ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
نھجالسالمۃفیحکمتقبیلاالبھامینفیاالقامۃ
۳۱۱۱ھ
(ااقزت۸ےک۸دوران۸اوگنےھٹُ ۸ذوےنم۸ےک۸مکح۸ںیم۸قُمدہ۸لیصفت۔ت) حمن الرحیم بسم اهلل الر ٰ
نحمدہ ونصیل ع ٰیل رسولہ الکریم
ہلئسم۸:)۱۶۵(۸ار۸ارپبرامہ۸رہش۸امندے۸وسریت۸دجسم۸رمہلس۸ومولی۸ادمح۸اتخمر۸اصذت۸اقدری۸روضی۸دصیقی۸ریمیھٹ۸۶۴۸امجدی۸االرخی۸۳۱۱۱۸ رجہی وقنمل۸ار۸اتفوٰی۸ادمادہی۸رعموف۸ہب۸اتفوٰی۸ارشہیف۸دلج۸اہچرخ۸ہحفص۸۳۵۸و۳۶۸ وسال۸:ایک۸فرامےت۸ںیہ۸املعےئ۸دنی۸اس۸وصرت۸ںیم۸ہک۸سج۸وقت۸ؤمدن۸ااقزت۸ںیم"اشھد ان محمدا رسول اهلل "وبےل۸وتُ ۸سننے۸واال۸ دوونن ۸اوگنوھٹن ۸وک ُ ۸ذوخ ۸رک ۸دوونن ۸ا وھکنن ۸رپ ۸رےھک ۸نا ۸ںیہن،ارگ ۸رکھتا ۸ےہ ۸وت ۸ا نا ۸اجبر ۸نا ۸بحتسم ۸نا ۸واذت ۸نا ۸فرض ۸ےہ،اور ۸وج ۸صخش ۸اُس ۸اک ۸امعن۸ وہوے۸اُس۸اک۸ایک۸مکح۸ےہ۸اور۸ارگ۸ںیہن۸رکھتا۸ےہ۸وت۸ا نا۸رکموہ۸نا۸رکموہ۸رحتیمی۸نا۸رحاخ۸ےہ۸اور۸وج۸رمبکت۸اس۸لعف۸اک۸وہوے۸اُس۸اک۸اور۸وج۸مکح۸رکے۸ اُس۸اک۸ایک۸مکح۸ےہ۸بینوا توجروا۔ خدند۸ہی۸ہک۸ادان۸رپ۸ایقس۸رکےک۸رحتری۸ہن۸فرامںیئ۸ہکلب۸دروصرت۸وجار۸نا۸دعخ۸وجار۸یسک۸اتکت۸ربتعم۸ےس۸ابعرت۸لقن۸رکےک
Page 1 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
رحتری۸فرامںیئ۔ وجات :اوّل۸وت۸ادان۸یہ۸ںیم۸اوگنےھٹُ ۸ذوانم۸یسک۸ربتعم۸روابت۸ےس۸نابت۸ںیہن۸اور۸وج۸ھچک۸ضعب۸ولوگن۸ےن۸اس۸نار۸ے۸ںیم۸روابت۸ایک۸ےہ۸وہ۸ نیققحم۸ےک۸بردنك۸نابت۸ںیہن،انچہچن۸سایم۸دعب۸لقن۸اُس۸ابعرت۸ےک۸ےتھکل۸ںیہ:
وذکر ذلك الجرایح واطال ثم قال ولم یصح یف رجایح۸ےن۸اس۸ثحب۸اک۸وطلی۸درک۸ایک۸ےہ۸رھپ۸اہک۸ان ۸ںیم۸ےس۸ المرفو ع من کل ھذا شیئ ا نتیھ ( 1دلج۸اول۸ہحفص ۸وکیئ۸دحبت۸رموفؿ۸درہج۸تحص۸وک۸ںیہن۸یچنہپ۸ابتہی۔(ت) )۶۴۵
پ رگم۸ااقزت۸ںیم۸وت۸وکیئ۸وٹیٹُ ۸ھویٹ۸روابت۸یھب۸وموجد۸ںیہن۸سپ۸ااقزت۸ںیم۸اوگنےھٹُ ۸ذوانم۸ادان۸ےک۸وقت۸ےس۸یھب۸رنادہ۸دبكت۸وےب۸الص۸ ےہ۸ایس۸واےطس۸اہقفء۸ےن۸اس۸اک۸نالکل۸ااکنر۸ایک۸ےہ۸ہی۸ابعرت۸سایم۸یک۸ےہ:
ونقل بعضھم ان القھستاین کتب عیل ھا مش ضعب ۸ےن ۸لقن ۸ایک ۸ہک ۸قہستاین ۸ےن ۸اےنپ ۸انك ۸ہخسن ۸ےک ۸احہیش ۸رپ۸ نسختہ ان ھذا مختص باالذان واما یف االقامۃ رحتری ۸ایک ۸ےہ ۸ہک ۸ہی ۸ادان ۸ےک ۸ساھت ۸صتخم ۸ےہ،ااقزت ۸ںیم۸ وجتسج۸اور۸نالس۸بستار۸ےک۸ناووجد۸وبثت۸ںیہن۸ذال۔(ت) فلم یوجد بعد االستقصاء التام والتتبع 2۔ بص یہی۸یتفم۸اصذت۸مل ۸ح۸یف۸ارملوفؿ۸رپ۸احہیش۸زتہتہ۸ےتھکل۸ںیہ: قلت واما الموقوف فانہ وان کان منقوال لکن مع ریہ ۸وموقف ۸دحبت ۸وت ۸وہ ۸اس ۸ہلسلس ۸ںیم ۸ارگہچ ۸وقنمل۸
ضعف اسنادہ لیس فیہ کون ھذا العمل طاعۃ بل ےہ،نکیل ۸اس ۸یک ۸دنس ۸فیعض ۸وہےن ۸ےک ۸ساھت ۸اس ۸ںیم ۸ہی۸ ھو رقیۃ للحفظ عن رمد والعوام یفعلونہ ںیہن۸ےہ۸ہک۸ہی۸لمع۸ابعدت۸وعاكت۸ےہ۸ہکلب۸ہی۸رصف۸ا وھکنن۸ ےک ُ۸دےنھک ۸اک ۸فالج ۸ےہ ۸اور ۸وعاخ ۸اےس ۸ابعدت ۸ےتھجمس ۸وہےئ۸ فتاوی باعتقاد کونہ طاعۃ ۲۱منہ حاشیہ صاحب ٰ اجبالےت۸ںیہ۸۳۶۸زتہ(۸ت) اشرفیہ برعبارت شایم۔ زگارس۸وومذت۸فیلکت۸دیہ۸ہی۸ےہ۸ہک۸ہتفہ۸زگہتش۸ںیم۸انك۸رعہضی۸درنارہ۸ااتفتسےئ۸لیبقت۸ااہبنیم۸دنع۸وقل۸المودن۸اشھد۸ان۸دمحما۸روسل۸اهلل۸ یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸انالؿ۸خدزت۸ایک۸ےہ۸ا ج۸اتفواےئ۸ادمادہی۸ںیم۸انك۸اصذت۸ےن۸ابعرت۸رموقہم۸ناال۸داھکیئ۸وج۸نلفؼہ۸ذالہظح۸اعیل۸ںیم۸
عف۸وکشك۸اک۸وخااگتسرُ ۸ہون۸ویھ ھذہ: شیپ۸رکےک۸ر ِ
ل ل 1ردا محتار۸یلع۸ردا محتار۸نات۸االدان۸وبطمہع۸رجنتایئ۸دیلہ۶۴۵ /۳۸ ل ل 2ردا محتار۸یلع۸ردا محتار۸نات۸االدان۸وبطمہع۸رجنتایئ۸دیلہ۶۴۵ /۳۸ Page 2 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
( )۳فالہم ۸سایم ۸نا ۸دورسے ۸نیققحم ۸ےن ۸لیبقت ۸ےک ۸نارہ ۸ںیم ۸اوبرکب ۸ادصلقی ۸ریض ۸اهلل ۸اعتیٰل ۸كتہ ۸یک ۸روابت ۸لقن ۸رکےک"لم یصح یف المرفو ع"(وکیئ۸رموفؿ۸دحبت۸ںیہن۸یلم۔ت)۸نا۸اس۸ےک۸مہ۸ینعم۸اافلط۸رحتری۸ےئک۸ںیہ۸ان۸ےس۸دحبت۸ےک۸رموفؿ۸وہےن۸اک۸ااکنر۸ےہ۸نا۸کلتۃ۸ لیبقت۸یہ۸اک۸وبثت۸تحص۸وک۸ںیہن۸اتچنہپ،یتفم۸اصذت۸یک۸رحتری۸واحہیش۸وخد۸وغر۸بلط۸ےہ۔رھپ۸اُن۸ےک۸دقتعمنی۸لیبقت۸قلطم۸وک۸ریغ۸حیحص۸فرامےت۸ ںیہ۸وخاہ۸بروابت۸دصقی۸اربک۸ریض۸اهلل۸اعتیٰل۸كتہ۸نا۸ہب۸میلعت۸دیسنا۸ذضر۸ہیلع۸السالخ۸اجعم ۳ارلومر۸ےن۸زنکاابعلد۸ےس۸وج۸ابعرت۸لقن۸یک۸ےہ۸اُس۸ ںیم۸اابثت۸اصتحتات۸ےہ۔ومجمہع۸اتفوٰی۸دلج۸وسخ۸ہحفص،۲۶۸غحؼاوی ۶ےن۸رشج۸رمایق۸الفالج۸رصمی۸ہحفص۸۳۳۶۸ںیم۸ایس۸روابت۸وک۸لقن۸ایک۸ےہ۸
زین۸فردوس۸دیملی۸ےس۸دحبت۸اوبرکب۸ادصلقی۸ریض۸اهلل۸اعتیٰل۸كتہ۸رموففا۸ھکل۸رک۸رضحت۸ذضر۸ہیلع۸السالخ۸ےس۸قملا۸روابت۸وطبر۸نادیئ۸ایبن۸ےک۸یٰلع۸ لم ذہا۸سادات۸اانحف۸یک۸اکثر۸بتک۸ںیم۸وموجد۸ےہ۔ااعنۃ ۱ااطلنیبل۸یٰلع۸لح۸اافلط۸حتف۸ا عنن۸رصمی۸ض( ۶۲۵۸ہقف۸سایعف): ویف الشنواین مانصہ من قا لحنی یسمع قول ونشاین۸ںیم۸ابعرت ۸ہی ۸ےہ۸ :سج ۸ےن۸ؤمدن ۸اک ۸ہی۸ہلمج"اشھد۸ پح المؤذن اشھد ان محمدا رسول اهلل مرحبا ان ۸دمحما۸روسل ۸اهلل "۸نس ۸رک۸اہک"رمابح ۸تنتی۸وقرہ ۸ینیع ۸دمحم ۸نب۸ بحبییب وقرة عیین محمد بن عبداهلل صیل اهلل دبعاهلل ۸یلص ۸اهلل ۸اعتیٰل ۸ہیلع ۸وملس"رھپ ۸اےنپ ۸اوگنےھٹ ۸وچخ ۸رک۸ ع ا وھکنن۸ےس۸اگلےئ۸وت۸وہ۸ہن۸یھبک۸ادناھ۸وہاگ۸اور۸ہن۸اس۸یک۸ا ںیھکن۸ تعاٰل علیہ وسلم ثم یقبل ابھامیہ و یجعلھا یل ٰ یھبک۸رخات۸وہن۸یگ۸ابتہٰی(۸ت) عینیہ لم یعم ولم یرمدا ابدا ا نت ٰیھ 3۔ افکنۃ ۲ااطللت۸ارلناین۸رلسالۃ۸انب۸ایب۸رند۸القثرواین۸یف۸ذمھت۸دیسنا۸االامخ۸امكل۸ریض۸اهلل۸اعتیٰل۸كتہ۸رصمی۸دلج۸ا۸ض۳۴۷۸
فائدة :نقل صاحب الفردوس ان الصدیق ریض افدئہ۸ :اصذت ۸ارفلدوس۸ےن۸لقن۸ایک۸ےہ۸ہک۸رضحت ۸دصقی۸ تعاٰل عنہ لماسمع قول المؤذن اشھد ان اربک ۸ریض ۸اهلل۸اعتیٰل ۸كتہ۸ےن ۸ذت ۸ؤمدن ۸اک ۸ہی۸ہلمج ۸انس"اشھد اهلل ٰ ۸ےن۸ہی۸دہرانا ۸اور ۸دوونن۸ محمدا رسول اهلل قال ذلك وقبل باطن انملۃ ان محمدا رسول اهلل "وت۸ا ت ُ تعاٰل اہشدت۸یک۸اویلگنن۸اک۸ناینط۸ہصح۸اینپ۸ا وھکنن۸ےس۸اگلنا۸وت۸اس۸رپ۸ السبابتنی ومسح عینیہ فقال صیل اهلل ٰ علیہ وسلم من فعل مثل خلییل فقد حلت علیہ یبن۸ارکخ۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸ےن۸فرامنا۸:سج۸صخش۸ےن۸ہی۸ لمع۸ایک۸وج۸ریمے۸اس۸دوصت۸ےن۸ایک۸ےہ۸وت۸اس۸ےک۸ےئل۸ریمی۸ شفاعیت،قال الحافظ السخاوی ولم یصح،ثم ك افش ت نقل عن
3ااعنۃ۸ااطلنیبل۸لصف۸یف۸االدان۸واالاقذۃ۸وبطمہع۸اایحء۸ارتلات۸ارعلیب۸ریبوت۶۱۱ /۳۸ Page 3 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
الخضر انہ علیہ الصالة والسالم قال من قال نابت۸وہیئگ۔احظف۸اخسوی۸ےن۸اہک۸ہک۸ہی۸حیحص۸ںیہن،رھپ۸رضحت۸ حنی یسمع قول المؤذن اشھد ان محمدا رسول ذضر۸ہیلع۸السالخ۸ےس۸ہی۸وقنمل۸ےہ۸فرامنا۸ہک۸وج۸صخش۸ؤمدن۸اک۸ہی۸ اهلل مرحبا بحبییب وقرة عیین محمد بن عبداهلل ہلمج۸اشھد ان محمدا رسول اهلل نس۸رک۸ہی۸ےہک۸مرحبا
بحبییب وقرة عیین محمد بن عبداهلل (یلص ۸اهلل ۸اعتیٰل۸ تعاٰل علیہ وسلم) ثم یقبل ابھامیہ (صیل اهلل ٰ ہیلع۸وملس)۸رھپ۸اےنپ۸دوونن۸اوگنےھٹُ ۸ذوخ۸رک۸اینپ۸دوونن۸ا وھکنن۸ و یجعلھما ع ٰیل عینیہ لم یعم ولم یرمدا ابدا ےس۸اگلےئ۸وت۸وہ۸ہن۸یھبک۸ادناھ۸وہاگ۸اور ۸ہن۸اس۸یک۸ا ںیھکن۸یھبک۸ ونقل غری ذلك ثم قال ولم یصح یف المرفو ع من رخات۸وہن۸یگ۸اور۸ان۸ےک۸فالوہ۸ےن۸یھب۸درک۸ایک،رھپ۸اہک۸ہک۸اس۸ 4 تعاٰل اعلم۔ کل ھذا شیئ واهلل ٰ ب تعاٰل ہلسلس۸ںیم۸وکیئ۸رموفؿ۸حیحص۸روا ت ۸ںیہن۸یلم۸واهلل ٰ اعلم۔(ت)
