máy tính là cách t t nh t đ truy n t i thông tin mang tính quy t đ nh, đ nh lư ng, ví d như v sơ đ m t m t b ng ho c b c tư ng. Chúng có th đư c v b ng bi u đ , ví d như khi b n mu n d ng m t không gian ba chi u đ th hi n m t ý tư ng nào đó. Tuy nhiên khi l m d ng các công c đ thi t k thì máy tính l i có th t o ra nh ng chu i l a ch n hơn là khai thác quá sâu hi u bi t c a b n v v n đ thi t k mà b n đang mu n gi i quy t

03 Frederick 21-40-F.indd 55

4/25/07 1:44:17 PM

03 Frederick 21-40-F.indd 56

4/25/07 1:44:17 PM

M t ki n trúc sư gi i ko s ph i t b m t ý tư ng hay

28

B i vì m t ý tư ng hay không có nghĩa là nó thu c v công trình b n đang thi t k . Đưa ý tư ng vào phân lo i và xem xét m t cách k lư ng. M c tiêu là thi t k m t công trình t ng th , không ph i là tích h p t t c nh ng đi m t t nh t vào trong m t công trình mà ko c n bi t chúng có phù h p v i nhau không.

Hãy nghĩ v m t parti như m t tác gi vi t v m t ch đ ho c như m t nh c s vi t v m t đ tài âm nh c. Không ph i t t c các ý tư ng đ u có th phù h p cho m t công trình. Hãy đ dành nh ng ý tư ng đó cho nh ng công trình khác ho c d án khác.

03 Frederick 21-40-F.indd 57

4/25/07 1:44:18 PM

03 Frederick 21-40-F.indd 58

4/25/07 1:44:18 PM

. Là ngư i x lý ch không ph i là ngư i đi u khi n s n ph m là k năng quan tr ng và khó nh t c a ki n trúc sư.

X lý có nghĩa là : 1. Tìm tòi đ hi u v n đ c n x lý trư c khi đi tìm gi i pháp đ x lý 2. không ng d ng nh ng gi i pháp c a nh ng v n đ đã cũ cho nh ng v n đ m i 3. Đ u tư toàn b vào d án c a mình và t t đưa ra ý tư ng 4. Làm đi u tra v thi t k và đưa ra quy t đ nh t ng th (mà xem xét các khía c nh c a m t v n đ cùng m t lúc) hơn là gi i quy t t ng khía c nh m t.

5. Đưa ra quy t đ nh có đi u ki n, t c là quy t đ nh cùng v i nh n th c r ng chúng có th có ho c không có tác d ng, 6. Bi t đư c khi nào thì thay đ i quy t đ nh và s d ng l i nh ng quy t đ nh trư c đó.

7. Ch p nh n c m giác lo l ng khi không bi t ph i làm gì 8. Làm vi c linh ho t gi a ý tư ng t ng th và ý tư ng chi ti t đ bi t đư c chúng nh hư ng đ n nhau như nào.

9. Luôn luôn đ t câu h i “S như nào n u như..” ngay c khi b n đã th y hài lòng v i quy t đ nh c a mình.

03 Frederick 21-40-F.indd 59

29

4/25/07 1:44:19 PM

03 Frederick 21-40-F.indd 60

4/25/07 1:44:19 PM

M t công trình hoàn ch nh ph i đư c xây d ng t nhiên, logic, có ch t thơ b t k đi u ki n nào.

KINDERGARTEN —LOUIS SULLIVAN, KINDERGARTEN

30

CHATS [PARAPHRASE]

03 Frederick 21-40-F.indd 61

4/25/07 1:44:20 PM

03 Frederick 21-40-F.indd 62

4/25/07 1:44:20 PM

C i ti n k năng x lý thi t k là bài h c giá tr nh t b n rút ra đư c t m t xư ng v và ng d ng cho l n sau.

31

Ngư i hư ng d n t i m t xư ng v , luôn mu n sinh viên có k năng x lý t t. N u th y giáo cho m t b n thi t k t i đi m cao thì có nghĩa là b n v

y đã th hi n

đư c k năng x lý t t. Ngư c l i, b n b đi m kém cho m t b n thi t k t t là b i vì thi t k đó có k năng x lý t i t .

03 Frederick 21-40-F.indd 63

4/25/07 1:44:20 PM

03 Frederick 21-40-F.indd 64

4/25/07 1:44:21 PM

Các hi u qu nh t, gi i quy t v n đ sáng t o nh t tham gia vào m t quá trình tư duymeta, ho c “tư duy v tư duy.”

32

Meta-tư duy có nghĩa là b n nh n th c v cách b n đang nghĩ như b n đang làm vi c suy nghĩ. Meta-nhà tư tư ng tham gia vào các cu c đ i tho i n i b liên t c th nghi m, kéo dài, ch trích, và chuy n hư ng quá trình suy nghĩ c a h .

03 Frederick 21-40-F.indd 65

4/25/07 1:44:21 PM

03 Frederick 21-40-F.indd 66

4/25/07 1:44:21 PM

N u b n mu n nhu m m t không gian ki n trúc hay y u t v i m t ch t lư ng đ c bi t, hãy ch c ch n r ng ch t lư ng th c N n có m t b c tư ng đ c m th y dày, ch c ch n r ng nó là dày. s u b n muđó.

33

N u không gian là đ c m th y cao, ch c ch n r ng nó th c s là CAO. Các minh ch ng rõ ràng v ý đ nh thi t k là r t quan tr ng đ b t đ u thi t k . nhà thi t k có kinh nghi m thư ng bi t làm th nào đ cho tác đ ng l n đ n s khác bi t tinh t .

03 Frederick 21-40-F.indd 67

4/25/07 1:44:21 PM

03 Frederick 21-40-F.indd 68

4/25/07 1:44:22 PM

Hãy đóng khung m t quang c nh, đ ng đơn thu n phô bày nó ra.

34

M c dù m t b c tư ng kính có th là m t gi i pháp cho m t view nhìn n tư ng, tuy

nhiên nh ng tr i nghi m phong phú hơn có th đư c tìm th y

nh ng view nhìn

đư c l a ch n c n th n, đóng khung, ngăn che m t ph n ho c th m chí hoàn toàn.

Là m t ngư i thi t k , hãy tìm tòi đ t o hình, ch n kích thư c và đ t v trí c a s đ chúng t o ra nh ng view nhìn đ c bi t.

03 Frederick 21-40-F.indd 69

4/25/07 1:44:22 PM

03 Frederick 21-40-F.indd 70

4/25/07 1:44:23 PM

“Tôi thích m t view nhìn nhưng tôi thích ng i quay lưng l i v i nó.”

35

—GERTRUDE STEIN, THE AUTOBIOGRAPHY OF ALICE B. TOKLAS

03 Frederick 21-40-F.indd 71

4/25/07 1:44:23 PM

03 Frederick 21-40-F.indd 72

4/25/07 1:44:23 PM

Các b n v có s c đ (di n h a bóng đ và bóng b n thân) truy n đ t c m xúc t t hơn các b n v nét.

03 Frederick 21-40-F.indd 73

36

4/25/07 1:44:23 PM

03 Frederick 21-40-F.indd 74

4/25/07 1:44:23 PM

Các đ c tính th m m thư ng đư c n i b t lên b ng s hi n di n c a m t đ i tr ng.

Trong quá trình tìm tòi đ đưa m t đ c tính th m m (sáng, t i, cao, th p, lư n sóng, th ng băng,..) vào m t không gian, y u t ki n trúc ho c công trình, hãy th đưa vào c m t đ c tính đ i l p đ t o s tương ph n m nh. N u b n mu n m t căn phòng

37

trông cao và sáng, hãy th thi t k m t l i vào th p và t i. N u b n mu n m t s nh vào trông như m t hình h c thu n túy, hãy s p x p trung tâm công trình m t cách ph c t p hơn, bao quanh nó các không gian mang tính h u cơ hay s p x p ng u nhiên. N u b n mu n nh n m nh s tinh t c a m t li u, hãy đ t nó bên m t v t li u t m thư ng, đơn gi n hơn. M i chi ti t c a m t công trình đ u m ra nh ng cơ h i: b m t thô ráp đ i l p v i b m t trơn nh n, các kh i ngang đ i l p v i kh i d c, các tuy n th ng v i cong, c a s l n v i c a nh , các không gi n t o thành dòng ch y hay không gian ngăn chia...

