BLUE PLANET MAGAZINE 1 by leonidas pertropoulos

•

Φ Ε Β Ρ Ο Υ Α Ρ Ι Ο Σ

2 0 0 8

BLUE

ISBN: 1791-3993

FR EE

I A Ν Ο Υ Α Ρ Ι Ο Σ

PLANET M

sex

Η ΕΝΩΣΗ της ΜΙΑΝΜΑΡ Κοινωνίες σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης Είδη προς εξαφάνιση | Η Γ Η Α Π Ο Ψ Η Λ Α | Προστατευόμενες περιοχές Τ RECYCLE

ια

το

ιά

τη

Τζάκια

Γρανίτης

Η Ξενοδοχοϋπαλλήλων 22 Τ.Κ.13671, Αχαρνές Τηλέφωνο: 210.2445811 Fax: 210.2445828 Email: info@estiothermiki.gr www: estiothermiki.gr

Είδη υγιεινής

Πέτρες

ΕΣΤΙΟΘΕΡΜΙΚΗ βρίσκεται στο χώρο των δομικών ειδών από το 1979. Μέσα σ’ αυτά τα 28 χρόνια, έχει καταφέρει να αναδειχθεί σε μια από τις πρώτες επιχειρήσεις στο χώρο των πυρίμαχων υλικών. Πιο συγκεκριμένα, ειδικεύεται στην παραγωγή και τοποθέτηση τζακιών, ψησταριών, φούρνων, καθώς και στην επένδυσή τους. Σε συνέχεια ανάπτυξης της επιχείρησης, συμπληρώσαμε την ποικιλία των προϊόντων μας με εισαγωγή ενεργειακών μαντεμένι-

Πλακάκια

Μάρμαρα

ων τζακιών υψηλών προδιαγραφών. Το τελευταίο διάστημα και για την εξυπηρέτηση των πελατών μας, προχωρήσαμε και σε ανάπτυξη τμήματος πλακιδίων και ειδών υγιεινής, πρώτης ποιότητας και ιδιαίτερης αισθητικής. Όλα τα παραπάνω εισάγονται από εργοστάσια και οίκους της Ευρώπης. Η ΕΣΤΙΟΘΕΡΜΙΚΗ με τα εξειδικευμένα συνεργεία της αναλαμβάνει την τοποθέτηση όλων των προϊόντων της, όπως επίσης και την μετά την πώληση εξυπηρέτηση.

Τo περιοδικό που κρατάτε στα χέρια σας, είναι ένα όχημα που επιτρέπει- μέσα από τις σελίδες του- το ταξίδι στον Μπλε Πλανήτη- ένα παράδοξο απ’ ότι φαίνεται ταξίδι στον ίδιο τον τόπο που κατοικούμε. Και για αυτό μια προσπάθεια, μέσα από τις συλλογικές και προσωπικές μας τοποθετήσεις, για γνωριμία με τα προβλήματά του ώστε να δημιουργηθεί μια οικειότητα με αυτά, τέτοια που να οδηγήσει στην εμπρόθετη προστασία του. Χρόνια σκόπιμης κατάχρησης των πόρων των εδαφών και των θαλασσών, έχουν δημιουργήσει έναν μεγάλο βρόγχο που έχει τυλιχτεί γύρω από την Γη. Αμέτρητες ποσότητες αποβλήτων χύνονται σαν ένα τεράστιο «μαύρο καρκίνωμα» στον υδροφόρο ορίζοντα και εκατομμύρια τοξικά αέρια απελευθερώνονται πάνω από τα κεφάλια μας. Η ροές της ενέργειας έχουν διαταραχθεί, δημιουργώντας καινοφανείς μυστηριώδεις ισορροπίες. Τα ποτάμια αποξηραίνονται βίαια προς χάρη τεράστιων αρδευτικών έργων και ολόκληρα βουνά εξαφανίζονται στον βωμό μιας μη ανθρωπιστικής ανάπτυξης. Το τοπίο γύρω μας αλλάζει δραστικά και ως εκ τούτου δραματικά. Ποτέ άλλοτε ο άνθρωπος δεν θέλησε να αποκτήσει την δύναμη και να δημιουργήσει τα μέσα, ώστε να παρεμβαίνει με τέτοιο άπληστο μένος πάνω στον ίδιο του τον τόπο. Ίσως τελικά και να μην τον βλέπει ως τέτοιον· να τον βλέπει ως ξένο.

Τα δάση παραδίδονται αμαχητί στο τσεκούρι και την φλόγα και οι θερμοκρασίες ολοένα και ανεβαίνουν. Οι πάγοι στους πόλους λιώνουν. Οι πολικές αρκούδες πνίγονται ανάμεσα στα λιωμένα παγόβουνα, μερικά ακόμα θύματα ενός ακήρυχτου πολέμου. Και μέσα σε όλα αυτά, πετρελαιοφόρα κοιτάσματα γίνονται στόχος των- παρακείμενων των πόλων- χωρών. Πλημύρες, τυφώνες, τσουνάμι, ανυδρία και ξηρασία. Ο πλανήτης όπως και να το περιγράψουμε, γίνεται ολοένα και πιο αφιλόξενος για τους κατοίκους του.

Θα έπρεπε μήπως να μπούμε στη λογική του ποιος είναι εχθρός και ποιος φίλος του ανθρώπου; Όλος ο πλανήτης δεν είναι παρά ένα χωριό. Ένα χωριό που χάνει την πολυπολιτισμική του ταυτότητα, την μοναδικότητα των διαφορετικών τρόπων σκέψης του, καθώς ο Θεός- Υλη καταβροχθίζει πολιτιστικές μοναδικότητες, προσαρμόζοντάς τες σε ένα καινούργιο παράδειγμα καθεστώτος που βρίσκεται εμπρόθετα ή μή στα σπάργανα. Το περιοδικό αυτό δεν έχει στόχο να κλάψει πάνω στα γεγονότα. Έχει την βούληση να αφιερωθεί στην προσπάθεια κατανόησης των πραγμάτων· μιας κατανόησης που θα προσφέρει το έναυσμα στον καθένα από εμάς, για την ανάληψη απλής, πρακτικής, προσωπικής δράσης και την εύρεση μορφών συλλογικής αλληλεγγύης. Να δράσουμε δηλαδή, όπως έχουμε μάθει ότι κάνει, ένας ελεύθερος άνθρωπος. Ευχαριστούμε, όλες τις μη κυβερνητικές οργανώσεις και όλους όσους βοήθησαν στην πραγματοποίηση αυτού του εγχειρήματος. Ναί στην σωτηρία του Μπλε Πλανήτη. Καλή αρχή. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

BLUE PL A NET

Αλλά και το κάθε πλάσμα- «ζωντανό ή μη»- αντιμετωπιζόμενο ως «σκλάβος» από τους ανθρώπους, τρομάζει με την παρουσία του που είναι ολοένα και πιο συχνή- και με ένα μακάβριο τρόπο. Ζωντανά, φυτά, έντομα, πέτρες, ταξινομούνται, συστηματοποιούνται, περιορίζονται, θανατώνονται, καταναλώνονται. Μια τεράστια βιομηχανία παραγωγής ψυχών. Και ακόμη παραπέρα- προς μια βιομηχανία μετάλλαξης. Κυνηγώντας Χίμαιρες γεννιούνται παραμύθια. Από την εκκοσμίκευση του μύθου, στον μύθο του εργαστήριου.

By MOOSEWHISPER

troublesleeping

BLUE PL A NET

Στο μέσο του χειμερινού της ύπνου, αυτή η αρκούδα Grizzly σηκώθηκε για ένα κολατσιό. Και ενώ για πολλά ζώα λέγεται ότι ξυπνάνε κατά τη διάρκεια του χειμώνα για να φάνε και να αφοδεύσουν, οι αρκούδες δε συνηθίζουν να το κάνουν. Το ξύπνημα των αρκούδων στην περίοδο της χειμερίας τους νάρκης θεωρείται ως παρενέργεια των κλιματικών αλλαγών. Μια παρενέργεια που δημιουργεί καλειδοσκοπικά αμέτρητες μεταβολές. Η άνοδος της θερμοκρασίας που συντελείται λόγο του φαινομένου του θερμοκηπίου οδηγεί πολλά αλληλοεξαρτώμενα είδη (όπως η αρκούδα Grizzly και πολλά φυτικά που δεν καρποφορούν το χειμώνα) σε χρονικό και χωρικό αποσυντονισμό. Αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος, είναι είτε η εξαφάνιση πολλών ζωικών ειδών, είτε η μεταβολή στην γεωγραφική κατανομή αυτών.

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

περιεχομενα

BLUE

PLANET

Η Γη από ψηλά

Είδη προς εξαφάνιση

Προστατευόμενες περιοχές το δελτα του εβρου

Η μαγεία στη νεοτερικότητα και η μαγεία της νεοτερικότητας Το παράδειγμα των «μη δυτικών Άλλων» & η περίπτωση των RaΕlians

KOIΝΩΝΙΕΣ ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΚΤΑΚΤΟΥ ΑΝΑΓΚΗΣ : H ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΈνωσηΣ της Μιανμάρ

Αριθμός τεύχους (1) / Ελληνική έκδοση / Περιοδικό για τον πλανήτη Γη και τους κατοίκους του. Ε

ΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥ Θ Παπανίκος Λεωνίδας

ΥΝΤΗΣ :

ΣΥΝΤΑ Κ ΤΙ Κ Η Ο Μ ΑΔΑ Χάρης Κουτσούλας, Ιωάννης Βασιλόπουλος, Πέτρος Πετρίδης, Λέανδρος Κυριακόπουλος , Πέπη Λαγωνίκα-ΜΟm, Γιατροί Χωρίς Σύνορα, Αγγελική Αργυρούδη, Γεώργιος Π. Κυριαζόπουλος, Δρ. Lama Σόναμ, Ντεκίλα, Γεώργιος Τζιγκουνάκης , Ιωάννης Παπαδόπουλος Υ

ΕΥ

ΥΝΟΣ

ΔΗ Μ ΟΣΙΩΝ Ιορδάνης Σταυρίδης

ΕΣΕΩΝ

ΕΤΑ Φ ΡΑΣΗ Κ ΕΙ Μ ΕΝΩΝ Ήρα Καββαδία, Μελίνα Αργυρίου, Παπανίκος Λεονίδας

ΕΛΕΙΑ Κ ΕΙ Μ Λέανδρος Κυριακόπουλος

ΕΝΩΝ

ΔΙΑ Φ Η Μ ΙΣΗ Γεώργιος Γεωργακάκος Εκ τ ύπ ω σ η BIBΛΙΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε.

Ψαράδες και φώκιες:

Δ ι α ν ο μή Το περιοδικό διανέμεται δωρεάν σε συγκεκριμένα σημεία διανομής Φ ω τ ο γ ρ άφ ο ι Nasa images, Mathieu Ourioux, Aditya Singh, Dave Bassett, Eric Lafforgue, Πέπη Λαγωνίκα, Αλέξανδρος Καραμανλίδης, Βαγγέλης Παράβας, Πάνος Δενδρινός, Ελένη Τούντα, Anne Yzebe, Dieter Telemans, Jean-Pierre Amigo, Julien Poublan, Michael Goldfarb, Andrea Pontiroli, Παπανίκος Λεωνίδας, Doug Waylett, Γραφείο Τύπου Virgin Galactic, 123rf images Δ

κό Επ ε ξ ε ρ γ α σί Χαράλαμπος Μαχαίρας www.happyartists.gr

κό ς Έ λ www.mindwind.gr

κό ν

ι ι

α φ

μίσ

κ α

ο ι

κή

άθ

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα στο Νίγηρα

Η αλλαγή του κλίματος παγκοσμίως

Σ η μ ε ι ώσ ε ι ς Το περιοδικό δέχεται μόνο κλειστά ηλεκτρονικά αρχεία (κατά προτίμηση .pdf προς εκτύπωση, αλλά και .tiff ή .eps), πρέπει δε απαραιτήτως να συνοδεύονται από έγχρωμο δοκίμιο. 2. Το διαφημιστικό υλικό πρέπει να παραδίδεται το αργότερο 20 ημέρες πριν από την κυκλοφορία του περιοδικού. 3. Το περιοδικό κυκλοφορεί κάθε δίμηνο.

μια απρόσμενη συμμαχία με στόχο την επιβίωση

HERMES ADVERTSING AND PUBLISHING Κλεάνθους 11, Κάτω Ηλιούπολη, ΤΚ 16345 ΑΤΤΙΚΗ ΤΗΛ 2111199759 ΦΑΞ 2109768364 Εmail :info@blue-planet.gr website Website www.blue-planet.gr. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση η αναπαραγωγή , η αναδημοσίευση, η φωτοτύπηση και η μετάδοση με οποιοδήποτε μέσον ή τρόπο όλου ή μέρους ρου περιεχομένου του περιοδικού χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. Νόμος 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα. Κείμενα και φωτογραφίες που αποστέλλονται στο περιοδικό για δημοσίευση επιστρέφονται στον αποστολέα τους, αν ζητηθεί. Η συντακτική ομάδα διατηρεί το δικαίωμα να δημοσιεύει μόνο όσες επιστολές κρίνει ότι συμφωνούν με την θεματολογία και το ύφος του περιοδικού.

Μια ηθική αξιολόγηση πάνω στην έρευνα και χρήση των ανθρωπίνων βλαστοκυττάρων 77

Εισαγωγή στην θιβετιανική ιατρική

Βιταμίνη C ή ασκορβικό οξύ

Βότανο : Αστράγαλος

Ταξίδια στο διάστημα- προ(σ)κλήσεις από τη Virgin

world cook: Ινδική κουζίνα

P H O T O : ΝΑ S A I M A G E S ©

H ΓΗ ΑΠΟ ΨΗΛΑ

BLUE PL A NET

Δίδυμες μπλε σφαίρες Τα σύννεφα μιας μέρας. Το σχήμα και η υφή της Γης. Ο ζωντανός ωκεανός. Τα φώτα της πόλης σαν φάρος της ανθρώπινης ύπαρξης σε όλη την υδρόγειο. Αυτή η υπέροχη θέα της Γης από το διάστημα, είναι μια μίξη

Παίρνοντας στοιχεία από πολλαπλές δορυφορικές αποστολές, μια ομάδα από γραφίστες και επιστήμονες της

επιστήμης και τέχνης· μια προθήκη της μακροαισθητικής τεχνολογίας που κάνει αυτή την θέα δυνατή, και

NASA, δημιούργησαν «στρώσεις» από παγκόσμια στοιχεία «για τα πάντα»: για την επιφάνεια της Γης, για τους

μια περίτρανη απόδειξη του πάθους και της δημιουργικότητας των επιστημόνων που αφιερώνουν την καριέρα

πάγους των πόλων, για το φως που αντανακλάται από την χλωροφύλλη των εκατομμυρίων μικροσκοπικών

τους στην κατανόηση του πώς η γη, ο ωκεανός και η ατμόσφαιρα- και φυσικά και η ίδια η ζωή- αλληλεπιδρούν,

φυτών που αναπτύσσονται στον ωκεανό. «Τύλιξαν» αυτά τα στρώματα γύρω από μια υδρόγειο, τα έβαλαν σε

για να δημιουργήσουν το μοναδικό- από όσο ξέρουμε!- περιβάλλον σε αυτόν τον πλανήτη.

μαύρο φόντο, προσομοιώνοντας συγχρόνως τις ομιχλώδες παρυφές της ατμόσφαιρας της Γης.

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

P H O T O : ΝΑ S A I M A G E S ©

H ΓΗ ΑΠΟ ΨΗΛΑ

Μονοπάτια λάσπης από ανεμότρατες στον κόλπο του Μεξικού

όσο το ψάρεμα με ανεμότρατα. Οι ψαρόβαρκες τραβούν τα τεράστια δίχτυα τους κατά μήκος του πυθμένα της θάλασσας, σαρώνοντας κάθε είδους θαλασσινού είδους, από γαρίδες μέχρι καλαμάρια. Εκτός δηλαδή από την

Η άνθιση του Βόρειου Πόλου Παρόμοια με τους χαρακτηριστικούς στροβιλισμούς ενός πίνακα του Van Gogh, εκατομμύρια μικροσκοπικά φυτά χρωματίζουν τα νερά του Βορείου Ατλαντικού με μπλε, τιρκουάζ, πράσινες και καφέ πινελιές. Τρεφόμενα με θρεπτικά συστατικά που έχουν συσσωρευτεί κατά την διάρκεια του χειμώνα και των μεγάλων ηλιόλουστων ημερών του τέλους της άνοιξης και της αρχής του καλοκαιριού, τα κρύα νερά του Βορείου Ατλαντικού ζωντανεύουν κάθε χρόνο με μια έντονη επίδειξη χρωμάτων. Τα μικροσκοπικά φυτά που ονομάζονται φυτοπλαγκτόν και δίνουν στο νερό αυτό το χρώμα, αποτελούν τη βάση της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας. Μερικά είδη φυτοπλαγκτόν είναι καλυμμένα με φολίδες ασβεστίου που χρωματίζουν το νερό σα μπλε φλουό. Σε άλλα, η χλωροφύλλη και άλλες χρωστικές που αιχμαλωτίζουν το φώς, δίνουν στο νερό μια σκούρα γκρι απόχρωση. Η παρουσία πολλών διαφορετικών ειδών σε διάφορα στάδια ανάπτυξης και αποσύνθεσης, προσδίδει τους πολλούς χρωματικούς τόνους σε αυτή την εντατική άνθιση. Η άνθιση αυτή, εκτείνεται εκατοντάδες χιλιόμετρα αρκετά πιο μακριά από τα όρια αυτής της εικόνας που συνέλαβε στις Ιουνίου 2007 ο φακός του SpectroRadiometer (MODIS), που βρισκόταν μέσα στον δορυφόρο AQUA της NASA. To πάνω αριστερό μέρος

συγκομιδή των ενδιαφερόμενων- εκδιωκόμενων ειδών, πολλές τράτες ψαρεύουν αδιακρίτως και άλλα είδηόπως θαλάσσιες χελώνες- τα οποία όπως μπορεί να γίνει κατανοητό, πετιούνται. Το ψάρεμα με τράτα καταστρέφει το φυσικό περιβάλλον του βυθού που θρέφει και προστατεύει την θαλάσσια ζωή. Τα δίχτυα στην κυριολεξία ξύνουν την λάσπη από το πυθμένα του ωκεανού· και καθώς η λάσπη επανακατακάθεται, επικαλύπτει τα πλάσματα του πυθμένα. Η αισθητή επιρροή από τις τράτες στον κόλπο του Μεξικού, είναι προφανής σε αυτές της εικόνες από τον δορυφόρο Landsat της NASA. Παρουσιάζοντας 2 διαφορετικές περιοχές της ίδιας σκηνής που φωτογραφήθηκε στης 24 Οκτωμβρίου 1999, αποκαλύπτονται δεκάδες μονοπάτια λάσπης που αυλακώνουν τον κόλπο. Αιτία είναι τα απόνερα των αναρίθμητων τρατών, οι οποίες εμφανίζονται σαν άσπρες κουκίδες. Το μίγμα του αιωρούμενου ιζήματος, που σκάβεται από τις τράτες, δίνει στο νερό αυτή τη νεφελώδη εικόνα. Αυτές οι δορυφορικές εικόνες από τα μονοπάτια λάσπης των τρατών, είναι μέρος μίας συλλογής που έχουν συλλέγει από επιστήμονες των πανεπιστημίων Duke και British Columbia ώστε να παρουσιαστεί η έντονη επίδραση της αλιείας με τράτες. Το δυναμικό των δορυφορικών αυτών στοιχείων και η τακτική της παρακολούθησης αυτής της επίδρασης στους ωκεανούς της υδρογείου, προσανατολίζονται προς αυτήν την κατεύθυνση.

