Limburgs Landschap Magazine | zomer 2023

De

lees digitaal

ZO DRAAG JIJ ALVAST EEN STUKJE

BIJ AAN EEN BETER MILIEU!

Wens jij het Limburgs Landschap Magazine voortaan op je scherm te lezen?

Stuur een mail met titel:

‘Stuur mij het digitale Magazine’ vermeld ook je naam, adres en lidnummer (zie etiket magazine)

Wij zorgen ervoor!

4

WERKTEN MEE

Frans Verstraeten

Ingrid Fizgal

Marjan Gerits

Bernadet Wehenkel

Nicolas Van Overmeeren

Dirk Ottenburghs

Ward Hamaekers

Karin De Bruyn

Kristien Hustinx

Marc Stevens

Franka Keyers

Kristel Vautmans

Francis Telen

Jef Lingier

De

colofon

COVER

foto door Guido Franssens

EINDREDACTIE

Patricia Willems

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

M. Stevens, Oude Baan 44A, Dilsen-Stokkem

DRUK / LAY-OUT

KH Drukwerken / Afternine

Gedrukt op 100% gerecycleerd papier

Jos Vandebergh

Stef Jossaert

Denise Dubois

WE HEBBEN DE MOEILIJKE TAAK OM DE TOEKOMST VAN ONZE (KLEIN)KINDEREN TE BESCHERMEN

voorwoord

Beste lezers,

In de afgelopen maanden was de controverse rond de stikstofproblematiek, verduurzaming en vergroening niet weg te slaan uit de media. Een kat vindt haar jongen er niet meer in terug. Uiteindelijk werd een politiek akkoord afgeklopt dat in mijn ogen nog altijd heel vaag is naar de landbouw en heel waarschijnlijk ook naar natuur toe. De uitvoeringsbesluiten brengen hopelijk meer duidelijkheid voor zowel landbouwer als natuurbeheerder/beschermer!

De ene storm is nog niet gaan liggen of er steekt al een andere de kop op: de nieuwe natuurherstelwet van Europa. De Vlaamse regering kant er zich al tegen en wil de wet laten afzwakken.

In diverse landbouwtijdschriften lees ik ondertussen dat aan landbouwers zijde het bewustzijn voor die problematieken toeneemt. Ook het begrip voor het standpunt van de natuurbeschermer vergroot. Zoals een jager/Natuurpunter in het weekblad ‘Landbouwleven’ duidelijk stelt: “de tijd van ieder zijn koninkrijkje” is duidelijk voorbij. Volgens de hoofredacteur van dat weekblad kunnen we allemaal werken om de biodiversiteit te vergroten. Respect van de burger voor de natuur én voor de boer is daarbij op zijn plaats.

Bij Limburgs Landschap vzw hebben we steeds het overleg en de samenwerking tussen alle ruimtegebruikers hoog in het vaandel gedragen. Dit gaan we zo blijven doen.

Uit het recent verschenen boek ‘Ons voedsel’ van Louise O. Fresco, wil ik dit nog meegeven: je kunt - met de nodige achtergrondkennis - ieder landschap als een boek beschouwen waarbij vegetatie, water, reliëf, geologische geschiedenis, ondergrond en menselijke aanwezigheid, de grammatica van een boek vormen. Met een verhaal van vroeger en nu, en van later. Ook al is dat het moeilijkste.

Als Limburgs Landschap vzw hebben we de moeilijke taak om mee te schrijven aan de grammatica van het landschap van later, om de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen te beschermen.

Daar doen we het voor. Allemaal samen.

Marc Stevens

Limburgs Landschap vzw

Domherenhuis, Dekenstraat 39 bus 3 3550 Heusden-Zolder

T 011 53 02 50

info@limburgs-landschap.be www.limburgs-landschap.be

Open op werkdagen van 9u -12u en 13u -16u Bezoek kan enkel op afspraak

Bezoekerscentrum

Hengelhoef

Open op: wo, do, vr en zondag vanaf 13u30 tot 17u30

In juli en augustus ook op dinsdagnamiddag open!

Hengelhoefdreef 6, 3530 Houthalen-Helchteren

Visitor Center De Wissen

Dilsen-Stokkem

Tot 31 oktober dagelijks open (incl. feestdagen)

van 9u - 12u en 13u - 16u

Negenoordlaan 2, 3650 Dilsen-Stokkem

Limburgs Landschap Limburgslandschap.vzw

Jos Vandebergh

Voorzitter Limburgs Landschap vzw

KL I K

- De heide kleurt weer heerlijk paars door Marcel Smeers -

- Een goudwesp op madeliefje door Jos Vandebergh -

- Een zadelsprinkhaan verstopt zich in de struikheide door Jos Vandebergh -

“ KLAPROOS EN KORENBLOEM KLEUREN HET LANDBOUWLANDSCHAP “

foto/tekst door

Denise Dubois

Wij zijn al meer dan 50 jaar – exclusief in Limburg – gedreven door natuur. De warmste provincie wordt dan ook niet zomaar de groene long van Vlaanderen genoemd. Hand in hand met onze vrijwilligers en leden – en met respect voor andere natuurgebruikers – beheren en beschermen we zo’n 3000 ha natuur in Limburg. Als groene ambassade streven we naar nog meer en betere natuur en een gezonde leefomgeving voor de toekomst.

2.807 ha IN BEHEER

dat zijn 5.614 voetbalvelden! Wist je dat er elke dag 9 voetbalvelden aan open ruimte verdwijnen in Vlaanderen?

De uitgaven zijn wat gestegen t.o.v. vorig jaar (2021).

De personeelskosten stegen o.a. door twee aanwervingen. Ook voor ons een stevig budget voor elektriciteit-, gas- en brandstofverbruik.

Toch een positieve noot om te eindigen: we hadden een overschot op onze balans.

Dit bewijst dat de inspanningen het financieel plaatje in orde houden. Maar we willen ook onze leden en partners bedanken voor hun enorme steun!

IN ONZE NATUUR VIND JE ONDER ANDERE:

1.683 gezinnen steunen onze werking

57 ha

AANGEKOCHT IN ‘22

Totale uitbreiding in 2022:

70 ha 40 a 21 ca

+90 ha van Remo-stort: begraasd door paarden

In navolging van het nieuwe beheerbesluit hebben bijna al onze erkende natuurgebieden een nieuwe status.