فالہم ۳اخیشل۸یلع۸الصعتدی۸ادعلوی۸ایس۸رشج۸ےک۸احہیش۸ض۸۳۵۱۸ںیم۸فرامےت۸ںیہ:
(قولہ ثم یقبل الخ) لم یبنی موضع التقبیل من (قولہ ثم یقبل۸اخل)۸اوگنوھٹن۸یک۸وکن۸یس۸ہگجُ ۸ذوےم،اس۸ ل االبھامنی اال انہ نقل عن الشیخ العالم المفسر ںیم ۸اس ۸اک ۸درک ۸ںیہن۸ایک،رگم ۸خیش۸ااعلمل ۸ا مفسّر۸بُورادلنی۸رخاساین۸ نورالدین الخراساین قال بعضھم لقیتہ وقت االذان ےس۸ہی۸وقنمل۸ےہ۸ضعب۸ولوگن۸ےن۸اہک۸ںیم۸ان ۸ےس۸دورا ِن۸ فلما سمع المؤذن یقول اشھد ان محمدا رسول اهلل ادان۸ذال۸ذت۸اپہون۸ےن۸ؤمدن۸ےس۸اشھد۸ان۸دمحم۸روسل۸اهلل۸انس۸ قبل ابھایم نفسہ ومسح بالظفر ین اجفان عینیہ وت۸اپہون۸ےن۸اےنپ۸دوونن۸اوگنےھٹُ ۸ذوےم۸اور ۸ان ۸دوونن۸ےک۸ من المآیق اٰل ناحیۃ الصدغ ثم فعل ذلك عند کل نانخ۸اینپ۸وکلپن۸رپ۸ناك۸یک۸رطف۸ےلم۸رھپ۸اپہون۸ےن۸ہر۸نار۸ااسی۸ تشھد مرة مرة فسألتہ عن ذلك فقال کنت افعلہ ایک ۸وت ۸ںیم ۸ےن ۸ان ۸ےس ۸اس ۸ےک ۸نارے ۸ںیم ۸وسال ۸ایک ۸وت ۸وہ ۸ےنہک۸ تعاٰل ےگل ۸ںیم ۸ےلہپ ۸ہی ۸لمع ۸ایک ۸رکنا ۸اھت ۸رھپ ۸ںیم ۸ےن ۸اےس ۸وھچر ۸دنا ۸وت۸ ثم ترکتہ فمرضت عینای فرأیتہ صیل اهلل ٰ علیہ وسلم مناما فقال لم ترکت مسح عینیك عند ریمی ۸ا ںیھکن ۸رخات ۸وہںیئگ ۸اور ۸ےھجم ۸وخات ۸ںیم ۸یبن ۸ارکخ۸ یلص۸اهلل ۸اعتیٰل ۸ہیلع ۸وملس۸یک۸رنارتُ ۸ہویئ ۸وت۸فرامنا۸:بُوےن۸ادان۸ االذان ان اردت ان تربأ عیناك فعد اٰل المسح ےک۸وقت
4افکبت۸ااطللت۸ارلناین۸رلسالۃ۸انب۸ایب۸رند۸القثرواین۸وبطمہع۸رصم۳۴۷ /۳۸ Page 4 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
فاستیقظت ومسحت فربئت ولم یعاودین ا وھکنن ۸رپ ۸اوگنےھٹ ۸اگلےن ۸ویکن ۸رتك ۸رکدےئ ۸ارگ ۸بُو ۸اچاتہ ۸ےہ۸ مرضھما اٰل االٰن ا نتیھ فھذا یدل عیل ان االوٰل ہک ۸ریتی ۸ا ںیھکن ۸درصت ۸وہاجںیئ ۸وت ۸اوگنےھٹ ُ ۸ذوانم ۸دونارہ۸ التکریر والظاھر انہ حیث کان المسح بالظفر ین رشوؿ ۸رکدے ۸رھپ ۸ںیم ۸دیبار ُ ۸ہوا ۸اور ۸ںیم ۸ےن ۸اوگنےھٹ ُ ۸ذوےنم۸ اک۸لمع۸ایک۸وت۸ںیم۸حیحص۸وہایگ،اس۸ےک۸دعب۸ا ج۸نك۸ریمی۸ا ںیھکن۸ 5 ان التقبیل لھما ت ب ہ ل یھبک۸رخات ۸ںیہن۸وہںیئ۸ا ی،سپ۸ہی۸ابعرت ۸دال ت ۸رکریہ۸ ےہ ۸ہک ۸نارنار ۸رکنا ۸رتہب ۸ےہ ۸اور ۸عاہر ۸یہی ۸ےہ ۸ہک ۸ذت ۸یھبک۸ ا وھکنن ۸رپ ۸اوگنےھٹ ۸اگلےئ ۸وت ُ ۸ذوام ۸یھب ۸اںیہن ۸رکے،واهلل ۸اعتیٰل۸ املع(۸ت) ان۸امتخ۸ابعرات۸ںیم۸ںیہک۸لیبقت۸ااہبنیم۸رپ۸ریکن۸نابت۸ںیہن۸وہیت۸ہکلب۸اصتحتات۸اک۸اتپ۸اافلط۸رصہحی۸ںیم۸اتلم۸ےہ۸برخالف۸اس۸ےک۸اصذ ِت۸اتفوٰی۸ ارشہیف۸ابعرت۸سایم۸رپ۸احہیش۸ھکل۸رک۸ابمج(۸ض۸۶۸ذالہظح۸وہ)۸امن۸رےہ۸ںیہ۸رھپ۸اُس۸ابمج۸وک۸یھب۸دبكت۸رہھٹا۸رےہ۸ںیہ۸اس۸اضتد۸وااکشل۸وک۸رعف۸ پ فرام ۸رک ۸اقعط ۸ہلصیف ۸فرامنا ۸اجےئ۔اصذ ِت ۸اتفوٰی ۸ارشہیف ۸لمع ۸ام حن ۸ہیف ۸وک ۸اےنپ ۸احہیش ۸ذموکرہ ۸ںیم ۸رم ہ ۸امن ۸رک ۸دوعٰی ۸رکےت ۸ںیہ ۸والعوام یفعلونہ باعتقاد الطاعۃ(۸وعاخ۸اےس۸ابعدت۸ھجمس۸رک۸رکےت۸ںیہ۔ت)۸اہین۸رصف۸ہی۸ااکشل۸ےہ۸ہک۸ااقتعد۸بلق۸ےس۸قلعت۸رکھتا۸ےہ۸
اُس۸رپ۸یتفم۸اصذت۸ذموکر۸وک۸زک۸رطج۸اعالؿُ ۸ہویئ۸دروصربتکہ۸ان۸ےک۸بردنك۸روسل۸ہیلع۸الصالہ۸والسالخ۸یھب۸ناوفص۸افالخ۸فلّاخ۸امیف۸ادصلور۸ فلوخ۸ہیبیغ۸ےس۸ےب۸ربخ۸ںیہ(۸معاذاللہ)۸وہ۸یھب۸اعہم۸ومنینم۸ےک۸دیل۸ایخل۸اور ۸ااقتعد ۸ےس۸اعالؿ۸وہیئ۸وخاہ۸وہ۸دنہ۸ںیم۸وہن۸نا ۸اکنل۸ ںیم،اریان۸ںیم۸وہن۸نا۸رعت۸رشفی۸ںیم،رغض۸رشق۸ںیم۸وہن۸نا۸رغت۸ںیم۸حیث یقول والعوام یفعلونہ باعتقاد الطاعۃ (وعاخ۸اےس۸ابعدت۸ھجمس۸رک۸رکےت۸ںیہ۔ت)۸اہین۸ضعب۸اانلس۸ےن۸تخس۸ہنتف۸برنا۸رکراھک۸ےہ۸رتمدص۸ہک۸دلج۸رت۸وجات۸ناوصات۸ےس۸ازعار۸ تعاٰل علیہ وع ٰیل ٰا ل ٖہ وص ٖ العلمنی۔اتخمر۸ تعاٰل بجاہ ٰط ٰہ و یس صیل اهلل ٰ ںیشخب۸اجرکم اهلل ٰ حبہ اجمعنی والحمدهلل رب ٰ دصیقی اوجلات:
اس ۸ہلئسم ۸یک ۸قیقحت ۸ناغل ۸وحیقنت ۸نارؿ ۸ںیم ۸ناسیئ ۸سال ۸وہےئ ۸ریقف ۸ےن ۸منریالعنی یف حکم تقبیل االبھامنی۳۱۱۳ھ ۸یھکل ۸ہک۸ سیب۶۱سال ۸وہےئ ۸یئبمب ۸ںیم ۸پھچ ۸رک ۸كلم ۸ںیم ۸تفم ۸میسقت ُ ۸ہویئ ۸ات ۸ریمے ۸ناس ۸رصف ۸انك ۸ہخسن ۸نایق ۸ےہ ۸ہک ۸ا ت ۸ےسیج ۸ملع ۸دوصت ۸قح۸
رپصت۸یک۸ااعبت۸وک۸رغبض۸ذالہظح۸رملس،انك ہخسن۸یھب۸اور۸وہنا۸وت
5احسنتہ۸یلع۸افکنۃ۸ااطللت۸ارلناین۸اخل۸وبطمہع۸رصم۳۵۱/۳۸ Page 5 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
دہنۃ۸احرض۸رکداتی۸دعب۸ذالہظح۸ریبنگ۸واسپ۸فرامںیئ۸ہی۸رساہل۸نادہن۸اعتیٰل۸درنارہ۸دحبت۸وہقف۸زتکرنی۸ےک۸ایخالت۸ناعلہ۸اععلہ۸یک۸خیب۸ینک۸وارفا۸ینک۸ وک۸سب۸ےہ۸ذہلا۸اُن۸ےس۸رنادہ۸رعتض۸یک۸احذت۸ںیہن۸رصف۸ضعب۸ا ِ ومر۸اہجلت۸وتفاےئ۸ذموکر۸ےک۸قلعتم۸اامجلا۸زگارس۸وباهلل التوفیق۔ (۸)۳دوعٰی۸ہی۸ہک۸ادان۸ںیم۸یسک۸ربتعم۸روابت۸ےس۸نابت۸ںیہن،اور۸اس۸رپ۸دلیل۸سایم۸یک۸رجایح۸ےس۸لقن۸ہک۸ان۸ںیم۸ےس۸وکیئ۸دحبت۸رموفؿ۸ درہج ۸تحص ۸وک ۸ںیہن ۸یچنہپ ۸وج ۸وخد ۸ریشم ۸ےہ ۸ہک ۸اس ۸یک ۸ااحدبت ۸وموقہف ۸رپ ۸ہی ۸مکح ۸ںیہن ۸ورہن ۸رموفؿ ۸یک ۸صیصخت ۸ویکن ۸وہیت ۸ابعرات ۸بتک ۸ںیم۸ وہفمخ۸اخمفل۸نالصتہہ۸ربتعم۸ےہ،ایس۸سایم۸عاعب۸قسؾنؼنتہ۸دلج۸۳۸ض۸۳۶۸ںیم۸ےہ:
فان مفاھیم الکتب حجۃ ولومفھوم لقب عیل ابعرات ۸بتک ۸ںیم ِ ۸وہفمخ ۸اخمفل ۸تجح ۸وہنا ۸ےہ ۸وخاہ ۸وہ ۸وہفمخ۸ لقتی۸وہ،املعےئ۸اوصل۸ےن۸یہی۸رصتحی۸یک۸ےہ۔(ت) ماصرح بہ االصولیون 6۔ زین۸دلج۸اول۸ض:۳۴۵۸
ت ۸بتک ۸ںیم۸ یفیت بہ عندالسؤال اھ ای الن مفاھیم الکتب وسال ۸ےک ۸وقت ۸ایس ۸رپ ۸وتفٰی ۸وہاگ ۸ویکہکن ۸ابعرا ِ ِ وہفمخ۸اخمفل۸تجح۸وہنا۸ےہ،ےسیج۸ہک۸ےلہپ۸زگراکچ۸ےہ۔(ت) معتربة کماتقدم 7۔
ُدرِاتخمر۸ایبنُ ۸سن ِن۸ووض۸ںیم۸رہناافلقئ۸ںیم۸ےس۸ےہ:
مفاھیم الکتب حجۃ بخالف ا کثر مفاھیم ابعرات۸بتک۸ںیم۸وہفمخ۸اخمفل۸تجح۸وہنا۸ےہ۸اور۸وصنض۸ےک۸ اکثر۸افممیہ۸ربتعم۸ںیہن۸وہےت(۸ت) النصوص 8٣۔
۸وموضاعت۸ریبک۸ںیم۸کل مایروی یف ھذا فالیصح رفعہ البتۃ(۸اس۸ہلسلس۸ ت۸وموقہف۸ایک۸روابت۸ںیہن۸الرجخ۸ذال۸یلع۸اقری۸ےن ِ ااحدب ِ ںیم۸وج۸ھچک۸رموی۸ےہ۸اس۸اک۸رموفؿ۸وہنا۸یسک۸رطج۸یھب۸حیحص۸ںیہن۔ت)ھکل۸رک۸فرامنا:
قلت واذا ثبت رفعہ اٰل الصدیق ریض اهلل
قی۸اربک ںیم۸اتہک۸وہن۸ذت۸اس۸اک۸رموفؿ۸وہنا۸دص ِ
ل 6ردا محتار۸نات۸االاجرہ۸اافلدسہ۸وبطمہع۸یفطصم۸اابلیب۸رصم۱۶/۳۸ ل 7ردا محتار۸اتکت۸الؽہارہ۸وبطمہع۸یفطصم۸اابلیب۸رصم۳۳۷/۳۸ 8دراتخمر۸اتکت۸الؽہارہ۸وبطمہع۸رجنتایئ۸دیلہ۶۳/۳۸ Page 6 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
تعاٰل ریض ۸اهلل ۸اعتیٰل ۸كتہ ۸نك ۸نابت ۸ےہ ۸وت ۸لمع ۸ےک ۸ےئل ۸اانت ۸یہ ۸اکیف۸ تعاٰل عنہ فیکیف العمل بہ لقولہ صیل اهلل ٰ ٰ علیہ وسلم"علیکم بسنّیت وس ّنۃ الخلفاء الراشدین ےہ۸ویکہکن۸یبن ۸ارکخ۸یلص ۸اهلل ۸اعتیٰل ۸ہیلع۸وملس ۸اک۸ارساد ۸ےہ":مت۸ رپ۸ریمی۸اور۸ریمے۸افلخء۸رادشنی۸یک۸سنّت۸الرخ۸ےہ"۔(ت) "9 پحت ( )۶حیحص۸یک۸یفن۸ےس۸ربتعم۸یک۸یفن۸اجانن۸نفِ۸دحبت۸ےس۸اہجلت۸رپ۸ینبم۔کُنت۸راجل۸ںیم۸ہرار۸ہگج۸ےلم۸اگ۸بعتثرہب۸وال ح۸ہب(۸ہی۸ربتعم۸ےہ۸نکیل۸اس۸ ےس۸ادتسالل۸ںیہن۸ایک۸اجاگیئ۔ت)۸اور۸اضفلئ۸اامعل۸ںیم۸ااحدبت۸ربتعمہ۸ناالامجؿ۸اکیف۸ارگہچ۸حیحص۸ہکلب۸نسح۸یھب۸ہن۸وہن۔ (۸)۱ہقف۸ںیم۸روابت،روابت۸فقہتہ۸یھب۸ےہ۸نارفلض۸ارگ۸دحبت۸ربتعم۸زؼلقا۸یفنم۸وت۸ا ُس۸ےس۸روابت۸ربتعمہ۸یک۸یفن۸نا۸لہج۸ضحم۸ےہ۸نا۸رنی۸ریغ۸ دلقمی۸ہک۸ےب۸وبثت۸دحبت۸روابت۸فقہتہ۸ربتعم۸ہن۸امین۔ (۸)۲ںیہی۸ںیہی۸ایس۸سایم۸ںیم۸قہستاین۸واتفوٰی۸وصہیف۸وزنکاابعلد۸ےس۸رصاخۃ۸اس۸اک۸اصتحتات۸وقنمل۸اور۸ہغیصب۸زجخ۸نالبعصت۸ذموکر۸ووبقمل،وت۸