03 Frederick 21-40-F.indd 75

4/25/07 1:44:24 PM

03 Frederick 21-40-F.indd 76

4/25/07 1:44:24 PM

Nh ng phương hư ng la bàn m ra nh ng s liên tư ng v ý nghĩa, nh ng đi u này có th nâng cao kinh nghi m v ki n trúc.

03 Frederick 21-40-F.indd 77

38

4/25/07 Đông: 1:44:24 s tr PM

trung, tươi

03 Frederick 21-40-F.indd 78

4/25/07 1:44:24 PM

M t b c c tĩnh t o c m giác tĩnh t i, yên bình.

39

Các b c c tĩnh thư ng đ i x ng. Các b c c tĩnh t t có th th hi n s c m nh, s v ng chãi, s ch c ch n, quy n l c và s vĩnh c u. Nh ng b c c kém có th c ng nh c và nhám chán.

03 Frederick 21-40-F.indd 79

4/25/07 1:44:25 PM

03 Frederick 21-40-F.indd 80

4/25/07 1:44:25 PM

M t b c c đ ng khuy n khích s khám phá

40

Các b c c đ ng h u như luôn luôn b t đ i x ng. Chúng có th g i nên ho t đ ng, s ph n khích, vui v , chuy n đ ng, dòng ch y, s xung đ t. Nh ng b c c kém có th t o c m giác chói m t và r i lo n.

03 Frederick 21-40-F.indd 81

4/25/07 1:44:25 PM

04 Frederick 41-60-F.indd 82

4/25/07 2:11:16 PM

Y u t ki n trúc và đ i tr ng. Đ t o nên m t b c c cân b ng đ ng trong không gian 2 chi u ho c 3 chi u, hãy có m t ý tư ng kiên quy t ban đ u là nó s đ ng và b t cân b ng; sau đó t o ra m t y u t đ i tr ng v i y u t ban đ u. Hãy nghĩ m t đ i tr ng là m t s ph đ nh (bác b ) v th m m ; nó tương t

nhưng không hoàn toàn gi ng v i y u t ban đ u, vì

theo lý thuy t có th có vô s y u t đ h p thành m t đ i tr ng. Ví d , m t hình xo n

41

l n có th có đ i tr ng là m t vài hình vuông nh b i vì ‘ m t vài’ đ i l p v i ‘ m t’ và ‘ nh ’ đ i l p v i ‘ l n’. Nhưng cũng hình xo n đó có th đ i tr ng v i m t đư ng zic z c, b i m t hình lư i có đi m nh n, b i m t lo t hình tròn trôi n i,... b i vì m i chi ti t đ i tr ng đ u có nh ng đ c tính đ i l p v i chi ti t c a hình xo n.

Trong b c c

trên, có ít nh t 4 đ i tr ng khác nhau, m i đ i tr ng đ u cân

b ng v i nh ng cái khác.

04 Frederick 41-60-F.indd 83

4/25/07 2:11:16 PM

04 Frederick 41-60-F.indd 84

4/25/07 2:11:16 PM

Nh ng bài t p chán ng t năm th nh t “đi m và di n”, “m ng và mi ng” th c s có ích v i m t ki n trúc sư tương lai.

R t nhi u sinh viên ki n trúc năm đ u h c hành trong s bu n chán và m t kiên nh n trư c m t vài bài t p thi t k v kích thư c như là m t s

42

gư ng ép khi m i

vào trư ng. Nh ng h c sinh năm sau c m th y th t tho i mái khi h đã vư t qua đư c nh ng bài thi t k đ u tiên, và r t ít khi rút kinh nghi m đư c t

nh ng bài

h c đ u tiên, cách đ mà gi i quy t nh ng v n đ ph c t p hơn trong ki n trúc.

N u th y giáo c a b n không th làm rõ ràng s liên h gi a thi t k 2 chi u và 3 chi u v i ki n trúc th c t , hãy h i h nh ng ví d . Hay h i nh ng th y giáo có trình đ cao hơn. S hi u bi t m t cách tri t đ các nguyên t c cơ b n c a thi t k 2 chi u hay 3 chi u s giúp b n ti n xa hơn trên m t ch ng đư ng dài qua nh ng lĩnh v c ph c t p c a ki n trúc.

04 Frederick 41-60-F.indd 85

4/25/07 2:11:16 PM

Site plan study for a college campus

04 Frederick 41-60-F.indd 86

4/25/07 2:11:17 PM

Khi g p khó khăn trong thi t k m t b ng, sơ đ v trí, thang máy, m t c t hay hình dáng công trình, hãy coi nó như m t b c c 2 chi u hay 3 chi u. Đi u đó s giúp b n đánh giá sâu hơn v hình thái và không gian, giúp b n dung h p đư c nh ng khía c nh khác nhau và h n ch b n t p trung vào nh ng chi ti t

43

h p d n không quan tr ng. Nh ng câu h i b n có th gi i đáp trong b c c 2 hay 3 chi u: •

B c c đã hài hoà hay chưa?

•

S pha tr n gi a các hình th có kích thư c và tính ch t khác nhau đ s c lôi cu n th giác

nh ng cách khác nhau và nh ng kho ng cách khác nhau hay

chưa?

04 Frederick 41-60-F.indd 87

•

Có y u t b c c chính và các đ i tr ng c a nó không?

•

Có ph n nào c a b c c b b qua hay không?

4/25/07 2:11:17 PM

Tím

Đ

Cam L c

Xanh lá

04 Frederick 41-60-F.indd 88

Vàng

4/25/07 2:11:17 PM

N m b t đư c m t cách đơn gi n nh t các quy lu t và ý nghĩa c a màu s c qua lý thuy t cơ b n: Màu s c có th hoà h p v i b n mùa: •

Đông: xám, tr ng, xanh kem và nh ng màu tương đ ng.

•

Thu: vàng, nâu đ t, nâu tím, xanh oliu, gam màu tr m và màu t i.

•

H : màu cơ b n hay các gam màu xám

•

Xuân: Gam màu lam.

44

Màu s c có th phân thành hai gam màu nóng và l nh. Màu l nh khi n cho ngư i xem có m t cái nhìn sâu hơn - hay nói cách khác là chúng xu t hi n phía xa hơn, trong khi màu nóng l i n i b t lên phía trư c.

•

Nóng: gam màu đ , nâu,vàng hay màu oliu.

•

L nh: gam màu l c, xám hay xanh lá m .

Vòng tròn màu, v i m i m t c p màu đư c đ t đ i x ng nhau thì b túc cho nhau, có th dùng đ ph i màu cho b n v . S d ng nh ng màu b túc – ví d như màu l c v i màu cam – có th t o nên m t s cân b ng màu s c.

04 Frederick 41-60-F.indd 89

4/25/07 2:11:17 PM

04 Frederick 41-60-F.indd 90

4/25/07 2:11:17 PM

Ba m c đ nh n th c M c đ đơn gi n: là th gi i quan c a m t đ a tr hay ngư i chưa trư ng thành, hoàn toàn ph thu c vào kinh nghi m b n thân và không b n tâm đ n nh ng đi u n sau b m t th c t i trư c m t.

M c đ ph c t p: tiêu bi u cho th gi i quan c a ngư i trư ng thành. Nó đư c

45

th hi n b i kh năng nh n th c v nh ng h th ng ph c t p c a t nhiên và xã h i nhưng không th nh n th c nh ng hình m u đi n hình và s k t n i.

M c đ t i gi n: là m t cái nhìn sáng t v th c t i. Nó d a trên kh năng nh n th c ho c t o ra nh ng hình m u đi n hình trong nh ng th ph c t p. Kh năng nh n ra các hình m u là m t kĩ năng thi t y u c a ngư i ki n trúc sư, ngư i ph i t o ra công trình có tính tr t t cao gi a s h n đ n c a nh ng ý tư ng thư ng ngày.