της εικόνας, αναφέρεται στην Γροιλανδία· το πάνω δεξί μέρος είναι η Ισλανδία. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

BLUE PL A NET

Καμία άλλη αλιευτική δραστηριότητα δεν προκαλεί τόσες υλικές και οικολογικές «παράπλευρες» απώλειες

Τα νησιά των τεσσάρων Βουνών

Αυτή η φωτογραφία του κεντρικού μέρους των νησιών των 4 Βουνών, αποτυπώθηκε από το Advanced Spaceborne Thermal Emission and Reflection Radiometer (ASTER) του δορυφόρου Terra της NASA, στης 27 Ιουλίου του 2007.

( Α λ ε ο ύ τ ι ε ς

ν ή σ ο ι

)

Στο Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό κοντά στην νοτιοδυτική ακτή της Αλάσκας, ο πλανήτης δημιουργεί νέα γη. Με τοξωτή κατεύθυνση, από την Αλάσκα προς τα νοτιοδυτικά- σαν την ουρά ενός αετού- οι Αλεούτιες P H O T O : ΝΑ S A I M A G E S ©

νήσοι αποτελούν μια σειρά ενεργών και αδρανών ηφαιστείων. Η συντήρηση αυτών καθίσταται δυνατή λόγο του μάγματος που δημιουργείται από τη σύγκρουση των τεκτονικών πλακών του Ειρηνικού Ωκεανού και της Βορείου Αμερικής. Στο Βορειοανατολικό τμήμα της οροσειράς, μια συστάδα κορυφών γνωστών ως τα νησιά των 4 Βουνών, είναι η πατρίδα του ηφαιστείου Cleveland, ενός από τα πιο ενεργά ηφαίστεια των Αλεουτείων Νήσων. Στο κέντρο της εικόνας, το ηφαίστειο Cleveland συνδέεται με το ηφαίστειο Chuginadak, με μια λεπτή μόνο λωρίδα γης που σε μερικά σημεία φαίνεται ότι είναι επίπεδη με τη στάθμη της θάλασσας. Μαζί αυτά, δημιουργούν το νησί Chuginadak.

Χαμηλά στις πλαγιές των βουνών, η βλάστηση παρουσιάζεται με ανοιχτό πράσινο, και τα βράχια με το BLUE PL A NET

υπάρχουν ορατά σύννεφα στάχτης ή πρόσφατες εκροές λάβας, φαίνονται κάποια ήπια σημάδια πρόσφατης δραστηριότητας από το ηφαίστειο Cleveland. Μια πιο κοντινή ματιά της κορυφής (κάτω εικόνα) δείχνει ένα σύννεφο, που η αεροφωτογραφία επιβεβαίωνει, ότι είναι στήλη ατμού. Ένα άλλο σημάδι πρόσφατης δραστηριότητας, είναι η σχετική έλλειψη χιονιού στο βουνό. Οι πλαγιές τον Cleveland είναι όλες σχεδόν γυμνές, ενώ οι υπόλοιπες κοντινές κορυφές- όλες χαμηλότερες σε υψόμετρο- φαίνονται καλλυμένες με χιόνι. Η θερμότητα από το ηφαίστειο είναι συνήθως η αίτια που λιώνει το χιόνι στο Cleveland. Οι επιστήμονες στο Παρατηρητήριο Ηφαιστείων της Αλάσκας (Alaska Volcano Observatory), κρατούν

Στο Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό, κοντά στην νοτιοδυτική ακτή της Αλάσκα, ο πλανήτης δημιουργεί νέα γη.

‘αρχεία δραστηριότητας’ στις Αλεούτειες νήσους όχι μόνο για επιστημονικούς, αλλά και για πρακτικούς σκοπούς: οι εκρήξεις στάχτης δημιουργούν κινδύνους για τα αεροπλάνα που περνούν συχνά από την περιοχή, αφού χρησιμοποιούν τους υπάρχοντες αεροδιαδρόμους που συνδέουν την Βόρεια Αμερική με την Ασία και την Ευρώπη. Οι επιστήμονες για να κάνουν αυτή τη δουλειά, χρησιμοποιούν ένα συνδυασμό από σεισμικά δεδομένα, webcams, επιτόπιες έρευνες, αεροφωτογραφίες και εκθέσεις βασισμένες σε δορυφορικά δεδομένα. Την στιγμή που το ASTER συνέλαβε την φωτογραφία αυτή, συνέλεξε και υπέρυθρα θερμικά στοιχεία (μη- φωτογραφημένα) που κατέγραψαν την θερμοκρασία του κρατήρα (14ο C ή 106 Fahrenheit ).

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

BLUE PL A NET

χρώμα του άνθρακα. Ακόμα και στο μέσο του καλοκαιριού, υπάρχει χιόνι στις κορυφές. Αν και δεν

P H O T O : I O ΡΔΑΝΙΔΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ©

ΠΟΡΤΡΑΙΤΟ

φωτογράφηση πορτρέτων, αφορά την απεικόνιση ενός ή πολλών ανθρώπων με αναδεικτικό κυρίως τρόπο. Το κεντρικό θέμα έτσι, βρίσκεται πάντα στα πρόσωπα ακόμα και αν εμφανίζονται στο κάδρο διάφορα άτομα ή και άλλα μέρη του σώματος. Ο φωτογράφος δηλαδή, έχει τη δυνατότητα να στήσει ένα επίσημο ή ανεπίσημο πορτρέτο, κοντινό ή μακρινό, να επιλέξει το φόντο και όσα θα συμπεριληφθούν στο κάδρο, να δημιουργήσει την προοπτική, το βάθος και τη ψευδαίσθηση του χώρου και μέσα από τη σύνθεσή τους να αναδείξει το ευρύτερο συναίσθημα που επιθυμεί.

Οι πολύ κοντινές φωτογραφίες παραμορφώνουν το πρόσωπο· συνήθως αυτό γίνεται μακρόστενο με τη μύτη να μεγεθύνεται αδιάκριτα. Αντίστοιχα στις πολύ μακρινές συμπιέζονται τα χαρακτηριστικά αυτού. Γενικά λοιπόν, μια

Ο ιδανικός επαγγελματικός φακός για πορτρέτα, είναι ο Canon EF 70- 200mm f/2.8 L IS USM. Χαρακτηρίζεται ως οξύς, γρήγορος, με καταπληκτικό bokeh και σταθεροποιητή· αντίστοιχα καλώς θεωρείται και ο Canon EF 85mm f/1.2 L II USM. Στα μοντέλα όμως με συντελεστή 1.6x, ο φακός μεταφράζεται σε 110320mm· πράγμα που σημαίνει ότι ξεφεύγει αρκετά από την κλασσική εστι-

ακή απόσταση φωτογράφησης πορτρέτου. Παρόλα αυτά όμως, δε πάυει να έχει τα πλεονεκτήματα της συμπιεσμένης προοπτικής- να περιλαμβάνει δηλαδή μικρότερο μέρος του φόντουκαι της ανάδειξης του θέματος λόγο του μικρού βάθους πεδίου που έχει.

Επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πορτρέτα οι φακοί: Canon EF 24-105mm f/4 L IS USM Canon EF 24-70mm f/2.8 L USM Canon EF 85mm f/1.8 USM Canon EF 100mm f/2.0 USM Canon EF 70-200mm f/4.0 L IS USM Canon EF 135mm f/2.0 L USM Canon EF-S 17-55mm f/2.8 IS USM Canon EF-S 60mm f/2.8 USM Canon EF 50mm f/1.4 USM Canon EF 50mm f/1.2 L USM

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Digitalphotos.gr

Η επιλογή φακού

αποδεκτή εστιακή απόσταση είναι 85135 mm- για “μεγάλου φορμά” μηχανές (full frame)- που σημαίνει χρησιμοποίηση φακού εστιακής απόστασης 50- 85 mm, για φωτογραφικές μηχανές με συντελεστή 1.6x. Η επιλογή φυσικά έγκειται στον φωτογράφο και στο τελικό αποτέλεσμα που ο ίδιος θέλει να φέρει. Έτσι ενώ κάποιοι φωτογράφοι χρησιμοποιούν πολύ μικρής απόστασης φακούς- από ότι η κλασσική φωτογράφηση απαιτεί- κάποιοι άλλοι (ή κάποιες άλλες) φωτογραφίζουν σε εξωτερικούς χώρους χρησιμοποιόντας τηλεφακούς με αποστάσεις πάνω από 120mm, με σχετικά μεγάλο διάφραγμα για να επιφέρουν ένα ντελικάτο και συγκεχυμένο φόντο.

Η Ελληνική Ιστοσελίδα για την ψηφιακή φωτογραφία της Canon, γιατί η φωτογραφία για μας είναι Canon

BLUE PL A NET

Σε εσωτερικούς χώρους ή στούντιο, η φωτογράφηση πορτρέτου γίνεται από κοντική απόσταση, ώστε να υπάρχει επικοινωνία μεταξύ του φωτογράφου και του μοντέλου. Ο φωτογράφος θα πρέπει να μιλάει με το μοντέλο- το οποίο ενδεχομένως να νιώθει αμήχανα- να το κάνει να αισθάνεται οικειότητα, ώστε να χαλαρώσει και να γίνει αυθόρμητο. Αυτό προϋποθέτει την υπομονή και την πραότητα του φωτογράφου ωσότου δημιουργηθεί μια κατάσταση αμοιβαίου συντονισμού. Αυτός ο συντονισμός μεταξύ φωτογράφου- μοντέλου είναι που θα επιτρέψει τον πρώτο, να αποθανατίσει όχι μόνο το πρόσωπο αλλά και την προσωπικότητα, τον αυθορμητισμό και τα συναισθήματα του δεύτερου. Για αυτό και οι πρώτες φωτογραφίες συνήθως, είναι όπως λένε οι φωτογράφοι «για ζέσταμα». Σε εξωτερικούς χώρους που οι αποστάσεις μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερες, οι φωτογραφήσεις ενδέχονται να γίνουν με χρήση τηλεφακών και η επικοινωνία φωτογράφου- μοντέλου με ασύρματο. Στις περιπτώσεις μεγάλων αποστάσεων, το μοντέλο μπορεί να αισθάνεται πιο άνετα, ο τηλεφακός όμως απαιτεί εστίαση ακριβείας- λόγω του περιορισμένου βάθους πεδίου- και η μηχανή ρύθμισμα σε γρύγορες ταχύτητες κλείστρου, για να μη βγει κουνημένη η φωτογραφία.

www.digitalphotos.gr

By Numibio

intothelight

After Sale Support e-Shop Όλα τα μοντέλα της αγοράς Ετοιμοπαράδοτα Οι καλύτερες τιμές της αγοράς

BLUE PL A NET

Tο μεγαλύτερο & πληρέστερο κατάστημα φωτογραφικών ειδών στην Ελλάδα!

Μπείτε κι εσείς στο http://www.flickr.com/groups/bpmagazine, «ανεβάστε» τις φωτογραφίες σας και η καλύτερη θα δημοσιευτεί στο επόμενο τεύχος! IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Τζων Κέννεντυ 8 - Περιστέρι, Τηλ.: 210 5750150

ΣΗΜΕΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ All nature Διονύσου 3 Μαρούσι ΦΙΛΟΙΚΟ M.ΑΝΤΥΠΑ 84 Ηλιούπολη ΦΙΛΟΙΚΟ Αρχιπελάγους 4,ανω Γλυφάδα ΤΟ ΣΤΑΧΥ Γ.ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ37 Ζωγράφου ΚΑΛΥΨΩ ΖΩΟΔ.ΠΗΓΗΣ 65 ΕΞΑΡΧΕΙΑ ΒΙΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΓΙΑΝΝΙΤΣΟΠΟΥΛΟΥ 3ΠΛ.ΕΣΠΕΡΙΔΩΝ ΓΛΥΦΑΔΑ ΕΙΔΗ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Λ.ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ 49 ΑΝΟΙΞΗ ΤΟ ΜΗΛΟ ΑΙΟΛΟΥ 102 ΑΘΗΝΑ ΑΦΟΙ ΣΤΕΡΓΙΟΥ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ 20 ΒΟΥΛΑ HEALTH FOOD STORES ΓΕΛΟΝΟΣ1 ΑΘΗΝΑ MIRABILIS ΑΓ.ΜΕΛΕΤΙΟΥ 12&ΣΠΟΡΑΔΩΝ ΑΘΗΝΑ ΚΟΡΟΓΩΝΑΣ Α.ΜΕΤΑΞΑ 13-15 Εξάρχεια STUDIO ΥΓΕΙΑΣ ΖΗΝΩΝΟΣ 18 ΑΘΗΝΑ ΔΩΡΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΠΙΝΔΑΡΟΥ 5 Άλιμος ΑΓΝΗ ΓΗ Λ. Πεντέλης 104, Βριλήσσια 15 ΒΙΟΠΟΛΙΣ Αγ. Σοφίας 5 Ν. Ιωνία Karolina Λάμψα19, Αμπελόκηποι ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ Δ. ΓΟΥΝΑΡΗ 14 Αμάραντο οικολογικό κέντρο ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΟΥΣ & ΘΕΤΙΔΟΣ 1 Χαλάνδρι Αμάραντο οικολογικό κέντρο Πεντέλης 34 Χαλάνδρι Αμάραντο οικολογικό κέντρο Ελαιών 15 Νέα Κηφισιά Αμάραντο οικολογικό κέντρο Κορυδαλλό, Καυκάσου 64 και Αιγαίου Passiflora, Βεΐκου 53 Κουκάκι 23 Επιστροφή στην Ιθάκη, Ηρακλειδών 56 Θησείο Βίο-υγεία Πλατεία Ευτέρπης 3 Μαρούσι 25 ΗΛΙΟΡΟΗ ΑΓ. ΦΩΤΕΙΝΗΣ 6, ΑΘΗΝΑ ΒΙΩΡΑΜΑ - Στ. Καραγιώργη 7 Νέο Ηράκλειο ΒΙΟΖΗΝ ΣΤΟΥΡΝΑΡΗ 36 ΑΘΗΝΑ ΒΙΟΖΗΝ Μπενάκη 26 αθηνα ΤΟ ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ Γ.ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ 50 & ΡΟΥΜΕΛΗΣ Αργυρούπολη Fair Trade Hellas Νίκης 30, Αθήνα

ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ ΚΟΡΡΕΣ ΔΑΜΑΓΗΤΟΥ 77 ΑΓ ΑΡΤΈΜΙΟΣ ΠΑΓΚΡΆΤΙ ΣΠΥΡΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ, ΦΙΛΕΛΛΗΝΩΝ 7 Αθήνα ΔΑΜΒΕΡΓΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ 6 ΑΘΗΝΑ ΣΠΑΝΙΔΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΧΑΡΝΩΝ 189 ΑΘΗΝΑ Πασχαλίδης ΑΡΗΣ ΑΝΟΙΞΕΩΣ- ΣΤΑΜΑΤΑΣ 2 ΑΝΟΙΞΗ ΤΣΟΥΤΣΙΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΟΜΗΡΟΥ 2 ΒΡΙΛΗΣΙΑ ΔΕΛΑΠΟΡΤΑΣ ΣΠΥΡΟΣ , ΚΟΡΑΗ 30 ΚΗΦΙΣΙΑ ΜΑΡΙΑ ΑΠΕΡΓΗ – ΔΕΛΦΑΚΗ , ΚΥΠΡΙΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ 47, ΜΑΡΟΥΣΙ ΝΗΣΙΑΝΑΚΗ ΤΕΡΕΖΑ ΚΗΦΙΣΙΑΣ 22 ΜΑΡΟΥΣΙ ΠΡΟΒΑΤΑ ΜΑΡΙΑ,ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ 1 ΜΑΡΟΥΣΙ Σ. ΣΠΑΝΟΥΔΗ & ΣΙΑ Ο.Ε. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΟΥ 18, ΦΙΛΟΘΕΗ ΑΘΑΝΑΣΑΚΗ ΙΩΑΝΝΑ,17ης ΝΟΕΜΒΡΗ 8 ΜΕΛΙΣΣΙΑ ΚΟΥΤΣΙΑΝΑ-ΠΑΝΟΤΟΠΟΥΛΟΥ ΝΙΚΗ, ΠΛ. ΑΓ. ΣΟΦΙΑΣ ΝΕΟ ΨΥΧΙΚΟ ΣΙΩΡΗ ΕΛΕΝΗ,25ης ΜΑΡΤΙΟΥ & ΞΑΝΘΟΥ 11 ΝΕΟ ΨΥΧΙΚΟ ΚΑΦΙΡΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ, ΟΛΥΜΠΟΥ 92, ΧΑΛΑΝΔΡΙ Giorgos Kardaras Γερουλάνου 17- 19 Αργυρούπολη Χατζόπουλου κ΄ Νικολάου Ο.Ε., Σόλωνος 54 Αθήνα.

SPA, ΚΕΝΤΡΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ, SOLARIUM

Life Gallery Athens-ΜΑΜΙΔΑΚΗΣ Θησέως 103 Εκάλη Grande Bretagne Hotel Athens Spa King George Palace Spa Holiday Inn Spa 40,2 χλμ Αττική οδό DIVANI APOLLON PALACE & SPA | Αγίου Νικολάου 10 και Ηλίου, Βουλιαγμένη EARTH SPA Μ. Ασίας 13 και Βάρναλη Ν. Ερυθραία HEALING HERB STUDIO Σκουφά 24 Κολωνάκι LA PRAIRIE LUXURY TREATMENTS Κανάρη 24 Κολωνάκι Λεωφ. Κηφισίας 238- 240, Eμπορικό κέντρο Μελά, Κηφισιά SENSIA SPA & GYM STUDIO Saint George Lycabettous Κλεομένους 2 Κολωνάκι ASANA YOGA STUDIO Φαίδρας 6 και Παναγούλη Cocoon urban spa, Σουλίου 9, Αγ Παρασκευή SUNSHINE SOLARIUM Λεωφ. Κηφισίας 263, Κηφισιά και Αγ. Αλεξάνδρου 5, Παλαιό Φάληρο.

RESTAURANTE Mommy’s Δελφών 4 Κολωνάκι Mamacas Περσεφόνης 41, Γκάζι MAFIA Κορνεάδου 25-29 Κολωνάκι Jackson Hall Μηλιώνη 4Κολωνάκι Big Apple Σκουφά 69 Κολωνάκι ΕΝ ΔΕΛΦΟΙΣ Δελφών 5, Κολωνάκι ΠΡΥΤΑΝΕΙΟΝ Μηλιώνη 7 Κολωνάκι ALTAMIRA Τσακάλωφ 36 ΚΟΛΩΝΑΚΙ Restaurant Ερμού & Ασωμάτων Ερμού 137 Πλ. Ασωμάτων Guru Bar Πλ. Θεάτρου 10 Ψυρρή The Sushi Bar Κωνσταντινουπόλεως 15, γλυφάδα. Πλ. Βαρνάβα, Παγκράτι., Γ. Βλάχου 38, Ν. Ψυχικό. Πρόσωπα Κωνσταντινουπόλεως 84, Γκάζι ΤΟ ΜΠΑΡΑΚΙ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΔΙΔΟΤΟΥ 3, Κολωνάκι CAFÉ Lycabettous Λόφος Λυκαβηττού AL BUON CAFÉ Μηλιώνη 1 & Κανάρη Κολωνάκι MISUENO Ακαδημίας 30 & Λυκαβηττού ΑΘΗΝΑ DEKKO Κανάρη 24 ΚΟΛΩΝΑΚΙ HAAGEN DAZS CAFE πλατεία Φιλικής Εταιρείας 19-20 ΚΟΛΩΝΑΚΙ Μezzo Λεβέντη 3 ΚΟΛΩΝΑΚΙ Τotem Πλουτάρχου 10 ΚΟΛΩΝΑΚΙ ΔΕΚΑ 8ΚΤΩ Σουηδίας 51 ΚΟΛΩΝΑΚΙ ΚΙΟΥΠΙ ΚΟΛΩΝΑΚΙ πλατεία Κολωνακίου 4 ΜΑΙ ΤΑΙ ΚΟΛΩΝΑΚΙ Πλουτάρχου 18 PASSEPARTOUT CAFÉ Σκουφά 47-49 Κολωνάκι ΣΚΟΥΦΑΚΙ CAFÉ Σκουφά 47-49 Κολωνάκι IT FRESHFOOD Σκουφά 37 Κολωνάκι ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ 39 ΑΜΑΛΙΑΣ 2-4 EAU DE VIE CAFÉ Σκουφά 47-49 Κολωνάκι PASAJI ESTAURANT Βουκουρεστίου 3 Κολωνάκι LE CAFÉ D ATHENES Βουκουρεστίου 3 AΘΗΝΑ CLEMENTE CAFÉ Βουκουρεστίου 3 Κολωνάκι DCH CAFÉ Σκουφά 37 TRIBECA Σκουφά PSAROKKOKALO Σόλωνος 119

Καφεκούτι Σόλωνος 125 Π, Ευπατρίδων 7, Γκάζι Mint, Αμφιτρίτης 1, Π. Φάληρο Tribeca, Σκουφά 44 Restό, Ακαδημίας 84 Papermoon, Βουκουρεστίου & Σταδίου Artisti Italiani café, Αιόλου και Λυκούργου- Αθήνα, Λεβίδου 2- Κηφισιά

Κομμωτήρια Maik Artistic Team Αχαρνών 195 Αθήνα • Αγ. Γλυκερίας 18 Γαλάτσι • Γεννηματά 61 Γλυφάδα • Κηφισίας 41- 45 Μαρούσι • Αγ. Δημητρίου 187 • Λ. Μαραθώνος 30 Παλλήνη • Α. Αναργύρων 5 • Ευφρονίου 74- 76 περιοχή Κάραβελ • Πρωτόπαππα 8 Ηλιούπολη • Παπαστράτου 36 Γκύζη • Α. Παυλή 20 Αμπελόκηποι Κομμωτήρια Έλενα Μιλάνου • Λαζαράκι 10 Γλυφάδα • Πατριάρχου Ιωακείμ 63 & Μαρασλί Κολωνάκι • Μακρυγιάννη 119 Μοσχάτο • Ανδρούτσου 138- 140 Πειραιάς • Ακροπόλεως 4 Περιστέρι • Σμύρνης & Πανόρμου 10 Αιγάλεω Andrew Banner HAIR STUDIO Τσακάλωφ 19 TEO HAIR DESIGN Τσακάλωφ 6 Κολωνάκι X-Studios Γ. Παπανδρέου 23 Ζωγράφου Biosalone Γρ. Λαμπράκη 40-42 Πειραιάς ΙΘΩΜΗΣ 32 Xαλάνδρι ΟΣΙΟΥ ΛΟΥΚΑ 18 Νέα λιόσια- Ίλιον Ασημακοπούλου 34 Αγ. Δημήτριος

GYM HOLMES PLACE Βουκουρεστίου και Σταδίου 4 HOLMES PLACE Μαρούσι Αγ. Κωνσταντίνου 40 Μαρούσι BODYSCAPE Λ.ΠΕΝΤΕΛΗΣ 107 ΧΑΛΑΝΔΡΙ STUDIO ΥΓΕΙΑΣ Ε.ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ 84 ΧΑΛΑΝΔΡΙ IRON GYM ΑΝΘΕΩΝ 22 ΓΛΥΦΑΔΑ UNIVERSAL LADIES Ρ.ΦΕΡΑΙΟΥ 7 ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ FITNESS PLUS Η.ΣΚΟΠΕΥΤΗΡΙΟΥ 12 ΠΑΓΚΡΑΤΙ FLAMINGO FITNESS CLUB ΑΡΕΩΣ 18 Π. ΦΑΛΗΡΟ ALEXANDER FITNESS CLUB ΕΘ. ΑΜΥΝΑΣ 58Α ΑΘΗΝΑ FREE MOTION ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ 303 ΑΓ.ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ GYM TONIC Λ.ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ 96 ΓΛΥΦΑΔΑ BODY FIT Λ.ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ 164 ΔΑΦΝΗ Polis Gym ΦΡΑΓΚΟΚΛΗΣΙΑΣ 41 ΜΑΡΟΥΣΙ JOE WEIDER Λεωφ. Βουλιαγμένης 409 - Ηλιούπολη, ΧΙΟΥ 23 ΔΑΦΝΗ • Όθωνος 77 & Τατοϊου Κηφισιά, Π. Τσαλδάρη 24 Μελίσσια, Αγίου Ιωάννου 43 Αγ. Παρασκευή, Γρ. Λαμπράκη 39-41 Νέο Ηράκλειο, Σταδίου & Κοραή 4 Αθήνα, Δαβάκη 37 & Ανδρομάχης Καλλιθέα, Φιλολάου 64 Παγκράτι, Σπηλιωτοπούλου 9 Ζωγράφου/ γουδί, Γαλατσίου 121-123 Γαλάτσι, Φωκίωνος

Νέγρη 30 Κυψέλη, Δημ. Διαμαντίδη 51 Κορυδαλλός, Γ. Λαμπράκη 87 Πειραιάς, Λ. Δημοκρατίας 17 Κερατσίνι, Κων/λεως 25 Πετρούπολη, Λ. Δημοκρατίας 51 Αγ. Ανάργυροι, Κυπαρισσίας 51 Αιγάλεω, Κρυστάλλη 6 & Παρμενίδου 4 Περιστέρι, Κιουταχείας 25 Φιλαδέλφεια/ Ν.Ιωνία και Λιβισίου 62 Νέα μάκρη BENEFIT Η. ΗΛΙΟΥ 2-4 Ν.ΚΟΣΜΟΣ BENEFIT ΓΕΝΝΗΜΑΤΑ 71 Α. ΓΛΥΦΑΔΑ Corpus gym Ιαλέμου 48 Άνω Πατήσια Corpus gym Αγ. Σοφιάς 13 Ν. Σμύρνη LM Γυμναστήρια Πλατεία Κολωνακίου 20 Αθήνα Life Line Fitness Club Αγ. Βαρβάρας 102 - Π. Φάληρο Notorious fitness Club Λ. Γαλατσίου 7 & Κ. Παλαμά 2- 4 Πατήσια OVERALL Γερασίμου και Κεφαλληνίας 1 Άλιμος Contours Express Λ.Α. Παπανδρέου 181 Γλυφάδα Contours Express Αιγαίου και τεσσάρων εκκλησιών Ν.Σμύρνη LIFESTYLE PERSONAL TRAINING Κηφισίας 204 Κηφισιά COLOSSEUM GYM Μεσογείων 226 Χολαργός PACIFIC LABYRINTH Σολωμού 4 και Στρατηγή Φάρ

TREKKING STORES ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ Δεκελείας 23-25, Ν.Χαλκηδόνα (Ν.Φιλαδέλφεια) • Λ. Βουλιαγμένης 587, Αργυρούπολη ΚΛΑΟΥΔΑΤΟΣ ΑΘΗΝΑ Πατησίων 52 ΚΛΑΟΥΔΑΤΟΣ ΚΗΦΙΣΙΑ Κυριαζή 24 ΚΛΑΟΥΔΑΤΟΣ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ STOCK Λυσία 35 PATHFINDER ΚΑΛΛΙΡΟΗΣ 39 ΦΙΞ ΣΥΓΓΡΟΥ MOUNTAIN PATH ΕΜΜΑΝΟΥΛ ΜΠΕΝΑΚΗ 22 ΑΘΗΝΑ ΑΝΑΒΑΣΗ Στοά Αρσακείου 6Α WILDSPORT Καλλιρόης και Ηρακλέους 2 ΟΔΥΣΣΕΙΑ SPORT Θεμιστοκλέους 44 ACTION CLUB HELLAS Αριστοτέλους 14 TREΚKING HELLAS Φιλελλήνων 7 ECO ACTION HELLAS Αγ .Αναργύρων 16 Ψυρρή PARACLUB ΑΘΗΝΑ Χωρικών 4 Γλυφάδα Orins stores, Τσακάλωφ 15, Κολωνάκι. Bullet proof Σωκράτους 54 104 32 Αθήνα ALPA MAYO Η.ΤΡΙΚΟΥΠΗ 6-10 ΑΘΗΝΑ KAZOS ADVENTURE Λ.ΚΗΦΙΣΙΑΣ 238-240 ΚΗΦΙΣΙΑ POLO ABEE, Ζησιμοπούλου 62, Π. Φάληρο ΕΚΔΡΟΜΕΥΣ ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΥ 4, ΑΘΗΝΑ Τ.Κ. 106 78

ΑΚΑΔΗΜΙΕΣ, ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ , ΚΕΝΤΡΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ & ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΚΙΝΕΖΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Σωκράτους 24, Κηφισιά ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ Γραβιάς 3-5 ΑΘΗΝΑ ΙΑΘΕΙΗΝ Βασιλέως Αλεξάνδρου και Κρέσνας 1, Περιστέρι Natural Health Science Πανδρόσου 31, Παλαιό Φάληρο ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Στοά Πεσματζόγλου ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Π ΧΡΗΣΤΑΚΗΣ Α.Ε. Ιπποκράτους 10-12 Αθήνα BALLI SHOPS Βουκουρεστίου 3 (ΠΟΥΡΑ) UNDERGROUND Σκουφά 35 Κολωνάκι

ΠΕΛΕ ΚΑΝΟΣ

όμ

Μάθετε περισσότερα για τον Αργυροπελεκάνο και τα προγράμματα προστασίας του στο site της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας: http://www.ornithologiki.gr/gr/lib/grfpel.htm, στο site του WWF Ελλάς: http://www.wwf.gr στην «Κόκκινη Λίστα» για τα απειλούμενα με εξαφάνιση ζώα του πλανήτη: http://www.iucnredlist.org/ και στην Wikipedia: http:// en.wikipedia.org/wiki/Dalmatian_Pelican .

Οι πηγές του ποταμού Έβρου στα όροι Marishki (2765m), όπως φαίνονται από την κορυφή του όρους Musala της Βουλγαρίας.

Στην παρακάτω ιστοσελίδα μπορείτε ακόμη να δείτε online διάφορα πολύ καλά video για τον Αργυροπελεκάνο και τη ζωή του: http://ibc.hbw.com

Άποψη από το δέλτα του Έβρου.

(Pelecanus crispus - Dalmatian pelican)

Ο Αργυροπελεκάνος ωστόσο, παραμένει ένα πολύ ευάλωτο είδος, και αυτό θα συνεχίζει να υφίσταται τουλάχιστον μέχρι να εξασφαλιστεί πλήρως η ασφάλεια των υγροτόπων που του παρέχουν τροφή και κατοικία. Χρειάζεται συνεχής εγρήγορση, εκφρασμένη μέσα από μια σειρά μέτρων όπως: έλεγχος του κυνηγιού και της αλίευσης, αποφυγή καταστροφικών επεμβάσεων στους υγροτόπους, κατασκευή τεχνητών νησίδων (επιπλέουσες σχεδίες, τεχνητές πλατφόρμες) για το ασφαλές φώλιασμα των πτηνών, μέτρα για την αποφυγή της παρενόχλησης από ανθρώπινες δραστηριότητες και προγράμματα ευαισθητοποίησης και επιμόρφωσης των ψαράδων και κατοίκων των παρυδάτιων περιοχών- αλλά και όλων των πολιτών- ώστε να προστατευτεί αποτελεσματικά και να επιβιώσει το σπάνιο αυτό είδος.

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

P H O T O : P res l av ©

Το Δέλτα του Έβρου

Συγγραφέας Χάρης Κουτσούλας

BLUE PL A NET

δή, οι Αργυροπελεκάνοι θεωρούνταν “επιβλαβή θηράματα” αφού εικάζονταν ότι προκαλούσαν ζημιά στους ψαράδες. Αυτό όμως- όπως αποδείχτηκε αργότερα- φάνηκε ότι δεν ευσταθεί, αφού οι Αργυροπελεκάνοι τρέφονται σχεδόν αποκλειστικά, με τα πιο άφθονα είδη ψαριών που δεν έχουν εμπορική αξία για τους τελευταίους. Τέλος μια ακόμη σημαντική αιτία της μείωσης του πληθυσμού αυτών, είναι η ενόχληση που προκαλείται στις αποικίες τους από τον άνθρωπο, κυρίως κατά την αναπαραγωγική περίοδο. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα που απειλούν την επιβίωση του Αργυροπελεκάνου, τα τελευταία χρόνια έχουν παρθεί αρκετά μέτρα από οργανώσεις προστασίας της φύσης, από πολίτες αλλά και από το κράτος (με τη θέσπιση σχετικών Νόμων, όπως αυτού που απαγορεύει το κυνήγι του) και έτσι η κατάσταση στη χώρα μας βελτιώνεται αισθητά. Το είδος πλέον αποτελείται από περίπου 1500 ζευγάρια που ζουν στις Πρέσπες και στον Αμβρακικό.

