Katarungang Pambarangay (Cebuano)

PHILIPPINES-CANADA LOCAL GOVERNMENT SUPPORT PROGRAM

KATARUNGANG PAMBARANGAY U S A

K A

H A N D B O O K

Katarungang Pambarangay: Usa Ka Handbook MANUNULAT

Maricel Vigo Atty. Marlon Manuel, SALIGAN TEKNIKAL UG EDITORYAL TEAM

Atty. Marlon Manuel, SALIGAN Divina Lopez, LGSP Myn Garcia, LGSP Vic Alfaro, LGSP Edgar Catalan, LGSP Raissa Jajurie, SALIGAN Mindanao Raymond Salas, SALIGAN Mindanao Pedrito Acosta, Region 12 Liza del Norte, IPHC Allan Carpio, RCED TIGHUBAD

Janilo Rubiato TIGADIBUHO UG TIGADISENYO SA KOBER

Arnold Beroya ART DIRECTION UG LAYOUT

Alecks P. Pabico/Disenyong Magilas

KATARUNGANG PAMBARANGAY U S A

K A

H A N D B O O K

Katarungang Pambarangay: USa Ka Handbook Tanang Katungod Gihuptan (All Rights Reserved) Ang Philippines-Canada Local Government Support Program (LGSP) nagdasig sa pag-gamit, paghubad, ug pagkopya ning maong “handbook” apan dili sa katuyuan nga mag-negosyo o makaganansiya, uban sa tukmang pagila ngadto sa LGSP. Bisan pa nga makatarunganong paningkamot ug pagamping ang gihimo atul sa paghikay ning maong “handbook”, ang tigmantala (“publisher”), ang mga misalmot ug mi-amot (“contributors”) ug mga manunulat (“writers”) dili mamahimong pakasad-on alang sa bisan unsa man nga panghitabu nga nanukad diha sa pag-gamit niini o sa mga impormasyon nga nahasulat ning maong “handbook”.

ISBN 971-92952-0-1 Printed and bound in Manila, Philippines Published by: Sentro ng Alternatibong Lingap Panligal (SALIGAN) 1/F Hoffner Bldg., Social Development Complex Ateneo de Manila University, Loyola Heights, 1108 Quezon City, Philippines ✆ (632) 4266001 local 4858 or 4860 Philippines-Canada Local Government Support Program (LGSP) Unit 1507 Jollibee Plaza Emerald Avenue, 1600 Pasig City, Philippines ✆ (632) 637 3511-13 www.lgsp.org.ph Kining proyekto gipahigayon uban sa tabang-pinansiyal sa Gobyerno sa Nasud Canada pinaagi sa Canadian International Development Agency (CIDA).

PHILIPPINES-CANADA LOCAL GOVERNMENT SUPPORT PROGRAM Programme de soutien aux gouvernments locaux

USA KA PROYEKTO SA

Department of the Interior and Local Government (DILG)

National Economic and Development Authority (NEDA)

Canadian International Development Agency

GIPATUMAN SA

Agriteam Canada www.agriteam.ca

Federation of Canadian Municipalities (FCM) www.fcm.ca

MGA KAUNDAN Pasi-unang Pulong Pasalamat Pasi-unang Pamahayag sa Tagsulat Kahulugan sa mga Pulong ug Termino Introduksiyon

vii ix xi xiii 1

UNANG BAHIN: AKTUWAL NGA PROSESO

Kapitulo 1 — Katukuran sa Lupon Kapitulo 2 — Pagpatiwala Pinaagi sa Punong Barangay Kapitulo 3 — Husay Pinaagi Pangkat Tagapagkasundo Kapitulo 4 — “Arbitration” Kapitulo 5 — Lumadnong Pamaagi sa Pagsulbad sa Panagbangi

9 20 33 52 58

IKADUHANG BAHIN: MGA BENEPISYO, INSENTIBO UG GANTING PASIDUNGOG

Kapitulo 1 — Libreng Pag-eskwela Kapitulo 2 — Insentibo ug mga Ganting Pasidungog Annexes — Katarungang Pambarangay Forms KP Form # 1 KP Form # 2 KP Form # 3 KP Form # 4 KP Form # 5 KP Form # 6 KP Form # 7 KP Form # 8 KP Form # 9 KP Form # 10 KP Form # 11 KP Form # 12

Notice to Constitute the Lupon Appointment Letter Notice of Appointment List of Appointed Lupon Members Lupon Member Oath Statement Withdrawal of Appointment Complainant’s Form Notice of Hearing Summon for the Respondent Notice for Constitution of Pangkat Notice to Chosen Pangkat Member Notice of Hearing (Conciliation Proceedings)

69 73

KP Form #13 KP Form #14 KP Form # 15 KP Form # 16 KP Form # 17 KP Form # 18 KP Form # 19 KP Form # 20 KP Form # 21 KP Form # 22 KP Form # 23 KP Form # 24 KP Form # 25 KP Form # 26 KP Form # 27 KP Form # 28

Subpoena Letter Agreement for Arbitration Arbitration Award Amicable Settlement Repudiation Notice of Hearing for Complainant Notice of Hearing for Respondent Certification to File Action (from Lupon Secretary) Certification to File Action (from Pangkat Secretary) Certification to File Action Certification to Bar Action Certification to Bar Counterclaim Motion for Execution Notice of Hearing (Re: Motion for Execution Notice of Execution Monthly Transmittal of Final Reports

PASIUNANG PULONG USA ka dakung garbu alang kanamo sa Department of Interior and Local Government (DILG) nga mahimong saksi, kabahin ug kaabag sa lokal nga pang-gamhanan. Tungod niini, dakung kalipay ning maong ahensiya nga nahimong tipik ug kabahin sa labing bag-ong publikasyon sa Philippines-Canada Government Support Program (LGSP), ang Katarungang Pambarangay: Usa ka Handbook.

Ang Akta Republika 7160 nga mas naila nga 1991 Local Government Code (Kodigo sa Lokal nga Pang-gobyerno sa tuig 1991) naghatag ngadto sa mga barangay ug gahum sa pagpatuman sa kahapsay ug kalinaw ug sa paghatag ug suporta alang sa epektibo nga pagpatuman sa tawhanong katungod ug hustisya. Ang paghatag ug mas dakung gahum ngadto sa mga lokal nga gobyerno (desentralisasyon) maoy nagtukmod aron ilhon ang Katarungang Pambarangay o Barangay Justice System isip alternatibo nga lugar/dapit/pamaagi sa pagsulbad sa mga panagbangi/kagubot/buroka/ bikil. Ang hagit nga gisagubang karon sa mga lokal nga gobyerno mao ang pagpahalapad ug pagpalig-on sa Kataraungang Pambarangay isip usa ka labing mapuslanon nga mekanismo/pamaagi sa pagdumala sa hustisya, pagsulong sa pagpanalipod sa tawhanong katungod, ug pagsulbad ug pagpatunga sa mga panagbikil diha sa ang-ang sa barangay sa malinawon nga pamaagi.

Ang Katarungang Pambarangay: Usa ka Handbook muhatag sa mga lokal nga gobyerno ug sayon gamiton nga pamaagi sa pagsagubang sa maong hagit.

Kini ang gikinahanglan aron muusbaw ang kasayuran ug pagsabot sa hisgutanang katarungang pambarangay ug sa pagkamahinungdanon niini isip dugang gahum ug alternatibong pamaagi alang sa K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

vii

pagsulbad sa mga panagbikil sa mga komunidad ug sulod sa pamilya diha sa ang-ang sa barangay.

Gumikan sa nagkakusog nga panginahanglan nga makaangkon ug hustisya, angayan nga gamiton kini’ng mekanismo sa mas halapad ug aktibo nga pamaagi sa pagpalambo sa kalinaw sa labing ubos nga bahin sa katilingban. Ang Punong Barangay (Barangay Heads), mga miyembro sa Lupong Tagapamayapa (Peace Council) ug ang komunidad makadawat ug dakung benepisyo gikan niining publikasyon. Dugang pa, ang mga naningkamot alang sa kalambu-an (development workers), mga tulunghaan (academe) ug mga non-governmental organization ug mga organisasyon sa katawhan (people’s organization) makapahimulos usab niining maong libro nga mahimong gamiton sa ilang gimbuhaton kalabot sa hustisya sa barangay.

Kining maong gimbuhaton daku ug ika-abag sa paningkamot sa DILG sa pagpahalapad sa kahibalo kalabot sa pang-gobyerno pinaagi Local Government Academy ug sa mga rehiyonal nga sentro sa pagtuon ubos ning ahensiya.

Kini nga libro muhatag ug giya alang sa mas gipalambu nga pamagi sa pagsulbad sa mga bikil ug daku kini ug ikatabang ngadto sa pagpalambu sa kahibalo ug pagpoalig-on sa pagdumala sa barangay ug hustisya. Tungod niini, ang DILG midayeg ngadto sa Philippines-Canada Local Government Support Program gumikan sa hugot nga pagpaningkamot ug makahulogan nga kontribusyon aron dugang pa nga mapalambu ang pagdumala sa barangay isip importante nga elemento sa maayo, matinubagon ug responsible nga pang gobyerno lokal.

HON. JOSE D. LINA, JR. Secretary Department of the Interior and Local Government viii

USA KA HANDBOOK

PASALAMAT Bililhon ug importante ang nahimong suporta, pagabag ug mamugna-on nga kontribusyon (creative contributions) sa mga musunod nga indibidwal ug institusyon sa pagkumleto ning maong libro/ publikasyon: The Philippines-Canada Local Government Support Porgram (LGSP) nga gipanguluhan ni Alix Yule ug Marion Maceda Villanueva sa paghatag ug gikinahanglang direksyon ug suporta; Sentro ng Alternatibong Lingap Panligal (SALIGAN) , ilabi na kay Manlalaban (Attorney) Marlon J. Manuel, sa ilang pagpakig-tambayayong; Maricel Vigo alang sa kinatibuk-ang pagsulat ug dikatupongan nga kontribusyon-teknikal; LGSP Area Managers Tess Gajo, Merlinda Hussein, Evelyn Jiz ug ang mga LGSP Program Officers nga sila si Vic Alfaro, Edgar Catalan, Abduljim Hassan ug Cris Tagupa tungod sa ilang bililhon ug mapuslanon nga pag-abag; LGSP Local Resource Partners nga sila si Raissa Jajure ug Raymond Salas sa SALIGAN Mindanao, Pedrito Acosta (Rehiyon 12), Liza del Norte (Institute of Primary Health Care or IPHC), Allan Carpio (Resource Center for Empowerment and Development or RCED) alang sa ilang kontribusyon teknikal; Divina Luz Lopez alang sa iyang pagdumala sa kinatibuk-ang proyekto ug sa iyang teknikal nga kahanas sa pagsiguro sa kalidad niining libro/ publikasyon;

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

ix

Myn Garcia alang sa paghatag ug teknikal ug mamugna-on nga direksiyon, ug sa kinatibuk-ang pagdumala sa desinyo, layout ug produksiyon; Arnold Beroya alang sa paghulagway ug mga hulagway, ug Alecks Pabico alang sa layout ug kinatibuk-ang direksiyon sa sining; Raymond Olivares, Janilo Rubiato, ug Tess Tajanlangit alang sa paghubad niining libro ngadto sa pinulongang Tagalog, Cebuano, ug Ilonggo; Ria Adapon ug Sef Carandang alang sa kinatibuk-ang pagpakiglambigit ug sa gimbuhaton editoryal; Gigi Barazon ug uban pang sakop sa LGSP Administrative staff sa paghatag ug suporta.

x

USA KA HANDBOOK

PASIUNANG PAMAHAYAG G I K A N SA T A G S U L A T ANG Katarungang Pambarangay: Usa ka Handbook usa ka labing bag-ong publikasyon/libro sa Philippines-Canada Local Government Support Program (LGSP) isip kabahin sa katungdanan niini sa pagpahalapad sa usa ka epektibo ug matinubagon nga pang-gobyerno sa barangay.

Ang Akta Republika 7160 o mas naila nga Local Government Code sa tuig 1991 mao ang mipahalapad sa nasakupan ug gahum sa katarungang pambarangay o barangay justice system nga gi-desinyo dili lamang aron mulu-ag ang nagtapun-og nga mga kaso sa korte apan sa katuyuan nga matubag ang dili patas nga pamaagi sa pagkab-ot ug histisya, ilabi na kadtong nasinati-an sa mga gagmay’ng komunidad. Ang barangay, isip maoy batakang bahin politikal (basic political unit) sa nasud, anaa sa labing bentaha nga posisyon/ kahimtang alang sa pagpahigayon sa pagsulbad o pagpatunga sa mga panagbingkil sa komunidad ug sa pamilya, duyog sa sa katungdanan niini sa paghatag ug mga batakang serbisyo.

Pinaagi sa pagpalig-on ug paghatag ug gahum sa mga lokal nga gobyerno sa Kasadpang Visayas ug sa Mindanao, ang LGSP nag-desinyo ug mga lakang alang sa pagpalig-on sa pagdumala sa barangay, lakip na ang pagpahimsog ug pagpahalapad sa paggamit ug mga pamaagi sa sistema sa hustisya sa barangay (barangay justice system). Ang Katarungang Pambarangay: Usa ka Handbook gidesinyo nga mahimong sayon ang pag-gamit ug pagbasa niini ug isip simple nga himan sa pagpalambo sa kahibalo labot sa katarungang pambarangay isip epektibo nga mekanismo sa pagsulbad sa mga panagbingkil sa barangay.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

xi

Kining handbook nagtumong sa pagpa-usbaw sa pagsabot sa mga Punong Barangay (Barangay Heads) ug mga miyembro sa Lupong Tagapamayapa (Barangay Peace Council) kalabot sa mga proceso ug pamaagi sa sistemang hustisya pambarangay (Barangay justice system) aron ilang mapahalapad ang pag-gamit niini sa tagsa nila ka komunidad.

Nagtumong usab kini sa paghatag ug praktikal nga kinatibuk-ang panglantaw alang sa mga miyembro sa komunidad — mga “paralegals”, non-government organizations, ug organisasyon sa katawhan — may kalabutan sa papel ug benepisyo sa katarungang pambarangay ngadto sa tagsa-tagsa nila ka kinabuhi.

Sa maong pamaagi, ang LGSP naglaum nga, sa bisan unsa man nga pamaagi, makahimo kini ug pagbag-o sa kinabuhi sa katawhan pinaagi sa pagamot alang sa mas maayo nga pagsabot ug mabungahon nga pagdumala sa sistemang hustisya pambarangay. Ang Katarungang Pambarangay: Usa ka Handbook usa lamang ka yano nga kontribusyon aron makamugna ug mas dakung kasayuran labot sa alternatibong pamaagi itandi sa mapahitas-on o elitista ug komplikado nga sistemang legal, nga kasagaran napun-an sa malisod ug tungason nga mga procesong legal. Kining publikasyon usa ka pamaagi sa paghatag ug gahum ngadto sa labing ubos nga ang-ang sa komunidad sa pagbarog sa ilang batakang katungod ug paghatag kanila ug sayon apan malungtaron nga pamaagi sa pagkab-ot niini.

Philippines-Canada Local Government Support Program

xii

USA KA HANDBOOK

K A H U L U G A N SA MGA PULONG O TERMINO Adjudication — gahum sa korte o ahensiya sa gobyerno nga dunay gahum sama sa husgado sa pagdesisyon sa mga kaso nga gipasaka sa ilang hawanan ug ilawom sa ilang hurisdiksiyon.

Amicable settlement (malinawong panagsabot) — ang kasabutan nga nakab-ot diha sa proceso sa pagpataliwala (mediation) o husay (conciliation) Arbitration — ang proceso diin ang usa ka tawo o pundok sa tawo gikan sa gawas sa husgado ma-o ang gipili sa magkaatbang nga partido nga mao ang mudesisyon sa ilang panagbangi o away.

Arbitration Award — desisyon nga nakab-ot sa pangulo sa lupon (lupon chairperson) o sa pangkat pinaagi sa gisulat nga kasabutan sa mga nagkabangi nga partido.

Attachment — usa ka temporaryo nga remedyo sa porma sa usa ka mandu nga gipakanaog sa huwes nga nagtaral sa kaso diin ang kabtangan/propedad sa usa ka partido pagakuhaon ug dad-on sa kustodiya sa balaud isip seguridad sa pagtagbaw o katumanan sa desisyon nga maangkon sa mudaog nga partido; kini mahimong ipahigayon diha sa pagsugod sa kaso o sa bisan unsang higayon human nga napasaka na ang kaso apan sa dili pa ang pinal nga desisyon.

Complainant — tagreklamo, nagsumbong, o agrabaydo nga partido.

Complaint (reklamo, sumbong) — ang hamubo nga pamahayag sa tanang panghitabu ug kamatuuran nga mao’y basihan sa kaso o reklamo sa complainant.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

xiii

Conciliation (husay, panaghusay, panagsabot-sabot) — ang proceso diin ang pangkat dili mugamit sa iyang gahum sa pagdesisyon ug pagrekomenda, hinunu-a, ma-o ang pag-abag sa duha ka partido sa pag-ila sa mga isyu ug mga mamahimong lakang sa tumong nga makakab-ot ug panaghusay pinaagi sa panag-uyon alang sa katagbawan sa duha ka bahin.

Delivery of Personal Property or Replevin (pagtunol ug personal nga pagkabutang/kabtangan/ propedad) — usa ka temporaryo nga remedyo diin ang huwes nga nagtaral sa kasong pagbawi ug personal nga propedad mupakanaog ug mandu alang sa pagtunol sa nasangpit nga propedad sa naghangyo niini (movant) o sa partido nga mipasaka sa petisyon human nga siya nagbayad ug pyansa isip pagsiguro nga iya kining i-uli o pagtubag sa mga danyos.

Execution (pagpatuman) — ang proceso sa pagpatuman o pagtagbaw sa desisyon sa korte pabor sa usa o sa duha ka partido sa pinugos nga pamaagi.

Kini naglangkob sa pagpatuman sa mga termino sa malinawong kasabutan o “arbitration award” kalabot sa pag-awhag o pagmandu sa si bisan kinsa sa mga partido sa paghimo ug usa ka butang, paghatag ug usa ka butang o pagdumili sa pahimo ug pipila ka mga lakang o butang.

Habeas Corpus — usa ka proceso sa husgado nga nagtumong sa pagpagawas o kabuhi-an ang usa ka tawo nga gidakop o gibilanggo sa pamaagi nga supak sa balaud (illegal) o sa pagbalik kaniya ngadto sa kustodiya o pagbantay sa usa ka tawo nga gihikawan sa ingon.

Incompetent (kakulang sa katakus) — tawo nga gisilotan ug penalidad o silot nga nagtangtang sa iyang katungod-sibil; o nahiluna a balay tambalanan, gisangla, masinupakon, bungol o dunay hamubo nga ang-ang sa pangisip (dumb) ug walay katakus sa pagpasabot; tawo nga dunay kakuli-an sa pangisip bisan pa nga usahay ana-a siya sa husto nga xiv

USA KA HANDBOOK

pangisip, o usa ka tawo nga bisan pa nagbaton ug tukmang pangisip apan gumikan sa iyang edad, balatian, kahuyang sa panghuna-huna, ug uban pang susamang hinungdan, walay katakus sa pag-amping sa iyang kaugalingon o pagdumala sa iyang mga pagkabutang kung walay kaabag nga naghatod kaniya sa kahimtang diin sayon siya nga mahimong biktima sa pagpanglingla o pagpanghimulos.

Jurisdiction (hurisdiksiyon) — ang gahum sa pagpaminaw ug pagdesisyon sa kaso. Kini nga gahum nanukad sa balaud ug dili mahimong sabotsabutan lamang sa mga partido.

Katarungang Pambarangay (KP) — sistema sa pagpaluntad ug hustisya diha sa ang-ang sa barangay sa tumong nga mahusay sa malinawon nga pamaagi ang mga panagbangi o away pinaagi sa pagpataliwala/ pagpatunga (mediation), husay (conciliation) o “arbitration” tali sa miyembro sa pamilya o barangay nga di na kinahanglan pa nga mudangop sa korte.

Lupong Tagapamayapa (Lupon) — pundok o grupo nga gitukod sa matag barangay nga gilangkoban sa punong barangay isip pangulo (chairperson) ug sa di muubos sa napulo apan di musobra sa beinte ka miyembro diin maga-gikan ug pagapili-on ang mga miyembro sa pangkat.

Mediation (pagpataliwala, pagpatunga) — proceso diin ang pangulo sa lupon o ang punong barangay muaabag sa nagkabangi nga partido sa pagkab-ot ug panaghusay pinaagi sa pag-uyon alang sa katagbawan sa nagkaatbang nga bahin.

Minor (menor de edad) — tawo nga nagpangidaron ubos sa 18 anyos.

Next of Kin (labing suod nga kabanay) — paryente o kabanay o usa ka responsible nga higala diin nagpuyo ang usa ka menor de edad o usa ka tawo nga kulang sa katakus.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

xv

Pangkat Tagpagkasundo (pangkat) — pundok sa mga maghuhusay nga gitukod gikan sa miyembro sa lupon sa matag kagubot, panagbangi o away nga gidala diha sa lupon; gilangkuban kini sa tulo ka miyembro nga gipili human mapakyas ang punong barangay sa iyang paningkamot nga magpataliwala.

Preliminary Injunction (temporaryo nga pagdumili) — usa ka temporaryo nga remedyo sa porma sa usa ka mandu gikan sa huwes nga nagtaral sa kaso.

Mahimo kining imandu sa huwes sa bisan asa nga bahin sa proceso apan sa dili pa ang pagpakanaog ug pinal nga desisyon sa tumong nga kapugngan ang usa ka tawo sa paghimo ug usa ka butang o lakang.

Repudiation (pagbalewala, pagsupak, dili pagdawat, pagbalibad) — akto sa pagsupak, pagbalewala, dili pagdawat sa pagka-balido sa mga termino ug kondisyunes sa usa ka kasabutan sa hinungdan nga kini nakab-ot nga supak sa iyang kabubut-on gumikan sa pagtikas, pagpamugos o pagpanghulga.

Respondent/defendant — gireklamo, sinumbong Statute of Limitation — balaud nga nagbabag o nagdumili sa pagpasaka ug kaso batuk sa usa ka tawo human nga milapas na ang panahon nga gitakda sa balaud sa tukma nga pagpasang-at sa maong kaso.