04 Frederick 41-60-F.indd 91

4/25/07 2:11:18 PM

9

2 1 2

3

4

5

6

7

8

6

2

7

8

11

1 3

10

10

9

1 3

5

12

11 4

12

Đơn gi n 3 y u t t o nên 3 không gian

04 Frederick 41-60-F.indd 92

Ph c t p thông qua s lư ng 12 y u t t o nên 12 không gian

Ph c t p thông qua s t i gi n 3 y u t k t h p t o nên 12 không gian

4/25/07 2:11:18 PM

T o nên s phong phú c a ki n trúc thông qua s t i gi n hay s tương tác c a nh ng đi u đơn gi n hơn là thông qua nh ng t p h p r i lo n không c n thi t.

Ngay c

khi th m m công trình thiên v

hư ng t i thi u hay ph c t p, s

tr i

nghi m c a nó bí n hay rõ ràng, không gian c a nó ít l p hay nhi u l p, công trình ph i là m t th có tr t t cao. T o ra nh ng hình m u đơn gi n trong thi t k công

46

trình là m t cách v n d ng tài li u tham kh o và kinh nghi m s n có.

M t vài ví d v s ph c t p không c n thi t: •

T o ra m t tá các thi t k r i r c trong khi ch c n ba bư c h p lý là có th làm đư c.

•

Ph c t p hoá đ án b ng nh ng ho ti t trang trí vì s nó quá đơn gi n.

•

K t h p nhi u chi ti t h p d n khác nhau mà không quan tâm s

th ng nh t

c a t ng th .

04 Frederick 41-60-F.indd 93

4/25/07 2:11:18 PM

04 Frederick 41-60-F.indd 94

4/25/07 2:11:18 PM

Vi c b trí không gian và nh p đi u trong công trình hình vuông có th g p khó khăn.

Hình vuông v n là hình tĩnh, t

nó không g i ra chuy n đ ng. Vì v y vi c t ch c

đư ng giao thông trên m t b ng hình vuông có th g p khó khăn. Hơn n a, các

47

phòng phía trong nhà hình vuông có th thi u ánh sáng và không khí t nhiên. Các hình khác – Hình ch nh t, hình lư i li m, hình qu t, hình ch L... – là các m u t nhiên hơn v s chuy n đ ng, t p trung và sinh ho t.

04 Frederick 41-60-F.indd 95

4/25/07 2:11:19 PM

Đ án này mu n nói v tính ph c t p c a s đa d ng?

04 Frederick 41-60-F.indd 96

Nhưng ch c ch n s đa d ng c a nh ng đi m tương đ ng s làm tăng s chuy n đ ng c a hình kh i, đưa ra m t ngôn ng riêng đư c hình thành b i m i quan h gi a các tr c.

4/25/07 2:11:19 PM

B n không th di n gi i ý tư ng c a mình cho bà n i hi u, có nghĩa là ý tư ng đó chưa đ t t.

M t vài ki n trúc sư, tr gi ng và sinh viên thư ng dùng nh ng ngôn ng ki n trúc

48

quá ph c t p (thư ng là vô nghĩa) c g ng đ đư c th a nh n và n ph c. B n có th đ h làm như v y, nhưng đ ng b t chư c h . Nh ng chuyên gia trong lĩnh v c c a mình đ u d dàng truy n t i ki n th c c a h đ n ngư i khác thông qua ngôn ng thư ng ngày.

04 Frederick 41-60-F.indd 97

4/25/07 2:11:19 PM

04 Frederick 41-60-F.indd 98

4/25/07 2:11:19 PM

Đ cao, góc chi u và màu s c c a ánh sáng t nhiên thay đ i theo hư ng và th i đi m trong ngày. bán c u B c: Ánh sáng t nhiên t hư ng B c: các c a s th ng hư ng thư ng không có bóng, ánh sáng khuy ch tán và có màu trung tính ho c xám nh t trong ph n l n ngày và c năm.

49

Ánh sáng t nhiên t hư ng Đông là ánh sáng m nh nh t vào bu i sáng. Chúng có cao đ th p v i bóng m m và dài, màu xám vàng. Ánh sáng t nhiên t hư ng Nam ch y u t cu i bu i sáng đ n gi a chi u.

Chúng có xu hư ng th hi n màu s c m t cách chính xác và t o bóng đ m nh, s c. Ánh sáng t nhiên t đư ng Tây m nh nh t t cu i chi u đ n ch p t i và đ m màu vàng cam. Nó có th xuyên sâu vào công trình và đôi khi tr nên quá g t.

04 Frederick 41-60-F.indd 99

4/25/07 2:11:20 PM

04 Frederick 41-60-F.indd 100

4/25/07 2:11:20 PM

C a s t i vào ban ngày.

Khi di n h a các góc nhìn ngo i c nh c a công trình, vi c v các c a s t i (tr trư ng h p kính ph n quang ho c c a có rèm hay mành) s t o t o c m giác sâu

50

và th t hơn.

04 Frederick 41-60-F.indd 101

4/25/07 2:11:20 PM

Jaguar E-type

04 Frederick 41-60-F.indd 102

4/25/07 2:11:20 PM

Cái đ p d a nhi u vào s k t h p hài hòa gi a các y u t trong t ng th hơn là d a vào t thân các y u t đó.

Hãy m c chi c qu n, áo sơ-mi và chi c áo khoác đ p nh t c a b n mà đ ng đ ý xem chúng có h p nhau không. Sau đó đi ra đư ng xem có ai cư i b n hay

51

không.

Thi t k 1 chi c xe v i các chi ti t c a nh ng chi c xe n tư ng nh t t ng có.

H i xem b n c a b n có mu n cùng đi v i b n không.

Tư ng tư ng ra m t ngư i tình lý tư ng v i nh ng b ph n cơ th c a nh ng di n viên hot nh t. Nghĩ xem b n có thích t p h p này hơn nh ng ngư i ban đ u hơn không.

S thành công v th m m đư c t o nên t cu c ‘h i tho i’ gi a các các b ph n, không ph i t t thân t ng b ph n.

04 Frederick 41-60-F.indd 103

4/25/07 2:11:20 PM

04 Frederick 41-60-F.indd 104

4/25/07 2:11:21 PM

Cân b ng đ ng là minh ch ng cho m t năng l c tư duy cao c p hơn.

C khi t o nên m t b c c tĩnh hay đ ng, ngư i ngh sĩ thư ng hư ng đ n s cân

52

b ng. Cân b ng v n là tính ch t c a m t b c c cân x ng, tuy nhiên các b c c b t đ i x ng cũng có th cân b ng ho c không cân b ng. Vì v y, s

b t đ i x ng đòi

h i m t tư duy v t ng th ph c t p và tinh vi hơn.

04 Frederick 41-60-F.indd 105

4/25/07 2:11:21 PM

04 Frederick 41-60-F.indd 106

4/25/07 2:11:21 PM

M t công trình hay s nh ng đi u khác nhau khác nhau.

04 Frederick 41-60-F.indd 107

di n đ t đư c các góc nhìn

53

4/25/07 2:11:21 PM

04 Frederick 41-60-F.indd 108

4/25/07 2:11:21 PM

T thân m i d ng hình h c có nh ng đ ng năng nh hư ng đ n nh n th c và kinh nghi m c a chúng ta trong môi trư ng xây d ng.

Ví d , hình vuông v n tĩnh và vô hư ng. Vì v y, m t căn phòng hình vuông ho c l p phương có th t o c m giác yên bình, m c dù n u không thi t k c n th n thì nó có th tr nên t nh t và tr ng r ng. Hình ch nh t, vì có 2 c nh dài và 2 c nh ng n hơn, nên nó v n có hư ng. C nh dài càng l n, chuy n đ ng th giác và v t lý

54

căn phòng càng đư c nh n m nh theo phương c a c nh dài.

Hình tròn có vô s đư ng kính, vì v y nó v a đa hư ng v a vô hư ng: m t công trình hình tròn hay hình tr ti p c n m i đi m xung quanh như nhau v y nên nó có th tr thành m t tr ng tâm h p lý trên ph i c nh. Đ ng th i, không có m t nào c a công trình tròn v n là m t ti n, m t sau hay m t bên.