سایم۸ےس۸رصف۸تبسن۸دحبت۸انك۸کالخ۸لقن۸رکالنا۸اور۸اُیس۸ابعرت۸ںیم۸سایم۸ےک۸مکح۸رقمر۸یہقف۸وک۸وھچراجنا۸رصحی۸ایخبت۸ےہ۔ (۸)۳رھپ۸روابت۸فقہتہ۸دصقا۸اچب۸رک۸وہ۸ساہبل۸ہیلک۸وک۸یسک۸ربتعم۸روابت۸ےس۸نابت۸ںیہن۸اصف۸اوغاےئ۸وعاخ۸ےہ۸ایک۸بتکِ۸ہقف۸ںیم۸ہرار۸ےس۸مک۸اس۸ ےک۸اظنبر۸ںیلم۸ےگ۸ہک۸مکح۸یہقف۸رپ۸وج۸دحبت۸لقن۸یک۸اُس۸ںیم۸کالخ۸رکدناایگ۸رگم۸اس۸ےس۸روابت۸یہقف۸ناربتعم۸ہن۸وہیئ،اہن۸ویہ۸ریغ۸دلقمی۸یک۸ تلع۸ےھچیپ۸وہوت۸ایک۸فالج! (۸)۴ااقزت۸ںیم۸وکیئ۸بُویٹ۸وھپیٹ۸روابت۸یھب۸وموجد۸ہن۸وہےن۸رپ۸سایم۸اک۸کالخ۸لقن۸ایک۸ہک۸ضعب۸ےن۸قہستاین۸ےس۸لقن۸ایک۸ہک۸اُپہون۸ےن۸اےنپ۸ہخسن۸ لقن۸وہجمل۸اور۸لقنِ۸وہجمل۸ضحم۸ ےک۸احہیش۸رپ۸اھکل۸ہک۸درنارہ۸ااقزت۸دعب۸نالس۸اکلم۸روابت۸ہن۸یلم۸اور۸اںیہن۸سایم۸اک۸کالخ۸ہن۸داھکی۸ہک۸ایسی۸لقنِ ۸ ناوبقمل،دلج۸دوخ۸ض:۳۳۶۸
قول المعراج ورأیت یف موضع۔۔۔الخ (ای معزوا رعماج ۸اک ۸وقل ۸اور ۸ںیم ۸ےن ۸انك ۸ہگج ۸داھکی ۸ےہ ۸اخل (۸ینعی ۸وسبمط۸ یک۸رطف۸وسنمت۸ےہ)۸اہجلت۸یک۸وہج۸ےس اٰل المبسوط) الیکیف یف النقل
لمت 9االرسار۸ارملوففۃ۸یف۸اابخر۸اوملوضہع۸رحف۸ا د۸وبطمہع۸دارااتکلت۸ارعلہیب۸ریبوت۸ض۶۳۱۸ Page 7 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
لجہالتہ 10۔
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
لقن۸ںیم۸وہ۸نااکیف۸ےہ۔(ت)
واہن ۸وباصؼہ ۸وہجمل ۸نالق ۸اامخ ۸وقاخ ۸ادلنی ۸اکیک ۸سارج ۸دہاہی ۸ےھت ۸اہین ۸سایم،واہن ۸وقنمل ۸كتہ ۸ناولاصؼہ ۸اامخ ۸سمش ۸االہمئ ۸رسذسی ۸ےھت ۸نا ۸وخد ۸رحمر۸ المدہت۸اامخ۸دمحم۸اور۸اہین۸قہستاین ۸ع ب تنن۸افتوت۸راہ۸اراجکصت۸نانکجا (اانت۸برا۸فرق۸اہکن۸وہ۸اہکن۸ہی)
ذت۸وہ۸وبہج۸اہجلت۸واصؼہ۸وبقمل۸ہنُ ۸ہویئ۸اس۸یک۸ایکیتسہ،رگم۸ایک۸ےئجیک۸ہک ع
لقع۸نارار۸ںیم۸ںیہن۸نِکتی ( )۵لم یوجد(روابت۸ںیہن۸نایئ۸یئگ۔ت)۸اور"وموجد۸ںیہن"ںیم۸وج۸فرق۸ےہ۸اعلق۸رپ۸یفخم۸ںیہن،رگم۸لقع۸یھب۸وہ،ہی۸وت۸اخیل۸ناناتف۸یک۸ لقن۸ےہ۸ہک۸اہشدت۸یلع۸النفی۸ےس۸رادئ۸ہن۸رہھٹے۸یگ۸ا دک۸اافلط۸وتفے۸ےس۸وتفٰی۸وقنمل۸وہا۸اور۸وبہج۸اہجلت۸ناوبقملُ ۸ہوا،اںیہن۸فالہم۸سایم۸اک۸کالخ۸ ُسننے۸وقعد۸ادلرہی۸دلج۸۶۸ض:۳۱۷۸ نقل الزیلیع ان الفتوی عیل قولھما یف جوازھا رنلعی۸ےن۸لقن۸ایک۸ےہ۸ہک۸وتفٰی۸ان۸دوونن۸ےک۸وقل۸رپ۸اےکس۸وجار۸ قال الشیخ قاسم یف تصحیحہ ما نقلہ الزیلیع ںیم۸ےہ،خیش۸اقمس۸ےن۸اینپ۸حیحصت۸ںیم۸اہک۸ہک۸رنلعی۸ےس۸وج۸وقنمل۸ ےہ۸وہ۸ساد۸ےہ۸ویکہکن۸اقلئ۸وہجمل۸ےہ۸اھ(۸ت) شاذ مجھول القائل 11اھ۔ ُدرِاتخمر۸ںیم۸ےہ:
الفتاوی زیلیع وبحر معزیا للمغین لکن ردہ اس ۸رپ ۸رنلعی ۸اور ۸رحب ۸اک ۸وتفٰی ۸ےہ ۸اپہون ۸ےن ۸ینغم ۸یک ۸رطف۸ علیہ ٰ العالمۃ قاسم یف تصحیحہ بان مایف المغین شاذ وسنمت۸ایک،نکیل۸فالہم۸اقمس۸ےن۸اےس۸اینپ۸حیحصت۸ںیم۸ناںی۸وطر۸ ّ َرد ۸ایک۸ہک۸ینغم۸ںیم۸وج۸ھچک۸ےہ۸وہ۸ساد ۸ےہ۸ویکہکن۸اس۸اک۸اقلئ۸ مجھول القائل فالیعول علیہ 12۔ وہجمل۸ےہ۸ذہلا۸اس۸رپ۸اامتعد۸ںیہن۸ایک۸اجاتکس۔(ت) سایم۸ےن۸اےس۸رقمر۸راھک۔ ( )۶اس۸رپ۸ہی۸ا ّداع۸ہک۸ایس۸واےطس۸اہقفء۸ےن۸اُس۸اک۸نالکل۸ااکنر۸ایک۸ےہ،رصحی۸ذکت۸ےہ۔
ل 10ردا محتار۸نات۸اولیل۸نم۸اتکت۸النکاج۸وبطمہع۸یفطصم۸اابلیب۸رصم۱۱۷/۶۸ 11العقود۸ادلرنۃ۸یف۸حیقنت۸ااتفلوٰی۸ااحلدمنۃ۸اتکت۸االاجرہ۸اخل۸وبطمہع۸نارجان۸بتک۸ارگ۸نارار۸دنقاہر۸ااغفبستان۳۱۱/۶۸ 12دراتخمر ۸نات۸االاجرہ۸اافلدسہ۸وبطمہع۸رجنتایئ۸دیلہ۳۵۵/۶۸ Page 8 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
(۸)۷اس۸رپ۸انہک۸ہک۸ہی۸ابعرت۸سایم۸یک۸ےہ۸فکب۸رچایغ۸ےہ۸سایم۸ںیم۸قہستاین۸ےس۸بنقل۸وہجمل۸ہی۸وقنمل۸ہک۸اس۸یک۸روابت۸ہن۸یلم۸ارگ۸رفبض۸طلغ۸ ہی۸لقن۸وہجمل۸وبقمل۸یھب۸وہ۸اور ِ ت۸یفن۸ںیہن،ذہا۸اک۸اسارہ۸اجبت۸لقن۸ےہ۸ہن۸ ۸دعخ۸وخدان۸روابت۸دعخ۸ووجد۸روابت۸یھب۸وہوت۸یفن۸روابت۸رواب ِ
اجبت۸مکح۸اہقف۸ےن۸نالکل۸ااکنر۸ایک۸زک۸رھگ۸ےس۸الےئ۔ بتہ (۸)۳۱ا د۸برملع۸وت۸اغبت۸درہج۸ہی۸قہستاین۸اک۸اانپ۸ااکنر۸وہاگ۸ہن۸ہک۸وہ۸اہقف۸ےس۸یئک۸وقل۸لقن۸رکرےہ۸ںیہ۸اور۸قہستاین۸اک۸ناںی۸ینعم۸اہقف۸ںیم ۸رار۸ہک۸اُن۸اک۸ زسل ّ اانپ۸وقل۸ناللقن ۸د۸وہ۸بقنتا۸نالط۸ےہ۸ہکلب۸لقن۸ںیم۸یھب۸اُن۸یک۸وہ۸احلت۸وج۸وخد۸یہی۸فالہم۸سایم۸وقعد۸ادلرہی۸دلج۸۶۸ض۸۶۷۵۸ںیم۸اتبےت۸ںیہ۸ ہک:
القھستاین کجارف سیل وحاطب لیل خصوصا قہستاین۸اہبےل۸اجےن۸واےل۸صتالت ۸اور ۸رات ۸وک۸ڑکلی۸ایھٹک۸ رکےن ۸واےل ۸یک ۸رطج ۸ےہ ۸وصخصا ۸ہکبج ۸اس ۸اک ۸اسنتاد ۸رادہی۸ واستنادہ اٰل کتب الزاھدی المعتزٰل 13۔ زتعمیل۸بتک۸یک۸رطف۔(ت) اور۸فشک۸الؾنون۸رحف۸اونلن۸ںیم۸فلّاہم۸اصعخ۸ارفساینئ۸اک۸وقل۸ہن۸دانھکی۸ہک۸اس۸اداعےئ۸نالط۸یک۸یگل۸ہن۸رےھک۸اگ۸اور۸نالکل۸فشک۸ونظن۸ہکلب۸ف ِ الج۸ ونجن ۸رکدے ۸اگ ۸مہ ۸ےن ۸اتپ ۸اتبدنا ۸ہن ۸ےلم ۸وت ۸شیپ ۸یھب ۸رکدںی ۸ےگ ۸اِن ۸ساء ۸اهلل ۸اعتیٰل۔ (۸)۳۳ہی۸یھب۸یہس۸وت۸اسیک۸ملظ۸دشند۸وبعصت۸فنتد۸ےہ۸ہک۸ہلئسم۸ااقزت۸ںیم۸قہستاین۸اک۸اانپ۸وقل۸ناللقن۸ہکلب۸رصف۸روابت۸ہن۸نانا۸دنس۸ںیم۸شیپ۸ایک۸ اجےئ۸اور۸اُےس۸اںیہن۸انك۸ہیقف۸ںیہن۸ہکلب۸اہقف۸اک۸ااکنر۸رہھٹادنا۸اجےئ۸اور۸ںیہی۸ںیہی۸ہلئسم۸ادان۸ںیم۸وج۸یہی۸قہستاین۸اخض۸روابت۸یہقف۸لقن۸فرام۸ مکح۸اصتحتات۸اتبرےہ۸ںیہ۸وہ۸رمدود۸وناربتعم۸قرار۸ناےئ،رغض۸بری۸اامخ۸اینپ۸وہاےئ۸سفن۸ےہ۸وسب۔ رکِ ۸ (۸)۳۶ااقزت۸ںیم۸ادان۸ےس۸یھب۸رنادہ۸دبكت۸وےب۸الص۸ےہ۸ینعی۸دبكت۸وےب۸الص۸ادان۸ںیم۸یھب۸ےہ۸ہی۸ویہ۸رمض۸ریغ۸دلقمی۸ےہ۸ہک۸اہقف۸ ارگہچ۸رصاخۃ۸بحتسم۸فرامںیئ۸رگم۸اُن۸اک۸وقل۸رمدود۸اور۸دبكت۸ذمومہم۸وہنا۸ریغ۸ودسود۔ ابتؿَ ۸ند۸ےہ۸سج۸رپ۸قرا ن۸میظع۸ںیم۸ امجؿ۸اُزت۸اک َ۸رد۸اور۸ریغ۸لیبس۸اوملنینم۸اک۸ا ِ (۸)۳۱ںیہن۸ںیہن۸رنی۸ریغ۸دلقمی۸ںیہن۸ہکلب۸ا ِ 14یک۸ودیع۸ؤمدک۸ےہ،ااحدبت۸اہین۸قؾعا۸رموی۸رموفؿ۸یھب۸اور۸وموقف۸یھب۸اور۸اغبت۸اُن۸اک۸فعض۸سج۸اک۸ایبن۸یعطق۸زتثرانیعل۸ ںیم ۸ےہ ۸سج ۸ےس ۸قح ۸یک ۸ا ںیھکن ُ ۸برونر ۸اور ۸نالط ۸یک ۸ںیتملظ ُ۸دور ۸ہکلب ۸وخد ۸ایس ۸دقر ۸ابعرت ۸ہک ۸زتکر ۸ےن ۸لقن ۸یک ۸فصنم ۸وک ۸اکیف ۸ہک ۸اُس ۸ںیم۸ رصف۸لم یصح (حیحص۸ںیہن۔ت)۸اہک۸اور۸وہ۸یھب۸طقف۸ااحدبت۸رموفہع۸ارگ۸صت۸وک۸ےتہک۸ذت۸یھب۸یفن۸تحص۸ےس۸اغبت۸درہج۸اانت۸ولعمخ۸وہنا۸ہک۸ فیعض۸ںیہ۸رھپ
13العقود۸ادلرنۃ۸یف۸حیقنت۸ااتفلوی۸ااحلدمنۃ اتکت۸االاجرہ۸اخل وبطمہع۸نارجان۸بتک۸ارگ۸نارار۸دنقاھر۸ااغفبستان۱۳۴/۶۸ 14ارقلا ن۳۳۳/۲۸ Page 9 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
فیعض۸دعتد۸رطق۸ےس۸نسح۸وہاجیت۸ےہ۸اور۸اسملئ۸خالل۸ںیم۸یھب۸تجح۸قرار۸نایت۸ےہ۸اور۸ہن۸یھب۸یہس۸وت۸قؾعا۸نات۸اضفلئ۸اامعل۸ںیم۸دحبت۸ فیعض۸ناالامجؿ۸وبقمل۸اور۸اخمفل۸اامجؿ۸رمدود۸ذخمول،ارنیعبِ۸اامخ۸اوبررکنا۸ونوی۸رہمح۸اهلل۸اعتیٰل۸ںیم۸ےہ:
قدا تفق العلماء عیل جواز العمل با لحدیث املعء۸دحمنیث۸اک۸اس۸نات ۸رپ۸اافتق۸ےہ۸ہک۸اضفلئِ۸اامعل ۸ںیم۸ دحبت۸فیعض۸رپ۸لمع۸اجبر۸ےہ(۸ت) الضعیف یف فضائل االعمال 15۔ امجؿ۸اُزت۸اک۸خالف۸واہن۸دوشار۸ہن۸اھت۸تبیصم۸ہی۸ےہ۸ہک۸وہمجر۸واہہیب۸یک۸یھب۸اخمتفل۸وہیئ۸ہک۸صیصخت۸دعخ۸تحص۸نااحدبت۸رموفہع۸ےن۸ (۸)۳۲ا ِ د وصل ۸واہتیب ۸رپ ۸یھب ُ ۸ھری ۸ریھپنا۸ تحص ۸اتبیئ،ذلّا ۸یلع ۸اقری ۸یک ۸ابعرت ۸زگری ۸وت ۸قرو ِن ۸نلٰتہ ۸ںیم ۸الص ۸ققحتم ۸وہیئ ۸رھپ ۸دبكت ۸وےب ۸الص ۸انہک ۸ا ِ ےہ۔ پ جہت (۸)۳۳واہتیب ۸د۸تخس۸رت۸ا تف۸ہی۸ےہ۸ہک۸دویدنببت۸ےک۸اامخ۸امظع۸انجت۸گتگویہ۸اصذت۸ےس۸لچ۸یئگ۸اور۸وہ۸یھب۸تہبُ ۸بری۸رطج۸ہک۸ان۸یک۸ سنّت،اُن۸یک۸دبكت،ان۸یک۸دہابت،اُن۸یک۸صاللت۸ہی۸افلع۸وک۸دبیتع۸رمگاہ۸رہھٹاںیئ۸وہ۸ان۸وک۸زتکر۸سنت۸اضل۸دب۸راہ۸اتبںیئ۸رھپ۸ہی۸ایک۸ہک۸اُںیہن۸ وھچر۸دےتی۸ںیہ۸ہی۸ںیہک۸ےگ۸ہک۸وہ۸دبكت۸صاللت۸وک۸سنّت۸اتبرک۸تخس۸رمگاہ۸ےب۸دنیُ ۸ہوےئ۸کفی۸اهلل۸المونینم۸ااتقلل(۸زلایئ۸ںیم۸ومونمن۸ےک۸ےئل۸ ت۸لیبقت۸گتگویہ۸اصذت۸ےک۸بردنك۸یھب۸ اهلل۸اعتیٰل۸اکیف۸ےہ۔(ت)۸اس۸اک۸لصفم۸ایبن۸زتثرانیعل۸اافدہ۸۱۱۸ںیم۸ذالہظح۸وہ۸لمجم۸ہی۸ہک۸ہی۸ااحدب ِ اضفلئ۸اامعل۸یک۸ںیہ۸ہک۸اس۸رپ۸رتبیغ۸ووثات۸اُن۸ںیم۸ذموکر۸ےہ،دنسم۸ارفلدوس۸یک۸دحبت۸ںیم۸بروابت۸دصقی۸اربک۸ریض۸اهلل۸اعتیٰل۸كتہ۸ےہ۸ ہک۸اپہون۸ےن۸ادان۸ںیم۸ناخُ ۸صن۸رک۸اویلگنن۸ےک۸وپرون۸وک۸وبہس۸دے۸رک۸ا وھکنن۸رپ۸ریھپا،روسل۸اهلل۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸ےن۸فرامنا: من فعل مثل ما فعل خلییل فقد حلت علیہ وج ۸ااسی ۸رکے ۸اسیج ۸ریمے ۸اس ۸ایپرے ۸ےن ۸ایک ۸اُس ۸رپ ۸ریمی۸ افشكت۸خالل۸وہاجیگیئ۔ شفاعیت 16۔ اجعم۸ارلومر۸وزنکاابعلد۸وریغامہ۸ںیم۸ےہ:
