Lexiς - Περιοδικό Ένωσης Ασκουμένων & Νέων Δικηγόρων Θεσσαλονίκης

3ο Τεύχος

Lexiς Περιοδικό Ένωσης Ασκουμένων & Νέων Δικηγόρων Θεσσαλονίκης

ΕΝΩΣΗ ΑΣΚΟΥΜΕΝΩΝ & ΝΕΩΝ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Σύμφωνα με το Ν. 2121/1993 απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος έργου, η αποθήκευσή του σε βάση δεδομένων, η αναμετάδοσή του σε ηλεκτρονική ή οποιαδήποτε άλλη μορφή, η φωτοαντιγραφή του με οποιοδήποτε τρόπο και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος έργου (ολόκληρου ή μέρους αυτού) εκτός εάν για τη διενέργεια κάποιας εκ των ανωτέρω πράξεων υπάρχει γραπτή άδεια της ΕΑΝΔιΘ.

Συντακτική Ομάδα Lexiς Παναγιώτης Χατζηγεωργίου Βαρβάρα Ελευθεριάδου Επιστήμη Ποζίδου Μαρία Δαλαμήτρα

Διοικητικό Συμβούλιο ΕΑΝΔιΘ Ιωάννης Τρασανίδης Ιορδάνης Χορόζογλου Γιώργος Παπαγεωργίου Ειρηναίος Σαρρής Ιωάννης Λαζόπουλος Ιωάννης Σιμόπουλος – Λέφας Νικολέτα Σπυροπούλου

Editorial Η επανέκδοση του Lexiς, του περιοδικού της Ένωσης Ασκουμένων & Νέων Δικηγόρων Θεσσαλονίκης, σηματοδοτεί και την αλλαγή παραδείγματος που επιχειρείται σε όλους τους τομείς της δικηγορικής καθημερινότητας από την πλευρά της Ένωσης. Έτσι και αυτό το εγχείρημα δεν μπορεί να αποστεί από τις παραδεδεγμένες αρχές, ήτοι την αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων των νέων νομικών επί του πεδίου και όχι σε ένα αφηρημένο, θεωρητικό και εν πολλοίς αποστειρωμένο επίπεδο. Το Lexiς φιλοδοξεί να αποτελέσει χρήσιμο βοηθό και οδηγό των ασκουμένων και νέων δικηγόρων της Θεσσαλονίκης (και όχι μόνο) και διεκδικεί θέση σε κάθε γραφείο και κάθε βιβλιοθήκη. Με έναυσμα τη δικηγορική πράξη, στα τεύχη που θα ακολουθήσουν ο αναγνώστης θα βρει χρήσιμες πληροφορίες επίλυσης πρακτικών προβλημάτων, ενδιαφέροντα στοιχεία και στατιστικά αναφορικά με την κατάσταση στη δικηγορική αγορά εργασίας, συστηματοποιημένες διευκρινίσεις πάνω σε φλέγοντα νομικά ζητήματα και κυρίως θα αποκτήσει ένα εγχειρίδιο στο οποίο θα μπορεί να ανατρέξει κάθε φορά που τα νομικά βοηθήματα παρίστανται ανεπαρκή να αντιμετωπίσουν την πολυπλοκότητα και την περιπτωσιολογία της δικηγορίας. Σε αυτό το πλαίσιο σας καλούμε να στηρίξετε την προσπάθεια αυτή είτε μέσα από την άμεση συμβολή σας είτε διά της επισκόπησης, εποικοδομητικής κριτικής και ανατροφοδότησης των συντελεστών της με χρήσιμες και γόνιμες επισημάνσεις.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 6

Χαιρετισμός Προέδρου ΔΣΘ Δημήτρης Φινοκαλιώτης

8

Q&A - Σύντομες Ερωτήσεις Παναγιώτης Χατζηγεωργίου

10

Έντυπα και αιτήσεις του κτηματολογίου κατά το στάδιο της κτηματογράφησης και του λειτουργούντος κτηματολογίου - αντιστοίχιση πιστοποιητικών του κτηματολογίου και του υποθηκοφυλακείου Μαρία Δαλαμήτρα

14

Αναγνώριση αλλοδαπής δικαστικής απόφασης: Συνοπτικός οδηγός για τον εντοπισμό της αρμόδιας διαδικασίας Βαρβάρα Ελευθεριάδου

16

Η ηλεκτρονική υποβολή εγγραπτέων πράξεων στο κτηματολόγιο Επιστήμη Ποζίδου

18

Η επίλυση του ζητήματος της διπλής φορολογικής κατοικίας στην περίπτωση των φυσικών προσώπων Αναστάσιος Γεωργιάδης

20

Η προστασία του περιβάλλοντος στο πλαίσιο του ακυρωτικού ελέγχου Γεωργία Φουντουκίδου

22

Αγωγή προσβολής προσωπικότητας μέσω διαδικτύου: ζητήματα (καθ’ ύλην) αρμοδιότητας και (βάρους) απόδειξης Χαράλαμπος Κουτσιούμπας

24

Αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως αποδεικτικά μέσα στις οικογενειακές διαφορές Αθανασία Δογούλη

26

Η διόρθωση ανακριβούς πρώτης κτηματολογικής εγγραφής σε περίπτωση κληρονομικής διαδοχής Ιωάννης Ελευθεριάδης

28

Η οριστικοποίηση των πρώτων εγγράφων στο κτηματολόγιο Παναγιώτης – Ηλίας Τζιτζιλής

30

Μετατροπή της στερητικής της ελευθερίας ποινής σε χρηματική ποινή – τα ευεργετήματα του άρθρου 82 του παλαιού πκ Ραφαέλα Κυριακοπούλου

32

Η παραγραφή των φορολογικών χρεών Φοίβος Κάτσιος

34

Η άρνηση υποβολής σε διαγνωστικό έλεγχο κορονοϊού covid-19 ως λόγος καταγγελίας της σύμβασης εργασίας Ευθυμία Κυπριανίδου

36

Η ηθική παρενόχληση και η νομική προστασία των θυμάτων Νεφέλη Κονιδάρη

38

Παρελθόν, παρόν & μέλλον της ΕΑΝΔιΘ Γιάννης Τρασανίδης

40

Συνεργάτες δικηγόροι: αβέβαιο παρόν και αναγκαίες διεκδικήσεις Μιχάλης Μήττας

42

Γυναίκα δικηγόρος: λειτούργημα ή άθλος; Κατερίνα Τσιαμπέρα

43

Η διαχρονικά επίκαιρη ανάγκη μαζικοποίησης των ενώσεων και ο κομβικός ρόλος της ΕΑΝΔιΘ Γιάννης Λαζοπούλος

1 Ζητήματα Πρακτικής Δικηγορίας

Νομική Αρθρογραφία

Δικαιώματα – Διεκδικήσεις – Συνδικαλισμός

ΔΗΛΩΣΗ ΑΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΥΘΥΝΩΝ Το περιεχόμενο του παρόντος έργου έχει τύχει επιμελούς και αναλυτικής επιστημονικής επεξεργασίας. Η ΕΑΝΔιΘ, ο αρχισυντάκτης και η συντακτική ομάδα, οι αρθρογράφοι και όλοι οι συντελεστές του έργου δεν παρέχουν διά του παρόντος νομικές συμβουλές ή παρεμφερείς συμβουλευτικές υπηρεσίες, ουδεμία δε ευθύνη φέρουν για τυχόν ζημία τρίτου λόγω ενέργειας ή παράλειψης που βασίστηκε εν όλω ή εν μέρει στο περιεχόμενο του παρόντος έργου. Κάθε πληροφορία που μέλλει να αξιοποιηθεί παντοιοτρόπως για τη διενέργεια ή παράλειψη νομικών ή παρεμφερών ενεργειών οφείλει να διασταυρώνεται με επιμέλεια του αποδέκτη της και κατόπιν ενδελεχούς, ουσιώδους και εμπεριστατωμένης επιμελούς δράσης, μη εξαιρουμένης φυσικά της αναζήτησης νομικής συμβουλής από πρόσωπο που ασκεί νομίμως το δικηγορικό λειτούργημα. Η χρήση του παρόντος ή μέρους του δεν ιδρύει σχέση δικηγόρου – εντολέα ή οποιαδήποτε άλλη σχέση ανάμεσα στον χρήστη και την ΕΑΝΔιΘ, τον αρχισυντάκτη, τη συντακτική ομάδα, τους αρθρογράφους και τους λοιπούς συντελεστές.

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΔΣΘ Κάθε δημιουργική προσπάθεια αξίζει επαίνων και υποστήριξης. Έτσι, η πρωτοβουλία της ΕΑΝΔΙΘ να εκδώσει το περιοδικό LEXIS, με γέμισε με θετικά συναισθήματα για τους εξής λόγους: 1) Επειδή προκαλεί αισιοδοξία να βλέπεις νέους ανθρώπους να θέλουν να δημιουργήσουν και να προσφέρουν. Κάθε προσπάθεια που καταβάλλεται από εμάς, αποκτά μεγαλύτερο νόημα, όταν υπάρχει η αίσθηση της συνέχισης και της εξέλιξης.

2) Επειδή είναι σημαντικό να προσφέρεται βήμα στους νέους αυτούς ανθρώπους που θέλουν να δημιουργήσουν. Και αποτελεί βέβαια πεποίθηση μου, ότι το LEXIS θα δώσει την ευκαιρία σε πολλούς νέους επιστήμονες να αναδείξουν τις δυνατότητες τους και θα τους ανοίξει νέους δρόμους.

3) Επειδή ποτέ δεν υπάρχουν αρκετές πηγές γνώσης στη νομική επιστήμη. Υπηρετούμε το δικηγορικό λειτούργημα σε μια εποχή σύνθετη, όπου αναφύονται καθημερινά ζητήματα με υψηλό δείκτη δυσκολίας. Και ναι μεν ως νομικοί διαθέτουμε τις βάσεις για να τα επιλύσουμε, όμως η ανταλλαγή πληροφοριών και νομικών απόψεων αναμφισβήτητα βοηθάει. Το LEXIS έρχεται για να συνδράμει σε αυτό το διάλογο.

4) Επειδή συνεχίζεται μια μεγάλη παράδοση που θέλει το δικηγορικό κόσμο της Θεσσαλονίκης να πρωτοστατεί σε όμορφες πρωτοβουλίες. Η πόλη μας έχει καταφέρει σε πολλές φάσεις της ιστορίας της να αποκτά πρωταγωνιστικό ρόλο στα τεκταινόμενα της νομικής επιστήμης είτε μέσω της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ είτε μέσω του ΔΣΘ και των μελών του. Χαίρομαι ιδιαίτερα που και η ΕΑΝΔΙΘ συμβάλλει στην προσπάθεια αυτή και ενισχύει τον ιστορικό ρόλο της Θεσσαλονίκης στη νομική επιστήμη. Για όλους τους ανωτέρω λόγους είμαι σίγουρος ότι η δικηγορική οικογένεια της Θεσσαλονίκης (και όχι μόνο) θα αγκαλιάσει αυτή την αξιέπαινη προσπάθεια. Εύχομαι στο περιοδικό να μακροημερεύσει και στα μέλη της Συντακτικής Ομάδας να απολαύσουν αυτή τη δημιουργική διαδικασία.

Δημήτρης Φινοκαλιώτης

ΔΝ, Πρόεδρος Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης

Q&A Σύντομες ερωτήσεις

• Σε πόσο χρόνο διεκπεραιώνεται η έγκριση έναρξης εργασιών στη Δ.Ο.Υ.; → Ο εκτιμώμενος χρόνος από τη στιγμή υποβολής αίτησης είναι 2 – 3 εργάσιμες.

• Τι χρειάζεται για να εγγραφώ στην εφαρμογή “timologio” του myData; → Πρακτικά πρέπει να έχεις κάνει έναρξη. Κατά τα λοιπά, μπαίνεις στην εφαρμογή, παίρνεις subscription key (αποθήκευσέ το) και αποκτάς πρόσβαση στο μαγικό κόσμο. Η ΑΑΔΕ έχει αναρτήσει αναλυτικό βίντεο στο Youtube με τίτλο «myData/ timologio: Οδηγίες για Δικηγόρους».

• Πρέπει να συνδέσω τον επαγγελματικό μου λογαριασμό με POS; → Ναι. Ωστόσο υπάρχει δυνατότητα να συνδεθεί με virtual POS ώστε να αποφύγεις τα έξοδα αγοράς τερματικού.

• Αγωγή που κατατέθηκε ηλεκτρονικά, χρειάζεται επικύρωση για να επιδοθεί εγγράφως; → Αφ’ ης στιγμής παύει να είναι ψηφιακό έγγραφο, πρέπει να επικυρωθεί.

8

• Μπορώ να κάνω έναρξη εργασιών στη Δ.Ο.Υ. χωρίς να έχω επαγγελματικό τραπεζικό λογαριασμό; Φυσικά. Εξάλλου η βεβαίωση έναρξης είναι προαπαιτούμενο για να ανοίξεις επαγγελματικό λογαριασμό και πιθανότατα θα σου ζητήσουν από την Τράπεζα να την προσκομίσεις.

• Μπορώ να εγγραφώ στη νομική βοήθεια για τα ποινικά χωρίς να έχω κάνει παραστάσεις σε ποινικά ακροατήρια; → Απαιτείται να έχεις κάνει προηγουμένως 5 παραστάσεις ενώπιον ποινικού ακροατηρίου (αδιάφορο αν ήσουν ο μόνος δικηγόρος του διαδίκου).

Lexiς

• Θα μπω Στρατό και θέλω να απαλλαγώ από τις εισφορές υπέρ κλάδου υγειονομικής περίθαλψης. Τι να κάνω; → Θα προσκομίσεις στο Υποκατάστημα του ΕΦΚΑ στο οποίο υπάγεσαι βεβαίωση της Μονάδας σου πως κατετάγης και υπηρετείς ακόμα εκεί. Φρόντισε να διεκπεραιώσεις τη σχετική διαδικασία πριν απολυθείς. Σε κάθε περίπτωση, εάν έχεις ήδη περατώσει τη θητεία σου, η σχετική διαδικασία μπορεί να λάβει χώρα με την προσκόμιση ενώπιον του ΕΦΚΑ του πιστοποιητικού στρατολογικής κατάστασης, το οποίο μπορείς να το εκδώσεις και ηλεκτρονικά από την ιστοσελίδα της Στρατολογίας (www. stratologia.gr).

• Πελάτης μου είχε τροχαίο και θέλει να επιλυθεί η διαφορά εξωδικαστικά; Πώς να κινηθώ; → Έχε στο νου σου ότι οι ασφαλιστικές εταιρείες έχουν υιοθετήσει το θεσμό του φιλικού διακανονισμού, εφόσον ο ένας οδηγός αποδέχθηκε την πλήρη υπαιτιότητά του. Εν γένει, συγκέντρωσε έγγραφα όπως το δελτίο συμβάντος της Τροχαίας, την πραγματογνωμοσύνη που συνετάγη από αντιπροσώπους των ασφαλιστικών εταιρειών, τυχόν ιατρικά πιστοποιητικά καθώς και όσα έγγραφα ενδεχομένως αποδεικνύουν απολεσθέν εισόδημα του εντολέα σου, ως αποτέλεσμα των τραυματισμών του.

• Προβλέπεται ελάχιστη αμοιβή δικηγόρου ενώπιον του οποίου λαμβάνεται ένορκη βεβαίωση; → Όχι. Η αναγραφόμενη στο Παράρτημα του ΚΔ αφορά τον παριστάμενο δικηγόρο και όχι εκείνον ενώπιον του οποίου λαμβάνεται η ένορκη βεβαίωση.

• Τι κάνω αν έρθει πελάτης που την υπόθεσή του χειριζόταν προηγουμένως άλλος δικηγόρος; → Θα επικοινωνήσεις με τον/την συνάδελφο προκειμένου να βεβαιωθείς ότι δεν έχει κάποια οικονομική απαίτηση από τον εν λόγω πρώην εντολέα του/της.

• Σε ποια δικαιοδοσία ανήκει η επίλυση διαφοράς από αυτοκινητικό ατύχημα με όχημα του Δημοσίου; → Ανεξαρτήτως του κατά πόσον ο εναγόμενος θα είναι το Ελληνικό Δημόσιο, εντούτοις οι διαφορές ευθύνης από αυτοκίνητα υπάγονται πάντοτε στη δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων.

Παναγιώτης Χατζηγεωργίου ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ, ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ Lexiς

9

Ζητήματα πρακτικής δικηγορίας

Ζητήματα πρακτικής δικηγορίας Μαρία Δαλαμήτρα ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ, ΜΔΕ Διεθνών & Ευρωπαϊκών Νομικών Σπουδών (ΑΠΘ)

ΕΝΤΥΠΑ ΚΑΙ ΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ ΚΤΗΜΑΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝΤΟΣ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ - ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΥΠΟΘΗΚΟΦΥΛΑΚΕΙΟΥ Στο παρόν δημοσίευμα έχουν συγκεντρωθεί όλα τα έντυπα και οι αιτήσεις, που είναι αναρτημένες στην ιστοσελίδα του Εθνικού Κτηματολογίου και μπορεί να χρειαστεί κάθε δικηγόρος στις συναλλαγές του με τις αρχές του Κτηματολογίου, είτε κατά το στάδιο της κτηματογράφησης είτε αυτό του λειτουργούντος Κτηματολογίου. Α. ΕΝΤΥΠΑ ΚΑΤΑ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ ΚΤΗΜΑΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ Έντυπα δήλωσης ιδιοκτησίας Τα έντυπα δεν χρησιμοποιούνται για ηλεκτρονική αποστολή της δήλωσης παρά μόνο για ψηφιακή συμπλήρωση και επιτόπια κατάθεση στο Γραφείο Κτηματογράφησης.

• Δ1 - Έντυπο Δήλωσης Ιδιοκτησίας (φυσικά πρόσωπα) • Δ2 - Έντυπο Δήλωσης Ιδιοκτησίας (νομικά πρόσωπα) Έντυπο Αίτησης Επιστροφής Παγίου Τέλους Η αίτηση χρησιμοποιείται στην περίπτωση που α) πληρώθηκε τέλος με λάθος κωδικό πληρωμής, δηλαδή ο κωδικός δεν αντιστοιχεί σε κάποια υποβληθείσα δήλωση, και β) πληρώθηκε τέλος, ενώ τελικά δεν υποβλήθηκε δήλωση. Η αίτηση υποβάλλεται στο γενικό πρωτόκολλο του Κτηματολογίου (Μεσογείων 288 – Χολαργός Τ.Κ. 15562, Δευτέρα έως Παρασκευή 09:00 έως 15:00) και επισυνάπτεται φωτοαντίγραφο της ταυτότητας του αιτούντος. Προκειμένου η αίτηση να αποσταλεί ταχυδρομικά ή με courier, θα πρέπει να έχει

1

10

βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής του αιτούντος. Εάν έχει πληρωθεί μεγαλύτερο ποσό από το τέλος που αντιστοιχεί στη δήλωση, ο αιτών πρέπει να επισκεφθεί το αρμόδιο Γραφείο Κτηματογράφησης, ώστε να εκδοθεί η σχετική αίτηση επιστροφής τέλους.

• Αίτηση Επιστροφής Τέλους Κτηματογράφησης Έντυπα Αιτήσεων (μετά την υποβολή της δήλωσης) Τα παρακάτω έντυπα αιτήσεων είναι διαθέσιμα και στα Γραφεία Κτηματογράφησης.

• Αίτηση Χορήγησης Αντιγράφων • Αίτηση Χορήγησης Βεβαίωσης • Αίτηση Κατάθεσης συμπληρωματικών στοιχείων • Αίτηση Διόρθωσης Στοιχείων Δήλωσης Προανάρτηση • Αίτηση Επανεξέτασης Στοιχείων Ανάρτηση • Αίτηση διόρθωσης • Αίτηση διόρθωσης προδήλου σφάλματος Μετά την Ανάρτηση Το έντυπο Δ.2 χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις κατάργησης ήδη δηλωθέντων δικαιωμάτων.

• Αίτηση χορήγησης πιστοποιητικού Kτηματογραφούμενου ακινήτου • Έντυπο δήλωσης κατάργησης εγγραπτέου δικαιώματος (Δ.2΄)

Γιώργος Μαγουλάς, «Κτηματολογικές εγγραφές», Εκδόσεις Σάκκουλα, 5η έκδοση, σ. 210-211.

Lexiς

Οδηγίες Συμπλήρωσης • Οδηγίες συμπλήρωσης Δ1 - Οδηγίες για την υποβολή δήλωσης Ν. 2308/1995 Όλα τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα που έχουν εμπράγματο ή άλλο εγγραπτέο δικαίωμα σε ακίνητο, υποχρεούνται να υποβάλουν δήλωση του δικαιώματός τους στο Εθνικό Κτηματολόγιο. Τέτοια δικαιώματα είναι π.χ. η κυριότητα (πλήρης ή ψιλή κυριότητα), η επικαρπία, η δουλεία (οίκησης, διόδου κ.λπ.), η υποθήκη/προσημείωση, αγωγές, ανακοπές, κατασχέσεις, μακροχρόνιες μισθώσεις, χρονομεριστικές μισθώσεις, χρηματοδοτικές μισθώσεις ακινήτου, μεταφορά συντελεστή δόμησης. Όποιος αποκτά δικαίωμα κατά την περίοδο συλλογής δηλώσεων, υποχρεούται να υποβάλει δήλωση, ανεξαρτήτως αν το δικαίωμα έχει ήδη δηλωθεί από τον προηγούμενο δικαιούχο. Η δήλωση αφορά στο δικαίωμα επί του ακινήτου και όχι στο ακίνητο αυτό καθαυτό. Αυτό σημαίνει ότι σε περίπτωση που ένα ακίνητο ανήκει σε περισσότερα από ένα πρόσωπα, πρέπει όλοι όσοι έχουν δικαίωμα σε αυτό, να το δηλώσουν (π.χ. τόσο ο ψιλός κύριος όσο και ο επικαρπωτής του ακινήτου). Για την υποβολή δήλωσης στο Εθνικό Κτηματολόγιο συμπληρώνονται τα ειδικά έντυπα δήλωσης δικαιώματος που διατίθενται από τα Γραφεία Κτηματογράφησης και στην ιστοσελίδα του Κτηματολογίου (www.ktimatologio.gr). Υπάρχουν δύο έντυπα, το Δ1, το οποίο συμπληρώνεται από τα φυσικά πρόσωπα που έχουν δικαίωμα κυριότητας ή δουλείας, και το Δ2, το οποίο κατά κανόνα συμπληρώνεται από τα νομικά πρόσωπα και από τα φυσικά πρόσωπα, όταν τα τελευταία έχουν να δηλώσουν οποιοδήποτε άλλο δικαίωμα εκτός από κυριότητα και δουλεία, όπως π.χ. εμπράγματη ασφάλεια, κατάσχεση, εγγραπτέα αγωγή, εγγραπτέα μίσθωση. Η δήλωση υποβάλλεται στο Γραφείο Κτηματογράφησης ή ηλεκτρονικά στο www.ktimatologio. gr. Β. ΕΝΤΥΠΑ ΚΑΤΑ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ Β1. Έντυπα Αιτήσεων, τα οποία χρησιμοποιούνται στα Υποθηκοφυλακεία που λειτουργούν ως Κτηματολογικά Γραφεία (Ν. 2664/1998, άρ. 23 - Μεταβατικά Κτηματολογικά Γραφεία) • Αίτηση για Καταχώρηση Εγγραπτέας Πράξης και Οδηγίες Συμπλήρωσης εντύπου • Αίτηση για Καταχώριση Εγγραπτέας πράξης με

τη διαδικασία του άρθρου 6§4 του Ν. 2664/1998 και Οδηγίες Συμπλήρωσης εντύπου • Αίτηση για χορήγηση αντιγράφου Κτηματολογικού Φύλλου-Αποσπάσματος Κτηματολογικού Διαγράμματος • Αίτηση για χορήγηση Κτηματογραφικού Διαγράμματος Κατηγορίας 1 • Αίτηση για χορήγηση Κτηματογραφικού Διαγράμματος Κατηγορίας 2 • Αίτηση Διόρθωσης Προδήλου Σφάλματος • Αίτηση διόρθωσης σφαλμάτων που αφορούν γεωμετρικά στοιχεία των κτηματολογικών εγγραφών • Αίτηση για χορήγηση Πιστοποιητικού Καταχώρισης Εγγραπτέας Πράξης • Αίτηση για χορήγηση Αντιγράφου/ων Εγγραπτέας Πράξης/εων • Αίτηση για χορήγηση Πιστοποιητικού Κτηματολογικών Εγγραφών Φυσικού/Νομικού Προσώπου • Αίτηση για χορήγηση Πιστοποιητικού Κτηματολογικών Εγγραφών Αντικειμένου Εγγραπτέων Δικαιωμάτων • Αίτηση για χορήγηση Αντιγράφου Στοιχείου από το Αρχείο Κτηματογράφησης • Περίληψη Καταχώρησης Εγγραπτέας Πράξης Β2. Έντυπα Αιτήσεων, τα οποία χρησιμοποιούνται στα Κτηματολογικά Γραφεία και Υποκαταστήματα του Ν. 4512/2018 α) για το Σύστημα Κτηματολογίου, β) για το Σύστημα Μεταγραφών και Υποθηκών και γ) για το Σύστημα Ενεχύρου (Κτηματολογικά Γραφεία Φορέα) • Αίτηση για καταχώρηση εγγραπτέας πράξης • Αίτηση για καταχώρηση εγγραπτέας πράξης με τη διαδικασία του άρθρου 6 παρ. 4 του Ν.

2664/98 Η διαδικασία του άρθρου 6 παρ. 4 ΕθνΚτημ εφαρμόζεται σε περιπτώσεις που το δικαίωμα που καταχωρίσθηκε στην αρχική εγγραφή, είχε μεταβιβασθεί, αλλοιωθεί ή καταργηθεί δυνάμει δικαιοπραξίας, διοικητικής πράξης, δικαστικής απόφασης ή άλλης διαδικαστικής πράξης πριν από την ημερομηνία καταχώρισης των πρώτων εγγραφών (π.χ. ο εμφανιζόμενος στο κτηματολογικό φύλλο ως δικαιούχος του δικαιώματος είχε με συμβόλαιο από επαχθή ή χαριστική αιτία μεταβιβάσει το ακίνητο αλλά ο νέος δικαιούχος δεν υπέβαλε τη σχετική δήλωση ιδιοκτησίας και έτσι αυτό φέρεται στην πρώτη εγγραφή στο όνομα του πωλητή1). Κατά της απόφασης του προϊσταμένου του Κτηματολογικού Γραφείου (θετικής ή αρνητικής), ο αιτών, ο αρχικός εγγεγραμμένος δικαιού-

11

Ζητήματα πρακτικής δικηγορίας

χος και κάθε τρίτος που έχει έννομο συμφέρον, μπορούν να υποβάλλουν αντιρρήσεις ενώπιον του Κτηματολογικού Δικαστή, άρ 16§ 5 ΕθνΚτημ.