Dit betekent dat de Vlaamse beheersubsidies vanaf nu aangepast worden aan de inflatie van het afgelopen jaar.

Dat geeft meer financiële ruimte voor de beheeruitvoering.

11x grauwe klauwier-paartjes

35x visdieven-paartjes

40x patrijzen in één groep!

3x jonge ooievaars

15x gevlekte orchis en vleeskleurige orchis

1x historisch bosje met zeldzame bergnachtorchis

1x waarneming ‘zilte zegge’ terug van weggeweest na 50 jaar!

>65

natuurleuke activiteiten scholen/het grote publiek

2.800 volgers op onze Facebookpagina

DYNAMISCH SYSTEEM

2

bezoekerscentra Hengelhoef en De Wissen

Gevestigde waarden geven de fakkel door aan nieuwe vrijwilligers. Het is een dynamisch systeem. Een ideale kerngroep bestaat uit een conservator, toezichters en beheerwerkers. Als we vee inzetten (konikpaarden, runderen, schapen), zijn er ook veetoezichters.

Ook natuurgidsen kunnen hun steentje bijdragen aan een kerngroep. We zetten sterk in op een goede communicatie tussen de vrijwilligers en de professionele medewerkers zoals de gebiedsbeheerder en de veldwachter.

Een conservator is de spilfiguur en krijgt dan ook de nodige ondersteuning. Bovendien is elke kerngroep uniek! Sommige groepen bevatten meer dan 10 actieve leden, terwijl andere gebieden enkel over een conservator beschikken. In grotere gebieden zijn vaak minder vrijwilligers betrokken dan in kleinere.

De bedoeling is dat er meer ogen en oren komen op het terrein. Zo zouden er in elke regio vrijwillige bijzondere veldwachters bij de kerngroepen zitten, en zouden kerngroepen in de toekomst zelfvoorzienend worden. Los van de kerngroepen zijn er ook nog vrijwilligers actief als fotograaf, fotosorteerder, natuurgids of baliemedewerker.

231

vrijwilligers waarvan 31 conservators, 14 x kerngroepen (2 opgestart in ‘22)

27

professionele medewerkers, waarvan 15 krachten in de buitenploegen, verdeeld over 3 stelplaatsen

+1000x paddenlarven van de rugstreeppad

4x gebieden met ‘gladde slang’

1x nieuwe bijensoort

104x Gallowayrunderen

119x Konikpaarden

124x schapen

4x Schotse Hooglanders

1x dienstverleningsproject met begrazing in Lanaken (11ha)

+10

4 tractoren, 2 veewagens, 1 frontmaaier, 1 opraapwagen, 1 trommelmaaier, 1 minigraver, en tal van andere machines zoals een hoogsnoeier, bosmaaiers en kettingzagen

natuurpeter Stijn Coninx

NATUURFLASH

verslag

GUIDO, WE VERGETEN JE NIET

Guido Vanpaeschen organiseerde geregeld beheerwerken met de sympathieke kerngroep van Bolderberg. Hij was enorm geëngageerd, lid van de algemene vergadering, had creatieve ideeën en was betrokken bij het toezicht van het gebied. Altijd met een warm hart voor natuur en mens. Ons medeleven gaat uit naar iedereen die Guido nu moet missen.

en eenden, maar geen schapen,’ vertelt ergotherapeute Saartje De Haes. ‘Voor de bewoners is het een leuke uitstap. De lammetjes hebben een hoog knuffelgehalte.’ In de stal dartelen al 145 lammetjes rond. Er moest nog één schaap bevallen. ‘Hun dracht bedraagt vijf maanden min 5 dagen,’ weet Kristel. ‘Wij kweken enkel met het Kempisch Heideschaap. De lammetjes zogen acht weken bij de moeder. Ik nummer hen met een oormerk, zodat ik weet welk lam bij welk schaap hoort. Er is één lam dat verstoten werd door de moeder. Dat geef ik zelf melk met de papfles.’

Tekst: Jef Lingier

’T WEYERKE OP BEZOEK

BIJ DE LAMMETJES (HOUTHALEN)

Een groep mensen van Dienstencentrum Het Weyerke bracht voor het eerst een bezoek aan de lammetjes van Limburgs Landschap in Hengelhoef. 25 bewoners en begeleiders mochten onder het toeziend oog van schaapsherderin Kristel Vautmans de lammeren knuffelen. ‘We hebben zelf wel geitjes, paarden

CINEMA MOSA (DILSEN-STOKKEM)

In het laatste weekend van april zetten we de Maas met haar unieke riviernatuur in de kijker. Letterlijk dan, samen met onze partners organiseerden we Cinema Mosa in Visitor Center De Wissen. Vrijdagavond werden de kortfilms ingeleid door niemand minder dan onze kersverse peter Stijn Coninx. ‘Er zijn mensen die tekeningen maken van het paradijs, maar hier in Limburg, of aan de

Maas in het bijzonder, sta je er middenin’, vertelde hij enthousiast. Zondag werden twee kleurrijke animatiefilms getoond aan de kleinste fans van de natuur om ons heen. Het was een leerrijk en uniek filmweekend voor jong en oud!

Tekst: Marjan Gerits

beheer

BERGNACHTORCHIS GERED!

Limburgs Landschap vzw tekende een overeenkomst om een historisch bos in Zuid-Limburg aan te kopen. Wat het bos zo speciaal maakt, is dat de erg zeldzame bergnachtorchis er groeit: een orchidee die uniek is in Vlaanderen. Het doel was om 5.000 euro in te zamelen via crowdfunding en dat is gelukt! Hiermee kunnen we het perceel aankopen en aangepast beheren. Binnenkort zullen de eerste werken gebeuren. Hiermee willen we de omstandigheden voor het behoud van deze unieke populatie verbeteren en de kans vergroten dat er zelfs nog meer orchideeën bijkomen.

Een warme dankjewel aan iedereen die een duit in het zakje deed!