Support Pendente Lite — temporaryo nga remedyo sa porma sa usa ka mandu sa korte nga nagtaral sa kaso nga nagmandu sa paghatag ug kwarta, pinuyanan, beste, o edukasyon ug pagtatap-medikal pabor sa tawo nga dunay katungod sa ingon Venue (lugar sa kaso) — ang dapit o lugar diin ang kaso mahimong taralon, paminawon, ug desisyunan.

Wala kini gilatid sa balaud, gawas lamang sa mga kasong kriminal, ug mamahimo kining panagsabotsabutan sa mga partido.

xvi

USA KA HANDBOOK

INTRODUKSYON

ANG Katarungang Pambarangay o sistemang hustisya pambarangay (barangay justice system) usa ka mekanismo nga nanukad sa komunidad ug gipatuman sa barangay nga mao ang batakang unit politikal sa nasud. Isip mekanismo nga anha nakabase sa komunidad alang sa pagsulbad sa mga panagbangi ug panagbingkil, nahisakop niini ang mga di-pagsinabtanay ug bangi tali sa mga miyembro sa maong komunidad (kasagaran nga nahimutang sa maong syudad o lungsod) ug naglambigit kini sa punong barangay ug uban pang miyembro sa komunidad (mga miyembro sa lupon) isip tigpataliwala (tigpantunga, maghuhusay, ug sa ubang higayon, lakip usab ang mga “arbitrators”).

Ang pagtukod ug pagpadagan sa sistemang hustisya pambarangay (barangay justice system) gimandu ilawom sa Akta Republika 7160 o mas naila nga Local Government Code of 1991 (Kodigo sa Lokal nga Pang-gamhanan sa tuig 1991). Sa wala pa ang maong balaud, ang pagtukod sa barangay justice system nalatid sa Presidential Decree 1508 niadtong tuig 1978 ug Batas Pambansa Blg. 337 o ang gitawag nga 1983 Local Government Code.

Dihang unang gimandu sa PD 1508 ang pagtukod sa barangay justice system, ang balaud nagtumong sa pagkab-ot sa mga musunod: X

Pagpalambo sa paspas nga pagpahamtang sa hustisya

X

Pagkunhod sa pataka ug walay tumong nga pagpasaka ug kaso sa korte

X

Papakunhod sa nagtapun-og nga mga kaso sa korte sa tumong nga mapanindot ang kalidad sa hustisya nga luwatan sa mga husgado

X

Pagpadayon ug pag-ila sa naandan na nga tradisyon sa malinawong paghusay sa mga panagbangi diha sa ang-ang sa komunidad.

Kining nasangpit nga mga katuyuan naa usab nalatid sa Pagsulundan sa Katarungang Pambarangay nga gimugna sa DILG niadtong Hunyo 1, 1992, subay sa gimandu sa Local Government Code. Kini nga mga pagsulundan nagsilbi karon isip pagsulundan sa implementasyon (implementng rules) sa mga probisyon sa Local Government Code kalabot sa pagtukod, pagdumala ug papadagan sa barangay justice system.

Ilawom sa barangay justice system, ang dakung pamaagi sa pagsulbad sa panagbangi mao ang paghatag ug dalan diin ang nagkabangi nga partido maoy mangita ug solusyon nga mahimong dawaton sa magkaatbang nga bahin. Gani, ang nag-una nga papel sa sistema dili mao ang pagdesisyon sa bangi ug pagpakanaog ug solusyon ngadto sa mga partido kun dili mao nga tabangan ang mga partido sa paghisgot sa mga posibleng malinawong paghusay sa ilang panagbikil. Ang punong barangay ug ang pundok sa mga maghuhusay (lupon Sa simple nga pulong, members) dili ang barangay justice mubarog isip mga system naghatag ug huwes o maghuhukom mahigala-on, inot/dili kun dili isip magasto (inexpensive), magpapahigayon ug ug paspas nga tigpataliwala sa duha pamaagi sa paghusay ka partido sa ilang sa mga panagbangi paghisgot sa diin ang mga partido malinawong solusyon. gawasnon sa Gumikan niini, ang pagpangita ug mga personal nga lakang alang sa pagpatim-aw/ malinawong kasabutan pagpakita ug ug di na kinahanglan pagsalmot sa pa nga mudangop nagkabangi nga ngadto sa korte. partido ang 2

USA KA HANDBOOK

ginkinahanglan, ug ang kapakyas sa pagpatim-aw nga walay igong hinungdan ang nagtangag ug tukmang silot. Ug gumikan usab nga gikinahanglan ang personal nga pagpatim-aw ug pagsalmot sa nagkabangi nga partido diha sa proceso sa husay, ang mga panagbangi nga naglambigit sa mga dili natural nga persona sama sa mga korporasyon ang dili mamahimong ipailawom sa proceso sa husay diha sa barangay justice system.

Ang barangay Sa pipila ka dapit diin dili justice system sayon nga makab-ot ang naghatag ug korte, gumikan sa kalayo sa alternatibong lugar o tungod sa kamahal pamaagi sa sa gasto sa asunto, ang pagsulbad sa mga barangay justice system, panagbangi itandi bisan pa man sa pipila ka sa mahal ug dugay mga kakuli-an niini, mao nga proceso sa lamang ang nag-inusarang paghusay sa kaso pamaagi nga magamit sa sa mga regular mga kabus alang sa nga korte. Inay pagsulbad sa ilang nga mupailawom panagbingkil. sa usa ka hilabihan ka teknikal nga proceso sa pagsang-at ug pormal nga reklamo ug pagpresentar ug ebidensiya sa korte, ang nagkabangi nga partido ang pagahatagan ug kahigayunan sa paghisgot-hisgot aron malinawon nga masulbad ang ilang di-pagsinabtanay. Ang teknikal nga proceso ug mga pagsulundan (rules) nga kasagaran makit-an sa korte ang dili ipatuman sa barangay justice system. Ang pagpasaka ug kaso sa korte ug ang pagpanalipod sa kaugalingon batuk sa maong reklamo ang nagkinahanglan sa serbisyo sa usa ka aogado. Apan sa barangay justice system, ang nagkabangi nga partido dili na kinahanglan ug abogado. Sa pagkamatuod, ang balaud dayag nga nagdumili sa mga abogado sa pag-apil-apil sa proceso sa husay sa barangay. Samtang ang mga kaso nga gitaral sa korte ang mulungtad ngadto sa pipila ka tuig ayha masulbad, ang mg akaso nga gipaagi sa barangay justice system ang mulungtad lamang ug

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

3

pipila ka semana.

Sa simple nga pulong, ang barangay justice system naghatag ug mahigala-on, inot/dili magasto (inexpensive), ug paspas nga pamaagi sa paghusay sa mga panagbangi diin ang mga partido gawasnon sa pagpangita ug mga lakang alang sa malinawong kasabutan ug di na kinahanglan pa nga mudangop ngadto sa korte.

Sa hisgutanan kalabot sa pagkab-ot ug hustisya, ang barangay justice system naghatag ug mga mekanismo nga sayon maangkon alang sa pagsulbad sa hisgutanang hustisya alang sa mga kabus. Sa pipila ka dapit diin dili sayon nga makab-ot ang korte, gumikan sa kalayo sa lugar o tungod sa kamahal sa gasto sa asunto, ang barangay justice system, bisan pa man sa pipila ka mga kakuli-an niini, mao lamang ang nag-inusarang pamaagi nga magamit sa mga kabus alang sa pagsulbad sa ilang panagbingkil.

Ang barangay justice system nagtuyo usab sa pag-abag sa mga korte sa pagpaluntad sa hustisya.

Alang sa mga kaso nga nahisakop sa barangay justice system, pugson gayud ang mga partido sa pagpailawom sa proceso sa barangay justice system ayha pa sila tugutan sa pagdangop sa korte. Ang kapakyas sa paghimo sa ingon nagpasabot nga mahimong ibasura ang reklamo o ang kontrareklamo (counterclaim). Ang nagkabangi nga partido tugutan lamang sa pagsang-at sa kaso ngadto sa korte sa higayon nga mapakyas ang barangay justice system sa pagsulbad sa kagubot. Ang Labaw’ng Hukmanan (Korte Suprema) mipagawas ug Administrative Circular No. 14–93 niadtong Hulyo 15, 1993 ug kini nagmandu sa tanang korte nga dili dawaton ang mga kasong nahisakop sa gahum sa barangay justice system kung ang maong mga kaso direkta nga gisang-at sa korte ug wala mi-agi sa paghusay sa barangay. Gilauman nga mukunhod ang gidaghanon sa mga kaso tali sa mga miyembro sa samang komunidad kung ang panagbangi ang 4

USA KA HANDBOOK

mahusay sa malinawong pamaagi diha mismo sa komunidad. Kini makatabang sa pagpakunhod sa nagtapun-og na nga mga kaso sa korte ug, gilauman nga mulambo ang pagka-epektibo ug kalidad sa mga korte sa pagpaluntad ug husitisya. Ang barangay justice system maingon nga usa ka alternatibo ug mahimo usab nga kaabag sa sistema sa korte.

Ang barangay justice system nagpahalapad sa pag-gamit sa tinahod ug naandan na nga tradisyon ug pamaagi sa mga komunidad sa paghusay sa mga panagbangi tali sa mga miyembro niini. Ang mga Filipino kasagaran nga mudangop ug mangayo ug tabang ngadto sa mga hamtung ug katigulangang miyembro sa pamilya, sa komunidad, o sa mga pangulo sa tribu sa pagsulbad sa pagabangi tali sa miyebro sa maong pamilya o komunidad. Mao kini ang kasagaran nga pamaagi nga gi-ila ug pormal nga gipahiluna sa barangay justice system. Inay nga mga miyembro sa pamilya, katigulangan sa komunidad o mga pangulo sa tribu mao ang himuon nga dangpanan, ang barangay justice system mugamit sa mga punong barangay ug mga miyembro sa lupon nga gitudlo gikan sa tinahod nga mga miyembro sa komunidad. Isip pag-ila sa naandan ug tradisyonal nga kinaiya/kustombre (customs) sa pipila ka lumadnong komunidad, ang balaud sa barangay justice system nagtugot sa maong mga komunidad sa paggamit sa ilang tradisyonal ug pinasahi nga pamaagi sa pagsulbad sa kagubot tali sa mga sakop niini. Ang lokal nga sistema sa pagsulbad sa panagbangi pinaagi sa konseho sa mga datu, Ang Labaw’ng Hukmanan (Korte Suprema) mipagawas ug Administrative Circular No. 14 – 93 niadtong Hulyo 15, 1993 ug kini nagmandu sa tanang korte nga dili dawaton ang mga kasong nahisakop sa gahum sa barangay justice system kung ang maong mga kaso direkta nga gisang-at sa korte ug wala mi-agi sa paghusay sa barangay.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

5

pangulo sa tribu o pundok sa mga katigulangan mao ang ilhon ug tumanon isip dunay susamang kusog ug epekto sa proceso nga gilatid sa balaud.

Ang kalig-on sa barangay justice system naa makit-an sa kamatuuran nga kini anha nanukad sa komunidad, ug kini gipatuman sa mga miyembro sa komunidad ginamit ang tradisyonal nga pamaagi sa paghusay sa kagubot. Sa maong pamaagi, ang nagkabangi nga partido ang gilauman nga mas komportable ug pahiluna sa pagsabot-sabot sa ilang problema ug sa pagpangita ug solusyon sa panagbingkil. Gilauman usab nga gumikan kay ang barangay justice system anha man nanukad sa komunidad, masiguro nga ang mga partido mutuman o mutahod sa malinawong husay nga ilang gikasabutan. Sa katapusan, ang barangay justice system gipanglantaw nga magmalampuson sa tumong niini subay ug tukma sa ngalan niini. Kini gilauman nga magsiguro nga mapalungtad ang husitsya sa labing ubos nga ang-ang sa katilingban.

Ang unang bahin ning “handbook” nagbatbat sa aktuwal nga proceso sa katarungang pambarangay (KP). Ang ikaduhang bahin naghisgot sa mga benepisyo, insentibo ug mga ganting pasidungog ilawom sa sistema. Ang mga “annexes” naglangkob sa mga aktuwal nga “sample” sa tanang pormas sa KP (KP forms) nga gamiton sa proceso, isip basehan o ehemplo.

Kining “handbook” ang gihubad usab sa tulo ka mga pinulungang Filipino sama sa Tagalog, Cebuano, ug Ilonggo sa tumong nga kini magpahigayon ug mas halapad nga kapuslanan ug pagsabot sa sistema diha sa ang-ang sa mga komunidad. Dugang pa, ang “handbook” sa barangay justice system alang sa ARMM ang padayon pang gipaningkamutan nga mahuman gumikan kay kini ang naglantaw ug nagtuon sa kasamtangang lumadnon ug tradisyonal nga mekanismo sa pagpatunhay sa hustisya diha sa kulturang Muslim ug Moro.

6

USA KA HANDBOOK

U N A N G

B A H I N

AKTUWAL NGA PROSESO

K

A

P

I

T

U

KATUKURAN

L

SA

O

I

LUPON

MAAYONG BUNTAG KAPITAN PEDRING. USA KA BUNTAG,

MAAYONG BUNTAG USAB.

SA BARANGAY

CONGRATULATIONS SA

PAG-ASA…

BAG-ONG PUNONG

BARANGAY SA BAGONG

DIWA? UNSA MAY AKONG

IKA ALAGAD

NIMO?

SALAMAT. NIANHI KO SA TUYO

WA KA MASAYOP SA

NGA MANGUTANA KALABOT SA

TAWONG IMONG

PAGPATUMAN SA BARANGAY

JUSTICE SYSTEM SA

GI-ADTUAN.

LINGKOD, UG

PAGKAPE UNA.

AMONG

BARANGAY.

KAPITANA CELIA, ANG BARANGAY JUSTICE O KATARUNGANG PAMBARANGAY USA SA LABING IMPORTANTE NGA PAMAAGI SA MATARONG UG

PASPAS NGA PAGSULBAD SA MGA PANAGBANGI. KINI USA KA IMPORTANTENG BAHIN SA KATUNGDANAN SA BARANGAY SA PAGPATUNHAY SA KALINAW UG MAAYONG PAGPUYO TALI SA

MGA SAKOP SA ATONG BARANGAY. USA USAB

KINI KA PAG-ILA SA KATAKUS SA BARANGAY UG SA IYANG MGA LIDER SA PAGPAHIGAYON UG PANAGHUSAY UG PAGSULBAD SA MGA

PANAGBANGI DIHA SA ILANG ANG-ANG (LEVEL).

MA-O BA. ANG PUNONG BARANGAY LANG BA MAOY DUNAY KATUNGOD SA PAGTUKOD SA LUPON?

TINUOD KANA. ANG PUNONG BARANGAY MAOY MUTUDLO SA MAMAHIMONG

MIYEMBRO SA LUPON. EKSKLUSIBO KINI NGA KATUNGOD SA PUNONG

BARANGAY – DI NA KINAHANGLAN PA ANG

PAGTUGOT, KUMPIRMASYON, O PAG-APRUBA O PAG-UGYON SA SANGGUNIANG BARANGAY.

UNSAY MAHITABO KUNG

MAMAHIMO SIYA NGA MAG

MAPAKYAS ANG PUNONG

ATUBANG UG KASO NGA

BARANGAY SA PAGTUKOD SA LUPON?

MA-O BA? KANUS-A UG UNSAON MAN PAGTUKOD SA

LUPON?

PAGPASAGAD SA KATUNG-

DANAN UG IPAILAWOM SA

SILOT ADMINISTRATIBO.

SULOD SA KINSE KA ADLAW

SUGOD SA IMONG PAGPANGALAGAD ISIP PUNONG

BARANGAY, KINAHANGLAN

MUPAGAWAS KA UG PAHI-

BALO O KUN “NOTICE” SA

KATUKURAN SA LUPON. SA

MAONG PAHIBALO, IMONG ILAKIP ANG LISTAHAN SA PANGALAN SA MGA TAWO NGA TUYO NIMONG

MAMAHIMONG MIYEMBRO SA LUPON.

PILA KA TAWO ANG

DILI MUUBOS SA NAPULO

MAMAHIMONG ILAKIP

APAN DILI MUSOBRA SA

SA LISTAHAN?

10

BEINTE KA TAWO.

USA KA HANDBOOK

KINSA MAN ANG KWALIPIKADO NGA MAMAHIMONG MIYEMBRO SA LUPON?

BISAN KINSA NGA AKTUWAL NGA NANIMUYO O NAGTRABAHO SA BARANGAY, HAMTONG ANG

PANGIDARON ANG ADUNAY MUSUNOD NGA MGA KALIDAD:

INTEGRIDAD, WALAY GIDAPIGAN, INDEPENDENTE,

MATARONG, MAY PRINSIPYO, PASENSYOSO, KAHIBALO

MANGITA UG PAMAAGI, UG DUNAY ABLI NGA PANGHUNAHUNA ANG MAMAHIMONG MIYEMBRO SA LUPON.

KWALIPIKADO NGA MAHIMONG MIYEMBRO SA LUPON

DILI KWALIPIKADONG MAHIMONG MIYEMBRO SA LUPON

AKTUWAL NGA NAGPUYO O

NAG-EDAD UG UBOS SA 18

NAGTRABAHO SA BARANGAY

ANYOS (MENOR DE EDAD)

HAMTUNG UG PANGIDARON

KONBIKTADO SA KRIMEN

NAGBATON UG MUSUNOD NGA

NGA NAGDALA UG SILOT

MGA KALIDAD:

NGA NAG NAGDUMILI SA

INTEGRIDAD,

PAGHUPOT UG PAMPUBLIKO

WALAY GIDAPIGAN,

NGA KATUNDANAN SA

GAWASNON,

HAMUBO/TEMORARYO O

PATAS,

WALAY-KINUTUBAN NGA

DUNAY PRINSIPYO,

PANAHON

HATAAS UG PASENSIYA,

OPISYAL SA GOBYERNO NGA

KAHIBALO MANGITA UG

NAPILI PINAAGI SA ELEKSYON

PAMAAGI,

AKTIBONG MIYEMBRO SA

ABLI UG PANGHUNA-

ARMADONG KUSOG SA

HUNA, UG

NASUD

MAKI-ANGAYON

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

11

HUMAN MA-ILA UG MALISTA

ANG 10-20 NGA MIYEMBRO SA LUPON, UNSAY SUNOD NGA LAKANG?

ANG IMONG SEKRETARYA, NGA MAO USAB ANG MUTINDOG ISIP SEKRETARYA SA LUPON, MUHIMO UG

PAHIBALO ALANG SA KATUKURAN SA LUPON

GINAMIT ANG KP FORM 1.

UNSA MAY IBUTANG SA

PAHIBALO?

ANG PAHIBALO IMANTALA O IPASKEL SA TULO KA MANAGLAHING LUGAR SA BARANGAY DIIN

SAYON KINING MAKIT-AN SA DAGHANANG

MGA TAWO. ANG PAHIBALO MAG-AWHAG SA TANANG SAKOP SA BARANGAY SA PAG-

ENDORSO O PAGBABAG SA KATUDLU-AN SA BISAN KINSA NGA NAHILAKIP SA

LISTAHAN. ANG ILANG REKOMENDASYON KINAHANGLAN ISUMITER SA SULOD SA TULO KA SEMANA NGA

PAGMANTALA O PAG PASKEL SA MAONG PAHIBALO.

12

USA KA HANDBOOK

KP FORM # 1: NOTICE TO CONSTITUTE THE LUPON Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE PUNONG BARANGAY ______ , 20__ NOTICE TO CONSTITUTE THE LUPON To All Barangay Members and All Other Persons Concerned: In compliance with Section 1(a), Chapter 7, Title One, Book III, Local Government Code of 1991 (Republic Act No. 7160), of the Katarungang Pambarangay Law, notice is hereby given to constitute the Lupong Tagapamayapa of this Barangay. The persons I am considering for appointment are the following: 1. __________________ 2. __________________ 3. __________________ 4. __________________ 5. __________________ 6. __________________ 7. __________________ 8. __________________ 9. __________________ 10. _________________ 11. _________________ 12. _________________

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

_________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________

They have been chosen on the basis of their suitability for the task of conciliation considering their integrity, impartiality, independence of mind, sense of fairness and reputation for probity in view of their age, social standing in the community, tact, patience, resourcefulness, flexibility, open mindedness and other relevant factors. The law provides that only those actually residing or working in the barangay who are not expressly disqualified by law are qualified to be appointed as Lupon members.

All persons are hereby enjoined to immediately inform me and of their opposition to or endorsement of any or all the proposed members or recommend to me other persons not included in the list but not later than the ________ day of _______, 20__ (the last day for posting this notice). _________________ Punong Barangay IMPORTANT: This notice is required to be posted in three (3) conspicuous places in the barangay for at least three (3) weeks WARNING: Tearing or defacing this notice shall be subject to punishment according to law.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

13

BUOT IPASABOT, BISAN KINSA NGA SAKOP SA BARANGAY MAMAHIMONG MUBABAG O MUREKOMENDAR UG BISAN KINSANG MIYEMBRO SA BARANGAY?

TINUOD KANA, KAPITANA. NAPULO KA ADLAW HUMAN SA KATAPUSANG ADLAW SA PAGMANTALA SA PAHIBALO, KINAHANGLAN

IMONG ISULAT SA KP FORM 2 ANG APPOINTMENT O KATUDLUAN SA MGA MIYEMBRO SA LUPON,

PIRMAHAN KINI SA PUNONG BARANGAY, UG

PAMATUD-AN PINAAGI SA PIRMA SA BARANGAY SECRETARY.

KP FORM # 2: APPOINTMENT LETTER Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE PUNONG BARANGAY ______ , 20__ (Date) APPOINTMENT TO: ___________ Pursuant to Chapter 7, Title One, Book III, Local Government Code of 1991 (Republic Act No. 7160), you are hereby appointed MEMBER of the Lupong Tagapamayapa of this Barangay effective upon taking your oath of office and until a new Lupon is constituted on the third year following your appointment. _________________ Punong Barangay ATTESTED: ________________ Barangay Secretary

ANG BAG-ONG NATUDLO NGA MGA MIYEMBRO SA LUPON ANG GILAYON NGA MUSUMPA SA ILANG KATUNGDANAN DIHA SA IMONG ATUBANGAN ISIP PUNONG

BARANGAY GINAMIT ANG KP FORM 5.