• Αίτηση για χορήγηση πιστοποιητικού • Αίτηση για χορήγηση αντιγράφου ΚΦ/ΚΔ • Αίτηση για χορήγηση αντιγράφου/ων • Αίτηση για χορήγηση κτηματογραφικού διαγράμματος Κατηγορίας 1 • Αίτηση για χορήγηση κτηματογραφικού διαγράμματος Κατηγορίας 2 • Αίτηση διόρθωσης προδήλου σφάλματος • Αίτηση διόρθωσης σφαλμάτων που αφορούν γεωμετρικά στοιχεία των κτηματολογικών εγ-

γραφών • Περίληψη καταχώρησης εγγραπτέας πράξης • Αίτηση για εγγραφή πράξης στα βιβλία του Συστήματος Μεταγραφών και Υποθηκών • Αίτηση για χορήγηση αντιγράφου πράξης από τα αρχεία του Συστήματος Μεταγραφών και Υποθηκών • Αίτηση για χορήγηση πιστοποιητικών από τα αρχεία του Συστήματος Μεταγραφών και Υποθηκών • Αίτηση για χορήγηση αντιγράφου μερίδας/ πιστοποιητικού ακτημοσύνης από τα αρχεία του Συστήματος Μεταγραφών και Υποθηκών

Γ. ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΥΠΟΘΗΚΟΦΥΛΑΚΕΙΟΥ 2 Πιστοποιητικά Κτηματολογίου

Πιστοποιητικά Υποθηκοφυλακείου

Πιστοποιητικό καταχώρισης εγγραπτέας πράξης: Είναι το πιστοποιητικό που περιέχει τα στοιχεία καταχώρισης (αριθμό, ημερομηνία καταχώρισης, εκδούσα αρχή, είδος πράξης), καθώς και το ΚΑΕΚ, για το οποίο ζητάται η εγγραπτέα πράξη.

Πιστοποιητικό μεταγραφής

Πιστοποιητικό κτηματολογικών εγγραφών αντικειμένου εγγραπτέων δικαιωμάτων: Είναι το πιστοποιητικό που περιέχει τις αιτούμενες ενότητες των εγγραπτέων δικαιωμάτων του κτηματολογικού φύλλου για όλους τους δικαιούχους ή συνδικαιούχους.

Πιστοποιητικό ιδιοκτησίας, βαρών, διεκδικήσεων

Πιστοποιητικό κτηματολογικών εγγραφών φυσικού/νομικού προσώπου: Είναι Πιστοποιητικό μερίδας το πιστοποιητικό που εμφανίζει τις εγγραφές, οι οποίες αφορούν συγκεκριμένο φυσικό/νομικό πρόσωπο για όλα τα ακίνητα που υπάγονται στην τοπική αρμοδιότητα του Κτηματολογικού Γραφείου για ένα συγκεκριμένο πρόσωπο.

2

12

ό.π., Γιώργος Μαγουλάς, σελ. 494.

ΤΕΤΡΑΒΙΒΛΟΣ ΝΟΜΟΠΑΙΔΕΙΑ

ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ

ΓΙΑ ΝΕΟΥΣ & ΑΣΚΟΥΜΕΝΟΥΣ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥΣ Αγαπητέ συνάδελφε

Η Εταιρία Νομικών Εκδόσεων «Τετράβιβλος», σε συνεργασία με την ΕΑΝΔΙΘ βρίσκεται στην ευχάριστη θέση να σας παρουσιάσει την ακόλουθη προσφορά:

ΌΛΑ ΤΑ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ 153 €

ΤΩΡΑ ΜΟΝΟ ΜΕ 50 ΕΥΡΩ

Α. ΤΕΤΡΑΒΙΒΛΟΣ Ι & ΤΕΤΡΑΒΙΒΛΟΣ ΙΙ ΠΛΗΡΩΣ ΕΝΗΜΕΡΩΜΕΝΕΣ αξίας 50 € Η Τετράβιβλος Ι περιλαμβάνει : Αστικό Κώδικα - Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας Ποινικό Κώδικα - Κώδικα Ποινικής Δικονομίας + ειδικούς νόμους Η Τετράβιβλος ΙΙ περιλαμβάνει: Διοικητικό Δίκαιο - Εμπορικό Δίκαιο (Εταιρίες Αξιόγραφα - Νέο Πτωχευτικό Κώδικα)

Β. ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΥΟ ΤΕΤΡΑΒΙΒΛΟΥΣ ΚΑΙ ΓΙΑ ΟΛΟ ΤΟ 2024 αξίας 33 €

Δωρεάν αποστολή των ενημερωτικών τευχών έως και 31/12/2024

Γ. ΝΟΜΟΠΑΙΔΕΙΑ (ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ & ΕΦΑΡΜΟΓΗ) ΠΛΗΡΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 1 ΕΤΟΥΣ αξίας 70 1 έτους πρόσβαση στο www.tetravivlos.com με ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ - ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ - ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ (10000+ ενημερωμένα νομοθετήματα - χιλιάδες δικαστικές αποφάσεις)

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΓΙΑ ΚΙΝΗΤΑ 2108253032- 3

info@tetravivlos.gr www.tetravivlos.com

Ζητήματα πρακτικής δικηγορίας

Βαρβάρα Ελευθεριάδου ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ, ΜΔΕ Διεθνών & Ευρωπαϊκών Νομικών Σπουδών (ΑΠΘ) Υπ. ΜΔΕ Αστικού, Αστικού Δικονομικού Δικαίου & Ιστορίας του Δικαίου και των Θεσμών (ΔΠΘ)

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΑΛΛΟΔΑΠΗΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ Συνοπτικός οδηγός για τον εντοπισμό της αρμόδιας διαδικασίας Για τις αλλοδαπές αποφάσεις που έχουν εκδοθεί από κράτη μέλη της ΕΕ, έχουν θεσπισθεί διαφορετικοί Κανονισμοί ανάλογα με τη φύση των διαφορών, σύμφωνα με τους οποίους, η απόφαση κράτους μέλους αναγνωρίζεται σε άλλο κράτος μέλος χωρίς να απαιτείται κάποια διαδικασία. Τέτοιες διατάξεις αναφορικά με την αναγνώριση αποφάσεων περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, στον Κανονισμό 1215/2012 για τις αστικές και εμπορικές υποθέσεις(άρθρο 36 παρ.1),τον Κανονισμό 2201/2003 για τις γαμικές διαφορές και διαφορές από γονική μέριμνα(άρθρο 21 παρ.1), τον Κανονισμό 4/2009 για τις υποχρεώσεις διατροφής(άρθρο 23 παρ.1) για αποφάσεις που εκδίδονται σε κράτος μέλος το οποίο δεν δεσμεύεται από το Πρωτόκολλο της Χάγης του 2007, κ.ο.κ. Δέον είναι να ληφθεί υπόψη ότι η Δανία δε δεσμεύεται από τους ως άνω Κανονισμούς. Επιπλέον, δίνεται η δυνατότητα, σε ορισμένες περιπτώσεις, υποβολής αίτησης με την οποία ζητείται η έκδοση απόφασης σε ένα κράτος μέλος η οποία θα δέχεται ότι δεν συντρέχουν οι προβλεπόμενοι κάθε φορά λόγοι άρνησης αναγνώρισης μιας απόφασης εκδοθείσας σε άλλο κράτος μέλος. Τέτοια είναι η διαδικασία που προβλέπεται στο άρθρο 36 παρ.2 του Κανονισμού 1215/2012. Η αντίστοιχη αίτηση υποβάλλεται στη χώρα μας αναλογικά κατά τις διατάξεις του άρθρου 937 παρ.3 του ΚΠολΔ ενώπιον του κατά τόπον αρμόδιου Μονομελούς Πρωτοδικείου κατά την ειδική διαδικασία των περιουσιακών διαφορών 1. Στις περιπτώσεις που εφαρμόζεται το εθνικό δικονομικό δίκαιο, γίνεται διάκριση ανάλογα με το αν η αναγνώριση αφορά αλλοδαπές αποφάσεις αμφισβητούμενης δικαιοδοσίας, οπότε και εφαρμογή έχει το άρθρο 323 ΚΠολΔ, ή εκουσίας δικαιοδοσίας, οπότε θα εφαρμοσθεί το άρθρο 780 ΚΠολΔ 2. Ακόμη, με βάση το άρθρο 905 παρ. 4 ΚΠολΔ δίνεται η δυνατότητα στο ενδιαφερόμενο μέρος να υποβάλει αίτηση κατά την παράγραφο 1 του ως άνω άρθρου στο κατά τόπον αρμόδιο Μονομελές Πρωτοδικείο κατά την εκουσία δικαιοδοσία, για την αναγνώριση δεδικασμένου από 1

απόφαση αλλοδαπού δικαστηρίου που αφορά την προσωπική κατάσταση. Απαραίτητα έγγραφα προκειμένου να γίνει δεκτή η εν λόγω αίτηση είναι τα κάτωθι: 1) Η απόφαση του αλλοδαπού δικαστηρίου επικυρωμένη και με τη σφραγίδα Apostille- Επισημείωση Χάγης ή με επικύρωση από το ελληνικό προξενείο της ξένης χώρας, εάν η χώρα αυτή δε μετέχει στην εν λόγω διεθνή σύμβαση, επίσημα μεταφρασμένη στην ελληνική γλώσσα.

2) Η σχετική βεβαίωση του αλλοδαπού δικαστηρίου ότι η απόφαση είναι αμετάκλητη ή ότι δεν μπορεί να προσβληθεί πλέον με ένδικα μέσα σε επίσημη μετάφραση. Ειδικότερα, για την αναγνώριση αλλοδαπών αποφάσεων διαζυγίου, που αποτελεί και τη συνηθέστερη περίπτωση, απαιτείται επιπλέον πιστοποιητικό γάμου από το αρμόδιο Ληξιαρχείο, νόμιμα μεταφρασμένο και επικυρωμένο και πιστοποιητικό 1)περί μη λύσεως γάμου και περί μη έκδοσης απόφασης διαζυγίου από το κατά τόπον αρμόδιο Πρωτοδικείο και 2) περί μη άσκησης αγωγής διαζυγίου στο κατά τόπον αρμόδιο Πρωτοδικείο. Προσοχή! Τα δύο τελευταία πιστοποιητικά πρέπει να καταλαμβάνουν το χρονικό διάστημα μέχρι και την ημερομηνία της δικασίμου της αίτησης αναγνώρισης. Για το σκοπό αυτό είθισται να κατατίθεται πρώτα η αίτηση και, σε συνεννόηση με το αρμόδιο τμήμα του Πρωτοδικείου, να προσκομίζονται με την προσθήκη. Συμπερασματικά, για τον εντοπισμό της ορθής, κάθε φορά διαδικασίας, χρήσιμο είναι να ακολουθούμε τα κάτωθι βήματα: 1) Μελετούμε το νομοθετικό πλαίσιο για την αναγνώριση αλλοδαπών αποφάσεων που διέπει τις σχέσεις του κράτους προέλευσης με τη χώρα μας(αν είναι κράτος μέλος της ΕΕ, αν έχει υπογραφεί διμερής ή πολυμερής σύμβαση που επιλύει το εν λόγω ζήτημα) 2) Σε περίπτωση που εφαρμόζεται ο ΚΠολΔ, εντοπίζουμε τη φύσης της διαφοράς (αμφισβητούμενη ή εκουσία δικαιοδοσία).

Βλ. Κωνσταντίνο Ρήγα, «Αναγνώριση και Εκτέλεση» σε: Πάρι Αρβανιτάκη, Ευάγγελο Βασιλακάκη, «Κανονισμός 1215/2012

Κανονισμός Βρυξέλλες Ια - Κατ’ άρθρο ερμηνεία: για τη διεθνή δικαιοδοσία την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων στις αστικές και εμπορικές υποθέσεις», Εκδόσεις Σάκκουλα, Τόμος 4, 2020, σελ. 623 – 624.

2

14

Βλ. Αναστασία Γραμματικάκη – Αλεξίου, Ζωή Παπασιώπη-Πασιά, Ευάγγελο Βασιλακάκη, «Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο», Εκδό-

σεις Σάκκουλα, 2017, σελ. 406 – 407.

ΝΟΜΟΠΑΙΔΕΙΑ APP Η σύγχρονη “κινητή νομική εγκυκλοπαίδεια” είναι εδώ, με την εγκυρότητα και αξιοπιστία της Τετραβίβλου [συνεχής εκδοτική παρουσία από το 1974]

ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ

55 ευρώ/έτος* (χωρίς χρονοχρεώσεις) αρχικής αξίας 70 €

* (συμπεριλ. Φ.Π.Α.)

Ένας τεράστιος νομικός πλούτος στα χέρια σας με: ✓ Νομοθεσία

100.000 Αποφάσεις

νομοθετήματα πλήρως

Δικαστηρίων όλων των

συνδεδεμένα με

(με περιλήψεις απόλυτα

Πάνω από 10.000 ενημερωμένα &

Ιστορικό Τροποποιήσεων

✓ Νομολογία Βαθμίδων

στοχευμένες)

✓ Ερμηνεία

Χιλιάδες ερμηνευτικά σχόλια κατ’ άρθρο στους 4

Θεσμικούς Κώδικες και

σε σημαντικούς Νόμους

✓ Μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας www.tetravivlos.com (υπολογιστή, laptop) εκατοντάδες διαθέσιμα

Υποδείγματα Δικογράφων επικαιροποιημένα, με σχόλια και δοκιμασμένα στην δικαστηριακή πρακτική και Μηχανή Αναζήτησης με τεράστιες δυνατότητες.

Πληροφορίες: Τ. 210 8253032, 3 │ www.tetravivlos.com│ info@tetravivlos.gr

Ζητήματα πρακτικής δικηγορίας

Επιστήμη Ποζίδου ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ, ΜΔΕ «Κτηματολόγιο: Νομικές, Τεχνικές και Περιβαλλοντικές Διαστάσεις» (ΑΠΘ)

Η ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΥΠΟΒΟΛΗ ΕΓΓΡΑΠΤΕΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ ΣΤΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Α. ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΛΥΨΗΣ Το πρώτο βήμα, στο οποίο θα πρέπει ο ενδιαφερόμενος να προβεί για να διαπιστώσει εάν έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει την υπηρεσία ηλεκτρονικής καταχώρισης εγγραπτέας πράξης είναι να ελέγξει εάν η περιοχή που τον αφορά είναι ανάμεσα στις περιοχές κάλυψης του συστήματος. Τη δεδομένη στιγμή οι ΟΤΑ που υποστηρίζουν το σύστημα της ηλεκτρονικής υποβολής είναι αυτοί οι οποίοι ανήκουν στον Φορέα «Ελληνικό Κτηματολόγιο», ενώ αυτοί που δεν ανήκουν ακόμα σε αυτόν δεν υποστηρίζουν την καταχώριση μέσω διαδικτύου. Δεδομένου ότι κάθε χρόνο εντάσσονται ολοένα και περισσότερες περιοχές στο Φορέα και πρόκειται για έναν μεταβαλλόμενο κατάλογο, το ορθότερο είναι κάθε φορά που κάποιος θέλει να ελέγξει εάν η περιοχή ενδιαφέροντος του υποστηρίζει τις σχετικές ηλεκτρονικές υπηρεσίες θα πρέπει να ακολουθεί τα εξής βήματα:

Β. ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Η πρόσβαση στο σύστημα της ηλεκτρονικής υποβολής είναι δυνατή μόνο για δικηγόρους και πραγματοποιείται μέσω των κωδικών της Ολομέλειας. Μετά την είσοδο σχηματικά η διαδικασία είναι η εξής: 1ο ΒΗΜΑ: Δημιουργία του «ψηφιακού φακέλου» 1 , ο οποίος θα πρέπει να περιέχει όλα τα απαιτούμενα έγγραφα για την υποβολή της σχετικής πράξης όπως τα στοιχεία των προσώπων, τα στοιχεία της εγγραπτέας πράξης, τα επηρεαζόμενα ΚΑΕΚ, τους τίτλους κτήσης του ακινήτου, την δημιουργία κάθετης ή οριζόντιας ιδιοκτησίας και όποιο άλλο έγγραφο ή πληροφορία είναι απαραίτητα κατά περίπτωση. Ο ψηφιακός φάκελος θα πρέπει να συμπληρωθεί με ιδιαίτερη προσοχή, καθώς αποτελεί και τη βάση στην οποία θα στηριχθεί ο έλεγχος της νομιμότητας από τον Προϊστάμενο του Κτηματολογικού Γραφείου και οριστικοποιείται μετά την οριστική υποβολή της αίτησης καταχώρισης Η εφαρμογή προσφέρει ήδη ένα εργαλείο για να

1

διαπιστωθούν προφανή λάθη και ελλείψεις, το οποίο ονομάζεται «έλεγχος πληρότητας». Με τον έλεγχο αυτόν διαπιστώνονται κάποιες ελλείψεις, οι οποίες αφορούν κυρίως στοιχεία που ενδέχεται να μην συμπλήρωσε καθόλου ο αιτών.

2ο ΒΗΜΑ: Αίτηση για την υποβολή της πράξης, η οποία λαμβάνει αυτόματα αριθμό πρωτοκόλλου. Η αίτηση καταχωρείται μόνο όταν ο χρήστης επιλέξει να πραγματοποιήσει οριστική υποβολή. Συνιστάται σε κάθε περίπτωση να πραγματοποιείται σε πρώτο βαθμό μία προσωρινή αποθήκευση και να γίνεται επανέλεγχος, καθώς πρόκειται για πλή στοιχείων και αριθμών που θα πρέπει να καταχωρηθούν σε κάθε πεδίο. Θα πρέπει ο χρήστης να έχει βεβαιωθεί ότι έχει υποβάλλει όλα τα σχετικά έγγραφα, καθώς μετά την υποβολή της αίτησης δεν μπορεί να τροποποιηθεί ο ψηφιακός φάκελος.

3ο ΒΗΜΑ: Πληρωμή του ανάλογου τέλους μέσω Τραπέζης (με έκδοση εντύπου πληρωμής). Είναι πιθανό να υπάρξει πλέον της μίας τιμολόγησης, σε περί-

Για το ακριβές ενδεδειγμένο περιεχόμενο του «ψηφιακού φακέλου βλ. Εγχειρίδιο Χρηστών για την Ηλεκτρονική Υποβο-

λή Πράξεων (Μόνο για Δικηγόρους), έκδοση του 2020 στην ιστοσελίδα https://ktimatologio.gov.gr/Professionals/Account/ LoginLawyer

16

Lexiς

πτωση που προκύψουν συμπληρωματικές χρεώσεις, επομένως θα πρέπει αυτό να ελέγχεται κάθε φορά από τον αιτούντα.

4ο ΒΗΜΑ: Στη συνέχεια και εντός 5 ημερών το αρμόδιο Κτηματολογικό Γραφείο έχει υποχρέωση να κάνει έλεγχο των εγγράφων και αιτήσεων που έχουν υποβληθεί και ο Προϊστάμενος να δεχθεί ή να απορρίψει την προς καταχώριση πράξη. Σε περίπτωση που προκύψουν τυπικές ελλείψεις το Γραφείο θα αναφέρει στη φόρμα τις ελλείψεις που υπάρχουν και θα ορίσει συγκεκριμένη προθεσμία για τη συμπλήρωση. Για το λόγο αυτό χρήσιμο είναι ο δικηγόρος να ελέγχει το σύστημα σε τακτά χρονικά διαστήματα για να διορθώσει τυπικά λάθη εντός της τεθείσας προθεσμίας. Με τον όρο τυπικές ελλείψεις νοούνται κυρίως ελλείψεις σε συνυποβαλλόμενα έγγραφα, τα οποία είτε δεν έχουν καταχωρηθεί καθόλου, είτε είναι μη αναγνώσιμα αρχεία. Εάν η πράξη εγείρει ζητήματα νομιμότητας είναι αδύνατη η συμπλήρωση και η διόρθωση τους με τη διαδικασία αυτή και η πράξη θα απορριφθεί από το αρμόδιο Κτηματολογικό Γραφείο.

5ο ΒΗΜΑ: Μετά και από την συμπλήρωση των υπαρχουσών τυπικών ελλείψεων καταχωρείται στο σύστημα η απάντηση του Κτηματολογίου και η αποδοχή

ή άρνηση της καταχώρισης της υποβληθείσας πράξης. Σε περίπτωση που το Κτηματολογικό Γραφείο καταχωρήσει την εγγραπτέα πράξη ο Δικηγόρος αντλεί από το σύστημα το πιστοποιητικό εγγραπτέας πράξης. Εάν υπάρξει άρνηση καταχώρισης, ο ενδιαφερόμενος παραλαμβάνει ηλεκτρονικά την απορριπτική απόφαση, την οποία έχει τη δυνατότητα να προσβάλλει δικαστικώς κατά τη νόμιμη διαδικασία του ν. 2664/1998. Γ. ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ → Περιοχές κάλυψης ηλεκτρονικής υποβολής εγγραπτέων πράξεων → Εγχειρίδιο εφαρμογής για ηλεκτρονική υποβολή πράξεων → https://www.ktimatologio.gr/el/node/20222 (βίντεο με αναλυτικές οδηγίες καταχώρισης) → Πίνακας νομικών σχολίων και υποδείγματα φύλλων ελέγχου προσαρτωμένων εγγράφων στις υποβαλλόμενες εγγραπτέες πράξεις → Πληρωμή ηλεκτρονικών συναλλαγών → ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΥΠΟΒΟΛΗ ΠΡΑΞΕΩΝ ΑΠΟ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥΣ Η σχετική νομοθεσία κατά το χρόνο συγγραφής του παρόντος είναι η εξής: → Για τη διαδικασία ηλεκτρονικής υποβολής 101/16/28.05.2020 ΦΕΚ2681/Β΄/1-7-20 → Για τη διαδικασία πληρωμής των ηλεκτρονικών αιτήσεων ΦΕΚ1781/Β’/12-4-2022

17

Νομική Αρθρογραφία

Νομική Αρθρογραφία

Αναστάσιος Γεωργιάδης ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ, ΜΔΕ Διεθνούς & Ευρωπαϊκού Φορολογικού Δικαίου (Maastricht University)

Η ΕΠΙΛΥΣΗ ΤΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΔΙΠΛΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Η παρούσα μελέτη παρουσιάζει με ένα σύντομο και εύληπτο τρόπο τη μεθοδολογία, που υιοθετεί η Πρότυπη Σύμβαση του Ο.Ο.Σ.Α. για την επίλυση του ζητήματος της διπλής φορολογικής κατοικίας, αναδεικνύοντας παράλληλα τις εγγενείς αδυναμίες της. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης οι φορολογούμενοι συχνά δημιουργούν δεσμούς με περισσότερα από ένα κράτη. Τα τελευταία είναι πιθανό, κατ’ εφαρμογή των εθνικών τους κανόνων, να θεωρήσουν το αυτό φυσικό πρόσωπο ως κάτοικό τους δημιουργώντας έτσι το ζήτημα της διπλής φορολογικής κατοικίας. Το άρθρο 4§ 2 της Πρότυπης Σύμβασης του Ο.Ο.Σ.Α. (στο εξής Σύμβαση) επιχειρεί να δώσει λύση στο ζήτημα καθιερώνοντας μία μεθοδολογία αποτελούμενη από κριτήρια σε φθίνουσα σειρά (tiebreaker rule). Ειδικότερα, θα πρέπει να προκύπτει με σαφήνεια από τα πραγματικά περιστατικά, ότι ο φορολογούμενος πληροί το υπό εξέταση κριτήριο μόνο στο ένα εμπλεκόμενο κράτος. Αν κάτι τέτοιο δεν προκύπτει, ο εφαρμοστής της Σύμβασης οφείλει να προχωρήσει στο επόμενο κριτήριο, αναζητώντας σε αυτό μία άνευ αμφιβολίας απάντηση 1. Το πρώτο κριτήριο που εισάγεται στην ως άνω διάταξη είναι αυτό της μόνιμης κατοικίας που είναι διαθέσιμη στο φορολογούμενο (permanent home available to him). Πιο συγκεκριμένα, ο φορολογούμενος θεωρείται κάτοικος του κράτους, στο οποίο έχει μόνιμη κατοικία διαθέσιμη σε αυτόν. Σύμφωνα με τα ερμηνευτικά σχόλια της Σύμβασης και τη διεθνή νομολογία, οποιοδήποτε

18

οίκημα μπορεί να κατοικηθεί κατά τρόπο μόνιμο λογίζεται ως κατοικία 2 . Το κρίσιμο στοιχείο της εν λόγω διάταξης είναι η μονιμότητα, ήτοι απαιτείται ο φορολογούμενος να έχει κάνει τις απαραίτητες ενέργειες, ώστε η εν λόγω κατοικία να είναι διαρκώς διαθέσιμη σε αυτόν 3. Αντιθέτως, ο τίτλος κτήσης είναι αδιάφορος, ήτοι δεν είναι απαραίτητο να έχει το δικαίωμα κυριότητας της εν λόγω κατοικίας. Ένα μισθωμένο διαμέρισμα ή ακόμη και το δωμάτιο ξενοδοχείου, το οποίο μισθώνει διαρκώς και είναι διαθέσιμο συνεχώς σε αυτόν, μπορούν να θεωρηθούν ως μόνιμη κατοικία 4. Ωστόσο, είναι πιθανό το ανωτέρω κριτήριο να πληρείται και στα δύο εμπλεκόμενα κράτη. Σε αυτήν την περίπτωση θα θεωρηθεί κάτοικος του κράτους με το οποίο οι προσωπικοί και οικονομικοί δεσμοί του είναι στενότεροι, ήτοι του κράτους όπου βρίσκεται το κέντρο των ζωτικών του συμφερόντων (centre of vital interests). Ελλείψει ορισμού της εν λόγω έννοιας, θα πρέπει να ανατρέξουμε στα ερμηνευτικά σχόλια της Σύμβασης, όπου ως προσδιοριστικά στοιχεία της ορίζονται οι οικογενειακές και κοινωνικές σχέσεις, η θέση εργασίας, οι πολιτικές, πολιτισμικές ή άλλες δραστηριότητες του φορολογουμένου κ.ά 5. Από τη γραμματική διατύπωση της διάταξης δεν προκύπτει κάποια ιεραρχική σχέση μεταξύ προσωπικών και οικονομικών δεσμών, ωστόσο ο Ο.Ο.Σ.Α. θεωρεί πως οι προσωπικοί δεσμοί προηγούνται των οικονομικών. Κατά την άποψη του γράφοντος, αυτή η ερμηνεία είναι εσφαλμένη, αφενός διότι το κέντρο των ζωτικών συμφερόντων είναι μία

1

OECD Model Tax Convention on Income and on Capital 2017 (Condensed Version), Commentaries, παρ. 10, σελ. 109