تعاٰل علیہ وسلم یکون قاعدا لہ اٰل وج ۸ااسی ۸رکے ۸اگ ۸روسل ۸اهلل ۸یلص ۸اهلل ۸اعتیٰل ۸ہیلع ۸وملس ۸اےنپ ۸ےھچیپ۸ فانہ صیل اهلل ٰ ےھچیپ۸اےس۸ذنت۸ںیم۸ےل۸اجںیئ۸ےگ۔ الجنۃ 17۔ اور۸ہی۸وت۸روانات۸دعندہ۸ںیم۸ےہ۸وج۸ااسی۸رکے۸یھبک۸ادناھ۸ہن۸وہاگ۸ہن۸اُس۸یک۸ا ںیھکن ُ۸دںیھک،ہی۸ایک۸فصتلت۸و
15رشج۸نتم۸ارنیعب۸ونوہی۸لیبق۸دحبت۸اول۸وبطمہع۸اریم۸دولت۸رطق۸ض۴۸ ل لمت 16ااقملدص۸ا حستۃ۸رحف۸ا د۸دحبت۸۳۱۶۳۸وبطمہع۸دارابتکل۸العلمتۃ۸ریبوت۸ض۱۶۲۸ 17اجعم۸ارلومر۸نات۸االدان۸وبطمہع۸ہبتکم۸اسالہیم۸دبنگ۸اقومس۸اریان۳۶۳/۳۸ Page 10 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
رتبیغ۸ںیہن۸رہباحل۸ہی۸دحںیثی۸اضفلئِ۸اامعل۸یک۸ںیہ،اور۸گتگویہ۸اصذت۸برانیہِ۸اقػعہ۸عبط۸دوخ۸ض۸۷۴۸ںیم۸فرامےت۸ںیہ":صت۸اک۸ہی۸دماع۸ےہ۸ ہک۸اضفلئ۸اامعل۸ںیم۸فیعض۸رپ۸لمع۸درصت۸ےہ"18۔عاہر۸ےہ۸ہک۸درصت۸اہین۸ینعمب۸اجبر۸یہ۸ےہ۸وصخصا۸ہکبج۸اریمالمونینم۸دصقی۸اربک۸ریض۸ ت۸یلع۸اقری۸ںیم۸زگرا،ذت۸وت۸اس۸ہلئسم۸وبقل۸اعضف۸یک۸یھب۸احذت۸ہن۸وہیگ۸ہک۸نیخیش۸ریض۸اهلل۸ اهلل۸اعتیٰل۸كتہ۸ےس۸وبثت۸ںیل۸اسیج۸ہک۸ابعر ِ ص ت۸افلخ۸ک ِ الخ۸اقری۸ںیم۸زگری،دورسی۸دحبت۸ںیم۸ارساد۸فرامنا:۸ اعتیٰل۸امہنع۸یک۸دیلقت۸اک۸وخد۸ااحدبت ۸حتجہ۸ںیم۸مکح۸فرامنا،دحب ِ
اقتدوا بالذین من بعدی ایب بکر وعمر 19۔
ان ۸دو۸ ۶یک ۸ریپوی ۸رکو ۸وج ۸ریمے ۸دعب ۸وایل ۸اُزت ۸وہن ۸ےگ ۸اوبرکب۸
رواہ احمد والرتمذی وحسنہ وا بن ماجۃ ورمع۸ریض۸اهلل۸اعتیٰل۸امہنع۔ نب۸ والرویاین والحا کم وصححہ وا بن حبان یف اےس ۸ادمح ۸ےن ۸اور ۸رتذمی ۸ےن ۸روابت ۸رکےک ۸نسح ۸اہک،ا ِ ع امہج،روناین۸اور۸احمک۸ےن۸روابت۸رکےک۸اےس۸حیحص۸قرار۸دنا،انب۸ صحیحہ عن حذیفۃ والرتمذی والحا کم ن ب خ ابحن ۸ےن۸اےس ۸اینپ۸حیحص۸ںیم ۸روا ت ۸ایک۸رضحت ۸دہفی ۸ریض۸ ا بن مسعود وا بن عدی عن ا نس بن مالك ریض اهلل ۸اعتیٰل ۸كتہ ۸ےس ۸اور ۸رتذمی ۸اور ۸احمک ۸ےن ۸رضحت ۸انب ۸وعسمد۸ تعاٰل علیہ تعاٰل عنہم عن النیب صیل اهلل اهلل ٰ ٰ ےس ۸اور ۸انب ۸دعی ۸ےن ۸رضحت ۸اسن ۸نب ۸امكل ۸ریض ۸اهلل ۸اعتیٰل۸ وسلم۔
مہنع۸اور ۸ان ۸صت ۸ےن۸یبن۸ارکخ۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸ےس۸ ایبن۸ایک۸ےہ۔(ت)
دیلقت ۸اعخ ۸احصہب ۸امہرے ۸اامخ ۸ریض ۸اهلل ۸اعتیٰل ۸مہنع ۸وكتہ ۸اک ۸ذمہت ۸ےہ ۸ہکلب ۸واہہیب ۸ےک ۸بردنك ۸نیت ۸قرن ۸نك ۸مکح ۸دیلقت ۸ہکلب ۸بصنم ۸رشتفی۸ ہکلب ِ ۸ خدند۸ےہ۸کمابیناہ یف کتبنا یف الرد علمھی(۸ےسیج۸ہک۸مہ۸ےن۸اینپ۸کُنت۸ںیم۸ان۸اک۸رد۸رکےت۸وہےئ۸واحض۸ایک۸ےہ۔ت)۸رہباحل۸اس۸لمع۸ یک۸دلیل۸وجار۸قرون۸نلٰتہ۸ںیم۸ققحتم۸وہیئ۸اور۸گتگویہ۸اصذت۸ض۸۶۶۸ںیم۸ےتہک۸ںیہ":سج۸ےک۸وجار۸یک۸دلیل۸قرو ِن۸نلٰتہ۸ںیم۸وہ۸وہ۸صت۸سنّت۸ےہ۸ اھ" 20وت۸رونشُ ۸ہوا۸ہک۸انجت۸گتگویہ۸اصذت۸ےک۸بردنك۸ادان۸ںیم۸ناخ۸ادقسُ ۸صن۸رک۸اوگنےھٹُ ۸ذوانم۸سنّت۸ےہ۸اور۸دحبت۸ےس۸نابت۸ہک۸زتکرِ۸ سنّت۸رپ۸تنعل۸ےہ،روسل۸اهلل۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸فرامےت۸ںیہ:
18برانیہ۸اقػعۃ۸یٰلع۸عالخ۸االونار۸ااسلػعۃ۸ہلئسم۸افہحت۸ااقتعدبت۸ےہ۸اخل۸وبطمہع۸ےل۸نالسا۸واعق۸درور۸ض۷۴۸ 19اجعم۸ارتلذمی۸انمقت۸اوبرکب۸دصقی۸ریض۸اهلل۸كتہ ۸وبطمہع۸انیم۸ینپمک۸دیلہ۶۱۵/۶۸ 20برانیہ۸اقػعۃ۸یلع۸عالخ۸االونار۸ااسلػعۃ۸قرو ِن۸نلٰتہ۸ںیم۸وموجد۸ہن۸وہےن۸ےک۸ینعم۸وبطمہع۸ےل۸نالسا۸واعق۸درور۸ض۶۶۸ Page 11 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
ستۃ لعنمھت لعمھن اهلل وکل نیب مجاب (اٰل قولہ) ھچ۸ ۴ا دیم ۸اےسی ۸ںیہ ۸نج ۸رپ ۸ںیم ۸ےن ۸تنعل ۸یک ۸اهلل ۸ان ۸رپ ۸تنعل۸ والتارك لسنیت 21رواہ الرتمذی عن ام رکے ۸اور ۸ہر ۸یبن ۸یک ۸داع ۸وبقمل ۸ےہ ۸اران ۸ہلمج ۸انك ۸وہ ۸ہک ۸ریمی۸ المؤمننی والحا کم عنہا وعن عیل والطرباین سنّت ۸اک۸زتکر ۸وہ،اس۸وک۸رتذمی۸ےن۸اخ۸اوملنینم۸ےس۸اور ۸احمک۸ 22ع ےن۸ان۸ےس۸اور۸رضحت۸یلع۸ےس۸روابت۸ایک۸اور۸ربطاین۸ےک۸اافلط۸ ن بلفظ سبعۃ لعنمھت وکل نیب مجاب ہ ہی۸ںیہ"سات۵ا دیم۸اےسی۸ںیہ۸نج۸رپ۸ںیم۸ےن۸تنعل۸یک۸اور ۸ر۸ تعاٰل عنہم بسند عمروبن سعواء ریض اهلل ٰ یبن۸یک۸داع۸وبقمل۸ےہ"۔ہی۸رضحت ۸رمعونب۸صعوی۸ریض۸اهلل۸ ُ حسن۔ اعتیٰل۸ےس۸دنس۸نسح۸ےک۸ساھت۸رموی۸ےہ۔(ت) ات۸اصذ ِت۸اتفوٰی۸ارشہیف۸اانپ۸مکح۸گتگویہ۸اصذت۸ےس۸درناتف۸رکںی۸نا۸گتگویہ۸اصذت۸ےک۸قح۸ںیم۸وخد۸وکیئ۸مکح۸فرامںیئ۔ (۸)۳۴ات۸ااقزت۸یک۸رطف۸خلنے۸سایم۸ےس۸وحباہل۸وہجمل۸قہستاین۸اک۸روابت۸ہن۸نانا۸وت۸لقن۸رکالےئ۸اور۸اس۸ےس۸ہی۸ہجیتن۸ہک۸اہقفےن۸اُس۸اک۸نالکل۸ااکنر۸ ایک۸احالہکن۸اہقفےئ۸رکاخ۸اک۸كلسم۸وہ۸ےہ۸وج۸اامخ۸ققحم۸یلع۸االعالق۸ےن۸حتف۸ادقلری۸ض۸۳۲۸ںیم۸فرامنا :عدم النقل الینیف الوجود ِ 23 (دعخ۸ لقن،ووجد۸ےک۸انمیف۸ںیہن۔ت)
پ (۸)۳۵دعخ۸لقن۸وک۸لقن۸دعخ۸رہھٹاےن۸اک َ۸رد۸وخد۸ایس۸سایم۸ںیم۸اجاجب۸وموجد،ار۸ا جملہ۸دلج۸اول۸ض۸۴۱۸ںیم۸دعب۸درک۸ااحدبت۸فرامنا۸:۸ قال العلماء ھذہ االحادیث من قواعد االسالم ینعی۸املعےئ۸رکاخ۸ےن۸فرامنا۸ہک۸ہی۸دحںیثی۸دنی۸اسالخ۸ےک۸وقادع۸ وھو ان کل من ابتدع شیأ من الخری کان لہ مثل ےس۸ںیہ،ان۸ےس۸ہی۸اقدعہ۸نابتُ ۸ہوا۸ہک۸وج۸صخش۸وکیئ۸ااھچ۸اکخ۸این۸ القیمۃ 24۔ اجر کل من یعمل بہ اٰل یوم ٰ
اکنےل۸ہک۸ےلہپ۸ہن۸اھت۸ایقزت۸نك۸ےنتج۸املسمن۸اس۸رپ۸لمع۸رکںی۸ صت۸ےک۸برابر۸وثات۸اُس۸ااجید۸رکےن۸واےل۸وک۸وہ۔
لم ( )۳۶دبكت۸وےب۸الص۸یک۸یھب۸تقیقحُ ۸صن۸ےئجیل،حتف۸اهلل۸ا عنن۸دلج۸۱۸ض:۲۱۶۸
لعتھ 21المستدرك۸اتکت۸االامین۸صتۃ ۸د۸اللّٰہ۸۸دارارکفل۸ریبوت۱۴/۳۸ ل لمعج 22ا د۸اریبکل۸رتہمج۸رمعونب۸وعساء۸دحبت۸ربمن۸۶۷۸ا مکنتۃ۸الفنصلۃ۸ریبوت۲۱/۳۵۸ 23حتف۸ادقلری۸۸اتکت۸الؽہارت۸ونرہی۸روضہی۸رھکس۶۱/۳۸ ل ل 24ردا محتار۸بلطم۸وجیر۸دیلقت۸ا مفصول۸اخل۸وبطمہع۸یفطصم۸اابلیب۸رصم۲۱/۳۸ Page 12 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
الاصل لھا الیقتیض الکراھۃ ولذا قال یف الدر ینعی۸ےب۸الص۸وہےن۸ےس۸رکموہ۸وہنا ۸الرخ۸ںیہن۸ا نا ۸ایس۸ےئل۸ ُدراتخمر۸ںیم۸فرامنا۸ہک۸اےس۸وج۸دبكت۸اہکایگ۸اس۸ےک۸ینعم۸ہی۸ںیہ۸ ماقیل انھا بدع ای مباحۃ حسنۃ 25۔ ہک۸ون۸دیپا۸اجبر۸ایھچ۸نات۸ےہ(۸ت) (۸)۳۷فرض۸رکدخ۸ہک۸اس۸ےس۸وبہج۸دعخ۸لقن۸ااکنر۸قلطم۸یہ۸وصقمد۸وہوت۸احبل۸دعخ۸لقن۸ااکحخ۸اہقف۸نج۸اک۸ومنہن۸مہ۸ےن۸درک۸ایک۸اس۸ےک۸اعمرض۸ وہن ۸ےگ۸اور۸رتحیج ۸ووتقیف۸ووتہیج۸وقیقحت ۸ہک ۸امہرے۸رسالئ َ۸رد۸واہہیب ۸ںیم۸ےہ۸اس ۸یک ۸ؤمبت ۸انجت۸گتگویہ ۸اصذت ۸ےن ۸مک ۸دی ۸اور۸زتکرنی۸وک۸ یسک ۸ابعرت ۸خالف ۸ےس ۸صتہہ ۸داےنل ۸یک ۸اجنگشئ ۸ہن ۸ریھک ۸ہک ۸اس ۸ےس ۸اغبت ۸درہج ۸ہلئسم ۸دعخ ۸لقن ۸ںیم ۸اذتالف ۸نابت ۸وہاگ ۸اور ۸گتگویہ ۸اصذت۸ برانیہ۸ض۸۳۱۵۸ںیم۸فرامےت۸ںیہ":اُس۸یک۸رکاہت۸فلتخم۸ہیفُ ۸ہویئ۸اور۸فلتخم۸ہیف۸ہلئسم۸وت۸وین۸یھب۸نالرضورت۸اجبر۸وہاجنا۸ےہ"26۸۔ہی۸واہن۸
