De kracht van oude muziek zit in de emotie

GRATIS TICKETS VOOR CULTUUR zie p. 5

06.2016

P912013 | JUNI-JULI-AUGUSTUS 2016 | VERSCHIJNT VIER KEER PER JAAR | AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X

www.davidsfonds.be . 3 euro

“Twee gidsen die vader en zoon zijn, dat intrigeert blijkbaar” Naar Noord-Frankrijk met Edward en Dimitri De Maesschalck 24

40

46

BORSTEL- EN SCHOENNIJVERHEID

DE EMOTIE IN OUDE MUZIEK

TERUG NAAR DE FIFTIES

Zomerzoektocht in de Leiestreek

Cursussen bij drie muziekfestivals

5 redenen om naar Cuba te reizen

cursussen

De luitspeler van Hendrick Martensz. Sorgh uit 1661.

40

TEKST

Lieselotte De Snijder

“De kracht van oude muziek zit in de emotie” Drie muziekcursussen bij festivals voor oude muziek Deze zomer staan er niet minder dan drie cursussen op het programma bij festivals voor oude muziek. In juni zijn we met Davidsfonds Academie te gast bij AlbaNova, begin augustus bij MAFestival en eind augustus bij Laus Polyphoniae.

Waarom blijft oude muziek zo populair? We vroegen een verklaring aan twee organisatoren en één muzikant.

L

aus Polyphoniae, het festival voor oude muziek in Antwerpen, is dit jaar toe aan zijn 23ste editie. En als het gaat zoals andere jaren, zal het festival opnieuw uitverkocht zijn. Net als MAfestival in Brugge, dat teruggaat tot de jaren 1960. Beide organisatoren kunnen dus wel iets vertellen over de populariteit van oude muziek. Maar misschien moeten we eerst een antwoord krijgen op de vraag wat oude muziek precies is.

Bart Demuyt, artistiek directeur van Laus Polyphoniae, en Tomas Bisschop, artistiek directeur van MAfestival zijn het daar opvallend over eens: oude muziek is alle muziek tot gisteren. “Omdat we daar natuurlijk niet veel verder mee komen, wordt oude muziek vaak ingedeeld volgens historische stijlen en codes, zoals renaissance en barok,” vertelt Bisschop. “MAfestival focust op barokmuziek uit de 17de en 18de eeuw, maar

dit jaar gaan we ook terug naar de middeleeuwen, met composities van Hildegard von Bingen. Elk jaar kiezen we een actueel thema dat de link legt tussen nu en vroeger. Dit keer is dat Lof der Zotheid oftewel muzikale waanzin, satire en humor.”

Laus Polyphoniae concentreert zich dan weer op polyfonie: muziek van de 13de tot de 16de eeuw waarin meerdere stemmen evenwaardig worden ingezet. Zodra in de

17de eeuw – aan het begin van de barok – een of enkele stemmen op de voorgrond treden en worden begeleid, valt de muziek buiten het bestek van het festival. “Elk jaar kiezen we een insteek,” vertelt Demuyt. “Dit jaar is dat de 14de eeuw, met muziek uit heel Europa. We leggen ook verbanden met andere kunstvormen, zoals literatuur en beeld, want muziek uit die tijd kun je niet los zien van het werk van Boccaccio of Chaucer.”

Vlaamse Primitieven BENJAMIN GLORIEUX

Omdat oude muziek minder persoonlijk is, doorstaat ze de tand des tijds veel beter

Polyfonie, renaissance en barok: de opdeling in verschillende genres verhoogt vaak de drempel om deel te nemen aan concerten met oude muziek. Demuyt: “Elke stijlperiode heeft zijn codes. Als je voor een oud schilderij staat, snap je ook niet alles meteen. Je moet weten waar de symbolen voor staan om het werk te kunnen ontcijferen. Je kunt de 41

Pet e

Tho ma

rD eb r

s Le

gräv

uyne

e

cursussen

©

Bart Demuyt, artistiek directeur van Laus Polyphoniae.