2

2004 FCA 206, Allchin v. Her Majesty the Queen

3

OECD Model Tax Convention on Income and on Capital 2017 (Condensed Version), ο.α., παρ. 13, σελ. 110

4

Balema R. Obuoforibo, «Article 4: Resident – Global tax treaties commentaries», Global Topics IBFD, σελ. 42

Lexiς έννοια αδιαίρετη, αφετέρου διότι υπερβαίνει τα όρια της γραμματικής ερμηνείας 6. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε στο επίπεδο του διεθνούς φορολογικού δικαίου, όπου απαιτείται ομοιομορφία στην εφαρμογή των Σ.Α.Δ.Φ. και ασφάλεια δικαίου. Συνεπώς, το γράμμα της διάταξης οφείλει να είναι το όριο κάθε ερμηνείας. Ακολούθως, αν είναι αδύνατο να ταυτοποιηθεί με βεβαιότητα το κράτος στο οποίο βρίσκεται το κέντρο των ζωτικών συμφερόντων του φορολογουμένου (π.χ. οι οικογενειακοί δεσμοί του βρίσκονται στο ένα κράτος, αλλά οι οικονομικοί στο έτερο κράτος) ή αν ο φορολογούμενος δεν διαθέτει μόνιμη κατοικία σε κανένα από τα δύο κράτη, θα πρέπει να ανατρέξουμε στο κριτήριο της συνήθους διαμονής (habitual abode). Και σε αυτήν την περίπτωση απουσιάζει ο ορισμός της εν λόγω έννοιας, διότι ο Ο.Ο.Σ.Α. θεωρεί ότι όλοι οι εφαρμοστές της Σύμβασης ανά τον κόσμο έχουν γνώση αυτής. Εντούτοις, πρόκειται για ακόμη ένα σημείο, που πιθανόν να δημιουργήσει συγκρούσεις, αφού είναι εξαιρετικά αβέβαιο κατά πόσο φορολογικές διοικήσεις και φορολογούμενοι ανά τον κόσμο αντιλαμβάνονται την εν λόγω έννοια με τον ίδιο τρόπο. Για τον καθορισμό του τόπου της συνήθους διαμονής έχουν διατυπωθεί δύο αντίθετες απόψεις. Η πρώτη θεωρεί πως θα εξευρεθεί με απλή αριθμητική καταγραφή των ημερών που διανύει ο φορολογούμενος σε έκαστο εμπλεκόμενο κράτος, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν προκύπτει από τη γραμματική διατύπωση της διάταξης. Η δεύτερη άποψη θεωρεί πως καθοριστικό στοιχείο είναι ο τόπος που κατά κανόνα, άλλως κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων, ο φορολογούμενος περνά τον περισσότερο καιρό. Κατά τη γνώμη μου, η δεύτερη άποψη είναι ορθότερη, διότι στη γαλλική εκδοχή της Σύμβασης χρησιμοποιείται ο όρος «séjourne de façon habituelle». Με άλλα λόγια απαιτείται συχνότητα, διάρκεια και τακτικότητα, δηλαδή τα διαστήματα παραμονής του φορολογουμένου στο εν λόγω κράτος θα πρέπει να αποτελούν μέρος του τρόπου ζωής του 7. Προχωρώντας περαιτέρω, αν προκύψει με σαφήνεια ότι ο φορολογούμενος έχει τη συνήθη διαμονή του και στα δύο κράτη ή, αντίθετα, αν είναι αδύνατο να εξαχθεί ένα ασφαλές συμπέρασμα για τον τόπο της συνήθους διαμονής του, τότε τη λύση θα δώσει το κριτήριο της ιθαγένειας. Με απλά λόγια ο φορολογούμενος θα θεωρείται, για τους σκοπούς της Σύμβασης, κάτοικος του κρά-

τους, του οποίου είναι υπήκοος. Όμως, αν ο φορολογούμενος έχει τη ν ιθαγένεια και των δύο εμπλεκομένων κρατών ή κανενός από αυτά, τα εν λόγω κράτη θα πρέπει να διευθετήσουν το ζήτημα μέσω της διαδικασίας αμοιβαίου διακανονισμού (mutual agreement procedure). Εξαιτίας της χρήσεως του όρου «shall» στην περίοδο δ της παραγράφου 2, θα λέγαμε πως τα κράτη είναι υποχρεωμένα να λύσουν το ζήτημα. Ωστόσο, το άρθρο 25 της Σύμβασης, που ορίζει σχετικώς, αναφέρει στην παράγραφο 2 αυτολεξεί «The competent authority shall endeavour…to resolve the case by mutual agreement procedure with the competent authority of the other contracting state…», ήτοι οι φορολογικές αρχές των εμπλεκομένων κρατών θα προσπαθήσουν να επιλύσουν το ζήτημα. Κατά την άποψή μου αυτή η αντίφαση εγείρει ένα σημαντικό ζήτημα ασφάλειας δικαίου, αφού παραμένει ασαφές, αν τα κράτη είναι υποχρεωμένα να επιλύσουν το ζήτημα ή αν απλώς πρέπει να «κάτσουν» στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης δίχως υποχρέωση για τελική λύση, με το φορολογούμενο να εκτίθεται στον κίνδυνο της διπλής φορολόγησης. Σε επίπεδο δικαστηριακής πρακτικής θα λέγαμε πως, όταν το ζήτημα της κατοικίας επιδρά στην ατομική φορολογική υποχρέωση του φορολογουμένου, πρόκειται για διαφορά ουσίας 8. Συνεπώς, το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η προσφυγή, η οποία στρέφεται κατά της απορριπτικής απόφασης της Δ.Ε.Δ. Ωστόσο, τα ως άνω αναφερόμενα συναντώνται και σε υποθέσεις μεταβολής φορολογικής κατοικίας, οι οποίες κατά πάγια νομολογία θεωρούνται ακυρωτικές, διότι το κρίσιμο στοιχείο είναι η τακτοποίηση της κατάστασης του φορολογούμενου και όχι η ατομική φορολογική υποχρέωση 9. Σε αυτήν την περίπτωση το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακύρωσης, η οποία στρέφεται κατά της απορριπτικής απόφασης της φορολογικής διοίκησης επί του αιτήματος μεταβολής φορολογικής κατοικίας. Τέλος, ενδεικτικά έγγραφα, τα οποία δύνανται να θεμελιώσουν τους ισχυρισμούς του φορολογουμένου, είναι, μεταξύ άλλων, το πιστοποιητικό φορολογικής κατοικίας και η βεβαίωση έγγραφής στον οικείο δήμο της εμπλεκόμενης χώρας, το μισθωτήριο συμβόλαιο κύριας κατοικίας, η βεβαίωση του εργοδότη ή/και του οικείου ασφαλιστικού φορέα, η βεβαίωση φοίτησης των τέκνων του φορολογουμένου έως και αποδείξεις αγορών (πρατήρια βενζίνης, εστιατόρια, σούπερ μάρκετ κλπ).

5

OECD Model Tax Convention on Income and on Capital 2017 (Condensed Version), ο.α., σελ. 110, παρ. 15

6

Michael Lang, «Introduction to the Law of Double Taxation Conventions», Linde international, 3η Έκδοση, σελ. 53

7

OECD Model Tax Convention on Income and on Capital 2017 (Condensed Version), ο.α., παρ. 19, σελ. 111

8

1445/2016 ΣτΕ

9

2105/2018, 602/2022 ΣτΕ

19

Νομική Αρθρογραφία

Γεωργία Φουντουκίδου ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΜΔΕ Δημοσίου Δικαίου (ΑΠΘ), Υπ. Διδάκτωρ Δημοσιονομικού & Φορολογικού Δικαίου (ΑΠΘ)

Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΑΚΥΡΩΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ Η προστασία του περιβάλλοντος και ειδικότερα η προστασία του φυσικού, πολιτιστικού και εν γένει ανθρωπογενούς περιβάλλοντος καθιερώνεται στο άρθρο 24 του Συντάγματος με βάση το οποίο έχει εκδοθεί μια σειρά νόμων και άλλων κανονιστικών πράξεων. Σύμφωνα με το εν λόγω συνταγματικό άρθρο Α) η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτους και δικαίωμα του καθενός, Β) το κράτος πρέπει να λαμβάνει ιδιαίτερα προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας, Γ) τα δάση και οι δασικές εκτάσεις προστατεύονται ιδιαιτέρως. Είναι δυνατόν να αλλάξει ο προορισμός των δασών και των δασικών εκτάσεων στις περιπτώσεις που κάτι τέτοιο επιβάλλεται για λόγους εθνικής οικονομίας. Δεν μπορεί να αλλάξει ο εν λόγω προορισμός στις περιπτώσεις καταστροφής δάσους από πυρκαγιά1, εκχέρσωση κτλ. Στις περιπτώσεις αυτές οι εκτάσεις που καταστράφηκαν κηρύσσονται υποχρεωτικά αναδασωτέες και δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για άλλο σκοπό. Δ) Εισάγεται η έννοια του ευαίσθητου οικοσυστήματος, δηλαδή οικοσυστήματος που η διαχείριση του πρέπει να είναι προσεκτική και οι επεμβάσεις σε αυτό θα πρέπει να είναι περιορισμένες. Τέτοια ευαίσθητα οικοσυστήματα είναι μεταξύ άλλων τα δάση, ο αιγιαλός, τα ρέματα, τα μικρά νησιά, οι βιότοποι κτλ. Ε) Επιβάλλεται ακόμα, η σύνταξη δασολογίου και κτηματολογίου. ΣΤ) Οι τεχνικές κρίσεις και σταθμίσεις γίνονται κατά τους κανόνες της επιστήμης2 , που σύμφωνα με τη νομολογία σημαίνει ότι πριν από κάθε επέμβαση στο χώρο πρέπει να προηγηθούν κατάλληλες χωρικές μελέτες. Ζ) Καθιερώνεται ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός. Σε πρακτικό επίπεδο, υποθέσεις που μπορεί να προκύψουν και εδράζονται στο άρθρο 24 του Συντάγματος και στους εκτελεστικούς αυτού νόμους είναι όλα τα θέματα που αφορούν την προστασία του φυσικού, του πολιτιστικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, τον χωραταξικό (πχ χωροθέτηση διαφόρων δραστηριοτήτων όπως είναι ανεμογεννήτριες κτλ) και τον πολεοδομικό σχεδιασμό σε όλα τα επίπεδα (ρυθμιστικά σχέ-

1

δια, γενικά πολεοδομικά σχέδια, σχέδια πόλεως, πράξεις εφαρμογής, οικοδομικές άδειες, τακτοποιήσεις αυθαιρέτων κτλ.). Περαιτέρω, ανακύπτουν θέματα που περιστρέφονται γύρω από την ανάρτηση δασικών χαρτών και την υποβολή αντιρρήσεων ή ακόμη ζητήματα που σχετίζονται με τη διαχείριση αποβλήτων, την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων τόσο πριν όσο και κατά τη φάση της κατασκευής ενός έργου κ.α. Τα ένδικα βοηθήματα που ασκούνται στις παραπάνω διοικητικές διαφορές είναι κατά κανόνα η αίτηση ακύρωσης και σε περιορισμένο αριθμό περιπτώσεων η αγωγή αποζημίωσης. Τα αρμόδια δικαστήρια, στα οποία υποβάλλονται τα παραπάνω ένδικα βοηθήματα, είναι το ΣτΕ και το Διοικητικό Εφετείο για την αίτηση ακύρωσης ενώ όσον αφορά την αγωγή αποζημίωσης η αρμοδιότητα ανήκει μόνο στα Τακτικά Διοικητικά Δικαστήρια. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις, στις οποίες υποβάλλεται αίτηση ακυρώσεως είναι μεταξύ άλλων και οι εξής3 : α) κατά πράξεων χωροθέτησης έργων όπως είναι ο βιολογικός καθαρισμός, η κατασκευή εργοστασίου, η κατασκευή υδραυλικών έργων κτλ (πρόκειται για προσβολή ατομικής διοικητικής πράξης). β) κατά πράξης Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) για έργο (πρόκειται για προσβολή ατομικής διοικητικής πράξης). γ) κατά του Π.Δ. Έγκρισης Σχεδίου Πόλεως (το Διάταγμα Σχεδίου πόλεως όσον αφορά την ρυμοτομική και οικοδομική γραμμή είναι πράξη ατομική γενικού περιεχομένου, ενώ όσον αφορά τις χρήσεις και τους όρους δόμησης είναι κανονιστική). δ) κατά της κύρωσης της πράξης εφαρμογής πολεοδομικής μελέτης (η πράξη εφαρμογής αποτελεί αντικειμενική σώρευση επιμέρους ατομικών πράξεων). ε) κατά της πράξης οριογραμμών των ρεμάτων (στις περιπτώσεις αυτές κατ’ εξαίρεση με ό,τι συμβαίνει συνήθως με τις γραμμές που είναι πράξεις ατομικές γενικού περιεχομένου, οι οριογραμμές των ρεμάτων θεωρούνται κανονιστικές). στ) κατά πράξης έκδοσης/χορήγησης οικοδο-

Άρθρο 117 παρ. 3 Σ, Πρβλ. παράλληλα και την ΣτΕ 1713/2018, 1968/2000, 2069/2007, 1639/2004, 1235/2009,

3428/2012,4657/2011, 2474/2011 ΟλΣτΕ 2499/2012 2

20

Άρθρο 24 παρ. 2 Σ, Πρβλ. παράλληλα και την ΟλΣτΕ 666/2021, 2511/2002, 3619/1995, 1954/2000, 123/2007, ΣτΕ 2760/1994,

613/2002, 567/2022, 2830/2018

Lexiς

μικής άδειας (πρόκειται για ατομική διοικητική πράξη). ζ) κατά πράξης τακτοποίησης αυθαιρέτου (πρόκειται για ατομικές διοικητικές πράξεις). η) κατά της πράξης κύρωσης ενός δασικού χάρτη. Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι πλέον η παραπάνω κύρωση αναφέρεται αποκλειστικά στο χαρακτήρα της έκτασης ως δασικής και δεν άπτεται θεμάτων κυριότητας. Αν προκύψουν ζητήματα κυριότητας, οι σχετικές διαφορές διέπονται από το ιδιωτικό δίκαιο και αρμόδια δικαστήρια είναι τα πολιτικά. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι όταν αμφισβητείται η κυριότητα πάνω σε μία έκταση, η οποία χαρακτηρίστηκε ως δασική (με την κύρωση του δασικού χάρτη), η ενδεδειγμένη ενέργεια είναι άσκηση αίτησης ακύρωσης κατά της πράξης κύρωσης του δασικού χάρτη στο ΣτΕ και όχι για παράδειγμα διεκδικητική αγωγή στα πολιτικά δικαστήρια. θ) αγωγή αποζημίωσης κατά της πράξης χωροθέτησης εργοστασίου που ρυπαίνει το περιβάλλον (εκδικάζεται από τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια με αίτημα την αποζημίωση για τη ρύπανση που προκλήθηκε). Ειδικότερα για την αίτηση ακύρωσης, πρέπει να σημειωθεί πως4 : α) θα πρέπει να στρέφεται κατά εκτελεστής διοικητικής πράξης, και όχι για παράδειγμα κατά μη εκτελεστής όπως είναι οι γνωμοδοτήσεις, β) το έννομο συμφέρον πρέπει να είναι άμεσο, ενεστώς και προσωπικό και να συντρέχει κατά το χρονικό σημείο έκδοσης της πράξης, της υποβολής της αίτησης ακύρωσης και κατά τη συζήτηση αυτής. Δεν πρέπει ακόμα, το έννομο συμφέρον να είναι ενδεχόμενο, γ) στις περιπτώσεις που προβλέπεται ενδικοφανής προσφυγή θα πρέπει αυτή να προηγείται της ασκήσεως του ενδίκου βοηθήματος και δ) Δεν θα πρέπει να υπάρχει παράλληλη προσφυγή, δηλαδή άλλο ένδικο βοήθημα που παρέχει μεγαλύτερη προστασία από αυτήν της αιτήσεως ακυρώσεως. Εάν δεν συντρέξει έστω και μία από τις παραπάνω προϋποθέσεις το ένδικο βοήθημα απορρίπτεται ως απαράδεκτο. Θα πρέπει να σημειώσουμε ιδιαίτερα ότι το έννομο συμφέρον για θέματα προστασίας του περιβάλλοντος είναι διευρυμένο

3

με βάση τις θέσεις της νομολογίας. Επιπροσθέτως, οι λόγοι ακυρώσεως που μπορούν να προβληθούν στο δικόγραφο είναι αποκλειστικά οι εξής 5: Α) Αναρμοδιότητα: Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή μεταξύ άλλων στις πράξεις που αφορούν τη μεταβίβαση της αρμοδιότητας και την εξουσιοδότηση υπογραφής. Β) Παράβαση ουσιώδους τύπου της διαδικασίας: Συνήθεις περιπτώσεις είναι είτε η μη τήρηση της προβλεπόμενης διαδικασίας γνωμοδότησης είτε η έκδοση της διοικητικής πράξης πριν περάσει η προβλεπόμενη από το νόμο προθεσμία για την υποβολή γνωμοδότησης. Άλλη περίπτωση που εμπίπτει στον παραπάνω λόγο ακυρώσεως είναι η μη αναγραφή στο σώμα της πράξης της αιτιολογίας, όταν ο νόμος ρητά την αξιώνει. Γ) Παράβαση κατ’ ουσίαν διατάξεως νόμου: Στο λόγο αυτό ακυρώσεως εμπίπτουν αρκετές υποπεριπτώσεις, όπως εσφαλμένος νομικός χαρακτηρισμός, πλάνη περί τα πράγματα, προβλήματα στην αιτιολογία, δηλαδή να μην είναι η αιτιολογία πλήρης, επαρκής και ορισμένη, προβλήματα που σχετίζονται με τη νομοθετική εξουσιοδότηση κτλ. Δ) Υπέρβαση/κατάχρηση εξουσίας που συνήθως δεν επιφέρει ουσιαστικά αποτελέσματα, καθόσον προϋποθέτει την ενέργεια της διοίκησης με τρόπο τυπικά νόμιμο, αλλά έξω από την πρόθεση του νομοθέτη γεγονός που είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποδειχτεί. Κλείνοντας, θα πρέπει να αναφερθεί ότι στο πλαίσιο της προσωρινής δικαστικής προστασίας μπορεί να υποβληθεί αίτηση αναστολής6 , αμέσως μετά την κατάθεση της αίτησης ακύρωσης (συμπεριλαμβανομένης και της προσωρινής διαταγής). Αναστολή χορηγείται αν η εκτέλεση της πράξης μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτη ή δυσχερώς επανορθώσιμη βλάβη στον αιτούντα, εκτός εάν συντρέχουν λόγοι δημοσίου συμφέροντος. Ακόμη, όμως, και εάν δεν συντρέχουν οι παραπάνω προϋποθέσεις, αναστολή χορηγείται όταν η αίτηση ακύρωσης είναι προδήλως βάσιμη. Τέλος, ενδέχεται να μην χορηγηθεί η αιτηθείσα αναστολή, αλλά να διαταχθεί κατά την κρίση του Δικαστηρίου έτερο πρόσφορο μέτρο για τη διασφάλιση των συμφερόντων του αιτούντος.

Πρβλ. ενδεικτικά ΟλΣτΕ 1847/2008, 376/2014, 2152/2015, 547/2022, 111/2022 (Πρακτικό Επεξεργασίας ΠΔ), 2395/2001,

891/2008, 2404/2014, 3874/2014 ΣτΕ 3622/2014, 1042/2017, 4966, 4983/2014, 4117/2013, 3755/2015, 551/2015, 4184/2013, 1422/2013, 4

Πρβλ. σχετικά άρθρο 45 επ. ΠΔ 18/89

5

Πρβλ. σχετικά άρθρο 48 ΠΔ 18/89

21

Νομική Αρθρογραφία

Χαράλαμπος Κουτσιούμπας ΑΣΚΟΥΜΕΝΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ Υπ. ΜΔΕ Αστικού, Αστικού Δικονομικού & Εργατικού Δικαίου (ΑΠΘ)

ΑΓΩΓΗ ΠΡΟΣΒΟΛΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΜΕΣΩ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ: ΖΗΤΗΜΑΤΑ (ΚΑΘ’ ΥΛΗΝ) ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ (ΒΑΡΟΥΣ) ΑΠΟΔΕΙΞΗΣ Στις μέρες μας είναι σύνηθες φαινόμενο η έκφραση κάθε είδους απόψεων, κριτικών και θέσεων μέσω διαδικτύου. Και μάλιστα τούτο υπό κάθε έκφανσή του, είτε σε blog και portal είτε μέσω του Facebook και λοιπών κοινωνικών δικτύων, είτε ακόμη και μέσω Youtube και Google Review. Όταν αυτές οι θέσεις και κριτικές φτάνουν στο σημείο να συνιστούν προσβολές και δη παράνομες, ήτοι χωρίς δικαίωμα ή κατά κατάχρηση δικαιώματος1, τότε ο προσβληθείς μπορεί να επικαλεστεί την εφαρμογή της διάταξης ΑΚ 57 για την προστασία της προσωπικότητάς του2. Αρκεί δε το αντικειμενικά παράνομο της προσβολής για τις αξιώσεις που προκύπτουν από την ΑΚ 57, εκτός αν ο ενάγων αξιώσει αποζημίωση (ΑΚ 57 παρ.2 ) και αιτηθεί και την επιδίκαση χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης εξαιτίας αυτής της παράνομης προσβολής (ΑΚ 59), οπότε και μόνο απαιτείται να αποδείξει την υπαιτιότητα του εναγομένου3. Εάν η παράνομη αυτή προσβολή λάβει χώρα μέσω διαδικτύου στα πλαίσια των προαναφερθέντων, ο ενάγων θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός. Και τούτο διότι για την προσβολή προσωπικότητας μέσω διαδικτύου βρίσκει αναλογική εφαρμογή ο νόμος 1178/1981 «περί αστικής ευθύνης του τύπου και άλλων διατάξεων»4, ως έχει τροποποιηθεί, ο οποίος θέτει σημαντικές αποκλίσεις ως προς τις προϋποθέσεις παραδεκτού του ενδίκου βοηθήματος που πρόκειται να ασκήσει. Ο προσβληθείς μπορεί να ζητήσει την άρση και παράλειψη στο μέλλον της προσβολής, να αξιώσει αποζημίωση με τις προϋποθέσεις της αδικοπραξίας καθώς και ικανοποίηση της ηθικής του βλάβης5. Ειδικά πάντως σε σχέση με τα νομικά

πρόσωπα, πρέπει ο πληρεξούσιος δικηγόρος να γνωρίζει ότι ναι μεν φυσικά προστατεύεται η προσωπικότητα αυτών υπό την έννοια της προστασίας της φήμης, της εμπορικής πίστης και του κύρους τους6, πλην όμως για την επιδίκαση της χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής τους βλάβης πρέπει να αποδείξει συγκεκριμένη βλάβη που έχει υλική υπόσταση για το νομικό πρόσωπο7. Για την ένδικη προστασία του πάντως, το φυσικό ή νομικό πρόσωπο μπορεί είτε να ασκήσει αγωγή είτε να καταθέσει αίτηση ασφαλιστικών μέτρων. Ειδικότερα, το κύριο ένδικο βοήθημα της αγωγής εκδικάζεται με την ειδική διαδικασία των περιουσιακών διαφορών (άρθρο 614§ 7 ΚΠολΔ8, ρύθμιση που υπηρετεί την ταχεία εκδίκαση της υπόθεσης. Αντίθετα, όσες αγωγές ασκήθηκαν πριν το 2016, εκδικάστηκαν με το παλαιό 681Δ ΚΠολΔ, που παρέπεμπε στην παλαιά διαδικασία των εργατικών διαφορών9. Μεταξύ άλλων διαφορών, με τη νέα διαδικασία του Ν. 4335/2015, αν δεν εμφανιστεί προσηκόντως στην δίκη ο εναγόμενος, εφαρμόζεται το άρθρο 591§ 1 ΚΠολΔ10 το οποίο παραπέμπει στις διατάξεις της τακτικής διαδικασίας του ΚΠολΔ και επομένως ισχύει το τεκμήριο ομολογίας. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί ως προς το εξής: Σύμφωνα με την παράγραφο 5 του μόνου άρθρου του Ν. 1178/1981, ο προσβληθείς πριν ασκήσει αγωγή, πρέπει να αποστείλει εξώδικη δήλωση σε εκείνον που τον προσέβαλε καλώντας τον να αποκαταστήσει την προσβολή προσδιορίζοντας τις φράσεις που πρέπει να ανακληθούν11.

Ι. Κατράς, «Αγωγές, Αιτήσεις και Ενστάσεις Γενικών Αρχών Αστικού Κώδικα», Εκδόσεις Σάκκουλα, 2015, σελ.101. Κ. Φουντεδάκη, «Φυσικό πρόσωπο και προσωπικότητα», Εκδόσεις Σάκκουλα, 2012, σελ. 361.

3 Α.Σ. Γεωργιάδης, «Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου», Εκδόσεις Σάκκουλα, 4η έκδοση, σελ.181 και 2/2008 ΟλΑΠ.

4 Χ. Απαλαγάκη & Σταματόπουλος Σ., «Ο Νέος ΚΠολΔ, Ερμηνεία κατ’ άρθρο», Νομική Βιβλιοθήκη, 2023, άρθρο 614§ 25. Έχει αμφισβητηθεί πάντως κατά καιρούς μειοψηφικά κατά πόσο καταλαμβάνονται από το πεδίο αναλογικής εφαρμογής του νόμου όλες οι προσβολές μέσω διαδικτύου και δη σε προσωπικά ιστολόγια.

5 Κ. Φουντεδάκη, ό.α., σελ. 461 επ., Λεοντής Ν., Ερμηνεία Αστικού Κώδικα, Νομική Βιβλιοθήκη, 2020, άρθρο 57, σελ.118 6 Α.Σ. Γεωργιάδης, ό.α., σελ. 177.

7 327/2022 ΕφΠειρ, 730/2015 ΑΠ.

8 Μακρίδου Κ., «Ειδικές Διαδικασίες», 2017, Εκδόσεις Σάκκουλα, σελ.154§ 155, 190/2020 & 15188/2015 ΠολΠρΘεσ, Αρμενόπουλος 2016, Σχόλιο Χριστοφορίδη Σ./Α.Άνθιμου, ιδίως σελ. 845.

9 Βλ. Μεταξύ άλλων 2588/2018 ΠολΠρΑθ, Κεραμέα/Κονδύλη/Νίκα, «Ερμηνεία ΚΠολΔ», άρθρο 681 Δ, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2000, Καράκωστας Ι., «Προσωπικότητα και τύπος», Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλας,3η έκδοση, σελ. 262.