14

USA KA HANDBOOK

KP FORM # 5: LUPON MEMBER OATH STATEMENT Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE PUNONG BARANGAY OATH OF OFFICE Pursuant to Chapter 7, Title One, Book II, Local Government Code of 1991 (Republic Act No. 7160), I _______________, being duly qualified and having been duly appointed MEMBER of the Lupong Tagapamayapa of this Barangay, do hereby solemnly swear (or affirm) that I will faithfully and conscientiously discharge to the best of my ability, my duties and functions as such member and as member of the Pangkat ng Tagapagkasundo in which I may be chosen to serve; that I will bear true faith and allegiance to the Republic of the Philippines; that I will support and defend its Constitution and obey the laws, legal orders and decrees promulgated by its duly constituted authorities; and that I voluntarily impose upon myself this obligation without any mental reservation or purpose of evasion.

SO HELP ME GOD. (In case of affirmation the last sentence will be omitted.) _____________ Member SUBSCRIBED AND SWORN to (or AFFIRMED) before me this _____ day of __________, 20____. __________________ Punong Barangay PAGKAHUMAN NGA SILA MAKASUMPA NA SA

ILANG KATUNGDANAN, UNSAY MAY SUNOD

NAKONG BUHATON?

ANG LISTA SA MGA GIKATUDLO NA MIYEMBRO SA LUPON ANG IMANTALA O IPASKEL KINI SA TULO KA MANAGLAHING DAPIT SA BARANGAY DIIN SAYON KINING MAKITA O

UNOM KA KAKANG ALANG SA KATUKURAN SA LUPON

MABASAHAN SA

DAGHANANG MGA TAWO.

STEP 1: Pag-ila ug paglista sa mga tawong mahimo itudlo isip miyemrbo sa lupon STEP 2: Paghimo ug pahibalo alang sa katukuran sa lupon STEP 3: Pagpamtala o pagpaskel sa pahibalo kalabot sa katukuran sa lupon STEP 4: Pagtudlo sa mga miyembro sa lupon STEP 5: Pagsumpa sa katungdanan sa mga gikatudlong miyembro sa lupon STEP 6: Pagmantala sa mga pangalan sa mga tawong gitudlo isip miyembro sa lupon

PILA MAN KA TUIG

ANG PAGPANGA-

SA DIHANG MA-APPOINT NA ANG

MIYEMBRO SA LUPON, MATAG USA

TUNGDANAN SA

KANILA ANG MANGALAGAD SULOD

MATAG MIYEMBRO

SA TULO KA TUIG GAWAS NA

SA LUPON?

LAMANG KUNG KINI MAPUTOL

GUMIKAN KAY SILA NAMATAY,

MULUWAT O MUBIYA SA KATUNG-

DANAN, MUBALHIN UG PINUY-ANAN O TRABAHO NGADTO SA LAING

BARANGAY, O BAKWI-ON SA PUNONG

BARANGAY ANG ILANG APPPOINT-

MENT. APAN ANG PAGBAKWI O

WITHDRAWAL SA APPOINTMENT SA USA KA MIYEMBRO SA LUPON ANG NAGKINAHANGLAN UG PAGTUGOT SA MAYORIDAD SA TANANG MIYEMBRO SA MAONG LUPON. (PALIHOG TAN-

AWA ANG KP FORM 6.)

DUNA BAY BAYAD

ANG MGA MIYEMBRO SA LUPON

O SUWELDO ANG

MANGALAGAD NGA WALAY SUWELDO.

MGA MIYEMBRO SA

KUNG DUNAY IGONG PONDO ANG

MAN ANG ILANG

HATAGAN UG HONORARIA APAN

LUPON? UNSA

MGA BENEPISYO?

BARANGAY, MAMAHIMO SILA NGA

KADTO LAMANG ADUNAY KALABUTAN SA PAGSULBAD SA USA KA PARTI-

KULAR NGA KASO. SA PIKAS BAHIN, ILAWOM SA COMMISSION ON

HIGHER EDUCATION (CHED) ORDER

# 61 SERIES OF 1997, ANG DUHA KA

ANAK SA USA KA LUPON MEMBER

ANG KWALIPIKADO NGA MAMAHI-

MONG STATE SCHOLAR O KUN ISKOLAR SA GOBYERNO SA USA KA KURSO SA KOLEHIYO SA BISAN ASA NGA UNIBERSIDAD O KOLEHIYO NGA

GINAPANAG-IYAHAN SA ESTADO/ GOBYERNO.

16

USA KA HANDBOOK

KP FORM # 6: WITHDRAWAL OF APPOINTMENT Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ______ , 20__ (Date) WITHDRAWAL OF APPOINTMENT TO: _______________ After due hearing and with the concurrence of a majority of all the Lupong Tagapamayapa members of this Barangay, your appointment as member thereof is hereby withdrawn effective upon receipt hereof, on the following ground/s: [] incapacity to discharge the duties of your office as shown by _______________________________ []

unsuitability by reason of _______________________________ (Check whichever is applicable and detail or specify the act/s or omission/s constituting the ground/s for withdrawal.)

____________________________ Punong Barangay/Lupon Chairman CONFORME (Signatures): 1.

2.

3.

4.

5.

6.

__________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________

7. _________________ 8. _________________ 9. _________________ 10. _________________ 11. _________________

Received this __________ day of _____________, 19____. __________________ Signature NOTE: The members of the Lupon conforming to the withdrawal must personally affix their signatures or thumb marks on the pertinent spaces above. The withdrawal must be conformed to by more than one-half of the total number of members of the Lupon including the Punong Barangay and the member concerned.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

17

MAAYO KANA’NG PAMINAWON! AT LEAST, ANG ILANG PAGKAMATINUD-ANON UG PAGSERBISYO ISIP

MIYEMBRO SA LUPON ANG ADUNA USAB DIAY BUGTI

NGA MAKAPAKUNHOD SA ILANG GASTO. GAWAS SA PONDO SA BARANGAY, ADUNA PA BAY LAING

TINUBDAN DIIN KAMI MAKAKUHA UG PONDO ALANG SA KALIHUKAN SA LUPON?

PWEDE KITANG MUHANGYO SA GOBYERNOMUNISIPAL NGA GAHINAN KITA UG PONDO UG KINI ILAKIP SA TUIGAN NGA BUDGET SA MUNISIPYO.

ATONG BALIKAN KADTONG

IMPORTANTE KAYO ANG

AKONG PAPEL ISIP

IMONG PAPEL ISIP

CHAIRPERSON SA LUPON.

CHAIRPERSON SA LUPON. ATO

UNSA MAN ANG AKONG MGA

KANANG MAHISGUTAN

SPECIFIC FUNCTIONS KALABOT

SAMTANG KITA MAGPADAYON

SA PAGPATUMAN SA

BARANGAY JUSTICE?

SA PAGTUKI SA NAGKADAI-

YANG PAMAAGI SA PAGSULBAD SA MGA PANAGBANGI

DIHA SA ATONG BARANGAY.

SA UNSANG PAMAAGI NGA

ANG SANGGUNIANG

AKONG MAHILAMBIGIT ANG

BARANGAY DUNAY

SANGGUNIANG BARANGAY SA

KATUNGDANAN SA PAG-

PAGPATUMAN SA BARANGAY

ATIMAN SA MGA

JUSTICE?

ADMINISTRATIBO NGA PANGINAHANGLAN SA LUPONG TAGAPAMAYAPA UG SA PANGKAT TAGAPANGKASUNDO PINAGI SA PAG GAHIN UG PONDO GIKAN SA INTERNAL

REVENUE ALLOTMENT ALANG SA KATARUNGANG PAMBARANGAY.

18

USA KA HANDBOOK

OK, PALIHOG IBATBAT KANAKO

PAGKAPE UNA, SAMTANG

ANG MGA LAKANG SA

ATONG GIPAABOT ANG

PAGSULBAD SA MGA

LINUNG-AG NGA KAMOTE UG

REKLAMO UG

SAGING SA IMONG MANANG

PANAGBANGI

SOLING.

SA AKONG

BARANGAY?

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

19

SALAMAT! UNSA

GANI ‘TONG IMONG PANGUTANA?

KATAM-IS

NIINING SAGING!

UNSA MAY AKONG BUHATON KUNG DUNAY KASO NGA ISANG-AT SA AKONG OPISINA SA BARANGAY?

UNSA-ON MAN PAGSULBAD NIINI?

ISIP PUNONG BARANGAY, DUNA KAY OTORIDAD O PODER SA PAGPATUNGA O PAGPATALIWALA SA MGA KASO TALI SA TAWONG NANIMUYO SA IMONG BARANGAY SA MAONG SITWASYON, ANG KASO

UNSA MAY MAHITABO KUNG

ANGAYAN NGA DAL-ON NGADTO SA

USA LANG SA MGA

BARANGAY DIIN NAGPUYO ANG

PARTIDOS ANG NA

GIREKLAMO O USA MGA GIREKLAMO.

NAGPUYO SA AKONG

ANG TAGREKLAMO MAO ANG DUNAY

BARANGAY?

KATUNGOD SA PAGPILI UG BARANGAY DIIN GUSTO NIYANG PAMINAWON ANG KASO KUNG ANG MGA GIREKLAMO NANIMUYO SA

MANAGLAHING BARANGAY. KLARO BA KANA KANIMO?

K

A

P

I

T

U

L

O

I

I

PAGPATALIWALA PINAAGI S A PUNONG BARANGAY

AKONG NASABTAN. KARON, UNSA MA’Y AKONG BUHATON KUNG ANG USA SA MGA PARTIDOS ANG

WALAY KATAKUS O DUNAY KAKULI-AN SA PANGHUNAHUNA, O MENOR DE EDAD?

KINAHANGLAN NGA DUNAY “LEGAL

GUARDIAN” O SU-OD NGA KABANAY NGA DILI ABOGADO NGA MAOY MUTINDOG ISIP ILANG REPRESENTANTE/

TIGLAWAS. MAMAHIMO BA AKONG MUPATUNGA O MUHUSAY SA MGA KASO NGA NAGLAMBIGIT SA

DILI KANA MAHIMO.

ANG USA KA “JURIDICAL

PERSON” SAMA SA

KORPORASYON,

KOOPERATIBA, ORGANISASYON O

MGA KOOPERATIBA O

ASOSASYON DILI MAMAHIMONG

MGA ORGANISASYON

MUPASAKA UG REKLAMO TUNGOD DILI

SA KATAWHAN

KINI MAMAHIMONG PARTIDO SA USA KA

ORGANIZATION)

SETTLEMENT). ANG BISAN UNSANG KASO

(PEOPLE’S

NGA NAGLIHUK SA

AKONG BARANGAY?

MALINAWONG PANAG-UYON (AMICABLE NGA NAGLAMBIGIT SA USA KA

KOOPERATIBA, KORPORASYON O PEOPLE’S

ORGANIZATION KINAHANGLAN IPASAKA DIRETSO SA KORTE UG DI NA

KINAHANGLAN PANG MU-AGI UG HUSAY

SA BARANGAY.

UNSA MAN DIAY ANG MGA KASO NGA MAMAHIMONG HUSAYON SA

KATARUNGANG PAMBARANGAY?

TANANG PANAGBANGI, SIBIL O

KRIMINAL, DIIN ANG MGA PARTIDO AKTUWAL NGA NANIMUYO SA SAMANG SYUDAD O LUNGSOD ANG MAMAHIMONG MUPAILWAOM SA

MALINAWONG PANAGHUSAY. MAS O MENOS, ANIA ANG MGA KASO NGA

NAHULOG SA GAHUM O HURISDIKSIYON (JURISDICTION) SA

KATARUNGANG PAMBARANGAY.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

21

MGA KASO NGA NAPAILALUM SA KATARUNGANG PAMBARANGAY SUPAK SA BALAUD NGA PAGMANTALA UG SUPAK SA BALAUD NGA PAMAHAYAG (ART. 154); ALARMA UG ESKANDALO (ART. 155); PAG-GAMIT UG SAYOP NGA SERTIPIKO (ART. 175); PAG-GAMIT UG DILI MATUOD NGA NGALAN UG PAG-TAGO SA MATUOD NGA NGALAN (ART. 178 ); DILI PINASUBAY SA BALAUD (ILIGAL) NGA PAGGAMIT UG UNIPORME UG INSIGNYA (TSAPA) (ART. 179); PAG-SAMAD SA LAWAS ATOL SA LAMUK-LAMUK (ART. 252); PAHATAG UG TABANG SA NILAMPOS NGA HIKOG (ART. 253); RESPONSIBILIDAD SA NI-APIL UG DUELO NGA NAKASAMAD O WALA MAKA-SAMAD (ART. 260 ); DILI GRABE NGA PAG-SAMAD (ART. 265); GAMAY NGA PAG-SAMAD UG PAG-MALTRATO (ART. 266); SUPAK SA BALAUD NGA PAGDAKOP (ART. 269); PAGTULOD UG MINOR SA PAG-BIYA SA IYANG PINUY-ANAN (ART.

271); PAG-ABANDONAR (PAGBIYA) UG TAWO NGA ANAA SA KAKUYAW UG PAG-ABANDONAR SA KAUGALINGONG BIKTIMA (ART. 275); PAG-BIYA UG MINOR (NGA NAG-EDAD UG UBOS SA PITO KA TUIG) (ART. 276); PAG-BIYA UG MINOR SA TAWO NGA GISALIGAN PAGBANTAY; WALA NAGKA-SINABOT SA MGA GINIKANAN (ART. 277); PAGSULOD UG PINUY-ANAN SA WALAY PANANGHID (NGA WALAY PAG-GAMIT UG KAGUBOT UG PANGHUDLAT) (ART. 280); UBANG MATANG SA PAG-SULOD NGA WALAY PANANGHID (ART.

281); GAAN NGA PANG-HULGA (ART. 283); UBANG GAAN NGA PANG-HULGA (ART. 285 ); GRABE NGA PAG-PAMUGOS (PAG-HUDLAT) (ART. 286); GAAN NGA PAG-PAMUGOS (ART. 287 ); UBANG SUSAMANG PAG-PAMUGOS (PINUGOS NGA PAGPALIT UG BUTANG UG PAGBAYAD SA SUHOLAN PINAAGI SA BUTANG) (ART.

288);

22

USA KA HANDBOOK

PAG-UMOL, PAGPATUNHAY UG PAGDILI SA KUMBINASYON SA CAPITAL O LABOR PINAAGI SA BAYOLENTI O PANGHULGA (ART. 289); PAGDISKUBRE UG MGA SEKRETO PINAAGI SA PAGSAKMIT UG PAGPANULAT (ART. 290 ); PAG-BUTYAG UG MGA SEKRETO NGA NIABUSO SA KATUNGDANAN (ART. 291); KAWAT (KUNG ANG KANTIDAD SA BUTANG KINAWAT DILI MULABAW SA P50.00). (ART. 309); GINAGMAY’NG KAWAT (KUNG ANG KANTIDAD DILI MULABAW SA P500 ). (ART. 310 ); PAG-UKOPAR (PAGSAKOP) UG PROREDAD UG PAG-SAPAW SA KATUNGOD SA USA KA BUTANG (ART 312); PAG-USAB SA UTLANAN UG TIMAILHAN (ART. 313); PAGPANGILAD O ESTAFA (KUNG ANG KANITDAD DILI MULABAW SA P200.00). (ART. 315); LAING MATANG SA PAGPANGILAD (ART. 316); PANGPANGILAD UG MINOR (ART. 317); UBANG PANG-LINGLA (ART. 318 ); PAG-TANGTANG, PAGBALIGYA O PAGPRENDA SA NAPRENDA NA NGA PROPREDAD (ART. 319 ); ESPESYAL NGA MGA KASO SA PANG-GUBA (KUNG ANG KANTIDAD SA NAGUBA NGA BUTANG DILI MULABAW SA P1,000.00). (ART 328); UBANG PANG-GUBA (KUNG ANG KANTIDAD SA NAGUBA NGA BUTANG DILI MALAPAS SA P1,000.00). (ART. 329); YANO NGA PAGPAHIMULOS-LAWASNON (PAMIGA) (ART. 338); PAHIMULOS NGA LAWASNON NGA MAY PAGTUGOT SA GIPAHIMUSLAN (ART 339); PANGHULGA NGA IMANTALA UG PAGTANYAG NGA DILI IDAYON PAGMANTALA BUGTI SA SUHOL O BAYAD (ART. 356); PAGDILI SA PAGMANTALA SA NAKA-INGON NGA BINUHATAN ATOL SA OPISYAL NGA HUSAY O KALIHUKAN (ART. 357); PAGPINIG SA MGA INOSENTING TAWO (ART. 363); PANGINTREGA BATUK SA DUNGOG (ART. 364); PAGLUWAT UG CHEKE NGA WALAY IGONG PUNDO (BP 22); PAGPALIT UG KINAWAT NGA BUTANG KUNG ANG KANTIDAD NIINI DILI MULABAW SA P50.00 (PD 1612).

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

23

AGUY! KADAGHAN BA DIAY! UNSA MAN ANG UBAN PANG KASO NGA “EXEMPTED” O GAWAS NA SA GAHUM SA

KATARUNGANG PAMBARANGAY GAWAS PA NIADTONG

NAGLAMBIGIT SA MGA “JURIDICAL PERSONS” O MGA

KORPORASYON UG KOOPERATIBA?

MGA KASO NGA NAGLAMBIGIT SA MGA BUHATAN SA GOBYERNO MGA KALAPASAN SA BALAUD NGA DIN ANG LABING

BUG-AT NGA SILOT MA-O ANG PAGKABILANGGO SULOD SA

USA KA TUIG O MULTA NGA DI-MUSOBRA SA LIMA KA LIBO

KA PISOS;

MGA KALAPASAN NGA WALAY PRIBADONG PARTIDO NGA NA-AGRABYADO;

PANAG-AWAY BAHIN SA PROPEDAD REAL SAMA SA YUTA O GAMBALAY NGA NAHIMUTANG SA NAGKADAIYANG

SYUDAD O LUNGSOD; MGA REKLAMO NGA NAGKINAHANGLAN UG HINANALING AKSYON O TUBAG; MGA KASO SA PAMU-O,

UG MGA KASO NGA NAGTUMONG SA PAGBALEWALA SA USA

KA “JUDGMENT UPON A COMPROMISE.”

UNSA MAN ANG UNANG LAKANG SA PAGHUSAY UG MGA KASO? OK. ANG TAGREKLAMO, INABAGAN SA IMONG

SEKRETARYA, KINAHANGLAN NGA MAO ANG MUSULAT SA IYANG REKLAMO GINAMIT ANG KP FORM 7.

KINAHANGLAN NGA MUBAYAD SIYA UG BARATO RA NGA

“FILING FEE” NGADTO SA BARANGAY TREASURER. HNUMDUMI NGA WALAY SI BISAN KINSA ANG

MAMAHIMONG MUDIRETSO SA KORTE O SA BISAN ASA NGA BUHATAN SA GOBYERNO ARON SA

PAGSANG-AT SA IYANG REKLAMO BATUK SA IYANG

ISIG KA TAWO ILABI NA KUNG ANG HISGUTANAN NAA ILAWOM SA JURISDICTION SA BARANGAY

JUSTICE.

24

USA KA HANDBOOK

KP FORM # 7: COMPLAINANT’S FORM Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. ________________ For: ____________________________ ________________________________ ________________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s COMPLAINT I/WE hereby complain against above named respondent/s for violating my/our rights and interests in the following manner: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________ THEREFORE, I/WE pray that the following relief/s be granted to me/us in accordance with law and/or equity: __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________ Made this _______ day of ___________, 19____. ________________ Complainant/s Received and filed this ________ day of __________, 19____. ____________________________ Punong Barangay/Lupon Chairman

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

25

BUOT IPASABOT, ANG TANANG

KINAHANGLAN GAYUD, GAWAS

HINGTUNDAN KINAHANGLANG

NA LAMANG KUNG ANG MGA

MUPAILAWOM SA KATARUNGANG

NAGKABANGI NGA PARTIDO ANG

PAMBARANGAY?

PERSONAL NGA NAGHUSAY SA

ILANG AWAY. KINAHANGLAN NGA MUPAILAWOM GYUD SILA SA PROCESO SA HUSAY KAY KUNG

DILI, ANG KORTE MAMAHIMONG

MUBALEWALA SA KASO SA HINUNGDAN NGA LACK OF CAUSE

OF ACTION OR PREMATURITY.

MA-O DIAY…MURA DIAY KITA UG KORTE UG ANG LUPON MA-O ANG MGA HUWES?

DILI PUD…ANG KALAINAN SA ATONG TRABAHO ISIP LUPON

MAO KINI, DILI KINI USA KA BARANGAY COURT UG ANG MGA MIYEMBRO SA LUPON DILI USAB

MGA HUWES. USA KINI KA HUTONG ALANG SA PANAGHUSAY UG ANG MGA MIYEMBRO MA-O ANG

MGA MAGHUHUSAY. SA IMONG

BAHIN, IKAW MA-O ANG TAGPATALIWALA.

OK. HUMAN NGA MABAYRAN NA SA COMPLAINANT ANG

FILING FEE, UNSA MAN ANG SUNOD NGA LAKANG?

SULOD SA TULO KA ADLAW, KINAHANGLAN MUPAGAWAS

KA UG PAHIBALO ALANG SA PAGDUNGOG O “NOTICE OF

HEARING” LABOT SA REKLAMO. KINAHANGLAN NGA IMO USAB NGA IPATAWAG PINAAGI SA “SUMMONS” ANG

GIREKLAMO/SINUMBONG (RESPONDENT). SILANG DUHA ANGAYAN NGA MUPATIM-AW/MUPAKITA SA IMONG ATUBANGAN DIHA SA IMONG BUHATAN.

26

USA KA HANDBOOK

KP FORM # 8: NOTICE OF HEARING Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA NOTICE OF HEARING (MEDIATION PROCEEDINGS) TO: _________________ ________________ Complainant/s You are hereby required to appear before me on the ______ day of _______, 19___ at ________ o’clock in the morning/afternoon for the hearing of your complaint.

This ________ day of ____________, 19____. ____________________________ Punong Barangay/Lupon Chairman Notified this ________ day of __________, 19____. complainant/s _______________ _______________ UNYA, KUNG USA KANILA ANG MAPAKYAS SA PAGPAKITA SA GIKATAKDANG HEARING?

