maken tussen distributie en productie/levering (zie daarvoor de bespreking van TPA/unbundling). In de tweede plaats is het strategische belang van de netten minder evident.
Mogelijke beleidsopties In de warmtesector zijn verschillende vormen van publiek eigendom in discussie. Enerzijds kunnen lokale overheden als eigenaar een rol spelen bij de productie, levering of distributie van warmte. Dit kan op verschillende manieren, waarvan het aandeelhouderschap in een vennootschap die warmteactiviteiten ontplooit de belangrijkste is. De overheid kan er daarbij voor kiezen om volledig eigenaar te worden van de warmteactiviteiten of gedeeld eigenaar door middel van publiek-private samenwerking. Anderzijds kan de overheid ook een rol spelen door de huidige netbeheerders voor elektriciteit en gas een rol te geven, waarbij de distributie en transmissie van warmte het meest worden genoemd. De huidige elektriciteits- en gasnetbeheerders zijn immers allen in eigendom van provincies en gemeenten. Ook voor waterbedrijven zou er een rol kunnen zijn die eveneens eigendom zijn van lokale overheden. In de discussie over eigendom in de warmtesector worden diverse voordelen van publiek eigendom genoemd113:
Besluitvorming op lokaal niveau is één van de kritische succesfactoren voor de aanleg van een warmtenet. De betrokkenheid van een lokale overheid in de vorm van aandeelhouderschap laat richting andere partijen commitment zien en neemt daardoor een deel van de onzekerheid en risico’s weg.
Zowel gas- en elektriciteitsnetbedrijven als waterbedrijven zijn volledig in handen van lokale overheden. Door directe betrokkenheid van een publieke aandeelhouder kan het eenvoudiger zijn om publieke belangen zoals leveringszekerheid te borgen.114
Betrokkenheid van een netwerkbedrijf (voor elektriciteit en/of gas) kan ervoor zorgen dat er een betere afweging gemaakt wordt tussen het gebruik van warmtenetten en andere manieren om in de warmtebehoefte te voorzien (groen gas, all electric). Dit geldt vooral voor netwerkbedrijven in een bepaald gebied die zowel eigenaar zijn van gas- als elektriciteitsnetten, wat in het overgrote deel van Nederland het geval is. Tevens kan het eenvoudiger zijn om bij een transitie van een infrastructuur naar een andere infrastructuur de overgang soepel te laten plaatsvinden als de infrastructuur binnen één bedrijf (een netwerkbedrijf) wordt beheerd.
Voor zowel gemeenten, netwerkbedrijven als waterbedrijven geldt dat zij goede toegang hebben tot kapitaalmarkten. Dit kan het vereenvoudigen om warmteprojecten snel van de grond te krijgen.
Tot slot is als argument genoemd dat netwerkbedrijven goed warmtenetwerken zouden kunnen aanleggen omdat langs deze weg kosten van de aanleg van een warmtenet gesocialiseerd zouden kunnen worden. Hiermee wordt gedoeld op de situatie dat niet elke individuele gebruiker betaalt op basis van de kosten van het warmtenet waarop hij is aangesloten maar op basis van gemiddelde kosten – dit kunnen landelijk gemiddelde kosten zijn of de gemiddelde kosten van een leverancier.
Beoordeling Als wij kijken naar de theoretische argumenten voor een rol van de overheid als eigenaar van warmteactiviteiten dan gaat het met name om de vraag of publieke belangen contracteerbaar zijn, dat wil zeggen ex ante vast te stellen en ex post meetbaar. In de warmtesector is dit het geval, in ieder geval wat betreft de warmtevoorziening zelf. De overheid heeft het instrument van 113 114
106
Het onderstaande is mede gebaseerd op de door ons gehouden klankbordgroepen en gesprekken met diverse partijen. Waterbedrijf Groningen noemt als argument voor een rol van het waterbedrijf bij de ontwikkeling van warmtenetten dat zij veel ervaring hebben met langjarige projecten waarbij betrouwbare levering vereist is, daarnaast beschikt het bedrijf over ervaring met bodemtechniek (http://www.energyvalley.nl/energy-valley/nieuws/theo-venema-waterbedrijf-groningen-overwarmte-en-water (geraadpleegd op 10 november 2015)).
Evaluatie Warmtewet en toekomstig marktontwerp warmte