Tekst: Patricia Willems

Tekst: Patricia Willems

NIEUW PLANKENPAD IN TÖSCH-LANGEREN (MAASEIK)

De bevers in natuurgebied TöschLangeren leveren zo’n goed werk dat het op sommige plaatsen wel erg nat en modderig kan worden. Om de dieren niet te storen, maar het pad wel bewandelbaar te houden voor de vele bezoekers van dit pareltje, heeft Limburgs Landschap vzw samen met Stad Maaseik en RLKM een mooi Zweeds plankenpad voorzien over de gevoelige plaatsen. Het heeft een lengte van 230 meter en is 40 cm breed. Het onderstel bestaat uit gerecycleerde kunststof, zoals PET-flessen. De houten planken zelf zijn van Robinia, een invasieve boomsoort die we bestrijden. Dit nieuwe plankenpad zorgt voor een knappe natuurbeleving op een verrassende manier! Geniet dus maar van dit unieke stukje natuur.

Tekst: Francis Telen

NIEUWE NESTPAAL IN NEGENOORD ? (DILSEN-STOKKEM)

De Maasvallei staat bekend als een topgebied onder de vogelaar, maar toch zou Limburgs Landschap graag nog één extra bezoeker verwelkomen; de ooievaar. Vorig jaar plaatsten we al een ooievaarspaal in het gebied. We stonden al meteen te juichen toen we bezoek kregen van een koppeltje! Nu willen we de kansen vergroten door het plaatsen van een tweede ooievaarspaal. De ooievaar breidt zijn leefgebied al jaren langzaamaan uit…

En daar willen wij natuurlijk graag bij helpen. De Maasplassen en de omgeving bieden zeker voldoende voedsel, zowel voor de ouders als voor hun kroost.

Tekst: Ward Hamaekers

Denise Dubois

WERKEN ALS EEN MIER

VEETELERS

Bosmieren zijn fascinerende wezentjes. Ze hebben niet enkel een ongelofelijk gestructureerde levenswijze, ze blijken ook nog eens gepassioneerde landbouwers. In plaats van koeien of ander vee, houden ze er een kudde bladluizen op na. Die wordt regelmatig ‘gemolken’ met de voelsprieten van de mieren. Geen glaasje melk, maar een druppel honingdauw is de oogst. De werkmieren voederen de bladluizen, zodat ze de zoete druppels produceren. Ze drijven de bladluizen naar een boom of struik waar ze genoeg eten kunnen vinden in de vorm van plantensappen. In het najaar gaat hun ‘kudde’ bladluizen dan lekker warm binnen overwinteren in de grote mierenhoop. Wonderlijk.

BOUWERS

Je hebt waarschijnlijk al eens een mierenhoop ontdekt in het bos… Wat lijkt op een rommelig op elkaar gesmeten bende van takjes en dennennaalden, blijkt een meesterlijk bouwwerk. Een doorsnee mierenhoop kan tot 40 cm hoog worden en huisvest enkele honderdduizenden bosmieren. Maar er ontstaan soms nog grotere hopen. In een van onze natuurgebieden ligt er eentje van bijna 2 meter. Daarin leven vermoedelijk verschillende mierenvolkeren. Het gaat om miljoenen beestjes. In zo een hoop liggen ingenieuze gangenstelsels verborgen, die met elkaar in verbinding staan. Het zijn, als je ze zou uittekenen, echte steden. Bosmieren regelen zelfs de temperatuur in hun ‘stad’, door de ingangen te verkleinen of te vergroten. Met overal kamers met elk hun functie. Broedkamers, voedselkamers en de ‘royal suite’ voor de koningin.

THE QUEEN

In een mierenvolk leven vaak verschillende koninginnen. Hun taak is om zo veel mogelijk eieren te leggen, vaak toch een paar jaar aan een stuk. Uit die eitjes komen werksters. Zij zorgen dat de kolonie blijft bestaan door de mierenhoop en het gangenstelsel te verzorgen, de larven van eten te voorzien en de bladluizen te hoeden.

In het voorjaar leggen de koninginnen speciale eitjes, waar mogelijke opvolgsters uit komen. Gevleugelde mieren die, als ze bevrucht worden, mogelijk ook koningin worden. Uit diezelfde eitjes komen ook mannetjes. Hun enige taak is om de prinsessen te bevruchten. Zo veel mogelijk. Een intensieve, maar erg kortstondige job. Na een of enkele dagen zit hun taak en hun leven er op. De koninginnen in spe gaan in groepjes op zoek naar nieuwe woonplaatsen of ze belanden terug in de mierenhoop waar hun verwekster leeft. Zo vergroot die kolonie vaak een beetje.

BIJTEND MIERENZUUR

Bosmieren zijn nuttige diertjes. Ze duiden op een gezond bos en ze voorkomen insectenplagen. Maar hun nesten zijn erg kwetsbaar. Daarom moeten we er voorzichtig mee omspringen.

Ook laat je best de struiken en bomen in de buurt van zo een nest staan. Al is het maar om de bladluizen van voedsel te voorzien.

Jij kent bosmieren misschien op een iets minder leuke manier. Ze kunnen flink van zich afbijten. Hun pijnlijke souvenirs zijn geen steken, want ze hebben geen angels. Zij sproeien - ter verdediging - bijtend mierenzuur naar hun belagers. Minder aangenaam, maar ze staan dan ook BOSMIEREN

OVER LIBELLEN EN JUFFERS

Er valt van alles te ontdekken in ons mooie Limburgse landschap tijdens de zomermaanden. En dan heb ik het over de ongewervelden: bijen, (zweef)vliegen, kevers, vlinders, ... En niet te vergeten, de libellen. Ik zeg wel ‘libellen’, maar eigenlijk moet ik een onderscheid maken tussen libellen en juffers. De gemakkelijkste manier om het verschil te zien tussen een libel en een juffer, is door te kijken naar de vleugels als ze in rust zitten. De libellen houden hun vleugels doorgaans gespreid, juffers houden hun vleugels gesloten. Libellen zijn ook robuuster dan juffers.

‘WIST JE DAT LIBELLEN DE AARDE

AL ZO’N 325 MILJOEN JAAR BEWONEN?