04 Frederick 41-60-F.indd 109

4/25/07 2:11:21 PM

Giao thông x u Giao thông xuyên phòng đi qua khu v c s d ng

04 Frederick 41-60-F.indd 110

Giao thông t t Giao thông không nh hư ng đ n khu v c s d ng

4/25/07 2:11:22 PM

V trí đ t tuy n giao thông qua m t căn phòng nh t t nh t thư ng là đư ng xuyên th ng qua phòng, cách vài feet t m t bên tư ng. Đi u này cho phép ngư i s

d ng căn phòng không b gián đo n b i giao thông

xuyên phòng. Đư ng giao thông t nh t qua phòng thư ng là đư ng chéo c t qua ho c song song v i tr c dài. Vi c s p x p đ

55

đ c h p lý cũng khó khăn trong

trư ng h p này, vì ngư i s ng trong phòng s c m th y ch ng khác gì ngư i đi qua phòng.

04 Frederick 41-60-F.indd 111

4/25/07 2:11:22 PM

Hình tr u tư ng

Thorncrown Chapel Hình c ng, đ i x ng Hình tr

Guggenheim Bilbao S k t h p c a các hình khuôn Fallingwater Hình c ng, b t đ i x ng

04 Frederick 41-60-F.indd 112

Notre Dame du Haut S k t h p c a hình khuôn và c a s khoét

4/25/07 2:11:22 PM

Các hình th ki n trúc có th phân thành hình c ng, hình tr , hình xác đ nh ho c hình tr u tư ng.

Hình c ng: như đư c l p ráp t

nh ng ph n riêng bi t.

Hình tr : như đư c đ c ho c c t t

m t hình hoàn ch nh trư c đó.

Hình xác đ nh hay hình khuôn: như đư c t o thành t qua tác đ ng l c tr c ti p.

Hình tr u tư ng: t

04 Frederick 41-60-F.indd 113

56

m t v t li u d o thông

nh ng ngu n g c không xác đ nh.

4/25/07 2:11:22 PM

04 Frederick 41-60-F.indd 114

4/25/07 2:11:23 PM

M t bài thuy t trình b o v đ án hi u qu thư ng b t đ u t t ng th và d n đi vào chi ti t.

1. Nêu ra nhi m v thi t k .

2. Bàn lu n v các giá tr , quan đi m và cách ti p c n đ n nhi m v thi t k .

3. Trình bày quá trình thi t k và các khám phá và ý tư ng chính trong quá trình thi t k .

4. Nêu ra parti, hay m t ý tư ng ch đ o xu t hi n trong thi t k . Minh h a b ng các bi u đ đơn gi n.

57

5. Trình bày các b n v (MB, MC, MĐ và các hình minh h a) và bi u đ , luôn mô t chúng trong m i quan h v i parti.

6. T đánh giá đ án m t cách khiêm t n và t tin. Đ ng bao gi b t đ u thuy t trình b ng cách: ‘Vâng, chúng ta s vào c a chính đây’ tr khi m c đích c a b n là giúp m i ngư i d ng .

04 Frederick 41-60-F.indd 115

4/25/07 2:11:23 PM

04 Frederick 41-60-F.indd 116

4/25/07 2:11:23 PM

T l c a m t công trình là m t tuyên b có tính th m m v vi c nó đư c xây th Ki n trúc truy n th ng (đư c dùng trư c khi các phương pháp xây d ng hi n nào. đ i đư c ng d ng vào cu i nh ng năm 1800) thư ng có nh p k t c u ng n và c a s d c. Các công trình hi n đ i có nh p dài hơn và c a s ngang.

T l d c c a các công trình truy n th ng là do chi u dài c a lanh tô g ho c đá (d m ph phía trên c a) b gi i h n b i nh ng v t li u hi n có, đư c ch t o và nâng lên m t cách th công. Cách duy nh t đ làm c a s l n khi chi u r ng b gi i h n là làm nó cao lên.

58

Các phương pháp xây d ng thép và bêtông hi n t i cho phép nh ng nh p k t c u dài, nên c a s

các công trình đương đ i có th có t l b t kì. Thư ng thì

chúng có t l ngang, đi u này phân bi t chúng v i các c a s truy n th ng v m t th m m .

04 Frederick 41-60-F.indd 117

4/25/07 2:11:23 PM

Monadnock Building, Chicago, 1891 Burnham and Root, architects

04 Frederick 41-60-F.indd 118

4/25/07 2:11:23 PM

Công trình truy n th ng có tư ng ngoài dày. Công trình hi n đ i có tư ng m ng.

Ki n trúc truy n th ng dùng tư ng ngoài đ đ tr ng lư ng c a tòa nhà. Tư ng dày vì chúng ph i ch u tr ng t i l n t sàn, mái và các tư ng bên trên, sau đó truy n xu ng đ t. Ví d , tư ng ngoài c a tòa nhà 12 t ng Monadnock Building, tư ng đ dày 6 feet. Đa s công trình hi n đ i s d ng khung thép ho c h c t và d m bêtông đ đ t i tr ng và truy n xu ng đ t. Các tư ng ngoài đư c liên k t và h tr b i h khung này, do đó chúng ch có ch c năng là che ch n kh i th i ti t bên ngoài. Như v t các

59

tư ng có th m ng hơn nhi u nh ng công trình truy n th ng – không k v b ngoài

- chúng thư ng không đ h t trên m t đ t. Ví d , khi v t li u g ch ho c đá đư c s d ng đ dùng làm tư ng ph lên nhà cao t ng, tư ng xây cho 40 t ng không đư c ch t đ ng trên m t đ t, nhưng đư c đ t trên m i 1 ho c 2 t ng bên trên.

04 Frederick 41-60-F.indd 119

4/25/07 2:11:24 PM

04 Frederick 41-60-F.indd 120

4/25/07 2:11:24 PM

Ki n trúc truy n th ng s d ng c u trúc 3 ph n: đ , thân, đ nh. Đ các công trình truy n th ng thư ng đư c thi t k đ th hi n s c ch u t i tr ng t các t ng trên và truy n nh ng t i tr ng đó xu ng dư i đ t. Tư ng đ b ng g ch đư c trát lo i v a nhám đ c trưng – các lo i đá và v a đư c t o hình đ cho th y r ng đ công trình n ng và dày. Đ nh các công trình truy n th ng có hình th c

60

tư ng trưng cho vương mi n hay mũ th hi n trên n n tr i m c đích hay tinh th n c a tòa nhà.

04 Frederick 41-60-F.indd 121

4/25/07 2:11:24 PM

Farnsworth House, Plano, Illinois, 1951 Mies van der Rohe, architect

05 Frederick 61-80-F.indd 122

4/25/07 2:08:47 PM

“Ít hơn là nhi u hơn” —LUDWIG MIES VAN DER ROHE

61

05 Frederick 61-80-F.indd 123

4/25/07 2:08:48 PM

Vanna Venturi House, Philadelphia, Pennsylvania, 1962 Robert Venturi, architect

05 Frederick 61-80-F.indd 124

4/25/07 2:08:48 PM

“Ít hơn là nhàm chán” —ROBERT VENTURI, LEARNING FROM LAS VEGAS

05 Frederick 61-80-F.indd 125

62

4/25/07 2:08:49 PM

05 Frederick 61-80-F.indd 126

4/25/07 2:08:49 PM

Khi di chuy n t c t cao đ này sang c t khác, hãy tránh xa bư c đi c a Dick Van Dyke Kho ng cách chênh l ch gi a các c t cao đ khác nhau ch là m t b c thang thì hi m khi t o nên s khác bi t có ý nghĩa v không gian. Thông thư ng, m t ngư i khách th p phương phi n ph c có th d n đ n m t v ki n( bư c h t gây tay n n).

Ba b c thang là m c h p lý t i thi u.