KUNG ANG TAGREKLAMO (COMPLAINANT) MA-OY NAPAK-

YAS SA PAGTAMBONG NGA WALAY IGONG HINUNGDAN, ANG

IYANG REKLAMO MAMAHIMO NIMONG IBASURA UG MAWAD-

AN SIYA UG KATUNGOD SA PAGPASAKA SA MA-ONG KASO SA KORTE. MAMAHIMO USAB SIYANG SILOTAN TUNGOD

KAY ANG IYANG KAPAKYAS USA MAN KA “INDIRECT

CONTEMPT” O KUN DILI DIREKTA NGA PAG-INSULTO O PAGBUGALBUGAL SA GAHUM SA KORTE. APAN, KUNG ANG GIREKLAMO/

SINUMBONG (RESPONDENT) MAOY NAPAKYAS SA PAGTAMBONG

NGA WALAY IGONG HINUNGDAN, KUNG DUNA SIYA’Y KONTRA-

REKLAMO BATUK SA COMPLAINANT, KINI ANG IBASURA UG DILI NIYA KINI MAMAHIMONG ISANG-AT SA KORTE. MAHIMO USAB SIYANG SILOTAN FOR “INDIRECT CONTEMPT”.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

27

KP FORM # 9: SUMMON FOR THE RESPONDENT Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. ________________ For: ____________________________ ________________________________ ________________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s SUMMONS TO:

____________________ ____________________ Respondents

_________________________ _________________________

You are hereby summoned to appear before me in person, together with your witnesses, on the _______ day of _________, 19___ at ____________ o’clock in the morning/afternoon, then and there to answer to a complaint made before me, copy of which is attached hereto, for mediation/conciliation of your dispute with complainant/s.

You are hereby warned that if you refuse or willfully fail to appear in obedience to this summons, you may be barred from filing any counterclaim arising from said complaint.

FAIL NOT or else face punishment as for contempt of court.

This _______ day of ____________, 19___. _____________________________ Punong Barangay/Pangkat Chairman KUNG MUTAMBONG ANG DUHA – ANG TAGREKLAMO UG

ANG GIREKLAMO, UNSAON MAN PAGSULBAD SA KASO?

CORRECTION, DILI IKAW MAOY MUSULBAD SA

KASO, APAN IKAW MAOY MUTABANG ARON MASULBAD

NILA ANG ILANG KASO. ISIP TIGPATUNGA (MEDIATOR),

IMO SILANG PAMINAWON UG TABANGAN NGA

MAKAPANGITA UG SOLUSYON SULOD SA KINSE KA ADLAW.

28

USA KA HANDBOOK

KUNG ANG GIREKLAMO MAPAKYAS SA PAGTAMBONG, ANG KASO

ITUNOL NGADTO SA PANGKAT TAGAPAGKASUNDO.

KP FORM # 9: BACK PAGE OFFICER’S RETURN I served this summons upon respondent ____________________________ on the ______ day of ______________, 19____, and upon respondent ___________________________ on the day of ________________, 19____, by: (Write name/s of respondent/s before mode by which he/they was/were served.)

Respondent/s __________________________ 1. handing to him/them said summons in person, or __________________________ 2. handing to him/them said summons and he/they refused to receive it, or __________________________ 3. leaving said summons at his/their dwelling with __________ (name) a person of suitable age and discretion residing therein, or __________________________ 4. leaving said summons at his/their office/place of business with ________, ( name) a competent person in charge thereof. _____________ Officer Received by Respondent/s representative/s: ___________________ Signature ___________________ Signature

__________________ Date __________________ Date

SA DILI PA AKO MANGUTANA BAHIN SA PANGKAT, ISIP

PUNONG BARANGAY, UNSA MAN ANG PAMAAGI SA HUSTO

NGA PAG-GUNIT SA KASO?

SA DILI PA ANG AKTUWAL NGA PAGHUSAY, KINAHANGLAN NGA IMONG SAYRON KINSA ANG MGA NALAMBIGIT NGA PARTIDO UG SA TINUBDAN ILANG PANAGBANGI O AWAY.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

29

UNSA MAY SUNOD NAKONG BUHATON? DUNAY BAY MGA PAGSULUNDAN/SUMBANAN (RULES) NGA ANGAYA’NG

SUNDON?

IMPORTANTE GYUD NGA IMONG IPASABOT ANG PROCESO UG TUMONG SA HUSAY UG ANG MGA SUMBANAN NGA ANGAYA’NG

TUMANON ORAS NGA IPAHIGAYON NA ANG

PAGHUSAY.

MAS MAAYO KUNG IMONG SUGDAN ANG TIBUOK PROCESO PINAAGI SA

USA KA PAG-AMPO…UNYA HATAGI

ANG MATAG PARTIDO UG HIGAYON

NGA MAKAPASABOT SA ILANG BAHIN. AYAW

TUGUTI NGA MUSAL-OT ANG USA KA PARTIDO

SAMTANG NAGPASABOT ANG PIKAS PARTIDO. PATIWASON UNA ANG USA KA BAHIN AYHA

MUBALOS UG PAGPASABOT ANG PIKAS. PANGUTAN-

PA ANG DUHA KA BAHIN UG ILAMBIGIT ANG DUHA KA PUNDOK/

PARTIDO SA PAGPANGITA UG SOLUSYON SA ILANG PANAGBANGI. MURA’G SAYON RA MAN DIAY… KAPOY KAAYO KINI NGA PROCESO UG NAGKINAHANGLAN KINI UG DAKUNG PAGTAGAD UG PAGPAMINAW.

HINUMDUMI NGA DILI KA USA KA HUWES APAN USA KA

TIGPATUNGA…TUGUTI ANG DUHA KA BAHIN SA

PAGPANGITA UG SOLUSYON SA ILANG PANAGBAGI. UG MAGKASINABOT O MAGKA-

UYON NA SILA, KINAHANGLAN BA NGA ISULAT GYUD SA PAPEL ANG MGA KUNDISYUNES SA

ILANG PANAGSABOT?

KINAHANGLAN GYUD, UG KINI ANGAYAN NGA HIMUON SA PINULUNGAN NGA

MASAB-TAN SA

DUHA KA BAHIN.

30

USA KA HANDBOOK

KP FORM # 16: AMICABLE SETTLEMENT Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. ________________ For: ____________________________ ________________________________ ________________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s AMICABLE SETTLEMENT We, complainant/s and respondent/s in the above-captioned case, do hereby agree to settle our dispute as follows: __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________ and bind ourselves to comply honestly and faithfully with the above terms of settlement.

Entered into this ______ day of __________, 19_______.

Complainant/s ___________________ ___________________

Respondent/s __________________ __________________ ATTESTATION

I hereby certify that the foregoing amicable settlement was entered into by the parties freely and voluntarily, after I had explained to them the nature and consequence of such settlement. ______________________________ Punong Barangay/Pangkat Chairman

UNSAON MAN NATO PAGSIGURO NGA ILANG TUMANON ANG ILANG GIKASABUTAN?

HUMAN SA NAPULO KA ADLAW, ANG ILANG KASABUTAN MAMAHIMO NANG IPATUMAN UG KINI DUNAY KUSOG UG EPEKTO SAMA SA

USA KA DESISYON SA KORTE.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

31

UNSAY MAHITABU KUNG ANG USA SA MGA PARTIDO ANG

NAPUGOS LAMANG SA PAGSULOD SA KASABUTAN GUMIKAN SA TIKAS

NGA PAMAAGI, PAG-

SA MAONG SITWASYON, ANG BISAN KINSA SA MGA NALAMBIGIT NGA PARTIDO MAMAHIMONG MUPRO-

TESTA SA MAONG KASABUTANSULOD SA

PANGHULGA O SA

NAPULO KA ADLAW.

BISAN UNSANG

KINI TUNGOD KAY

PINUGOS NGA PAMAAGI?

PAGKAHUMAN SA

NAPULO KA ADLAW, MAMAHIMO NANG

EPEKTIBO ANG GIKA-

SABUTAN O HUSAY.

UNSAON MAN PAGTUMAN SA GIREKLAMO SA MAONG KASABUTAN?

BOLUNTARYO NIYANG

TUMANON ANG MGA GIKASABUTAN SULOD SA LIMA KA ADLAW. KUNG SIYA MAPAK-

YAS, MAMAHIMONG KUHAAN

SIYA SA IYANG PAGKABU-

TANG. ATO KINING HISGUTAN UNYA SA UNAHAN.

KUNG MAPAKYAS ANG HUSAY

ADUNA. ILAWOM SA ATONG

UG WALAY KASABUTAN NGA

KULURA, DUNAY DAGHANG

BAHIN, DUNA BAY LAING

MGA PANAGBANGI. USA NA

MAKAB-OT ANG DUHA KA

PAMAAGI NGA MAHUSAY ANG

NAGKABANGI NGA PARTIDO?

PAMAAGI SA PAGSULBAD SA NIINI MAO ANG AGSULBAD

PINAAGI SA GRUPO SA MGA MAGHUHUSAY (CONCI-

LIATORS) NGA INILA UG

GIRESPETO SA DUHA KAPARTIDO…SA ILAWOM SA

LOCAL GOVERNMENT CODE, KINI SILA MAOY GITAWAG NGA PANGKAT TAGAPAG-

KASUNDO.

32

USA KA HANDBOOK

K

A

P

I

T

U

L

O

I

I

I

PAGHUSAY PINAAGI SA P A N G K A T TAGAPAGSUNDO KAP, UNSA MAY AKONG HIMUON KUNG BISAN PA MAN NGA AKO

NANG GIHIMO ANG TANAN ARON MAGKASINABOT ANG NAGKABANGI NGA PARTIDO APAN NAPAKYAS GIHAPON SILA SA PAG-

KAB-OT UG USA KA MALINAWONG PANAG-UYON? MAMAHIMO NA BA NILANG ISANG-AT ANG KASO NGADTO SA KORTE? DI PA! ANG MAGKA-ATBANG NGA PAR-

TIDO KINAHANGLAN PA NGA MUPAILAWOM SA PROCESO SA PAGHUSAY O KUN “CONCILIATION

PROCEEDINGS.”

IKAW, ISIP PUNONG BARANGAY MAOY MUTUKOD UNSA MAN

O MUPAHILUNA

SA GITAWAG UG

KANANG GITAWAG

PANGKAT NG

NGA PROCESO SA

TAGAPAGKASUNDO

PAGHUSAY?

SULOD SA KINSE KA ADLAW GIKAN SA ULAHING ADLAW SA IMONG PAGPATALIWALA

SA MGA PARTIDO.

SA DI PA TA

MUPADAYON, UNSA

MAY KALAINAN SA

“CONCILIATION” UG “MEDIATION”?

ANG PAGPATUNGA O PAGPATALIWALA UG

ANG HUSAY PAREHO LANG. APAN ANG

“MEDIATION” O PAGPATUNGA O PAGPATALIWALA ANHA HIMUON ATUBANGAN SA PUNONG

BARANGAY, SAMTANG ANG

“CONCILIATION” O GITAWAG UG HUSAY ANHA IPAHIGAYON ATUBANGAN SA PANGKAT TAGAPAGKASUNDO PINANGULUHAN SA CHAIRPERSON NIINI.

SAMA SA “MEDIATION”, ANG “CONCILIATION” MAO ANG PAGPATUNGA TALI SA DUHA O SOBRA PA SA DUHA KA PARTIDO SA TUMONG NGA KAPUNGGAN O HUMANON ANG PANAGBANGI NGA WALAY

KASABUTAN NGA TUMANON ANG DESISYON SA CONCILIATOR. KINSA MAN ANG MAHIMONG ITUDLO

ISIP MIYEMBRO SA PANGKAT?

ANG TULO KA MIYEMBRO SA PANGKAT PILION GIKAN SA MGA MIYEMBRO SA

LUPON. ANG TAGREKLAMO UG ANG

GIREKLAMO O SINUMBONG MAOY MUPILI KUNG KINSA ANG GUSTO NILA NGA MAHIMONG MIYEMBRO SA PANGKAT NGA MAOY MUHUSAY SA ILANG PANAGBANGI.

KP FORM # 10: NOTICE FOR CONSTITUTION OF PANGKAT Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE PUNONG BARANGAY NOTICE FOR CONSTITUTION OF PANGKAT TO:

__________________ __________________ Complainant/s

____________________ ____________________ Respondent/s

You are hereby required to appear before me on the ______ day of _________, 19____, at ________ o’clock in the morning/afternoon for the constitution of the Pangkat ng Tagapagkasundo which shall conciliate your dispute. Should you fail to agree on the Pangkat membership or to appear on the aforesaid date for the constitution of the Pangkat, I shall determine the membership thereof by drawing lots.

This ________ day of ____________, 19_____. ____________________ Punong Barangay Notified this _________ day of _________, 19_____.

TO:

34

__________________ _________________ Complainant/s

____________________ ____________________ Respondent/s

USA KA HANDBOOK

KP FORM # 11: NOTICE TO CHOSEN PANGKAT MEMBER Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. ________________ For: ____________________________ ________________________________ ________________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s NOTICE TO CHOSEN PANGKAT MEMBER (Date) TO: ________________ Notice is hereby given that you have been chosen member of the Pangkat ng Tagapagkasundo amicably conciliate the dispute between the par in the aboveentitled case. ____________________________ Punong Barangay/Lupon Secretary Received this ________ day of __________, 19_____. ________________ Pangkat Member

UNSAY MAHITABU KUNG ANG DUHA KA PARTIDO DI MAGKAUYON KUNG KINSA ANG ILANG PILION ISIP MIYEMBRO SA PANGKAT?

IKAW, ISIP CHAIRPERSON SA LUPON MAOY MUPILI UG MUTUDLO SA TULO KA MIYEMBRO SA PANGKAT

PINAAGI SA “BUNOT-

BUNOT” (DRAWING OF

LOTS).

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

35

HUMAN MAPILI ANG MIYEMBRO SA PANGKAT, UNSAY

SUNOD NGA LAKANG?

ANG MGA NAPILING MIYEMBRO SA PANGKAT MAO MISMO ANG MUPILI KUNG KINSA KANILA ANG MULINGKOD ISIP CHAIRPERSON UG

SEKRETARYA. ANG TANANG RECORD SA MAONG KASO ANG ITUGYAN SA LUPON SECRETARY NGADTO SA SEKRETARYA SA PANGKAT ARON NGA KINI KATUN-AN SA MGA MIYEMBRO SA MAONG PANGKAT.

SAMA SA MGA MIYEMBRO SA LUPON, MAMAHIMO BA USAB NGA PALAGPUTON

ANG USA KA MIYEMBRO SA PANGKAT?

ANG USA KA MIYEMBRO SA PANGKAT MAMAHIMONG TANGTANGON BISAN PA NGA SIYA NATUDLO NA ISIP MIYEMBRO GUMIKAN SA

MUSUNOD NGA MGA HINUNGDAN: KUNG SIYA KABANAY O PARYENTE

SA USA SA MGA MGA PARTIDO, DUNAY GIDAPIGAN, O MGA UBAN PANG SUSAMA NGA INTERES. ANG PAGTANGTANG SA USA KA MIYEMBRO SA PANGKAT DESISYUNAN PINAAGI SA BOTO SA

MAYORIYA SA MIYEMBRO SA MAONG PANGKAT UG ANG NASANGPIT

NGA DESISYUN IPATUMAN GILAYON.

UNSAON MAN PAGHULIP SA NABAKANTE NGA MIYEMBRO SA

PANGKAT?

HUMAN MADESISYUNAN SA PANGKAT NGA TANGTANGON ANG

USA SA MGA MIYEMBRO NIINI, ANG DUHA KA PARTIDO (TAGREKLAMO UG SINUMBONG) MAOY MUPILI KUNG KINSA ANG ILANG IHULIP. APAN KUNG DI SILA MAGKASABOT KUNG KINSA ANG IHULIP, ANG

CHAIRPERSON SA LUPON MAO NA USAB ANG

MUTUDLO PINAAGI SA “BUNOT-BUNOT”. KINI

NGA PAMAAGI SA PAGHULIP SA NABAKANTE NGA MIYEMBRO SA PANGKAT MAO USAB ANG PAGASUNDON KUNG ANG PAGKABAKANTE RESULTA SA UBAN

PANG HINUNGDAN.

36

USA KA HANDBOOK

MURAG NAHAYAGAN NA KO NIINING MGA BUTANGA

KARON! APAN SA UNANG PANAGTIGOM O PANAGTAGBU, UNSA MAN ANG HINANALING TUMONG UG UNSAON MAN SA PANGKAT SA PAGPAHIGAYON SA IYANG MGA GIMBUHATON?

MANAGTABU ANG PANGKAT ARON PAMINAWON ANG DUHA

KA BAHIN NGA NAGKABANGI, UG MANGITA UG MGA

PAMAAGI ALANG SA MALINAWONG PANAGSABOT SULOD SA

KINSE KA ADLAW. KINING KINSE KA ADLAW MAMAHIMO PA NGA

LUGYAWAN NGADTO SA LAING PANG KINSE KA ADLAW.

KP FORM # 13: SUBPOENA LETTER Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. ________________ For: ____________________________ ________________________________ ________________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s SUBPOENA TO:

____________________ ____________________ Witnesses

_________________________ _________________________

You are hereby commanded to appear before me on the ______ day of _________, 19___, at ___________ o’clock, then and there to testify in the hearing of the above-captioned case.

This ______ day of _________, 19____. _______________________________ Punong Barangay/Pangkat Chairman (Cross out whichever one is not applicable).

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

37

UNSAY MAHITABU KUNG

DUNAY USA SA MGA PARTIDO NGA MAPAKYAS SA PAGPATIM-AW DIHA SA PANGKAT?

ANG PANGKAT CHAIRPERSON MUTAKDA UG PETSA ALANG SA PARTIDO NGA WA MAKATAMBONG ARON SA

PAG-ATUBANG DIHA KANIYA UG IPASABOT ANG MGA HINUNGDAN SA IYANG

KAPAKYAS SA PAGPATIM-AW

O PAGPAKITA SA GITAK-

DANG “HEARING” O PAG-

DUNGOG SA ILANG KASO. UNSAY MAHITABU KUNG MASAYRAN NGA WALA SILA’Y IGONG RASON

SA ILANG KAPAKYAS SA PAGTAMBONG SA HEARING?

MAAYO KANA NGA PANGUNATA. KUNG ANG TAGREKLAMO WALAY IGONG HINUNGDAN SA IYANG KAPAKYAS SA PAGTAMBONG SA

PAGDUNGOG SA REKLAMO NGA IYANG GISANG-AT, ANG PANGKAT

CHAIRPERSON DUNAY KATUNGOD SA PAGHIMO SA MGA MUSUNOD:

1. PAGBALEWALA O PAGBASURA ANG REKLAMO 2. PAGPAGAWAS G SERTIPIKASYON NGA NAGDUMILI SA TAGREKLAMO SA PAGPASAKA SA MAONG REKLAMO NGADTO SA KORTE O SA BISAN ASA NGA BUHATAN SA GOBYERNO

3. PAGHANGYO SA KORTE NGA SILOTAN ANG

NAGMAHAGI NGA PARTIDO GUMIKAN SA PAG-

INSULTO SA GAHUM SA KORTE.

UG KUNG ANG SINUMBONG MAOY MAPAKYAS SA

PAGTAMBONG SA PAGDUNGOG, ANG PANGKAT MAHIMONG:

1. MUBALEWALA SA IYANG KONTRA-REKLAMO BATUK NGADTO SA TAGREKLAMO

2. MUPAGAWAS UG SERTIPIKASYON NGA NAGDUMILI SA SINUMBONG SA PAGPASAKA SA IYANG KONTRA-

38

USA KA HANDBOOK

KP FORM # 18: NOTICE OF HEARING FOR COMPLAINANT Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. ________________ For: ____________________________ ________________________________ ________________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s NOTICE OF HEARING (RE: FAILURE TO APPEAR) TO:

________________ _______________ Complainant/s

You are hereby required to appear before me/the Pangkat on the ______ day of _________, 19____, at ________ o’clock in the morning/afternoon to explain why you failed to appear for mediation/conciliation scheduled on _____________, 19____ and why your complaint should not be dismissed, a certificate to bar the filing of your action on court/government office should not be issued, and contempt proceedings should not be initiated in court for willful failure or refusal to appear before the Punong Barangay/Pangkat ng Tagapagkasundo.

This ________ day of ___________, 19____. _____________________________ Punong Barangay/Pangkat Chairman (Cross out whichever is not applicable) Notified this _________ day of ________, 19_____.

Complainant/s __________________ __________________ Respondent/s __________________ __________________

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

39

KP FORM # 19: NOTICE OF HEARING FOR RESPONDENT Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. ________________ For: ____________________________ ________________________________ ________________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s NOTICE OF HEARING (RE: FAILURE TO APPEAR) TO:

_______________ _______________ Respondent/s

You are hereby required to appear me/the Pangkat on the _______ day of ____________, 19____, at __________ o’clock in the morning/afternoon to explain why you failed to appear for mediation/conciliation scheduled on ____________, 19___ and why your counterclaim (if any) arising from the complaint should not be dismissed, a certificate to bar the filing of said counterclaim in court/government office should not be issued, and contempt proceedings should not be initiated in court for willful failure or refusal to appear before the Punong Barangay/Pangkat ng Tagapagkasundo.

This ________ day of _________, 19_____. _____________________________ Punong Barangay/Pangkat Chairman (Cross out whichever is not applicable) Notified this ________ day of _____________, 19____.

Respondent/s: ____________________ ____________________

40

Complainant/s: ______________________ ______________________

USA KA HANDBOOK

REKLAMO NGADTO SA KORTE O SA BISAN ASA NGA BUHATAN SA GOBYERNO

3. PUGNGAN ANG SINUMBONG DIHA SA PAGPASAKA OG KONTRAREKLAMO NGADTO SA KORTE O SA MASKI UNSANG OPISINA SA PANGGAMHANAN

4. MAGPASAKA OG REKLAMO SA KORTE O SA MASKI UNSANG OPISINA SA PANGGAMHANAN UG ANG PAGTUMAN SA FORM 20

KP FORM # 20: CERTIFICATE TO FILE ACTION (FROM LUPON SECRETARY) Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. ________________ For: ____________________________ ________________________________ ________________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s CERTIFICATION TO FILE ACTION This is to certify that: 1. There has been a personal confrontation between the parties before the Punong Barangay/Pangkat ng Tagapagkasundo; 2. A settlement was reached; 3. The settlement has been repudiated in a statement sworn to before the Punong Barangay by ______________ on ground of ______________; and 4. Therefore, the corresponding complaint for the dispute may now be filed in court/government office.

This _________ day of __________, 19____. ___________________ Lupon Secretary Attested: __________________ Lupon Chairman

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

41

SA SUSAMANG PAMAAGI, ANG PANGKAT

CHAIRPERSON, DUNAY KATUNGOD SA PAGHANGYO SA

KORTE NGA SILOTAN PINAAGI SA “CONTEMPT OF

COURT” ANG MGA TESTIGO NGA TUYO’NG

NAGMAGAHI O MIBALIBAD SA PAGTAMBONG SA

PAGDUNGOG.