1

2

22

Lexiς

Αν ο προσβληθείς παραλείψει να αποστείλει εξώδικη δήλωση η αγωγή του θα απορριφθεί ως απαράδεκτη12 (!) . Από την αποστολή της εξώδικης δήλωσης, ο προς ον και εν δυνάμει εναγόμενος έχει στην διάθεσή του διάστημα 10 ημερών για να αποσύρει το δημοσίευμα και να ανακαλέσει με ρητή δήλωση το αποκαταστατικό δημοσίευμα κοινοποιώντας στον προσβληθέντα. Εάν λάβει χώρα αυτή η αποκαταστατική διαδικασία, τότε ο προσβληθείς δεν δικαιούται να εγείρει αστική αξίωση. Εάν όμως παρέλθει το διάστημα των δέκα ημερών χωρίς κάποια ενέργεια, τότε ο νόμος θέτει μία όλως σύντομη ειδική προθεσμία έξι (6) μηνών13 εντός της οποίας πρέπει να ασκήσει αγωγή ο προσβληθείς. Σχετικά με το ορισμένο των αιτημάτων, για την άρση της προσβολής πρέπει να αναφέρει ο ενάγων στην αγωγή του ότι η ανάρτηση του αντιδίκου εξακολουθεί και παραμένει δημοσιευμένη, ενώ για την παράλειψη προσβολών στο μέλλον πρέπει να επικαλείται και να αποδεικνύει τόσο κίνδυνο επανάληψης της συγκεκριμένης προσβολής14 όσο και να προσδιορίζει σαφώς τις πράξεις που θα πρέπει ο αντίδικος να παραλείπει15. Για την συζήτηση εφαρμόζεται το άρθρο 591 ΚΠολΔ, ήτοι οι διάδικοι μπορούν να καταθέσουν προτάσεις επί της έδρας. Με τις προτάσεις επί της έδρας μπορεί μάλιστα ο ενάγων κατά επιτρεπτό περιορισμό του αιτήματος, να τρέψει την αγωγή του από καταψηφιστική σε αναγνωριστική προκειμένου να αποφύγει και την

καταβολή του νόμιμου τέλους δικαστικού ενσήμου. Σε περίπτωση πάντως που έχει ασκηθεί παράλληλα ποινική δίωξη είναι δυνατόν να αναβληθεί η εκδίκαση της υπόθεσης έως την έκδοση αμετάκλητης απόφασης του ποινικού δικαστηρίου16. Σε επίπεδο καθ’ ύλην αρμοδιότητας, αρμόδιο, εάν το ποσό της αιτούμενης αποζημίωσης ή χρηματικής ικανοποίησης είναι έως 20.000 ευρώ, είναι το Ειρηνοδικείο, ενώ για τυχόν αξίωση ανώτερη των 20.000 και έως τις 250.000 ευρώ αρμόδιο καθίσταται το Μονομελές Πρωτοδικείο. Στην πράξη όμως, επειδή σωρεύονται αιτήματα άρσης και παράλειψης της προσβολής για το μέλλον, ήτοι μη αποτιμητά σε χρήμα αιτήματα, αρμόδιο είναι το Πολυμελές Πρωτοδικείο17. Όσον αφορά στην κατά τόπο αρμοδιότητα, αυτή κρίνεται με βάση τις γενικές διατάξεις18. Σε επίπεδο διεθνούς δικαιοδοσίας προκρίνεται νομολογιακά από το ΔΕΕ ως αρμόδιο το δικαστήριο του τόπου όπου έχει το κέντρο των συμφερόντων του ο προσβληθείς19. Τέλος, αναφορικά με τα αποδεικτικά μέσα ισχύει η διάταξη του άρθρου 340 ΚΠολΔ. Λαμβάνονται επομένως υπόψη και τα αποδεικτικά μέσα που δεν πληρούν τους όρους του νόμου με την επιφύλαξη των άρθρων 393 και 394 ΚΠολΔ20 ενώ όσον αφορά στις ένορκες βεβαιώσεις εφαρμόζονται αναλογικά τα άρθρα 421- 424 ΚΠολΔ.

Χ. Απαλαγάκη & Σταματόπουλος Σ. (Π.Γιαννόπουλος), ό.α., Πανταζόπουλος Στ., «Οι νομοθετικές τροποποιήσεις του ν.4335/2015 στις δίκες των ειδικών διαδικασιών (άρθρο 591 επόμ. ΚΠολΔ)», Εισήγηση στο 6ο Νομικό Συνέδριο της ΕΑΝΔΑ, Ελληνική Δικαιοσύνη, 2016, σελ. 658.

11 Ζέκος Γ., «Διαδίκτυο, Η/Υ και τηλεπικοινωνίες στο ελληνικό δίκαιο», Εκδόσεις Σάκκουλα, 2017, § 379, 2729/2022 ΠΠρΑθ.

12 643/2020 ΠΠρΑθ ( Απαράδεκτη αγωγή προσβολής προσωπικότητας μέσω Youtube λόγω μη προσκόμισης εξώδικης πρόσκλησης).

13 Ν. 1178/1981, άρθρο 1§ 5 : «...Η αγωγή αποζημίωσης της παραγράφου 2 πρέπει να ασκηθεί εντός έξι (6) μηνών από την πάροδο της προθεσμίας των δέκα (10) ημερών».

14 Καράκωστας Ι., ό.α., σελ. 230.

15 Λεοντής Ν. (-Κυπρούλης Κ.), «Ειδικές Διαδικασίες κατά τον ΚΠολΔ», Νομική Βιβλιοθήκη, 2018, σελ. 421.

16 Λεοντής Ν. (-Κυπρούλης Κ.), ό.α.

17 Λεοντής Ν. (-Κυπρούλης Κ.), ό.α., σελ.351, 2729/2022 ΠΠρΑθ και 768/2020 ΠΠρΠειρ (αδημοσίευτη).

18 Κεραμεύς/Κονδύλης/Νίκας (-Αρβανιτάκης), ό.α.

19 Μακρίδου Κ., ό.α., σελ. 154, η οποία παραπέμπει σε eDate Advertising και Martinez, C-509/09.

20 Λεοντής Ν. (-Κυπρούλης Κ.), ό.α.

10

23

Νομική Αρθρογραφία

Αθανασία Δογούλη ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ Υπ. ΜΔΕ Ευρωπαϊκού Δικαίου Επιχειρήσεων και Οικονομικού Δικαίου (ΑΠΘ)

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ΩΣ ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΑ ΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ Οι πληροφορίες που αναρτούν και μοιράζονται οι χρήστες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook και το Instagram, μπορεί να άπτονται πολλών ζητημάτων της καθημερινότητάς τους και να αφορούν την ιδιωτική, προσωπική τους ζωή. Υπ’ αυτό το πρίσμα, ενδέχεται να φανούν «χρήσιμο» αποδεικτικό μέσο στις διαφορές από την οικογένεια, ήτοι σε αυτές που κατονομάζονται στο άρθρο 592 παρ.3 ΚΠολΔ. Μάλιστα, πολύ συχνά, αναρτήσεις και κυρίως φωτογραφίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούνται προκειμένου να αποδειχθεί η υπαιτιότητα ενός από τους συζύγους για τη διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης ώστε να υποστηριχθούν περαιτέρω αξιώσεις. Ποιες είναι, όμως, οι προϋποθέσεις για τη νόμιμη επίκληση και προσκόμισή τους ως αποδεικτικά μέσα στις ανωτέρω δίκες; Ο προβληματισμός αυτός ανακύπτει από το γεγονός ότι οι αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θεωρούνται προσωπικά δεδομένα, που προστατεύονται μέσω του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων της Ε.Ε. (ΓΚΠΔ)1, και παράλληλα σε εθνικό επίπεδο μέσω του εκτελεστικού νόμου 4624/2019. Λόγω της ιδιότητάς τους αυτής, η χρήση τους για σκοπούς απόδειξης ενώπιον του δικαστηρίου εμπίπτει στην έννοια της επεξεργασίας δεδομένων (άρ.4 στ.2 ΓΚΠΔ), η οποία είναι νόμιμη μόνο εφόσον συντρέχει μία από τις βάσεις επεξεργασίας του άρθρου 6 ΓΚΠΔ και συγχρόνως τηρούνται οι γενικές αρχές επεξεργασίας του άρθρου 5 ΓΚΠΔ. Η νομολογία εσφαλμένα εναποθέτει το αποφασιστικό κριτήριο για τον χαρακτηρισμό των αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως προστατευτέων προσωπικών δεδομένων (άρ.4 στ.1 ΓΚΠΔ) στην ιδιότητα του λογαριασμού κοινωνικής δικτύωσης ως «κλειστού» ή «δημόσιου»,2 ή ακόμα και στον τρόπο δημοσιότητας της κρινόμενης ανάρτησης (κοινοποίηση δημοσίως, μόνο σε φίλους, σε στενούς φίλους κ.ο.κ.). Χαρακτηρίζει, έτσι, εξ ορισμού, ως καταρχήν απαγορευμένα αποδεικτικά μέσα τις φωτογραφίες που αναρτά ο χρήστης σε «κλειστά» προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ αντιθέτως θεωρεί ότι οι πληροφορίες που αναρτώνται με δημόσια πρό-

Το σφάλμα αυτής της νομικής σκέψης έγκειται ιδίως στο γεγονός πως, ο ΓΚΠΔ παρέχει έναν ευρύ ορισμό της έννοιας των προσωπικών δεδομένων (άρ.4 στ.1), ο οποίος περικλείει οποιαδήποτε πληροφορία που αφορά ταυτοποιημένο ή ταυτοποιήσιμο νομικό πρόσωπο. Συνεπώς, οι αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνιστούν οι ίδιες προσωπικά δεδομένα, αλλά και περικλείουν άλλα προσωπικά δεδομένα, ανεξαρτήτως της ιδιότητας του λογαριασμού ή του τρόπου δημοσίευσής τους, του νόμου μη διακρίνοντος. Στο πλαίσιο αυτό, για τη νόμιμη προσκόμισή τους ως αποδεικτικά μέσα, θα πρέπει να συντρέχει κάποια από τις νομιμοποιητικές βάσεις επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων του άρθρου 6 παρ.1 ΓΚΔΠ. Σχετική κρίνεται η εφαρμογή της περίπτωσης «στ», η οποία αναφέρεται στην επίκληση των εννόμων συμφερόντων του υπεύθυνου επεξεργασίας ή του τρίτου που προβαίνει στην επεξεργασία. Τίθενται, όμως, κάποιες βασικές προϋποθέσεις: αρχικά, θα πρέπει η επεξεργασία να είναι απαραίτητη για τους σκοπούς των εννόμων συμφερόντων των προαναφερόμενων προσώπων, ενώ περαιτέρω τα έννομα συμφέροντά τους να μην υπερβαίνουν τα έννομα συμφέροντα ή τα θεμελιώδη δικαιώματα ή τις ελευθερίες του υποκειμένου των δεδομένων. Εν συντομία, η διάταξη αυτή ενσωματώνει την αρχή της αναλογικότητας που είναι εφαρμοστέα σε κάθε περίπτωση σύγκρουσης συνταγματικώς προστατευόμενων, θεμελιωδών δικαιωμάτων.4 Εν προκειμένω, αξιοσημείωτο είναι πως η άσκηση, η αναγνώριση και η υπεράσπιση δικαιώματος ενώπιον του δικαστηρίου έχει κριθεί ως υπέρτερο έννομο συμφέρον έναντι του δικαιώματος του υποκειμένου των δεδομένων για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που το αφορούν,5 συμπέρασμα που προκύπτει κατά μείζονα λόγο και από την εξαίρεση στην απαγόρευση της επεξεργασίας των ειδικών κατηγοριών δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα του άρθρου 9 παρ.2 περ.στ’ ΓΚΠΔ.

1

Κανονισμός (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 27ης Απριλίου 2016.

2

Βλ. μεταξύ άλλων 254/2021 ΑΠ, 2116/2020 & 1302/2020 ΕφΘεσ, 5607/2022 & 13748/2017 ΜΠρΘεσ.

3

286/2022 ΜΠρΗλ, 13/2021 ΕιρΣαλ.

Ιωάννης Ιγγλεζάκης, «Ο Γενικός Κανονισμός Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων», Interactive Learning, 3η Έκδοση, σελ.

117-122.

4

24

σβαση δεν εμπίπτουν στις προστατευτικές διατάξεις του νόμου.3

5

254/2021 ΑΠ.

Lexiς

Ωστόσο, θα πρέπει επιπλέον τα δεδομένα αυτά να είναι απολύτως αναγκαία και πρόσφορα για τον ανωτέρω σκοπό, ενόψει της συγκεκριμένης δίκης στην οποία χρησιμοποιούνται. Θα πρέπει, δηλαδή ο επιδιωκόμενος σκοπός να μην μπορεί να επιτευχθεί με άλλα ηπιότερα μέσα, που δεν εμπλέκουν την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (αρχή της αναγκαιότητας). Συγχρόνως, τα δεδομένα δεν θα πρέπει να είναι περισσότερα από όσα είναι απολύτως απαραίτητα για την υπεράσπιση του δικαιώματος (αρχή της ελαχιστοποίησης των δεδομένων, άρθρο 5 παρ.1γ’ ΓΚΠΔ). Όσον αφορά την ιδιότητα των αναρτήσεων ως δημόσιων, αυτή φαίνεται να επιδρά στη νομιμότητα της επεξεργασίας των ειδικών κατηγοριών προσωπικών δεδομένων, ενεργοποιώντας την εξαίρεση στην απαγόρευση της επεξεργασίας τους, της διάταξης του άρθρου 9§ 2ε' του ΓΚΠΔ.6 Σε κάθε περίπτωση, όμως, οι εξαιρέσεις της παρ.2 του άρ.9 ΓΚΠΔ δεν αποτελούν αυτοτελείς νομικές βάσεις επεξεργασίας, και συνεπώς, συγχρόνως με αυτές, θα πρέπει να συντρέχει και κάποια από τις προϋποθέσεις του άρθρου 6 παρ.1 ΓΚΔΠ. Με βάση όσα έχουν αναπτυχθεί, η αναγκαιότητα της χρήσης των αναρτήσεων – προσωπικών δεδομένων συνδέεται άρρηκτα με το αντικείμενο της δίκης της οικογενειακής διαφοράς και κρίνεται ad hoc. Εάν, λοιπόν, συνδέεται με κάποιο από τα στοιχεία του αντικειμένου της οικογενειακής διαφοράς, ήτοι με τη νομική ή την ιστορική βάση ή το αίτημα, τότε η προσφορότητα της χρήσης τους είναι σαφής και γίνεται περαιτέρω στάθμιση των συγκρουόμενων δικαιωμάτων, προκειμένου να θεμελιωθεί η αναγκαιότητα της χρήσης τους και η τήρηση της αρχής της αναλογικότητας. Αξίζει να αναφερθούν συγκεκριμένες συχνά εμφανιζόμενες στην πράξη οικογενειακές διαφορές, κατά τις οποίες αναρτήσεις ικανές να αποδείξουν την υπαιτιότητα του ενός συζύγου για τη διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης δε θα συνιστούσαν πρόσφορο, ούτε φυσικά και αναγκαίο αποδεικτικό μέσο για την υποστήριξη των σχετικών αξιώσεων, και άρα τυχόν χρήση τους θα μπορούσε να κριθεί παράνομη. Ως προς τη ρύθμιση της γονικής μέριμνας και της επιμέλειας του ανήλικου τέκνου μετά τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης (άρ.592§ 3β ΚΠολΔ), κατευθυντήρια γραμμή είναι το βέλτιστο συμφέρον του τέκνου, ιδίως οι δεσμοί του με τους γονείς του και η κα-

ταλληλότητα των γονέων για την ανάληψη του έργου της διαπαιδαγώγησης και της περίθαλψής του, ανεξάρτητα από την υπαιτιότητά τους ως προς το διαζύγιο ή τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης, εκτός εάν η συμπεριφορά του υπαιτίου επιδρά αρνητικά και ως προς την άσκησης της γονικής μέριμνας – επιμέλειας (άρ.1510§ 1, 1511§ 1, 1513§ 1 εδ.α, 1514 ΑΚ).7 Το ίδιο ισχύει για την επιδίκαση. Παράλληλα, για τη ρύθμιση της οικογενειακής στέγης και την αξίωση παραχώρησης αυτής σε έναν από τους συζύγους (άρ.592§ 3γ ΚΠολΔ), λαμβάνονται υπ’ όψιν λόγοι επιείκειας και ειδικότερα οι ειδικές συνθήκες ζωής του κάθε συζύγου και το συμφέρον των τέκνων, ανεξάρτητα από την υπαιτιότητα για τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης (1393 ΑΚ)8. Ούτε, τέλος, για την επιδίκαση μεταγαμιαίας διατροφής (άρ.592§ 3α’ ΚΠολΔ, άρ.1442, 1443 εδ.α’ ΑΚ) ενδιαφέρει καταρχήν ο τρόπος με τον οποίο επέρχεται η διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης.9 Η παράνομη χρήση τέτοιων δεδομένων συνιστά παραβίαση των διατάξεων του ΓΚΠΔ και του Ν.

4624/2019, και παράγει δικαίωμα αποζημίωσης του υποκειμένου των δεδομένων έναντι του προσώπου που παράνομα εισέφερε αναρτήσεις ως αποδεικτικά μέσα στο δικαστήριο (άρθρο 82§ 1 ΓΚΠΔ και άρθρο 92 ΑΚ). Μάλιστα, η ευθύνη αυτού του προσώπου είναι νόθος αντικειμενική (άρ.82§ 3 ΓΚΠΔ) και συνολικά προϋποθέτει: α) συμπεριφορά που παραβιάζει τις διατάξεις του ΓΚΠΔ ή και του Ν. 4624/2019, β) πρόκληση υλικής ή μη υλικής ζημίας, γ) αιτιώδη συνάφεια και δ) υπαιτιότητα. Συγχρόνως, εφαρμοστέες κρίνονται και οι διατάξεις για την προσβολή προσωπικότητας των άρθρων 57, 59, 299 και 932 ΑΚ. Και σε αυτήν την περίπτωση η υπαιτιότητα τεκμαίρεται, με αποτέλεσμα αυτός που παράνομα επεξεργάστηκε προσωπικά δεδομένα να φέρει το βάρος απόδειξης ότι ανυπαιτίως αγνοούσε τα θεμελιωτικά του πταίσματός του πραγματικά γεγονότα, εφόσον θέλει να απαλλαγεί από την ευθύνη του. 10 Αντιθέτως, σε περίπτωση που συντρέχουν οι προϋποθέσεις νόμιμης επεξεργασίας του, τα εν λόγω αποδεικτικά μέσα μπορούν να προσκομιστούν μαζί με τις προτάσεις της αγωγής, το αργότερο κατά τη συζήτησή της, σύμφωνα με τις διατάξεις για τις ειδικές διαδικασίες (άρ.591§ 1γ’ ΚΠολΔ).

6 Μαγδαληνή Σκόνδρα, «Είναι τελικά προσωπικά δεδομένα οι αναρτήσεις στο Facebook ; », διαθέσιμο στο LawSpot <https://www.lawspot.gr/ nomika-blogs/magdalini_skondra/einai-telika-prosopika-dedomena-oi-anartiseis-sto-facebook?lspt_destination=upgrade> (2023) 7

155/2022 & 1175/2020 ΑΠ.

8

Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, «Εγχειρίδιο Οικογενειακού Δικαίου», Εκδόσεις Σάκκουλας, Β’ Έκδοση, σελ. 202-203.

9

1302/2020 ΕφΘεσ.

10

3425/2021 ΠΠρΘεσ.

25

Νομική Αρθρογραφία

Ιωάννης Ελευθεριάδης ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΜΔΕ «Κτηματολόγιο: Νομικές, Τεχνικές και Περιβαλλοντικές Διαστάσεις» (ΑΠΘ), ΜΔΕ «Εμπορικού και Οικονομικού Δικαίου» (ΑΠΘ)

Η ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΑΝΑΚΡΙΒΟΥΣ ΠΡΩΤΗΣ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΓΓΡΑΦΗΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΑΔΟΧΗΣ 1. ΤΟ ΚΡΙΣΙΜΟ ΝΟΜΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΤΟΥ Το πρόβλημα που ανακύπτει στις περιπτώσεις διόρθωσης ανακριβούς πρώτης εγγραφής στις οποίες έχει λάβει χώρα κληρονομική διαδοχή είναι ο τρόπος με τον οποίο μπορεί να γίνει η διόρθωση της ανακρίβειας αυτής, όταν δεν υπάρχει τίτλος αποδοχής κληρονομιάς που να έχει μεταγραφεί στο υποθηκοφυλακείο μέχρι την έναρξη λειτουργίας του Κτηματολογικού γραφείου. Σε αυτές τις περιπτώσεις, όπου ουσιαστικά δεν έχει σημειωθεί η διαδοχή και ο τίτλος κτήσης στο κτηματολογικό φύλλο, γεννάται το ερώτημα με ποιον τρόπο θα συντελεστεί η διόρθωση της πρώτης εγγραφής και ειδικότερα ποιος νομιμοποιείται να ζητήσει τη διόρθωση και στο όνομα τίνος, του ίδιου του κληρονόμου ή του κληρονομούμενου1. Ειδικότερα, γεννάται το ερώτημα2 με ποιον τρόπο θα συντελεστεί η διόρθωση της πρώτης εγγραφής, αφ’ ης στιγμής δεν έχει καταχωρηθεί από τον κληρονόμο οποιοδήποτε δημόσιο έγγραφο από το οποίο να αποδεικνύεται η αποδοχή κληρονομιάς (δήλωση αποδοχής κληρονομιάς, κληρονομητήριο ή πιστοποιητικό περί μη αποποίησης του αρμόδιου γραμματέα), ενώ μάλιστα δεν υπάρχει μεταγεγραμμένος τίτλος ούτε στα βιβλία του αρμόδιου Υποθηκοφυλακείου και δεν μπορεί να συνταχθεί συμβολαιογραφική πράξη αποδοχής κληρονομιάς και να εγγραφεί, αν δεν προηγηθεί η διόρθωση της ανακριβούς εγγραφής. Τα κρίσιμα στοιχεία, τα οποία προκύπτουν από τον συνδυασμό διατάξεων του Κτηματολογικού και Κληρονομικού Δικαίου, διαδραματίζωντας σπουδαίο ρόλο για την πρακτική διάσταση και εφαρμογή της διόρθωσης ανακριβούς πρώτης

2. ΝΟΜΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΚΡΙΣΙΜΟΥ ΝΟΜΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ Α. Θάνατος κληρονομούμενου μετά τον χρόνο έναρξης του Κτηματολογίου. Στην περίπτωση του θανάτου του κληρονομούμενου μετά τον χρόνο έναρξης του Κτηματολογίου στην επίδικη περιοχή, τότε δικαιούχος του εγγραπτέου δικαιώματος είναι ο κληρονομούμενος και με την αγωγή του άρθρου 6§ 2 ή την αίτηση του άρθρου 6§ 3 θα ζητείται η αναγραφή των στοιχείων του κληρονομούμενου στο κτηματολογικό φύλλο. Σύμφωνα με το άρθρο 7Α, το οποίο δεν διακρίνει μεταξύ ειδικής και καθολικής διαδοχής, το σχετικό μεταβιβαστικό αποτέλεσμα επέρχεται και χωρίς την εγγραφή στο κτηματολογικό φύλλο του δημόσιου εγγράφου περί αποδοχής κληρονομιάς4. Όπως προκύπτει από τη γραμματική διατύπωση του άρθρου 7A, αν ο κληρονομούμενος δεν είχε ασκήσει την αίτηση του άρθρου 6§ 3 ή την αγωγή του άρθρου 6§ 2, ή δεν είχε καταχωρήσει αυτήν στο κτηματολογικό φύλλο, την ελλείπουσα εγγραφή αναπληρώνει η εκ μέρους του κληρονόμου άσκηση ή υποβολή ή καταχώρηση, με την οποία θα ζητείται η αναγραφή στο οικείο κτηματολογικό φύλλο του ονόματος του κληρονομούμενου. Ο κληρονόμος σε αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι απαραίτητο να έχει προβεί σε αποδοχή κληρονομιάς, αλλά αρκεί να αποδείξει στο Δικα-

Παπαστερίου Δ., «Κτηματολογικό Δίκαιο», Εκδόσεις Σάκκουλας, 2019, σελ. 1177 επ. & Μαγουλάς Γ., «Κτηματολογικές Εγγραφές», Εκδόσεις Σάκκουλας, 2021, σελ 162.

2 Παπαχρήστου-Δημητράς Κ., «Η προβληματική σε περίπτωση κληρονομικής διαδοχής για την οποία δεν έχει συνταχθεί δήλωση αποδοχής κληρονομίας εις: Η νομιμοποίηση των διαδίκων στην πολιτική δίκη», Εκδόσεις Σάκκουλας, 2021, σελ 189.

3 Ελευθεριάδης Ι., «Σχόλιο επί της με αρ. 4127/2020 ΜονΠρωτΘ», Επιθεώρηση Ακινήτων, Εκδόσεις Σάκκουλας, Τεύχος 2ο, 2022, σελ 374-380.

4 Ελευθεριάδης Ι., ό.π., σελ 374 επ. με τις εκεί παραπομπές και ειδικότερα: Καρύμπαλη Τσίπτσιου Γ., «Κτηματολόγιο και Κληρονομική Διαδοχή», ΕΝΟΒΕ 70/2014, σελ. 33 επ., Ταμιωλάκης Ε., «Σχόλιο επί της 1198/2018 ΜονΠρωτΠειρ», ΕλλΔνη 1/2017, σελ. 303 επ.

5 9/2022 MoνΠρωτΠατρ, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ.

6 Μαγουλάς Γ., ό.π., σελ 162, Ταμιωλάκης Ε., ό.π., Ελευθεριάδης Ι., ό.π..

1

26

εγγραφής σε περίπτωση κληρονομικής διαδοχής από έναν Δικηγόρο, είναι η ύπαρξη δηλώσεως αποδοχής κληρονομιάς (ή η ανυπαρξία της), ο χρόνος έναρξης του Κτηματολογίου στη συγκεκριμένη περιοχή καθώς και ο θάνατος του κληρονομούμενου πριν ή μετά τον χρόνο έναρξης του Κτηματολογίου3.