χέ

Στην βορειοανατολική γωνιά της Ελλάδας, σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από την Αλεξανδρούπολη, βρίσκεται ένας από τους σημαντικότερους υγροβιότοπους της Ευρώπης, το Δέλτα του ποταμού Έβρου. Με συνολική έκταση 250.000 στρεμμάτων, το Δέλτα του Έβρου είναι διεθνώς αναγνωρισμένο ως μια περιοχή υψηλής οικολογικής σημασίας (Σύμβαση του Ramsar, 1971). Αποτελεί προστατευόμενη περιοχή (Οδηγία 79/409/ΕΟΚ και Σύμβαση της Βαρκελώνης 1977) και καταφύγιο θηραμάτων, όπου ζουν ή διαχειμάζουν πολλά σπάνια ή απειλούμενα είδη ζώων (κυρίως πτηνών, μεταναστευτικών και μη). Εξαιτίας επίσης της πλεονεκτικής γεωγραφικής του θέσης (μεσογειακές συνθήκες με επιδράσεις από τις ανατολικότερες περιοχές του Εύξεινου Πόντου και της Κασπίας θάλασσας), η χλωρίδα παρουσιάζει μια μοναδική ποικιλία συμπεριλαμβάνοντας 350 είδη φυτών, δημιουργώντας έτσι σε συνδυασμό με την ιδιαίτερη πανίδα της χέρσου (68 είδη αμφιβίων, ερπετών και θηλαστικών), του ποταμού (46 είδη ψαριών) και την ορνιθοπανίδα (316 είδη πουλιών, από τα 425 που υπάρχουν στη χώρα μας), ένα πραγματικά δυναμικό οικοσύστημα. Για τον λόγο αυτό μεγάλο μέρος του Δέλτα χαρακτηρίζεται ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Το οικοσύστημα του Δέλτα λειτουργεί για τα πουλιά ως τόπος φωλιάσματος, διαβίωσης και αναπαραγωγής· για κάποια μεταναστευτικά είδη που κατευθύνονται από την Αφρική προς την Κεντρο- Ανατολική Ευρώπη (και αντίστροφα) λειτουργεί ως ενδιάμεσος σταθμός για διατροφή και ανάπαυση και για ένα μεγάλο αριθμό ειδών που ζουν σε πιο ψυχρά κλίματα λειτουργεί ως τόπος διαχείμασης. Αυτός ακριβώς ο ρόλος του Δέλτα, ως “στάση” πάνω στο “δρόμο” μετακίνησης των πτηνών, είναι και η αιτία που συναντάμε τόσα πολλά και σπάνια είδη, τα οποία γενικά δεν απαντώνται στον υπόλοιπο ευρωπαϊκό χώρο. Από τα είδη πτηνών του Δέλτα ξεχωρίζουν: οι κύκνοι, οι πάπιες, οι χήνες, οι ερωδιοί, οι κορμοράνοι, οι πελαργοί, τα φλαμίνγκο, οι ροδοπελεκάνοι, οι χαλκόκοτες, οι πορφυροτσικνιάδες, τα νεροχελίδονα, οι χουλιαρομύτες, οι βαρβάρες, οι γλάροι και η λεπτομύτα (Numenius tenuirostris), ένα από τα πιο σπάνια πτηνά στον κόσμο. Αρκετά είναι επίσης και τα είδη αρπακτικών πτηνών που φωλιάζουν είτε γύρω από τις όχθες του ποταμού, είτε στους γειτονικούς λόφους και επισκέπτονται το Δέλτα για να κυνηγήσουν την τροφή τους. Τέτοια είδη είναι ο Στικταετός, ο Βασιλαετός, ο Θαλασσαετός και ο Τσίφτης.

Πολλοί είναι οι κίνδυνοι που στο παρελθόν απείλησαν (και συνεχίζουν ακόμη να απειλούν) την εύρυθμη λειτουργία του οικοσυστήματος του Δέλτα του Έβρου. Η αποξήρανση υδάτινων εκτάσεων, η απόθεση ρύπων και τοξικών ουσιών (λύματα βιομηχανιών, αστικά λύματα, φυτοφάρμακά, παρα- προϊόντα γεωργικών και κτηνοτροφικών εργασιών), το παράνομο κυνήγι, η υπερβόσκηση γύρω από το Δέλτα, η αυθαίρετη δόμηση, διάφορες επιβλαβείς αγροτικές δραστηριότητες (όπως για παράδειγμα η υπεράντληση του νερού για πότισμα ή το κάψιμο των καλαμιών που αυξάνει την αλατότητα των υδάτων του ποταμού), ακόμη και η ανεξέλεγκτη και χωρίς σχεδιασμό τουριστική χρήση του βιοτόπου, είναι μερικοί από αυτούς. Για τον λόγο αυτό, όσο και αν πλέον το Δέλτα προστατεύεται με νόμους και ειδικές συνθήκες και κανονισμούς, είναι πολύ σημαντική η συνεχής επαγρύπνηση, η ευαισθητοποίηση φορέων και πολιτών και η δραστηριοποίηση προκειμένου να ελέγχεται και να αντιμετωπίζεται αποτελεσματι-

BLUE PL A NET

ε μήκος σώματος που φτάνει το 1 μέτρο και 80 εκατοστά, άνοιγμα φτερών περίπου στα 3,2 μέτρα και βάρος γύρω στα 10- 15 κιλά, ο Αργυροπελεκάνος θεωρείται ως το πιο μεγαλόσωμο μέλος της Οικογένειας των Πελεκάνων. Τα “πρωτεία” του όμως δεν σταματούν εδώ- είναι το πιο μεγαλόσωμο υδρόβιο πτηνό στη φύση όπως επίσης και ένα από τα μεγαλύτερα σε μέγεθος πτηνά στη Γη. Ο Αργυροπελεκάνος διακρίνεται από το αργυρόλευκο ή σταχτόχρωμο πτέρωμά του και από το μακρύ του ράμφος που φέρει διαστελλόμενο σάκο στο κάτω μέρος του. Ζει και φωλιάζει σε λίμνες, παράκτιους υγροτόπους και ρηχές λιμνοθάλασσες, σχηματίζοντας αποικίες σε απρόσιτα σχετικά σημεία, ενώ τρέφεται αποκλειστικά με ψάρια. Δεν είναι μεταναστευτικό πτηνό- όταν όμως οι περιβαλλοντικές συνθήκες γίνουν δυσμενείς, μπορεί να μετακινείται σε κοντινούς υδροβιότοπους, εξασφαλίζοντας έτσι την επιβίωσή του. Ενώ μέχρι πρόσφατα ο Αργυροπελεκάνος ήταν ευρέως εξαπλωμένος στην Ευρώπη και στην Ασία, η γεωγραφική του εξάπλωση σήμερα περιορίζεται σε συγκεκριμένες περιοχές κυρίως σε αυτές των Βαλκανίων, της Μέσης Ανατολής και της Κίνας. Στην Ελλάδα, η μείωση του πληθυσμού του, ακολούθησε ένα γνωστό πρότυπο: ενώ παλιότερα υπήρχαν Αργυροπελεκάνοι σε όλη σχεδόν τη χώρα, πλέον έχουν απομείνει μερικές αποικίες μόνο στις Πρέσπες και στη λιμνοθάλασσα του Αμβρακικού. Κάποιες από τις σημαντικότερες αιτίες της δραματικής μείωσης του αριθμού τους, είναι η αποξήρανση μέρους ή ολόκληρων υδροβιότοπων, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και των τροφικών πόρωνλόγο της αλόγιστης χρήσης φυτοφαρμάκων και απόθεσης ρυπογόνων ουσιών- και η υπεραλίευση των υδάτων. Μια άλλη σημαντική αιτία είναι το ανελέητο κυνήγι που κήρυξε η ίδια η πολιτεία, με αποτέλεσμα να αποδεκατιστούν οι πληθυσμοί τους· μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ‘70 δηλα-

Συγγραφέας Χάρης Κουτσούλας

και προτείνεται ως Τόπος Κοινοτικού Ενδιαφέροντος στο Δίκτυο Natura 2000 (Κοινοτική Οδηγία για την διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της Άγριας πανίδας και Αυτοφυούς Χλωρίδας). Μεγαλύτερο ενδιαφέρον στο Δέλτα του Έβρου παρουσιάζει αναμφίβολα η ορνιθοπανίδα. Ο βιότοπος του Δέλτα θεωρείται ως ένας από τους πιο σημαντικούς υγροτόπους στην Ελλάδα και την Ευρώπη για πολλά είδη μεταναστευτικών και αρπακτικών πτηνών. Η ευνοϊκή γεωγραφική θέση του Δέλτα σε σχέση με τους άξονες μετανάστευσης των πουλιών και το σχετικά ήπιο κλίμα της περιοχής, καθώς και οι δυσπρόσιτες στον άνθρωπο και απομονωμένες περιοχές (καλαμιώνες, νησίδες κτλ), είναι καθοριστικοί παράγοντες που δημιούργησαν τις ιδανικές συνθήκες για την εγκατάσταση μεγάλης ποικιλίας ειδών πτηνών.

P H O T O : wikipe d ia ©

ΑΡΓΥΡΟ

P H O T O : M a t hie u O u rio u x ©

P H O T O S : www. 1 2 3 rf. com ©

ΒΕΓΓΑΛΗΣ ΤΙΓΡΗ

ΤΗΣ

P H O T O S : A D I TY A S I NG H ©

Επιμέλεια: Ιωάννης Βασιλόπουλος

ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ ΟΤΙ...

P H O T O S : i n sec t ima g es . or g ©

φακός του φωτογράφου μαγνητίζει μέσα από τα φυλλώματα του εθνικού πάρκου Ranthambhore Bagh της βόρειας Ινδίας, μια τίγρη της Βεγγάλης που τον κοιτάει δειλά. “Από τις χελώνες ως τις τίγρεις, από την Έρημο Τσιουάουα ως τον μεγάλο Αμαζόνιο, όλα αυτά τα θαύματα της φύσης κινδυνεύουν από την άνοδο των θερμοκρασιών”, αναφέρει σε ανακοίνωση της, η Λάρα Χάνσεν επικεφαλής των επιστημόνων του προγράμματος της WWF για τις κλιματικές αλλαγές. “Μολονότι ορισμένα είδη μπορεί να διασωθούν με την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος, μόνο η ανάληψη σημαντικής δράσης μπορεί να μας κάνει να ελπίζουμε ότι θα σταματήσει την ολοκληρωτική τους καταστροφή”, προσθέτει. Η Βασιλική Τίγρης της Βεγγάλης είναι ένα απειλούμενο είδος (όπως πολλά άλλα) που θα χάσει μια μεγάλη έκταση του παγκόσμιου ενδιαιτήματός του, καθώς η περιοχή των Σαντάρμπανς στην οποία ζει, θα κατακλυσθεί από θάλασσα, λόγω της συνεχής ανόδου της στάθμης της. Το συνεχές και γενικευμένο λιώσιμο των παγετώνων κατά τη διάρκεια του επόμενου αιώνα θα οδηγήσει σε πλημμύρες, σε ελλείψεις νερού για εκατομμύρια ανθρώπους και- ακριβώς λόγω της ανόδου της στάθμης των θαλασσών- σε καταστροφή πολλών παράκτιων κοινοτήτων. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Υπάρχουν περισσότερα από 10.000 είδη τομάτας, η οποία απο βοτανολογική άποψη θεωρείται φρούτο! Η τομάτα εκτός από την υπέροχη γεύση της, φημίζεται για την υψηλή τής περιεκτικότητα σε λυκοπένιο, ένα φυσικό καροτινοειδές στοιχείο με ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Σε αυτό αποδίδεται το κόκκινο της χρώμα που αυξάνεται φυσικά με την ωρίμανση. Η σχετική βιβλιογραφία υποστηρίζει ότι οι υψηλές ποσότητες λυκοπενίου στο σώμα, έχουν συσχετιθεί με τα χαμηλά ποσοστά εμφάνισης διαφόρων τύπου καρκίνου (ιδιαίτερα του προστάτη) αλλά και τη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας. Το αξιοπερίεργο είναι πως τα επεξεργασμένα προϊόντα της ντομάτας (κέτσαπ, σώς, χυμοί, πάστα, σούπες) έχουν μεγαλύτερη απορρόφηση (βιοδαθεσιμότητα) συγκριτικά με εκείνη της φρέσκιας! Η τομάτα έχει συγγένεια με την υψηλά τοξική belladonna, όπου λέγεται στους γερμανικούς μύθους ότι χρησιμοποιούνταν από τις μάγισες για να ξυπνήσουν τους λυκανθρώπους. Το 18ο αιώνα ο Carl Linnaeus έλαβε υπόψη του το μύθο αυτό, για να ονομάσει την τομάτα Lycopersicon esculentum που μεταφράζεται «το φαγώσιμο ροδάκινο του λύκου», εξ’ αυτού και το όνομα λυκοπένιο. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Πιθανόν να γνωρίζετε, ότι σε μια κυψέλη μπορεί να ζούν από 20.000 μέχρι 60.000 μέλισσες. Η βασίλισσα, έχει χρόνο ζωής γύρω στα 2 χρόνια και γεννά στα 1.500 αυγά ημερησίως. Οι κηφήνες που ο ρόλος του είναι να ζευγαρώνουν με την μέλισσα, ζουν για περίπου 24 ημέρες και δεν έχουν κεντρί. Το μεγαλύτερο φόρτο εργασίας για την γονιμοποίηση των φυτών, τον έχουν οι μέλισσες, περισσότερο από οποιoδήποτε άλλο πουλί ή έντομο. Οι μέλισσες εργάτες είναι στείρες και δουλεύουν μέχρι θανάτου για σαράντα ημέρες το καλοκαίρι, πετώντας εώς και 14χλμ για να συλλέξουν γύρη και νέκταρ. Η ταχύτητά τους φτάνει στα 24χλμ/ώρα. Για τη δημιουργία ενός κιλού μέλι, οι μέλισσες πρέπει να επισκευθούν τέσσερα εκατομύρια λουλούδια, διανύοντας απόσταση ίση με 4 φορές τον γύρο της γης! Δεν έχουν αυτιά, όμως διαθέτουν μια εξαίρετη αίσθηση όσφρησης με χημειουποδοχείς στις κεραίες τους. Για να επικοινωνήσουν με τις άλλες μέλισσες για τα ευρήματά τους, κάνουν ένα “χορό” γύρω από την κερύθρα. Ο προσανατολισμός των κινήσεών τους και η συχνότητα της ταλάντωσής τους, ορίζουν την κατεύθυνση προς και την απόσταση από τα λουλούδια.

BLUE PL A NET

Η μαγεία στη νεοτερικότητα & η μαγεία της νεοτερικότητας Συγγραφή και επιμέλεια Λέανδρος Κυριακόπουλος & Πέτρος Πετρίδης

Το παράδειγμα των «μη δυτικών Άλλων» & η π ε ρ ίπ τ ω σ η

τ ω ν R aΕ l ia n s

Πως δύναται να αναπτυχθεί μια γενεαλογία για τον λόγο περί μαγείας; Πως αποκτά κανείς το δικαίωμα να τον τοποθετήσει στις διάφορες εποχές; Πως γίνεται να καταδειχθούν οι διάφορες προβολές της μαγείας- ως κάτι το αρνητικό, το οπισθοδρομικό, το σκοτεινό- στους ξεχωριστούς κάθε φορά χρόνους; Και αν όντως αυτό κατορθωθεί, τι δύναμη θα έχει μείνει πια στην λέξη, όταν το νόημα της συνεχώς θα αλλάζει;

υστηριώδης, ασαφής και διφορούμενη, πολλές φορές τμήμα ενός συνόλου που εμπεριέχει τη θρησκεία, άλλες φορές ως πολύσημη εμπειρική πραγματικότητα ή ως ένας τρόπος αντίληψης και νοηματοδότησης του κόσμου. Πως δύναται να αναπτυχθεί μια γενεαλογία για τον λόγο περί μαγείας; Πως αποκτά κανείς το δικαίωμα να τον τοποθετήσει στις διάφορες εποχές; Και αν όντως αυτό κατορθωθεί, τι δύναμη θα έχει μείνει πια στην λέξη, όταν το νόημα της συνεχώς θα αλλάζει; Μια αρχική υπόθεση εργασίας, μια στάση από όπου θα μπορούσε να ξεκινήσει κανείς για να μιλήσει για την μαγεία, είναι ότι λέξη “μαγεία” υποδηλώνει περισσότερο τους λόγους μέσω των οποίων εκφέρεται, παρά αυτά που συνδηλώνονται ή εκφράζονται μέσω της λέξης. Η συζήτηση έτσι θα κινηθεί σε ευρύτερα πλαίσια γύρω από λόγους που συγκροτήθηκαν για τη «μαγεία» σε σχέση με τις έννοιες του ορθολογικού και του μη ορθολογικού, του σωστού και του λάθους, του σκότους και του φωτός, της προόδου και της οπισθοδρόμησης, του πολιτισμού και της βαρβαρότητας. Άλλωστε, οι ρητορικές που αναφέρονται στα συγκεκριμένα ζητήματα, τις περισσότερες φορές- αν όχι πάντα- εστιάζουν γύρω από τις ορθολογικές ή μή προσπάθειες ερμηνείας του κόσμου και της ανθρώπινης δράσης μέσα σε αυτόν, κατατάσσοντας συχνά τις πρώτες στην μοντέρνα, δια- φωτισμένη, λογική, επιστημονική και κατ’ επέκταση πολιτισμένη εποχή και τις δεύτερες σε ένα άγριο, βάρβαρο, σκοτεινό και δεισιδαιμονικό παρελθόν που στοιχειώνεται από αναληθείς μύθους. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, η «μαγικοθρησκευτική» σκέψη τείνει να αναπαρίσταται ως ανήκουσα σε έναν μακρινό και ξένο χωρόχρονο που εκτοπίστηκε από τη νεωτερική εποχή και τον επιστημονικό τρόπο σκέψης, στατική, απολιθωμένη και αποκομμένη από την ιστορία, ως δηλαδή βασικό στοιχείο της ριζικής ετερότητας και του ξένου. Η εποχή της νεοτερικότητας, αναπτύσσεται σε συγκεκριμένα ιστορικά πλαίσια για πρώτη φορά από τον Hegel. Ο εννοιολογικός χαρακτηρισμός των χρόνων αυτών, αποδίδεται με τις λέξεις «νεώτεροι» ή «σύγχρονοι» και ως εκ τούτου φωτισμένοι από τις ιδέες της προόδου και ορθολογικοί. Το διαφωτιστικό πρόγραμμα όμως που φιλοδοξούσε να ρίξει φως σε όλες τις πτυχές της φύσης ανθρώπων και πραγμάτων και η επικείμενη απομάγευση του κόσμου που έβλεπε ο Weber1 να επιτελείται από τον καπιταλισμό, τον εξορθολογισμό των μέσων και των σκοπών και την διαρκώς διογκώμενη γραφειοκρατία, δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ και «στην πορεία του χρόνου καταλήξαμε να αναγνωρίσουμε πως δεν είμαστε τελικά τόσο λογικοί (Homo Sapiens) όσο μας φαντάστηκε ο 18ος αιώνας με τη

1 Βλ. Weber M. 1997. Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού. Αθήνα: Gutenberg.