یہک۸اور۸بُوری۸ریغ۸دلقمی۸ہکلب۸ہب۸وہاےئ۸سفن۸اابتؿ۸رصخ۸خالل۸رکدےنی۸یک۸داد۸دی۸ےہ۸اہجن۸امہرے۸املعء۸اور۸اامخ۸سایعف۸ریض۸اهلل۸اعتیٰل۸مہنع۸ ز ۸وقل۸خالف۸ےس۸ اک۸اذتالف۸ےہ۸وت۸اہجن۸وخد۸املعےئ۸ہیفنح۸ےک۸وقل۸دوونن۸رطف۸وہن۸وہ۸وت۸دبرہج۸اویٰل۸نالرضورت۸زؼلقا۸اجبر۸رےہ۸اگ۸اور ۸تکر۸ہک ِ د دنس۸الےئ۸ا مق۸جک۸مہف۸رہھٹے۸اگ۔ ت ۸ااقزت ۸یھب ۸لیبقت ۸ذموکر ۸سنّت ۸اور ۸اھتونی ۸اصذت ۸اک ۸اُس ۸رپ ۸ااکنر۸ (۸ )۶۱ںیہن ۸ںیہن ۸طقف ۸اجبر ۸ںیہن ۸ہکلب ۸گتگویہ ۸اصذت ۸ےک ۸درھخ ۸ںیم ۸وق ِ رمگایہ۸وصاللت۸اور۸مکحبِ۸دحبت۸ومذت۸تنعل۸ےہ۔املعء۸فرامےت۸ںیہ۸ااقزت۸ااکحخ۸ںیم۸لثم۸ادان۸ےہ۸وسا۸اینثتسمت۸ےک،ہکلب۸دہاہی۸ںیم۸ےہ۸:۸ یروی انہ التکرہ االقامۃ ایضا النھا احدی اور۸ہی۸رموی۸ےہ۸ہک۸ااقزت۸یھب۸رکموہ۸ںیہن۸ویکہکن۸ہی۸یھب۸انك۸
االذاننی 27۔
ادان۸ےہ۔(ت)
اور۸دنعاقیقحتل۸حیقنت۸انمط۸اافتنےئ۸وصخض۸رکے۸یگ۸وت۸اُس۸یک۸دلیل۸وجار۸یھب۸ققحتم۸وہیئ۸اور۸سنّت۸رہھٹی،گتگویہ۸اصذت۸ےک۸بردنك۸وت۸سنّت۸ وہےن۸ےک۸ےئل۸ارشیلعف۸یک۸سنج۸یھب۸قرو ِن۸نلٰتہ۸ںیم۸وموجد۸وہےن۸یک۸احذت۸ںیہن۸اہین۸وت۸اُس۸یک۸سنج۸ینعی۸لیبقت۸ادان۸وخد۸وموجد۸ےہ۸برانیہ۸ گتگویہ۸ض۸۳۶۸ںیم۸ےہ":۸سج۸ےک۸وجار۸یک۸دلیل۸قرو ِن۸نلٰتہ۸ںیم۸وہ۸وخاہ۸وہ۸زجہیئ۸وبوجد۸اخریج۸اُن۸قرون۸ںیمُ ۸ہوا۸نا۸ہن۸وہا۸اور۸وخاہ۸اُیکس
لم 25حتف۸ا عنن۸لصف۸یف۸االربتساء۸وریغہ۸۸وبطمہع۸اچی۸امی۸دیعس۸ینپمک۸رکایچ۲۱۶/۱۸ 26برانیہ۸اقػعۃ۸یٰلع۸عالخ۸االونار۸ااسلػعۃ۸قیقحت۸ہلئسم۸ارجہ۸میلعت۸ارقلا ن۸اخل۸وبطمہع۸نالسا۸واعق۸درور۸ض۳۱۵ ل 27ادہلانۃ۸نات۸االدان ۸وبطمہع۸ا مکنتۃ۸ارعلبتۃ۸رکایچ۵۲/۳۸ Page 13 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
سنج۸اک۸ووجد۸اخرج۸ںیم۸وہا۸وہ۸نا۸ہن۸وہا۸وہ۸وہ۸صت۸سنّت۸ےہ28۸۔" ہی۸اُس۸اچر۸رطسی۸رحتری۸رپ۸تلك عشرون کاملۃ(۸ہی۸لمکم۸سیب۶۱داللئ۸ںیہ۔ت)۸وہ۸یھب۸بتہابت۸ااصتخر،ات۸دبرھ۸رطسی۸زتہتہ۸یک۸رطف۸ ےئلچ۸وناهلل۸اوتلقیف۔ (۸ )۶۳املعےئ ۸رکاخ ۸ےن ۸ہک ۸یفن ۸تحص ۸ںیم ۸رموفؿ ۸یک ۸صیصخت ۸فرامیئ ۸امکبل ۸ایح ۸اُس ۸اک ۸بلطم ۸ہی ۸ڑھگا ۸ہک ۸اس ۸نارہ ۸ںیم ۸دحبت ۸وموقف ۸ارگہچ۸ وقنمل۸ےہ۸رگم۸فیعض۸االانسد۸ےہ،ایک۸املع۸ےن۸ہی۸فرامنا۸اھت۸ہک۸اس۸نارہ۸ںیم۸دحبت۸رموفؿ۸وکیئ۸وقنمل۸یہ۸ںیہن۸نا۸ہی۸فرامنا۸اھت۸ہک۸وج۸وقنمل۸ےہ۸ فیعض۸ںیہن ہکلب ۸حیحص۸ےہ۸نا ۸ہی۸فرامنا ۸اھت۸ہک۸فیعض۸یھب۸ںیہن۸ہکلب ۸وموضؿ۸ےہ۸اںیہن۸نیتُ ۸صوروتن۸ںیم۸اُس۸ارتخایع۸بلطم۸رپ۸رموفؿ۸ ووموقف۸اک۸رفتہق۸اور۸صیصخت۸اک۸افدئہ۸حیحص۸راتہ۸رگم۸ہر۸درا۸ےس۸مہف۸واال۸یھب۸دھکی۸راہ۸ےہ۸ہک۸ہی۸رہب۸وہج۸املعء۸رپ۸ارتفا۸ےہ۸املع۸ےن۸یہی۸اتبنا۸ےہ۸ہک۸اس۸
نارہ۸ںیم۸ااحدبت۸رموفہع۸ارگہچ۸وقنمل۸ںیہ۸رگم۸درہج۸تحص۸رپ۸ںیہن۸بتلکہ۸فیعض۸ںیہ۸یہی۸اس۸ےب۸ینعم۸زتہتہ۸ےن۸دحبت۸وموقف۸ںیم۸اہک۸وت۸ فرق ۸ایک ۸راہ ۸رصاخۃ ۸صیصخت ۸رموفؿ ۸نالط ۸رکےن ۸وک ۸صیصخت ۸رموفؿ ۸اک ۸بلطم ۸رہھٹانا ۸ونجن ۸ںیہن ۸وت ۸دشند ۸اکمری ۸داٹھیئ ۸ےہ ۸اکمری ۸ںیہن ۸وت۸ تخس۸ونجن۸وےب۸یلقع۸ےہ۔
(۸)۶۶رفبض۸نالط۸یہی۸بلطم۸یہس۸رگم۸وین۸یھب۸اکل۸ہن۸اٹک۸اامخ۸ااطلہفئ۸گتگویہ۸اصذت۸اامین۸الےکچ۸ہک۸اہین۸وبقمل۸ےہ۸ارگہچ۸فیعض۸دحبت۸ اور۸عاہفئ۸رھب۸اک۸درھخ۸قرون۸یک۸ثیلثت۸رھپ۸دحبت۸وموقف۸وفیعض۸وموجد۸امن۸رک۸دبكت۸وےب۸الص۸انہک۸اسیک۸وقل۸ثیبخ! ( )۶۱انك۸اھبری۸دنابت۸ہی۸داھکیئ۸ہک۸دحبت۸ےس۸اس۸لمع۸اک۸عاكت۸وہنا۸ںیہن۸بکلتا۸ہکلب۸ردم۸ےس۸ےنچب۸اک۸انك۸زتثر۸ےہ۸اقحل۸ایح۸واامین۸زتالرخ۸ ںیہ۸ہی۸ارتعاض۸ارگ۸لچ۸اتکس۸وت۸ہن۸وموقف۸وفیعض۸ہکلب۸وخد۸روسل۸اهلل۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸اک۸ارساد۸حیحص۸ارگ۸حیحص۸اخبری۸وحیحص۸ملسم۸ںیم۸وہنا۸ اُےس۸یھب۸اراداتی،دحںوثین۸ںیم۸وت۸ہی۸ےہ۸ہک۸روسل۸اهلل۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸اس۸یک۸افشكت۸فرامںیئ۸ےگ۸اُےس۸اےنپ۸ساھت۸ذنت۸ںیم۸ےل۸ اجےگنیئ۸اور۸زتہتہ۸اتہک۸ےہ۸ہک۸ہی۸وکیئ۸عاكت۸یہ۸ںیہن۸ایک۸وکیئ۸املسمن۸ہہک۸اتکس۸ےہ۸ہک۸سج۸رپ۸ہی۸میظع۸ولیلج۸وثات۸وموعد۸وہن۸وہ۸رسے۸ےس۸ عاكت۸یہ۸ںیہن۸انك۸زتثر۸ےہ۔ ( )۶۲دحبت۸اوبرکب۸دصقی۸ریض۸اهلل۸اعتیٰل۸كتہ۸ںیم۸ےہ۸وین۸ڑپےیھ۸:۸
رضیت باهلل ربّا وباالسالم دینا وبمحمد صیل اهلل ںیم ۸اهلل ۸اعتیٰل ۸ےک ۸رت،اسالخ ۸ےک ۸دنی ۸اور ۸دمحم ۸یلص ۸اهلل ۸اعتیٰل۸
تعاٰل علیہ وسلم نبیا 29۔ ٰ
ہیلع۸وملس۸ےک۸یبن۸وہےن۸رپ۸رایض۸اور۸وخس۸وہن۔(ت)
28برانیہ۸اقػعہ۸اخل۸قرون۸نلٰتہ۸ںیم۸وموجد۸وہےن۸ہن۸وہےن۸ےک۸ینعم۸وبطمہع۸ےل۸نالساواعق۸درور۸ض۶۶ ل لمت 29ااقملدص۸ا حستہ۸رحف۸ا د۸دحبت۸۳۱۶۳۸وبطمہع۸دارااتکلت۸العلمتۃ۸ریبوت۸انبلن۸ض۱۶۲۸ Page 14 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
ت۸ذضر۸ہیلع۸الصالہ۸والسالخ۸ںیم۸ےہ۸وین۸ےہک: دحب ِ
مرحبا بحبییب وقرة عیین محمد بن عبداهلل اے۸ریمے۸بیبح!۸رمابح،ا ت ۸اک ۸امس ۸رگایم۸دمحم ۸نب۸دبعاهلل۸
تعاٰل علیہ وسلم 30۔ صیل اهلل ٰ
(یلص ۸اهلل ۸اعتیٰل ۸ہیلع ۸وملس) ۸ےہ ۸اور ۸ریمی ۸ا وھکنن ۸یک۸
ڈنھٹك۔(ت) ت۸دیسنا۸اامخ۸نسح۸ریض۸اهلل۸اعتیٰل۸كتہ۸ںیم۸ےہ۔وچیھت۸روابت۸ںیم۸ےہ۸وین۸ےہک:۸ ایس۸رطج۸دحب ِ تعاٰل علیك یارسول اهلل قرة عیین بك اے ۸اهلل ۸ےک ۸روسل ۸ا ت ۸رپ ۸اهلل ۸اعتیٰل ۸یک ۸رطف ۸ےس ۸صالہ۸ صیل اهلل ٰ (ردمت ۸وہ،ناروسل ۸اهلل! ۸ا ت ۸ریمی ۸ا وھکنن ۸یک ۸ڈنھٹك۸ یارسول اهلل اللھم متعین با لسمع والبصر 31۔ ںیہ،اے ۸اهلل!۸ریمی ۸امسكت ۸واصبرت ۸وک ۸اس ۸یک ۸برتک۸ےس۸ امالامل۸فرام۔(ت) ناوچنںی۸ںیم۸ےہ۸درود۸ڑپےھ۔ےٹھچ۸ںیم۸ےہ۸وین۸ےہک:
صیل اهلل علیك یاسیدی یارسول اهلل یا حبیب نادیسی۸ناروسل۸اهلل!۸اے۸ریمے۸دل۸ےک۸بیبح،اے۸ریمی۸
قلیب ویانور بصری ویاقرة عیین 32۔
ا وھکنن ۸ےک ۸ونر ۸ورسور،اور ۸ریمی ۸ا وھکنن ۸یک ۸ڈنھٹك ۸ا ت ۸رپ۸ اهلل۸اعتیٰل۸ردمت۸فرامےئ۔(ت)
ساوتںی۸ںیم۸ےہ۸وین۸ےہک:۸
اللھم احفظ حدقیت ونورھما بربکۃ حدقیت اے۸اهلل!۸ریمی۸ا وھکنن۸یک۸افحتظ۸فرام۸اور۸اںیہن۸ونمّر۸فرام۸یبن۸
تعاٰل علیہ وسلم ارکخ۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸یک۸ابمرك۸ا وھکنن۸اور۸ان۸یک۸ونر۸ محمد رسول اهلل صیل اهلل ٰ یک۸برتک۸ےس۔(ت) ونورھما 33۔ زتہتہ۸ےک۸بردنك۸ہی۸اهلل۸وروسل۸ےک۸درک،یبن۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸رپ۸درود،اهلل۸زعولج۸ےس ُ۸داع
ل لمت 30ااقملدص۸ا حستہ۸رحف۸ا د۸دحبت۸۳۱۶۳۸وبطمہع۸دارابتکل۸العلمتۃ۸ریبوت۸انبلن۸ض۱۶۲۸ 31اجعم۸ارلومر۸نات۸االدان۸وبطمہع۸ہبتکم۸اسالہیم۸دبنگ۸اقومس۸اریان۳۶۳/۳۸ ل لمت 32ااقملدص۸ا حستہ۸رحف۸ا د۸دحبت۸۳۱۶۳۸وبطمہع۸دارابتکل۸العلمتۃ۸ریبوت۸انبلن۸ض۱۶۲۸ ل لمت 33ااقملدص۸ا حستہ۸رحف۸ا د۸دحبت۸۳۱۶۳۸وبطمہع۸دارابتکل۸العلمتۃ۸ریبوت۸انبلن۸ض۱۶۳۸ Page 15 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
ھچک ۸عاكت ۸یہ ۸ںیہن ۸احالہکن ۸درک ۸یہ ۸رو ِج ۸عاكت ۸ےہ ۸اور ُ۸داع ۸زغمِ ۸ابعدت،اور ۸درود ۸وک ۸املسمن ۸اامین ۸اک ۸نیچ ۸نیچ ۸اک ۸اامین ۸اجےتن ۸ںیہ ۸ارگہچ ۸زتہتہ ۸زتثر۸ امےن۔ رک۸ایہٰل۸ودرود۸ (۸)۶۳اس۸لمع۸ابمرك۸ےک۸وفادئ۸ںیم۸انك۸افدئہ۸وج۸ہی۸فرامنا۸ایگ۸ہک۸وج۸ااسی۸رکے۸اگ۸اُس۸یک۸ا ںیھکن۸ہن ُ۸دںیھک۸یگ۸ہن۸یھبک۸ادناھ۸وہ،اس۸رجخ۸رپ۸وہ۸د ِ و ُداع۸صت۸عاكت۸ےس۸اخرج۸وہرک۸ردم۸اکزتثر۸رہ۸ےئگ،نا ِخ۸دمحم۸روسل۸اهلل۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸ےس۸اس۸دعاوت۸یک۸وکیئ۸دح۸ےہ،دصاہ۸دحںیثی۸ںیہ۸نج۸ ت۸قرا ن۸میظع۸وحیبست۸ولیلہت۸ودمح۸وریبکت۸والوحل۸وریغاہ۸اد ِ اکر۸ہلیلج۸رپ۸انمعف۸امسجہین۸و ُداینوہی۸ارساد۸وہےئ۸ںیہ۸ےسج۸وشق۸وہ۸احصج ۸ہت۸ورتبیغ۸ ںیم۸نالو ِ ورتبیہ۸اامخ۸ذنمری۸ووجاعم۸ا ِ بتک۸دحبت۸اطمہعل۸رکے۸زتہتہ۸ےک۸درھخ۸ںیم۸ہی۸اسالیم۸اامیین۸ےملک۸اور۸ امخ۸لیلج۸ویسیط۸ونصح۸نیصح۸اامخ۸زجری۸وریغاہِ ۸ وخد ۸قرا ن ۸میظع ۸صت ۸زتثر ۸ںیہ ۸ںیہنج ۸عاكت ۸ےس ۸ھچک ۸فالہق ۸ںیہن ۸اعوذباهلل من الشی ٰطن الرجیم والحول والقوة اال باهلل العیل العظیم۔