Hoewel we ‘maar’ een 70-tal verschillende soorten libellen hebben in België, vind ik het heel moeilijk om ze te determineren. Heel wat libellen en juffers lijken op mekaar en eenmaal opgewarmd door de zon, zitten ze nog minder stil dan een vogel. Je moet snel zijn om ze te fotograferen. Pas als ik ze op foto heb, durf ik met een determinatiegids een poging wagen om te zeggen om welke soort het gaat, maar dan nog… It’s all in the details. Sommige soorten lijken zo erg op mekaar dat je ze moet vangen om ze op naam te kunnen brengen. Eens je de naam weet, is het ook nog eens een hele prestatie om deze te onthouden: vroege glazenmaker, blauwe breedscheenjuffer, zwervende pantserjuffer, zuidelijke keizerlibel, ... Wie bedenkt deze namen eigenlijk?

In ons waterrijk Limburg kan je libellen vaak tegenkomen. Eigenlijk kan je ze overal ontmoeten, maar bij warm weer en in de buurt van zoetwater is de trefkans groter. De larven leven in het water, volwassen exemplaren op het land en in de lucht. Het grootste deel van hun leven brengen ze trouwens als larve door. Wist je dat libellen de aarde al zo’n 325 miljoen jaar bewonen? Bovendien zijn ze nauwelijks veranderd, alleen een beetje gekrompen. Het zijn als het ware levende fossielen die hier rondvliegen.

Onterecht zijn heel wat mensen bang van libellen. Ze zijn totaal ongevaarlijk en kunnen niet bijten of steken. Het ‘tangetje’ dat je vaak ziet aan het achterlijf, is een hulpmiddeltje van de mannetjes om zich vast te klampen aan de vrouwtjes tijdens het paren. Dan vormen ze een hartvormig paringswiel, de kamasutra voor libellen. Het is ook altijd leuk om te zien hoe een libel als een naaimachine haar achterlijfje in en uit het water beweegt. Dit doet ze om haar eitjes zorgvuldig af te zetten.

Libellen zijn niet alleen mooi en fascinerend om naar te kijken, maar ze zijn ook een belangrijk onderdeel van de voedselketen. Zelf zijn het jagers en hun lichaam is hier volledig aan aangepast: grote samengestelde ogen (tot wel 50.000 facetjes), flexibele stevige vleugels en voorwaarts gerichte poten om hun prooi te vangen. Ze eten meestal ongewervelden zoals muggen en vliegen, maar een libellenlarve kan ook wel eens een visje of een kikkervisje verorberen. Zelf staan ze ook op het menu van o.a. vogels, vissen, kikkers en salamanders. Hoewel het een gruwelijk tafereel is, vind ik het fantastisch om te zien hoe een boomvalk boven een meer of een ven jaagt en libellen uit de lucht plukt met zijn pootjes. Vervolgens trekt de boomvalk in vlucht de vleugels van de libel uit en peuzelt hij het lijfje op. Libel uit het vuistje… naar het schijnt een echte delicatesse!

BOVENDIEN ZIJN ZE NAUWELIJKS VERANDERD, ALLEEN EEN BEETJE GEKROMPEN.‘

Tekst: Kristien Hustinx

Foto: Denise Dubois

DE GROENE DELLE ontdekt

Onderweg kan je leuke weetjes lezen

DE GROENE DELLE

Start wandeling

Aan het kruis, Waterlozenstraat, Lummen

TIP

Maak er een heidewandeling, eind augustus.

Neem je verrekijker mee!

Een zomerse zondag in augustus. 23°C en een zacht briesje, dat geeft heerlijk wandelweer. Hier en daar kleurt de wereld koper, maar de Groene Delle houdt het bij groen.

Krekels zorgen voor achtergrondmuziek als we van de parking naar de Groene Delle wandelen. Een rode heidelibel schittert in de zon. We stappen het bos binnen “waar de bomen kunnen praten.” Welke bomen zouden het zijn? De bleke berken of de ranke eiken? De lucht voelt koeler aan, hier op het half verharde pad tussen de bosbessen en de bramen.

Voor de aanleg van de langslopende E313 werd een put gegraven die bekend staat als ’t Koet (dialect voor ‘put’). Vandaag roepen op ’t Koet de meerkoeten en strekken de gele kelkjes van de waterteunisbloem zich uit naar het licht. Een vrouwtje van de grote keizerlibel verrast me. Een groene hoogheid in dit groene gebied.

Het smalle wandelpad kronkelt met de oever mee en leidt ons naar een open plek. Grove dennen en heide stelen er de show, in grijsgroen en lila, een frisse zomermix. Verderop een herhaling van bosbes, berk en eik. Aan de bosrand buigt het pad naar rechts. Gele bloemen van boerenwormkruid bloeien tegen een achtergrond van grijze muren en wegen. Verderop reikt stevig hekwerk omhoog. Na honderden meters volgt de bevrijding: de open ruimte van het Albertkanaal en zijn oevers. Een vrachtschip vaart voorbij, richting zee. Het draagt de kleuren van lucht en wolken. Naast het pad bloeien kleine pollen St-Janskruid en minuscule zandblauwtjes. De varens voelen de nazomer naderen.

We stoppen aan het grijsblauwe hek dat ons afschermt van de lager gelegen Voortbeek. Het is een koele plek met oprijzende populieren, metershoog nog omarmd door klimop. Iets verder duiken we het bos weer in. Het startpunt is bijna weer in zicht.

Tekst: Bernadet Wehenkel / Foto’s: Stefaan Jossart

op verschillende plaatsen in het bos

BUITEN KAN JE VAN ALLES BELEVEN, DAT WIST JE NATUURLIJK AL !

SUPERLEUKE ACTIVITEITEN !!!

ZONDAG 30/07

Ontdek de kleuren van een regenboog in de natuur!

ZONDAG 18/06

Bouw je eigen insectenhuisje!

ZONDAG 16/07

vlinders!

ZONDAG 13/08

Doe kabouterturnoefeningen!

EXPEDITIE 009-OORD

Ga op avontuurlijke expeditie in Negenoord!

www.limburgs-landschap.be/expeditie_009-oord

KIJK SNEL ACHTERAAN DIT MAGAZINE

VOOR MEER INFO OVER ONZE ACTIVITEITEN

Speur naar de mooiste

Jos Vandebergh

Liliane Buntinx

4X IN DE BRES

MADELEINE TIMMERS JONAS BOONEN

IK GIDS VOORAL KINDEREN, IN DE REGIO DIE ME NAUW AAN HET HART LIGT

Ik groeide op naast het militair domein in Sonnis. Mijn papa en opa wisten heel veel over de natuur. In 2006, tijdens de cursus natuurgids, werd mijn belangstelling voor de natuur weer gewekt. Die zat in me als kind, maar al die jaren waarin ik druk bezig was met onze zaak en ons gezin, voelde ik dat niet.