λατρεία του για το Λόγο και την αφελή του αισιοδοξία»2. Το παρόν άρθρο έχει έναν δειτό στόχο. Πρώτο, η ανάδειξη του ότι η «ανορθολογική» και «μυθολογική» σκέψη- πάντα στενά συνδεδεμένες με τη μαγεία και τη θρησκεία κατά το νεοτερικό λόγο- ουδέποτε αντικαταστάθηκαν εξ’ ολοκλήρου από τη λογική και την επιστήμη. Οι ταυτοποιούμενες ως «μαγικοθρησκευτικές» πρακτικές και πεποιθήσεις δηλαδή, όχι μόνο δεν ισοπεδώθηκαν υπό το βάρος της εκλογίκευσης του μεγαλύτερου φάσματος των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, αλλά φαίνεται να παρουσιάζουν μεγάλη ευελιξία και επινοητικότητα, λειτουργώντας συχνά ως οχήματα πολιτισμικής και πολιτικής αντίστασης ή/και προσαρμογής απέναντι σε νέες συνθήκες και διαδικασίες που αναδύθηκαν στα πλαίσια της ποιητικής του εξορθολογισμού και της οικονομικής οικουμενοποίησης. Και δεύτερο, ότι η ενασχόληση με το ζήτημα της μαγείας, σημαίνει από- θεση ερωτημάτων που αφορούν τους ανθρώπινους διανοητικούς συσχετισμούς, την αντιληπτικότητα και σύλληψη του κόσμου, την συγκρότηση του παρόντος και την ιδανική προβολή του μέλλοντος σε αυτό, την δέσμευση των ανθρώπων σε πρακτικές που είναι σύμφυτες στην οντολογική τους σύλληψη και το κατά πόσο και γιατί αυτές, φαίνονται παράλογες και μη φυσικές σε άλλους. Η ενασχόληση δηλαδή με το ζήτημα της μαγείας, είναι ουσιαστικά ενασχόληση με την ανθρώπινη υποκειμενικότητα3. Όπως οι μύθοι επιτελούν ήδη διαφωτισμό, έτσι κι ο Διαφωτισμός εμπλέκεται με κάθε βήμα του βαθύτερα στη μυθολογία (T.W. Adorno & M. Horkheimer, Διαλεκτική του Διαφωτισμού) Το στερεότυπο της μαγικής σκέψης, από τη ρωμαϊκή εποχή και κυρίως στην χριστιανική ευρώπη του Μεσαίωνα και του Διαφωτισμού, αντιμετωπίστηκε και αναπαραστάθηκε ως χαρακτηριστικό ενός βάρβαρου και μυθολογικού παρελθόντος από το οποίο η ανθρωπότητα όφειλε να εξέλθει ώστε να μπει σε πορεία προόδου. Μπορούμε ήδη να ανιχνεύσουμε αυτήν την αντίθεση προς το μυθικό παρελθόν στο έργο Ιώνων και Ελεατών φιλοσόφων και στην έντονη κριτική που άσκησαν στον Όμηρο και στον Ησίοδο. Ωστόσο, ο τρόπος αναπαράστασης και ερμηνείας του Λόγου, η «μεταφυσική» των στοιχείων/ ουσιών που προσέδιδαν στον κόσμο- νερό, φωτιά, αέρας, γη- καθώς και οι έννοιες του απείρου και του χάους, ο ρόλος και η φύση των αριθμών στην πυθαγόρεια παράδοση και γενικότερα αρκετά από τα ερμηνευτικά σχήματα που διατύπωσαν, προσέδιδαν πάντοτε μια μυθοπλαστική λογική στα 2 Βλ. Huizinga J. 1989. Ο Άνθρωπος και το Παιχνίδι: Homo Ludens, σελ. 9, Αθήνα. Γνώση. 3 Βλ. Peter Pels, Introduction στο Peter Pels (επιμ.) Magic and Modernity, Stanford University Press, Και S. Greenwood, The nature of magic, Berg, 2005.

έργα τους. Μερικούς αιώνες αργότερα, ο Πλάτων και κυρίως ο Αριστοτέλης με τη διάκριση μεταξύ μύθου και λόγου και τη σαφή πριμοδότηση του δεύτερου έναντι του πρώτου, συμβάλουν στην περαιτέρω εδραίωση της αντίληψης ότι ο δρόμος προς την αλήθεια έρχεται μέσω της λογικής ή/και του εμπειρισμού· και για τον Nietzsche, ο Σωκράτης και ο Χριστός, οι «ιδρυτές» της φιλοσοφικής σκέψης και του εκκλησιαστικού μονοθεισμού, σηματοδοτούν καθοριστικά αυτήν ακριβώς την αποφασιστική καμπή.

4 Ο Palmer αναφέρεται σε κείμενα των Honore de Balzac και Emile Zola όπου οι αγρότες αναπαρίστανται ως άγριοι και ξεχωρίζουν από την άσχημη μυρωδιά τους, ενοχλητική όχι μόνο για τους αστούς, αλλά και για τους εργάτες, τους θαμώνες των καπηλειών. Αναφέρεται ακόμη στην βεβαιότητα των Karl Marx και Friedrich Engels σχετικά με την αδυναμία αυτοεκπροσώπησης και σχηματισμού ταξικής συνείδησης των αγροτών, αλλά και στον πίνακα του Vincent Van Gogh «Οι Πατατοφάγοι», όπου ενώ ο ζωγράφος θεωρεί ότι αποδίδει φόρο τιμής στον αγροτικό κόσμο, η αδυναμία του να απεμπλακεί από τα δίπολα εμείς / άλλοι – πολιτισμένοι / βάρβαροι καταλήγει σε μια γκροτέσκα και σκοτεινή απεικόνιση του αγροτικού κόσμου. Για περισσότερα βλ. Palmer B.D. 2006: 31-82. 5 Στο ίδιο, σελ. 49.

Με την προοδευτική εμφάνιση του σχεδίου του Διαφωτισμού και τον αποκαλυπτικό του λόγο για πρόοδο, άρχισαν να συγκροτούνται οι διακριτοί επιστημονικοί κλάδοι στο παραδειγμα (paradigm) του Ορθού Λόγου. H ρήξη πλέον εντοπίζεται και ως προς τη θρησκεία (ίσως ως προς την πίστη στο «μεταφυσικό» γενικότερα), εφόσον το πρόταγμα για «διαφώτηση»- ώστε να επέλθει η πολυπόθητη «εξόδος του ανθρώπου από τη ανωριμότητά του. για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος»- μπορεί να υλοποιηθεί μόνο μέσα από την ορθολογικοποίηση και κανονικοποίηση των πρακτικών. Η εμπειρική τεκμηρίωση για τη διατύπωση οικουμενικών νόμων, η πειραματική επαλήθευση, η ικανότητα για εξάλειψη οποιουδήποτε σκοτεινού σημείου ερμηνείας και γνώσης για τον κόσμο, είναι ο πιο καλά προβαλλόμενος μύθος στην επονομαζόμενη εποχή της νεοτερικότητας. Δεν είναι ο ύπνος της Λογικής που γεννάει τέρατα, αλλά ο άγρυπνος ορθολογισμός που πάσχει από αϋπνίες (G. Deleuze & F. Guattari, Anti-Oedipus: Capitalism and Schizophrenia) Ξεκινώντας από τη μετα- αποικιοκρατική Ν. Αφρική, οι Jean και John Comaroff, υποστηρίζουν ότι οι ιθαγενείς Αφρικανοί καταφεύγουν στη μαγεία και στον αποκρυφισμό, λόγο των ευρύτερων ιστορικών συνθηκών και των βιω-

"Indian Conjuror (ινδιάνος εξορκιστής)" Xαλκογραφία του G.Veen από υδατογραφία του J. White. κατα τα τέλη του 16ου αιώνα. Οι λευκοί άποικοι διαφοροποιούσαν τους εντόποιους ιερείς από τους "εξορκιστές". Οι τελευταίοι ήταν συνδεδεμένοι για τους άποικους με τελετουργίες "trance". IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

μένων ραγδαίων κοινωνικών αλλαγών. τις αιτίες που οδήγησαν στην αύξηΣτο πλαίσιο αυτό, δημιουργείται στους ση των πρακτικών και των κατηγορισυγκεκριμένους πληθυσμούς ένα παών για μαγεία μετά το τέλος του άπαρράξενο μείγμα επιθυμίας κι απελπισίτχάιντ- αναφέρεται χαρακτηριστικά, ας, ανεργίας, πείνας κι έλλειψης δυναότι τη χρονική περίοδο που σημειωτοτήτων με την ταυτόχρονη πεποίθηση, νόταν αύξηση στο θεσμό της μερικής ότι κάποιοι συγκεντρώνουν τεράστιαπασχόλησης άρχισαν να κυκλοφοες ποσότητες πλούτου και δύναμης με ρούν φήμες για την ύπαρξη «part«σκοτεινούς» τρόπους. Η αύξηση των time» ζόμπι.7 Γίνεται λοιπόν εύκολα κατηγοριών για μαγεία, των δολοφονιαντιληπτό ότι, νέες μαγικές πρακτικές ών ατόμων που θεωρούνται ύποπτα για και λόγοι δημιουργούνται μέσα από το την άσκηση «κακής» μαγείας, καθώς φιλτράρισμα θεσμών και φαινομένων παγκόσμιας κλίμακας (π.χ. μερική και και οι δολοφονίες με σκοπό το εμπόριο οργάνων, ερμηνεύονται από τους ελαστική απασχόληση, συσσώρευση Comaroff ως το αποτέλεσμα της νοηπλούτου από λίγους, μισθωτή εργασία) από τα τοπικά πολιτισμικά συστήματοδότησης του κεφαλαιοποιητικού Χαλκογραφία του 18ου αιώνα που τρόπου παραγωγής, ως «αποκρυφιματα με αποτέλεσμα την επανακωδιαναπαριστά ένα σαμάνο με το μαγικό στικής οικονομίας» (occult economy). κοποίηση των νέων φαινομένων με του τύμπανο (meavrresgárri). Η αιτία για τα παραπάνω δεν είναι μότοπικούς όρους. Στην αποικιοκραΗ χάραξη έγινε από τον O.H. von νο η φτώχεια (χωρίς να υποβαθμίζετούμενη Ν. Αφρική, η αποικιοκρατιLode και αναφέρεται στο Knud ται αυτή), αλλά ένας διττός λόγος: ένας κή κυβέρνηση θεωρούσε τη μαγεία Leem (συγρ.), “Beskrivelse over συνδυασμός του νέου «ήθους» που ως ένα σύνολο προλήψεων που θα Finnmarkens Lapper, deres Tungemaal, διαμορφώνεται από τους μέχρι πρό- Levenmaade og forrige Afgudsdyrkelse”, μπορούσε να εκλείψει μέσω της ποτινος άγνωστους μηχανισμούς της λιτειακής εκπαίδευσης καθώς και μέfr:Copenhague, 1767. καπιταλιστικής οικονομίας- και τους σω νομοθετικών παρεμβατικών ρυθ«μυστηριώδεις» τρόπους συσσώρευμίσεων. Με τη συγκρότηση της επισης τεράστιου πλούτου που αυτοί επιτροπής Ralushai όμως, σηματοδοτείτρέπουν- και την αίσθηση απελπισίας κι απογοήτευσης από ται μια σημαντική αλλαγή στον επίσημο κυβερνητικό λόγο την αθέτηση των υποσχέσεων για ευδαιμονία που θα συ- για τη μαγεία. Το «εκπολιτιστικό» εγχείρημα που ξεκίνηνόδευε την μετά- απαρτχάιντ εποχή. Αυτοί οι μή κατανοή- σε κατά την αποικιακή περίοδο διακόπτεται και η μαγεία σιμοι μηχανισμοί σχετίζονται με «σκοτεινές» δυνάμεις κι παύει να αναφέρεται στον επίσημο λόγο ως προκατάληψη. εγωιστικά κίνητρα και θεωρούμενοι ως «συμφωνίες με το Αντιθέτως, μέσα από διαδικασίες κατασκευής της εθνικής κακό», δημιουργούν εντάσεις και ζήλια. Οι μαγικές πρα- ταυτότητας, αναγνωρίζεται ως βασικό, αρχέγονο χαρακτηκτικές σε αυτή τη λογική, δεν αποτελούν επιστροφή σε πα- ριστικό όλων των Αφρικανών και ταυτίζεται με την «παράλαιότερες παγανιστικές παραδόσεις, αλλά αφορούν τη δη- δοση». Ωστόσο, αφού η μαγεία δεν προσλαμβάνεται πλέον μιουργία νέων μαγικών λόγων και στρατηγικών.6 από τους επίσημους φορείς ως απλή δεισιδαιμονία, οφείλει να ρυθμίζεται και να ελέγχεται θεσμικά, ώστε να μην Επίσης, πολλές «φήμες» για μαγεία στην Ν. Αφρική αναφέ- αποτελεί εμπόδιο της προόδου και της ανάπτυξης των μερονται σε ηλικιωμένους που μετατρέπουν συνανθρώπους τά- αποικιοκρατικών κρατών. τους σε ζόμπι και τους αναγκάζουν κατ’ αυτόν τον τρόπο να δουλεύουν στα χωράφια τους, αποκομίζοντας έτσι τεράστια Σε αυτή τη λογική, οι Geschiere και Fisiy αναφέρουν, ότι οφέλη εις βάρος τους. Αυτές οι στρατιές εργατών- ζόμπι στους δημόσιους λόγους στο Καμερούν οι επίσημοι φοπου εργάζονται μέσω αυτών των «μυστηριωδών» και «σκο- ρείς κάνουν έκκληση προς τους χωρικούς για την παύση τεινών» τρόπων, εξηγούν σύμφωνα με τους Comaroff ένα της ενασχόλησης με τη μαγεία, ώστε να επιτευχθεί μεγαβασικό «ορθολογικό» νόμο του καπιταλισμού· το ότι δηλα- λύτερη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Παρατηρείται δή, η αύξηση του κέρδους είναι αντιστρόφως ανάλογη με ακόμα, ότι ιδρύονται κρατικά δικαστήρια στα πλαίσια των το κόστος της εργασίας. Αξίζει ακόμη να αναφέρουμε ότι, οποίων «μάγοι- γιατροί» εξουσιοδοτούνται να διεξάγουν σε ένα από τα πορίσματα της επιτροπής Ralushai- μία επι- έρευνες σε σπίτια υπόπτων για μαγεία και να τους δικάτροπή που δημιουργήθηκε το 1995 με σκοπό να ερευνήσει ζουν8. Παρόμοια είναι και η κατάσταση στο Malawi με6 Comaroff, Jean & Comaroff, John L. “Occult economies and the violence of abstraction: notes from the South African postcolony”, στο American ethnologist 26, no 2, σελ. 279- 303, May 1999.

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

7 Στο ίδιο. 8 Βλ. Moore, Henrietta L. & Sanders, Todd. “Magical interpretations and material realities- an introduction” στο H. L. Moore & T. Sanders (επιμ.) Magical interpretations and material realities: modernity, witchcraft and the occult

BLUE PL A NET

Ωστόσο, είναι με την τελική εδραίωση της εκκλησίας του χριστιανισμού που η μαγική σκέψη και ερμηνεία του κόσμου αρχίζει να ταυτίζεται με μεγαλύτερη σαφήνεια με τον πρωτογονισμό, το σκότος, το λάθος και την ετερότητα. Η λέξη paganus που αρχικά σημαίνει τον αγρότη κάτοικο της υπαίθρου, σταδιακά επενδύεται με σημασίες που παραπέμπουν σε πολυθεϊστικές, μαγικές κι εξωτικές πρακτικές. Ο παγανιστής- μάγος, «ειδολωλάτρης» και άγριος είναι ταυτόχρονα ο άνθρωπος της υπαίθρου- ο αγρότης- αυτός που δεν προόδευσε κατά τρόπο τέτοιο, ώστε να ανήκει στην αστική κοινότητα. Αν λάβουμε επίσης υπόψη, ότι στο πλαίσιο του χριστιανισμού είναι που ο χρόνος, μέχρι πρότινως κυκλικός ή εποχειακός, αρχίζει να βιώνεται και να γίνενται αντιληπτός ως γραμμικός με ένα συγκεκριμένο τέλος, αναδεικνύεται η φόρτιση της έννοιας της προόδου. Σε αυτό το γραμμικό σχήμα, η ανθρωπότητα φαίνεται να προχωρεί προς τα εμπρός με στόχο την συνεχή πρόοδο του πνεύματος και την τελική είσοδο στο βασίλειο του ουρανού. Σε παρόμοιο μήκος κύματος κινούνται τα πράγματα και κατά το χρονικό διάστημα μεταξύ 12ου- 19ου αιώνα. Ο ιστορικός Bryan Palmer, ισχυρίζεται ότι ο αγροτικός κόσμος συνταυτίζοταν με τη νύχτα, το κακό και το βάρβαρο, γεγονός που κατά τον ίδιο, αναδεικνύεται και από τις καλλιτεχνικές και επιστημονικές αναπαραστάσεις του 18 και 19 αιώνα4. «Καθηλωμένοι στη γη και την απόκτησή της- κυριολεκτικά και μεταφορικά- οι αγρότες θεωρούνταν συχνά η αντίθεση του πολιτισμού»5. Η μαγεία έτσι, μέσα από μακρές ιστορικές διαδικασίες και «επιβαλλόμενα» πολιτισμικά προγράμματα μετατρέπεται σε βασικό δομικό χαρακτηριστικό της ετερότητας. Ο μάγος τείνει να είναι πάντοτε ο «Άλλος»· αυτός που γεωγρα-

φικά ζει μακριά από την πόλη και χρονικά απέχει κατά πολύ από την εσχατολογική λύτρωση.

Βαθειά μέσα στα ορυχεία, κάθεται στον θρόνο του ο Θεός του Cerro Rico, "El Tio". Οι μεταλλωρύχοι του προσφέρουν φύλλα κόκας, καθαρό οινόπνευμα και τσιγάρα. Με αυτόν τον τρόπο του ζητάνε ασφάλεια και γονιμότητα του εδάφους.