KP FORM # 22: CERTIFICATION TO FILE ACTION Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. ________________ For: ____________________________ ________________________________ ________________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s CERTIFICATION TO FILE ACTION This is to certify that: 1. There was a personal confrontation between the parties before the Punong Barangay but mediation failed; 2. The Punong Barangay set the meeting of the parties for the constitution of the Pangkat; 3. The respondent willfully failed or refused to appear without justifiable reason at the conciliation proceedings before the Pangkat; and 4. Therefore, the corresponding complaint for the dispute may now be filed in court/government office. _________________ Pangkat Secretary Attested by: ___________________ Pangkat Chairman

42

USA KA HANDBOOK

KUNG MILAMPOS ANG PANGKAT SA

ANG ILANG GIKASABUTAN ISULAT SA PAPEL

SA PULONG NGA ILANG NASAB-TAN UG KINI

PAGHUSAY SA KASO,

PAMATUD-AN SA LUPON CHAIRMAN O DI BA

NGA MAHITABU?

MALINAWONG GIKASABUTAN (AMICABLE

UNSAMA’Y SUNOD

KAHA SA PANGKAT CHAIRMAN. ANG

SETTLEMENT) DUNAY KUSOG UG EPEKTO

SAMA SA USA KA PINAL NGA DESISYON SA

USA KA KORTE. MU EPEKTO KINI HUMAN SA NAPULO KA ADLAW GIKAN SA PETSA SA

KASABUTAN, GAWAS NA LAMANG KUNG KINI

BALIBARAN, PAMATUKAN, SUPAKON O DILI DAWATON (REPUDIATE) SA USA SA MGA

PARTIDO. ANG PANGKAT SECRETARY MAOY MUHIKAY SA MGA PAPELES LABOT SA KASABUTAN UG IPADALA KINI NGADTO SA TUKMANG KORTE. ANG PAGSANG-AT SA

KASABUTAN ARON APRUBAHAN SA KORTE KINAHANGLAN NGA INUBANAN

KINI SA “TRANSMITTAL FORM“ NGA HIKAYON O HIMUON SA

PANGKAT SECRETARY. APAN SAYOD MAN

ANG APEKTADO NGA PARTIDO

KITA KAP NGA DUNAY

MAHIMONG MUBALEWALA O

MGA KASO DIIN ANG

MUBALIBAD SA PAGTUMAN SA

KASABUTAN NAKAB-

KASABUTAN SULOD SA NAPULO KA ADLAW

OT GUMIKAN SA

GIKAN SA PETSA SA KASABUTAN PINAAGI

TIKAS NGA PAMAAGI,

SA PAG-FILE DIHA SA LUPON CHAIRMAN

PAGPAMUGOS NGADTO

NGA PAMAHAYAG DIIN IYANG IBATBAT

PAGPANGHULGA, O

SA USA KA PARTIDO?

O SA PANGKAT UG USA KA SINUMPAAN ANG MGA HINUNGDAN SA IYANG DI-

PAGDAWAT SA MAONG KASABUTAN. KUNG SIYA MAPAKYAS SA PAGHAGIT SA MAONG KASABUTAN SULOD SA NAPULO KA

ADLAW, PAGAISIPON NGA IYA KINING

GIDAWAT UG MAWAD-AN NA SIYA UG

KATUNGOD SA PAGBALEWALA NIINI

PINASIKAD SA MAONG MGA HINUNGDAN.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

43

KP FORM # 28: MONTHLY TRANSMITTAL OF FINAL REPORTS Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA OFFICE OF THE BARANGAY CAPTAIN ____________________, 20____ Date MONTHLY TRANSMITTAL OF FINAL REPORTS To: City/Municipal Judge ______________________ (City/Municipality) Enclosed herewith are the final reports of settlement of disputes and arbitration awards made by the Barangay Captain/Pangkat Tagapagkasundo in the following cases: Barangay Case No.

TITLE (Complainant, et al vs. Respondent, et al)

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. ___________________________ Lupon/Pangkat Secretary Received this __________ day of _____________________, 20_____. ______________________________ (Clerk of Court) IMPORTANT: Lupon/Pangkat Secretary shall transmit not later than the first five days of each month the final reports for preceding month.

44

USA KA HANDBOOK

UNSA ANG PAMAAGI SA PAGPATUMAN SA KASABUTAN NGA NAKAB-OT SA MALINAWONG PANAG-UYON SA

PANGKAT?

ANG MALINAWONG GIKASABUTAN DUNAY KUSOG UG EPEKTO

SAMA SA USA KA PINAL NGA DESISYON SA KORTE. MUEPEKTO KINI

HUMAN MULAPAS ANG NAPULO KA ADLAW GIKAN SA PETSA SA KASABUTAN SAMA SA ATO

NANG NAHISGUTAN SA UNAHAN. KINI MAMAHIMONG IPATUMAN SA LUPON SULOD SA UNOM KA BULAN GIKAN SA PETSA SA MAONG

KASABUTAN. HUMAN SA UNOM KA

BULAN, ANG KASABUTAN MAHIMO NGA IPATUMAN PINAAGI

SA PAGPASAKA UG MOSYON NGADTO SA MUNICIPAL TRIAL

COURT SA LUGAR DIIN GIHIMO ANG MAONG KASABUTAN.

UNYA, KUNG WALAY WALAY MAKAB-OT NGA KASABUTAN TALI SA NAGKABANGI NGA PARTIDO BISAN PA SA TANANG PANINGKAMOT ARON SILA

MAHUSAY, UNSA MA’Y SUNOD NAKONG BUHATON? MAO NA KANA ANG HIGAYON NGA MUHIMO KA UG “CERTIFICATION TO FILE ACTION”,

PIRMAHAN KINI SA PANGKAT SECRETARY UG SA PANGKAT CHAIRMAN DIIN ILANG

PAMATUD-AN NGA WALAY NAKAB-OT NGA KASABUTAN BISAN PA SA PANINGKAMOT NGA HUSAYON ANG DUHA KA PARTIDO. ANG “CERTIFICATION TO FILE ACTION”

ISUMITE NGADTO SA TUKMANG KORTE O BUHATAN SA

GOBYERNO ALANG SA PAGPASAKA SA TUKMANG KASO.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

45

KP FORM # 21: CERTIFICATION TO FILE ACTION (FROM PANGKAT SECRETARY) Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. ________________ For: ____________________________ ________________________________ ________________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s CERTIFICATION TO FILE ACTION This is to certify that: 1. There has been a personal confrontation between the parties before the Punong Barangay but mediation failed; 2. The Pangkat ng Tagapagkasundo was constituted but the personal confrontation before the Pangkat likewise did not result into a settlement; and 3. Therefore, the corresponding complaint for the dispute may now be filed in court/government office.

This _________ day of _________, 19_____. _________________ Pangkat Secretary Attested by: ____________________ Pangkat Chairman

NAGLIBOG PA GIHAPON KO KUNG UNSAON PAGPATUMAN SA

GIKASABUTAN?

ANG USA SA MGA PARTIDO KINAHANGLAN PA NG MUPASAKA DIHA SA BUHATAN SA PUNONG BARANGAY UG USA KA “MOTION FOR EXECUTION” O HANGYO

NGA IPATUMAN ANG GIKASABUTAN.

UNYA, ANG PUNONG BARANGAY MUPAHIGAYON UG PAGDUNGOG SA PETSA

NGA GITAKDA SA NAGHANGYO NGA PARTIDO. ANG PETSA SA PAGDUNGOG

46

USA KA HANDBOOK

KP FORM # 25: MOTION FOR EXECUTION Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. ________________ For: ____________________________ ________________________________ ________________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s MOTION FOR EXECUTION Complainant/s/Respondent/s state as follows: 1. On _____________ (Date) the parties in this case signed an amicable settlement/received the arbitration award rendered by the Lupon/Chairman/ Pangkat ng Tagapagkasundo; 2. The period of ten (10) days from the above-stated date has expired without any of the parties filing a sworn statement of repudiation of the settlement before the Lupon Chairman a petition for nullification of the arbitration award in court; and 3. The amicable settlement/arbitration award is now final and executory.

WHEREFORE, Complainant/s/Respondent/s request that the corresponding writ of execution be issued by the Lupon Chairman in this case. _______________ (Date) _______________________ Complainant/s/Respondent/s

KINAHANGLAN NGA ITAKDA SULOD SA LIMA KA ADLAW GIKAN SA PETSA

SA PAGPASAKA SA NASANGPIT NGA “MOTION FOR EXECUTION”.

DIHA SA PAGDUNGOG, SAYRON SA PUNONG BARANGAY ANG MGA HINUNGDAN O MGA PANGHITABU NGANO NGA WALA MATUMAN ANG GIKASABUTAN. IYA USAB NGA DASIGON ANG HINGTUNGDAN NGA PARTIDO SA PAGTUMAN SA MAONG KASABUTAN. KUNG WALAY

BOLUNTARYO NGA PAGTUMAN SA KASABUTAN HUMAN SA LIMA KA ADLAW, ANG PUNONG BARANGAY MUPAGAWAS NA UG “NOTICE OF

EXECUTION” O PAHIBALO SA PAGPATUMAN SA KASABUTAN.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

47

KP FORM # 27: NOTICE OF EXECUTION Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. ________________ For: ____________________________ ________________________________ ________________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s NOTICE OF EXECUTION WHEREAS, on ______________(date), an amicable settlement was signed by the parties in the above-entitled case [or an arbitration award was rendered by the Punong Barangay/Pangkat ng Tagapagkasundo]; WHEREAS, the terms and conditions of the settlement, the dispositive portion of the award. read: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ The said settlement/award is now final and executory; WHEREAS, the party obliged ________________ (name) has not complied voluntarily with the aforestated amicable settlement/arbitration award, within the period of five (5) days from the date of hearing on the motion for execution; NOW, THEREFORE, in behalf of the Lupong Tagapamayapa and by virtue of the powers vested in me and the Lupon by the Katarungang Pambarangay Law and Rules, I shall cause to be realized from the goods and personal property of __________________ (name of party obliged) the sum of _________________ (state amount of settlement or award) upon in the said amicable settlement [or adjudged in the said arbitration award], unless voluntary compliance of said settlement or award shall have been made upon receipt hereof.

Signed this _________ day of ___________, 19____. ___________________ Punong Barangay Copy furnished: ____________________ ____________________ Complainant/s

48

___________________ ___________________ Respondent/s

USA KA HANDBOOK

SULOD ASA UNOM KA BULAN GIKAN SA PETSA SA KASABUTAN, ANG

LUPON, PINAAGI SA PUNONG BARANGAY, MA-O NA ANG MUPATUMAN SA MAONG KASABUTAN.

ANG AKTUWAL NGA PAGPATUMAN SA KASABUTAN MAMAHIMONG IPAHIGAYON PINAAGI SA PAGBAYAD UG KWARTA ISIP DANYOS. APAN

KUNG ANG GIREKLAMO MAPAKYAS SA BOLUN-

TARYO NGA PAGTUMAN SA KASABUTAN, ANG

IYANG MGA PERSONAL NGA KABTANGAN/PROPEDAD MAMAHIMO NGA

HUPTAN O KUHAON SA PUNONG BARANGAY. ANG NASANGPIT NGA

MGA KABTANGAN O PROPEDAD IBALIGYA NGADTO SA PUBLIKO PINA-

AGI SA USA KA SUBASTA (PUBLIC AUCTION) UG ANG HALIN NIINI MAO ANG IBAYAD SA KANTIDAD SA KASABUTAN.

UNSAON MAN PAGKUHA SA MAONG MGA PROPEDAD? KUNG ANG PROPEDAD NAA NAHIMUTANG SA BARANGAY, ANG PUNONG BARANGAY MAO ANG MUKUHA NIINI GIKAN SA TAG-IYA NGA OBLIGADO ILAWOM SA

KASABUTAN UG IYA KINING IPAHIMUTANG SA PAGHUPOT O POSESYON SA PARTIDO NGA DUNAY

KATU-NGOD SA PAGDAWAT NIINI SUMALA MAONG KASABUTAN. KUNG ANG PROPEDAD NAA

NAHIMUTANG GAWAS SA BARANGAY APAN SULOD SA SAMANG SYUDAD O LUNGSOD, ANG PUNONG

BARANGAY MUHATAG UG OTORIDAD NGADTO SA PUNONG BARANGAY SA MAONG DAPIT NGA KUAHON UG HUPTAN ANG PROPEDAD SA

OBLIGADO NGA PARTIDO. ANG PUNONG

BARANGAY MUMANDO SA SEKRETARYA SA PAGHIMO UG

MGA LAKANG ARON MABALHIN ANG PAGPANAG-IYA SA MAONG MGA PROPEDAD NGADTO SA AGRABYADO NGA PARTIDO, UBAN ANG MGA GIKINA-HANGLAN NGA

DOKUMENTO UG PAPELES, UG LAKIP NA USAB ANG

PAGHIMO SA UBAN PANG MGA TUKMANG LAKANG. ANG GASTO SA MAONG PAGPATUMAN BAYRAN SA PARTIDO

NGA NAGMAGAHI SA PAGTUMAN SA KASABUTAN.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

49

UNSAON MAN PAGBALIGYA SA MGA PERSONAL NGA KABTANGAN? DUNAY PAHIBALO ALANG SA SUBASTA (NOTICE OF SALE) NGA IMANTALA O IPASKEL SA TULO KA PAMPUBLIKONG

LUGAR SA BARANGAY. KINAHANGLAN NGA IPAHIGAYON ANG SUBASTA SULOD SA LIMA HANGTUD NAPULO KA ADLAW GIKAN SA ADLAW NGA ANG MAONG PROPE-

DAD GIHUPTAN SA PUNONG BARANGAY. APAN KUNG

ANG MGA PAGKABUTANG DALING MADAUT O MAPAN-OS, ANG

PAGSUBASTA NIINI KINAHANGLAN IPAHIGAYON SULOD SA 24 ORAS

SUKAD NGA KINI GIHUPTAN SA PUNONG BARANGAY.

ANG SUBASTA (PUBLIC AUCTION) KINAHANGLAN IPAHIGAYON GIKAN

ALAS OTSO SA BUNTAG NGADTO SA ALAS SINGKO SA HAPON. ANG

TAG-IYA SA MAONG MGA BUTANG MAOY MUPADAGAN SA PAGSUBASTA. ANG PUNONG BARANGAY, SEKRETARYA O BISANG KINSA NGA MIYEMBRO SA LUPON ANG GIDUMILIAN SA PAGPASAKOP SA SUBASTA.

ANG AGRABYADO NGA PARTIDO BAYARAN SA KANTIDAD SA OBLIGASYON SUMALA SA KASABUTAN GIKAN SA HALIN SA MAONG SUBASTA. ANG SOBRA NIINI IBALIK NGADTO SA PARTIDO NGA OBLIGADO SA

PAGBAYAD. KUNG ANG AGRABYADO NGA PARTIDO MAO ANG NAKAPALIT SA GISUBASTA NGA KABTANGAN, IYANG IBALIK NGADTO SA

PIKAS PARTIDO ANG SOBRA SA KANTIDAD NIINI. ANG TANAN BA NGA

PROPEDAD MAMAHIMONG BIRAHON ARON

ISUBASTA?

50

DILI TANAN. DUNAY MGA PROPEDAD NGA DILI MAHIMONG BIRAHON UG ISUBASTA.

USA KA HANDBOOK

MGA PROPEDAD NGA DILI MAHIMONG BIRAHON UG IBALIGYA SA SUBASTA DILI TANANG KABTANGAN MAHIMONG IBALIGYA SA SUBASTA SAMA SA MGA MUSUNO:

1. BALAY DIIN NAGPUYO ANG PAMILYA SA NAKAUTANG O OBLIGADO NGA PARTIDO.

2. MGA KAHIMANAN NGA PERSONAL NIYANG GIKINAHANGLAN UG GIGAMIT ALANG SA IYANG TRABAHO O PANGINABUHIAN.

3. DUHA KA KABAYO, DUHA KA BAKA, O DUHA KA KABAW UG UBAN PANG MGA HAYOP SA PAG-UMA NGA PILION SA OBLIGADO NGA PARTIDO NGA IYANG GIKINAHANG-LAN SA YANO NGA PANGINABUHIAN.

4. MGA BESTE UG SANINA NGA GINAHANGLAN SA OBLIGADO NGA PARTIDO UG SA IYANG PAMILYA.

5. MGA GAMIT SA PANIMALAY UG KUSINA NGA GIKINAHANGLAN SA OBLIGADO NGA PARTIDO DIHA SA ILANG PAGPUYO UBAN SA IYANG PAMILYA.

6. PAGKAON ALANG KANIYA UG SA IYANG PAMILYA SULOD SA UPAT KA BULAN NGA KUNSUMO.

7. MGA LIBRO NGA GIKINAHANGLAN SA MGA ABOGADO, HUKOM, DOKTOR, “PHARMACIST”, DENTISTA, ENHINYERO, “SURVEYORS”, MGA PARI UG PASTOR, MAGTUTUDLO UG UBAN PANG MGA PROFESSIONALS, ALANG SA ILANG TAGSA-TAGSA KA PROPESYON.

8. USA KA BANGKA ALANG PAGPANAGAT, PUKOT UG UBAN PANG KAHIMANAN SA PAGPANGISDA KUNG SIYA USA KA MANGINGISDA UG ANG PAG GAMIT SA MAONG MGA BUTANG SUBAY SA BALAUD MAOY IYANG PANGINABUHIAN.

9. KINITAAN O SUWELDO SA OBLIGADONG PARTIDO GIKAN SA IYANG PAGPANARBAHO SULOD SA USA KA BULAN UG GIKINAHANGLAN ARON IYANG KASUPORTAHAN ANG IYANG PAMILYA.

10. TANANG KWARTA, BENEPISYO, PRIBILIHEYO O GANANSIYA GIKAN SA BISAN UNSANG MATANG SA PASIGURO SA IYANG KINABUHI (LIFE INSURANCE) NGA DI MULAPAS SA KANTIAD NGA P100,000.00.

11. ANG KATUNGOD SA PAGDAWAT UG SUPORTANG LEGAL O KWARTA O PROPEDAD, O BISAN UNSANG PENSYON O GANTING KABUBUT-ON (GRATUITY) GIKAN SA GOBYERNO. 12. “COPYRIGHTS” UG UBAN PANG MGA PROPEDAD NGA GIDUMILIAN SA BALAUD ANG PAGBIRA UG PAGBALIGYA NIINI SA SUBASTA.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

51

KARON, AKO NANG NAPASABOT KANIMO ANG DUHA KA PAMAAGI SA

PAGSULBAD SA MGA PANAGBANGI O AWAY SA INYONG BARANGAY. UNA MAO ANG “MEDIATION” NGA ANHA IPAHIGAYON SA IMONG

BUHATAN, UG ANG IKADUHA MAO ANG “CONCILIATION” NGA

IPAHIGAYON PINAAGI SA PANGKAT. SA BISAN ASA NGA BAHIN NIINING DUHA KA PROCESO, PWEDE NGA

MUSULOD ANG USA PA KA PAMAAGI SA PAGSULBAD SA MGA KASO ILAWOM SA IMONG

JURISDICTION. KINI MAO ANG

PROCESO SA “ARBITRATION”.

UNSA MAN USAB KANANG “ARBITRATION?”

KADAGHAN NA SA MGA BAG-ONG BUTANG NGA

AKONG NASAYRAN KARON. CELIA, USAHAY, KAPOY ANG PAGALAGAD SA PUBLIKO APAN DUNA

USAB KINI MGA GANTI. GUSTO PA BA NIMO UG LAING TASA SA

KAPE? NAG-ANDAM NA UG PAINIT (MERIENDA) AND

AKONG ASAWA, KAMOTE

UG SAGING SAB-A.

SALAMAT. UNSA MAN ANG BUOT IPASABOT

“ARBITRATION” USA KA PAMAAGI SA PAGHUSAY DIIN ANG NAGKABANGI NGA PARTIDO NAGKA-UYON NGA

SA “ARBITRATION?”

MUTUDLO UG USA KA TAWO O BUHATAN HULIP SA USA KA

REGULAR NGA TRIBUNA/

HUSGADO. ANG DUHA

KA PARTIDO NAGKASINABOT NGA ILANG TUMANON ANG DESISYON SA TAWO O BUHATAN NGA ILANG GIPILI NGA MAOY MUTIMBANG-TIMBANG SA ILANG KASO.

K

A

P

I

T

U

L

O

I

ARBITRATION

V

KANUS-A MAN PWEDENG IPAHIGAYON KINING

“ARBITRATION?”

MAHIMO KINI NGA IPAHIGAYON BISAN KANUS-A SULOD SA PANAHON SA PAGHUSAY. APAN

KINAHANGLAN NGA ANG DUHA KA PARTIDO MULAGDA SA USA KA KASABUTAN NGA ILANG TAHURON UG TUMANON ANG DESISYON

SA LUPON O PANGKAT. BUOT IPASABOT, BISAN KINSA SA LUPON

CHAIRPERSON, O SA PUNONG BARANGAY, O SA PANGKAT

CHAIRPERSON ANG MAMAHIMONG MUTINDOG ISIP ARBITRATOR. PANAHON SA “MEDIATION” UG “CONCLIATION”, ANG LUPON

CHAIRPERSON O ANG PANGKAT MUABAG LANG SA MGA PARTIDO SA PAGSABOT SA MGA ISYU UG SA PAGPANGITA UG SOLUSYON SA TUMONG NGA MAKAMUGNA UG USA KA MALINAWONG KASABUTAN

NGA MAHIMONG DAWATON SA MAGKA-ATBANG NGA BAHIN. SA

“ARBITRATION”, AND LUPON CHAIRPERSON O ANG PANGKAT ANG GIHATAGAN UG PODER SA PAGHIMO UG DESISYON SA USA KA

KASO UBOS SA KASABUTAN NGA TUMANON UG RESPETUHON KINI SA MGA HINGTUNDAN NGA PARTIDO. ANG DUHA KA BAHIN HATAGAN UG HIGAYON SA PAGPAHAYAG

ATUBANGAN SA “ARBITRATOR” SA MGA MATUOD NGA PANGHITABU, UBAN SA ILANG MGA EBI-

DENSIYA UG SA BALAUD NGA MAOY GIBASEHAN SA ILANG REKLAMO UG DEPENSA.