Ik gids vooral kinderen, in Midden-Limburg, de regio die me nauw aan het hart ligt. Ik ben heel nieuwsgierig en heb altijd veel foto’s gemaakt, vroeger vooral van het gezin en reizen, nu van de natuur dicht bij huis. Doordat ik heb leren kijken, zie ik ook andere dingen. Dat maakt me blij soms.

Sinds de zomer van 2022 sorteer ik, twee à drie keer per maand, natuurfoto’s die Karin De Bruyn voor mij klaarzet in het digitaal archief. Ik koppel de naam van de fotograaf eraan, het gebied waar de foto gemaakt werd en het onderwerp. Dit kunnen doen, geeft me zo’n voldoening!

WIE

Madeleine Timmers

Natuurgids / archivaris van het fotomateriaal

100% LIMBURGS LANDSCHAP

Als je per wandeling vijf nieuwe dingen onthoudt, over planten bijvoorbeeld, dan heb je weer iets bijgeleerd.

BERGERVEN SPRINGT ER VOOR MIJ UIT. DAT IS EEN MOOI, GROOT GEBIED MET VEEL VARIATIE EN WATER

Als kind woonde ik naast het kanaal in Bocholt. Ik ging dikwijls met mijn opa vissen, maar met natuur was ik toen niet bezig. Op het Biotechnicum in Bocholt volgde ik Landbouw met de optie Natuur. Ik liep vier dagen stage bij Limburgs Landschap vzw, in de ploeg van Noord-Limburg. Jaren later, in oktober 2013, kwam ik bij de vereniging in dienst. Ik werkte eerst in een beheerploeg. Daar leerde ik de veelvoorkomende bomen en dieren kennen.

Nu ben ik tractormachinist. Ik doe hetzelfde werk als mijn collega’s en help soms ook bij de verzorging van de schapen, runderen en paarden. We werken in alle natuurgebieden van de vereniging.

De streek waar ik opgroeide, ken ik het best. Bergerven (Dilsen-Stokkem) springt er voor mij uit. Dat is een mooi, groot gebied met veel variatie en water. In Stamprooierbroek (Kinrooi en Bree) kom ik ook graag.

WIE

Jonas Boonen

Machinist

100% LIMBURGS LANDSCHAP

Wat mij voldoening geeft, is het graan oogsten van akkers die ik zelf voorbereid en ingezaaid heb.

Teksten door Bernadet Wehenkel

JEAN-PIERRE SLEURS ERWIN CHRISTIS gouden lid

IK GROEIDE OP IN KEMPEN-BROEK EN BEN ENORM GEFASCINEERD DOOR MOERASSEN.

Ik werk nu 23 jaar voor het Regionaal Landschap Kempen en Maasland vzw. Samen met mijn team van vier medewerkers coördineer en faciliteer ik de grensoverschrijdende samenwerking in het GrensPark Kempen-Broek in België én Nederland. We laten 42 organisaties en administraties samenwerken binnen bestaande projecten. Ten slotte inspireren we hen tot nieuwe projecten.

Limburgs Landschap vzw is een van onze partners. Voor deze vereniging zoeken we o.a. naar middelen om gebieden opnieuw te vernatten en plankenpaden aan te leggen. De medewerkers streven ook mee naar de erkenning van het gebied als Landschapspark en grensoverschrijdend UNESCO-Biosfeergebied.

Het is aangenaam samenwerken. De medewerkers van Limburgs Landschap zijn heel aanspreekbaar en staan midden tussen de mensen.

Ik groeide op in Kempen-Broek en ben enorm gefascineerd door moerassen. Het is voor mij een diverse biotoop die zo veel verschijningsvormen heeft en daardoor van een enorme soortenrijkdom getuigt.

WIE

Erwin Christis

Coördinator GrensPark

Kempen-Broek - RLKM

100% LIMBURGS LANDSCHAP

Natuurgebieden De Zig en Stamprooierbroek waren vroeger mijn speeltuin. Ook nu nog kan niks tippen aan die natuurgebieden!

Al onze leden zijn goud waard, maar sommigen steunen onze natuurvereniging al heel erg lang. De hoogste tijd om deze ‘gouden trouwe leden’ eens ‘in de bloemetjes’ te zetten, dachten we.

Hij zat destijds op kot in Antwerpen, maar om de drukte en de anonimiteit van de stad te ontvluchten, trok hij de natuur in tijdens het weekend. Hij kwam zoveel interessante planten tegen en wou daar zoveel mogelijk over weten. Tijdens opzoekwerk in de plaatselijke bibliotheek, stootte hij op een advertentie over de cursus natuurgids. Hij moest er niet lang over nadenken om die te volgen.

In 1980 slaagde Jean-Pierre voor de cursus en leerde hij ook mensen van Limburgs Landschap vzw kennen. Als kersvers lid van onze vereniging maakte hij ook deel uit van de Werkgroep Natuurontwikkeling Warmbeekvallei. Die werkgroep was een onderafdeling van Limburgs landschap vzw. Hij heeft Limburgs Landschap zelfs geholpen met het zoeken en aankopen van gronden! Momenteel zetelt hij als voorzitter in het bestuur van Werkgroep Isis, die zich vooral focust op natuureducatie.

We hopen dat Jean-Pierre nog lang lid blijft van onze vzw en wensen hem veel geluk met alles wat hij doet voor de natuur!

WIE

Jean-Pierre Sleurs Gouden lid, sinds 1981!

100% LIMBURGS LANDSCHAP

Ik organiseer natuurwandelingen en voel me nog steeds als een vis in het water in de Warmbeekvallei (Hamont-Achel)

PXL-student groenmanagement

Hennes Vanlangenaeker onderzoekt het effect van droge zomers op kleine Haspengouwse waterlopen, i.s.m. het Provinciaal Natuurcentrum (PNC.)

VISSEN OP HET DROGE

Door het veranderend klimaat komen de afgelopen jaren vaker extreem droge periodes voor in Limburg. Neerslagtekort, een hoog waterverbruik en de toenemende verharding van oppervlakten zijn belangrijke oorzaken van de droogteproblematiek. Dat kan gevolgen hebben voor de landbouw, de natuur en de drinkwatervoorziening.