Μεταλλωρύχοι εν ώρα εργασίας στα σύνορα του "Cerro Rico", στο Potosi της Βολιβίας. τά τη σύσταση των «παραδοσιακών» δικαστηρίων όπως αναφέρει ο Motshega. Επίσης, δημιουργείται το T.M.P.C. (Traditional Medical Practitioners’ Council). Μια επίσημη οργάνωση στην οποία πρέπει να εγγράφονται όσοι «θεραπευτές» θέλουν να ασκούν «νόμιμα» τις πρακτικές τους. Τέλος, προτείνεται η δημιουργία του National Traditional Healers’ Association που θα ενώσει σε ένα θεσμικό σώμα όλους τους «παραδοσιακούς θεραπευτές» και τα «πνευματιστικά μέντιουμ», με σκοπό να μειωθούν οι περιπτώσεις εξαπάτησης πολιτών. Μπορεί να γίνει κατανοητό έτσι, ότι «φορείς» των μαγικών πρακτικών αποκτούν θεσμική εξουσία· και κατ’ αυτόν τον τρόπο η μαγεία λειτουργεί ως δομικό συστατικό που εξυπηρετεί τις επιδιώξεις των νεωτερικών μετά- αποικιακών κρατών. Σε αντίθεση με αρκετές αφρικανικές περιπτώσεις, ο Michael Taussig διαπιστώνει ότι, στην Κολομβία ο συμβολισμός και η συμφωνία με το κακό δεν αποδίδεται άμεσα στους ιδιοκτήτες καπιταλιστές· είναι οι αγρότες ζαχαροκάλαμου που συνάπτουν συμφωνίες με το διάβολο ώστε να επιτύχουν μεγαλύτερη συγκομιδή πλούτου. Ωστόσο, φαίνεται ότι αυτός ο πλούτος δεν μπορεί ούτε να συσσωρευθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, ούτε να δαπανηθεί σε κεφαλαιουχικά αγαθά (γη, ζώα, εργαλεία), αλλά πρέπει να καταναλώνεται άμεσα. Ενώ δηλαδή ο διάβολος προσφέρει δυνατότητες για περισσότερο κέρδος, η αποταμίευση αυτού του κέρδους ενέχει τον κίνδυνο της αρρώστιας και το πρόωρου θανάτου. Έτσι, σε αυτήν την περίπτωση αν και ο καπιin postcolonial Africa, σελ. 1-27, Routledge, 2001.

ταλισμός προσφέρει τεράστιες ποσότητες υλικών αγαθών, προσφέρει απλόχερα και τις συνθήκες για τον πνευματικό και υλικό θάνατο. Ο Taussig μάλιστα επισημαίνει ότι οι ιδιοκτήτες δε συνάπτουν συμβόλαια με το διάβολο. «Η μαγεία στο συμβόλαιο με το διάβολο δεν έχει στόχο τους ιδιοκτήτες φυτειών» αλλά το ευρύτερο σύστημα στο οποίο αυτοί ανήκουν και το οποίο αντιπροσωπεύουν. Η άρνηση των αγροτών να αποταμιεύσουν και η συμβολική μετατροπή της διαπραγμάτευσης του μισθού (βασικές διαδικασίες της καπιταλιστικής οικονομίας) σε συμβόλαιο με το διάβολο, αποτελούν μορφές ειρωνικής αντίστασης των αγροτών στη διαδικασία προλεταριοποίησής τους.9

BLUE PL A NET

Πολλά κοινά παρουσιάζει και η περίπτωση των μεταλλωρύχων της Βολιβίας. Η ταξική κινητικότητα ανθρώπων που από αγρότες έγιναν εργάτες σε ορυχεία, ερμηνεύεται ως παραπλάνηση τους από τον Τίο, διάβολο και ιδιοκτήτη των ορυχείων. Η αποταμίευση και σε αυτήν την περίπτωση είναι αδύνατη, εφόσον οι εργάτες και οι γυναίκες τους αναγνωρίζουν το μισθό τους ως μισθό του διαβόλου και γι΄αυτό το λόγο τον σκορπίζουν εύκολα. Ο Τίο και σε αυτήν την περίπτωση κατέχει και προσφέρει πολλά υλικά αντικείμενα (κασσίτερο, άργυρο, χρυσό, βωξίτη)· προσφέρει δηλαδή πράγματα που επιθυμούν όλοι. Ωστόσο, αυτή η προσφορά ποτέ δε γίνεται χωρίς αντάλλαγμα· και ο Τίο «απαιτεί» πάντοτε τελετουργικές θυσίες λάμα. Στην πορεία όμως προς τον εκσυγχρονισμό της χώρας, οι τελετές απαγορεύτηκαν ή έστω 9 Βλ. Taussig M., 1980. “The Devil and Commodity Fetishism in South America”. University of North Carolina Press, Chapel Hill. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

περιορίστηκαν. Το αποτέλεσμα ήταν ότι πρώτον οι εργάτες έχασαν σταδιακά ένα είδος συνδικαλιστικής δραστηριότητας (αφού οι τελετές ήταν ο τόπος όπου έβρισκαν την ευκαιρία να συζητήσουν σχετικά με τα ζητήματα που τους απασχολούν και να οδηγηθούν σε διάφορες μορφές διαπραγματευτικής δράσης) και δεύτερον οποιοδήποτε εργατικό ατύχημα συνέβαινε έκτοτε, αποδιδόταν στην απιστία των διευθυντών και των τεχνικών ασφαλείας 10. “Που αλλού παραπέμπει η τεράστια ιστορική ανάγκη του ανειρήνευτου σύγχρονου πολιτισμού, η συγκέντρωση γύρω του αναρίθμητων άλλων πολιτισμών, η κατατρώγουσα τις δυνάμεις θέληση για γνώση, αν όχι στην απώλεια του μύθου, στην απώλεια της μυθικής πατρίδας;”11 Η αποκαλούμενη μοντέρνα συνείδηση της εποχής, δεν επιτρέπει βέβαια, την επιστροφή στις μυθικές απαρχές. Μόνο το μέλλον αποτελεί τον ορίζοντα για την αφύπνιση μυθικών παρελθόντων.

επιστροφή των Elohim12, των εξω- γήινων δημιουργών μας και τη δημιουργία ενός παγκόσμιου και παγκοσμιοποιημένου, ανθρώπινου κατά τ’ άλλα, πολιτισμού. Η εκκλησία των Raëlians αυτοπροσδιορίζεται, με κέντρο τις εξηγήσεις του ιδρυτή και πνευματικού ηγέτη της οργάνωσης Claude Vorilhon (Raël) για τον κόσμο και το μέλλον που καθίστανται από τον ίδιο νόμιμες λόγο της εκλογής του ως εκπροσώπου και προφήτη αυτής της τελεολογίας από τους ίδιους τους Elohim. Σύμφωνα με το βιβλίο του “Intelligent design: message from the designers”, ο ίδιος συνάντησε των Yahweh, έναν εξω- γήινο 25.000 ετών που του «αποσαφήνισε» τη δημιουργία του κόσμου και την θέση του ανθρώπου σε αυτόν. Οι εξηγήσεις του Yahweh, αφορούν την αποί-

(Habermas, Ο φιλοσοφικός λόγος της νεοτερικότητας). Στον χώρο που ακολουθεί, αναπτύσσονται οι συλλογικές αναπαραστάσεις και οι πρακτικές της εκκλησίας των Raëlians. Η θρησκευτική οργάνωση αυτή, ιδρύθηκε κατά τα μέσα της δεκαετίας του ’70, ακολουθώντας τη λογική παρόμοιων άλλων θρησκευτικών και «ουφολογικών» κινημάτων που ταυτοποιούνται συνήθως με τον σαρωτικό όρο «new age movements». Το ενδιαφέρον σε αυτήν την περίπτωση, βρίσκεται στους λόγους που αναπτύσσει η εκκλησιαστική οργάνωση των Raëlians για τους ανθρώπους, τη διακυβέρνησή τους και το μέλλον. Λόγοι που ενώ διακυρήσσουν την αντίθεσή τους και τονίζουν τη διαφορά τους με τα δόγματα των επίσημων εγκαθιδρυμένων εκκλησιών, προτάσσουν και αυτοί την πίστη στην πρόοδο ως την αρχή για το τέλος μιας εποχής προκαταλήψεων και πνευματικής οπισθοδρόμησης. Ενώ δηλαδή η οργάνωση των Raëlians εγκολπώνεται και προωθεί ένα νέο- κατά την ίδια- παράδειγμα, έναν παράδοξο αισθησιοκρατικό υλισμό, η ίδια φαίνεται να βρίσκεται εγκλωβισμένη στον ευρύτερο λόγο του ιουδαιο- χριστιανικού δόγματος που ενστερνίζεται την αρχή μιας ευθύγραμμης πορείας για την ανθρώπινη ιστορία· μιας τελεολογικής συνάφειας που ολοκληρώνεται με την

10 Βλ. Nash J. 1989., “We Eat the Mines and the Mines Eat Us: Dependency and Exploitation Bolivian Tin Mines”. Columbia Universty Press, New York. και Taussig M., 1980. “The Devil and Commodity Fetishism in South America”. University of North Carolina Press, Chapel Hill. 11 F. Nietzsche, “Sämtliche Werke”, τομ. 1: 146. Αναφέρεται στο Habermas, “Ο φιλοσοφικός λόγος της νεωτερικότητας”, [1985] 1993: 117.

Αναπαράσταση ενός ζόμπι, σε καλλιέργιες ζαχαροκάλαμου στην Αϊτή. Για τον Palmer, η "μεταμόρφωση" ενός ανθρώπου σε ζόμπι, αφορά τις νέες σχέσεις που δημιουργούνται στην κεφαλαιοπητική οικονομία και την ικανότητα ενός να αποκτά εξουσία και δύναμη μέσω χρήματος. Για τον ίδιο, αυτό συνδέει τους φόβους των Δομινικανών για το χρήμα και την απειλή του αϊτινού βουντού. 12 Ως Elohim αναφέρεται στα εβραϊκά η Θεϊκή μορφή και απαντιέται συχνότατα στην Παλαιά Διαθήκη από τον πρώτο κιόλας στίχο. Στο κίνημα των Raëlians η λέξη αποκτά νόημα ως “αυτοί που έρχονται από τον ουρανό”, αποδίδοντας ρεαλιστικά τον τίτλο στους μη γήινους επισκεύτες. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

οι απόψεις και τα κυρήγματα που μέμφονται την ανασφάλεια άλλων ιδεολογικών κέντρων και εκκλησιών ως “σωρεύματα ηθικών προκαταλήψεων”16, εξισώνουν την κλωνοποιητική επιστήμη με το ιδεατό της ιατρικής εξέλιξης· αυτό το ιδεατό που “πρόσφερε τα αντιβιοτικά, τη δυνατότητα της μετάγγισης του αίματος και τα εμβόλια”17.

Ο Raël- μεταφέροντας τα λόγια του Yahweh- ή ο Yahwehδηλαδή το στόμα του Raël- προσφέρει πραγματιστικές- υλιστικές εξηγήσεις σε αρχαία συμβάντα που ταυτοποιούνται στην ευρύτερη δημόσια σφαίρα ως συμβολικά, αν όχι μυθοπλαστικά, νομιμοποιόντας στον λόγο του έναν ακραίο ορθολογισμό που βασίζεται σε μια εξίσου ακραία σύγχρονη μεταφυσική· αυτήν της επαφής με εξωγήινους. Ο κήπος της Εδέμ παρουσιάζεται ως ένα τεράστιο εργαστήριο που ήταν χτισμένο σε μια τεχνητά κατασκευασμένη ήπειρο. Ο Αδάμ και η Έυα ήταν τα πρώτα επιτυχημένα ανθρώπινα δημιουργήματα. Η κιβωτός του Νώε δεν ήταν παρά ένα διαστημόπλοιο που διατηρούσε το DNA από τα ζωικά είδη, αναβιώνοντάς τα μέσω της κλωνοποίησης και ο μεγάλος κατακλυσμός, το αποτέλεσμα μιας πυρηνικής έκρηξης από πύραυλο που εκτόξευσαν οι Elohim εναντίων των δημιουργημάτων τους. Για τον Raël, αποστολή του ίδιου είναι να προετοιμάσει τον κόσμο για την επικείμενη επιστροφή των Elohim.13 Μια επιστροφή που ταυτοποιείται από τα αρχαία θρησκευτικά κείμενα ως Αποκάλυψη ή Μέρα της κρίσης και όπου οι Elohim θα (ξ)ανασυνθέσουν τους θανόντες ανθρώπους για να τους κρίνουν.14 Στο κοινωνικο- πολιτισμικό και ιδεολογικο- πολιτικό σύμπαν των Raëlians, αναπτύσσονται λόγοι που επιδιώκουν την «καλυτέρευση» του ανθρώπου· την προετοιμασία του για τον καιρό της κρίσης. Η πρωτοβουλία φυσικά για αυτήν την «προετοιμασία» εντοπίζεται στις θεωρητικές απόψεις του Raël και στα «ευγενή» ιδεολογικά του κηρύγματα που εξιτάρουν προφανώς τους πλυθησμούς για τη δημιουργία όμως των δικών τους ζωντανών συμβολισμών.15 Αυτές όμως 13 Στόχος του είναι επίσης η δημιουργία μίας πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ για την υποδοχή τους (που υπολογίζεται να γίνει κατά το 2035) έχοντας ήδη συγκεντρώσει πάνω από 20 εκατ. δολλάρια για τη χρηματοδότησή της. 14 Βλ. http://en.wikipedia.org/wiki/Raelians κεφάλαια Beliefs και Raëlian cosmology. 15 Βλ. τα βιβλία του sensual meditation στο οποίο παραθέτει ένα σύστημα ασκήσεων για την ανάπτυξη της αισθησιακότητας ώστε να χρησιμοποιείται το σώμα με τρόπο που θα προσφέρει την πληρέστερη (σεξουαλική) ικανοποίησή του και το geniocracy, στο οποίο προτείνει ένα IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

BLUE PL A NET

κιση ενός «νεκρού»- κενού από ζωή- πλανήτη (της γης) και την διαμόρφωση αυτού, μέσω των επιστημών της ηλιακής αστρονομίας, της περιβαλλοντολογικής μορφοποίησης, της νανοτεχνολογίας και της γενετικής μηχανικής. Η αποίκηση ενός νέου κόσμου δηλαδή από τους Elohim, δεν αφορούσε την επέκταση των συνόρων τους σε άλλους πλανήτες, αλλά τη διαχείρηση της ίδιας της ζωής και του θανάτου και τη διακυβέρνηση των ίδιων τους των δημιουργημάτων δια μέσω «ξένων»- «εξωγήινων» τεχνολογιών, οικείων πάραυτα αφού αναφέρονται σε υψηλής ισχύος- ηθικά και συμβολικά μεταιχμιακών όμως- εφαρμοσμένων επιστημών.

Το μουσείο του υπερφυσικού. Τον Αύγουστο του 1997, οι Raëlians εφτιαξαν την UFOland, τη μεγαλύτερη κατασκευή που έχει γίνει ποτέ αφιερωμένη στο φαινόμενο των εξωγήινων. Ο σκοπός της ήταν να ενημερώσει για την επικείμενη επιστροφή τους, να συγκεντρώσει χρήματα για την χρηματοδότηση των ερευνών των Raëlians και φυσικά να προσελκύσει οπαδούς. Το 2001 η UFOland έκλεισε με την αιτιολογία ότι τα έσοδα δεν μπορούσαν να καλύψουν τα συνολικά έξοδα της επιχείρησης αυτής. σύστημα παγκόσμιας διακυβέρνησης βασισμένο στην επιλογή ευφυή ατόμων και συνυποβοηθούμενο από την υπερ-ανάπτυξη των κοινωνικών και φυσικών επιστημών. 16 Βλ. http://archives.cnn.com/2002/HEALTH/12/28/cloning.vatican/ index.html 17 Αναφέρεται από τον Damien Marsic, ιερέα αυτής της εκκλησίας σε συνέντευξή του στο CNN TIME από την Anne Berryman. Βλ. http:// www.time.com/time/nation/article/0,8599,404175,00.html

Διάφορες παραστάσεις και παρελάσεις από το Αυστραλιανό κίνημα των Raelians

BLUE PL A NET

Κατά τον υλιστικό χαρακτήρα της ραελιανής κοσμολογίας, δίνεται έμφαση σε κοσμικές και ηδονιστικές ιδέες, ενώ παράλληλα αποποιείται η μεταφυσική της υπερ- κοσμικής οντότητας- του Θεού. Οι Ραελιανοί αρνούνται την ύπαρξη της ψυχής και του υπερφυσικού· αντίθετα τονίζουν τις φυσικές και λειτουργιστικές ιδιότητες των πραγμάτων, ευνοώIAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

ντας έναν αντικειμενιστικό θετικισμό. Για τον ίδιο τον Raël, “τα πάντα βρίσκονται στα πάντα”18. Το σύμπαν ή τα σύμπαντα εκτείνονται επ’ άπειρον και με έναν καλειδοσκοπικό τρόπο προς όλες τις κατευθύνσεις, στα πιο μικρά σημεία συγχρόνως και στα πιο μεγάλα. Η ιδέα ενός άκεντρου σύμπαντος βρίσκεται στο κέντρο του δικού τους ιδεολογικού. Η απεραντότητα γι’ αυτούς ενυπάρχει τόσο στον χρόνο όσο και στον χώρο και σε όλα τα επίπεδα της ζωής. Σε αυτήν την βάση, οι ραελιανοί αναπτύσσουν μια έντονη ρητορική για πνευματισμό ενός είδους που θα προσφέρει ευχαρίστηση και ηδονή στο άτομο απομακρύνοντας συγχρόνως την οργή και την ενοχή από αυτό. Οι διδασκαλίες αφορούν κυρίως έναν «σεξουαλικό αυτοπροσδιορισμό» μέσα από την αποδοχή των ερωτικών επιθυμιών και την ικανοποίηση τους, καθώς και διαλογισμό “για την συναίσθηση του ευρύτερου περιβάλλοντος”19 με απώτερο στόχο την “ευχάριστη διαβίωση κάθε στιγμής της ζωής”20 και την “δημιουργία μιας ειρηνικής κοινωνίας”21. Αυτό που διαφαίνεται είναι ένας επαναπροσδιορισμός της αίσθησης της θρησκευτικότητας- του religio- στον οποίο ο άνθρωπος και η εμπειρία του ενσωματώνονται σε έναν κόσμο δύναμης, όπου η δράση του συνόδευεται από πίστη για τη διαχειρησιμότητα του ευρύτερου περιβάλλοντος. Η εικόνα αυτή παρουσιάζει μια φιλοσοφική εντρύφηση σε τρία συμβολικά κέντρα, όχι άγνωστα στην ευρύτερη ιουδαιο- χριστιανική παράδοση: στον Θεό, στην ανθρωπότητα και στον κόσμο. Και αν ο επικήδειος του Θεού εδώ συμβαίνει, λόγο της 18 Βλ. http://en.wikipedia.org/wiki/Raelians κεφάλαια Beliefs και Raëlian cosmology. 19 Αναφέρεται στην εισαγωγή του Raël, Sensual Meditation. 20 Στο ίδιο. 21 Στο ίδιο.