PINASIKAD SA MGA EBIDENSIYA, ANG “ARBITRATOR” MUHIMO UG DESISYON NGA SA IYANG PAGTU-O PATAS, HUSTO UGMATARONG. SA MAONG HIGAYON, ANG “ARBITRATOR” KINAHANGLAN NGA “NEUTRAL” O WALAY GIDAPIGAN UG KINAHANGLAN USAB NGA ANG DESISYON

HA-OM UG TUKMA SA MAGKA-ATBANG NGA BAHIN.

UNSA MAN GYUD ANG MGA LAKANG NGA MAHITABU SA

“ARBITRATION?”

UNA SA TANAN, MAO ANG PAGPASAKA UG REKLAMO NGADTO SA BUHATAN SA PUNONG BARANGAY UG ANG PAGBAYAD SA

GIKINAHANGLAN NGA BAYRONON (FILING FEE). APAN KUNG ANG

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

53

DUHA KA PARTIDO NAGKA-UYON NGA MUPAILAWOM SA PROCESO SA

“ARBITRATION” SA BISAN ASA NGA BAHIN SA “MEDIATION” O “CONCILIATION”, MAMAHIMO NA NGA IPAHIGAYON ANG “ARBITRATION”.

HUMAN NGA SILA MAKAPIRMA NA SA ARBITRATION

AGREEMENT, ADUNA SILAY LIMA KA ADLAW SA

PAG-ATRAS (WITHDRAW) GIKAN SA MAONG

KASABUTAN PINAAGI SA PAGSUMITE UG SINUMPAAN NGA PAMAHAYAG DIIN IYANG IBATBAT ANG

HINUNGDAN NGA ANG MAONG KASABUTAN NAKABOT GUMIKAN SA TIKAS, PINUGOS NGA PAMAAGI UG PAGPANGHULGA (KUNG MAO KANA ANG TINUOD NGA NAHITABU)

KUNG MAO KANA ANG PANGLANTAW SA USA KA

PARTIDO, ANGAYAN LANG USAB NGA MAO KANA ANG IYANG BUHATON?

HUSTO KA, UG KINAHANGLAN NGA

IMO NANG ITUNOL ANG KASO NGADTO SA KORTE PINAAGI SA PAGHIMO UG SERTIPIKO SA PAGPASAKA UG KASO UG TUGUTI ANG

APAN UNSAY MAHITABU KUNG WALAY MUBIYA SA KASABUTAN SA PAGPAILAWOM SA

“ARBITRATION?”

TAGREKLAMO NGA DAL-ON NA ANG IYANG REKLAMO

SA HAWANAN SA KORTE.

MAMAHIMO KA NA NGA MUPADAYON SA PAGDUNGOG SA KASO. UNA, IMONG ITAKDA ANG PETSA SA

PAGDUNGOG UG KINAHANGLAN NGA MAKADAWAT UG OPISYAL NGA PAHIBALO BAHIN NIINI ANG DUHA

KA PARTIDO PINAAGI SA PAGPADALA UG “NOTICE

OF HEARING” UG “SUMMON” NGADTO KANILA.

54

USA KA HANDBOOK

KP FORM # 14: AGREEMENT FOR ARBITRATION Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. ________________ For: ____________________________ ________________________________ ________________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s AGREEMENT FOR ARBITRATION We hereby agree to submit our dispute for arbitration to the Punong Barangay/ Pangkat ng Tagapagkasundo (Please cross out whichever is not applicable) and bind ourselves to comply with the award that may be rendered thereon.

We have made this agreement freely with a full understanding of its nature and consequences.

Entered into this _____ day of _________, 19____.

Complainant/s ___________________ ___________________

Respondent/s __________________ __________________

ATTESTATION I hereby certify that the foregoing Agreement for Arbitration was entered into by the parties freely and voluntarily, after I had explained to them the nature and the consequences of such agreement. ______________________________ Punong Barangay/Pangkat Chairman (Cross out whichever one is not applicable.)

UNSAY MAHITABU KUNG USA KANILA ANG MAPAKYAS

SA PAGPAKITA SA HEARING? MAMAHIMO NA BA NGA

GAMITON ANG PROCESO SA “MEDIATION” O

“CONCILIATION” GUMIKAN SA WALAY HINUNGDAN

NGA PAGPASAGAD SA TAGREKLAMO UG SA GIREKLAMO? TINUOD KANA KAPITANA. KUNG TINUYO UG WALAY IGONG HINUNGDAN ANG KAPAKYAS SA TAGREKLAMO SA PAGPAKITA SA

HEARING, MAMAHIMO GILAYON NGA IBASURA ANG IYANG REKLAMO

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

55

UG MAWAD-AN SIYA UG KATUNGOD SA PAGSANG-AT SA MAONG

REKLAMO NGADTO SA KORTE. SA PIKAS BAHIN, KUNG MASAYRAN

NGA TINUYO UG WALAY IGONG HINUNGDAN ANG KAPAKYAS SA

SINUMBONG SA PAGPAKITA SA HEARING, MAMAHIMO KA NGA MUPAGAWAS UG “CERTIFICATE TO FILE ACTION” PABOR SA

TAGREKLAMO, UG SERTIPIKO NGA NAGDUMILI SA GIREKLAMO SA

PAGPASAKA UG KONTRA-REKLAMO BATUK SA TAGREKLAMO.

PROCESO SA ARBITRATION STEP 1. ANG ARBITER MUMANDO SA IYANG SECRETARYA SA PAGTAWAG SA KASO; STEP 2. ANG SECRETARYA MUPAILA SA TANANG PARTIDO NGA MITAMBONG UG IYA KINING ISULOD SA RECORD SA MAONG PROCESO; STEP 3. TAWGON SA ARBITER ANG TAGREKLAMO ARON SA PAGBATBAT SA IYANG KASO UBAN SA IYANG MGA EBIDENSIYA; NOTE: ANG SI BISAN KINSA NGA MU TESTIGO DIHA SA ARBITRATION ANG KINAHANGLAN NGA MANUMPA NGA SILA MUTUG-AN SA TINUOD UG WA NAY LAIN GAWAS SA KAMATUURAN LANG.

STEP 4. KUNG KINAHANGLAN ANG TESTIGO, IPATAWAG KINI PINAAGI SA SUMMON ARON SA PAGHATAG SA IYANG TESTIMONIYA DIHA SA ARBITRATION (GINAMIT ANG KP FORM 13) STEP 5. TAWGON SA ARBITER ANG SINUMBONG (RESPONDENT) ARON SA PAGBATBAT SA IYANG DEPENSA, SA PAGPRESENTA UG EBIDENSIYA UG SA IYANG MGA TESTIGO SA SAMANG PAMAAGI NGA GIHATAG SA TEGREKLAMO; STEP 6. HUMAN MAKUMPLETO SA DUHA KA PARTIDO ANG PAGPRESENTA SA ILANG KASO, EBIDENSIYA UG MGA TESTIGO, SIRAD-AN NA ANG KASO ALANG SA RESOLUSYON O DESISYON. (NIINING BAHINA, KUMPLETO NA ANG VISTA O PAGDUNGOG SA KASO)

56

USA KA HANDBOOK

APAN KUNG NAA ANG DUHA KA PARTIDO, UNSAON MAN NAKO PAGPAHIGAYON SA “ARBITRATION?” MURA NA

MAN KO UG HUWES NIINING HIGAYONA…

BITAW…. ISIP ARBITER, MUPAHIGAYON KA UG HEARING SAMA SA GINBUHATON SA KORTE SA PAGDUNGOG UG MGA KASO.

DIHA SA ARBITRATION HEARING, ANG

TAGREKLAMO UG ANG SINUMBONG HATAGAN UG HIGAYON SA PAGPRESENTA SA ILANG KASO UG MGA EBIDENSIYA.

ANG LUPON CHAIRPERSON O ANG PANGKAT MUPAGAWAS UG RESOLUSYON

BASE SA MERITO SA KASO, TESTIMONIYA SA MGA SAKSI UG SA EBIDENSIYA NGA GIPAPAKITA.

MA-O NA KANA. KINING

“ARBITRATION” SAMA USAB MAO NA BA KANA

SA MALINAWONG PANAGSABOT

ANG GITAWAG NILA

(AMICABLE SETTLEMENT) NGA

AWARD?”

PULONG NGA MASABTAN SA

UG “ARBITRATION

ISULAT GAYUD SA PAPEL SA DUHA KA PARTIDO UG PIRMAHAN SA LUPON O

PANGKAT CHAIRPERSON.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

57

KP FORM # 15: ARBITRATION AWARD Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. ________________ For: ____________________________ ________________________________ ________________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s ARBITRATION AWARD After hearing the testimonies given and careful examination of the evidence presented in this case, award is hereby made as follows: __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________ Made this _____ day of _____________, 19____ at _______________. ______________________________ Punong Barangay/Pangkat Chairman * __________________ Member _________________ Member ATTESTED: ___________________________ Punong Barangay/Lupon Secretary ** * To be signed by either, whoever made the arbitration award. ** To be signed by the Punong Barangay if the award is made by the Pangkat Chairman, and by the Lupon Secretary if the award is made by the Punong Barangay.

58

USA KA HANDBOOK

PILA KA ADLAW ANG GITAGAL KANAKO SA PAGHIMO UG PAGPAGAWAS UG DESISYON?

DUNA KAY KINSE KA ADLAW, APAN DILI MAS MUSAYO SA UNOM KA ADLAW GIKAN SA PETSA SA

KATAPUSANG HEARING, SA PAGTIMBANG-TIMBANG SA

MGA ISYU UG SA “ARBITRATION AWARD”. PAGKAHUMAN SA MAONG PANAHON, SULOD SA LIMA KA ADLAW, ANG IMONG SEKRETARYA

MAOY MUHATOD SA KOPYA SA ARBITRATION AWARD NGADTO SA

DUHA KA PARTIDO; PAGBILIN UG KOPYA ALANG SA “FILE” SA LUPON;

HATAGI UG KOPYA ANG CITY/MUNICIPAL COURT. GILAYON BA NGA MAHIMONG EPEKTIBO ANG

AKONG DESISYON?

SUMALA SA BALAUD, ANG DUHA KA BAHIN DUNAY NAPULO KA ADLAW SA PAGHAGIT

SA DESISYON. HUMAN SA NAPULO KA

ADLAW NGA WALAY MUHAGIT SA IMONG

DESISYON, MAMAHIMO NA KINING PINAL UG MAHIMO NA NGA IPATUMAN.

UNSAON MAN PAGPATUMAN SA AWARD O DESISYON? SAMA SA PAMAAGI SA PAGPATUMAN UG MGA KASABUTAN NGA

NAKAB-OT PINAAGI SA “MEDIATION” O “CONCILIATION”. KLARO BA

ANG AKONG PAGPASABOT NIMO? AYAW PAGPANUKO SA PAGPANGU-

TANA KUNG DUNAY MGA BUTANG NGA DI PA KAAYO KLARO NGANHA

KANIMO. PASAYLU-A ANG GAMAY NAKO’NG KATAKUS SA PAGPASABOT KANIMO.

KARON PA NAKO NAKITA UG UNSA KA DAKUNG HAGIT KINING

MAHIMO KA NGA PUNONG BARANGAY…SALAMAT KAAYO KAPITAN.

IMO AKONG NALAMDAGAN SA AKONG PAPEL SA LUPONG

TAGAPAMAYAPA. APAN DITO SA MGA LUGAR DIIN NANIMUYO ANG MGA IGSU-ON NATONG MUSLIM UG MGA LUMAD, MAMAHIMO BA USAB NGA

IPATUMAN KINING KATARUNGANG PAMBARANGAY? K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

59

K

A

P

I

LUMADNON PAGSULBAD

T

U

NGA SA

KAP, DUNAY PIPILA KA BAHIN

L

O

V

PAMAAGI SA PANAGBANGI

SA MGA BARANGAY DIIN

SA AKONG BARANGAY DIIN

MAYORIYA SA NANIMUYO ANG

ANG NAGPUYO MAO ANG MGA

NAGIKAN SA PUNDOK SA MGA

IGSUON NATONG MUSLIM UG

LUMAD, ADUNA SILAY SISTEMA

UBAN KANILA MGA LUMAD.

SA PAGHUSAY SA ILANG PANAG-

MAHIMO BA NGA IPATUMAN

AWAY PINAAGI SA KONSEHO SA

KANILA ANG KATARUNGANG PAMBA-

RANGAY?

KATIGULANGAN SA ILANG TRIBU UG UBAN PA NGA MATANG SA TRADISYONAL NGA PAMAAGI. APAN, SA MGA MGA

BARANGAY DIIN MGA MUSLIM ANG MAYORIYA SA NAGPUYO,

ANG BALUD SA SHARIAH MAO ANG ANGAY NGA TUMANON.

UNSA MAN ANG ILANG MGA

GIKINAHANGLAN?

KINI GIILA ILAWOM SA LOCAL

GOVERNMENT CODE.

ANG BUHATAN PROBINSYAL SA

NATIONAL STATISTICS OFFICE (NSO)

KINAHANGLAN NGA MUPAGAWAS UG SERTIPIKO NGA MAYORIYA

(MAYORIDAD) SA MGA NANIMUYO SA MAONG BARANGAY ANG

SAKOP SA KOMUNIDAD SA MGA LUMAD. KINAHANGLAN NGA

ILANG IAP-REHISTRO ANG PANGALAN SA GI-ILA NILA

NGA DATU O KATIGULANGAN DIHA SA BUHATAN SA

MAYOR/ALKALDE SA HINGTUNDAN NGA SYUDAD O

LUNGSOD. ANG MGA KATIGULANGAN O DATU MAO ANG MUHATAG UG SERTIPIKO SA LUMADNONG PAMAAGI SA PAGSULBAD SA AWAY PINAAGI SA

HINGTUNDAN NILA NGA KONSEHO SA MGA DATU,

LIDER/PANGULO SA TRIBU O MGA KATIGULANGAN.

UNSA ANG MAHITABU KUNG

SILANG DUHA ANG

ANG USA MGA PARTIDO ANG

MAGSABOT KUNG KANG

NAHISAKOP SA USA KA

KINSA NGA LUMADNONG

PUNDOK LUMADNON SAMTANG

SISTEMA MAOY MUDUMALA

SA PIKAS PUNDOK USAB ANG

SA HUSAY.

PIKAS NGA

PARTIDO?

UNYA UG DILI SILA MAGKASINABOT SA LUMADNONG SISTEMA NGA GAMITON SA HUSAY?

MA-O NA KANA ANG HIGAYON NGA SUNDON ANG PROCESO NGA GILATID SA

KATARUNGANG PAMBARANGAY.

UNSA ANG MAHITABU KUNG MAHUSAY RA SILA PINAAGI SA LUMADNONG SISTEMA? KINAHANGLAN PA BA KINI NGA

IPAABOT O IPAHIBALO KANAKO SA MGA LIDER SA TRIBU?

HUSTO KA. ANG KONSEHO SA TRIBU (TRIBAL

COUNCIL) KINAHANGLAN GAYUD NGA

MUSUMITE NGADTO SA PUNONG BARANGAY

UG KOPYA SA HUSAY, PINIRMAHAN SA MGA LIDER SA KONSEHO SA TRIBU.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

61

ANG HUSAY DIHA SA MGA LIDER SA TRIBU ADUNA BAY SUSAMANG EPEKTO SA MALINAWONG PANAGSABOT ILAWOM

SA KATARUNGANG PAMBARANGAY?

TINUOD NA. ANG HUSAY ILAWOM SA LUMADNONG SISTEMA NGA PINIRMAHAN SA MGA LIDER SA TRIBU ANG DUNAY KUSOG UG EPEKTO SAMA SA HUSAY NGA NAKAB-OT ILAWOM SA PROCESO

SA KATARUNGANG PAMBARANGAY.

UNYA, KUNG ANG USA SA MGA

SAMA SA ARBIRTATION AWARD,

PARTIDO ANG WALA MATAGBAW

ANG MAONG HUSAY

SA KASABUTAN NGA NAHIMO?

(SETTLEMENT) MAMAHIMONG IBALEWALA SULOD SA SUSAMANG PANAHON UG PINASASIKAD SA SAMANG HINUNGDAN NGA GILATID SA

KATARUNGANG PAMBARANGAY. APAN KUNG ANG DUHA KA

KONSEHO MUHIMO UG

UG MALINAWONG HUSAY

PAKYAS ANG HUSAY UG

BAHIN PAKYAS SA PAGKAB-OT ILAWOM SA LUMADNONG

SERTIPIKO ISIP PAMATUOD NGA ITUGYAN NA SA PUNONG

SISTEMA?

BARANGAY ANG MAONG KASO.

UNSA MAN ANG MGA

ANG LUPON SECRETARY MAO

KATUNGDANAN SA LUPON

ANG MUTAGO SA KOPYA SA

SECRETARY KALABOT SA

MAONG MGA SERTIPIKO NGA

HUSAY UG SA SERTIPIKO SA

BARANGAY UG IYA USAB NGA

PAKYAS NGA HUSAY ILAWOM SA

KINI NGA IPADALA NGADTO SA

SERTIPIKO SA PAGKAB-OT UG

LUMADNONG PAMAAGI?

62

GITUGYAN NGADTO SA PUNONG

TUKMANG KORTE.

USA KA HANDBOOK

WALA. ANG IPRA WALAY GIBAG-

ANG PAGPATUMAN SA

INDIGENOUS PEOPLES’ RIGHTS

O SA MAONG PROCESO, BISAN PA NGA KINI NAG-ILA SA

ACT OF 1998 DUNA BAY GIDALA

NGA KABAG-UHAN SA MAONG

KATUNGOD SA MGA LUMAD SA

PROCESO?

PAG GAMIT SA ILANG KAUGALINGON NGA SISTEMA

SA HUSTISYA , IN STITUSYON SA PAGSULBAD UG

KAGUBOT,

SISTEMA SA PAGPATUNHAY SA KALINAW UG UBAN PANG NAANDAN NA NGA

BALAUD, KINAIYA UG PAMAAGI

SA HINGTUNDAN NGA

KOMUNIDAD SA MGA LUMAD. APAN DUNA BAY LAING

GAWAS SA NAANDAN NA NGA

MIKANISMO O ISTRUKTURA NGA

BALUD UG TRADISYON, ANG

GILATID SA IPRA LAW SA

NATIONAL COMMISSION ON

INDIGENOUS PEOPLES (NCIP)

PAGSULBAD SA DI

PAGSINABTANAY TALI KANILA?

ANG DUNAY GAHUM SA MGA KAGUBOT NGA NAGLAMBIGIT SA

KATUNGOD SA MGA LUMAD.

BUOT IPASABOT,

WALA. ANG BALAUD NAGKANAYON

MAMAHIMO BA NGA ANG

NGA KINAHANGLANG TUMANON ANG

USA KA LUMAD DIREKTA

TANANG REMEDYO O PAMAAGI NGA

NGA MUPASAKA UG KASO

GILATID DIHA SA NAANDAN NGA

NGADTO SA NCIP?

LUMADNONG BALAUD SA DI PA IPASAKA ANG KASO NGADTO SA NCIP.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

63

UNSAON MAN PAGHISAYOD SA NCIP NGA NAHUROT NA ANG TANANG PAMAAGI SA LUMADNONG SISTEMA SA HUSAY AYHA GISANG-AT ANG KASO SA ILANG BUHATAN?

KINAHANGLAN NGA IPAKITA/ISUMITE ANG USA KA SERTIPIKO NGA

PINIRMAHAN SA MGA SAKOP SA KONSEHO SA KATIGULANGAN, MGA

DATU, O MGA LIDER SA TRIBU NGADTO SA NCIP DIIN

ILANG PAMATUD-AN NGA PAKYAS ANG HUSAY TALI SA

DUHA KA PARTIDO. KUNG WALA KINI NGA SERTIPIKO,

DILI MAHIMONG ISANG-AT ANG KASO NGADTO SA NCIP.

UNSA MAN ANG EPEKTO SA PAGHUSAY SA KAGUBOT NIINING

BAHINA?

SUMALA SA LOCAL GOVERNMENT CODE, ANG HUSAY SA KASO

DUNAY EPEKTO SUSAMA SA HUSAY NGA NAKAB-OT O

DESISYON NGA GIHIMO ILAWOM SA PAGSULONDAN SA NCIP.

UNSAY MAHITABU KUNG PAKYAS ANG HUSAY?

KUNG PAKYAS ANG HUSAY, ANG PUNDOK SA MGA MAGHUHUSAY SA LUMADNONG AWAY,

O ANG KONSEHO SA KATIGULANGAN, MGA DATU, O MGA LIDER SA TRIBU

MUPAGAWAS UG SERTIPIKO NGA

NAGPAMATUOD NGA WALAY NAKAB-OT NGA HUSAY BISAN PA SA TANANG PANINGKAMOT ILAWOM SA LUMADNONG PAMAAGI.

64

USA KA HANDBOOK

DUNAY BAY FORMA SA SERTIPIKASYON NGA ANGAYANG SUNDON? WALA. ANG MAONG SERTIPIKASYON MAHIMONG ISULAT SA BISAN UNSA KA PAMAAGI UG PORMA. ANG IMPORTANTE NGA IBATBAT SA

MAONG SERTIPIKASYON NGA PKYAS ANG HUSAY BISAN PA SA TANANG PANINGKAMOT GINAMIT ANG TANANG LUMADNONG

PAMAAGI SA HUSAY. KINI ISIP PAG-ILA SA NAANDAN NA NGA LUMADNONG BALAUD. KUNG WALAY SERTIPIKASYON GIKAN SA PUNDOK SA LUMADNONG PANAGHUSAY NGA ISUMITE NGADTO

SA NCIP, UNSAY MAHITABU?

DILI DAWATON SA NCIP ANG MAONG KASO APAN ANG

PAGBALE-WALA NIINI WALA NAGPASABOT NGA DILI NA KINI MAHIMONG IPASAKA PAG USAB.

DUNA BAY MGA HIGAYON DIIN DILI NA KINAHANGLAN ANG

NASANGPIT NGA SERTIPIKASYON?

