Een architectuurtheoretisch denkkader Lara Schrijver
Hoewel het begrip ‘culturele draagkracht’ in de architectuurtheorie niet centraal staat als een helder gedefinieerd fenomeen, is het goed te plaatsen binnen een spectrum van vergelijkbare begrippen. ‘Culturele draagkracht’ is direct te herkennen als een appel aan de waarden van architectuur die het tijdelijke en het particuliere ontstijgen. Daarmee ontsnapt de culturele draagkracht ook aan de logica van economische efficiëntie en zuivere gebruikscriteria. De notie van draagkracht impliceert de mogelijkheid van het object om drager te zijn van een bredere culturele betekenis. Daarmee kunnen we het plaatsten naast bijvoorbeeld de impliciete kennis die in een object zit. Dat omvat de traditionele kennis die vanuit het ambacht komt (in geval van bijvoorbeeld restauratie), maar ook de waarden die vanuit het gebruiksobject aangereikt worden – de ‘acties’ waartoe een object aanzet.
Onnodig begrip? Vanuit de architectuurtheorie als denkkader zou je
van kwaliteiten die voorbij het kwantificeerbare rei-
misschien zelfs ‘culturele draagkracht’ een onnodig be-
ken, zoals de culturele geschiedenis, het collectieve
grip kunnen noemen; want de basis van elk architecto-
geheugen, en de esthetische waarden van verschillen-
nisch project ligt in de langere duur, en een breder be-
de tijdperken. Monumenten vormen daarmee een tast-
lang. We hoeven maar kort terug in de geschiedenis,
baar object voor een bredere begripsbepaling van wel-
tot de negentiende eeuw, om traktaten te vinden die
ke impliciete waarden robuust blijken in
fundamenteel bouwen op de blijvende waarde van erf-
architectonische, technische en culturele zin. Sinds de
goed in een bredere zin.
moderniteit is dit vraagstuk steeds complexer geble-
Toch is een begrip zoals ‘culturele draagkracht’ van
ken, vooral in het licht van de ambivalentie in de mo-
belang in de architectuur, juist omdat het attendeert
derne architectuur zelf. Deze is namelijk gefundeerd
op de waarden die niet alleen kwantificeerbaar zijn.
op voortdurende verandering en vernieuwing, waar-
Onze toenemende verwetenschappelijking heeft im-
mee het idee van erfgoed al ondergraven wordt. Tege-
mers geleid tot een veel betere kennis, maar kan zich
lijk beroept de moderne architectuur zich op de uni-
niet altijd verenigen met de impliciete waarden en
versele kwaliteiten van het ontwerp, waarin een
kennis die zich manifesteren in het architectonisch ob-
bewustzijn van culturele draagkracht besloten ligt.
ject. Monumenten en erfgoed zijn evidente dragers Culturele draagkracht Op zoek naar de tolerantie voor verandering bij gebouwd erfgoed M.C. Kuipers & W.J. Quist (red.) © 2013 Delftdigitalpress en auteurs
31