Foto: Denise Dubois

De vissen in Limburgse beken hebben een belangrijke ecologische waarde. Ze spelen namelijk een rol in het ecosysteem van deze beken. Vissen zijn bijvoorbeeld belangrijke prooidieren voor andere dieren, zoals bijvoorbeeld reigers en ijsvogels. Ze maken een onmisbaar deel uit van een voedselketen.

Daarnaast hebben vissen in beken een belangrijke functie in het biologisch evenwicht . Sommige vissen eten bijvoorbeeld algen en andere plantaardige organismen, wat helpt om de waterkwaliteit op peil te houden. Andere vissen eten juist kleine insecten en andere ongewervelden, waardoor het aantal van deze dieren in het water beperkt blijft en de overlevingskansen van andere dieren in het water worden vergroot.

Bovendien dragen vissen bij aan de biodiversiteit van de beken. Elke vissoort heeft zijn eigen kenmerken en levenswijze, waardoor ze allemaal hun eigen plek in het ecosysteem hebben. Het behoud van verschillende vissoorten in beken is daarom van groot belang voor de ecologische diversiteit in deze wateren.

Ten slotte zijn vissen in beken een indicator voor de waterkwaliteit . Als de waterkwaliteit in orde is, dan zijn er vaak veel verschillende soorten vissen aanwezig en zijn deze vissen ook in goede conditie. Als de waterkwaliteit echter verslechtert, dan kunnen sommige vissoorten verdwijnen of het moeilijk krijgen om te overleven. Het monitoren van vispopulaties in beken kan daarom bijdragen aan het tijdig signaleren van problemen met de waterkwaliteit en het nemen van passende maatregelen om deze problemen aan te pakken.

IN DE BRES VOOR WATER

Dat de kwaliteit van de Zuid-Limburgse waterlopen niet is wat ze moet zijn, is al veel langer bekend. Metingen van het INBO tonen zelfs aan dat de waterkwaliteit de laatste jaren niet verbeterd is en dit is o.a. te wijten aan de lage debieten. Het PNC lanceerde daarom het project ‘In de BRES voor water’. Dat is een burgerwetenschappelijk onderzoek met als doel de kwantiteit en de kwaliteit van kleine waterlopen in kaart te brengen. Er is weinig geweten over de waterstand van deze waterlopen en dus was dit onderzoek een goed vertrekpunt. 14 van de 40 meetpunten zijn nu dus ook onderzocht op aquatische fauna. De Haspengouwse waterlopen werden met fuiken bemonsterd in de maand oktober van vorig jaar.

HOOP VOOR DE TOEKOMST

Na 1 maand intensief bemonsteren telde de totale vangst 3369 individuen waaronder 8 vissoorten. Gezien de voorafgaande droogte en de daar bijkomende lage waterstand (die in oktober nog op veel plekken merkbaar was) kan deze bemonstering een succes genoemd worden. Gemiddeld zaten er 37 driedoornige stekelbaarzen, 5 bermpjes, 3 tiendoornige stekelbaarzen en 1 riviergrondel in een fuik die gedurende 24u in het water stond. De andere 4 soorten; giebel, zeelt, blauwband en zonnebaars zijn in kleinere hoeveelheden gevangen. Meetpunten die in de voorafgaande periode een hogere waterstand hadden, bleken beduidend meer vissoorten en individuen per soort te bezitten dan meetpunten met een lagere waterstand in de voorafgaande periode.

Het onderzoek toont dus aan dat de voorafgaande droogteperiode een effect heeft op de visdiversiteit en in mindere mate de omvang van de vangst.

Dit onderzoek was slechts kleinschalig en vooral kortstondig. Een vervolgonderzoek of een jaarlijkse herhaling van de proef is wenselijk.

Foto: Denise Dubois

VRIJWILLIGERS VERBINDEN!

STEWARDS GEZOCHT

Ben jij een natuurbeschermer en kan je op een vriendelijke manier mensen te woord staan?

Voel jij je thuis in een bepaald natuurgebied? Of zou je jouw betrokkenheid willen vergroten?

Waarom zou je bij ons vrijwilliger worden?

Voor de voldoening, het plezier, de interactie met een breed publiek en voor de natuur, natuurlijk!

Want alles wat wij doen, doen we voor de natuur!

Wij zoeken een steward die:

→ een korte opleiding wil volgen

→ kan uitleggen waarom mensen best op het pad blijven wandelen

→ wil demonstreren waarom honden aan de leiband moeten wandelen

→ wil samenwerken met een andere vrijwilliger

→ 1 tot 2 keer in de week in ‘zijn’ of ‘haar’ natuurgebied op pad wil om een oogje in het zeil te houden

→ wil rapporteren aan de bijzondere veldwachter

Vertel ons waarom je dit graag wil doen: 011 53 02 51 of mail naar info@limburgs-landschap.be

VRAAG HET AAN

Waarom mag ik niet zwemmen in een natuurgebied?

Zelf een natuurvraag? Stuur ze door naar redactie@limburgs-landschap.be met als onderwerp ‘Ik vraag het aan’. Wij laten de experts aan het woord.

HET ANTWOORD HET ANTWOORD

Langs het kanaal Bossuit, waar een man verdronk, staan bordjes ‘verboden te zwemmen’. Ze expliciteren de algemene regel: je mag in Vlaanderen niet zwemmen in open water, tenzij is aangegeven dat het wél mag.

In de plassen van onze natuurgebieden kan opborrelend water voorkomen. Dit heeft slechts een temperatuur van 4°C. Hierdoor kan je lichaam onderkoelen, met verlamming of de dood tot gevolg.

Jouw veiligheid is belangrijk voor ons. Als wij zwemmen zouden toelaten in onze natuurgebieden, dan zouden we ook een redder moeten voorzien. Dat is helaas niet haalbaar. Onze prioriteit ligt nog steeds bij natuurbehoud. Zwemmen en alles wat daarbij hoort zoals: BBQ’en, muziek luisteren, afval achterlaten, zijn zware natuurverstoringen. Daar wordt onze natuur niet beter van.

Gelukkig voor jou zijn er steeds meer natuurlijke zwemzones waar je wél het water in kan: de Paalse Plas in Beringen, Dagstrand De Steenberg in Kinrooi, en De Wouterbron in Maaseik.