BLUE PL A NET

Και πόσο θυμίζει αυτή η προοπτική, μιαν άλλη που φαίνεται να εξελίχθηκε σε μια «μυθική» εποχή, όπου παρόμοια τοποθετημένες απόψεις και κυρήγματα κατονόμασαν τη μαγεία και την αναθεμάτισαν ως ψεύτικη και παγανιστική. Η αποτελεσματικότητά της ποτέ δεν αμφισβητήθηκε, αλλά η ίδια απέκτησε τη δική της οντότητα, τη δική της ξεχωριστή κοσμολογία και διακριτά είδη τελετουργικής δράσης. Αν τότε αυτό που καταδεικνυόταν ως «μαγικό» ταυτιζόταν με το κακό και το διαβολικό- το απόκρυφο και το ακατανόητοκαι κυνηγιόταν με μανία και κάποιες φορές με ακραιφνή βιαιότητα, τώρα αυτό καταδεικνύεται ως «ηθικά προκατηλειμένο» τοποθετείται ως ένα σημείο στην φυσικοποιημένη από τους ίδιους, γραμμική πορεία του χρόνου που πρέπει να απορριφθεί ως τουλάχιστον οπισθοδρομικό, ώστε να συνεχιστεί η περαιτέρω- κρίσιμη πλέον και οριακή- διαφώτιση του ανθρώπου. Και αν δεν μπορεί να κυνηγηθεί ή δεν φαίνεται καν ως θεμιτή μια τέτοια προοπτική, αυτό που είναι σίγουρα επιθυμητό είναι η όργωση του εδάφους για την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών της γενετικής τροποποίησης και της κλωνοποιητικής μηχανικής στη σφαίρα του συνηθισμένου και του κανονικού, καθώς και η φαντασιακή επένδυση του παρόντος με ένα ενδεχόμενο μέλλον που κανονικοποιείται στη βάση των επερχόμενων υψηλής ισχύος τεχνολογιών της νανοτεχνολογίας και της βιογενετικής, της υπερανάπτυξης των τεχνικών της διακυβέρνησης και της διαχείρησης των πληθυσμών, της ιδέας του διαφωτισμού και της επιθυμίας για αθανασία.

Τα σύμβολα της οργάνωσης. Ως αυθεντικό σύμβολο αναφέρεται το άστρο του Δαβίδ πλεγμένο με μία σβάστικα. Για τον Vorilhon (Raël) το σύμβολο αυτό αφορά τις δύο κατευθύνσεις που ακολουθεί το σύμπαν ‘as above, so below’, ενώ η σβάστικα τονίζει ότι ‘all is cyclic in infinite time.’ Μετά από διαμαρτυρίες από εβραϊκές κοινότητες, το σύμβολο άλλαξε το 1991 σε άστρο του Δαβίδ με μία σπείρα. Το 2007 όμως επανέφεραν το αρχικό τους σύμβολο ως το αυθεντικό τους. Οι αντιδράσεις από τις εβραϊκές κοινότητες είναι για την ώρα πολύ ψύχραιμες, ίσως επειδή πιστεύουν ότι ο Raël με την κίνηση αυτή, επιθυμεί δημοσιότητα.

Οι Elohim λοιπόν παρουσιάζονται ως οι δημιουργοί του μικρόκοσμου της γης, ενώ στον άνθρωπο αντανακλάται η λάμψη Τους: είναι το κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση δημιούργημά Τους. Η «φύση» όμως- ο υπόλοιπος κόσμος- ως συμβολικό κέντρο παραμένει σχεδόν απαρατήρητο· σχεδόν όμως. Μέσα από αυτή τη σχέση εξουσίας μεταξύ δημιουργών και δημιουργημάτων, καθώς και τη προοπτική του ρόλου του ανθρώπου, ως το καθ’ ομοίωση δημιούργημα, δίνεται μεγάλη έμφαση στις αξιώσεις του ανθρώπου για τον κόσμο. Ο άνθρωπος δεν κατέχει απλά το δικαίωμα να είναι κύριος της φύσης, να οικειοποιείται και να χειρίζεται τον κόσμο προς όφελος του και μόνο· κάτι που είναι διάχυτο σαν ιδέα τους τελευταίους αιώνες. Ο άνθρωπος πλέον μπορεί να βρίσκεται πάνω και πέρα από τη «φύση», να τη διαχειρίζεται, να τη δημιουργεί, να τη πλάθει και να τη διακυβερνά, όπως οι δημιουργοί του πριν από αυτόν. Η εικόνα της «φύσης», από μηχανικό άψυχο σύστημα, εξογκώνεται σε μια δικτυακή και δικτυωμένη έμβυα μήτρα που μπορεί 22 Αναφέρεται από τον Damien Marsic, ιερέα αυτής της εκκλησίας σε συνέντευξή του στο CNN TIME από την Anne Berryman. Βλ. http:// www.time.com/time/nation/article/0,8599,404175,00.html

να γίνει αντικείμενο βούλευσης για να αναπαραγχθεί εκ νέου και να επαν- αναπαράγει διαρκώς. Στη μετα- θεολογική εποχή της επιστήμης και της κοινωνικής μηχανικής, η τεχνολογία ιεροποιείται και γίνεται μέρος μιας υλιστικής θρησκείας. Ο θαυμαστός αυτός κόσμος του τεχνουργήματος, οικοδομημένος από τη μαγεία της χημείας και τη βιογενετικής, ειδομένος ως μια φύση που μιμείται μιαν άλλην- πρωτοτυπική, προσφέρει την ιδέα του τεχνητού παραδείσου επί της γης. Αυτός ο παράδεισος καμωμένος από τα τεχνολογικά χέρια του ανθρώπου, μακριά από την ιδέα της εξ’ ουρανού δημιουργίας του, και ακόμα πιο μακριά από την ιδέα ενός άνευ ανάγκης για έλεγχο τόπου, υπεπλήρη και γι’ αυτό περιττού για ονοματοθεσία, τεχνητός και άρα «πραγματικός» όπως είναι, αποτελεί την απόλυτη συγκάλυψη που επιτρέπει σε αυτήν τη δεύτερη «φύση» να ποζάρει και να θωρείται σαν το πρότυπό της23. Αυτού του είδους η μιμητική της «φύσης», μέσα από τις πλέον σύγχρονες καινοτομίες της χημείας και της βιογενετικής, υπόσχεται κατά τη ρητορική του Raël, νέες ουτοπίες και παραδείσους, τόσο παραμυθένιους που ξεπερνούν και τα πιο αισιόδοξα όνειρα· και προφανώς όχι ζοφερούς, όσο μαγικούς, όχι ζοφερούς όσο τοξικά σαγηνευτικούς. God: the movie, Clonaid: the reality.24 Αυτές οι πεποιθήσεις του Raël και των οπαδών του, είναι η βάση για τα ευρέως διαδιδόμενα τρέχοντα προγράμματα της clonaid, μιας εταιρείας που έχει συσταθεί από τον ίδιο. Η clonaid αυτοσυστήνεται ως η πρωτοπόρα εταιρία στην ανθρώπινη κλωνοποίηση25. Είναι η πρώτη εμπορική εταιρία που αναλαμβάνει κλωνοποιήσεις ανθρώπων, προσφέ23 Βλ. Michael Taussig, What color is the sacred?, στο Critical Inquiry 33 (autumn 2006), σελ. 28- 51, University of Chicago Press. 24 Τίτλος άρθρου στο επίσημο site της εταιρίας Clonaid. 25 Αναφέρεται στο επίσημο site της εταιρίας Clonaid. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

του Raël, ο μύθος της νεοτερικότητας είναι πλήρος ενσωματωμένος. Αυτός ο μύθος βασισμένος σε μια ευρωκεντρική ιδεολογία μιας παγκόσμιας τελεολογίας της εξέλιξης των κοινωνικών συστημάτων και του ανθρώπου, δεν μπορεί να ιδωθεί αποκομμένη από το ιδεοτυπικό νεο- εξελικτικό θεωρητικό σχήμα στο οποίο γαλουχήθηκε· και μόνο έτσι δύναται να αποφευχθούν οι αντιθέσεις μεταξύ τωρινού και μελλοντικού Παραδείγματος, ηθικού και Νέου ανθρώπου, θρησκευτικής και τεχνολογικής εγκοσμιότητας που ο Raël με μαγική μαεστρεία μας προσφέρει. Η υλιστική διάθεση του Raël και η προβολή του κόσμου ως έξω από τον άνθρωπο, ικανού να γίνει αντικείμενο πλήρους διαχείρισης κατά το γούστο του καθενός (και προφανώς ενός χαρισματικού ηγέτη- ίσως του ίδιου) αντανακλά την πιο σκληρή- «γυμνή από ηθική»- ατομικιστική πλευρά της σύγχρονης ιδεολογίας.

Οι εξηγήσεις του Raël για τον υπέρτατο στόχο της αθανασίας, αναφέρονται στη δημιουργία του Νέου Ανθρώπου (New Man) ο οποίος εξισώνεται με τον Θεό- αυτόν τον πρωτόγονο όρο για την ανθρώπινη αυτοπραγμάτωση.29 Ο νέος πολιτισμός που οραματίζεται και επισπεύδει να φέρει βασισμένος στην επιθυμία της αθανασίας “επιλεγμένος από την ελεύθερη βούληση των ανθρώπων και ποτέ επιβαλλόμενος, μπορεί να ελκύσει μόνο αυτούς που χαίρονται να ζούνε και που δεν επιθυμούν οι ηδονές της ζωής να σταματήσουν”.30 Οι υπόλοιποι ανήκουν σε ένα άλλο Παράδειγμα- προηγούμενο που θα κατέχουν τη θέση του “Νεάντερταλ ανθρώπου του 20ου αιώνα”31 και που αν διατείνονται “ενάντια στην ανθρώπινη κλωνοποίηση και στην αιώνια ζωή, τότε είναι ελεύθεροι να πεθάνουν”32.

Στο μυθικό βασίλειο της clonaid, η θρησκευτική αυτή οργάνωση καλλιεργεί συνεχώς συνωμοτικές συνήθειες. Αιφνιδιαστικές διακυρήξεις των επιτευγμάτων τους και μυστικοπάθεια για τις τεχνικές τους που δημιουργούν έναν έντονο σκεπτικισμό στην επιστημονική κοινότητα για την αλήθεια των ισχυρισμών τους, ασαφείς και ευμετάβλητες διαβεβαιώσεις για τις μελλοντικές κινήσεις τους και μια αδιαπέραστη ειρωνία απέναντι σε κάθε τί που χαρακτηρίζουν ως ηθικό, συγκροτούν την πολιτική λογική της εταιρείας. Βασική προϋπόθεση για την υφιστάμενη μετατόπιση του Παραδείγματος που προωθούν, είναι αυτή ακριβώς η οργάνωση της συνωμοσίας τους. Όσο πιο επαρκής, τόσο πιο γόνιμη34. Αφοσιωμένοι στις τεχνολογικές τους καινοτομίες διατείνονται ότι θα κάνουν επαναστατικά θαύματα· νέες συσκευές εμβρυικής κυταρρικής σύντηξης, υπηρεσίες βλαστοκυταρρικής αγωγής με μαγικές θεραπευτικές συνέπειες που επιδρούν στη δημόσια σφαίρα τόσο περισσότερο θαυματουργά και αιφνιδιαστικά, όσο λιγότερο έλλογες είναι οι αιτίες τους.

Στην ατομιστική αυτή κατανόηση του κόσμου από τον Raël, όπου “τα πάντα γύρω μας υπάρχουν για να μας ευχαριστούν” και όπου ο κόσμος παρουσιάζεται ως μια δυνητική πηγή απεριόριστων απολαύσεων ικανών να αναπτυχθούν και να αποσπαστούν για να προσφέρουν ακόμα περισσότερη ηδονή, το μέλημα και η αγωνία του βρίσκεται στην τεχνολογική πρόοδο, στην ακύρωση των γηρατειών, στη θέληση για δύναμη. Και για αυτό κατατρέχεται από τις ίδιες του τις προσπάθειες για εύρεση χρηματοδοτών και αύξηση του κοινωνικού του κύρους.33 Στις αλαζονικές και υπεροπτικές θέσεις 26 Στο ίδιο. 27 Στο ίδιο. 28 Αναφέρεται στο Raël, Say yes to human cloning. 29 Στο ίδιο. 30 Στο ίδιο. 31 Στο ίδιο. 32 Στο ίδιο. 33 Αναφορικά παρουσιάζονται, η υπηρεσία της clonaid για κλωνοποίηση κατοικιδίων, η δημιουργία τράπεζας γενετικού υλικού με επί μίσθωση φύλαξη αυτού, η δημιουργία προγραμμάτων βλαστο-κυταρρικής θεραπείας και οι συνεχείς δημόσιες καμπάνιες για εύρεση χρηματοδοτών που θα ενισχύσουν το φιλόδοξο πρόγραμμα της επίτευξης της αθαIAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Η γέννηση ενός πλήρους τεχνολογικού προτύπου και η γέννηση μιας πλήρους υλιστικής θρησκευτικής έκφρασης “στέκονται τόσο προσεκτικά σε απόσταση, ενώ απαντώνται με τα μέσα της ίδιας μαγείας”35: μια παντελής έλλειψη στολιδιών για το πρώτο, ώστε να εκφράζεται η αισθητική του αποστειρωμένου ιατρικού εργαστηρίου με την αυθεντία που το νασίας. Ακόμα αναφέρονται οι συνεχείς (εξεπίτηδες κατά πολλούς) διφορούμενες συνεντεύξεις τύπου για το κλωνοποιητικό πρόγραμμα της clonaid και οι προσπάθειες για συνομιλία με αρχηγούς κρατών και διεθνείς οργανισμούς με στόχο την προώθηση του σχεδίου της κατασκευής της πρεσβείας υποδοχής των Elohim και την νομιμοποίησης της κλωνοποιητικής μηχανικής. 34 Για μια τοποθέτηση περί της συνομωσίας, βλ. W. Benjamin, Σαρλ Μπωντλαίρ, ένας λυρικός στην ακμή του καπιταλισμού, σελ. 19, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα. 35 Ernst Bloch, The spirit of utopia, σελ. 14, Stanford University Press.

BLUE PL A NET

υλιστικής προοπτικής που αρνείται το «μεταφυσικό», η δύναμή Του που αξιώνει δικαιώματα πάνω στους ανθρώπους, προσωποποιείται σε “έμβια όντα σαν και εμάς”22, πανίσχυρα και πάνσοφα- τους εξωγήινους Elohim. Οι Elohim έτσι γίνονται οι πατεράδες- δημιουργοί μας (αφού αυτοί μας συνέθεσαν μέσα από τους γενετικούς πειραματισμούς τους), οι καθοδηγητές μας (αφού ανά καιρούς αποκαλύπτουν τα μυστικά τους σε ικανούς ανθρώπους όπως ο Ιησούς, οι Βούδες και ο Μωϋσής) καθώς και οι κριτές- τιμωροί μας (αφού αυτοί προκάλεσαν τον κατακλεισμό και ετοιμάζουν τώρα την επιστροφή τους). Οι Elohim δηλαδή δεν κατέχουν μια εξουσία υπερφυσική όπως του Θεού- που να αποβαίνει στις μέρες μας συμβολική- αλλά καθώς είναι από πάνω μας και μας επιτηρούν από τα διαστημόπλοιά τους, κατέχουν μια θεϊκή εξουσία πραγματιστική· μια υπερ- εξουσία ικανή να εποπτεύει και να κρίνει τους πάντες.

ροντας τις υπηρεσίες της σε ζευγάρια που δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν (στείρα, ομόφυλα ή προσβλημένα από μεταδιδόμενους ιούς), σε άτομα που θα ήθελαν να “ξαναδούν έναν πανομοιότυπο δίδυμο”26 ενός θανόντα κοντικού τους ανθρώπου ή σε άτομα που θα ήθελαν έναν κλώνο του εαυτού τους “για οποιονδήποτε λόγο και αν είναι αυτός”27. Οι στόχοι της εταιρείας όμως δεν είναι αυτοί. Η κλωνοποίηση είναι το πρώτο βήμα που χρειάζεται για να επιτευχθεί η πολυπόθητη αθανασία. Το δεύτερο είναι η επίτευξη της “επιτάχυνσης της διαδικασίας γήρανσης” (accelerated growth process)28, η οποία θα επιτρέψει την άμεση δημιουργείακατασκευή ενός ενήλικα ανθρώπου και το τρίτο αναφέρεται στην χαρτογράφηση του εγκεφάλου κάποιου ενδιαφερόμενου και στην μεταφορά της μνήμης και της προσωπικότητάς του, στο ενήλικο, υγιές, κλωνοποιημένο σώμα του.