Lexiς

στήριο το έννομο συμφέρον του για την άσκηση της αίτησης5. Τούτο διότι η κτήση κυριότητας με κληρονομική διαδοχή, ανεξαρτήτως χρόνου σύνταξης του εγγράφου αποδοχής κληρονομιάς, ανατρέχει πάντα στον χρόνο επαγωγής (ex tunc), που είναι ο θάνατος του κληρονομούμενου. Βέβαια, θεωρητικά ο κληρονόμος δύναται να προβεί σε αποδοχή κληρονομιάς με τη χρήση του υφιστάμενου κτηματολογικού αποσπάσματος και παράλληλα να ασκήσει την αίτηση του άρθρου 6§ 3 ή την αγωγή του 6§ 2. Ανεξαρτήτως δε αν ο κληρονόμος προέβη σε καταχώρηση της δήλωσης αποδοχής κληρονομίας στο οικείο κτηματολογικό φύλλο κατ’ άρθρο 7A§ 1 περ. α’ του Ν. 2664/1998, η διόρθωση θα γίνει στο όνομα του κληρονομούμενου, καθώς κατά το χρονικό διάστημα της έναρξης του Κτηματολογίου, αυτός ήταν ο δικαιούχος κυριότητας του ακινήτου6. Τούτο, διότι παρά την αναδρομική ενέργεια της μεταγραφής της δήλωσης αποδοχής κληρονομίας, αυτή ανατρέχει στο χρόνο θανάτου του κληρονομουμένου και όχι στο προγενέστερο αυτού κρίσιμο χρονικό σημείο έναρξης του Κτηματολογίου σε μία περιοχή, στο οποίο αναφέρονται οι πρώτες εγγραφές7. Στις περιπτώσεις που ο κληρονόμος δεν έχει προβεί σε αποδοχή κληρονομιάς και σε καταχώρηση αυτής στο κτηματολογικό φύλλο του επίδικου ακινήτου κατ’ άρθρον 7A του Ν. 2664/1998, τότε αφού εκδοθεί η τελεσίδικη απόφαση και γίνει η διόρθωση της ανακριβούς εγγραφής με την εγγραφή του κληρονομουμένου στο κτηματολογικό φύλλο, θα προβεί σε αποδοχή της κληρονομιάς και θα καταχωρήσει αυτήν ως μεταγενέστερη εγγραφή κατά το άρθρο 12§ 1ζ του ν. 2664/19988. Β. Θάνατος του κληρονομούμενου πριν τον χρόνο έναρξης του Κτηματολογίου. Στην περίπτωση του θανάτου του κληρονομούμενου πριν τον χρόνο έναρξης του Κτηματολογίου στην επίδικη περιοχή, είναι προφανές πως, ως ανύπαρκτο πρόσωπο, δεν μπορεί ο ίδιος να είναι δικαιούχος εγγραπτέου δικαιώματος

στις πρώτες εγγραφές. Έτσι, ο κληρονόμος, εφόσον δεν αποποιήθηκε την κληρονομιά κατ’ άρθρο 1847 ΑΚ, μπορεί να ζητήσει με την αίτηση του άρθρου 6§ 3 ή την αγωγή του άρθρου 6§ 2 την διόρθωση της ανακριβούς εγγραφής με την αναγραφή στο οικείο κτηματολογικό φύλλο του δικού του ονόματος και με αιτία κτήσης την κληρονομική διαδοχή. Θα πρέπει ωστόσο, όπως παγίως νομολογείται9 , να προβεί σε αποδοχή της κληρονομιάς και να καταχωρήσει το δημόσιο έγγραφο στο οικείο κτηματολογικό φύλλο, σύμφωνα με το άρθρο 7A§ 1 περ. α’ του Ν. 2664/1994, ενώ παράλληλα θα ασκήσει και θα καταχωρήσει στο κτηματολογικό φύλλο την αίτηση του άρθρου 6§ 3 ή την αγωγή του άρθρου 6§ 2, αιτούμενος τη διόρθωση της ανακριβούς πρώτης εγγραφής, ώστε να αναγραφεί αυτός ως δικαιούχος10. Ουσιαστικά, με την αίτηση θα ζητείται η αναγραφή στο κτηματολογικό φύλλο των κληρονόμων του αποβιώσαντος με αιτία κτήσης την κληρονομιά και τίτλο κτήσης την ήδη εγγραφείσα κατ’ άρθρον 7A πράξη δήλωσης αποδοχής κληρονομιάς. Επομένως, η δήλωση αποδοχής κληρονομίας, που συντάχθηκε μετά την έναρξη του κτηματολογίου σε συγκεκριμένη περιοχή, όπου βρίσκεται το επίδικο ακίνητο, καταχωρίζεται ως σημείωση του άρθρου 7A§ 1 περ. α’ του Ν. 2664/1998 στο κτηματολογικό φύλλο του επιδίκου ακινήτου υπό την αναβλητική αίρεση της διόρθωσης της ανακριβούς πρώτης εγγραφής με τελεσίδικη απόφαση (άρθρο 7A§ 1, περ. α’ εδ. στ’ και 7§ 3). Ωστόσο, υποστηρίζεται από μερίδα θεωρίας και νομολογίας ότι η παραπάνω νομολογιακή θέση, αφ’ ης στιγμής απαιτεί να καταχωρείται η συμβολαιογραφική δήλωση αποδοχής κληρονομιάς στο οικείο κτηματολογικό φύλλο, έρχεται σε αντίθεση με την γραμματική διατύπωση του άρθρου 7A που κάνει λόγο για αναπλήρωση του εγγράφου της αποδοχής κληρονομιάς από την καταχώρηση της αίτησης του άρθρου 6§ 3 ή της αγωγής του άρθρου 6§ 211 12 .

7 Καρύμπαλη-Τσίπτσιου Γ., ό.π., σελ. 33 επ. και ενδεικτικά από νομολογία: 489/2008 ΜονΠρωτΚερκ (ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ), 8859/2007 ΜονΠρωτΘες (ΤΝΠ ΔΣΑ).

8 Καρύμπαλη-Τσίπτσιου Γ., ό.π., σελ 34, Ταμιωλάκης Ε., ό.π., Ελευθεριάδης Ι., ό.π.,.

9 Βλ. ενδεικτικά 690/2018 ΑΠ (ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ), 10/2021 ΕφΚρητ (ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).

10 Παπαστερίου Α., ό.π., σελ. 1048 επ. και 31097/2010 ΠολΠρωτΘεσ (ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).

11 Ελευθεριάδης Ι., ό.π., με τις εκεί παραπομπές και ειδικότερα εις: Ταμιωλάκης Ε., ό.π.,σελ. 306, υποσημείωση 4, 86/2018 ΜονΠρωτΚιλκίς, ΕΠΑΚ 2019, σελ. 260.

12 690/2018 ΑΠ (ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).

27

Νομική Αρθρογραφία

Παναγιώτης Ηλίας Τζιτζιλής

Η ΟΡΙΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΕΓΓΡΑΦΩΝ ΣΤΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Στο παρόν άρθρο θα γίνει μια συνοπτική ανάλυση της έννοιας του αμάχητου τεκμηρίου και των πρώτων εγγραφών και θα δοθούν ενδεικτικές λύσεις για την διόρθωση των πρώτων εγγραφών μετα την οριστικοποίησή τους. Τα τελευταία χρόνια στην χώρα μας γίνεται μια συστηματική προσπάθεια για την αλλαγή του συστήματος δημοσιότητας των εμπραγμάτων δικαιωμάτων και αντικατάστασης του βιβλίου μεταγραφών και των υπολοίπων βοηθητικών βιβλίων που τηρούνται στο αρμόδιο υποθηκοφυλακείο, με το κτηματικό βιβλίο. Το κτηματικό βιβλίο ή αλλιώς Κτηματολόγιο ικανοποιεί όχι μόνο το αίτημα τυπικής δημοσιότητας, με απλή καταγραφή των δικαιούχων εμπραγμάτων δικαιωμάτων, αλλά και το αίτημα ουσιαστικής δημοσιότητας, προβαίναοντας σε νομικό έλεγχο των εκάστοτε τίτλων, πριν από την καταχώρηση μιας πράξης. Ωστόσο ένα ζήτημα που έχει ανακύψει από το όλο εγχείρημα είναι το τι συμβαίνει στην περίπτωση που οι πρώτες εγγραφές εξακολουθούν να είναι ανακριβείς μετά την οριστικοποίησή τους. Καταρχάς η ερευνητική αλλά και πρακτική ενασχόληση με την όλη προβληματική πρέπει να ξεκινήσει από έναν σύντομο ορισμό των πρώτων εγγραφών. Πρώτες εγγραφές, σύμφωνα με τον ορισμό που παραθέτει ο κτηματολογικός νομοθέτης1, αποτελούν εκείνες οι εγγραφές που καταχωρήθηκαν ως αρχικές κατά την αλλαγή του συστήματος δημοσιότητας. Ο χαρακτηρισμός των αρχικών εγγραφών ως πρώτων συνεπάγεται την διαπιστωτική πράξη περαίωσης της κτηματογράφησης και την έναρξη λειτουργίας του Κτηματολογίου στις περιοχές που ρητά αναφέρονται στην εν λόγω διοικητική πράξη2. Την έναρξη λειτουργίας του κτηματολογικού γραφείου, ακολουθεί η εκκίνηση της προθεσμίας του άρθρου 6 §2 του ν.2664/19983, εντός της οποίας είναι εφικτή η διόρθωση των εσφαλμένων πρώτων εγγράφων με την άσκηση σχετικής αγωγής. Μετά την πάροδο της συγκεκριμένης προθεσμίας, οι πρώτες

εγγραφές οριστικοποιούνται και παράγουν αμάχητο τεκμήριο κυριότητας, υπέρ των αναγραφόμενων σε αυτές δικαιούχων4. Ο εξοπλισμός αυτός των πρώτων εγγραφών με αμάχητο τεκμήριο αποσκοπεί στον περιορισμό της «probatio diabolica», δηλαδή τον περιορισμό της αναγωγής σε απώτατο δικαιοπάροχο, ο οποίος απέκτησε το εμπράγματο δικαίωμα πρωτότυπα, αναγωγή η οποία μπορεί να ανέτρεχε μέχρι και πλέον των εκατό ετών στο παρελθόν5. Σε αυτό το σημείο γεννάται η εύλογη απορία αναφορικά με τις δυνατότητες που έχουν οι δικαιούχοι εμπραγμάτου δικαιώματος σε περίπτωση ανακριβούς οριστικοποιημένης πρώτης εγγραφής. Εδώ θα πρέπει να διακριθούν οι ακόλουθες περιπτώσεις. Η πρώτη περίπτωση αφορά την εσφαλμένη αναγραφή του ιδανικού ποσοστού του εμπράγματου δικαιώματος ή την εσφαλμένη αναγραφή λοιπών προσωπικών στοιχείων του δικαιούχου ή του εμβαδού του ακινήτου. Το εν λόγω πρόβλημα αντιμετωπίζεται με την μέθοδο του προδήλου σφάλματος. Ο νομοθέτης, λαμβάνοντας υπόψιν την πιθανότητα ύπαρξης λάθους κατά τον χρόνο οριστικοποίησης των πρώτων εγγραφών, χορήγησς κατ’ εξαίρεση την δυνατότητα διόρθωσής τους, με πράξη του αρμόδιου προϊσταμένου του κτηματολογικού γραφείου. Συνήθως η πράξη αυτή διενεργείται κατόπιν σχετικής έγγραφης αίτησης του έχοντος έννομο συμφέρον, η οποία θα πρέπει να συνοδεύεται από μια περίληψη, στην οποία θα περιγράφεται συνοπτικά το σφάλμα, καθώς και από τα απαραίτητα έγγραφα που αποδεικνύουν το σφάλμα. Αξιομνημόνευτο είναι ότι η δυνατότητα αυτή δεν υπάγεται σε καμία προθεσμία και ο μοναδικός περιορισμός που τίθεται, σύμφωνα με την ορθότερη άποψη6, είναι το αναλλοίωτο της νομικής κατάστασης όπως έχει διαμορφωθεί μετά την οριστικοποίηση των πρώτων εγγραφών7. Την εν λόγω άποψη έκανε προσφάτως δεκτή και η νομολογία, στην υπ’ αριθμόν 160/2021 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Λαμίας8 .

Αρθρο 6 §1 ΕθνΚτημ (ν.2664/1998). Γ. Διαμαντόπουλος , «Εθνικό Κτηματολόγιο : Κατ’ άρθρο ερμηνεία του ν.2664/1998», Εκδόσεις Σάκκουλα, 2020.

3 Η εν λόγω προθεσμία ενδέχεται να διαφέρει ανά περιοχή.

4 Κωνσταντίνος Παπαχρήστου - Δημητράς, «Ο Διακτινισμός των εμπραγμάτων δικαιωμάτων από το καθεστώς των οθωμανικών γαιών στον ΑΚ και το ΕθνΚτημ», σε «Από το Γαιοκτητικό Καθεστώς του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους, σε αυτό του Εθνικού Κτηματολογίου», Εκδόσεις Σάκκουλα, 2022, σελ. 36.

5 Απόστολος Γεωργιάδης, «Εγχειρίδιο Εμπραγμάτου Δικαίου», Εκδόσεις Σάκκουλα, 2012, σελ. 827.

1

2

28

Lexiς Η δεύτερη περίπτωση που θα πρέπει να διακριθεί αφορά είτε στην μη αναγραφή του δικαιούχου στις πρώτες εγγραφές είτε στην καταχώρηση του ακινήτου ως αγνώστου ιδιοκτήτη. Εδώ τα πράγματα είναι προφανώς πολύ πιο δύσκολα. Το άρθρο 7 §2 ΕθνΚτημ , αναφέρει ότι μετά την παραγωγή του αμάχητου τεκμηρίου είναι ανέφικτη η δικαστική αμφισβήτηση των πρώτων εγγραφών, καθώς επίσης και οποιαδήποτε μεταβολή του περιεχομένου τους, με εξαίρεση τα όσα εκτέθηκαν ανωτέρω, ενώ ο αληθινός δικαιούχος έχει πλέον μόνο ενοχικές αξιώσεις κατά του φερόμενου στις πρώτες εγγράφες ως δικαιούχου. Ο αληθής δικαιούχος μπορεί να αξιώσει ως αποζημίωση την αξία του ακινήτου, ενώ επίσης δύναται να αξιώσει αποζημίωση κατά τις διατάξεις για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό ή αποζημίωση από αδικοπραξία, εφόσον συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις. Καταρχάς, λοιπόν, φαίνεται αδύνατη οποιαδήποτε αλλαγή με εμπράγματες συνέπειες επί του ακινήτου. Παρόλα αυτά, τόσο από τις διατάξεις του ΑΚ για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό (904 επ.) όσο και από το γράμμα του άρθρου 7 §2 ΕθνΚτημ, προκύπτει ότι είναι εφικτή η αξίωση «in natura» αποζημίωσης, δηλαδή αυτούσια απόδοση του ακινήτου. Μάλιστα η σχετική αξίωση μπορεί να ικανοποιηθεί είτε με την έγερση αγωγής και την συνακόλουθη έκδοση δικαστικής απόφασης, με την οποία ο φαινόμενος κύριος θα καταδικάζεται σε δήλωση βούλησης κατά την διάταξη 949 ΚΠολΔ, ώστε να προβεί κατόπιν στην σύνταξη του σχετικού μεταβιβαστικού συμβολαίου, για μεταβίβαση της κυριότητας στον αληθινό κύριο, με συνακόλουθη καταχώρηση στο κτηματολογικό φύλο του ακινήτου ως μεταγενέστερη εγγραφή, είτε ακόμη και απευθείας με σύμβαση μεταξύ του αληθινού και του αναγραφόμενου στις εγγραφές δικαιούχου, χωρίς την μεσολάβηση δικαστικής απόφασης και με συμφωνία των μερών. Σε κάθε περίπτωση η σύμβαση ή η δικαστική απόφαση υπόκεινται σε καταχώρηση στο κτηματολογικό φύλλο του ακινήτου, ως μεταγενέστερη όμως εγγραφή. Τόσο η δικαστική απόφαση όσο και η σύμβαση καταχωρίζονται στο κτηματολογικό φύλλο του ακινήτου, η δεύτερη ως μεταγενέστερη εγγραφή και η πρώτη ως σημείωση αυτής. Ο μόνος περιορισμός για την έγερση της σχετικής αξίωσης αποτελεί η μη προγενέστερη περαιτέρω μεταβίβαση της κυριό-

τητας εξ επαχθούς αιτίας από τον αναγραφόμενο στις εγγραφές δικαιούχο. Η αξίωση αυτή, μολονότι είναι ενοχική, αποτελεί ένα σημαντικό όπλο στην φαρέτρα του αληθούς κυρίου, με το οποίο μπορεί να αποκαταστήσει την κυριότητά του επί του ακινήτου, ακόμη και μετα την παραγωγή του αμάχητου τεκμηρίου9. Εδω αξίζει να γίνουν μερικές επισημάνσεις, σχετικά με ορισμένα δικονομικά ζητήματα. Αναφορικά με την ως άνω εκτεθείσα αγωγή, αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει κάθε στοιχείο που θα πρέπει να περιέχει ένα κανονικό δικόγραφο, προκειμένου να θεωρηθεί ορισμένο, κατ’ άρθρο 216 ΚΠολΔ. Αξίζει ωστόσο να επισημανθεί ότι η εν λόγω διαφορά, υπάγεται κατ’ αρχάς στην αρμοδιότητα του Μονομελούς Πρωτοδικείου και εκδικάζεται από κτηματολογικό δικαστή, ενώ σε περίπτωση που υπάρχει αρμοδιότητα Πολυμελούς Πρωτοδικείου, στην σύνθεσή του μετέχει κτηματολογικός δικαστής. Ομοιότροπα και για την εκδίκαση της έφεσης κατά της σχετικής απόφασης, απαιτείται η συμμετοχή κτηματολογικού εφέτη. Ένα έτερο σημείο που χρήζει επισήμανσης είναι ότι η σχετική αγωγή θα πρέπει να καταχωρηθεί στο κτηματολογικό φύλο του ακινήτου, εντός τριάντα ημερών10 από την κατάθεση του δικογράφου, στην γραμματεία του υλικά, τοπικά και λειτουργικά αρμοδίου δικαστηρίου, ειδάλλως ελλοχεύει ο κίνδυνος του απαραδέκτου. Κατά τα λοιπά ισχύουν οι διατάξεις του κώδικα πολιτικής δικονομίας για την τακτική διαδικασία. Κλείνοντας την όλη προβληματική, θα πρέπει να επισημανθεί ότι παρόλη την προσπάθεια του νομοθέτη να οικοδομήσει σε μια γερή και στέρεη βάση το Κτηματολόγιο, εξοπλίζοντας τις πρώτες εγγραφές με αμάχητο τεκμήριο, η αξιοπιστία τους ακόμα είναι αμφίβολη. Η αμέλεια των δικαιούχων, οι οποίοι δεν προέβησαν σε καταχώρηση των εμπραγμάτων δικαιωμάτων τους, σε συνδυασμό με τα λάθη και τις παραλείψεις των προϊσταμένων των κτηματολογικών γραφείων, κατατείνουν σε αμφισβήτηση της ορθότητας των εγγραφών του κτηματολογίου. Το πρόβλημα αυτό θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί «de lege ferenda», με κάποια παρέμβαση του κτηματολογικού νομοθέτη στο άμεσο μέλλον.

6 Υπάρχει και η άποψη που υποστηρίζει ότι η διόρθωση των πρώτων εγγραφών μετά την οριστικοποίηση, με πρόδηλο σφάλμα, δεν υπόκειται σε κανενός είδους περιορισμό και θα πρέπει να γίνεται ανεπιφύλακτα. Ενόψει όμως του γεγονότος ότι οι περιοχές στις οποίες έχουν οριστικοποιηθεί οι πρώτες εγγραφές είναι ελάχιστες, θα ήταν σώφρον να ερμηνευτεί στενά η δυνατότητα που παρέχει ο νομοθέτης στο άρθρο 18 §1 ΕθνΚτημ.

7 Σωτήριος Κοτρώνης, «Η οριστικοποίηση των πρώτων Εγγραφών στο Εθνικό Κτηματολόγιο, εκδόσεις Σάκκουλα, 2022, σελ. 160.

8 160/2021 ΜΠρΛαμ, σχόλιο Ε. Ρίζου, σε «Επιθεώρηση Ακινήτων», Εκδόσεις Σάκκουλας, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, 2021, Τεύχος 4, σελ. 784.

9 Σωτήριος Κοτρώνης, ό.π., σελ. 196.

10 Άρθρο 7§2 ΕθνΚτημ.

29

Νομική Αρθρογραφία

Ραφαέλα Κυριακοπούλου ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ Υπ. ΜΔΕ Οικονομικού Ποινικού Δικαίου (ΑΠΘ – ΔΠΘ)

ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΣΤΕΡΗΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΠΟΙΝΗΣ ΣΕ ΧΡΗΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΝΗ – ΤΑ ΕΥΕΡΓΕΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 82 ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΥ ΠΚ I. Εισαγωγή Στο σύγχρονο κυρωτικό σύστημα της χώρας μας συναντάμε τρία είδη κυρίων ποινών, την στερητική της ελευθερίας ποινή, τη χρηματική ποινή και την παροχή κοινωφελούς εργασίας, όπως περιγράφονται στο άρθρο 50 του νέου Ποινικού Κώδικα (στο εξής νΠΚ). Πέραν της επιβολής της χρηματικής ως κύριας ποινής, στον παλαιό Ποινικό μας Κώδικα (στο εξής πΠΚ)προβλεπόταν ο θεσμός της μετατροπής της στερητικής της ελευθερίας ποινής σε χρηματική, ο οποίος καταργήθηκε με τον ν. 4619/2019. Σε κάθε περίπτωση, ο νομοθέτης, προκειμένου να μην υποπέσει στο ατόπημα της άνισης μεταχείρισης των οικονομικά αδύναμων πολιτών, προέβλεψε διάφορα ευεργετήματα εκτέλεσης της ποινής υπέρ των καταδικασθέντων.

II. Το καθεστώς για πράξεις που έλαβαν χώρα πριν τον ν. 4619/2019 Σύμφωνα με το άρθρο 465 νΠΚ, για ζητήματα που αφορούν την αναστολή εκτέλεσης, την μετατροπή της ποινής σε χρηματική και την υφ’ όρον απόλυση εφαρμόζονται οι διατάξεις του πΠΚ εφόσον η υπό κρίση περίπτωση αφορά πράξεις που έλαβαν χώρα πριν τη θέση σε ισχύ του νΠΚ. Εφόσον, λοιπόν, κάποιος καταδικαστεί σήμερα για πράξη που έλαβε χώρα πριν την 01-07-2019, ημερομηνία θέσης σε ισχύ του νΠΚ, και του επιβληθεί ποινή φυλάκισης μέχρι 5 ετών, το Δικαστήριο σε πρώτη φάση θα εξετάσει αν πληρούνται οι προϋποθέσεις του νόμου περί χορήγησης αναστολής εκτέλεσης (όπου βάσει του άρθρου 465 νΠΚ θα εφαρμοστεί το καθεστώς αναστολής του άρθρου 99 πΠΚ), και σε αντίθετη περίπτωση θα μετατρέψει την ποινή φυλάκισης σε χρηματική, δυνάμει του άρθρου 82 παρ. 1 πΠΚ 1 . Να σημειωθεί ότι είναι νοητή η μετατροπή της ποινής ακόμη και για κακουργηματικές πράξεις 2 (με εξαίρεση το κακούργημα της διακίνησης ναρκωτικών ουσιών που εξαιρείται δυνάμει του άρθρου 82 παρ. 10 πΠΚ), καθώς μας ενδιαφέρει η φύση και η χρονική διάρκεια της ποινής και όχι το είδος της. Αφ’ ής στιγμής το Δικαστήριο μετατρέψει την ποινή σε χρηματική και καθορίσει το πληρωτέο ποσό που αντιστοιχεί σε κάθε ημέρα φυλάκισης

(σημειωτέον ότι με το άρθρο 57 νΠΚ εντάχθηκε ο θεσμός των χρηματικών μονάδων ως τρόπος υπολογισμού της χρηματικής ποινής3), υπάρχουν οι εξής δυνατότητες: α) Άμεση αποπληρωμή: σε αντίθετη περίπτωση αναβιώνει η στερητική της ελευθερίας ποινή και υπάρχει κίνδυνος σύλληψης με σκοπό την έκτισή της. Ωστόσο, απαραίτητη προϋπόθεση για την άμεση εκτελεστότητα της απόφασης είναι είτε το αμετάκλητο αυτής είτε η ύπαρξη οριστικής μεν απόφασης χωρίς, όμως, προηγούμενη χορήγηση ανασταλτικού αποτελέσματος στην έφεση, κατ’ άρθρο 497 ΚΠΔ. β) Αρχική χορήγηση: το Δικαστήριο είτε αυτεπάγγελτα είτε κατόπιν προφορικού αιτήματος του καταδικασθέντος, εφόσον κρίνει με βάση τα προσκομισθέντα στοιχεία ότι συντρέχει παρούσα και προσωρινή οικονομική αδυναμία, εφαρμόζει το άρθρο 82 παρ. 4 πΠΚ και χορηγεί προθεσμία καταβολής του ποσού της μετατροπής 2-3 ετών με καταμερισμό του ποσού σε δόσεις. Ωστόσο, σε περίπτωση πάγιας οικονομικής δυσπραγίας, το Δικαστήριο μετατρέπει περαιτέρω την χρηματική ποινή σε παροχή κοινωφελούς εργασίας, κατ’ άρθρο 82 παρ. 5 πΠΚ, πάντα εξασφαλίζοντας την σχετική συναίνεση του καταδικασθέντος (προς συμμόρφωση με το άρθρο 22 του Συντάγματος που απαγορεύει ρητά την αναγκαστική εργασία)4 και ορίζοντας τον αριθμό των ωρών καθώς και τον φορέα όπου θα εργαστεί. Μάλιστα σήμερα, εν αντιθέσει με τα μέχρι τη θέσπιση του ν. 3904/2010 ισχύοντα, δεν απαιτείται κρίση του δικαστηρίου περί του αν η εν λόγω εργασία είναι εφικτή από τον συγκεκριμένο καταδικασμένο5. γ) Μεταγενέστερη χορήγηση: αφορά εκκρεμείς αποφάσεις για τις οποίες σε δεύτερο χρόνο δεν κατέστη δυνατή η αποπληρωμή του ποσού της μετατροπής. Εν προκειμένω, ο νόμος δίνει τη δυνατότητα υποβολής εκ των υστέρων αίτησης, ενώπιον του Δικαστηρίου που εξέδωσε την εν λόγω απόφαση, περί χορήγησης κάποιου από τα ευεργετήματα που προβλέπονται στο άρθρο 82 παρ. 8 πΠΚ. Σημειωτέον ότι σύμφωνα με το άρθρο 82 παρ. 12 πΠΚ ο καταδικασθείς δύναται να ζητήσει και την αρχική μετατροπή της σε βάρος του στερητικής της ελευθερίας ποινής σε χρημα-

423/2022 ΑΠ. Βρυνιώτης Πανταζής, «Πρακτική προσέγγιση των εναλλακτικών τρόπων έκτισης της ποινής. Μία περίπτωση περαιτέρω μετατροπής της συνολικής ποινής σε παροχή κοινωφελούς εργασίας – Σκέψεις με αφορμή τις αποφάσεις ΜΕφΚακΑθ 1448/2015 και ΜΕφΚακΑθ 897/2013», Ποινική Δικαιοσύνη, Τεύχος 8-9/2017, σελ. 739.