63

CHÚ THICH: Dick Van Dyke là m t di n viên hài k ch đư c bi t đ n v i nh ng cú v p ngã v ng v

05 Frederick 61-80-F.indd 127

4/25/07 2:08:49 PM

05 Frederick 61-80-F.indd 128

4/25/07 2:08:49 PM

N u b n xoay ho c làm xiên m t b ng, lư i c t ho c m t m t nào đó c a công trình, hãy ch c r ng chúng mang m t ý nghĩa. Đ t c t, không gian, tư ng hay m t chi ti t ki n trúc không theo hàng l i vì b n th y th trong các t p chí ki n trúc th i thư ng là m t lý l thi t k t i. Hãy làm v y đ t o m t không gian k t h p, d n m t tuy n giao thông, hư ng s s nh vào, m

t p trung vào

ra m t khung c nh, th hi n sư thành kính v i m t đài tư ng ni m,

64

thích h p v i hình d ng c a đư ng ph , hư ng đ n m t tr i, ho c đ nh hư ng đ n Mecca là nh ng lý do t t hơn.

05 Frederick 61-80-F.indd 129

4/25/07 2:08:49 PM

05 Frederick 61-80-F.indd 130

4/25/07 2:08:50 PM

Luôn luôn th hi n h c t k t c u trên m t b ng – ngay t nh ng bư c thi t k đ u.

Th hi n h h t c u trên m t b ng trong su t quá trình thi t k - ngay c v i ch m t vài d u ch m hay đ m màu – s giúp b n t ch c không gian, làm cho nh ng ý đ c a b n tr nên th c ti n hơn, và có th giúp b n ki m soát đ n b n v k t c u cu i cùng. Th t v y, m t ngư i KTS mà không tính toán đ m b o v k t c u có th s g p khó khăn v i h k t c u không tương thích c a bên kĩ sư k t c u.

S b trí và s p x p c t k t c u là m t quy lu t thông thư ng cho s đ ng nh t trong th giác và hi u qu trong xây d ng. Nh ng công trình s d ng h k t c u g

65

đi n hình thư ng dùng hàng c t hay tư ng ch u l c v i nh p 10-18 feet (3-5 m), nh ng công trình thương m i d ch v b ng thép hay bê tông thư ng có nh p 25-50 feet (8-15 m). H th ng k t c u cho khu tri n lãm, sân v n đ ng ... có th có nh ng nh p lên t i 90 feet (30 m) ho c hơn.

05 Frederick 61-80-F.indd 131

4/25/07 2:08:50 PM

Saint Peter’s Basilica, Rome, built 1506–1615 Donato Bramante, architect

05 Frederick 61-80-F.indd 132

4/25/07 2:08:50 PM

H c t không ch đơn gi n là k t c u, nó còn là công c đ b trí và ngăn chia không gian.

M c dù m c đích đ u tiên c a chúng ch đơn gi n là k t c u, nh ng cái c t có nh hư ng m t cách nh t đ nh đ n các m t khác c a công trình: m t hàng c t có th phân chia không gian rõ ràng; phân tách hành lang giao thông trong không gian h n h p; góp ph n như là m t s ch d n m ch giao thông trong ngôi nhà; hay hòa vào nh p đi u c a ngo i th t ngôi nhà.

Các hình th c c t khác nhau t o ra nh ng hi u qu khác nhau v không gian: các c t vuông thì trung tính; các c t ch

nh t có tính t o hư ng; các c t tròn t o

66

dòng ch y cho không gian. Các c t có h a ti t ph c t p thư ng đư c dùng trong các công trình truy n th ng t o s giao thoa gi a các không gian.

05 Frederick 61-80-F.indd 133

4/25/07 2:08:50 PM

05 Frederick 61-80-F.indd 134

4/25/07 2:08:50 PM

M t bài thuy t trình hình nh t t ph i đáp ng tiêu chí “Mư i-bư c” Nh ng y u t quan tr ng trong b n thuy t trình đ án – đ c bi t là tên và thuy t minh b n v ph i đư c nhìn rõ trong kho ng cách mư i bư c chân.

05 Frederick 61-80-F.indd 135

67

4/25/07 2:08:51 PM

Thi t k theo m t c t !

Ngư i thi t k gi i luôn làm vi c qua l i gi a m t b ng và các m t c t, chúng tác đ ng lên nhau. Ngư i thi t k kém thì s a ch a m t b ng và v m t c t c a công trình sau khi m t b ng đư c hoàn thành . Nhưng b n thân m t c t có th th hi n đư c 50% giá tr công trình . Trong th c t , m t s khu đ t (ch ng h n nh ng khu đ t d c) và các lo i hình công trình ( đòi h i chi u cao không gian n i th t , c n th n qu n lý s k t n i gi a các m t sàn , ho c s chú ý đ c bi t v ánh sáng ) yêu c u b n ph i thi t k m t c t trư c khi b n nghĩ t i m t b ng

05 Frederick 61-80-F.indd 137

68

4/25/07 2:08:52 PM

05 Frederick 61-80-F.indd 138

4/25/07 2:08:52 PM

Nh ng gi thi t ng u nhiên vô căn c : M t b ng sàn th hi n s logic c a công trình , còn m t c t th hi n đư c tình c m c a nó.

69

05 Frederick 61-80-F.indd 139

4/25/07 2:08:52 PM

05 Frederick 61-80-F.indd 140

4/25/07 2:08:52 PM

Thi t k trên ph i c nh : Ki n trúc sư là nh ng chuyên gia v đ c và thông th o hình h c ( m t b ng , m t c t và m t đ ng ) , nhưng cho dù la nh ng ki n trúc sư gi i nh t cũng không th hi u h t đư c theo cách đó . Phác h a chính xác ph i c nh m t ho c hai đi m t công trình c a b n và n i th t thông qua quá trình thi t k s cho phép b n ki m tra đư c công trình c a b n trông như th nào , ho t đ ng ra sao , c m nh n đư c giá tr đích th c và hình dung ra đư c nh ng đi u mà b n v hai chi u không th y đư c.

05 Frederick 61-80-F.indd 141

70

4/25/07 2:08:52 PM

1 2

3 4

05 Frederick 61-80-F.indd 142

4/25/07 2:08:53 PM

Làm th nào đ phác h a đư c ph i c nh m t đi m t c a không gian n i th t : 1. V tư ng k t thúc theo đúng ti l . Ví d như tư ng k t thúc r ng 8 feet va dài 12 feet , v y chi u dài ph i b ng m t l n rư i chi u r ng.

2. V m đư ng chân tr i qua t gi y. Đư ng chân tr i có chi u cao t m t ngư i xu ng sàn. N u b n cao 5 feet 6 inches, đư ng chân tr i s kho ng 5 feet(5/8 chi u cao) trên tư ng.

3. Đánh d u m t đi m t . Đi m t s th hi n v trí c a b n , cũng như la góc nhìn c a c nh , tương đ i v i b m t c a b c tư ng .

đây , đi m t đư c l p ra

kéo dài 3ft t b c tư ng bên trái .

4. Kéo m t đư ng th ng t đi m t qua b n góc c a b c tư ng , sau đó m r ng chúng kéo dài ra h t t gi y . Đi m kéo dài c a nh ng đư ng này vư t quá giơi h n c a t gi y.

5. Đ đ t m t ngư i có chi u cao tương đương v i ngư i quan sát vào điêm nhìn ,

71

đ t đ u c a ngư i đó vào đư ng chân tr i , sau đó tăng ho c gi m kích thư c c a ngư i đó sao cho phù h p.

05 Frederick 61-80-F.indd 143

4/25/07 2:08:53 PM

05 Frederick 61-80-F.indd 144

4/25/07 2:08:53 PM

Thi t k v i các mô hình : Mô hình ba chi u s d ng c v t li u và đi n , có th giúp b n hi u đư c d án c a b n theo m t cách khác . Mô hình h u d ng nh t cho xây d ng là mô hình t ng h p m t v t li u nhanh ( đ t sét , cacton , nh a , s t , v t li u s n có...) , khi đó , b n có th d dàng so sánh và ki m tra xem xét .

C n th n l p ráp , s d ng v t li u nhi u chi ti t không ph i là m t cách thi t k h u d ng, b i vì m c đích c a vi c đó ch là th ng kê các bư c thi t k ch không đánh giá đư c ch t lư ng c a ý tư ng.