TINUOD NA. DILI NA KINAHANGLAN ANG MAONG SERTIPIKASYON SA

MUSUNOD NGA MGA SITWASYON:

1. DIIN ANG USA SA MGA PARTIDO USA KA PAMPUBLIKO O

PRIBADO NGA KORPORASYON, PARTNERSHIP, KAPUNONGAN

(ASSOCIATION) O “JURIDICAL PERSON;” KUNG ANG USA SA

MGA PARTIDOS USA KA OPISYAL O EMPLEYADO SA GOBYERNO UG ANG KASO DUNAY KALAMBIGITAN SA

PAGTUMAN SA IYANG OPISYAL NGA KATUNGDANAN;

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

65

2. KUNG ANG USA SA MGA PARTIDO DILI USA KA LUMAD O

WALA NAHISAKOP SA SAMANG KOMUNIDAD SA MGA LUMAD,

GAWAS NA LAMANG KUNG BOLUNTARYO SIYA NGA MUPAILAWOM SA GAHUM SA KONSEHO SA MGA KATIGULANGAN O LIDER SA TRIBU;

3. DIIN ANG KASO NAGTUMONG SA PAGBABAG SA BISAN

UNSA NGA GRABE, GIPAABOT, UG DI-KAPULIHAN NGA DANYOS O PAGKASAMAD NGA MAHIMONG MAHITABO KUNG DILI

MAHATAGAN UG HINANALING PAGTAGAD O AKSYON, UG;

4. KUNG ANG KONSEHO SA MGA TIGULANG O LIDER SA TRIBU NAGMAKULI SA PAGHATAG SA GIKINAHANGLAN NGA SERTIPIKASYON NGA WALAY IGONG HINUNGDAN O

KAPASIKARAN.

ANG TANAN BA NGA PROBISYON SA LOCAL

GOVERNMENT CODE UG SA INDIGENOUS PEOPLES RIGHTS ACT KALABOT SA LUMADNONG SISTEMA SA HUSAY MAHIMO USAB NGA IPATUMAN SA

ARMM?

TATAW KAAYO KANA. ANG LOCAL GOVERNMENT CODE SA ARMM DUNAY SUSAMA NGA PROBISYON SA HUSAY TALI SA MGA MIYEMBRO SA LUMAD NGA KOMUNIDAD NGA NAGMANDU NGA ANG TANANG CUSTOMBRE, KINAIYA UG TRADISYON SA MGA

LUMAD MAO ANG TUMANON SA PAGKAB-OT SA

MALINAWONG HUSAY. ANG PANGREHIYONAL NGA

BALAY BALAURANAN (REGIONAL LEGISLATIVE

ASSEMBLY) MIPASAR UG USA KA RESOLUSYON NGA

NAGHIMO SA IPRA ISIP SUMBANAN SA PAG-ILA SA

MGA KATUNGOD SA MGA LUMAD SA MAONG

REHIYON.

66

USA KA HANDBOOK

GI-UNSA MAN PAGSUBAY ANG LUMADNONG SISTEMA SA

HUSAY SULOD SA ARMM?

MANAGLAHI ANG PAGSUBAY NIINI DEPENDE SA NAANDAN

NGA KINAIYA SA KOMUNIDAD SA ISTRUKTURA SA LUMAD-

NONG HUSTISYA. SA LUNGSOD SA UPI, MAGUINDANAO, ANG

LOKAL NGA PANG-GAMHANAN MI-ILA SA TULO KA MANAGLA-

HING TRIBU O PUNDOK SA LUMADNONG PULONG NGA GILANGKUBAN SA MGA MUSLIM, TEDURAY UG MGA KRISTIYANO.

PINASIKAD NIINI NGA KONSEPTO, DUNAY NAMUGNA NGA PINASAHI NGA PUNDOK SA LUMADNONG MAGHUHUSAY DIHA SA MUNISIPYO UG KINI ILANG GITAWAG UG

MAYOR’S COUNCIL. ANG MGA MIYEMBRO NIINI NAGA-

GIKAN SA MGA TIGLAWAS

SA MGA LIDER SA MATAG TRIBU NGA NA-ILA GUMIKAN SA

ILANG LIDERATO UG INTEGRIDAD. GIMUGNA KINI ARON SA

PAG-ABAG SA SISTEMA SA KATARUNGANG PAMBA-RANGAY SA PAGHUSAY UG MGA KAGUBOT O PANAG-AWAY.

SA UBANG BAHIN SA ARMM DIIN MAYORIYA SA

NANIMUYO MAO ANG MGA MUSLIM, GIN-UNSA MAN PAGTUKOD SA ISTRUKTURA ALANG SA PAGHUSAY SA LUMADNONG KAGUBOT?

ANG MATAG LOKAL NGA GOBYERNO DUNAY MANAGLAHI NGA

ISTRUKTURA O PUNDOK SA PAGHUSAY SA LUMADNONG KAGUBOT.

ANG KASAGARAN NGA ISTRUKTURA NAGA-GIKAN DIHA SA TRADISYONAL NGA ISTRUKTURA SA LIDERATO SAMA SA PAGDUMALA SA

MGA SULTAN, MGA DATU UG UBAN PANG INSTITUSYON SA TINUHUANG ISLAM UG NIADTONG PANAHON NGA WALA PA NAHIDANGAT ANG ISLAM SA MAONG LUGAR. APAN ANG NAGDOMI-NAR NGA

PUNDOK-MAGHUHUSAY ANG NA-IMPLUWENSIYAHAN NA SA

PAGSAGOL UG TRADISYONAL NGA ISTRUKTURA SA HUSTISYA NGADTO SA MGA PUNDOK NGA GIGAMHAN SA LOKAL NGA GOBYERNO SAMA SA KONSEHO SA KAHAPSAY UG KALINAW (PEACE AND ORDER

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

67

COUNCIL), KATARUNGANG PAMBARANGAY UG UBAN PA, LAKIP NA ANG GIMUGNA SA PROBINSIYA NGA TASK FORCE KALILINTAD.

KINI BA NGA LOKAL NGA ISTRUKTURA O MEKANISMO SA HUSAY DIHA SA ARMM NAHISUBAY SA NASUDNONG LEGAL NGA SUMBANAN?

TINUOD KANA. ANG BATAKANG-BALAUD SA 1987

(THE 1987 CONSTITUTION) NAG-ILA UG NAGPALAMBO SA KATUNGOD SA KOMUNIDAD SA MGA LUMAD

ILAWOM SA SUMBANAN SA NASUDNONG PANAGHI-USA UG KALAMBUAN. NAGMANDU USAB KINI SA PAGPASAR UG

ORGANIC ACT ALANG SA ARMM. ANG GIPANDAY NGA ORGANIC ACT, NAG-ILA, NAGPANALIPOD UG NAGHATAG UG KASIGU-

RUHAN ALANG SA KAGAWASAN SA RELIHIYON, PAGTU-O, CUSTOMBRE/KINAIYA, O TRADISYON NGADTO SA BISAN

KINSA NGA PUNDOK. NAGMANDU USAB KINI SA REHIYONAL NGA BALAY-BALAURANAN (REGIONAL LEGISLATIVE

ASSSEMBLY) SA PAGMUGNA UG USA KA KODIGO SA TANANG

BALAUD SA MGA LUMAD UG PAGTIGOM SA TANANG BALAUD

SUBAY SA KUSTOMBRE/PAMATASAN SA MGA MUSLIM UG SA UBAN PANG PUNDOK SA MGA LUMAD SA ARMM.

USA KINI KA HIMSOG UG MAPISKAY NGA PANAGHINABI UG DAGHAN GAYUD AKO UG

NAKAT-UNAN KALABOT SA

PAGPADAGAN UG PAGPATUMAN SA HUSTISYA SA BARANGAY SA AKONG BARANGAY. DAGHANG KAAYONG SALAMAT!

68

WALAY SAPAYAN, CELIA. KUNG BUHI PA LANG IMONG AMAHAN NGA MAO ANG

AKONG KAUBAN KANIADTO,

SIGURADO AKO NGA IYA GAYUD IKAW NGA

IKAPASIGARBO…

USA KA HANDBOOK

IKADUHANG

BAHIN

MGA BENEPISYO, INSENTIBO UG GANTI

K

A

P

I

T

U

L

I

O

LIBRENG PAG-ESKWELA MAAYONG BUNTAG, KAPITAN

PEDRING.

MAAYONG BUNTAG USAB KAPITANA CELIA. MNSA MAY AKONG IKA-ALAGAD NIMO?

MA-O KINI SI MARIA, ANAK SIYA SA USA KA AKTIBO NGA MIYEMBRO SA

LUPON SA AKONG BARANGAY.

MUTUNGHA NA SIYA SA KOLEHIYO SA SUNOD TUIG UG USA SIYA KA HONOR

STUDENT. IMO KUNG GI-INGNAN

NIADTONG MILABAY NGA ADLAW NGA DUNAY SCHOLARSHIP PROGRAM ALANG SA MGA LEHITIMO NGA ANAK SA MIYEMBRO SA LUPON. DUNA BAY TSANSA NGA MAKASULOD SI MARIA SA MAONG

PROGRAMA?

DUNA. NAHISAKOP SIYA SA CHED ORDER 62

“SUMBANAN SA PAGPATUMAN SA PROGRAMA NGA LIBRENG ESKWELA ALANG SA MGA OPISYAL SA BARANGAY UG SA ILANG MGA LEHITIMO NGA

ANAK”. MA-O USAB KINI ANG KAMANDU-AN NGA MUGAHUM SA ATONG MGA ANAK.

DIAY BA...KINSA MAN ANG KWALIPIKADO NGA MAHIMONG ISKOLAR ILAWOM NING PROGRAMA? UNSAY MGA KUNDISYONES

ARON MAKA-QUALIFY SA PROGRAMA?

KINAHANGLAN NGA ANAK SIYA SA MIYEMBRO SA LUPONG

TAGAPAMAYAPA.

X DI MULAPAS UG 21

ANYOS,

X GRADWADO SA HIGH

SCHOOL,

X NAKAPASAR SA ENTRANCE

EXAM SA PAMPUBLIKO NGA KOLEHIYO O UNIBERSIDAD DIIN

SIYA GUSTONG MUTUNGHA, UG

X ANG KITA SA IYANG GINIKANAN KINAHANGLAN DI MULAPAS

SA 72 MIL MATAG TUIG.

UNSA MAN ANG MGA DOKUMENTO NGA

GIKINAHANGLAN?

X SERTIPIKASYON GIKAN SA BUHATAN SA MAYOR NGA

NAGPAMATUOD NGA ANG APLIKANTE ANAK SA USA KA

OPISYAL SA BARANGAY,

X BIRTH CERTIFICATE,

X HIGH SCHOOL REPORT CARD,

X RESULTA SA ENTRANCE EXAMINATION, X INCOME TAX RETURN, UG

X CERTIFICATE OF GOOD MORAL CHARACTER

GIKAN SA PRINCIPAL O GUIDANCE

COUNSELOR.

72

USA KA HANDBOOK

DUNA BAY MGA KUNDISYONES NGA ANGAYANG

TUMANON ALANG SA PADAYON NGA PAG-AGOM SA MAONG SCHOLARSHIP?

ANG ISKOLAR KINAHANGLAN NGA MU-ENROLL SA TANANG SUBJECTS NGA GIKINAHANGLAN ALANG SA USA KA SEMESTER (FULL SEMESTRAL LOAD PER

SEMESTER), UG KINAHANGLAN NGA IYANG TIWASON

ANG KURSO SULOD SA TUKMANG PANAHON, UG SIGURUHON NGA MAKAANGKON UG PASADO NGA GRADO SA TANANG SUBJECTS.

DUNA PAY UBANG MGA KUNDISYONES. ANG ISKOLAR KINAHANGLAN

NGA WALAY LAING SCHOLAR-

SHIP SA PANAHON SA IYANG

PAG-APPLY SA SCHOLARSHIP ALANG SA MGA ANAK SA

OPISYAL SA BARANGAY.

APAN DUHA LAMANG KA ANAK SA MIYEMBRO SA LUPON ANG TUGUTAN SA MAONG

SCHOLARSHIP.

MAMAHIMO BA SIYA NGA

MUBAYLO UG KURSO?

MAHIMO LAMANG KANA KUNG MAKAKUHA NA SIYA UG PAGTUGOT

GIKAN SA REGISTRAR.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

73

MAHIMO BANG PUTLON ANG SCHOLARSHIP? SIYEMPRE…MAPUTOL ANG SCHOLARSHIP KUNG ANG

ISKOLAR MAHAGBONG SA IYANG MGA SUBJECTS, O

IYANG GI-USAB ANG IYANG RECORDS, O MUBALHIN SA LAING ESKWELAHAN NGA WALAY PAGTUGOT SA REGISTRAR SA ESKWELAHAN, O KUN SIYA

MU-APIL SA MGA SUBERSIBONG PUNDOK, O

GUMIKAN NGA MAWAD-AN NA UG PONDO ALANG SA

SCHOLARSHIP.

NGANONG MAWAD-AN MAN UG PONDO? ASA BA DIAY ANG TINUBDAN SA PONDO ALANG SA

SCHOLARSHIP?

ANG HINGTUNDAN NGA DIAY BA...MA-O GANI, MARIA,

AYAW NA PAGLANGAN. ADTU-A GILAYON ANG LABING DUOL NGA PAMPUBLIKO NGA KOLEHIYO DIRI SA ATONG DAPIT UG TAN-AWA KUNG

DUNA BA SILAY SCHOLARSHIP

PROGRAM ILAWOM SA CHED

PAMPUBLIKO NGA KOLEHIYO UG UNIBERSIDAD GIMANDUAN SA PAGLAKIP

SA ILANG GAHIN (BUDGET) SA PONDO ALANG SA

GALASTUHAN PARA SA BENEPISARYO ILAWOM SA

CHED ORDER 62.

ORDER 62 UG DAD-A USAB

KINING LISTAHAN SA MGA

REKISITOS (REQUIREMENTS).

74

USA KA HANDBOOK

NAKABATI KA NA BA BAHIN SA

O, APAN UNSAON

TUIGAN NGA PAGPANGITA UG

MAN PAG-APIL SA

OUTSTANDING LUPONG

PROCESO SA

TAGAPAMAYAPA?

PAGPILI?

UNA, KINAHANGLAN NGA MUSALMOT KITA SA PROCESO SA PAGPILI SA

LUNGSODNON NGA ANG-ANG

(MUNICIPAL LEVEL)

APAN UNSA MAN ANG ILANG TAKSANAN

(CRITERIA) SA PAGSUSI SA SUMASALMOT NGA

LUPON?

DUNAY TULO KA TAKSANAN. UNA, ANG KA-

EPEKTIBO O “EFFICIENCY” SA PAGPADAGAN SA LUPON NGA MAKIT-AN DIHA SA GIDAGHANON

SA MGA KASO NGA NAHUSAY ITANDI SA KASO

NGA NAPASAKA.

K

A

P

I

T

U

L

O

I

I

I N S E N T I B O UG MGA GANTING PASIDUNGOG

PAGSUBAY SA PROCESO SA HUSAY…BUOT IPASABOT, ANG PAGHUSAY SA MGA KASO DIHA SA LUPON PINASUBAY SA GIMANDU NGA PROCESO UG KINI NAGLANGKUB SA TUKMA NGA PAGSULAT/PAGTIPIG SA MGA REKLAMO, PAGPADALA UG

SUMMONS, PAGTUMAN SA GITAKDANG PANAHON DIIN

ANGAYAN NGA HUSAYON ANG KASO, UG UBAN PANG KALABOT NGA MGA PROCESO.

ILAWOM SA “CRITERIA” NGA “EFFIICIENCY” SA PAGPADAGAN

SA LUPON, NALAKIP NIINI ANG PAGSUNOD SA MGA

DEADLINES…BUOT IPASABOT NIINI MAO ANG PAGHUSAY SA MGA KASO DIHA SA LUPON SULOD SA GITAKDANG PANAHON

UG SA PAGKAB-OT UG MALINAWONG HUSAY O RESOLUSYON SA KAGUBOT SULOD SA KINSE KA ADLAW.

TAN-AWON USAB SA MGA TIG-SUSI

(“EVALUATORS”) ANG SISTEMA SA

PAGTIPIG SA RECORD SA MGA KASO SA LUPON DIIN LAKIP NIINI ANG TANANG RECORD SA MGA REKLAMO NGA

GIPASAKA, NAHUSAY O NASULBAD SA LUPON UG ANG TUKMA UG DUNAY

SISTEMANG PAGTAGO SA MGA DOKUMENTO NGA GISUMITE SA LUPON NGADTO SA UBANG AHENSIYA ISIP KATUMANAN O ALANG SA

TUKMANG LAKANG.

SA KATAPUSAN, ILAWOM SA PAGPADAGAN SA LUPON MAO

ANG PAGSUMITE UG MGA “TRANSMITTAL REPORTS” KALABOT SA MGA HUSAY UG “ARBITRATION AWARDS” NGADTO

SAKORTE UG UBAN PANG AHENSIYA SA GOBYERNO; ANG GIDAGHANON SA REGULAR NGA PANAGTIGOM NGA GIPAHIGAYON SA LUPON SA TUMONG NGA MAHATAGAN UG LUGAR ANG PAGBINAYLU-AY UG IDEYA TALI SA MGA

MIYEMBRO NIINI UG SA PUBLIKO.

76

USA KA HANDBOOK

UNSA MAN ANG IKADUHA NGA TAKSANAN?

“RESOURCEFULNESS OR CREATIVITY” O KATAKUS SA MGA MAGHUHUSAY UG TIGPATALIWALA SA PAGPANGITA O

PAGMUGNA UG MGA PAMAAGI.

MA-O BA…UNSAON MAN NILA PAG-

EVALUATE? UNSA MAN ANG ILANG

BASIHAN?

PINAAGI SA MGA “RECORDS” UG

“MINUTES” NGA GIPREPARAR SA

LUPON SECRETARY. GIKAN DIDTO, MASYRAN NA SA MGA

EVALUATORS ANG MGA PINASAHI NGA PAMAAGI UG KATAKUS SA MGA TIGPATUNGA UG MGA MAGHUHUSAY UG ANG ILANG PAGPAKIGLAMBIGIT NGADTO SA TUKMA NGA AHENSIYA SA

GOBYERNO SAMA SA PNP UG MTC.

UNSA MAN ANG KATAPUSANG TAKSANAN? ANG KATAPUSAN NGA TAKSANON NAG SENTRO DIHA SA PAGKA EPEKTIBO SA LUPON SA PAGKAB-OT SA MGA TUMONG SA

KATARUNGANG PAMBARANGAY. MAHIMO KINI NGA MASUKOD PINAAGI SA GIDAGHANON SA MGA KASO NGA GIBALEWALA O GISUPAK ITANDI NGADTO SA GIDAGHANON SA MGA KASO NGA NAHUSAY UG SA

DI-PAGBALIK-BALIK SA MGA KASO NGA NAHUSAY NA.

KINSA MAN ANG MU-EVALUATE

NATO? UNSAON MAN NILA PAG GRADO O PAGSUKOD SA

“PERFORMANCE” SA MATAG LUPON?

ANG DILG NAGMANDU SA PAGTUKOD UG LUPONG TAGAPAMAYAPA

AWARDS COMMITTEE GIKAN SA MUNICIPAL, PROVINCIAL, REGIONAL UG NATIONAL LEVEL.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

77

ANG AWARDS COMMITTEE MAO ANG MAGSILBI

ISIP “TEAM OF EVALUATORS;” SA MAONG

KATUNGDANAN, ILANG GRADUHAN ANG MGA LUPON SUBAY SA NAHISGUTANG MGA TAKSANAN,

GINIYAHAN SA USA KA “RATING SCALE” O SUKDANAN NGA IHATAG NGADTO KANILA.

SILA MUPILI UG UPAT KA NAG-UNA NGA MGA LUPON ISIP NATIONAL AWARDEES NGA GILANGKUBAN SA: X “LUPON TAGAPAMAYAPA IN HIGHLY

URBANIZED CITIES;”

X “LUPON TAGAPAMAYAPA IN COMPONENT

CITIES;”

X “LUPONG TAGAPAMAYAPA IN 1ST TO 3RD

CLASS MUNICIPALITIES;” AT

X “LUPONG TAGAPAMAYAPA IN 4TH TO 6TH

CLASS MUNICIPALITIES.”

UNSA MAN ANG NAGPA-ABOT NGA GANTI? GAWAS SA PASIDUNGOG UG PAG-ILA

GIKAN SA PRESIDENTE SA NASUD, DUNAY

PREMYONG KWARTA. SA NATIONAL LEVEL,

MUKABAT NGADTO SA 300 MIL PESOS ANG IHATAG SA BARANGAY PINAAGI SA GRANTS/TABANG.

78

USA KA HANDBOOK

AKONG INGNON ANG AKONG LUPON

SECRETARY SA PAGTAGO SA RECORDS SA LUPON SA LABING MAAYO UG EPEKTIBO NGA PAMAAGI UG

MUSALMOT KAMI SA “SEARCH” SA SUNOD TUIG, DAGHAN KAAYONG

SALAMAT KAPITAN PEDRING.

WALAY SAPAYAN,

KAPITANA CELIA. AYAW

PAGDUHA-DUHA SA

PAGDUOL KANAKO KUNG ADUNA KA PAY MGA

PANGUTANA. IPANGHINAUT KO ANG IMONG

KALAMPUSAN, KAPITANA.

K A TA R U N G A N G PA M B A R A N G AY

79

ANNEXES

KP FORMS

KP FORM # 1: NOTICE TO CONSTITUTE THE LUPON

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE PUNONG BARANGAY _________, 20__ NOTICE TO CONSTITUTE THE LUPON To All Barangay Members and All Other Persons Concerned: In compliance with Section 1(a), Chapter 7, Title One, Book III, Local Government Code of 1991 (Republic Act No. 7160), of the Katarungang Pambarangay Law, notice is hereby given to constitute the Lupong Tagapamayapa of this Barangay. The persons I am considering for appointment are the following: 1. _________________ 2. _________________ 3. _________________ 4. _________________ 5. _________________ 6. _________________ 7. _________________ 8. _________________ 9. _________________ 10. _________________ 11. _________________ 12. _________________ 25. _________________

13. _________________ 14. _________________ 15. _________________ 16. _________________ 17. _________________ 18. _________________ 19. _________________ 20. _________________ 21. _________________ 22. _________________ 23. _________________ 24. _________________

They have been chosen on the basis of their suitability for the task of conciliation considering their integrity, impartiality, independence of mind, sense of fairness and reputation for probity in view of their age, social standing in the community, tact, patience, resourcefulness, flexibility, open mindedness and other relevant factors. The law provides that only those actually residing or working in the barangay who are not expressly disqualified by law are qualified to be appointed as Lupon members.