3 68/2022 ΑΠ.

4 Μ. Καϊάφα-Γκμπάντι κ.ά., «Δίκαιο των ποινικών κυρώσεων», Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2008, σελ. 415.

1

2

30

Lexiς τική, εφόσον το δικάσαν δικαστήριο παρέλειψε να αποφανθεί σχετικά, συντρεχουσών των σχετικών προϋποθέσεων του νόμου περί μετατροπής. Για την μεταγενέστερη χορήγηση ενός εκ των περιοριστικά απαριθμούμενων ευεργετημάτων απαραίτητη προϋπόθεση είναι η απόδειξη εκ μέρους του αιτούντος της επέλευσης ουσιώδους μεταβολής στην οικονομική του κατάσταση κατά το ενδιάμεσο διάστημα, εξαιτίας της οποίας εν τέλει δεν μπόρεσε να συμμορφωθεί προς την υποχρέωσή του. Ειδικότερα, δύναται να ζητήσει διεύρυνση της ήδη χορηγηθείσας προθεσμίας, μείωση του ύψους της χρηματικής και τέλος περαιτέρω μετατροπή της σε παροχή κοινωφελούς εργασίας. Περαιτέρω, τη νομολογία έχουν απασχολήσει ζητήματα όπως η δυνατότητα μετατροπής σε κοινωφελή εργασία ποινών φυλάκισης άνω των πέντε ετών6, η διαδοχική χορήγηση δύο ευεργετημάτων7, τα οποία όμως αξίζει να εξεταστούν σε αυτοτελή θεματική.

III. Κατάθεση και εκδίκαση της αίτησης Η αίτηση για μεταγενέστερη χορήγηση ευεργετήματος κατατίθεται, με τη μορφή δικογράφου, ενώπιον του αρμοδίου γραφείου της Εισαγγελίας Πρωτοδικών ή Εφετών, αναλόγως σε ποια υπάγεται το δικάσαν δικαστήριο, και εισάγεται στο ακροατήριο του τελευταίου ως παρεμπίπτουσα αίτηση είτε στο τακτικό έκθεμά του, σε σύντομη δικάσιμο και κατά χρονική προτεραιότητα σε σχέση με τις υποθέσεις ουσίας, είτε όπως συμβαίνει σε κάποια Πρωτοδικεία λ.χ. στη Θεσσαλονίκη, εκδικάζεται αυθημερόν κατά την αυτόφωρη διαδικασία. Σε κάθε περίπτωση, κατά την κατάθεση προσκομίζεται μετά του δικογράφου: - η απόφαση που διατάσσει την μετατροπή, - βεβαίωση περί πληρωμής των εξόδων της δίκης, - απόφαση του Φορέα περί αποδοχής της παροχής κοινωφελούς εργασίας από τον αιτούντα, -επί αίτησης μετατροπής σε παροχή κοινωφελούς εργασίας- η οποία χορηγείται κατόπιν σχετικής αίτησης του στον αρμόδιο Φορέα όπου επιθυμεί να εργαστεί, εφόσον αυτός ανήκει στον πίνακα Φορέων που συμμετέχουν στην εφαρμογή του θεσμού κοινωφελούς εργασίας, - εξουσιοδότηση, αν η κατάθεση γίνεται από πληρεξούσιο δικηγόρο, στην οποία συνίσταται να συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ των λοιπών εντολών, η παραίτηση από την κλήτευση και από τις προθεσμίες αυτής καθώς και από την μεταγωγή του καταδικασθέντος, εφόσον είναι κρατούμενος, - έκθεση σύλληψης, εφόσον ο αιτών είναι επί του

παρόντος κρατούμενος, - γραμμάτιο προείσπραξης κατάθεσης (ζητείται συχνά για τις αιτήσεις που κατατίθενται ενώπιον του Εφετείου). Κατά την εκδίκαση της υπόθεσης, ισχύουν όσα αναφέρθηκαν ανωτέρω, ενώ μεγαλύτερη έμφαση αποδίδεται στην απόδειξη της ουσιώδους αλλαγής των προσωπικών όρων. Σκοπός είναι να αποδειχθεί ότι κατά την έκδοση της απόφασης υπήρχε η οικονομική δυνατότητα για αποπληρωμή του χρέους αλλά από τότε μέχρι σήμερα υπήρξε αξιοσημείωτη επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης του καταδικασθέντος, που κατέστησε την καταβολή του ποσού αδύνατη (τουλάχιστον εφάπαξ ή εμπροθέσμως)8. Προς απόδειξη της οικονομικής του κατάστασης είναι χρήσιμο να προσκομίσει έγγραφα, όπως πρόσφατα εκκαθαριστικά σημειώματα, κάρτα ανεργίας ΟΑΕΔ, σε συνδυασμό με έγγραφα που αποδεικνύουν τυχόν αυξημένες δαπάνες του όπως λ.χ. οικογενειακές υποχρεώσεις, προβλήματα υγείας κλπ., ενώ χρήσιμη μπορεί να κριθεί η κατάθεση ενός μάρτυρα υπεράσπισης που θα εξηγεί την οικογενειακή και οικονομική κατάσταση του καταδικασθέντος. ΙV. Επίλογος Εν κατακλείδι, ζητήματα εκτελεστότητας της χρηματικής ποινής έχουν απασχολήσει ιδιαίτερα την εγχώρια νομολογία, δεδομένου ότι η εν λόγω ποινή θίγει ένα από τα σημαντικότερα έννομα αγαθά, ήτοι το συνταγματικό δικαίωμα στην περιουσία (άρθρο 17 Συντάγματος). Ωστόσο, προς αποφυγή ανάδειξης αυτής της ποινής σε κάποιου είδους προνόμιο των οικονομικά εύρωστων, ο νομοθέτης ορθώς προέβλεψε τρόπους διευκόλυνσης αποπληρωμής της χρηματικής ποινής. Εξάλλου, επόμενο της διασφάλισης μίας δίκαιης δίκης, κατά τα πρότυπα της ΕΣΔΑ και της νομολογίας του ΕΔΔΑ, είναι η εξασφάλιση μίας εξίσου δίκαιης εκτέλεσης των ποινών.

Γ. Λαπαρίδης, «Το άρθρο 82§ 8 ΠΚ και η “εξάντληση” του δικονομικού δικαιώματος: Νομοθετική ερμηνεία ή νομολογιακή δυσκαμψία;», Ποινική Δικαιοσύνη, Τεύχος 7/2018, σελ. 725-726.

6 1426/2016 & 116/2018 ΑΠ.

7 Γ. Λαπαρίδης, ό.π., σελ. 728.

8 60/2020 & 89/2020 ΕφΑιγαίου.

5

31

Νομική Αρθρογραφία

Φοίβος Κάτσιος ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΜΔΕ Εφαρμοσμένης Λογιστικής & Ελεγκτικής (ΠΑΜΑΚ), Υπ. ΜΔΕ Οικονομικού Ποινικού Δικαίου (ΑΠΘ – ΔΠΘ)

Η ΠΑΡΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΡΕΩΝ 1. ΝΟΜΙΚΗ ΦΥΣΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΗΣ Η παραγραφή των φορολογικών χρεών, στα οποία περιλαμβάνονται κατά κύριο λόγο οι φόροι και τα πρόστιμα, διακρίνεται σε παραγραφή του δικαιώματος του Δημοσίου προς επιβολή και κοινοποίηση καταλογιστικής πράξης και σε παραγραφή της αξίωσης του Δημοσίου για την είσπραξη των ταμειακώς βεβαιωθέντων φόρων. Ως παραγραφή στο φορολογικό δίκαιο ορίζεται η ανατρεπτική προθεσμία, μετά την άπρακτη παρέλευση της οποίας παύει η χρονική αρμοδιότητα των οργάνων της φορολογικής διοίκησης για την έκδοση και κοινοποίηση καταλογιστικής φόρου ή προστίμου πράξης, αλλά και για την είσπραξη του βεβαιωθέντος φορολογικού χρέους.1 Η μεταφορά του όρου της παραγραφής στο φορολογικό δίκαιο πρέπει να αποδοθεί στην ύπαρξη «φορολογικής ενοχής» η οποία συνίσταται στο δικαίωμα του Κράτους προς επιβολή και είσπραξη του φόρου ή του προστίμου, αλλά και στην υποχρέωση καταβολής του οφειλόμενου φόρου.2 Στην θεωρία και στη νομολογία επικρατεί η άποψη πως οι διατάξεις περί παραγραφής είναι, όπως και στο Ποινικό Δίκαιο, ουσιαστικού και όχι δικονομικού χαρακτήρα. 3 2. Η ΠΑΡΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΠΡΟΣ ΕΠΙΒΟΛΗ ΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΙΜΩΝ Σύμφωνα με την αρχή του κράτους δικαίου η πρόβλεψη με νόμο ότι μετά την πάροδο ορισμένου χρονικού διαστήματος παραγράφεται η αξίωση του Δημοσίου για βεβαίωση και επιβολή φόρου, συνιστά ουσιαστικό στοιχείο της οικείας φορολογικής ενοχής κατά το άρθρο 78§ 1 Συντάγματος. Ως ουσιαστικό στοιχείο της φορολογικής ενοχής, η διάρκεια της παραγραφής πρέπει να καθορίζεται εκ των προτέρων, ενώ η μεταβολή της με πρόβλεψη επιμηκύνσεως είναι δυνατή μόνον με διάταξη θεσπιζόμενη το αργότερο κατά το έτος που έπεται εκείνου στο οποίο ανάγεται η φορολογική υποχρέωση.

Ειδικότερα, κρίθηκε ότι η διάρκεια της παραγραφής πρέπει να ορίζεται εκ των προτέρων και να μην εξαρτάται από ενέργειες δημόσιας αρχής, όπως η έκδοση και κοινοποίηση εντολής ελέγχου. Πλέον νομολογείται παγίως ότι οι διοικούμενοι δεν πρέπει να καταλείπονται επ’ αόριστον σε

Φορτσάκης Θεόδωρος & Σαββαΐδου Αικατερίνη, «Φορολογικό Δίκαιο», Νομική Βιβλιοθήκη, 2014, σελ. 604-605 και Κατρινάκης Γεώργιος, «Φορολογική παραγραφή: Ένας ιδιαίτερος θεσμός», στο Περιοδικό «Επιχείρηση», Τεύχος 150/2018, σελ.

637.

2 Φινοκαλιώτης Κωνσταντίνος, «Φορολογικό Δίκαιο», Εκδόσεις Σάκκουλα, 5η έκδοση, σελ. 661 - 662.

3 Ανδρουλάκης Βασίλειος, «Παραγραφές υπέρ και κατά του Δημοσίου», Νομική Βιβλιοθήκη, 2019, σελ. 9-10.

4 Βλ. ομοίως Ν. 2859/2000 5 Βλ. άρθρο 11 Ν. 3513/2006, άρθρο 22 Ν. 4337/2015 1

32

Ο νομοθέτης προς την κατεύθυνση αυτή, θέσπισε διατάξεις, οι οποίες απορρέουν από τις ανωτέρω συνταγματικές επιταγές. Έτσι, με το άρθρο 36§ 1 του Ν. 4174/2013 (Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας), προβλέπεται καταρχήν ότι η φορολογική διοίκηση μπορεί να προβεί σε έκδοση πράξης διοικητικού, εκτιμώμενου ή διορθωτικού προσδιορισμού φόρου εντός πέντε ετών από την λήξη του έτους, εντός του οποίου λήγει η προθεσμία υποβολής δήλωσης.4 Ωστόσο, στην πράξη δεν εφαρμόσθηκαν οι σχετικές διατάξεις περί πενταετούς παραγραφής του δικαιώματος του δημοσίου για επιβολή φορολογικών κυρώσεων, διότι η εκάστοτε Κυβέρνηση, στο τέλος εκάστου έτους, ψήφιζε νόμο με τον οποίο παρέτεινε για ένα έτος τον χρόνο παραγραφής των αξιώσεων του Δημοσίου για καταλογισμό φόρων, τελών και εισφορών. Το αυτό έπραττε και το αμέσως επόμενο έτος. Με τον τρόπο αυτό παρετείνετο ο χρόνος παραγραφής των οικονομικών αξιώσεων του Δημοσίου, με αποτέλεσμα οι φορολογικές αξιώσεις του Δημοσίου να μην παραγράφονται ποτέ.5 Το μείζον αυτό πρόβλημα για τον οικονομικό προγραμματισμό των φορολογουμένων, αλλά και για τον κρατικό φοροελεγκτικό μηχανισμό, ο οποίος αναπόφευκτα ασχολούνταν συνεχώς με παλαιές υποθέσεις, λύθηκε οριστικά με την έκδοση από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας της υπ’ αριθ. 1738/2017 αποφάσεως, η οποία έκρινε τις διαδοχικές παρατάσεις του χρόνου παραγραφής του δικαιώματος του Δημοσίου προς επιβολή φορολογικών κυρώσεων ως αντισυνταγματικές.

Lexiς αβεβαιότητα ως προς τις φορολογικές τους υποχρεώσεις, με συνέπεια να αποτρέπονται από τον προγραμματισμό και την ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων, γεγονός που επιφέρει και ιδιαίτερα δυσμενείς επιπτώσεις για την ανάπτυξη και γενικότερα την εθνική οικονομία.6 Πρέπει συνεπώς, προκειμένου να μην παραγραφεί η αξίωση του Δημοσίου για βεβαίωση και επιβολή φόρου και προστίμου, εντός της προθεσμίας παραγραφής, όχι μόνον να εκδίδεται η καταλογιστική πράξη, αλλά και να κοινοποιείται στον φορολογούμενο, ώστε να τηρείται η αρχή της φανερής δράσης της διοίκησης. 7 3. Η ΠΑΡΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΑΞΙΩΣΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΠΡΟΣ ΕΙΣΠΡΑΞΗ ΤΩΝ ΤΑΜΕΙΑΚΩΣ ΒΕΒΑΙΩΘΕΝΤΩΝ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΡΕΩΝ Η παραγραφή της εξουσίας είσπραξης της φορολογικής οφειλής από το Δημόσιο ορίζεται βάσει του άρθρου 51§ 1 του ΚΦΔ στα πέντε έτη από την λήξη του οικονομικού έτους εντός του οποίου αποκτήθηκε ο νόμιμος τίτλος εκτέλεσης. Για όσο διάστημα, όμως, δεν κοινοποιείται η καταλογιστική πράξη, δεν εκκινεί η προθεσμία καταβολής του καταλογιζόμενου ποσού ούτε και είναι φυσικά δυνατή η κοινοποίηση ατομικής ειδοποίησης καταβολής οφειλής.8 Προϋπόθεση για την εκκίνηση της διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης, προκειμένου το Δημόσιο να εισπράξει καταλογισθέντες φόρους αποτελεί η ύπαρξη εκτελεστού τίτλου. Έτσι, το Δημόσιο, προκειμένου να προβεί σε πράξη αναγκαστικής εκτέλεσης, προϋποτίθεται ότι έχει απαίτηση βέβαιη, εκκαθαρισμένη και μη εξαρτώμενη από αναβλητική αίρεση ή όρο.9 Πάντως και κατά το στάδιο της αναγκαστικής εκτέλεσης, η παραγραφή της εξουσίας είσπραξης της οφειλής εκ μέρους του Δημοσίου δεν εξετάζεται αυτεπαγγέλτως.10 Μπορεί, όμως να προταθεί και να εξετασθεί σε οποιοδήποτε στάδιο, ισχυρισμός ο οποίος αφορά κάθε είδους απόσβεση της οφειλής, στην οποία περιλαμβάνεται και η παραγραφή, εφόσον προταθεί και αποδειχθεί παραχρήμα. 11

αναστέλλεται καθ’ όλη την διάρκεια της ανηλικότητας του φορολογουμένου, αλλά και καθ’ όλη την διάρκεια της δικαστικής αμφισβητήσεως του εκτελεστού τίτλου της απαιτήσεως ή της νομιμότητας της εισπράξεως ή του κύρους της εκτελέσεως και μέχρι την συμπλήρωση ενός έτους από την επίδοση στην Φορολογική Διοίκηση με δικαστικό επιμελητή σχετικής αμετάκλητης δικαστικής αποφάσεως, ενώ διακόπτεται με την κοινοποίηση ατομικής ειδοποίησης και τη διενέργεια οποιασδήποτε πράξης αναγκαστικής εκτέλεσης. Επιπλέον, σε περίπτωση που έχει γίνει ρύθμιση οφειλών για φορολογικά χρέη, η παραγραφή της εξουσίας είσπραξης των φορολογικών οφειλών αναστέλλεται από την ημερομηνία υποβολής της σχετικής αίτησης υπαγωγής στην ρύθμιση για όλο το χρονικά διάστημα το οποίο αφορά η ρύθμιση και δεν συμπληρώνεται πριν παρέλθει ένα έτος από την λήξη της τελευταίας δόσης.12 4. ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Βάσει όλων των ανωτέρω προκύπτει ότι η πάγια πλέον κρίση ως αντισυνταγματικών των νομοθετικών ρυθμίσεων, οι οποίες παρατείνουν είτε το δικαίωμα του Δημοσίου προς επιβολή φόρων είτε την εξουσία είσπραξης αυτών, ωφελεί τόσο τον φοροελεγκτικό μηχανισμό, ο οποίος δεν επιβάλλει φόρους και πρόστιμα, τα οποία ουδέποτε θα εισπράξει, αλλά δύναται να ασχοληθεί με τις τρέχουσες φορολογικές υποθέσεις, όσο και τον ίδιο τον φορολογούμενο, ο οποίος δεν καταλείπεται αέναα σε αβεβαιότητα ως προς τις φορολογικές του υποχρεώσεις. Εξάλλου ο σκοπός των ελέγχων δεν είναι η τιμωρία των διοικουμένων οι οποίοι παρενέβησαν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις ούτε και η βεβαίωση των φορολογικών χρεών, αλλά η είσπραξή τους, με την οποία επιτυγχάνεται ο επιδιωκόμενος σκοπός δημοσίου συμφέροντος, δηλαδή η κάλυψη των δαπανών για τη λειτουργία του κράτους και την εκπλήρωση των υποχρεώσεών του έναντι των διοικουμένων.

Η παραγραφή της αξίωσης του Δημοσίου για την είσπραξη ταμειακώς βεβαιωθέντων φορολογικών χρεών βάσει του άρθρου 51 του Ν. 4174/2013

Βλ. 616/2021 ΟλΣτΕ δημοσιευμένη στην ΤΝΠ «NOMOS» Βλ. 616/2021, 617/2021, 618/2021 ΟλΣτΕ δημοσιευμένες στην ΤΝΠ «NOMOS» 8 Βλ. 616/2021 Ολ ΣτΕ 9 Φινοκαλιώτης Κωνσταντίνος, ό.α., σελ. 720 – 721.

10 Βλ. 1732/2016 ΣτΕ δημοσιευμένη στην «NOMOS» 11 Βλ. 392/2017 ΣτΕ δημοσιευμένη στην «NOMOS» και Ανδρουλάκης Βασίλειος, ό.α., σελ. 73.

12 Ρίζος Κωνσταντίνος, «Παραγραφές», Εκδόσεις Σάκκουλα, 2019, σελ. 155.

6 7

33

Νομική Αρθρογραφία

Ευθυμία Κυπριανίδου ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ Υπ. ΜΔΕ Εργατικού Δικαίου (ΑΠΘ)

Η ΑΡΝΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΣΕ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ ΚΟΡΟΝΟΪΟΥ COVID-19 ΩΣ ΛΟΓΟΣ ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑΣ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Από τη σύμβαση εργασίας απορρέουν τόσο για τον εργοδότη όσο και για τον εργαζόμενο υποχρεώσεις, κύριες και παρεπόμενες. Κύριες είναι οι υποχρεώσεις παροχής της συμφωνημένης εργασίας από πλευράς εργαζομένου ενώ παράλληλα από την πλευρά του εργοδότη η κύρια υποχρέωση εξαντλείται στην παροχή μισθού. Πέρα όμως από αυτές τα μέρη βαρύνονται και με παρεπόμενες υποχρεώσεις, οι οποίες δεν βρίσκονται σε ανταλλακτική σχέση μεταξύ τους όπως οι κύριες (γι’ αυτό ονομάζονται παρεπόμενες) μία από αυτές είναι και η υποβολή του εργαζομένου σε ιατρικές εξετάσεις. Κατά την διάρκεια λειτουργίας της εργασιακής σχέσης, ο εργαζόμενος δεν υποχρεούται να υποβληθεί σε ιατρικές εξετάσεις κατ’ απαίτηση του εργοδότη. Η αναγνώριση μιας γενικής υποχρέωσης του εργαζομένου να υποβάλλεται σε ιατρικές εξετάσεις, δεδομένου ότι αυτές συνιστούν μια βαθιά διείσδυση στην προσωπικότητα και την ιδιωτική ζωή, δεν συμβιβάζεται με το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας (άρθρο 5§ 1 Σ.)1 και με το δικαίωμα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας (άρθρο 2§ 1 Σ).Επιπλέον, όσον αφορά τα ιατρικά δεδομένα δημιουργούνται και ζητήματα σχετικά με τις ρυθμίσεις του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία των Δεδομένων (679/2016), σύμφωνα με τον οποίο και σε συνδυασμό με τον Ν.4624/2019, τα δεδομένα αυτά μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας μόνο σε περίπτωση που αυτό επιβάλλεται από νομοθετικές ρυθμίσεις. Κατ’ εξαίρεση λοιπόν και μόνο είναι δυνατό να αναγνωριστεί μια παρεπόμενη υποχρέωση του εργαζομένου σε ιατρικές εξετάσεις, όταν αυτή προβλέπεται με νόμο (π.χ. επαγγέλματα υγειονομικού

ενδιαφέροντος, εργαζόμενοι που εκτίθενται σε παράγοντες επιβλαβείς στην υγεία2 , απασχόληση ανηλίκων3 κλπ.) ή συντρέχει για τη διενέργειά τους δικαιολογημένο και υπέρτερο συμφέρον του εργοδότη (π.χ. υποψία μεταδοτικής νόσου με κινδύνους για το λοιπό προσωπικό ή τρίτους, σοβαρές ενδείξεις απώλειας, λόγω προβλημάτων υγείας, της ικανότητας παροχής εργασίας κ.α.)4. Στο πλαίσιο αυτό και λόγω της εμφάνισης της μεταδοτικής νόσου του κορονοϊού εκδόθηκε Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ2192/Β/26.05.2021) καθιστώντας υποχρεωτική τη διενέργεια διαγνωστικού ελέγχου κορονοϊού για τους εργαζομένους του ιδιωτικού τομέα, στοχεύοντας στον περιορισμό της μετάδοσης της νόσου. Εφόσον, λοιπόν, η παραγγελία εξετάσεων είναι νόμιμη, τυχόν άρνηση του εργαζομένου να υποβληθεί στις ιατρικές εξετάσεις μπορεί να δικαιολογήσει την καταγγελία της σύμβασης5. Ειδικότερα η άρνηση του εργαζομένου να προβεί στις απαιτούμενες από το νόμο ιατρικές εξετάσεις, αποτελεί αντισυμβατική συμπεριφορά του και επ’ ακόλουθα νόμιμο λόγο απόλυσής του. Η καταγγελία της σύμβασης εργασίας από την πλευρά του εργοδότη δεν είναι λοιπόν καταχρηστική, όταν γίνεται λόγω πλημμελούς άσκησης των συμβατικών υποχρεώσεων του εργαζομένου6, καθώς θεμελιώνεται δικαιολογημένο συμφέρον του εργοδότη για λύση της σύμβασης εργασίας. Είναι αναγκαίο να σημειωθεί ότι η καταγγελία αυτή δεν έχει κυρωτικό χαρακτήρα, αλλά σκοπός της είναι η διαφύλαξη του εργοδότη από μελλοντικές βλαπτικές επιδράσεις στη λειτουργία της εργασιακής σχέσης7. Σε περίπτωση άρνησης του εργαζομένου να προβεί σε ιατρικές εξετάσεις (λ.χ. στον διαγνωστικό έλεγχο κορονοϊού COVID-19), κυρώσεις επιβάλλονται τόσο στο πρόσωπο του εργαζομένου όσο και στην ίδια την επιχείρηση,

Δημήτρης Ζερδελής, «ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ- Ατομικές Εργασιακές Σχέσεις», Ζ’ Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα – Θεσσαλονίκη, 2021, σελ.437§ 1133.

2 Άρθρο 39 ν.3850/2010.

3 Άρθρο 62 ν.3850/2010.

4 Δημήτρης Ζερδελής, ό.α., σελ. 437§ 1133.

5 Byers P., «Mitarbeiter-Kontrollen», C. Η. Beck,1ηΈκδοση, 2016, σελ. 126-127.

6 707/1985ΟλΑΠ, Νομικό Βήμα,Τόμος 1985, σελ. 1393 και 540/2008ΑΠ, 1107/2000ΑΠ,Ελληνική Δικαιοσύνη, Τόμος 2000, σελ. 1616.

7 Δημήτρης Ζερδελής, ό.α., σελ. 761§ 2065.

