Afbeelding 1 De culturele draagkracht van Venetië wordt steeds meer op de proef gesteld door de druk van het cultuurtoerisme.Foto: Marieke Kuipers.
Afbeelding 2 Panoramlift in de Eusebiuskerk te Arnhem, waarvoor gewelven zijn doorgebroken en het carillon is verplaatst. Foto: Marieke Kuipers.
onderscheiden, is in de loop der tijd een steeds opval-
het blijft naar verhouding een defensieve waardebepa-
lender contrast ontstaan tussen het oude en het
ling. Inderdaad, een verlengstuk van het beschermen
nieuwe.
tegen ongewenste ontwikkelingen. Voor opdrachtge-
Architectuur is altijd een gebonden kunst geweest,
vers en ontwerpers is echter de hoofdvraag welke ver-
dienend aan de gebruiker en daarom – binnen zekere
anderingen wel toelaatbaar zijn. Zij zoeken letterlijk
constructieve en esthetische kaders – veranderbaar in
en figuurlijk de ruimte voor verandering in het ge-
de loop der tijd. Ook bij monumenten is de gebruiks-
bouwde erfgoed, maar missen vaak het instrumen
waarde en de veranderbaarheid voortdurend aan de
tarium en het vocabulaire om de zoektocht te
orde. Het architectonisch denken over de relatie tus-
beginnen.
sen vorm en gebruikswaarde wordt nog steeds in hoge
In de afgelopen decennia is het accent meer en
mate bepaald door de slogan form follows function van
meer verschoven van het traditionele restaureren naar
het Nieuwe Bouwen en een sterke gerichtheid op de
het vormgeven van het nieuwe, al dan niet als ‘Re-Ar-
toekomst, kortom ontwikkeling. Dat geeft wrijving met
chitecture’, waarbij soms de vraag opkomt hoeveel er
het ‘oudheidkundig’ denken van de erfgoedzorg, dat
nog van het oorspronkelijke monument over is geble-
gefocust is op het zoveel mogelijk conserveren van de
ven in fysieke of immateriële zin.7
overgeleverde toestand in situ, het behoud van vorm
In de praktijk blijkt er veel onduidelijkheid te heer-
en Substanz als materiële getuigen van geschiedenis en
sen over de ruimte die er is voor verandering. De
(bouw)kunst.
meeste partijen hebben er wel begrip voor dat oude
Het nieuwe appèl op het immateriële ‘verhaal’ van
gebouwen, meestal wettelijk beschermde monumen-
de cultuurhistorische waarden lijkt meer ruimte te bie-
ten, niet zomaar gesloopt mogen worden en ook wel
den voor een herinterpretatie van de monumentwaar-
voor het feit dat speciale vergunningen nodig zijn bij
den met het oog op een meer dynamisch behoud maar
verbouwingen. Het probleem is veeleer dat potentiële
Wat is culturele draagkracht?
7