Een beet van een teek is meestal niet gevaarlijk en veroorzaakt enkel een lokale reactie met wat roodheid en eventueel jeuk. In sommige gevallen zijn teken dragers van ziektekiemen die via hun speeksel overgedragen kunnen worden. De meest voorkomende ziektekiem is de Borrelia bacterie die de ziekte van Lyme kan veroorzaken. In 2021 werd die teruggevonden in 10% van de teken in Vlaanderen die mensen hadden gebeten. Een besmette teek draagt de bacterie niet altijd over en ook als deze wordt overgedragen, word je niet altijd ziek. We schatten dat het risico op de ontwikkeling van de ziekte na een tekenbeet ongeveer 1 tot 3% bedraagt. Ook het tekenencefalitisvirus kan overgedragen worden via een tekenbeet. Maar dit virus komt in België nog niet veel voor. Reizigers die buitenactiviteiten uitoefenen (kamperen, wandelen) in andere Europese landen waar het virus wel veel voorkomt, zoals Oostenrijk en Duitsland, laten zich best vaccineren. Je kan een aantal voorzorgen nemen. Het is aangeraden het lichaam te controleren na een buitenactiviteit en, zo nodig, de teek zo snel mogelijk te verwijderen. Voor meer informatie kan men terecht op www.tekenbeten.be en het burgerwetenschapsplatform www.tekennet.be. Via deze laatste kan men een opgelopen tekenbeet ook melden en zo bijdragen aan het onderzoek naar tekenbeten in België.

Zijn teken gevaarlijk?

Franka Keyers Toezichter bij Limburgs Landschap vzw

Laurence Geebelen Wetenschapper bij Sciensano

Foto: Denise Dubois Foto: Jos Vandebergh

tele tijd

DE LOSSING

Heb je je al eens afgevraagd wat het woord ‘lossing’ betekent? Het heeft een gemeenschappelijke etymologische oorsprong met het Engelse woord ‘lose’ en betekent lossen, verliezen, afgeven. In het geval van de lossing gaat het over afgeven van overtollig water. Een lossing is dus een gegraven waterloop om water af te voeren. We vinden op de topografische kaarten regelmatig waterlopen terug met de benaming Lossing in waterrijke gebieden.

In Noordoost-Limburg, meer bepaald in de vlakte van Bocholt, komen we ook een Lossing tegen. Deze Lossing is 23,4 km lang en was bij de aanleg 3 meter breed. Ze werd gegraven tussen Lozen (Bocholt) en Ophoven (Kinrooi) waar het water in de Maas ‘gelost’ wordt.

Vroeger situeerden zich grote moerassen en waterige vlakten in deze regio. In 1865 werd er een Belgische wet gepubliceerd die de lokale overheden verplichtte om woeste en natte grond te ontginnen voor land-en bosbouw.

Aangezien de lokale overheden dit financieel niet aankonden, werd een financiële instelling bereid gevonden deze opdracht voor haar rekening te nemen. De bank ging evenwel failliet. Grote aandeelhouders ontvingen ter compensatie de ontwaterde moerasgrond. Ze verenigden zich in 1877 in de watering van het Grootbroek. Het oorspronkelijke doel, namelijk gronden geschikt maken voor land- en bosbouw lukte maar gedeeltelijk door de aanleg van de Lossing. Het zou duren tot in 1961, toen de molenrechten van de Uffelse molen werden gekocht, dat de ontwatering verder werd geoptimaliseerd. In de tweede helft van de zestiger jaren werd over een groot traject de bedding van de A-beek en Lossing omgewisseld.

50 jaar later, vandaag dus, zien we een totale afbraak van het veen in het complex Grootbroek door ..…watergebrek. Het kan verkeren, zei Bredero. Hoe moeilijk kan het zijn om water in het broek te houden?

Tekst: Frans Verstraeten / Foto’s: Denise Dubois

UITSTAP WELKOM OP

ONZE NATUURLEUKE ACTIVITEITEN!

www.limburgs-landschap.be of info@limburgs-landschap.be

ZONDAG 25/06

KRUIDENEXPEDITIE

Negenoord-Kerkeweerd, Dilsen-Stokkem

ZONDAG 04/06

VELT-ECOTUINDAG EN BEZZZOEK

AAN DE IMKERIJ

Hengelhoef, Houthalen

AFSPRAAK 14u, Hengelhoef, Hengelhoefdreef 6, Houthalen gratis deelname

ZONDAG 04/06

NIET ZONDER ELKAAR

Negenoord-Kerkeweerd, Dilsen-Stokkem

AFSPRAAK 14u, Visitor Center De Wissen, Negenoordlaan 2, Dilsen-Stokkem gratis deelname

ZONDAG 18/06

INSECTEN IN DE KIJKER

Negenoord-Kerkeweerd, Dilsen-Stokkem

AFSPRAAK 14u, Visitor Center De Wissen, Negenoordlaan 2, Dilsen-Stokkem gratis deelname

AFSPRAAK Visitor Center De Wissen, Negenoordlaan 2, Dilsen-Stokkem gratis deelname

WOENSDAG 28/06

MODDERDAG

Hengelhoef, Houthalen

AFSPRAAK 14u, Hengelhoef, Hengelhoefdreef 6, Houthalen gratis deelname

inschrijven voor 21 juni via hengelhoef@limburgs-landschap.be

ZONDAG 16/07

VLINDERSAFARI

Negenoord-Kerkeweerd, Dilsen-Stokkem

AFSPRAAK 14u, Visitor Center De Wissen, Negenoordlaan 2, Dilsen-Stokkem gratis deelname

ZONDAG 16/07

SAFARI NATIONAAL PARK

Bergerven, Dilsen-Stokkem

AFSPRAAK 14u, Volmolen, Volmolenstraat nr 10, 3680 (parkeren langs de Bergerstraat) leden: gratis / €2/pers. - €5/gezin

inschrijven inschrijven voor 9/7 via: nationaalparkhogekempen.be/nl/kalender

Leden kunnen inschrijven via info@limburgs-landschap.be

WOENSDAG 21/06

BIOWALK

Hengelhoef, Houthalen

AFSPRAAK 14u, Hengelhoef, Hengelhoefdreef 6, Houthalen gratis deelname inschrijven voor 15 juni via hengelhoef@limburgs-landschap.be