De cursussen Op de cursusdag van Davidsfonds Academie bij AlbaNova geeft Sofie Taes twee lezingen en kunt u drie concerten bijwonen. Bij MAfestival krijgt u toelichting op vrijdag 5 augustus en maakt u het openingsconcert mee. Bij Laus Polyphoniae zijn we er op dinsdag 23, woensdag 24 en donderdag 25 augustus.

U krijgt uitleg van prof. Frank Willaert en dr. Eugeen Schreurs, u woont in totaal vijf concerten bij en u als u dat wenst, kunt u aanschuiven bij een middeleeuws buffet.

INFO www.davidsfonds.be/academie.

Met uw Davidsfonds Cultuurkaart krijgt u 10 euro korting op elke zomercursus.

42

©

Tomas Bisschop, artistiek directeur van MAfestival.

Vlaamse polyfonie dan ook goed vergelijken met de Vlaamse Primitieven: de boodschappen zijn erg complex.” In elk oud muziekstuk schuilt een hele rijkdom, die verbonden is met de historische context. Dat maakt van oude muziek een onuitputtelijke bron. Wie van oude schilderkunst houdt, kan zich in heel wat musea laten overweldigen door heel uiteenlopende kunstwerken. In vergelijking daarmee is er voor oude muziek nog een hele weg af te leggen, stelt Demuyt vast. “We zien het dan ook als onze opdracht om al die prachtige muziek te ontsluiten en ervoor te zorgen dat ze even bekend wordt als de Vlaamse Primitieven.”

Oude muziek is niet alleen verbonden met de historische context, maar ook met de historische uitvoeringspraktijk. En die wordt steeds meer onderzocht. “Fundamenteel onderzoek naar oude muziek is absoluut nodig,” vindt Bisschop. “De meeste mensen denken bij oude muziek aan de grote drie: Händel, Vivaldi en Bach. Hun werk werd lange tijd uitgevoerd door een symfonisch orkest met een brede bezetting, maar dat strookt niet met de historische realiteit. Daarnaast zijn de instrumenten intussen erg geëvolueerd. Dat betekent dat de klank en het eindresultaat nu heel anders zijn.” Ook Demuyt benadrukt de waarde van de historisch geïnformeerde uitvoeringspraktijk. “Het is onze missie om zo dicht mogelijk aan te sluiten bij de creatie zelf en oude muziekwerelden opnieuw tot leven te brengen, bijvoorbeeld door oude muziekinstrumenten of replica te gebruiken.

Maar uiteraard kunnen we de oorspronkelijke context nooit helemaal reconstrueren.”

Muziek is immers een vluchtig gegeven: elke uitvoering is uniek. Daarnaast zijn de gegevens beperkt: het is niet omdat iemand in een 15de-eeuws traktaat een bepaalde praktijk beschrijft dat die algemeen aanvaard was.

Misschien bestonden er wel heel andere visies en gebruiken. “Tot slot beschikken we vandaag over een heel ander instrumentarium,” vertelt Demuyt. “Dat begint al met de menselijke stem: de middeleeuwse mens had een heel ander lichaam en produceerde dus een andere klank. Muzikanten genoten vroeger

BART DEMUYT

De middeleeuwse mens had een heel ander lichaam en produceerde dus een andere klank ook een andere training, denk maar aan de koorknapen. Maar ook een viool en een klavecimbel hadden – afhankelijk van de stijlperiode – een andere klankkast en klonken dus heel anders.”

Liever inventiever “Aangezien we oude muziek nooit exact kunnen nabootsen, is het belangrijk om stil te staan bij de vraag hoe je die muziek gaat overbrengen naar een hedendaags publiek,”

© Virginie Schreyen

stelt Bisschop. “Muzikanten moeten goed geïnformeerd zijn over de historische context en mogen die informatie niet negeren, maar of een uitvoering al dan niet geslaagd is, wordt bepaald door de mentaliteit waarmee ze een muziekstuk tot leven brengen.”

Muzikanten moeten dus kunnen loskomen van de wetenschappelijke kennis en aandacht besteden aan de emotionele kracht van de muziek.