1

34

Lexiς οπότε επηρεάζεται δυσμενώς η λειτουργία της εργασιακής σχέσης στο μέλλον και επέρχεται ο ανεπανόρθωτος κλονισμός αυτής. Στην περίπτωση αυτή βέβαια ο εργοδότης οφείλει να τηρήσει τις τυπικές προϋποθέσεις της τακτικής καταγγελίας (έγγραφος τύπος, χρόνος προειδοποίησης, αποζημίωση). Η υποχρέωση του εργοδότη να καταβάλλει αποζημίωση δεν εξαρτάται από τον λόγο της καταγγελίας και οφείλεται η προβλεπόμενη από τον νόμο αποζημίωση και στην περίπτωση απόλυσης λόγω αντισυμβατικής συμπεριφοράς των εργαζομένων8. Άρα η μη καταβολή της απαιτούμενης αποζημίωσης ή τήρησης του έγγραφου τύπου καθιστά την καταγγελία άκυρη και ο εργαζόμενος μπορεί να προσβάλλει το κύρος της στην τρίμηνη αποσβεστική προθεσμία του άρθρου 340§ 1 Π.Δ. 80/2022 (βλ. και άρθρο 6§ 1 Ν. 3198/1995) και να διεκδικήσει την αποζημίωση στην εξάμηνη προθεσμία της παραγράφου 2 του ίδιου άρθρου.Κατ’ εξαίρεση ο εργοδότης απαλλάσσεται από την υποχρέωση καταβολής αποζημίωσης στις περιπτώσεις της έκτακτης καταγγελίας, οι οποίες ειδικά για την σύμβαση αορίστου χρόνου, καθορίζονται περιοριστικά στο νόμο9. Υπάρχει, όμως, μία ακόμα περίπτωση απαλλαγής του εργοδότη από την υποχρέωση καταβολής αποζημίωσης, που δεν ρυθμίζεται ειδικά από τον νόμο, και αφορά την καταγγελία λόγω αντισυμβατικής συμπεριφοράς του εργαζομένου, η οποία στοχεύει στην πρόκληση της απόλυσής του10. Ο εργαζόμενος λοιπόν αρνείται να υποβληθεί σε έλεγχο διάγνωσης κορονοϊού, με απώτερο στόχο να εξαναγκάσει τον εργοδότη να προβεί στην απόλυσή του. Η νομολογία δεν αναγνωρίζει, όμως, άμεσα την σκόπιμη πρόκληση από τον εργαζόμενο της απόλυσής του ως έναν ακόμη λόγο άμεσης και αζήμιας για τον εργοδότη καταγγελίας της σύμβασης εργασίας11. Οφείλει λοιπόν ο εργοδότης και σε αυτή την περίπτωση να καταβάλει την νόμιμη αποζημίωση, ειδάλλως η καταγγελία της σύμβασης είναι άκυρη12. Νομολογιακώς διαγιγνώσκεται ότι ο εργαζόμενος, ο οποίος σκόπιμα προκαλεί την απόλυσή του για να εισπράξει την αποζημίωση, την οποία δεν θα δικαιούνταν αν

παραιτούνταν, ασκεί καταχρηστικά την αξίωση του για μισθούς υπερημερίας λόγω άκυρης απόλυσης, ή την αξίωση αποζημίωσης. Με τον τρόπο αυτό η νομολογία καταλήγει στο ίδιο αποτέλεσμα με την αναγωγή της περίπτωσης αυτής σε λόγο έκτακτης καταγγελίας της σύμβασης αορίστου χρόνου13. Με την κατασκευή αυτή η καταγγελία της σύμβασης από τον εργοδότη ισοδυναμεί με οικειοθελή αποχώρηση του εργαζομένου. Ο ισχυρισμός περί καταχρηστικότητας συνιστά ένσταση του 281 ΑΚ με αποτέλεσμα ο εργοδότης να οφείλει να επικαλεστεί και να αποδείξει τις προϋποθέσεις και τα περιστατικά που την θεμελιώνουν14. Το ζήτημα της άρνησης του εργαζομένου να υποβληθεί στην εν λόγω εξέταση κρίθηκε από την υπ’ αριθμόν 24/2021 απόφαση του Ειρηνοδικείου Νέας Ιωνίας, όπου το Δικαστήριο ερμήνευσε την συνεχή άρνηση του εργαζομένου να υποβληθεί στην συγκεκριμένη εξέταση σε συνδυασμό με την συνεχή απουσία του από την εργασία όχι ως εξαναγκασμό του εργοδότη να προβεί σε καταγγελία, αλλά ως σιωπηρή παραίτηση του εργαζομένου15. Ο μισθωτός μπορεί ναι μεν να μην επιθυμούσε την λύση την σύμβασης, ωστόσο με την συνεχή άρνησή του να συμμορφωθεί στα μέτρα, κρίθηκε ότι έλυσε την σύμβαση εργασίας με δική του πρωτοβουλία (παραίτηση), μη δικαιούμενος να λάβει την νόμιμη αποζημίωση. Σε κάθε περίπτωση ο συνήγορος οφείλει να ερευνήσει αν υπήρξε σιωπηρή παραίτηση ή απόλυση εκ μέρους της εργοδοτικής πλευράς και έπειτα αν τηρήθηκαν οι τυπικές προϋποθέσεις της (έγγραφος τύπος, προειδοποίηση, αποζημίωση). Το γεγονός ότι συντρέχει νόμιμος λόγος απόλυσης, δεν σημαίνει, ότι ο εργοδότης απαλλάσσεται από την τήρηση των τυπικών προϋποθέσεων, απλώς δεν καθιστά την απόλυση αντικειμενικά αδικαιολόγητη και για τον λόγο αυτό καταχρηστική. Η άρνηση του εργαζομένου στην διενέργεια του ελέγχου μάλιστα δημιουργεί έδαφος και για απολύσεις που πιθανόν να υποκρύπτουν απαγορευμένες διακρίσεις με βάση τους Ν. 4430/2016 και Ν. 3896/2010, οι οποίες απαγορεύονται σε κάθε περίπτωση (άρθρο 66§1 του Ν. 4808/2021)16.

38/2004 ΑΠ. Δημήτρης Ζερδελής, ό.α., σελ 719§ 1978.

10 Βλ. πραγματικά περιστατικά της 661/2021 ΑΠ.

11 Δημήτρης Ζερδελής, ό.α., σελ. 729§ 1998.

12 38/2004 ΑΠ.

13 Δημήτρης Ζερδελής, ό.α., σελ. 729§ 1998.

14 315/1998 ΑΠ, Επιθεώρησις Εργατικού Δικαίου, Τόμος 1999, σελ. 326.

15 Γεώργιος Ν. Θεοδόσης, ΕΕργΔ, Τόμος 2022, σελ. 114 επ.

16 Δημήτριος Γούλας, Επιθεώρηση Εργατικού Δικαίου, Τόμος 2022, σελ. 78 επ.

8

9

35

Νομική Αρθρογραφία

Νεφέλη Κονιδάρη ΑΣΚΟΥΜΕΝΗ ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ Υπ. ΜΔΕ Δημοσίου Δικαίου & Πολιτικής Επιστήμης (ΑΠΘ)

Η ΗΘΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ ΚΑΙ Η ΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο πλαίσιο των συναπτόμενων εργασιακών σχέσεων δημιουργείται συχνά ένα πεδίο συνεχών αντιπαραθέσεων και εντάσεων μεταξύ των μερών. Όταν όμως ορισμένη συμπεριφορά υπερβαίνει τα όρια της «κοινωνικής προσφορότητας»1, της αναπόφευκτης δηλαδή και γι’ αυτό ανεκτής διακινδύνευσης αγαθών του ατόμου κατά την συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι, συνιστά την μορφή της ηθικής παρενόχλησης. ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ Σύμφωνα με τον κλασικό ορισμό του Leymann η έννοια της ηθικής παρενόχλησης, η οποία μάλιστα είναι ευρέως γνωστή με τον όρο «mobbing» πλαισιώνεται με «συχνές επαναλαμβανόμενες εχθρικές συμπεριφορές στον εργασιακό χώρο με στόχο συστηματικά το ίδιο άτομο»2. Ο νέος εργασιακός νόμος και δη το άρθρο 4 αυτού, όπως κωδικοποιήθηκε με το άρθρο 59 του Π.Δ. 80/2022, συνιστά καινοτομία περιλαμβάνοντας αυτοτελή απαγόρευση της απαγόρευσης της βίας και παρενόχλησης στην εργασία (mobbing). Ορίζει τις έννοιες «βία και παρενόχληση» ως μορφές συμπεριφοράς, πράξεις, πρακτικές ή απειλές αυτών, που αποσκοπούν, οδηγούν ή ενδέχεται να οδηγήσουν σε σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική ή οικονομική βλάβη, είτε εκδηλώνονται μεμονωμένα είτε κατ’ επανάληψη. Η νομολογία, άλλωστε, έχει υπαγάγει στην έννοια της ηθικής παρενόχλησης τις αδικαιολόγητες παρατηρήσεις για την αμφίεση υπαλλήλων3, την επίδειξη υπεροψίας και επιτιμητικού ύφους αναφορικά με την επάρκεια συναδέλφων4 καθώς και την μεταφορά εργαζόμενης από το ισόγειο στο υπόγειο συνδυαστικά με την μεθοδευμένη απόπειρα εξαναγκασμού της σε παραίτηση5. ΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ Ν. 4808/2021 Αρχικά, επισημαίνεται ότι το πεδίο εφαρμογής του νόμου αυτού καταλαμβάνει τόσο τους απασχολούμενους στον ιδιωτικό τομέα όσο και στον δημόσιο και μάλιστα ανεξάρτητα από το συμβατικό τους καθεστώς. Άρα, λοιπόν, οποιοσδήποτε απασχολείται σε συγκεκριμένη εκμετάλλευση

Ζερδελή, ΕργΔικ, σελ. 620, αρ. 972.

Leymann H., «The content and development of mobbing at work, European Journal of Work and Organizational Psychology».

1998; 5,165-184.

3 ΕφΘεσ 2534/2002, ΕΕργ 2004,736.

4 ΑΠ 488/2006 NOMOS. 5 ΜΠρΑθ 743/1999 ΔΕΕ 2000,547.

6 Δ. Λαδάς, «Το Δίκαιον της Εκμεταλλεύσεως, Οργάνωση Επιχειρήσεων-Διαχείριση Ανθρωπίνου Δυναμικού», εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, 2021, σελ. 245.

1

2

36

προστατεύεται ανεξαρτήτως από τη μορφή παροχής εργασίας6. Σε ένα αρχικό στάδιο προσέγγισης του ζητήματος, είναι σημαντικό κάθε φορά ο εκάστοτε δικηγόρος να προβαίνει σε μία ενημέρωση του θιγόμενου εργαζομένου αναφορικά με τα δικαιώματά του, τα οποία διασφαλίζονται στο άρθρο 12 του εν λόγω νόμου, ενόψει αφενός της πολυπλοκότητας της εργατικής νομοθεσίας και αφετέρου της συχνής άγνοιας των εργαζομένων σχετικά με τις νομικές δυνατότητες διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους. Καταρχάς, πέραν των δικαστικών αρχών, παρέχεται η δυνατότητα προσφυγής του θιγόμενου προσώπου, ακόμη κι αν έχει λήξει η σχέση εργασίας, ενώπιον της Επιθεώρησης Εργασίας και του Συνηγόρου του Πολίτη (άρθρο 12§ 2). Με το άρθρο 18 του Ν.4808/2021 προβλέπεται, άλλωστε, ειδική διαδικασία ενώπιον της Επιθεώρησης Εργασίας, η οποία αναφέρεται στη διαχείριση των επώνυμων καταγγελιών που υποβάλλονται στην Επιθεώρηση για παραβίαση των διατάξεων περί απαγόρευσης της βίας και παρενόχλησης στην εργασία, βασικά σημεία της οποίας, είναι τα εξής: 1. Αίτηση για εργατική διαφορά σχετική με βία και παρενόχληση (άρθρα 4, 12 και 13) κατ’ επιλογή του θιγομένου προσώπου είτε στον Προϊστάμενο της αρμόδιας Περιφερειακής Διεύθυνσης Επιθεώρησης Εργασιακών Σχέσεων, είτε στον Προϊστάμενο του αρμόδιου Τμήματος και η διαδικασία επίλυσης της διαφοράς διεξάγεται από αυτόν. 2. Το Αυτοτελές Τμήμα για τη Βία και την Παρενόχληση στην Εργασία ,το οποίο συστήνεται βάσει του άρθρου 16 του ως άνω αναφερόμενου νόμου, ενημερώνεται για την υποβολή της καταγγελίας αμελλητί. 3. Η συζήτηση προσδιορίζεται κατά προτεραιότητα και ολοκληρώνεται το αργότερο (2) μήνες από την υποβολή της καταγγελίας, δεδομένου του ευαίσθητου περιεχομένου της καταγγελίας για την προσωπικότητα το εργαζομένου. 4. Κατά τη διεξαγωγή της διαδικασίας δύναται να γίνει χρήση τυποποιημένων δελτίων ελέγχου και εργαλείων τεκμηρίωσης και κάθε αποδεικτικού εγγράφου και να ζητείται η συνδρομή κάθε αρμόδιας αρχής και του εργοδότη. Ειδικότερα ζητήματα αναμένεται να ρυθμι-

Lexiς στούν με σχετική ΥΑ (άρ. 22§ 2, Ν. 4808/2021). Πάντως, εφόσον κατά τη διαδικασία της εργατικής διαφοράς διαπιστωθεί παραβίαση των άρθρων 4 έως και 13 του Ν.4808/2021, επιβάλλονται από τον Επιθεωρητή Εργασίας κυρώσεις σύμφωνα με το άρθρο 19 του ίδιου νόμου. Στην περίπτωση της οριζόντιας μορφής της παρενόχλησης και δη μεταξύ συναδέλφων της ίδιας βαθμίδας, από την συνδυαστική παραβολή των άρθρων 10 και 12§ 2, προκύπτει ότι το θιγόμενο πρόσωπο, έχει δικαίωμα υποβολής σχετικής καταγγελίας εντός της επιχείρησης, οπότε και ο εργοδότης υποχρεούται να λάβει τα απαραίτητα πρόσφορα και ανάλογα μέτρα κατά περίπτωση σε βάρος του καταγγελλόμενου. Παράλληλα, προβλέπεται στο άρθρο 12§ 3 η δυνατότητα αποχώρησης από την εργασία για εύλογο χρόνο χωρίς στέρηση μισθού ή άλλη δυσμενή συνέπεια, εφόσον κατά την εύλογη πεποίθησή του υφίσταται κίνδυνος για τη ζωή ή την υγεία του ή την ασφάλειά του, ενημερώνοντας εγγράφως τον εργοδότη ως αποχωρών εργαζόμενος για τα περιστατικά βίας και παρενόχλησης που τεκμηριώνουν τον κίνδυνο για τη ζωή ή την υγεία του. Σημειώνεται ότι με το άρθρο 15 του Ν. 4808/2021, επιτυγχάνεται η καθιέρωση του δικονομικού κανόνα περί αντιστροφής του βάρους απόδειξης με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται ο καθ’ ού να αποδείξει στο δικαστήριο ή ενώπιον αρμόδιας διοικητικής αρχής ότι δε συνέτρεξαν περιστάσεις βίας και παρενόχλησης. Φυσικά, παραμένει δυνατή η άσκηση αγωγής με νομική βάση τις διατάξεις των αδικοπραξιών και δη 914, 919 και 932 ΑΚ, οι οποίες εκδικάζονται με την τακτική διαδικασία ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων. ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΚΩΔΙΚΑ Τα άρθρα 57 και 59 του ΑΚ περί προστασίας της προσωπικότητας του ατόμου σε συνδυασμό με τα όρια που χαράσσουν οι συνταγματικές διατάξεις (άρθρο 2§ 1 και 5§ 1 Συντ.) μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως νομική βάση της αγωγής για ηθική παρενόχληση.7 Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι από το πλέγμα αστάθμητων αξίων, το οποίο απαρτίζει την προσωπικότητα του ατόμου, εν προκειμένω, προσβάλλεται ιδίως η τιμή, η εικόνα, η επαγγελματική απασχόληση και ανέλιξη8 και η εν γένει ηθική και κοινωνική αξία του ατόμου, συνιστάμενες στην αντίληψη και εκτίμηση που οι άλλοι έχουν για το άτομο. Η αγωγή αυτή θα εκδικασθεί με την τακτική διαδικασία ενώ αρμόδιο καθ’ ύλην δικαστήριο προς

εκδίκαση των αξιώσεων οι οποίες απορρέουν από τις διατάξεις των άρθρων 57 – 60 ΑΚ και οι οποίες δεν έχουν περιουσιακό χαρακτήρα είναι το Πολυμελές Πρωτοδικείο. Σε επίπεδο εργατικού δικαίου όταν εξαιτίας της παρενοχλητικής συμπεριφοράς δημιουργούνται τέτοιες συνθήκες, ώστε, καλοπίστως και αντικειμενικώς να μην είναι πλέον δυνατή παροχή της εργασίας του εργαζομένου με πνεύμα αμοιβαίας κατανοήσεως και συνεργασίας, ή η ηθική μείωση στην προσωπικότητά του ήταν τέτοια, ώστε η περαιτέρω συνέχιση της εργασίας του στο χώρο της επιχειρήσεως του εργοδότη να αποβαίνει αδύνατη ή δυσχερής μπορεί ο εργαζόμενος να θεωρήσει ότι υφίσταται μονομερής και βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας του από μέρους του εργοδότη, οπότε σύμφωνα με την διάταξη του άρθρου 7 του ν. 2112/1920, σε συνδυασμό με τις διατάξεις των άρθρων 288, 648, 652 και 656 ΑΚ, ο μισθωτός έχει μεταξύ άλλων δικαίωμα να θεωρήσει την πράξη αυτή ως εκ μέρους του καταγγελία της εργασιακής σύμβασης και να απαιτήσει την καταβολή της αποζημίωσης, που προβλέπεται από το ν. 2112/1920.9 ΠΟΙΝΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Έχοντας υπόψιν τη σχετική νομολογία10 αλλά και τις διατυπωθείσες στη θεωρία γνώμες11 θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι στο πλαίσιο της «εξαναγκαστικής» ως απόρροια των οικονομικών συνθηκών, ανάγκης για εργασία δεδομένης και της θέσης του εργαζομένου ως το αδύναμο μέρος της εργασιακής σχέσης, μία συνεχής σκληρή συμπεριφορά καθιστά τον εργαζόμενο ψυχικά και άρα και φυσικά αδύναμο και ανυπεράσπιστο, κατά την έννοια του διάταξης του άρθρου 312 παρ.1 ΠΚ. Στο σημείο αυτό, λοιπόν, μια ευρεία ερμηνεία του όρου «ανυπεράσπιστου προσώπου» ιδωμένη από τελολογική σκοπιά του νόμου θα μπορούσε να υποστηριχθεί μέσω των αυτοτελών ισχυρισμών ενώπιον ενός ποινικού ακροατηρίου. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Το φαινόμενο της ηθικής παρενόχλησης ριζώνει στην εργασιακή πραγματικότητα, επιφορτίζοντας σωματικά και ψυχικά τους εργαζόμενους και εγείροντας ζητήματα αναφορικά με την ποιότητα των συνθηκών εργασίας. Η συνεκτική και συνδυαστική εφαρμογή των θεσπιζόμενων νομοθετικών διατάξεων δύναται να αποτελέσει ασπίδα προστασίας τόσο των ανθρώπινων δικαιωμάτων όσο και των ανθρωπιστικών επιταγών.

ΕφΑθ 1711/1991 ΕλλΔνη 22.912, Γεωργιάδης Σταθόπουλος, ο.π. αριθ. 26, Βασιλείου Βαθρακοκοίλη ΚΠολΔ Ερμηνευτική – Νομολογιακή Ανάλυση, Τόμος Α`, Αθήνα 1996, υπό το άρθρο 18, αριθμός 27, σελίδα 207, Κεραμέως – Κονδύλη – Νίκα, Ερμηνεία ΚΠολΔ, Τόμος Ι, υπό το άρθρο 18, σελίδα 62) 8 Απόστολος Γεωργιάδης, «Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου»,Π.Ν. Σακκουλα, 4η έκδοση,σελ.176.

9 ΕφΘεσ 957/2001 , ΕφΑθ 4937/2001 δημ ΤΝΠΔΣΑ.

10 ΑΠ 1372/2007, ΑΠ 18/1980, ΑΠ 1163/1978.

11 Γ. Μπέκα, « Η προστασία της Ζωής και της Υγείας στον ΠΚ» σελ. 416-417.

7

37

Δικαιώματα – Διεκδικήσεις – Συνδικαλισμός

Γιάννης Τρασανίδης Δικηγόρος παρ’ εφέταις, Πρόεδρος ΕΑΝΔιΘ

Παρελθόν, παρόν & μέλλον της ένωσης 10 ΧΡΟΝΙΑ ΕΑΝΔΙΘ Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς πως το όραμα που είχε αυτή η ομάδα νέων δικηγόρων το 2013 θα έπαιρνε σάρκα και οστά και θα γινόταν αυτό που είναι σήμερα. Η αλήθεια είναι ότι η προσπάθεια ξεκίνησε διστακτικά και από πολύ μικρό αριθμό ανθρώπων, οι οποίοι αντιλαμβανόμενοι τα προβλήματα της εποχής, επωμίστηκαν το δύσκολο έργο δημιουργίας ενός οργάνου, το οποίο, με βασικό άξονα τη μαχητική δράση και τη διεκδίκηση, θα αποτελούσε τον θεσμικό φορέα εκπροσώπησης των νέων και ασκούμενων δικηγόρων της Θεσσαλονίκης, με καθαρή και ισχυρή φωνή στους αρμόδιους φορείς και καθημερινή και ενεργή παρουσία δίπλα στο πρόβλημα και την ανάγκη του κάθε συναδέλφου, ο οποίος ξεκινάει την επαγγελματική σταδιοδρομία του. Μόνο εύκολη δεν θα χαρακτήριζε κανείς την πορεία της Ένωσης τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της. Θυμάμαι χαρακτηριστικά γενικές συνελεύσεις και εκλογικές διαδικασίες με ελάχιστη συμμετοχή, μικρή παρουσία στα social media, δομικά προβλήματα οργάνωσης και λειτουργίας εντός σωματείου, τα οποία σε συνδυασμό με την ενασχόληση μικρού αριθμού μελών, καθιστούσαν την Ένωση δυσκίνητη, μερικές φορές και αναποτελεσματική. Τα προβλήματα όχι μόνο δεν σταμάτησαν, αλλά θα έλεγε κανείς ότι γιγαντώθηκαν όταν η Ένωση άρχισε να γίνεται γνωστή και να συσπειρώνει κόσμο γύρω της. Πολλές διοικήσεις του Δικηγορικού Συλλόγου αισθάνθηκαν απειλή και επέλεξαν να έρθουν σε ευθεία -πολλές φορές και προσωπική- σύγκρουση, αρνούμενες τη θεσμικότητα και την ύπαρξη του σωματείου και αποφεύγοντας να του δώσουν ρόλο ισότιμου συνομιλητή, κάθε φορά που ο κλάδος εισερχόταν σε διαδικασία διαβούλευσης για ένα ζήτημα. Χαρακτηριστική, δε, είναι και η διαχρονική προσπάθεια από

38

διάφορους κομματικούς χώρους, οι οποίοι σε μερικές περιπτώσεις εκφράζονται και με συγκεκριμένες παρατάξεις εντός του Δ.Σ.Θ., οι οποίοι επιδιώκουν να καπηλευτούν συνδικαλιστικές δράσεις και να υπονομεύσουν τις διαδικασίες εντός Ένωσης, στοχοποιώντας προφανώς την πάγια απόφαση που έχουμε πάρει από την πρώτη μέρα ίδρυσης, για ένα συνδικαλιστικό σωματείο παραταξιακά και κομματικά ανεξάρτητο. Παρ’ όλα αυτά, όλα τα παραπάνω -μεταξύ άλλων- εμπόδια, που συνάντησε η Ένωση στο δρόμο της, λειτούργησαν διδακτικά και είχαν τελικά ευεργετική επίδραση στη θεσμική ωρίμανση και την εξέλιξή της. Και σήμερα, ανακαλώντας όλες αυτές τις αναμνήσεις από το παρελθόν, μπορώ να καταθέσω με ασφάλεια ότι έχουν συντελεστεί άλματα προόδου ως προς την οργάνωση και τη διαλειτουργικότητα εντός των οργάνων της Ένωσης, την αποτελεσματικότητα των αιτημάτων μας, τη σχέση μας με τα μέλη, τις εξωτερικές σχέσεις, τη δικτύωση και τη θεσμική κοινωνικότητα του σωματείου. Οι σχέσεις με τον Δικηγορικό Σύλλογο έχουν εισέλθει σε μια περίοδο δημιουργικού διαλόγου και συνεργασίας, ενώ έχουμε καταφέρει να αποκτήσουμε πρόσβαση σε όλες τις αρμόδιες διοικητικές υπηρεσίες, τους κρατικούς και πολιτικούς φορείς. Σήμερα, το συνδικαλιστικό αποτύπωμά μας είναι πιο ισχυρό και πιο εμφανές από ποτέ, από τον Δικηγορικό Σύλλογο, τις υπηρεσίες και τα Υπουργεία, μέχρι και την Βουλή των Ελλήνων. Και όλο αυτό το γιγάντωμα της Ένωσης δεν υλοποιήθηκε σε μία μέρα, αλλά είναι απότοκο διαρκών αγώνων και διεκδίκησης, όλων των προηγούμενων διοικήσεων της Ένωσης και θα ήταν παράλειψή μου να μην αναφερθώ και από αυτή τη γωνιά στους προηγούμενους προέδρους της Ένωσης στον Στέ-

Lexiς

φανο Κρεμέτη (2013-14), στον Μιχάλη Μήττα (2014-2018) και την Κατερίνα Τσιαμπέρα (20182020), οι οποίοι μαζί με όλα τα μέλη των προηγούμενων ΔΣ συνέβαλαν τα μέγιστα ως προς τη θεσμική θωράκιση και συνδικαλιστική ανάπτυ-

ξη του σωματείου. Εμείς ως συνεχιστές της μεγάλης προσπάθειας που ξεκίνησε από το 2013 αισθανόμαστε υποχρεωμένοι να δεσμευτούμε απέναντι στα μέλη μας ότι αυτή δεν θα σταματήσει ποτέ.

Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΑΜΕΣΗ ΔΡΑΣΗ Σε έναν κλάδο ο οποίος από την περίοδο της πανδημίας και μετά δοκιμάζεται συνεχώς με νέες προκλήσεις και όλο υψηλότερα εμπόδια ως προς την άσκηση του επαγγέλματος, ειδικά για έναν ασκούμενο ή νέο δικηγόρο, πιστεύω ακράδαντα ότι ήρθε η ώρα να συντελεστεί μια αλλαγή νοοτροπίας στο συνδικαλιστικό σκηνικό, με στόχο μια συλλογική προσπάθεια γενικής συστράτευσης. Η αιχμή του δώρατος της συστράτευσης αυτής, θα πρέπει να είναι οι Ενώσεις Νέων και Ασκουμένων Δικηγόρων ανά την επικράτεια ως θεσμικοί φορείς και φυσικά, ως υποκείμενα όλοι εμείς οι δικηγόροι της νέας γενιάς που επιλέξαμε συνειδητά να μείνουμε σε ένα διαρκώς παρακμάζον επάγγελμα, να παραμείνουμε πιστοί συλλειτουργοί της διαδικασίας απονομής Δικαιοσύνης. Μιας γενιάς που αισθάνεται ότι τα προβλήματα, τα αιτήματα και οι ανάγκες της δεν εισακούγονται όσο θα έπρεπε, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζει ως επί το πλείστον παθητικά και με μεμψιμοιρία τις όλο και πιο δυσχερείς συνθήκες εργασίας, γεγονός που αποδεικνύεται από τις συνεχείς τάσεις φυγής των νέων συναδέλφων και αναζήτησης επαγγελματικής αποκατάστασης σε άλλους κλάδους. Ευρισκόμενοι, λοιπόν, σε αυτό το σημαντικό σταυροδρόμι για το επάγγελμα, και επιδιώκοντας να κλείσουμε αυτήν την χαίνουσα πληγή, εμείς οι νέοι δικηγόροι θα πρέπει να αναλάβουμε την ευθύνη και την πρωτοβουλία του γενικού καλέσματος, ώστε να συγκροτήσουμε το κοινό μέτωπο που έλειπε μέχρι σήμερα και να αποτελέσουμε καταλυτικό και αναπόσπαστο μέρος της συνδικαλιστικής εξίσωσης. Ακόμα και αν οι ενώσεις νέων δικηγόρων ανά την επικράτεια είναι σήμερα λίγες σε αριθμό, η διάθεση για ενεργό συμμετοχή είναι μειωμένη και πολλές αντίστοιχες πρωτοβουλίες κατατρύχονται από πολιτικές επιρροές και προσωπικό τυχοδιωκτισμό, η συλλογική έκφραση αποτελεί

αναγκαιότητα για εμάς ως επαγγελματίες όσο και για τον θεσμό της Δικαιοσύνης, τον οποίο υπηρετούμε. Η μαζική συμμετοχή είναι προϋπόθεση. Η μαζική συστράτευση γύρω από τις υπάρχουσες Ενώσεις επίσης, ενώ παράλληλα θα πρέπει να εντατικοποιηθεί η προσπάθεια σε όλη την επικράτεια, ούτως ώστε ο κάθε δικηγορικός σύλλογος να έχει την Ένωσή του. Με αυτόν τον τρόπο και μόνο, θα λάβουν τα αιτήματα μας συλλογικό χαρακτήρα και οι διεκδικήσεις μας την αναγκαία μαζικότητα. Έτσι, θα πάρουμε τις τύχες μας στα χέρια μας. Θα αλλάξουμε το μοντέλο της αποκλειστικής εκπροσώπησης μεγάλων γραφείων, επαγγελματιών συνδικαλιστών και οπισθοδρομικών θεσμικών οργάνων που εκφράζουν μια άλλη γενιά. Θα το μετασχηματίσουμε σε καθαρή φωνή εκπροσώπησης μιας γενιάς που γεννήθηκε επαγγελματικά εν καιρώ κρίσης και αυτήν στοχεύει να αποτινάξει από πάνω της, δημιουργώντας μια πολύτιμη παρακαταθήκη για τους επόμενους, με στόχο ένα καλύτερο μέλλον για το επάγγελμά μας. Μόνο, τότε, θα έχουμε μετουσιώσει την αγωνιστική μας δράση κατά τρόπο που οι Δικηγορικοί Σύλλογοι και όλα τα κέντρα εξουσίας δεν θα έχουν επιλογή παρά να ακούσουν τα προβλήματα και τις ανάγκες του κάθε ασκούμενου και νέου δικηγόρου. Και να ακούσουν με προσοχή.

39

Δικαιώματα – Διεκδικήσεις – Συνδικαλισμός

40

Μιχάλης Β. Μήττας Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Μέλος ΔΣ ΔΣΘ ΥπΔΝ ΑΠΘ, τ. Πρ. ΕΑΝΔιΘ

Συνεργάτες δικηγόροι: αβέβαιο παρόν και αναγκαίες διεκδικήσεις Πρόσφατα, λάβαμε γνώση αγωγών που άσκησε γνωστή δικηγορική / εισπρακτική εταιρία σε βάρος πρώην συνεργατών της δικηγόρων με την οποία απαιτεί επιστροφή «αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών». Το αντικείμενο της διαφοράς έχει ίσως λιγότερο νομικό ενδιαφέρον (και βάση) καθεαυτό, από όσα κρύβονται πίσω του. Και για αυτό, η συγκεκριμένη διαφορά δεν μπορεί να γίνει αντιληπτή με όρους ατομικών (οικονομικών) συμφερόντων, όσο ως γενικότερου επαγγελματικού (και συλλογικού) ενδιαφέροντος. Οι συνθήκες της αγοράς οδηγούν το δικηγορικό επάγγελμα σε ριζικό μετασχηματισμό, μια γεύση του οποίου μπορούμε να πάρουμε από τον τρόπο άσκησης της δικηγορίας στην Αθήνα. Έναν τρόπο που σταδιακά επεκτείνεται σε όλη την επικράτεια, και δεδομένων των ευρύτερων οικονομικών, κοινωνικών και θεσμικών εξελίξεων, αναπόφευκτα θα κυριαρχήσει. Είναι ο τρόπος της συλλογικής άσκησης της δικηγορίας. Και συλλογική άσκηση σημαίνει κατ’ εξοχήν σχέσεις «εξαρτημένης συνεργασίας». Η μορφή, συνήθως (αλλά όχι αποκλειστικά), δικηγορικών εταιριών που απασχολούν δεκάδες δικηγόρους, με διάφορα νομικά σχήματα αποτύπωσης αυτής της απασχόλησης (έμμισθοι, μόνιμες συνεργασίες, μπλοκάκια κλπ), αυξάνει διαρκώς σε αριθμό, αλλά και σε ένταση. Ήδη γραφεία τέτοιου τύπου, όλο και συχνότερα, αποκτούν δομή που ελάχιστα διαφέρει από αντίστοιχες εταιριών του υπόλοιπου ιδιωτικού τομέα. Αν όμως στον ιδιωτικό τομέα ο κίνδυνος καταχρήσεων ελλοχεύει, στον δικό μας κλάδο, χωρίς ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο και αποτελεσματικό σύστημα εποπτείας, τείνει να καταστεί κανόνας, με την υπόθεση που ανέφερα να είναι ένα μόλις δείγμα. Η απουσία ενός προστατευτικού ρυθμιστικού πλαισίου σχετίζεται φυσικά με την απαγόρευση απασχόλησης δικηγόρου σε καθεστώς εξαρ-

τημένης εργασίας, το οποίο συνεπακόλουθα αφενός δεν επιτρέπει την αναλογική εφαρμογή κανόνων του εργατικού δικαίου, αφετέρου αποκλείει τον έλεγχο από φορείς με τέτοιες αρμοδιότητες (ενδεικτικά, το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας έχει αρνηθεί στο παρελθόν την αρμοδιότητα να ασκήσει έλεγχο ή να επιβάλει κυρώσεις). Δεν ταυτίζεται όμως με αυτή. Διότι, όποτε κρίθηκε αναγκαίο από τον κλάδο να διασφαλίσει την εφαρμογή διατάξεων που κατ’ αρχήν ισχύουν μόνο για τους ιδιωτικούς υπαλλήλους, το προέβλεψε ρητά και στον Κώδικα Δικηγόρων. Οι διατάξεις των α. 42 επ. του ν.

4194/2013, που αφορούν στην έμμισθη εντολή, δεν είναι καθόλου φειδωλές ως προς αυτό. Στο α. 44 παρ. 1 του Κώδικα, οι ελάχιστες αποδοχές προβλέπεται ότι «δεν μπορούν να είναι κατώτερες των εκάστοτε ισχυουσών νόμιμων αποδοχών υπαλλήλου του ιδιωτικού τομέα ανάλογων επιστημονικών προσόντων», στο α. 46 παρ. 1 προβλέπονται άδειες και επίδομα αδείας «που ισχύουν για τους υπαλλήλους στον ιδιωτικό τομέα», στο ίδιο άρθρο προβλέπεται η καταβολή αποζημίωσης απόλυσης, «προνόμιο» που διαθέτουν οι μισθωτοί, ενώ νομολογιακά έχει κριθεί και το δικαίωμα σε δώρα (ΑΠ 1474/2018, ΕιρΝαυπλίου 33/2019 κ.α.). Ασφαλώς, ασχέτως αυτών, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την λειτουργική και επαγγελματική τους ανεξαρτησία. Αυτά όμως ισχύουν για τους εμμίσθους. Με το ν. 4194/2013 καθιερώθηκε για πρώτη φορά ως ιδιαίτερη μορφή απασχόλησης δικηγόρου εκείνη του α. 48 («παροχή υπηρεσιών σε άλλους δικηγόρους και δικηγορικές εταιρίες»). Η λιτή διατύπωση της διάταξης αφήνει περιθώρια για πολλές και αντικρουόμενες ερμηνείες, τόσο αναφορικά με τις περιπτώσεις εφαρμογής της όσο και ως προς τις συνέπειές της. Αυτό έχει συνέπειες. Στον Δικηγορικό Σύλλογο Θεσσαλονίκης υπάρχουν κατατεθειμένες μόλις 324

Lexiς

τέτοιου τύπου συμβάσεις, πλέον 52 ακόμα συμβάσεων έμμισθης εντολής δικηγόρων με δικηγόρους ή δικηγορικές εταιρίες. Ασφαλώς, οι αριθμοί αυτοί σε καμία περίπτωση δεν αντικατοπτρίζουν το πραγματικό σύνολο των σχέσεων de facto αποκλειστικής συνεργασίας. Οι ανάγκες της αγοράς ή, εν προκειμένω, των δικηγορικών γραφείων για καταρτισμένο προσωπικό, καλύπτονται με λύσεις πρακτικές, όσο και προβληματικές. Πέραν της περιστασιακά εμφανιζόμενης απασχόλησης συνεργάτη με σύμβαση έμμισθης εντολής, η οποία υπό τις ισχύουσες διατάξεις είναι αμφίβολο ότι είναι ορθή, συχνότατη είναι η απασχόληση με σταθερή μηνιαία αμοιβή, εντελώς άτυπα ή στα πλαίσια γραπτής σύμβασης έργου. Πέραν του μη νόμιμου και άρα άκυρου (ΑΠ 1403/2014, ΑΠ 227/2011, ΑΠ 229/2004, ΑΠ 226/2004, ΑΠ 509/1988, ΑΠ 414/1986 κ.α.) χαρακτήρα τέτοιων συμβάσεων, αυτές είναι και επικίνδυνες. Όχι μόνο γιατί ο συνεργάτης απασχολούμενος δικηγόρος δεν απολαμβάνει στην διάρκειά τους ούτε των στοιχειωδών δικαιωμάτων που προβλέπονται στο α. 48 του Κώδικα, αλλά και γιατί ανακύπτουν εις βάρος του κίνδυνοι, όπως αυτός που ανέφερα στο προοίμιο. Όλα αυτά μάλιστα, πριν καν λάβουμε υπόψη τις φορολογικές και κοινωνικοασφαλιστικές προεκτάσεις για αμφότερα τα μέρη. Αλλά και η ίδια η διάταξη του α. 48, όχι μόνο δεν παραπέμπει στις αντίστοιχες ρυθμίσεις των α.

42 επ. του Κώδικα Δικηγόρων, αλλά πολύ περισσότερο σε ορισμένα σημεία δείχνει να τις αποκλείει. Ενδεικτικά, δεν προσδιορίζεται ελάχιστη διάρκεια συνεργασίας, ελάχιστο ύψος αμοιβής αλλά ούτε και αποζημίωση, τα οποία αφήνονται αποκλειστικά στην ελεύθερη διαπραγμάτευση μεταξύ των μερών. Διαπραγμάτευση όμως που δεδομένων των οικονομικών συνθηκών, σπάνια (αν όχι ποτέ) είναι ισότιμη. Φυσικά, θα μπορούσε κανείς υπεισέλθει σε διάφορα ερμηνευτικά σχήματα για να καλύψει το κενό. Σε αμφίβολη όμως βάση και με αμφίβολα αποτελέσματα. Είναι ωστόσο γεγονός ότι μια αποκλειστική συνεργασία με έναν δικηγόρο έχει ιδιαίτερες εν τοις πράγμασι ομοιότητες με μια πάγια εντολή με έναν ιδιώτη εντολέα, όπως ενδεικτικά η μόνιμη και σταθερή παροχή νομικών υπηρεσιών προς συγκεκριμένο πρόσωπο, η ύπαρξη, κάποιας έστω εποπτείας και ελέγχου, η παροχή οδηγιών και κατευθύνσεων και η παροχή από τον εντολέα – «εργοδότη» μηνιαίας αντιπαροχής σε χρήμα. Στην κατεύθυνση αυτή άλλωστε

κινήθηκε πρόσφατα και το ΣτΕ με την υπ' αρ 13/2022, επ’ αφορμής του τρόπου ασφάλισης των συνεργατών δικηγόρων. Μια αναλογική εφαρμογή των διατάξεων και σε θέματα που άπτονται της καθαρά μεταξύ ιδιωτών σχέσης εκτιμώ ότι είναι επομένως υποστηρίξιμη. Όχι όμως και επαρκής. Όπως κάθε νομικός συλλογισμός, έτσι και ο συγκεκριμένος υπόκειται σε και προϋποθέτει δικαστική αξιολόγηση με ταυτόχρονη ερμηνεία και υπαγωγή των εκάστοτε πραγματικών περιστατικών (άρα την βάσανο της αποδεικτικής διαδικασίας). Το συμπέρασμα είναι κάθε φορά επί τούτου και εκ των υστέρων. Είναι όμως και κάθε φορά αβέβαιο, με αποτέλεσμα συχνά ο πληττόμενος (ο συνεργάτης δηλαδή) να αποφεύγει την διεκδίκηση αξιώσεών του. Έχοντας την εμπειρία του τι σημαίνει απουσία ρυθμιστικού πλαισίου, παρατηρώντας πλέον και εμπράκτως τους κινδύνους, ιδίως για τους συναδέλφους που απασχολούνται ως συνεργάτες και που όχι μόνο συχνά υπεραπασχολούνται ως προς το ωράριο αλλά και υποαμείβονται, λιγότερο ακόμα και από τον εθνικό κατώτατο μισθό εργατών και υπαλλήλων και εργάζονται σε καθεστώς απόλυτης επισφάλειας, βρισκόμαστε σε θέση να διακρίνουμε το μέλλον της δικηγορίας, Θα ήταν λοιπόν διπλά ανεύθυνο από πλευράς μας, από πλευράς των συλλογικών μας οργάνων, να παραλείψουμε την ενιαία, ομοιόμορφη και a priori ρύθμιση. Διότι πέρα από το ότι μια εκτεταμένη έναρξη δικών μεταξύ συναδέλφων είναι το τελευταίο που θα θέλαμε να δούμε (ή πολύ περισσότερο να προκαλέσουμε), η απασχόληση συναδέλφων σε συνθήκες αναξιοπρεπείς, υποβαθμίζει συνολικά το επάγγελμα. Η αποκλειστική απασχόληση δικηγόρου από άλλο δικηγόρο ή δικηγορική εταιρία, όπως περιγράφεται στο α. 48 του Κώδικα Δικηγόρων, μπορεί ρητά να εξομοιωθεί με την έμμισθη εντολή, ως προς τα δικαιώματα του απασχολούμενου δικηγόρου. Μια τέτοια εξομοίωση θα ενέτασσε πλήρως την συγκεκριμένη και ιδιαίτερα, πλέον, διαδεδομένη μορφή απασχόλησης δικηγόρου στο, κατά τα λοιπά λεπτομερέστατο, θεσμικό πλαίσιο του Κώδικα Δικηγόρων και θα αποκαθιστούσε μια εσωτερική ισορροπία στο επάγγελμα, απολύτως αναγκαία για την οικονομική βιωσιμότητα, την επαγγελματική εξέλιξη και την μεταξύ μας συναδελφικότητα. Αντίστοιχα βέβαια και η ρητή διατύπωση τέτοιων συμπεριφορών ως αντιδεοντολογικών.

41

Δικαιώματα – Διεκδικήσεις – Συνδικαλισμός

42

Κατερίνα Τσιαμπέρα Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, τ. Πρ. ΕΑΝΔιΘ

Γυναίκα δικηγόρος: λειτούργημα ή άθλος; Το τρέχον έτος ανακηρύχθηκε από το Δ.Σ. του Συλλόγου μας ως Έτος Γυναίκας Δικηγόρου. Έχοντας κλείσει αισίως οκτώ έτη δικηγορίας, τα περισσότερα από αυτά ως συνεργάτιδα μεγαλύτερων συναδέλφων, και πλέον χαράσσοντας αυτόνομη πορεία, αλλά και ασχολούμενη με το συνδικαλιστικό κομμάτι του κλάδου μας ήδη από τον καιρό της άσκησης, σημειώνω μεν με ικανοποίηση τη βελτίωση αρκετών από τα σημεία που χαρακτηρίζουν την ιδιότητα και την καθημερινότητα της γυναίκας δικηγόρου στη Θεσσαλονίκη, ταυτόχρονα δε, δεν θα μπορούσα σε καμία περίπτωση να ισχυριστώ ότι η αυτή η καθημερινότητα έχει καταστεί πια "ρόδινη", πολλώ δε μάλλον ισότιμη με αυτή των ανδρών συναδέλφων μας. Το βλέπουμε καθημερινά. Αγγελίες στα Δικαστήρια και στο Διαδίκτυο που ζητούν "ασκούμενη" / "συνεργάτιδα" (αλήστου μνήμης η αγγελία με την οποία ζητούνταν "εμφανίσιμη ασκούμενη"). Συναδέλφισσες που διανύουν επαπειλούμενη κύηση, είναι ετοιμόγεννες ή βρίσκονται στην περίοδο της λοχείας, αναγκάζονται να προσέρχονται να δικάσουν, ή να ερημοδικάζονται, καθώς η έδρα απορρίπτει αιτήματα αναβολών βασισμένα στις παραπάνω περιπτώσεις, ισχυριζόμενη ότι "δεν συνιστούν σοβαρό λόγο αναβολής". Συνάδελφοι που έχουν μικρό παιδί ή που σκοπεύουν στο άμεσο μέλλον να κάνουν οικογένεια, απορρίπτονται από θέσεις απασχόλησης / άσκησης σε δικηγορικά γραφεία, ή εκδιώχνονται από αυτά, καθώς "το γραφείο μας είναι πολύ απαιτητικό, αφού έχεις / θα κάνεις παιδί, δεν θα μπορείς να ανταποκριθείς, κάνε χαρτιά για καμιά προκήρυξη καλύτερα". Παραβιαστικές και υποτιμητικές συμπεριφορές από μεγαλύτερους συναδέλφους - εργοδότες / ασκούντες, στις νεότερες συνεργάτιδες ή ασκούμενες που απασχολούνται στα γραφεία τους, επί τη βάσει του φύλου τους, του ντυσίματός τους, μέχρι και του χρώματος των μαλλιών τους ("τι σοβαρότητα να περιμένει κανείς από βαμμένη ξανθιά / από εσένα που φοράς κόκκινο κραγιόν"). Στο πλαίσιο αντιδικίας, πατροναριστική συμπεριφορά αν ο αντίδικος δι-

κηγόρος τυγχάνει τριάντα χρόνια μεγαλύτερος άνδρας ("είσαι μικρή εσύ, δεν ξέρεις, είστε και περίεργες εσείς οι γυναίκες, δεν χρειάζεται να είσαι τόσο μαχητική κορίτσι μου"). Περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης με την απειλή ότι "αν μαθευτεί, δεν θα βρεις γραφείο να κάνεις άσκηση σε όλη την Ελλάδα, θα φροντίσω προσωπικά για αυτό". Όλα τα παραπάνω αφενός αποτελούν σταγόνες στον ωκεανό καθώς πρόκειται για ένα πραγματικά ελάχιστο δείγμα του τι αντιμετωπίζουμε / μαθαίνουμε ότι συμβαίνει, αφετέρου δεν είναι αποκυήματα της φαντασίας: μας έχουν συμβεί, μας τα έχουν διηγηθεί, μας τα έχουν καταγγείλει. Μικρές οι νίκες, σημαντικές όμως. Το ότι τα τελευταία έτη λειτουργεί στην ιστοσελίδα της ΕΑΝΔιΘ πλατφόρμα καταγγελιών παραβιαστικών συμπεριφορών. Το ότι κατόπιν συνεχούς επισήμανσης και καταγγελίας του φαινομένου, οι αγγελίες "ζητείται ασκούμενη" έχουν σχεδόν εκλείψει. Το ότι, απορρίψεις αιτημάτων αναβολής επειδή δεν κρίθηκαν "σοβαροί" οι λόγοι της προχωρημένης κύησης ή της λοχείας, ξεκίνησαν να καταγγέλλονται άμεσα στους αρμόδιους προϊσταμένους των Δικαστηρίων. Έχουμε όμως πολύ δρόμο ακόμη να διανύσουμε. Δεν μπορώ, μάλιστα, να μην επισημάνω ότι η τωρινή σύνθεση του Δ.Σ. του Δ.Σ.Θ. περιλαμβάνει μόλις έξι γυναίκες, τουτέστιν γυναίκα είναι μόλις μία στους τέσσερις συμβούλους. Κατά το τελευταίο έτος της προηγούμενης διοίκησης δε, οι γυναίκες σύμβουλοι ήταν μόλις τρεις (το 1/8 του Δ.Σ.). Σίγουρα λυπηρό, αν αναλογιστούμε πόσες είναι οι ενεργές συναδέλφισσες σήμερα στην πόλη μας. Και πόσα ακόμη χρειάζεται να γίνουν, προκειμένου να απολαμβάνουν ιδίως οι μητέρες, όλες τις διευκολύνσεις που ο Δ.Σ.Θ. και τα ταμεία μας θα μπορούσαν να παράσχουν. Με το βλέμμα στο μέλλον λοιπόν και με συνεχή αγώνα για το καλύτερο, μακάρι το 2023 να είναι και η τελευταία χρονιά που η Γυναίκα Δικηγόρος θα "γιορτάζεται" ως άθλος.

Lexiς

Γιάννης Λαζόπουλος Δικηγόρος & Πρόεδρος Επιτροπής Ασκουμένων ΕΑΝΔιΘ

Η διαχρονικά επίκαιρη ανάγκη μαζικοποίησης των Ενώσεων και ο κομβικός ρόλος της ΕΑΝΔιΘ Θέλω να ξεκινήσω με μία παραδοχή. Όταν πήρα το πτυχίο της νομικής, ομολογώ ότι δεν μπορούσα να φανταστώ ούτε τι με περιμένει στην πορεία του επαγγέλματος, ούτε ότι σήμερα θα μου δινόταν να γράφω αυτό το άρθρο σαν μέλος ενός συνδικαλιστικού σωματείου με στόχο την προάσπιση των συμφερόντων των νέων και των ασκούμενων Δικηγόρων. Μάλλον, αρχικά, δεν μπορούσα να φανταστώ την ίδια την ουσία της άσκησης. Βγήκα από την σχολή με σχεδόν μηδενικές παραστάσεις από την πρακτική της δικηγορίας, με ελάχιστες ουσιώδεις συμβουλές, και με εναν τρόμο για το άγνωστο που ανοιγόταν μπροστά μου. Στις φιλικές συζητήσεις κυριαρχούσαν έννοιες όπως τα αχαλίνωτα ωράρια, οι πενιχρές αμοιβές και το ατέρμονο άγχος για τις συνθήκες και τις προοπτικές. Προβληματισμοί και σκέψεις που στα πρώιμα βήματα μας λίγο- πολύ ίσως έχουμε αφουγκραστεί οι περισσότεροι. Νομίζω ότι το πρόβλημα ξεκινάει εξ αρχής από την παραδοξότητα του θεσμού της άσκησης. Μία τόσο σημαντική παράμετρος της έναρξης της πορείας του Δικηγόρου παραμένει νομικά αρύθμιστη. Δεκαοχτώ δύσκολοι και σημαντικοί μήνες χωρίς καμία σταθερά, κανένα στεγανό και ένα προστατευτικό πλαίσιο που θα εξασφαλίζει ένα μίνιμουμ δικαιωμάτων και υποχρεώσεων για τον μέλλοντα Δικηγόρο. Ένας θεσμός που καλύπτεται και συνοδεύεται από συνθήματα, διακηρύξεις και ευχολόγια και όχι κανόνες, δεν μπορεί παρά να δημιουργεί και να αναπαράγει αδικίες και κακώς κείμενα. Στο πλαίσιο αυτό, πολλοί ενδιαφερόμενοι συνειδητοποίησαν την ανάγκη συσπείρωσης και κυρίως την ανάγκη έκφρασης των αληθινών συνθηκών και των προβλημάτων. Στο πέρασμα των χρόνων, άνθρωποι οργανώθηκαν, συζητήσαν , προβληματίστηκαν και σκέφτηκαν μαζί προτάσσοντας την αναγκαία συλλογική διεκδίκηση του αυτονόητου. Η ανάγκη για την ρύθμι-

ση του θεσμού έγινε επιτακτική και η συλλογή και συγκέντρωση ιδεών και προτάσεων κατέστη βίωμα που δημιούργησε πιέσεις και σημαντική εξέλιξη. Εδώ λοιπόν συνεισφέρει τα μέγιστα και η ίδια η ΕΑΝΔιΘ. Οι καθαρές και σαφείς διεκδικησεις μας για την ρύθμιση του θεσμού, με την καθιέρωση αμοιβών- ωραρίων- αδειών και εν γένει σταθερών συνθηκών εργασίας καθώς και η προσπάθεια να ανοίξουμε ευρέως την συζήτηση με λύσεις και προτάσεις ώστε η άσκηση να γίνει ουσιαστικότερη και να μας προετοιμάζει κατάλληλα για την επόμενη μέρα των προκλήσεων του επαγγέλματος, είναι η μεγαλύτερη απόδειξη της επιτυχίας του εγχειρήματος της Ένωσης και της ανάγκης αυτή να μαζικοποιείται και να διεκδικεί δυναμικά, τεκμηριωμένα και με προτάσεις την βελτίωση των συνθηκών του κλαδου μας, με δρασεις προς όλες τς κατευθύνσεις. Πέραν τούτων, η άμεση και συλλογική απάντηση σε κάθε καθημερινή πρόκληση, η διενέργεια επιμορφωτικών σεμιναρίων και συνεδρίν, η μέριμνα για την προετοιμασία των Δικηγορικών εξετάσεων και η διαρκής παρουσία στην ζωή των Ασκούμεμνων και Νέων Δικηγόρων αποτελεί βασικό πυρήνα των δράσεων του σωματείου, δράσεις που χρονιά την χρονιά αγκαλιάζονται από ακόμα μεγαλύτερο αριθμό ατόμων. Απεναντι σε καθε χρόνια παθογένεια, τα ελλιπή εφόδια του προγράμματος σπουδών των σχολών και με γνώμονα την ανάγκη έκφρασης μας , η αναζήτηση λύσεων που θα διασφαλίζουν τα εργασιακά δικαιώματα των συναδέλφων μας με ορθολογικούς και εφαρμόσιμους κανόνες αποτελεί και θα αποτελεί τον βασικό στόχο της Ένωσης, με σύνεση και γνώση, άσκώντας πίεση προς καθε αρμόδιο θεσμό, αφήνοντας μία τεράστια παρακαταθήκη επιτυχιών, που όσο μαζικοποείται θα μεγαλώνει και θα εξελίσσεται.

43

Lexiς Περιοδικό Ένωσης Ασκουμένων & Νέων Δικηγόρων Θεσσαλονίκης

ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

ΤΕΤΡΑΒΙΒΛΟΣ ΝΟΜΟΠΑΙΔΕΙΑ

ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟ

ΓΙΑ ΝΕΟΥΣ & ΑΣΚΟΥΜΕΝΟΥΣ ΔΙΚΗ Αγαπητέ συνάδελφε

Η Εταιρία Νομικών Εκδόσεων «Τετράβιβλος», σε συνεργασία με βρίσκεται στην ευχάριστη θέση να σας παρουσιάσει την ακόλου