ZONDAG 23/07

ONTDEK DE ZWARTE BERG

Zwarte Berg, Genk

AFSPRAAK 14u, parking aan het einde van de Regenbooglaan, Genk gratis deelname

ZONDAG 23/07

WIJERSSAFARI

Hengelhoef, Houthalen

AFSPRAAK 14u, Hengelhoef, Hengelhoefdreef 6, Houthalen gratis deelname

ZONDAG 30/07

VUILE BOTTENTOCHT

Ballewijers, Zonhoven

AFSPRAAK 14u, uitkijkplatform Molenschansweg, Zonhoven gratis deelname

ZONDAG 30/07

STENENWANDELING

Hochter Bampd, Lanaken

AFSPRAAK 14u, parking Kerkhofstraat, Herbricht gratis deelname

ZONDAG 30/07

HET REGENBOOGPAD

Hengelhoef, Houthalen

AFSPRAAK 14u, Hengelhoef, Hengelhoefdreef 6, Houthalen gratis deelname

Jos Vandebergh

De voorbije vijf jaar inventariseerden de vrijwilligers van de Limburgse Bomenwerkgroep 5000 merkwaardige bomen. 120 van die unieke Limburgse bomen zijn door de werkgroep en het Provinciaal Natuurcentrum gebundeld in de publicatie ‘Merkwaardige bomen in Limburg – Op pad met bomenjagers’

Zo werkt provincie Limburg aan een draagvlak voor oude en unieke bomen. Het uiteindelijke doel: oude bomen behouden, jonge bomen kansen geven om oud te worden en plaats maken voor diverse bomen in privétuinen, parken en op openbare terreinen.

Vroeger waren bomen belangrijk: ze hadden een religieuze of symbolische functie of ze markeerden grenzen. En ze kregen een vaste plek op speelplaatsen. Sinds de tweede helft van de 20ste eeuw ervaren we bomen vaak als hinderlijk. Ze staan in de weg en worden gekapt. Die oude bomen hebben nochtans een belangrijke rol in de aanpak van de klimaatcrisis. Daarom streeft de provincie naar ruimte voor bomen.

De publicatie ‘Merkwaardige bomen in Limburg – op pad met bomenjagers’ is een rijk geïllustreerde uitgave van de Limburgse Bomenwerkgroep en het Provinciaal Natuurcentrum.

Weet jij een merkwaardige boom staan? Laat het ons weten: bwglikona@gmail.com

www.limburgs-landschap.be

DINSDAG 01/08

SUPERSCHEMERWANDELING

Negenoord-Kerkeweerd, Dilsen-Stokkem

AFSPRAAK 20u, Visitor Center De Wissen, Negenoordlaan 2, Dilsen-Stokkem

gratis deelname

WOENSDAG 09/08

NATURE ESCAPE GAME

Hengelhoef, Houthalen

AFSPRAAK 14u, Hengelhoef, Hengelhoefdreef 6, Houthalen

gratis deelname

inschrijven voor 6 augustus via hengelhoef@limburgs-landschap.be

ZONDAG 13/08

KABOUTERFEEST

Hengelhoef, Houthalen

AFSPRAAK 14u, Hengelhoef, Hengelhoefdreef 6, Houthalen gratis deelname

inschrijven voor 7 augustus via hengelhoef@limburgs-landschap.be

ZONDAG 13/08

PLANTENEXCURSIE ‘KROETWUSJ

Negenoord-Kerkeweerd, Dilsen-Stokkem

AFSPRAAK 14u, Visitor Center De Wissen, Negenoordlaan 2, Dilsen-Stokkem gratis deelname

ZATERDAG 19/08

BEVERSAFARI IN DE SCHEMERING

Negenoord-Kerkeweerd, Dilsen-Stokkem

AFSPRAAK 20u, Visitor Center De Wissen, Negenoordlaan 2, Dilsen-Stokkem . gratis deelname

ZONDAG 27/08

PRIKKEL JE ZINTUIGEN

Negenoord-Kerkeweerd, Dilsen-Stokkem

AFSPRAAK 14u, Visitor Center De Wissen, Negenoordlaan 2, Dilsen-Stokkem

gratis deelname

inschrijven voor 20 augustus via dewissen@limburgs-landschap.be met vermelding welke beperking je hebt en het aantal personen

DONDERDAG 31/08

VOLLE MAAN WANDELING

Hochter Bampd, Lanaken

AFSPRAAK 19u30, parking Kerkhofstraat, Herbricht

gratis deelname

DEZE WIL JE NIET MISSEN !

Het boek bundelt 120 merkwaardige Limburgse bomen. Te koop bij het Provinciaal Natuurcentrum!

€35,-

Ook online verkrijgbaar: €45 incl. verzending

www.provinciaalnatuurcentrum.be/merkwaardigebomen

GEDICHTERBIJ DE NATUUR

de avonden

zijn warm en zwoel

zwaluwen vliegen

laag naar hun doel

muggen zoemen heel de nacht

vlinders dansen heel zacht

ma merel zit op haar nest te gapen

haar jonkies liggen al te slapen

en ik loop met zachte tred op blote voeten

langs een bloemenbed

slapen kan ik nog niet de avond brengt zoveel

waarvan ik geniet

Gedichtenhuisje.net

Illustratie: Nicolas Van Overmeeren

DE NATUUR BESCHERMEN EN ER TOCH VAN GENIETEN ?

Lid worden kan via overschrijving van €20 (Nederland €25) op BE28 4564 0220 0120 met vermelding ‘lidgeld’ of via www.limburgs-landschap.be en ontvang:

driemaandelijks het Limburgs Landschap Magazine, een prachtige natuurfotokalender

een welkomstpakket in een biokatoen tas, inclusief wandelbox

WORKWEAR & SAFETY SHOP

ALGEMENE BOSBOUW

Middenweg 15 3930 Hamont-Achel

T+32 (0) 11/64.86.33

Info@vandervelden-bos.be www.vandervelden-bos.be

Een uitgebreide expertise in het verwijderen van bovengrondse begroeiing voor bouwgronden, industrieterreinen en natuurgebieden. Met 100% recyclage van de vrijgekomen materialen.

Foto: Denise Dubois