( )۶۴اهلل۸وروسل۸لج۸وفال۸ویلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸ہر۸میکح۸ےس۸برھ۸رک۸میکح۸ںیہ۸اُن۸یک۸راعنا۸ںیم۸ہر۸مسق۸ےک۸ولگ۸ںیہ۸انك۸وہ۸اعیل۸ہمّت۸ہک۸اهلل۸وروسل۸ لج۸وفال۸ویلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸وک۸اهلل۸وروسل۸ےک۸ےئل۸ناد۸رکںی۸اینپ۸وکیئ۸تعفنم۸دوینی۸وت۸دوینی۸اُرخوی۸یھب۸وصقمد۸ہن۸رںیھک۸ہی۸اخصل۸صلخم۸دنبے۸ ںیہ۸نج۸یک۸دنبیگ۸ںیم۸یسک۸دایت۸رغض۸یک۸ا زیمس۸ںیہن۸ان۸ےک۸ےئل۸ولصِ۸دات۸ےہ۸نج۸وک۸فرامنا:
وج۸امہری۸ناد ۸ںیم۸اجمدہہ۸رکےت۸ںیہ۸مہ۸بقنتا ۸ان ۸ےک۸ےئل۸اےنپ۸
34
امتخ۸راےتس۸وھکل۸دےتی۸ںیہ۔(ت) دورسے۸وہ۸نج۸وک۸یسک۸عمط۸یک۸اچینش۸اُاھبرے۸رگم۸عفن۸افین۸ےک۸رگوندہ۸ںیہن۸نایق۸یک۸نالس۸ےہ۸قرا ن۸ودحبت۸ںیم۸میعن۸ذنت۸ےک۸ایبن۸ان۸یک۸ ریظن۸ےس۸ںیہ۸نج۸وک۸فرامنا: 35
اهلل۸اعتیٰل۸ےن۸ومونمن۸ےس۸ان۸یک۸اجن۸وامل۸وک۸ذنت۸ےک۸ وعض۸رخندایل۸ےہ(۸ت)
رسیتے۸وہ۸نج۸وک۸عفن۸اعلج۸یک۸ادیم۸دالنا۸رنادہ۸ؤمند۸ےہ۸نج۸وک۸فرامنا: ںیم۸اتہک۸وہن۸اےنپ۸رت۸ےس۸اعمیف۸اموگن۸وہ۸بقنتا۸اعمیف۸دےنی۸ 36
واال۸ےہ۸وہ۸ا امسن۸ےس۸مت۸رپ۸رور۸دار۸نارس۸ےجیھب۸اگ۔(ت)
34ارقلا ن۴۷/۶۷۸ 35ارقلا ن۳۳۳/۷۸ 36ارقلا ن۳۱/۵۳۸ Page 16 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
اور۸فرامنا: فرامدےئجی۸ہی۸ومونمن۸ےک۸ےئل۸دہابت۸اور۸افشء۸ےہ۔(ت)
37
اور۸روسل۸اهلل۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸ےن۸فرامنا: اغزوا تغنموا وصوموا تصحوا وسافروا تستغنوا 38اہجد۸رکو۸تمینغ۸ناو۸ےگ۸اور۸رورہ۸روھک۸دنترصت۸وہاجوےگ۸اور۸جح۸ پ ویف حدیث ُح ّجوا تستغنوا 39۔روی االول الطرباین رکو ۸ینغ ۸وہاجو ۸ےگ۔ ہلی ۸وک ۸ربطاین ۸ےن ۸اوطس ۸ںیم ۸رضحت۸ یف االوسط بسند صحیح عن ایب ھریرة ریض اهلل اوبہرریہ ۸ریض ۸اهلل ۸اعتیٰل ۸كتہ ۸ےس ۸حیحص ۸دنس ۸ےک ۸ساھت ۸درک ۸ایک ۸اور۸
تعاٰل عنہ واالٰخر عبدالرزاق عن صفوان بن سلیم دورسی۸وک۸دبعارلراق۸ےن۸وفصان۸نب۸میلس۸ےس۸رمسلا۸روابت۸ ٰ ایک،اور۸دنسم۸ارفلدوس۸ںیم۸ہی۸زنصلا۸رموی۸ےہ۔(ت) مرسال ووصلہ یف مسند الفردوس۔ دیم۸عفن۸رپ۸یھب۸ہن۸رسںیک۸ذت۸نك۸نارناہن۸اکدر۸ہن۸دالںیئ۸قرا ن۸دحبت۸ںیم۸ذعات۸نار۸ےک۸ایبن۸ان۸یک۸ وچےھت۸وہ۸تسپ۸رطفت۸دون۸تمہ۸ہک۸ا ِ ریظن۸ےس۸ںیہ۸نج۸وک۸فرامنا: ےسج ۸روتدن ۸ا ےئ ۸ردمان ۸ےک ۸درک ۸ےس ۸مہ ۸اس ۸رپ ۸انك ۸اطیشن ۸نیعتم۸
رکدںی ۸ےگ ۸ہک۸وہ ۸اس ۸اک ۸سایھت ۸رےہ ۸اور ۸كشیب ۸وہ ۸اطیشن ۸ان ۸وک ۸راہ۸ ےس ۸روےتک۸ںیہ۸وہ ۸ےتھجمس۸ںیہ۸ہک۸وہ۸راہ ۸رپ۸ںیہ۸اہین۸نك۸ہک ۸ذت۸اکفر۸
40۔
امہرے۸ناس۸ا اگیئ۸اےنپ۸اطیشن۸ےس۸ےہک۸اگ۸اہےئ۸یسک۸رطج۸ھجم۸ںیم۸ پجھ ھجت۸ںیم۸وپرت ۸د(۸رشمق۸ورغمت)۸اک۸افہلص۸وہنا ۸بُو ۸ایک۸یہُ ۸برا۸ پ سایھت۸ےہ،اور ۸ہرزگ ۸اہمترا۸اس)(۸ترت) ۸ےس ۸ھالہن۸وہاگ۸ا ج۸ہکبج۸ (داین۸ںیم)۸مت۸ےن۸ملظ۸ایک۸وتمت۸صت۸ذعات۸ںیم۸رشنك۸وہ(۸ت) ()؎۲
اور۸یبن۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸ےن۸فرامنا:
من لم یدع اهلل غضب علیہ 41رواہ ا بن ایب شیبۃ وہ۸صخش۸وج۸اهلل۸اعتیٰل۸ےس۸داع۸ںیہن۸اماتگن۸اس۸رپ۸اهلل۸اعتیٰل
37ارقلا ن۲۲/۲۳۸ لمعج 38ا د۸االوطس۸دحبت۸ربمن۸۶۱۱۶۸ۃبتکم۸ااعملرف۸رناض۸وعسدہی۳۲۲/۷۸ 39المصنف۸دبعلارلراق۸نات۸لضف۸اجحل۸ۃبتکم۸المکنت۸االسالیم۸ریبوت۳۳/۳۸ 40ارقلا ن۸۱۴/۲۱۸نا۲۱۸ 41فنصم۸انب۸ایب۸ہبیش۸)۳۳۵۵(۸یف۸لضف۸ادلاعء۸دحبت۸۷۶۳۴۸وبطمہع۸ادارہ۸ارقلا ن۸رکایچ۶۱۱/۳۱۸ Page 17 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
ناراض ۸وہنا ۸ےہ،اےس ۸انب ۸ایب ۸ہبیش ۸ےن ۸اےنپ ۸فنصم ۸ںیم۸ یف المصنف عن ایب ھریرة وبلفظ من لم یسأل اهلل یغضب علیہ 42احمد رضحت۸اوبہرریہ۸ریض۸اهلل۸اعتیٰل۸كتہ۸ےس۸روابت۸ایک۸ےہ، والبخاری یف االدب المفرد والرتمذی وا بن دحبت ۸ےک۸دورسے۸اافلط ۸ہی۸ںیہ۸:وہ۸صخش۸وج۸اهلل۸اعتیٰل۸ےس۸
وسال ۸ںیہن ۸رکنا ۸اهلل ۸اعتیٰل ۸اس ۸رپ ۸ناراض ۸وہنا ۸ےہ ۸اےس ۸ادمح ۸اور۸ ماجۃ والبزار وا بن حبان والحا کم وصححاہ ب نب۸ اخبری ۸ےن"االدت ۸ارفملد"ںیم،رتذمی،انب ۸امہج ،رار،ا ِ تعاٰل عنہ یف المواعظ وللعسکری عنہ ریض اهلل ٰ ابحن۸اور۸احمک۸صت۸ےن۸روابت۸ایک۸ےہ۸اور۸ا رخی۸دو۶ےن۸اےس۸ تعاٰل علیہ وسلم بسند حسن عن النیب صیل اهلل ٰ حیحص ۸قرار ۸دنا ۸ےہ ۸اور ۸رکسعی ۸ےن ۸رضحت ۸اوبہرریہ ۸ریض ۸اهلل۸ 43 تعاٰل من الیدعوین اغضب علیہ قال قال اهلل ٰ اعتیٰل۸كتہ۸ےس۸اینپ"المواعظ"ںیم۸دنس۸نسح۸ےک۸ساھت۸ایبن۸ ع ص اللھم ل وسلم وبارك علیہ و یل ٰا لہ وصحبہ ایک۸ےہ۸ہک۸یبن۸ارکخ۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸ےن۸فرامنا۸اهلل۸اعتیٰل۸ وابنہ وحزبہ ابدا اٰمنی۔ اک ۸ارساد ۸رگایم ۸ےہ۸ :وج ۸صخش ۸ھجم ۸ےس ُ۸داع ۸ںیہن ۸رکنا ۸ںیم ۸اس ۸رپ۸
ناراض ۸وہنا۸وہن۔اهلل ۸اعتیٰل ۸ہشیمہ۸ردم ِت۸اکذلہ ۸اور ۸سالیتم ۸ےجیھب۸ ا ت۸رپ،ا ت۸یک۸ا ل،ااحصت،ےٹیب۸اور۸رگوہ۸صت۸رپ،ا نیم(۸ت) اصذ ِت۸زتہتہ۸اهلل۸زعّولج۸یک۸وتمکحن۸وک۸نالط۸رکنا۸اور۸عاكت۸وک۸رصف۸مسق۸اوّل۸ںیم۸رصحنم۸رکنا۸اچاتہ۸اور۸دحبت۸وقرا ن۸ےک۸امتخ۸اداکر۸ذنت۸ ۸44 ونار ۸رتبیغ ۸ورتبیہ ۸وک ۸وغل ۸ووضفل ۸ہکلب ۸اوغا ۸واصالل ۸انبنا ۸ےہ ۸ہک ۸دنبون ۸وک ۸وصقمد ۸ےس ُ۸دور ۸رکےک ۸زتثر ۸رتنج ۸ںیم ۸الداال۔ (رقنعبی۸اجن۸ںیل۸ےگ۸عامل۸ہک۸زک۸رکوت۸رپ۸اٹلپ۸اھکںیئ۸ےگ۔ت) (۸)۶۵وعاخ۸رپ۸ظیغ۸ےہ۸ہک۸وہ۸ہی۸درک۸خدا۸وروسل۸لج۸وفال۸ویلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸نااقتعد۸عاكت۸رکےت۸ںیہ۸ادمحلهلل۸املسمونن۸ےک۸وعاخ۸ا ت۸
ےسیج۸وخاض۸ےس۸لقع۸ومہف۸ولضف۸وملع۸ںیم۸دبراہجرادئ۸ںیہ۸وہ۸اےنپ۸رت۸زعولج۸ےک۸درک۸وداع۸اور۸اےنپ۸یبن۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸ےک۸درک۸ وتبحم ۸ومیظعت ۸ووتلس ۸وک ۸عاكت ۸ہن ۸اجںین ۸وت ۸ایک ۸ا ت ۸یک ۸رطج ۸درک ۸ومیظعتِ ۸یفطصم ۸یلص ۸اهلل ۸اعتیٰل ۸ہیلع ۸وملس ۸وک ۸رہبہلیح ۸ہنکمم ۸نالط ۸رکےن ۸ہکلب۸ وضحر۸ادقس۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸یک۸رصحی۸وتونیہن۸وک۸ابعدت۸امںین۔وہ۸ردم۸مشچ۸اک۸لمع۸یہ۸یہس،فرض۸ےئجیک۸انك۸دویدنبی۸اینپ۸ا وھکنن۸ ےک۸فالج۸وک۸اجونیلس۸اک۸ایشف۸نا۸انب۸انیس۸یک۸سالیئ۸اگلنا۸ےہ۸اور۸انك۸املسمن۸وسرہ۸افہحت۸وا نۃ۸ارکلیس۸وامسِ۸ایہٰل۸ونر۸وصالہ۸ونر۸ےس۸فالج۸رکنا۸ےہ۸ ا ت۸ےک۸درھخ۸ںیم۸دوونن۸برابر
42اجعم۸ارتلذمی۸نات۸اماجء۸یف۸لضف۸ادلاعء۸وبطمہع۸ا اتفت۸اعمل۸رپسی۸الوہر ۳۵۱/۶ ل 43زنکاالامعل۸وحباہل۸ا عسکری۸اابلت۸ااثلنم۸یف۸ادلاعء۸اخل۸ہبتکم۸ارتلات۸االسالیم۸ریبوت۴۶/۶۸ 44ارقلا ن۶۶۵/۶۴۸ Page 18 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