05 Frederick 61-80-F.indd 145

72

4/25/07 2:08:53 PM

05 Frederick 61-80-F.indd 146

4/25/07 2:08:53 PM

Hai chìa khóa quan tr ng đ t ch c m t b ng có hi u qu la qu n ly các m i quan h v ng ch c và gi i quy t v n đ lưu thông . Đ i v i m c đích thi t k , xem các ch c năng c t lõi c a m t công trình nhà v sinh , phòng lưu tr , phòng máy , tr c thang máy , thang thoát hi m ,hay nh ng khu v c lân c n là ph n đ c. Các không gian đ c ph i đư c g p vào nhau ho c đ t g n nhau. Kho ng r ng ph i l n hơn , không gian chính c a m t công trình hành lang , phòng thi nghi m , không gian th cúng , phòng tri n lãm , thư vi n , h i quán , nhà thi đ u , phòng khách , không gian s n xu t .V n đ c n gi i quy t là t o ra các m i liên h gi a không gian c t lõi và các không gian ph tr .

M t tòa nhà , nơi mà m i ngư i đi b , nên đư c liên k t b i các không gian v i c u thang b , s nh thang máy m t cách h p ly và thú v : h th ng làm vi c hi u

73

qu ph i đáp ng c công năng ( d c bi t l phong tránh l a ) cũng như th m m , nh ng b t ng thú v , nh ng khung c nh thay đ i , ngóc ngách h p d n cũng như s bi n hóa c a ánh sáng .

05 Frederick 61-80-F.indd 147

4/25/07 2:08:54 PM

Servant zone (air handling system)

Served space (gallery)

Servant zone (air handling system)

Kimbell Art Museum, Fort Worth, Texas, 1972 Louis Kahn, architect

05 Frederick 61-80-F.indd 148

4/25/07 2:08:54 PM

Nhi u lo i hình công trình đư c bàn giao cho các văn phòng thi t k như b o tàng , thư vi n , và các tòa nhà l p ráp , có th đư c t ch c h p ly b i quan ni m c a Louis Kahn , “ph c v ” và là “ đ y t ” c a không gian .

Ph c v / đ y t không gian là chương trình c t lõi không gian. Kahn chuyên nghi p hóa t ch c không gian theo nh ng nhu c u mà công trình đòi h i trong khi v n đi u ch nh nh p nhàng l ng l cho t t c .

05 Frederick 61-80-F.indd 149

74

4/25/07 2:08:54 PM

05 Frederick 61-80-F.indd 150

4/25/07 2:08:54 PM

HÃY V M T CHI C H P !

Các tòa nhà , b i vì chúng có nh ng đư ng th ng và c nh c ng nên có th quy chúng v nh ng dư ng đơn gi n . Tuy nhiên , r t nhi u th mà ki n trúc sư ph i v như xe c , đ đ c , cây c i , con ngư i không ph i la nh ng đư ng th ng . Khi m t đ v t dư ng như ph c t p đ v , hãy v ra chi c h p mà b n tư ng tư ng .

Sau đó , nh ng đ v t ch đơn gi n là n m trong nó.

75

05 Frederick 61-80-F.indd 151

4/25/07 2:08:55 PM

05 Frederick 61-80-F.indd 152

4/25/07 2:08:55 PM

Quá trình sau thi t k : giai đo n đ u thi t k , làm không gian l n hơn 10% so v i đòi h i . Trong quá trình thi t k , b sung các không gian c n thi t như phòng máy , c t c u trúc , phòng ch a , không gian lưu thông , và hàng trăm th khác không th đoán trư c . Đi m m u ch t la không ph i thi t k ra không gian l n hơn c n thi t mà là thi t k sao cho đúng kích thư c . B n s th y d dàng thu nh m t tòa nhà hơn là t o ra không gian mà th c t là nó không t n t i.

76

05 Frederick 61-80-F.indd 153

4/25/07 2:08:55 PM

Faรงade detail, Simmons Hall, Massachusetts Institute of Technology, 2002 Steven Holl, architect

05 Frederick 61-80-F.indd 154

4/25/07 2:08:55 PM

Không có và không nên có m t h th ng thi t k hoàn h o.

Ngư i thi t k thư ng b c n tr b i m t ni m tin có thi n ý nhưng sai l m r ng m t gi i pháp thi t k t t là m t h th ng hoàn h o và bao hàm t t c các m t c a nhi m v thi t k và không có ngo i l . Nhưng nh ng ý tư ng l lùng l i là m t khía c nh phong phú và có tính nhăn văn trong đ án c a b n. Trên th c t , ngo i l c a nguyên t c thì h p d n hơn nguyên t c.

77

05 Frederick 61-80-F.indd 155

4/25/07 2:08:56 PM

05 Frederick 61-80-F.indd 156

4/25/07 2:08:56 PM

S thành công c a các ki t tác dư ng như không n m nhi u trong nh ng sai l m t nhiên – th c t thì chúng ta b qua t t c nh ng l i sơ đ ng – mà trong s c thuy t ph c to l n c a tâm trí, th đã hoàn toàn làm ch đư c quan đi m c a nó.

—VIRGINIA WOOLF, “THE DEATH OF THE MOTH”

05 Frederick 61-80-F.indd 157

78

4/25/07 2:08:56 PM

½ diagonal recommended minimum

th

ng

l le

a on

g

dia

05 Frederick 61-80-F.indd 158

4/25/07 2:08:56 PM

Luôn luôn đ t c u thang thoát hi m t i 2 đ u đ i di n c a toà nhà b n thi t k , ngay c trong gian đo n đ u c a quá trình thi t k .

D dàng nh n ra khi nhà thi t k quan tâm chú ý v v l ng l y hơn là so v i c u thang thoát hi m. Nhưng c u thang thoát hi m có th đáp ng nhi u ch c năng hơn trong 1 toà nhà. N u b n kh ng b sung v n đ an toàn m t cách cân nh c trong quá trình thi t k , b n có th chu n b đ bào ch a cho s th m phán và b i th m đoàn m t ngày nào đó.

05 Frederick 61-80-F.indd 159

b t c n c a b n trư c

79

4/25/07 2:08:57 PM

05 Frederick 61-80-F.indd 160

4/25/07 2:08:57 PM

Vi t tiêu đ theo đúng phong cách cho sơ đ thi t k S d ng bút Marker sáng màu v i đ u bút to đ vi t ch ki u ki n trúc; sau đó bo vi n b ng 1 cây bút m ng màu đen.

80

05 Frederick 61-80-F.indd 161

4/25/07 2:08:57 PM

06 Frederick 81-101-F.indd 162

4/25/07 2:12:03 PM

C g ng giành quy n ki m soát quá trình thi t k càng d n đ n m t ki m soát trong chính quá trình đó.

Quá trình thi t k thư ng đư c c u trúc và làm theo m t phương pháp, nhưng đây không ph i là quá trình s n xu t công nghi p. M t quá trình s n xu t công nghi p thì đã đư c xác đ nh trư c s n ph m, nhưng quá trình sáng t o là đ n l c s n xu t ra nh ng th chưa t ng có trư c đây. Sáng t o th c s là khi b n không bi t mình đang đi đâu, m c dù b n ph i ch u trách nhi m đ nh hư ng trong su t quá trình. Đi u này đòi h i m t cái gì đó khác v i bình thư ng, quy n ki m soát; m t suy nghĩ m m m ng có th s có tác d ng hơn.

Tham gia quá trình thi t k v i s kiên nh n. Đ ng bư c vào l i mòn tư duy c a quá trình sáng t o như là d a theo c m h ng. Đ ng c gi i quy t v n đ c a m t toà nhà ph c t p b ng cách ng i m t ch ho c ch trong m t tu n. Ph i ch p nh n s

không ch c ch n. Ch p nh n m t cách bình thư ng c m giác m t mát như là

81

m t bài h c cho c quá trình. Đ ng làm gi m s lo l ng b ng cách quy t đ nh g n mình v i m t gi i pháp thi t k b t kì, k t c c s không bao gi t t đ p c .

06 Frederick 81-101-F.indd 163

4/25/07 2:12:04 PM

06 Frederick 81-101-F.indd 164

4/25/07 2:12:04 PM

Phong cách ki n trúc đích th c không đ n t n l c đ t o ra m t góc nhìn đ c bi t.