Dat brengt ons bij de kern van de zaak.

Wat zorgt ervoor dat oude muziek nog steeds populair blijft? Bisschop: “Ten eerste is er de muziek zelf: die is gewoon goed. Er zijn zo veel geniale componisten die prachtige muziek hebben geschreven. Muziek die een emotie in zich draagt die nog altijd kan overtuigen. Daarnaast zijn er minstens evenveel goede muzikanten die hun passie en enthousiasme weten over te brengen op een publiek.

Zij zorgen ervoor dat oude muziek relevant blijft en dat de vonk overslaat. Kortom, de kracht van oude muziek zit in de emotie.”

Ook voor Demuyt draait het rond de inventiviteit van de uitvoerders. “Historisch correct is niet gelijk aan saai. Het is aan de muzikant, het ensemble en de artistieke leider die een werk uitvoeren om er inventief mee om te gaan. Daarom kiezen we voor topuitvoerders. Bovendien maakt ook het concertgegeven zelf de muziek veel toegankelijker. Religieuze muziek die vroeger alleen in de kerk te horen was, wordt nu op het podium gebracht. Dat opent heel veel boeiende mogelijkheden.”

Cellist Benjamin Glorieux.

Altijd blijven zoeken Een van de jonge muzikanten die u zeker in het oog moet houden, is cellist Benjamin Glorieux. Dit jaar is hij de centrale gast van AlbaNova in Alden Biesen, sinds 2014 de opvolger van het festival Dag Oude Muziek. Glorieux neemt tientallen cellisten en amateurzangers mee in een muzikaal avontuur dat oud en nieuw verbindt rond het thema ‘op de grens van leven en dood’. Wat zorgt er volgens hem voor dat oude muziek populair blijft? Glorieux: “Eerst en vooral moet je bij oude muziek, en dan bedoel ik renaissance- en barokmuziek, een duidelijk onderscheid maken tussen wereldlijke en religieuze muziek. De religieuze muziek had een hoger doel, namelijk streven naar een betere wereld. Omdat ze minder persoonlijk is, doorstaat ze de tand des tijds veel beter.

Nieuwe generaties kunnen er een persoonlijke invulling aan geven.”

De festivals AlbaNova vindt plaats op zondag 26 juni in Landcommanderij Alden Biesen, MAfestival van vrijdag 5 tot zondag 14 augustus in Brugge en Laus Polyphoniae van vrijdag 19 tot zondag 28 augustus in Antwerpen.

INFO www.albanovafestival.com / www.mafestival.be / www.amuz.be

43

cursussen

Glorieux is ook erg geboeid door de evolutie van muziek en instrumenten. “De cello was vroeger een heel ander instrument. De vader van Mozart schreef bijvoorbeeld: Vandaag wordt de cello meer en meer tussen de knieën gespeeld. Als je dat leest, val je toch achterover!” Blijkbaar werd cello vroeger op de schouder gespeeld, zoals een viool. Die schoudercello was natuurlijk wel kleiner.

“Zulke informatie kun je als muzikant niet negeren,” vertelt Glorieux. “Daarom speel ik ook op oude instrumenten. Die kennis en

ervaring neem je dan mee als je moderne instrumenten bespeelt. En het publiek merkt dat.” Daarnaast blijft oude muziek een inspiratiebron – ook om te experimenteren.

Glorieux: “Als muzikant probeer je het creatieve proces van een componist weer tot leven te wekken. Het instrument dat je daarbij bespeelt, is letterlijk slechts een instrument.

Als je muziek authentiek benadert, dus niet als een reproductie maar als een zoektocht naar iets dat publiek en muzikant overstijgt, is dat altijd boeiend.” ¶

© Julien Mignot

Bij het openingsconcert van het MAFestival – Don Quichotte chez la Duchesse door Le Concert Spirituel en Hervé Niquet – staat de historische benadering centraal.

www.stamgent.be Stadsmuseum Gent

02.12.2016 – 28.05.2017

draken

vanaf december 2016 in het STAM boek nu al je groepsbezoek

44