ںیہ۸ہک۸انك۸لعف۸ابمج۸رکرےہ۸ںیہ،عاكت۸ہن۸ہی۸ہن۸وہ،رگم۸املسمن۸اجےتن۸ںیہ۸ہک۸اہکن۸اجوینلس۸وانب۸انیس۸رپ۸رھبوسا۸اور۸اہکن۸کالخ۸اهللِ ۸ ونر۸ہ ُ ٰدی۸ وافشء۸واامسےئ۸الہٰتہ۸ےس۸وت۸لس۸وااجتلہی،رضور ۸اعاكت ۸اور ۸اس۸ےک۸نسح۸اامین ۸یک۸فالزت ۸ےہ۸ونکل۸التجدنۃ۸البعلمون (۸نکیل۸دجنی۸ںیہن۸ ےتھجمس۔ت) ۸نات ۸ہی۸ےہ ۸ہک۸ودیعون ۸نا ۸امسجین ۸داینوی ۸ہکلب ۸اُرخوی۸زنفعنون ۸وثاوبن ۸ےک۸ودعے ۸ےس ۸یھب۸احساہی۸رماد ۸خدا۸وروسل۸ںیہن۸لج۸ وفال ۸ویلص ۸اهلل ۸اعتیٰل ۸ہیلع ۸وملس ۸ہک ۸اُن ۸ودیعون ۸ےس ۸انچب ۸نا ۸اُن ۸انمعف ۸اک ۸انلم ۸یہ ۸وصقمد ۸ناذلات ۸انبرک ۸ایس ۸رغض ۸وتین ۸ےس ۸درکِ ۸خدا ۸وروسل ۸لج۸ خالہل۸ویلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸رکوہک۸ہی۸وت۸بلق۸وموجؿ۸و سک۸وصقمد۸ےہ۸وج۸ابعدت۸ذنت۸یک۸تین۸ےس۸رکے۸ہک۸ویہ۸اُس۸یک۸وصقمد۸ناذلات۸ وہ ۸ہرزگ ۸اعدب ۸خدا ۸ںیہن ۸اعدب ۸ذنّت ۸ےہ،وترات ۸دقمس ۸ےس ۸وقنمل ۸اُس ۸ےس ۸برھ ۸رک ۸عامل ۸وکن ۸وج ۸تشہب ۸یک ۸عمط ۸نا ۸دورج ۸ےک ۸در ۸ےس ۸ریمی۸ قحتسم۸ابعدت۸ہن۸وہنا،ہکلب۸اس۸ےس۸رماد۸رصف۸ااھبرنا۸ےہ۸ہک۸اس۸عمط۸ووخف۸ےک۸احلط۸ےس۸لمع۸ ابعدت۸رکے،ایک۸ارگ۸ںیم۸ذنّت۸ونارہن۸انبناِ ۸ ولہج ۸اهلل ۸رکںی ۸رضمت ۸ےس ۸انچب ۸نا ۸تعفنم ۸امسجین ۸وخاہ ۸رواحین ۸دوینی ۸وخاہ ۸اُرخوی ۸اک ۸انلم ۸وصقمد ۸نارغلض ۸وہ،ےسیج ۸جح ۸ںیم ۸اجترت،اہجد ۸ںیم۸ تمینغ،رورے۸ںیم۸تحص،امنر۸ںیم۸رسکت،دمحبهلل۸اعتیٰل۸املسمونن۸ےک۸وعاخ۸اےنپ۸رت۸یک۸رماد۸ےھجمس۸اور۸اس۸لمع۸ںیم۸یھب۸ویہ۸اُن۸اک۸وصقمد۸ ُہوا ۸ہک ۸اےنپ ۸رت ۸لج ۸وفال ۸اےنپ ۸یبن ۸یلص ۸اهلل ۸اعتیٰل ۸ہیلع ۸وملس ۸اک ۸درک ۸رکےت ۸ںیہ ۸اےنپ ۸یبن ۸یلص ۸اهلل ۸اعتیٰل ۸ہیلع ۸وملس ۸ےک ۸نا ِخ ۸ادقس ۸رپ ۸براہِ۸تبحم۸ ومیظعت۸وبہس۸دےتی۸ںیہ۸اور۸ہی۸صت۸قؾعا۸عاكت۸ورما ِد۸رشتعی۸ےہ۸اس۸یک۸برتک۸اس۸ےک۸لیفط۸اس۸ےک۸دصہق۸ےس۸ںیمہ۸امسجین۸افدئہ۸یھب۸ےلم۸اگ۸ د ہک۸ا ںیھکن۸ہن ُ۸دںیھک۸یگ۸ادنےھ۸ہن۸وہن۸ےگ۸ہی۸نیع۸ویہ۸تین۸ےہ۸وج۸سارؿ۸وک۸اےسی۸ودعون۸ںیم۸وصقمد۸وہیت۸ےہ۸رگم۸اخبت۸واخرس،ا مق۸واغدر۸ پ پ (45وج۸ وہ۸ہک۸اےسی۸ودعون۸رپُ ۸ھول۸رک۸الص۸وصقمد۸خدا۸وروسل۸وکُ ۸ھول۸اجےئ۸اور۸ان۸ےک۸درک۸ومیظعت۸وتبحم۸وک۸رنا۸زتثر۸اتبےئ پ ُھول۸ےئگ۸اهلل۸اعتیٰل۸وک،وت۸اس۸ےن۸اںیہن۸نال۸ںیم۸داال۸ہک۸اینپ۸اجںین۸ناد۸ہن۸رںیہ۔ت) پ ( )۶۶تمینغ۸ےہ۸ہک۸ردم۸اک۸زتثر۸امن۸رک۸زتثر۸ےک۸ناخ۸ےس۸وہ۸ضحم۸دعخ۸روانات۸نا۸فعض۸رموی۸دبكت۸دبكت۸اکُ ۸ھوت۸وت۸اُرتا۸اور۸ہی۸لمع۸ابمج۸ رہھٹا۸ورہن ِ ۸دعخ۸ورود۸رپ۸دبكت۸وےب۸الص۸وہےن۸ےک۸وج۸ینعم۸ا ت۸رضحات۸ےک۸اہین۸ںیہ۸اُن۸اک۸دصماق۸یسک۸رطج۸ابمج۸ںیہن۸وہاتکس۸ارگہچ۸ ا ِ اقتعد۸عاكت۸ہن۸وہ۔
(۸)۶۷ہی۸وت۸اورپ۸زگرا۸ہک۸ایس۸لعف۸وک۸ادان۸ںیم۸وہ۸وخاہ۸ااقزت۸ںیم۸ضحم۸ابمج۸اجانن۸رشتعیِ۸گتگوہیہ۸ےک۸نالکل۸خالف۸ےہ۸ہک۸اُس۸ںیم۸ہی۸لمع۸ ُپم سنت۸ےہ۸وت۸وعاخ۸ںیم۸كیھٹ۸ےھجمس۸اور۸عاكت۸ےک۸عاكت۸ااقتعد۸رکےن۸وک۸دبكت۸اتبرک ۸ہنن۸دبیتع۸دب۸ذمہتُ ۸ہوےئ۸ارگہچ۸دویدنببت۸یک۸رعماج۸ رتیق۸یف۸ارملاوق۸نم۸ادلنی۸ےک۸دعب۸دبكت۸یک۸ایک۸یتنگ ۸ع
45ارقلا ن۳۷/۳۷۸ Page 19 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
ماعیل مثلہ بعد الخطاء (دعب۸ارذؼا۸اس۸یک۸لثم۸رپ۸ایک۸الرخ۸ا ےئ) رگم۸اہین۸ہی۸زگارس۸ےہ۸ہک۸ابمج۸ینعمب۸سالم۸فرض۸سج۸رطج۸ااکمن۸اعخ۸سالم۸ووجت۸ےہ۸قؾعا۸ووجت۸ےہ۸قؾعا۸اہین۸رماد۸ںیہن۸ورہن۸فرض۸ وک۸یھب۸عاكت۸انھجمس۸رمگایہ۸ودبكت۸وہ،الرجخ۸ابمج۸ینعمب۸اسموی۸ارطلنیف۸ریظن۸ااکمن۸اخض۸رماد۸ےہ۸ینعی۸وہ۸لعف۸ہن۸ومحمد۸ہن۸ذمومخ،ا ت۸ےن۸ اُےس۸ردم۸مشچ۸اک۸زتثر۸انبرک۸ااسی۸یہ۸ابمج۸اھجمس۸اور۸ہی۸رشتعی۸گتگوہیہ۸ےس۸رفک۸ےہ۸اعیل۸انجت۸گتگویہ۸اصذت۸ےک۸درھخ۸ںیم۸وکیئ۸لعف۸ااسی۸ابمج۸
ںیہن۸اُیس۸ہحفص۸۶۶۸رپ۸وبےتل۸ںیہ":سج۸ےک۸وجار۸یک۸دلیل۸قرو ِن۸نلٰتہ۸ںیم۸وہ۸وخاہ۸وہ۸زجہیئ۸وبوجد۸اخریج۸اُن۸قرون۸ںیم۸وہا۸نا۸ہن۸وہا۸وہ۸صت۸سنّت۸ ےہ۸اور۸سج۸ےک۸وجار۸یک۸دلیل۸ںیہن۸وخاہ۸وہ۸ان۸قرون۸ںیم۸وبوجد۸اخریج۸وہا۸نا۸ہن۸وہا۸وہ۸صت۸دبكت۸صاللت46۸ےہ"۔عاہر۸ےہ۸ہک۸وکیئ۸لعف۸وہ۸نا۸ اُس۸ےک۸وجار۸یک۸دلیل۸قرو ِن۸نلٰتہ۸ںیم۸وہیگ۸نا۸ںیہن،رسیتی۸قش۸نانکمم۸ےہ۸ہک۸ہی۸رصح۸یلقع۸دابرنیب۸النفی۸واالابثت۸ےہ۸اور۸گتگویہ۸اصذت۸دوہیلک۸ دے۸ےئگ۸ہک۸قش۸اول۸ےک۸صت۸سنت۸ںیہ۸اور۸قش۸دوخ۸ےک۸صت۸صاللت۔ات۸وہ۸وکن۸سا۸راہ۸ہک۸دوونن۸ےس۸اخرج۸وہرک۸رنا۸ابمج۸وہ۸ہکلب۸ہن۸انك۸ ابمج۸ہک۸رکموہ۸زنتیہی۸وخالف۸اویٰل۸وبحتسم۸ہی۸صت۸ا ِ اکحخ۸رشہیع۸رسکی۸اُرےئگ۸ہی۸ےہ۸وہ۸گتگویہ۸رشتعی۸اک۸نارہ۸وجہر۸سج۸رپ۸ہحفص۸۶۷۸ںیم۸ہی۸نار۸ںیہ۸ ہک ۸اس ۸اقدعہ ۸وک ۸وخت ۸وغر ۸رکنا ۸اور ۸ھجمس ۸انیل ۸رضور ۸ےہ ۸اس ۸اعزج ۸وک ۸اساندہ ۸اہجدنندہ ۸یک ۸وتہج ۸ےس ۸احلص ۸وہا ۸ےہ ۸اس ۸وجہر ۸وک ۸اس ۸اتکت ۸ںیم۸ تعی ۸دمحمہی ۸یلص ۸اهلل ۸اعتیٰل ۸ہیلع ۸وملس ۸ےک ۸ا دےھ ۸ااکحخ ۸اُرےئگ ۸اُدرھ ۸ا دیھ ۸واہتیب ۸اانپ۸ رضورہ ۸رکھتا ُ ۸ہون "47۸۔ایک ۸سیفن ۸وجہر ۸ےہ ۸ہک ۸ادرھ ۸وت ۸رش ِ وجہر ۸رکیئگ ۸سج ۸اک ۸ایبن ۸زتثرانیعل ۸اافدہ ۸ذموکر ۸ںیم ۸ےہ ۸زتثرانیعل ۸ےن ۸ا ںیھکن ۸وھکل ۸دی ۸ںیھت ۸رھپ ۸یھب ۸نن ّتہ ۸ہن ۸وہا ۸اور ۸ویکن ۸وہنا ۸ہک ۸وضحر۸ ادقس۸اعمل۸اماکن۸واموکین۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸حیحص۸دحبت۸حیحص۸اخبری۸رشفی۸ںیم۸فرامےکچ۸ںیہ۸ثم الیعودون فیہ (48رھپ۸وہ۸ولت۸ رک۸دنی۸ںیم۸ںیہن۸ا ںیئ۸ےگ۔ت) (۸)۱۱ابمج۸اک۸ااقتعد۸عاكت۸ےس۸دبكت۸وہاجنا۸ارگ۸اس۸ےس۸ہی۸رماد۸ہک۸وج۸ےش۸ابمج۸ضحم۸ےہ۸سج۸ےک۸لعف۸ورتك۸رشفا۸دوونن۸اسموی۸اُےس۸یف۸ بفسہ۸امومرہب۸وولطمت۸رشؿ۸ااقتعد۸رکنا۸اُےس۸دبكت۸رکداتی۸ےہ۸وت۸زتہتہ۸واےل۸ےک۸ناس۸ایک۸دلیل۸ےہ۸ہک۸ہی۸لعف۸اسموی۸ارطلنیف۸ےہ۸اور۸اعخ۸ وعاخ ۸یف ۸بفسہ ۸اس ۸وک ۸امومرہب ۸نا ۸ولطمت ۸نم ۸دہۃ ۸ارشلؿ ۸ااقتعد ۸رکےت ۸ںیہ ۸ات ۸اہین ۸وہ ۸ملع ۸بیغ ۸اک ۸ہلئسم ۸اجازگناےئ ۸الِ ۸زتہتہ ۸وہاگ ۸وج ۸امہرے۸ سالئ ۸افلض۸ہملس ۸ےن۸اریاد۸ایک۸اور ۸ارگ ۸ہی۸رماد ۸ہک ۸ابمج ۸وک ۸ہب ۸تین۸قربت ۸رکنا ۸اےس۸دبكت ۸رکداتی ۸ےہ ۸وت۸رشتعی ۸رہطمہ۸رپ ۸ضحم ۸ارتفاء۸ےہ ۸ہکلب۸ ابمج۸وک۸ہب۸تین۸قربت۸رکنا۸اےس۸قربت۸رکداتی۸ےہ۸
46برانیہ۸اقػعہ۸یٰلع۸عالخ۸اونار۸ااسلػعۃ۸قرو ِن۸نلٰتہ۸ںیم۸وموجد۸وہےن۸ہن۸وہےن۸اک۸ینعم۸۸وبطمہع۸ےل۸نالسا۸واعق۸درور۸ض۶۶۸ 47برانیہ۸اقػعہ۸یٰلع۸عالخ۸اونار۸ااسلػعۃ۸قرو ِن۸نلٰتہ۸ںیم۸وموجد۸وہےن۸ہن۸وہےن۸اک۸ینعم۸۸وبطمہع۸ےل۸نالسا۸واعق۸درور۸ض۶۷۸ 48حیحص۸ااخبلری۸ا رخ۸اتکت۸ا۸وتلدیح۸وبطمہع۸دقیمی۸بتک۸اخہن۸رکایچ۳۳۶۶/۶۸ Page 20 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
ل اور۸ہر۸قربت۸عاكت۸ےہ۸وت۸اُس۸ںیم۸ااقتعد۸عاكت۸رضور۸قح۸اور۸اُےس۸دبكت۸اتبنا۸لہج۸قلطم،اابشہ۸وااظنلبر۸وردا محتار۸ںیم۸ےہ: اما المباحات فتختلف صفتھا باعتبار ماقصدت نایق۸ابماحت۸اک۸اعمذلہ۸تین۸ےک۸اابتعر۸ےس۸فلتخم۸وہنا۸ےہ۸ارگ۸ان۸ قتی۸نا۸ان۸نك۸انچنہپ۸وہوت۸رھپ۸ہی۸ابعدت۸ الجلہ فاذا قصد بہ التقوی عیل الطاعات او ےس۸وصقمد۸عااعت۸رپٰ ۸ ےہ۔(ت)
التوصل الیھا کانت عبادة 49۔ زمغالعنون۸ںیم۸ےہ۸:۸کل قربۃ طاعۃ والتنعکس (50ہر۸قربت۸عاكت۸ےہ۸اور۸ہر۸عاكت۸قربت۸ںیہن۸وہیت۔ت)۸ ہی۸اس۸دبرھ۸رطسی۸زتہتہ۸رپ۸كلت۸رشعہ۸اکذلۃ(۸دس۸لمکم۸داللئ۸ںیہ۔ت)۸ںیہ۔ ناہلمجل۸زتکرنی۸ےک۸ناس۸وکیئ۸دلیل۸ںیہن۸اور۸اداعےئ۸ےب۸دلیل۸ےس۸دبرت۸وکیئ۸ےش۸دلیل۸ںیہن۸درنارہ۸ادان۸وت۸ااحدبت۸وارد۸اور۸اس۸اک۸اصتحتات۸ کُن ِت ۸ہقف۸ںیم۸رصمج۸وت۸ااکنر ۸ںیہن۸رگم۸لہج۸نیبم۸اور ۸درنارہ۸ااقزت ۸ارگ۸ورود ۸ںیہن۸ںیہک۸عنم۸یھب۸ںیہن۸اور ۸ےب۸عنم۸رشیع۸عنم۸رکنا ۸ملظ۸ نیہم،ادین ۸درہج ۸عنم ۸رکاہت ۸ےہ ۸اور ۸رکاہت ۸ےک ۸ےئل ۸دلیل ۸اخض ۸یک ۸احذت ۸ےہ ۸اور ۸ےب ۸دلیل ۸رشیع ۸اداعےئ ۸عنم ۸رشتعی ۸رپ ۸ارتفاء ۸وتمہت۸ ل ےہ،ردا محتار۸دلج۸۳۸ض:۴۶۱۸ الیلزم منہ ان یکون مکروھا االبنیھ خاص الن اس ۸ےس ۸ہی ۸الرخ ۸ںیہن ۸ا نا ۸ہک ۸وہ ۸رکموہ ۸وہاگ ۸رگم ۸یسک ۸یہن ۸اخض۸ ےک۸ساھت۸ویکہکن۸رکاہت ۸مکح۸رشیع۸ےہ۸اس۸ےک۸ےئل۸دلیل۸اک۸ الکراھۃ حکم شریع فالبدلہ من دلیل 51۔ وہنا۸رضوری۸ےہ۔(ت)