Nó là nh ng k t qu đan xen - th m chí vô tình- n m ngoài quá trình t ng th .

Trái v i suy nghĩ hi n t i, nh ng ngư i xây d ng ngôi nhà th c dân M vào năm 1740 không nghĩ r ng “Tôi thích ki u th c dân, tôi s xây m t cái nhà ki u này”.

Nh ng ngôi nhà đư c xây d ng v i nguyên li u và k thu t đương th i, v i con m t c a nhà thi t k luôn đ ý đ n t l và s hòa h p. C a s c a nhà ki u th c dân có nh ng t m kính nh không ph i đ trông cho gi ng ki u th c dân, mà là vì th i đó ngư i ta ch v n chuy n đư c nh ng t m kính nh như th thôi. C a ch p thì hoàn toàn có tính ch c năng (đ che n ng) ch không đ trang trí. Nh ng ngôi nhà th i đó M đư c g i là ki u th c dân ch là do chúng đư c nh ng k th c dân .

06 Frederick 81-101-F.indd 165

82

4/25/07 2:12:05 PM

06 Frederick 81-101-F.indd 166

4/25/07 2:12:05 PM

T t c các thi t k đ u mu n th hi n zeitgeist Zeitgeist là m t t ti ng Đ c, có nghĩa là tinh th n c a th i đ i. Zeitgeist là nh ng c m giác th nh hành c a m t th i, c m xúc chung c a con ngư i th i đó, hương v c a cu c s ng thư ng nh t, nh ng đ nh ki n n dư i các hành đ ng c a con ngư i. Và cũng nh có Zeitgeist nên m i có các xu hư ng song hành (ch không gi ng h t nhau) trong văn h c, tôn giáo, khoa h c, ki n trúc, ngh thu t và các lĩnh v c sang t o khác.

Ta không th chia l ch s loài ngư i thành các th i k riêng bi t rõ rang, nhưng có th tóm t t các xu hư ng trí tu chính phương Tây như sau: Th i c đ i: xu hươngs ch p nh n các huy n tho i Th i c đi n (Hy L p): tôn vinh lý l , tr t t và dân ch Th i trung c : s th ng tr c a m t tôn giáo có t ch c Th i ph c hung: tôn vinh khoa h c và ngh thu t Th i hi n đ i: chu ng các s th t đư c phát hi n b i các phương pháp khoa h c Th i h u hi n đ i (hi n t i): xu th cho r ng s th t r t khó ho c không th đư c phát hi n

06 Frederick 81-101-F.indd 167

83

4/25/07 2:12:05 PM

06 Frederick 81-101-F.indd 168

4/25/07 2:12:05 PM

Hai quan đi m v ki n trúc : Ki n trúc là s th c thi s th t : M t tòa nhà có trách nhi m v i ki n th c chung và trung th c trong s th hi n các ch c năng cũng như ch t li u c a nó.

Ki n trúc là s

k chuy n: Ki n trúc là phương ti n đ k chuy n, là t m v i đ

v lên nh ng truy n thuy t c a xã h i, là sân kh u c a cu c s ng thư ng nh t.

84

06 Frederick 81-101-F.indd 169

4/25/07 2:12:05 PM

Balcony Antibes, France

06 Frederick 81-101-F.indd 170

4/25/07 2:12:06 PM

Khéoléog iýcácưuđi mc ach tli uhơnlàth hi nchúngtheonghĩađen Nh ng b n v ki n trúc, dù v tay hay v máy, s trông như nh ng b n v ho t hình n u b n v g ch “đ g ch” và làm mái nhà “đen như nh a đư ng”. Hãy s

d ng

nh ng m u có tính g i.Và đ ng v t ng viên g ch m t trong c m t b c tư ng g ch, hay t ng viên đá cu i c a mái nhà l p đá.

85

06 Frederick 81-101-F.indd 171

4/25/07 2:12:06 PM

06 Frederick 81-101-F.indd 172

4/25/07 2:12:06 PM

Ki m soát cái tôi N u mu n đư c n i ti ng vì thi t k m t tòa nhà t t, th m chí là vĩ đ i, hãy quên đi b n mu n tòa nhà tr nên như nào.Thay vào đó hãy t h i “tòa nhà t nó mu n tr thành cái gì”. V n đ thi t k ph i đư c đ c vào các đi u ki n c a chính nó: nhu c u c a khách hàng, đ c đi m c a đ a đi m, th c tr ng c a chương trình xây d ng… Nh ng đi u này s t o thành m t tr t t th ng nh t, và b n c n bi t tr t t này trư c khi cái tôi đư c th hi n.

C th hi n nh ng m i quan tâm chung trong tác ph m c a b n – quá trình tìm ki m ý nghĩa và m c tiêu c a con ngư i, s chơi đùa đan xen c a ánh sang và bóng t i trên tư ng, các m i quan h riêng tư và xã h i… và khan gi s h ng thú.

86

06 Frederick 81-101-F.indd 173

4/25/07 2:12:06 PM

06 Frederick 81-101-F.indd 174

4/25/07 2:12:06 PM

Đ tneoc nth nđ cón ith tlinhho t Neo có th hi u như nh ng y u t t nhiên, có th thu hút m i ngư i. Nh ng c a hang bách hóa s đư c đ t

các đ u khác nhau c a m t khu mua s m, vì chúng

s lôi kéo ngư i thăm. Và khi nh ng ngư i này di chuy n gi a các đ u, h cũng s nhìn ng m c nh ng c a hang nh

trên đư ng đi n a. Và do v y, cách x p đ t

này đã làm tăng cư ng ho t đ ng kinh t , và làm cu c s ng s ng đ ng hơn.

Li u có cơ h i đ t neo như th trong d án c a b n không? Hãy th đ t l i ra vào và ch đ đ phòng t p

2 nơi khác nhau t i m t trung tâm gi i trí. Đ bàn l tân và

thang máy trong khách s n cách xa nhau hơn m t chút. Đ hành lang văn phòng cách xa nơi đ xe thêm n a. Trong cách kho ng không đư c t o ra y, hãy đem l i các tr i nghi m ki n trúc thú v cho “n n nhân” c a b n!

87

06 Frederick 81-101-F.indd 175

4/25/07 2:12:06 PM

06 Frederick 81-101-F.indd 176

4/25/07 2:12:07 PM

M tv tth ,b m t,ho ckhônggians cânb ngvà tr nv nhơnn um chmáuth haic anóch y ngư cv ic utrúchìnhh cchính.

Th g ch s c lên m t hình ch nh t b ng nh ng đư ng song song v i c nh ng n c a nó. Th đ m t vài y u t ch y ngang đư ng hành lang dài. Đ i v i m t không gian cong, th thêm y u t lan t a thay vì t p trung. Khi lát g ch, hãy th đ chi u dài c a g ch song song v i chi u r ng c a căn phòng.

88

06 Frederick 81-101-F.indd 177

4/25/07 2:12:07 PM

06 Frederick 81-101-F.indd 178

4/25/07 2:12:07 PM

Nh ng tòa nhà n n chi m đa s trong m t thành ph . Nh ng tòa nhà m c tiêu, n m phía trư c s có t m quan tr ng đ c bi t.

Nh ng tòa nhà n n đư c s

d ng cho m c đích đ nh cư ho c thương m i thông

thư ng.Nh ng thành ph thành công thư ng có các toà nhà n n t o thành m t c u trúc g n k t cho th y s g n k t c a xã h i. Nhưng tòa nhà m c tiêu bao g m nhà th , các toà nhà c a chính ph , các khu dân cư chính, khu tư ng ni m..Nh ng tòa nhà này thư ng có s tách bi t, nhi u ho c ít, v i n n xung quanh.

89

06 Frederick 81-101-F.indd 179

4/25/07 2:12:07 PM

06 Frederick 81-101-F.indd 180

4/25/07 2:12:07 PM

Cu n nh ng b n v c a b n l i đ d lưu tr hơn, v i m t v chìa ra ngoài. Đi u này s giúpb n v th nghơn khi tr i ra.