All persons are hereby enjoined to immediately inform me and of their opposition to or endorsement of any or all the proposed members or

KATARUNGANG

PAMBARANGAY

83

recommend to me other persons not included in the list but not later than the ________ day of _______, 20__ (the last day for posting this notice). _________________ Punong Barangay IMPORTANT: This notice is required to be posted in three (3) conspicuous places in the barangay for at least three (3) weeks WARNING: Tearing or defacing this notice shall be subject to punishment according to law.

KP FORM # 2: APPOINTMENT LETTER

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE PUNONG BARANGAY _________, 20 ____ (Date) APPOINTMENT TO: ___________ Pursuant to Chapter 7, Title One, Book III, Local Government Code of 1991 (Republic Act No. 7160), you are hereby appointed MEMBER of the Lupong Tagapamayapa of this Barangay effective upon taking your oath of office and until a new Lupon is constituted on the third year following your appointment. __________________ Punong Barangay ATTESTED: __________________ Barangay Secretary

84

USA

KA

HANDBOOK

KP FORM # 3: NOTICE OF APPOINTMENT

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE PUNONG BARANGAY _________, 20 ____ (Date) NOTICE OF APPOINTMENT _________________ _________________ _________________ Sir/Madam: Please be informed that you have been appointed by the Punong Barangay as a MEMBER OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA, effective upon taking your oath of office, and until a new Lupon is constituted on the third year following your appointment. You may take your oath of office before the Punong Barangay on ________.

Very truly yours, ________________ Barangay Secretary

KATARUNGANG

PAMBARANGAY

85

KP FORM # 4: LIST OF APPOINTED LUPON MEMBERS

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE PUNONG BARANGAY _________, 20 ____ (Date) LIST OF APPOINTED LUPON MEMBERS Listed hereunder are the duly appointed members of the Lupong Tagapamayapa in this Barangay who shall serve as such upon taking their oath of office and until a new Lupon is constituted on the third year following their appointment.

1. _________________ 11. _________________ 2. _________________ 12. _________________ 3. _________________ 13. _________________ 4. _________________ 14. _________________ 5. _________________ 15. _________________ 6. _________________ 16. _________________ 7. _________________ 17. _________________ 8. _________________ 18. _________________ 9. _________________ 19. _________________ 10. _________________ 20. _________________ _______________ Punong Barangay ATTESTED: ______________________ Barangay/Lupon Secretary IMPORTANT: The list shall be posted in three (3) conspicuous places in the barangay for the duration of the terms of office of those named above.

WARNING: Tearing or defacing this notice shall be subject to punishment according to law.

86

USA

KA

HANDBOOK

KP FORM # 5: LUPON MEMBER OATH STATEMENT

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE PUNONG BARANGAY OATH OF OFFICE Pursuant to Chapter 7, Title One, Book II, Local Government Code of 1991 (Republic Act No. 7160), I _______________, being duly qualified and having been duly appointed MEMBER of the Lupong Tagapamayapa of this Barangay, do hereby solemnly swear (or affirm) that I will faithfully and conscientiously discharge to the best of my ability, my duties and functions as such member and as member of the Pangkat ng Tagapagkasundo in which I may be chosen to serve; that I will bear true faith and allegiance to the Republic of the Philippines; that I will support and defend its Constitution and obey the laws, legal orders and decrees promulgated by its duly constituted authorities; and that I voluntarily impose upon myself this obligation without any mental reservation or purpose of evasion.

SO HELP ME GOD. (In case of affirmation the last sentence will be omitted.) _____________ Member SUBSCRIBED AND SWORN to (or AFFIRMED) before me this _____ day of __________, 20____. __________________ Punong Barangay

KATARUNGANG

PAMBARANGAY

87

KP FORM # 6: WITHDRAWAL OF APPOINTMENT

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA _________, 20 ____ (Date) WITHDRAWAL OF APPOINTMENT TO: _______________ After due hearing and with the concurrence of a majority of all the Lupong Tagapamayapa members of this Barangay, your appointment as member thereof is hereby withdrawn effective upon receipt hereof, on the following ground/s: [ ] incapacity to discharge the duties of your office as shown by _______________________________ [ ] unsuitability by reason of _______________________________ (Check whichever is applicable and detail or specify the act/s or omission/s constituting the ground/s for withdrawal.) ____________________________ Punong Barangay/Lupon Chairman CONFORME (Signatures): 1. _________________ 2. _________________ 3. _________________ 4. _________________ 5. _________________ 6. _________________

7. _________________ 8. _________________ 9. _________________ 10. ________________ 11. ________________

Received this __________ day of _____________, 19____. __________________ Signature

88

USA

KA

HANDBOOK

NOTE: The members of the Lupon conforming to the withdrawal must personally affix their signatures or thumb marks on the pertinent spaces above. The withdrawal must be conformed to by more than one-half of the total number of members of the Lupon including the Punong Barangay and the member concerned.

KP FORM # 7: COMPLAINANT’S FORM

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA

___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. __________ For: ______________________ ________________________ __________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s COMPLAINT I/WE hereby complain against above named respondent/s for violating my/our rights and interests in the following manner: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ THEREFORE, I/WE pray that the following relief/s be granted to me/ us in accordance with law and/or equity: __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ KATARUNGANG

PAMBARANGAY

89

Made this _______ day of ___________, 19____. ________________ Complainant/s Received and filed this ________ day of __________, 19____. ___________________________ Punong Barangay/Lupon Chairman KP FORM # 8: NOTICE OF HEARING

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA NOTICE OF HEARING (MEDIATION PROCEEDINGS) TO: ________________ ________________ Complainant/s You are hereby required to appear before me on the ______ day of _______, 19___ at ________ o’clock in the morning/afternoon for the hearing of your complaint.

This ________ day of ____________, 19____. ____________________________ Punong Barangay/Lupon Chairman Notified this ________ day of __________, 19____.

Complainant/s _______________ _______________

90

USA

KA

HANDBOOK

KP FORM # 9: SUMMON FOR THE RESPONDENT

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. __________ For: ______________________ _________________________ __________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s SUMMONS TO: ____________________ _________________________ ____________________ _________________________ Respondents You are hereby summoned to appear before me in person, together with your witnesses, on the _______ day of _________, 19___ at ____________ o’clock in the morning/afternoon, then and there to answer to a complaint made before me, copy of which is attached hereto, for mediation/conciliation of your dispute with complainant/s.

You are hereby warned that if you refuse or willfully fail to appear in obedience to this summons, you may be barred from filing any counterclaim arising from said complaint.

FAIL NOT or else face punishment as for contempt of court.

This _______ day of ____________, 19___. _____________________________ Punong Barangay/Pangkat Chairman

KATARUNGANG

PAMBARANGAY

91

Back page OFFICER’S RETURN I served this summons upon respondent _________________________ on the ______ day of ______________, 19____, and upon respondent ___________________________ on the day of ________________, 19____, by: (Write name/s of respondent/s before mode by which he/they was/were served.)

Respondent/s __________________________ 1. handing to him/them said summons in person, or __________________________ 2. handing to him/them said summons and he/they refused to receive it, or __________________________ 3. leaving said summons at his/ their dwelling with __________ (name) a person of suitable age and discretion residing therein, or __________________________ 4. leaving said summons at his/ their office/place of business with ________, ( name) a competent person in charge thereof. _____________ Officer Received by Respondent/s representative/s: ___________________ Signature ___________________ Signature

92

__________________ Date __________________ Date

USA

KA

HANDBOOK

KP FORM # 10: NOTICE FOR CONSTITUTION OF PANGKAT

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE PUNONG BARANGAY NOTICE FOR CONSTITUTION OF PANGKAT TO:

__________________ __________________ Complainant/s

____________________ ____________________ Respondent/s

You are hereby required to appear before me on the ______ day of _________, 19____, at ________ o’clock in the morning/afternoon for the constitution of the Pangkat ng Tagapagkasundo which shall conciliate your dispute. Should you fail to agree on the Pangkat membership or to appear on the aforesaid date for the constitution of the Pangkat, I shall determine the membership thereof by drawing lots.

This ________ day of ____________, 19_____. ____________________ Punong Barangay Notified this _________ day of _________, 19_____.

TO:

__________________ _________________ Complainant/s

KATARUNGANG

____________________ ____________________ Respondent/s

PAMBARANGAY

93

KP FORM # 11: NOTICE TO CHOSEN PANGKAT MEMBER

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. __________ For: ______________________ _________________________ __________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s NOTICE TO CHOSEN PANGKAT MEMBER (Date) TO: ________________ Notice is hereby given that you have been chosen member of the Pangkat ng Tagapagkasundo amicably conciliate the dispute between the par in the above-entitled case. ____________________________ Punong Barangay/Lupon Secretary Received this ________ day of __________, 19_____. ______________ Pangkat Member

94

USA

KA

HANDBOOK

KP FORM # 12: NOTICE OF HEARING (CONCILIATION PROCEEDINGS)

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE PUNONG BARANGAY TO:

__________________ _________________ Complainant/s

____________________ ____________________ Respondent/s

NOTICE OF HEARING (CONCILIATION PROCEEDINGS) You are hereby required to appear before the Pangkat on the ________ day of _____________, 20____, at _________ o’clock for a hearing of the above-entitled case.

This ________ day of ___________, 20____. ___________________ Pangkat Chairman Notified this _____ day of __________, 19____.

Complainant/s ___________________ ___________________

KATARUNGANG

Respondent/s __________________ __________________

PAMBARANGAY

95

KP FORM # 13: SUBPOENA LETTER

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. __________ For: ______________________ _________________________ __________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s SUBPOENA TO:

____________________ _________________________ ____________________ _________________________ Witnesses

You are hereby commanded to appear before me on the ______ day of _________, 19___, at ___________ o’clock, then and there to testify in the hearing of the above-captioned case.

This ______ day of _________, 19____. _______________________________ Punong Barangay/Pangkat Chairman (Cross out whichever one is not applicable.)

96

USA

KA

HANDBOOK

KP FORM # 14: AGREEMENT FOR ARBITRATION

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. __________ For: ______________________ _________________________ __________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s AGREEMENT FOR ARBITRATION We hereby agree to submit our dispute for arbitration to the Punong Barangay/Pangkat ng Tagapagkasundo (Please cross out whichever is not applicable) and bind ourselves to comply with the award that may be rendered thereon. We have made this agreement freely with a full understanding of its nature and consequences.

Entered into this _____ day of _________, 19____.

Complainant/s ___________________ ___________________

Respondent/s __________________ __________________

ATTESTATION I hereby certify that the foregoing Agreement for Arbitration was entered into by the parties freely and voluntarily, after I had explained to them the nature and the consequences of such agreement. _______________________________ Punong Barangay/Pangkat Chairman (Cross out whichever one is not applicable.)

KATARUNGANG

PAMBARANGAY

97

KP FORM # 15: ARBITRATION AWARD

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. __________ For: ______________________ _________________________ __________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s ARBITRATION AWARD After hearing the testimonies given and careful examination of the evidence presented in this case, award is hereby made as follows: __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________ Made this _____ day of _____________, 19____ at ______________. ______________________________ Punong Barangay/Pangkat Chairman * __________________ Member __________________ Member ATTESTED: ___________________________ Punong Barangay/Lupon Secretary ** * To be signed by either, whoever made the arbitration award. ** To be signed by the Punong Barangay if the award is made by the Pangkat Chairman, and by the Lupon Secretary if the award is made by the Punong Barangay.

98

USA

KA

HANDBOOK

KP FORM # 16: AMICABLE SETTLEMENT

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. __________ For: ______________________ _________________________ __________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s AMICABLE SETTLEMENT We, complainant/s and respondent/s in the above-captioned case, do hereby agree to settle our dispute as follows: __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________ and bind ourselves to comply honestly and faithfully with the above terms of settlement.

Entered into this ______ day of __________, 19_______.

Complainant/s ___________________ ___________________

Respondent/s __________________ __________________

ATTESTATION I hereby certify that the foregoing amicable settlement was entered into by the parties freely and voluntarily, after I had explained to them the nature and consequence of such settlement. ______________________________ Punong Barangay/Pangkat Chairman

KATARUNGANG

PAMBARANGAY

99

KP FORM # 17: REPUDIATION

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. __________ For: ______________________ _________________________ __________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s REPUDIATION I/WE hereby repudiate the settlement/agreement for arbitration on the ground that my/our consent was vitiated by: (Check out whichever is applicable) [ ] Fraud. (State details) _______________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ [ ]

Violence. (State details)______________________________ ________________________________________________ ________________________________________________

[ ]

Intimidation. (State details) ___________________________ ________________________________________________ ________________________________________________

This ________ day of _____________, 19____.

Complainant/s ___________________ ___________________

Respondent/s __________________ __________________

SUBSCRIBED AND SWORN TO before me this ________ day of __________, 19____ at _____________.

100

USA

KA

HANDBOOK

_____________________________________ Punong Barangay/Pangkat Chairman/Member Received and filed * this ______ day of ______________, 19_____. ____________________ Punong Barangay * Failure to repudiate the settlement or the arbitration agreement within the time limits respectively set (ten [10] days from the date of settlement and five[5] days from the date of arbitration agreement) shall be deemed a waiver of the right to challenge on said grounds.

KATARUNGANG

PAMBARANGAY

101

KP FORM # 18: NOTICE OF HEARING FOR COMPLAINANT

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. __________ For: ______________________ _________________________ __________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s NOTICE OF HEARING (RE: FAILURE TO APPEAR) TO:

_______________ _______________ Complainant/s

You are hereby required to appear before me/the Pangkat on the ______ day of _________, 19____, at ________ o’clock in the morning/afternoon to explain why you failed to appear for mediation/ conciliation scheduled on _____________, 19____ and why your complaint should not be dismissed, a certificate to bar the filing of your action on court/government office should not be issued, and contempt proceedings should not be initiated in court for willful failure or refusal to appear before the Punong Barangay/Pangkat ng Tagapagkasundo.

This ________ day of ___________, 19____. _____________________________ Punong Barangay/Pangkat Chairman (Cross out whichever is not applicable.)

Notified this _________ day of ________, 19_____.

102

USA

KA

HANDBOOK

Complainant/s __________________ __________________ Respondent/s __________________ __________________

KATARUNGANG

PAMBARANGAY

103

KP FORM # 19: NOTICE OF HEARING FOR RESPONDENT

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. __________ For: ______________________ _________________________ __________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s NOTICE OF HEARING (RE: FAILURE TO APPEAR) TO:

_______________ _______________ Respondent/s

You are hereby required to appear me/the Pangkat on the _______ day of ____________, 19____, at __________ o’clock in the morning/ afternoon to explain why you failed to appear for mediation/ conciliation scheduled on ____________, 19___ and why your counterclaim (if any) arising from the complaint should not be dismissed, a certificate to bar the filing of said counterclaim in court/ government office should not be issued, and contempt proceedings should not be initiated in court for willful failure or refusal to appear before the Punong Barangay/Pangkat ng Tagapagkasundo.

This ________ day of _________, 19_____. _____________________________ Punong Barangay/Pangkat Chairman (Cross out whichever is not applicable.)

Notified this ________ day of _____________, 19____.

104

USA

KA

HANDBOOK

Respondent/s: Complainant/s: ____________________ ______________________ ____________________ ______________________

KP FORM # 20: CERTIFICATION TO FILE ACTION (FROM LUPON SECRETARY)

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. __________ For: ______________________ _________________________ __________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s CERTIFICATION TO FILE ACTION This is to certify that: 1. There has been a personal confrontation between the parties before the Punong Barangay/Pangkat ng Tagapagkasundo; 2. A settlement was reached; 3. The settlement has been repudiated in a statement sworn to before the Punong Barangay by ______________ on ground of ______________; and 4. Therefore, the corresponding complaint for the dispute may now be filed in court/government office.

This _________ day of __________, 19____. ___________________ Lupon Secretary Attested: __________________ Lupon Chairman

KATARUNGANG

PAMBARANGAY

105

KP FORM # 21: CERTIFICATION TO FILE ACTION (FROM PANGKAT SECRETARY)

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. __________ For: ______________________ _________________________ __________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s CERTIFICATION TO FILE ACTION This is to certify that: 1. There has been a personal confrontation between the parties before the Punong Barangay but mediation failed; 2. The Pangkat ng Tagapagkasundo was constituted but the personal confrontation before the Pangkat likewise did not result into a settlement; and 3. Therefore, the corresponding complaint for the dispute may now be filed in court/government office.

This _________ day of _________, 19_____. _________________ Pangkat Secretary Attested by: _________________ Pangkat Chairman

106

USA

KA

HANDBOOK

KP FORM # 22: CERTIFICATION TO FILE ACTION

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. __________ For: ______________________ _________________________ __________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s CERTIFICATION TO FILE ACTION This is to certify that: 1. There was a personal confrontation between the parties before the Punong Barangay but mediation failed; 2. The Punong Barangay set the meeting of the parties for the constitution of the Pangkat; 3. The respondent willfully failed or refused to appear without justifiable reason at the conciliation proceedings before the Pangkat; and 4. Therefore, the corresponding complaint for the dispute may now be filed in court/government office. _________________ Pangkat Secretary Attested by: _________________ Pangkat Chairman

KATARUNGANG

PAMBARANGAY

107

KP FORM # 23: CERTIFICATION TO BAR ACTION

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. __________ For: ______________________ _________________________ __________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s CERTIFICATION TO BAR ACTION This is to certify that the above-captioned case was dismissed pursuant to the Order dated ______________, for complainant/s _______________ (name) and ______________ (name) willful failure or refusal to appear for hearing before the Punong Barangay/Pangkat ng Tagapagkasundo and therefore complainant/s is/are barred from filing an action in court/government office.

This ________ day of ______________, 19____. _____________________________ Lupon Secretary/Pangkat Secretary Attested: ________________________________ Lupon Chairman/Pangkat Chairman IMPORTANT: If Lupon Secretary makes the certification, the Lupon Chairman attests. If the Pangkat Secretary makes the certification, the Pangkat Chairman attests.

108

USA

KA

HANDBOOK

KP FORM # 24: CERTIFICATION TO BAR COUNTERCLAIM

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. __________ For: ______________________ _________________________ __________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s CERTIFICATION TO BAR COUNTERCLAIM This is to certify that after prior notice and hearing, the respondent/s __________________ (name) and _________________ (name) have been found to have willfully failed or refused to appear without justifiable reason before the Punong Barangay/Pangkat ng Tagapagkasundo and therefore respondent/s is/are barred from filing his/their counterclaim (if any) arising from the complaint in court/ government office.

This ____________ day of _________, 19___. ______________________________ Lupon Secretary/Pangkat Secretary Attested: ____________________________ Lupon Chairman/Pangkat Chairman IMPORTANT: If Lupon Secretary makes the certification, the Lupon Chairman attests. If the Pangkat Secretary makes the certification, the Pangkat Chairman attests.

KATARUNGANG

PAMBARANGAY

109

KP FORM # 25: MOTION FOR EXECUTION

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. __________ For: ______________________ _________________________ __________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s MOTION FOR EXECUTION Complainant/s/Respondent/s state as follows: 1. On _____________ (Date) the parties in this case signed an amicable settlement/received the arbitration award rendered by the Lupon/Chairman/Pangkat ng Tagapagkasundo; 2. The period of ten (10) days from the above-stated date has expired without any of the parties filing a sworn statement of repudiation of the settlement before the Lupon Chairman a petition for nullification of the arbitration award in court; and 3. The amicable settlement/arbitration award is now final and executory.

WHEREFORE, Complainant/s/Respondent/s request that the corresponding writ of execution be issued by the Lupon Chairman in this case. _______________ (Date) _______________________ Complainant/s/Respondent/s

110

USA

KA

HANDBOOK

KP FORM # 26: NOTICE OF HEARING (RE: MOTION FOR EXECUTION)

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. __________ For: ______________________ _________________________ __________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s NOTICE OF HEARING (RE: MOTION FOR EXECUTION) TO:

_____________________ ________________________ _____________________ ________________________ Complainant/s Respondent/s

You are hereby required to appear before me on _________ day of _________ 19____ at _________ o’clock in the morning/afternoon/ evening for the hearing of the motion for execution, copy of which is attached hereto, filed by ____________ (Name of complainant/s/ respondent/s) ________________ (Date) ___________________________ Punong Barangay/Lupon Chairman Notified this ________ day of ___________, 19____. _____________________ (Signature) Complainant/s

KATARUNGANG

____________________ (Signature) Respondent/s

PAMBARANGAY

111

KP FORM # 27: NOTICE OF EXECUTION

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA ___________________ ___________________ Complainant/s

Barangay Case No. __________ For: ______________________ _________________________ __________________________

— against — __________________ __________________ Respondent/s NOTICE OF EXECUTION WHEREAS, on ______________(date), an amicable settlement was signed by the parties in the above-entitled case [or an arbitration award was rendered by the Punong Barangay/Pangkat ng Tagapagkasundo]; WHEREAS, the terms and conditions of the settlement, the dispositive portion of the award. read: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ The said settlement/award is now final and executory; WHEREAS, the party obliged ________________ (name) has not complied voluntarily with the aforestated amicable settlement/ arbitration award, within the period of five (5) days from the date of hearing on the motion for execution; NOW, THEREFORE, in behalf of the Lupong Tagapamayapa and by virtue of the powers vested in me and the Lupon by the Katarungang Pambarangay Law and Rules, I shall cause to be realized from the goods and personal property of __________________ (name of party obliged) the sum of _________________ (state amount of settlement or award) upon in the said amicable settlement [or adjudged in the said arbitration award], unless voluntary compliance of said settlement or award shall have been made upon receipt hereof.

112

USA

KA

HANDBOOK

Signed this _________ day of ___________, 19____. ___________________ Punong Barangay Copy furnished: ____________________ ___________________ ____________________ ___________________ Complainant/s Respondent/s

KATARUNGANG

PAMBARANGAY

113

KP FORM # 28: MONTHLY TRANSMITTAL OF FINAL REPORTS

Republic of the Philippines Province of __________ CITY/MUNICIPALITY OF ______________ Barangay _________________ OFFICE OF THE LUPONG TAGAPAMAYAPA OFFICE OF THE BARANGAY CAPTAIN ____________________, 20____ Date MONTHLY TRANSMITTAL OF FINAL REPORTS To: City/Municipal Judge ______________________ (City/Municipality) Enclosed herewith are the final reports of settlement of disputes and arbitration awards made by the Barangay Captain/ Pangkat Tagapagkasundo in the following cases: Barangay Case No.

TITLE (Complainant, et al vs. Respondent, et al)

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

____________________________ (Clerk of Court) IMPORTANT: Lupon/Pangkat Secretary shall transmit not later than the first five days of each month the final reports for preceding month.

114

USA

KA

HANDBOOK