ارحبلارلاقئ۸دلج۸۶۸ض:۳۵۴۸
الیلزم من ترك المستحب ثبوت الکراھۃ رتك ۸بحتسم ۸ےس ۸رکاہت ۸اک ۸وبثت ۸ںیہن ۸وہنا ۸ویکہکن ۸اس ۸ےئلیک۸ اخض۸دلیل۸یک۸رضورت۸ےہ(۸ت) اذالبدلھا من دلیل خاص 52۔ واہہیب۸یک۸اہجلت۸ہک۸وجار۸ےک۸ےئل۸ورود۸اخض۸امںیگن۸اور۸عنم۸ےک۸ےئل۸دلیل۸اخض۸یک۸ھچک۸احذت۸ہن۸اجںین۸اس۸اودنیھ۸ایٹل۸ھجمس۸اک۸ایک۸اکھٹنا،رگم۸ ل تلع۸ویہ۸رشتعی۸رہطمہ۸رپ۸ارتفا۸ااھٹنا۔ردا محتار۸دلج۸۳۸ض:۲۳۳۸
تعاٰل باثبات لیس االحتیاط یف االفرتاء عیل اهلل ٰ
اایتحط۸ںیہن۸رکےت۸اهلل۸اعتیٰل۸رپ۸ارتفاء۸ںیم۸رحزت۸و
49االابشہ۸وااظنلبر۸ااقلدعہ۸االویل۸نم۸انفل۸الول۸ادارہ۸ارقلا ن۸واولعلخ۸االسالہیم۸رکایچ۱۶/۳۸ 50رشج۸زمغالعنون۸النصابر۸عم۸االابشہ۸نم۸انفل۸الول۸ادارہ۸ارقلا ن۸واولعلخ۸االسالہیم۸رکایچ۱۶/۳۸ ل ل 51ردا محتار۸بلطم۸ایبن۸اۃنسل۸وا مستحت۸اخل۸وبطمہع۸یفطصم۸اابلیب۸رصم۲۶۱/۳۸ 52ارحبلارلاقئ۸نات۸ادیعلنی۸وبطمہع۸اچی۸امی۸دیعس۸ینپمک۸رکایچ۳۴۱/۶۸ Page 21 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
الحرمۃ اوالکراھۃ اللذین البدلھا من دلیل بل رکاہت ۸نابت ۸رکےن۸ںیم۸نج۸ےک۸ےئل۸دلیل۸اک۸وہنا ۸رضوری۸ ےہ ۸اہتبل ۸اناذت ۸اک ۸وقل ۸رکےن ۸ںیم ۸اایتحط ۸رکےت ۸ںیہ ۸وج ۸ہک۸ یف القول باالباحۃ الیت یھ االصل 53۔
الص۸ےہ(۸ت) لیل۸میظعت۸ورحنّت۸ےہ۸اور۸ا ِ ومر۸ادت۸ںیم۸قؾعا۸رعف۸اک۸اابتعر۔اامخ۸ققحم۸ عاہر۸ےہ۸ہک۸نا ِخ۸ادقسُ ۸صن۸رک۸اوگنےھٹُ ۸ذوانم۸ا وھکنن۸ےس۸اگلنا۸رعفا۸د ِ یلع۸االعالق۸حتف۸ادقلری۸ںیم۸فرامےت۸ںیہ: فیحال عیل المعھود حال قصد التعظیم 54۔
میظعت ۸وصقمد ۸وہےن ۸ےک ۸وقت ۸اےس ۸رعف ۸رپ ۸ومحمل ۸ایک۸ اجاگیئ۔(ت)
اور۸میظعت ِ ۸وضحر۸ادقس۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸زؼلقا۸امومرہب۔ قال اهلل
55۔
اهلل ۸اعتیٰل ۸اک۸ارسا ِد ۸ابمرك۸ےہ۸ :مت۸اهلل۸اعتیٰل ۸اور ۸اس ۸ےک۸روسل۸
رپ۸اامین۸الو۸اور۸ہشیمہ۸ان۸یک۸میظعت۸ووتریق۸اجبالو۔(ت) اور۸قلطم۸ہشیمہ۸اےنپ۸اعالق۸رپ۸اجری۸رےہ۸اگ۸ذت۸نك۸یسک۸اخض۸فرد۸ےس۸عنم۸رشیع۸ہن۸نابت۸وہ۸ےسیج۸دجسہ،رنادات۸اامخ۸اتعیب۸رھپ۸اجعم۸ارلومر۸ ل رھپ۸ردا محتار۸دلج۸۳۸ض۸۱۵۷۸ںیم۸ےہ: ان المطلق یجری ع ٰیل اطالقہ اال اذاقام دلیل قلطم۸اےنپ۸اعالق۸رپ۸یہ۸راتہ۸ےہ۸رگم۸اس۸وصرت۸ںیم۸ہک۸ذت۸ التقیید نصا اوداللۃ فاحفظہ فانہ للفقیہ بقنتد ۸رپ ۸وکیئ ۸رصاخۃ ۸نا ۸داللۃ ۸دلیل ۸اقمئ ۸وہ ۸اےس ۸ایھچ ۸رطج۸ ضروری 56۔
وفحمط۸رکول۸ویکہکن۸ہی۸ہیقف۸ےک۸ےئل۸رضوری۸اقدعہ۸ےہ۔(ت)
رگم۸ےہ۸ہی۸ہک۸اایقش۸ےک۸بردنك۸میظعتِ۸وضحر۸دیس۸اعمل۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸زؼلقا۸رشك۸وملظ۸ےہ۸رشتعی۸ےن۸برخالف۸ایقس۸ضعب۸وماعض۸ ںیم۸خدا۸اجےن۸زک۸رضورت۸ےس۸نااچری۸وک۸رقمر۸رکدی۸ےہ۸ذہلا۸ومرد۸رپ۸زقنضر۸رےہ۸یگ۸نایق۸اُیس۸الص۸مکح۸رپ۸رشك۸ودبكت۸ورحاخ۸رہھٹے۸ رہق۸دروشی یگ۸فلہدا۸اہجن۸وارد۸وہیئ۸خدا۸اک۸درھا۸رس۸رپِ ،
ل 53ردا محتار۸اتکت۸االرشنۃ۸وبطمہع۸یفطصم۸اابلیب۸رصم۱۶۴/۳۸ 54حتف۸ادقلری۸نات۸صفۃ۸ال ّصلٰوہ۸وبطمہع۸ونرہی۸روضہی۸رھکس۶۲۷/۳۸ 55ارقلا ن۷/۲۶۸ ل ل 56ردا محتار۸لصف۸یف۸الننـ۸نم۸اتکت۸ا حؾر۸وبطمہع۸یفطصم۸اابلیب۸رصم۶۵۶/۳۸ Page 22 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
امینن۸ڑپی۸وہ۸یھب۸طقف۸عاہرا۸ہن۸دل۸ےس۸ےسیج۸اایحتلت۸ںیم۸روسل۸اهلل۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸یک۸میظعت،روسل۸اهلل۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸وک۸ اغابئہن۸دنا۸رکےن۸اک۸رشتعی۸ےن۸مکح۸دنا۸خدا۸اجےن۸رشتعی۸وک۸ایک۸وہایگ۸اھت۸ہک۸نیع۸امنر۸ںیم۸ہی۸ریغ۸خدا۸یک۸میظعت۸اور۸اس۸رپ ُ۸دور۸وبردنك۸ےس۸اکپرنا۸ رھک۸دنا،ریخ۸رہقا۸بجا۸اایحتلت۸ےک۸ظفل۸وت۸ڑپھ۸ول۸رگم۸ابساےئ۸ینعم۸اک۸ارادہ۸ہن۸رکنا۸وہ۸دوھکی۸اامخ۸ااطلہفئ۸الیعٰمس۸دولہی۸رصاطِ۸میقتسم۸ںیم۸مکح۸اگلرےہ۸ںیہ۸
ہک:۸ ز ع ؽ "رصف ۸تمہ ۸درامنر ۸وسبےئ ۸خیش ۸وازتال ۸ا ن ۸ار منن۸ وگانجت ۸رسالتمات ۸ناصتد ۸پحتدںی۸رمہبت۸دبرتصت ۸ارارغتساق۸ ل درایخل ۸اگو 57۸ورخ ۸وخد،ایل ۸ا رخ ۸الکلمۃ ۸ا ملعونۃ ۸نعل ۸اهلل ۸اقنلہا۸ واقبتلہا۔
"امنر۸ںیم۸اےنپ۸خیش۸نا۸برروگن۸ںیم۸ےس۸یسک۸دورسے۸بررگ۸ یتح ۸ہک ۸رسالت ۸آمت ۸یلص ۸اهلل ۸اعتیٰل ۸ہیلع ۸وملس ۸یک ۸رطف ۸وتہج۸ صَرف ۸رکنا ۸اےنپ ۸دگےھ ۸اور ۸لیب ۸ےک ۸ایخل ۸ںیم ۸رغتسمق۸ وہاجےن۸ےس۸یئک۸درےج۸دبرت۸ےہ"ا رخ۸کالخ۸وعلمن ۸نك،اهلل۸ اعتیٰل ۸اس ۸کالخ ۸ےک ۸اقلئ ۸اور ۸وبقل ۸رکےن ۸واےل ۸وک ۸اینپ ۸ردمت۸ ےس ُ۸دور۸رےھک۔(ت)
دصق۸ینعم۸ہن۸ ت۸ظفل۸اک۸ارادہ۸رکےِ ۸ وذہلا۸واہہیب۸رصتحی۸رکےت۸ںیہ۸ہک۸م دہ۸ںیم۸السالم علیك ایھا النیب ورحمۃ اهلل وبرکاتہ ےس۸اکحب ِ میظعت۸روسل۸اهلل۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸ رکے۸رصتحی۸رکےت۸ںیہ ُ۸دور۸ےس۸ناروسل۸اهلل۸انہک۸رشك۸ےہ۸رگم۸دمحباهلل۸اعتیٰل۸املسمونن۸ےک۸اامین۸ںیمِ ۸ وملس۸نیع۸اامین۸اامین۸یک۸اجن۸ےہ۸اور۸یلع۸االعالق۸ولطمت۸رشؿ،وت۸وج۸ھچک۸یھب۸سج۸رطج۸یھب۸سج۸وقت۸یھب۸سج۸ہگج۸یھب۸میظعتِ۸ادقس۸ےک۸ ےئل۸اجبالےئ۸وخاہ۸وہ۸ہنیعبٖ۸وقنمل۸وہ۸نا۸ہن۸وہ۸صت۸اجبر۸ودنموت۸وبحتسم۸ورموغت۸وولطمت۸ودنسپندہ۸ووخت۸ےہ۸ذت۸نك۸اُس۸اخض۸ےس۸یہن۸ ہن۸ا یئ۸وہ۸ذت۸نك۸اُس۸اخض۸ںیم۸وکیئ ِ ۸رحج۸رشیع۸ہن۸وہ،وہ۸صت۸اس۸اعالق۸ارسا ِد۸ایہٰل۸وزعتروہ۸وبوقروہ۸ںیم۸دالخ۸اور۸اذنتال۸مکح۸ایہٰل۸اک ۸لضف۸ لیلج۸اےس۸سالم۸ےہ۸وذہلا۸اہمئ۸دنی۸رصتحی۸فرامےت۸ںیہ۸ہک۸وج۸ھچک۸سج۸دقر۸ادت۸ومیظعت۸بیبح۸رت۸ااعلنیمل۸لج۸خالہل۸ویلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸ فل وملس۸ںیم۸رنادہ۸دماخلت۸رےھک۸اُیس۸دقر۸رنادہ۸وخت۸ےہ،حتف۸ادقلری۸اامخ۸ققحم۸یلع۸االعالق۸وذنسك۸وتمطس۸واتفوٰیٰ ۸مگثرہی۸وریغاہ۸ںیم۸ےہ:۸
کل ماکان ادخل یف االدب واالجالل کان حسنا سج ۸دقر ۸یھب ۸ادت ۸وزعت ۸ںیم ۸اکلم ۸وہ ۸اانت ۸یہ ۸رنادہ ۸ااھچ۸ 58۔
ےہ۔(ت)
اامخ۸انبِ۸رجح۸ذّکی"وجہر۸مظنم"ںیم۸فرامےت۸ںیہ:
ل 57رصاط۸امیقتسمل۸دہابت۸ناہم۸دردرک۸رجالت۸وبطمہع۸ا مکنتۃ۸السلفتۃ۸الوہر۸ض۶۴۸ ل 58المسلك۸المقنسظ۸یف۸ا منسك۸اوتملطس۸عم۸ارساد۸ااسلری۸نات۸رنادہ۸دیسارملنیلس۸یلص۸اهلل۸ہیلع۸وملس۸وبطمہع۸دارااتکلت۸ارعلیب۸ریبوت۸ض۱۱۴۸ Page 23 of 24
ٰ ّ ضویہ رسائلفتاوی ِر سلسلہ ِ
جلد :پانچویں ،رسالہنمبر5
تعاٰل علیہ وسلم بجمیع وہ۸ولگ۸ںیہنج۸اهلل۸اعتیٰل۸ےن۸ا وھکنن۸اک۸ونر۸اطع۸فرامنا۸ےہ۸وہ۸یبن۸ تعظیم النیب صیل اهلل ٰ
تعاٰل ارکخ۸یلص۸اهلل۸اعتیٰل۸ہیلع۸وملس۸یک۸میظعت۸یک۸امتخ۸ااسقخ۸ووصروتن۸ انواع التعظیم الیت لیس فیھا مشارکۃ اهلل ٰ یف االلوھیۃ امر مستحسن عند من نوراهلل وک۸ارم ۸نسحتسم ّ۸وصّر۸رکےت ۸ںیہ۸اور۸ہی ۸ےتھجمس ۸ںیہ ۸ہک۸ان ۸ںیم۸ہر زگ۸ناری۸اعتیٰل۸ےک۸ساھت۸رشتک۸اک۸وکیئ۸ولہپ۸ںیہن۔(ت) ابصارھم 59۔ ت ۸ااقزت ۸یھب ۸لیبقت ۸رکے ۸ہرزگ ۸وکیئ ۸وہجِ ۸رماتعن ۸ںیہن،اور ۸اےس ۸رشفا ۸نااجبر ۸ہن ۸ےہک ۸اگ ۸رگم ۸وہ ۸ہک ۸رشؿ ۸رپ ۸ارتفا ۸رکنا ۸نا ۸ناخ۸ وت ۸املسمن ۸ارگ ۸وق ِ وارکاخ۸دیساالناخ۸ہیلع۸الضف۸الصالہ۸والسالخ۸ےس ۸اتل۸ےہ۔ایس۸رطج۸امنر۸واعامتؿ۸قرا ن ۸دیج۸واعامتؿ ۸ہبط۸نج۸ںیم۸رحتک۸عنم۸ےہ۸اور۸ان۸ےک۸ رظنب۸میظعت۸وتبحم۸رضحت۸رسالت۸ہیلع۸الضف۸الصالہ۸والتحتۃ۸وہ۸اسیج۸ہک۸ضعب۸ابحمن۸ ازتال۸وماعض۸سلوخ۸ذحمور۸ےک۸وسا۸اہجن۸ںیہک۸یھب۸ہی۸لعفِ ۸ تعاٰل اعلم وعلمہ جل مجدہ اتم واحکم۔ رساکر۸ےس۸وہشمر۸ےہ۸رہباحل۸وبحمت۸وومحمد۸ےہ۸واهلل ٰ ____________________
لمنؽ 59اوجلہر۸ا د۸الصفل۸االول۸وبطمہع۸ادارہ۸ارملکرنۃ۸واسافۃ۸ارقلا ن۸ربلگگ۸الوہر۸ض۳۶۸ Page 24 of 24