90

06 Frederick 81-101-F.indd 181

4/25/07 2:12:07 PM

06 Frederick 81-101-F.indd 182

4/25/07 2:12:08 PM

Xây d ng vào tư ng

trên đư ng

Khi thi t k m t ngôi nhà đ tram ch tr ng trong đô th , hãy đ m t ti n c a nó quay ra đư ng. Nhi u ki n trúc sư hi n đ i hay đ ngôi nhà th t kh i m t đư ng, nhưng cu c s ng đô th c n có s linh đ ng, c n kho ng cách g n và s ti n l i. Đ nhà cách xa v a hè cũng có nghĩa khi n chúng cách xa ngư i đi đư ng, gi m đi tính năng kinh t cho t ng 1, và làm m t đi m quan không gian c a đư ng ph .

91

06 Frederick 81-101-F.indd 183

4/25/07 2:12:08 PM

06 Frederick 81-101-F.indd 184

4/25/07 2:12:08 PM

”Luôn thi t k m t th khi đ t nó vào b i c nh l n hơn – m t cái gh trong phòng, m t căn phòng trong m t ngôi nhà, m t ngôi nhà trong m t khu v c, và m t khu v c trong m t thành ph .”

—ELIEL SAARINEN

92

06 Frederick 81-101-F.indd 185

4/25/07 2:12:08 PM

06 Frederick 81-101-F.indd 186

4/25/07 2:12:08 PM

Cơ ch ch y u mà chính ph s d ng đ qu n lý thi t k c a các tòa nhà là lu t c a khu v c, lu t xây d ng và lu t ti p c n.

Lu t c a khu v c : quan tâm đ n s hòa h p c a toà nhà v i khu v c xung quanh. Đi u này s quy đ nh m c đích căn nhà (đ

, thương m i, công nghi p..), chi u

cao, m t đ , kích thư c phòng, kho ng cách t i m t đư ng, và khu đ xe.

Lu t xây d ng: quan tâm t i vi c ngôi nhà ho t đ ng như nào. Lu t này s quy đ nh ch t li u xây d ng, di n tích các t ng (l n hơn cho các ch t li u khó cháy hơn), chi u cao, s s d ng năng lư ng, h th ng ch ng cháy, ánh sáng t nhiên, s thoáng khí…

Lu t ti p c n : nh m đ m b o nh ng ngư i b khi m khuy t th ch t v n có th s d ng đư c ngôi nhà. Lu t này quy đ nh v d c, c u thang, tay bám, toa lét, công t c… M i bang s có lu t riêng. Lu t qu c gia v ti p c n là ADA.

06 Frederick 81-101-F.indd 187

93

4/25/07 2:12:09 PM

Longaberger Basket Building, Newark, Ohio, 1997 NBBJ Architects

06 Frederick 81-101-F.indd 188

4/25/07 2:12:09 PM

“Duck” là m t ngôi nhà mà th hi n ý nghĩa c a nó m t cách tr c ti p, theo nghĩa đen.

94

06 Frederick 81-101-F.indd 189

4/25/07 2:12:09 PM

Meaning conveyed by signage

Meaning conveyed by architectural symbol

With regards to Robert Venturi

06 Frederick 81-101-F.indd 190

4/25/07 2:12:09 PM

Thu t ng “decorated shed” (m t túp l u đư c trang trí) là đ ch m t m u nhà thông thư ng mà th hi n ý nghĩa c a nó thông qua các v t trang trí ki n trúc.

95

06 Frederick 81-101-F.indd 191

4/25/07 2:12:09 PM

06 Frederick 81-101-F.indd 192

4/25/07 2:12:10 PM

Ngư i mùa hè r ng 22 inch.

Ngư i mùa đông r ng 24 inch.

96 06 Frederick 81-101-F.indd 193

4/25/07 2:12:10 PM

06 Frederick 81-101-F.indd 194

4/25/07 2:12:10 PM

S gi i h n kích thích s sáng t o. Đ ng bao gi cho gi i h n là v n đ c a thi t k - m t ch quá ch t, đ a đi m không thu n l i, không gian quá dài, ch t li u có màu l , yêu c u mâu thu n t khách hàng… Trong chính nh ng gi i h n này đã có câu tr l i cho v n đ c a b n r i!

M t đ a đi m d c có làm b n khó khăn trong vi c xây m t căn nhà thông thư ng?

Hãy s d ng c u thang hay d c.M t b c tư ng x u xí đ i di n nhà b n ư?Hãy đóng khung t m nhìn ra b c tư ng đó đ nó tr

nên thú v và đáng nh . Ph i thi t k

trong m t không gian, m t tòa nhà, hay m t căn phòng quá h p và dài? Bi n chi u dài thành m t chuy n đi thú v , v i s b t ng

đích đ n.

97 06 Frederick 81-101-F.indd 195

4/25/07 2:12:10 PM

06 Frederick 81-101-F.indd 196

4/25/07 2:12:10 PM

T “kh ng ho ng” trong ti ng Trung đư c ghép t hai t “nguy hi m”, và “ cơ h i”.

V n đ trong thi t k không ph i là cái gì đó c n vư t qua, mà chính là m t cơ h i c n đư c trân tr ng. Nh ng gi i pháp thi t k không làm v n đ bi n m t, mà ch p nh n v n đ như m t đi u gì đó t t y u. Gi i pháp chính là s th hi n l i c a chính v n đ mà thôi.

98 06 Frederick 81-101-F.indd 197

4/25/07 2:12:10 PM

06 Frederick 81-101-F.indd 198

4/25/07 2:12:11 PM

Hãy làm cái gì đó.

Khi m t v n đ thi t k tr

nên quá l n và quá ph c t p, đ ng ch

đ i cái rõ

ràng.Hãy b t đ u v luôn.V không ch là m t cách th hi n gi i pháp thi t k đơn thu n, b n thân nó là m t cách đ h c v v n đ mà b n c n gi i quy t.

99 06 Frederick 81-101-F.indd 199

4/25/07 2:12:11 PM

06 Frederick 81-101-F.indd 200

4/25/07 2:12:11 PM

Đ t m t cái tên.

Khi n y ra m t ý tư ng, hãy đ t tên cho nó.Nh ng t

như “bánh ăn d ”, “hình l p

phương đang m ”, “cu c g p c a nh ng ngư i l ”… s giúp b n t

gi i thích v i

b n thân v nh ng gì mình đã t o ra.Khi quá trình thi t k phát tri n v i nh ng ý tư ng m nh m hơn, hãy đ t nh ng tên m i và quên nh ng tên cũ đi.

100 06 Frederick 81-101-F.indd 201

4/25/07 2:12:11 PM

Zaha Hadid b. 1950

06 Frederick 81-101-F.indd 202

4/25/07 2:12:11 PM

Ki n trúc sư là hoa n ch m.

H u h t ki n trúc sư chưa làm nên s nghi p khi h chưa đ t t i tu i 50!

Có l không có ngh nghi p nào c n đ n s k t h p các ki n th c r ng trong m t th c th c th và rõ rang như ki n trúc. M t ki n trúc sư c n hi u bi t v l ch s , ngh thu t, xã h i h c, v t lý h c, tâm lý h c, v t ch t h c, hình tư ng h c, các quá trình chính tr và vô s nh ng lĩnh v c khác, và ph i thi t k m t tòa nhà tuân th đúng nh ng quy đ nh và lu t, ch u đư c th i ti t, ch u đư c đ a ch n, có thang máy và các h th ng máy móc khác, đ ng th i l i đáp ng đư c nhu c u v tính năng và tình c m cho ngư i s d ng. S m t r t lâu đ h c cách k t h p nh ng m i quan tâm y trong m t s n ph m c th .M t r t nhi u l n th sai.

N u b n đang chu n b d n thân vào ki n trúc, hãy đào sâu và theo nó đ n cùng. Và b n s th y là nó r t đáng.

101 06 Frederick 81-101-F.indd 203

4/25/07 2:12:11 PM

Matthew Frederick là m t ki n trúc sư và nhà quy ho ch s ng sachusetts. Ông đã gi ng d y

Cambridge, Mas-

nhi u trư ng đ i h c, bao g m Boston Architectur-

al College và Wentworth Institute of Technology.

06 Frederick 81-101-F.indd 204

4/25/07 2:12:11 PM