Εικόνες από την διαμαρτυρία του κινήματος της Ν. Κορέας για την απαγόρευση της εισόδου στον Rael.

Ας υπερισχύσει αυτή η Μεγάλη Τεχνική, μια ανακουφιστική, ατάραχη και περίκομψη, ευφυής, δημοκρατική «πολυτέλεια» για όλους, η αναδόμηση αυτού του αστεριού της γης, με την επιδίωξη της κατάργησης της φτώχειας, την εκχώρηση του ανθρώπινου μόχθου στις μηχανές, της κεντροποιημένης αυτοματοποίησης και των πλέον επουσιώδων και δι’ αυτού την δυνατότητα για μόνιμη απραξία· και ας κυριαρχήσει η Μεγάλη Έκφραση μετακινώντας κάθε διακόσμηση στα μεγαλύτερα βάθη, παρέχοντας καθαρά σημεία κατανόησης, καθαρά στολίδια που καθορίζουν τον σχηματισμό της εσωτερικής μας μέριμνας, πέρα και πάνω από την σιγαλιά της εξωτερικής.37 Και παρόμοια μια άλλη σιγαλιά (silence)- η απουσία κάθε ήχου, η απόλυτη ησυχία όπως κατά τη διάρκεια της νύχτας στην έρημο της Zagora- είναι για τον Taussig ο αρχαϊκός φόβος που όπως η εξαθλίωση (abjection) της Julia Kristeva38, αφορά μια κατάσταση ανήσυχου και ταραγμέ36 Στο ίδιο. 37 Στο ίδιο, σελ. 15. 38 Μεταφράζεται κυρίως ως αποκειμενοποίηση, η οποία έννοια αναδεικνύει την ετερότητα ως μια διαρκής καταστατική συνθήκη για την βιωσιμότητα και αναγνωρισιμότητα του υποκειμένου. “Το αποκείμενο είναι αυτό που απειλεί το σύνορο της εύθραυστης ταυτότητας του ομιλούντος υποκειμένου και αυτό που αποβάλλεται από το σύνορο αυτό, μετα-

νου, ανολοκλήρωτου διαχωρισμού της ζωής από τον θάνατο. Μιας κατάστασης ασαφών ορίων που εξαναγκάζει τον άνθρωπο να αποτραβιέται σε μια παράλογη ταλάντωση γλωσσικής απόκρυψης και αποκάλυψης39. Δημιουργώντας δηλαδή ένα λόγο που υποκαθιστά το αντικείμενο- κόσμο με έναν τεχνολογικό παράδεισο και το αντικείμενο φόβου- τον θάνατο με Ζωή. Με αυτόν τον φετιχισμό της ζωής, η Ζωή εισδύει σε ένα περίπλοκο παιχνίδι όπου η αξία της πρώτης χάνεται μπροστά στη συμπαγύτητα της εμπορευσιμότητας της δεύτερης. Η σιγαλιά, η εξαθλίωση, τα ασαφή όρια μεταξύ ζωής και θανάτου είναι που επιτρέπουν τη γλώσσα να εκτοξεύεται και να δημιουργεί νέα ασαφή όρια μεταξύ της ζωής και της Ζωής. Και υποταγμένη (η γλώσσα) όπως είναι στον επιστημικό της πανικό, εκβιαστικά παίρνει το δικαίωμα να απαγγείλει τα ξόρκια της στα πράγματα και να σαγηνεύει.

“Και έτσι βρισκόμαστε πάλι μέσα στα ξόρκια και τη μαγεία”40. Σε αυτό το δυσνόητο τόπο όπου είναι δυνατή η ιδιοποίηση των δυνάμεων του κόσμου και που ο ίδιος καλύπτεται με τις λέξεις του μεταφυσικού και του απόκρυφου· με τη μαγεία της συλλογικής αναπαράστασης. Και ίσως έτσι κατανοήσουμε αυτό που ο Kapferer ταυτοποιεί ως μαγικό: η μαγικότητα στα ανθρώπινα όντα, βρίσκεται στις ενσώματες περιπαθείς σχέσεις με τους άλλους και στους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι μέσα από αυτές τις σχέσεις συγκροτούν τις πραγματικότητές τους41. Η μαγικότητα δητρεπόμενο στη σκοτεινή όψη του” (αναφέρεται στο Αθ. Αθανασίου, Ζωή στο όριο- δοκίμια για το σώμα, το φύλο και τη βιοπολιτική, σελ. 33- 34, 97- 136, εκδ. Εκκρεμές, Αθήνα, 2007.) 39 Βλ. Michael Taussig, Dying is an art like everything else, στο Critical Inquiry 28 (Autumn 2001), σελ. 305- 316, University of Chicago Press. 40 Michael Taussig, Dying is an art, like everything else, στο Critical Inquiry 28 (autumn 2001), σελ. 305- 316, The university of Chicago Press. 41 Αναφέρεται στο Susan Greenwood, The nature of magic,σελ. 7, IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Πλέον, το ζήτημα της ταυτοποίησης των πρακτικών που αναπτύσσονται με όρους δύναμης, αποκτά τεράστιες διαστάσεις. Δεν γίνεται να διαιρεθούν τα ‘ξένα και ασυμβίβαστα’ με τα ‘συμβατικά και προτεινόμενα’ και να ταξινομηθούν τα πρώτα ως μαγικά. Πως δύναται να θεωρηθεί πλέον, ο τεράστιος όγκος της χρηματιστηριακής σφαίρας που κινείται σε ένα φαντασιακό επίπεδο χωρίς Berg, 2005 42 Βλ. Comaroff, Jean & Comaroff, John L. “Occult

economies and the violence of abstraction: notes from the South African postcolony”, στο American ethnologist 26, no 2, σελ. 279- 303, May 1999. 43 Βλ. Comaroff, Jean & Comaroff, John. Introduction, στο Modernity and its malcontents- ritual and power in postcolonial Africa, Τhe University of Chicago Press, 1993. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

«πραγματικό» υλικό αντίκρισμα; Πως γίνεται να κατανοηθεί το γεγονός, ότι οι πιο πλούσιες χώρες του κόσμου είναι συγχρόνως και οι πιο μεγάλοι οφειλέτες; Πως γίνεται αντιληπτό με όρους του «πραγματικού», ένα οικονομικό σύστημα που συντηρείται με πλαστούς δανεισμούς που ανακυκλώνονται με ίσα ως προς το δανεισμό ποσά αντίστοιχων επενδύσεων; Και κυρίως πως προβάλλονται αυτά στους ανθρώπους και με τι όρους γίνονται κατανοητά από αυτούς; Το τι είναι «πραγματικό», ρευστοποιείται και αυτό σαν μια ιδεολογική κατηγορία. Πλέον, έχει σημασία μόνο αυτό που είναι κάθε φορά συνηθισμένο και συμβατικό και αυτό που φαίνεται ως απόμακρο, δυσνόητο και απόκρυφο. Αυτό ακριβώς αναδεικνύουν οι Comaroff και Comaroff, καθώς εστιάζουν στις αναπαραστάσεις των ανθρώπων, για τα σύγχρονα οικονομικά και εξουσιαστικά κέντρα. Αυτό που εμφανίζεται ξανά, είναι πρακτικές διαχείρισης δυνάμεων, μέσω συγκαλυμμένων και δυσνόητων μηχανισμών, για ιδιοτελείς- οικονομικούς συγκεκριμένα- σκοπούς.44 Αυτό που απορρέει ως ζήτημα, στη βάση αυτής της αναδόμησης της κατηγορίας της μαγείας, με όρους συμβατικού και απόκρυφου και παράλληλα της ανάδειξης της αξίωσης των ανθρώπων για δράση, μέσα σε ένα πλούσια συμβολισμένο κόσμο και ιδιοποίηση αυτού για προσωπικά ή συλλογικά οφέλη, είναι η αποκάλυψη ενός εκτεταμένου κοινωνικο- οικονομικού και ιδεολογικού μηχανισμού που αναπτύσσεται στη βάση “... σαγηνευτικών, πολλές φορές τρομαχτικά αβυσσαλέων και καταχθόνιων τρόπων παραγωγής αξιών· αβυσσαλέων και καταχθόνιων, αλλά και ασυνήθιστα τετριμμένων”45.

Η αποδόμηση των λέξεων «μαγεία» και «πρόοδος», ως ιδεολογικών κατηγοριών και η συστηματική κριτική στο λόγο του Διαφωτισμού, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την κατανόηση της ιστορίας των ίδιων αυτών εννοιών και της αναδόμησής τους, με όρους που θα αναλαμβάνουν την ευθύνη για τους δυισμούς που οι ίδιες θα συνεπάγουν. Παρόμοια ο κάθε άνθρωπος, «περιορισμένος» στη δικιά του κληρονομημένη πολιτισμική φύση, μπορεί να κατανοήσει όλα αυτά τα παράδοξα που του κληροδοτήθηκαν και που μεταφέρει· και αν υπάρχει το ιδανικό του «μοντέρνου ανθρώπου», αυτού που είναι βέβαιος για τις τροπές που τα κοινωνικά φαινόμενα παίρνουν, αξιώνοντας έτσι τον

44 Βλ. Comaroff & Comaroff, Occult economies and the violence of abstraction: notes from the South African post colony, σελ. 290- 291, American Ethnologist 26, no 2, pg 279- 303, My 1999. 45 Στο ίδιο.

BLUE PL A NET

συνοδεύει και η πιο θεμελιώδης θετική όψη για τη δεύτερη- η προβολή της εικόνας μιας ειρηνικής παγκόσμιας κοινωνίας χωρίς πείνα, προβλήματα, πόνο και εργασία για το μέλλον· και τα δύο μαζί “εξαρτημένες μεταβλητές της ίδιας εξόδου. Ενός αστραποβολήματος δρυμείων και αινιγματικών σημείων, μια ξαφνική άμβλυνση όλων των δρόμων σε μια σύγκλιση”36· σε έναν ανύποπτο επουσιώδη παράδρομο που μετουσιώνεται στο λόγο τους σε κεντρική λεωφόρο προς την ανθρώπινη πρόοδο. Η μυστική τάση της νεοτερικότητας κατά τον φιλόσοφο Bloch. Και όπως ο ίδιος τόσο λυρικά όσο και κυνικά αναφέρει:

Θα μπορούσαμε σε αυτή τη λογική να πούμε, ότι αυτό που κατηγοριοποιείται ως μαγικό, είναι αυτό που κινείται ξένα, ακατάληπτα και ασυμβίβαστα [the occult] στο προσληπτό, το αναμενόμενο, το επιθυμητό [the ordinary]42. Τα παραδείγματα τέτοιου είδους καταστάσεων είναι πάμπολλα και ποικίλλουν ως προς το νόημα που τους αποδίδεται και τους λόγους για τους οποίους ταξινομούνται ως «μαγικά»· μπορούν πάραυτα να φτάσουν στα άκρα την φαντασία και τις συμβατικές πεποιθήσεις ως προς το τί είναι λογικό και παράλογο, θεμιτό και αθέμιτο, ηθικό και ανήθικο. Το ξεμάτιασμα για την απαλλαγή από τη βασκανία, «σαμανικές» τελετές για την ευδαιμονία του συνόλου και την αποτροπή της κακοτυχίας, σατανικές τελετές για την προώθηση συγκεκριμένων συμφερόντων, βιογενετικοί πειραματισμοί, κλωνοποίηση και συνένωση μηχανών και ανθρώπων σε κυβερνητικούς οργανισμούς για αύξηση της παραγωγής και της στρατιωτικής ισχύς είναι μερικά. Όλα αυτά, ασύμβατα εκ πρώτης όψεως, ενέχουν τη λογική που αναπτύχθηκε: την πεποίθηση ότι υπάρχουν σχέσεις ανάμεσα στα άπειρα σημεία του σύμπαντος και ότι είναι δυνατή η ιδιοποίηση των δυνάμεων που κρύβουν, για συγκεκριμένα οφέλη. Έτσι κάθε είδους πρακτική, είτε είναι η πιο συνηθισμένη, είτε η ίδια ταυτοποιείται ως απόκρυφη, είτε ταξινομείται «από το σύνολο» με έναν αρνητικό συμβολισμό, κατέχει μια εσωτερική σχέση με την καθημερινή ύπαρξη. Όλες δηλαδή οι πολιτισμικές διαδικασίες, ενσωματώνουν έστω και μετωνυμικά τους κόσμους τους οποίους αναπαριστούν, συγκροτώντας τελικά κοινωνικές πραγματικότητες και για αυτό δύναται να εκτιμηθούν ως διεισδυτικές όψεις, δυναμικών πολιτικών δράσεων43.

Ό λ ε ς ο ι φ ω τ ο γ ρ α φί ε ς κ α ι τ α σύμ β ο λ α π ο υ α φ ο ρ ο ύ ν τ η ν ε κκ λ η σί α τ ω ν R a ë l ia n s έχ ο υ ν λ η φθ ε ί α πό τ ο ν ι σ τ ό τ ο π ο τ η ς W ikipe d ia . Γ ι α π ε ρ ι σσό τ ε ρ ε ς π λ η ρ ο φ ο ρ ί ε ς γ ι α τ η ν ο ρ γ ά ν ω σ η κ α ι τ ι ς δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ έ ς τ η ς , ε π ι σκ ε φθ ε ί τ ε τ η ν ι σ τ ο σ ε λ ί δ α h t t p : / / www. rae l . or g

λαδή κατά τον ίδιο, δεν αναφέρεται σε μια κατηγορία πραγμάτων που απευθύνονται στον εαυτό τους, αλλά είναι ένας τρόπος συγκρότησης της πραγματικότητας, μέσα από την εμπειρία της επαφής και της κατανόησης του κόσμου.

O Shirimpumu, ένα μωρό- γορίλας της οικογένειας Beringei- Beringei, βρίσκεται γαντζωμένος σε ένα δέντρο ευκαλύπτου με το βλέμμα προσηλωμένο στη μαμά του. Οι γορίλες της οικογένειας αυτής- γνωστοί και ως «γορίλες των βουνών»- είναι οι πιο σπάνιοι του είδους τους. Θεωρούνται ως κρίσιμα απειλούμενοι από την Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης και του Φυσικού Πλούτου (IUCN), η οποία τους απαριθμεί σε 700 μέλη. Αυτή τη στιγμή, ένας πληθυσμός των 380 μοιρασμένος σε 30 ομάδες, βρίσκεται στην περιοχή των ηφαιστείων Virungas, μεταξύ των χωρών της Ουγκάντας, της Ρουάντας και της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό. Ένας δεύτερος πληθυσμός των 320 μελών, βρίσκεται στο δάσος Bwindi στα βουνά Rwenzori της Ουγκάντα. Το επι χρόνια εκτεταμένο λαθρεμπόριο των γοριλών στην Ουγκάντα και στη Ρουάντα, έχει περιοριστεί σημαντικά αλλά δεν έχει εκλείψει. Οι περισσότεροι πληθυσμοί προστατεύονται πλέον από ένοπλους φύλακες, οι οποίοι ενίοτε ρισκάρουν την ίδια τους τη ζωή.

Π ΑΡ Ο Υ ΣΙΑ Ζ Ε Ι:

08 Video Art

Performance Art Video Installations Κατασκευές Web Art

Athens Video Art Festival 08 To Athens Video Art Festival, διεθνές φεστιβάλ video art και νέων μέσων αφιερωμένο στον ψηφιακό πολιτισμό, καλεί όλους τους ενδιαφερόμενους καλλιτέχνες να δημιουργήσουν ελεύθερα και να προβάλλουν το έργο τους, στην τέταρτη επίσημη διοργάνωση του, που θα πραγματοποιηθεί στις 11 – 13 άπριλίου στην «τεχνόπολις» του δήμου άθηναίων. οι καλλιτέχνες καλούνται να συμμετέχουν με έργα: Video Art, Performance Art, Video Installations, κατασκευές και Web Art. δεν υπάρχει κόστος συμμετοχής. δεν υπάρχει θεματικός περιορισμός. άναλυτικές οδηγίες, φόρμες συμμετοχής και επιπρόσθετες πληροφορίες στο: www.athensvideoartfestival.gr

*/ EXTENDED 15 ΦΛΕΒΑΡΗ

BLUE PL A NET

ΡΙΞΗ Ο Σ Τ ΗΟ Υ Ν ΥΠΙΟ ΙΚ ΜΕ ΤΗ ΕΡ Δ ΤΟΥ Π

XOΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ:

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

t .a

v ns

a eo

s fe

l va

ην Βιρμανία ή Μπούρμα) βρίσκεται στη νοτιοανατολική

Γραφει ο Πετρίδης Πέτρος P H O T O : www . eric l affor g u e . co m ©

Ασία. Από τις 19 Αυγούστου του 2007, εικόνες από τη Μιανμάρ άρχισαν να φτάνουν στα σπίτια μας εξαιτίας των διαμαρ-

ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΚΤΑΚΤΟΥ ΑΝΑΓΚΗΣ:

ντια στο στρατιωτικό καθε-

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΜΙΑΝΜΑΡ

στώς το οποίο διοικεί τη χώρα από το 1962. Η εξέγερση αυτή σε γενικές γραμμές- με 46

ελάχιστες εξαιρέσεις- αναπα-

BLUE PL A NET

ραστάθηκε από τα ελληνικά ΜΜΕ ως εξέγερση βουδιστών μοναχών, η οποία γεννήθηκε εν κενώ εξαιτίας της αύξησης της τιμής του πετρελαίου που ανακοίνωσε το καθεστώς.

Ο συνολικός πληθυσμός της χώρας υπολογίζεται γύρω στα 49.000.000, ενώ επίσημη γλώσσα είναι τα Βιρμανικά (Burmese) και κυρίαρχη θρησκεία ο Βουδισμός Θεραβάντα. Ωστόσο, η Ένωση της Μιανμάρ παρουσιάζει τεράστια πολιτισμική, θρησκευτική και γλωσσική ποικιλομορφία, καθώς εντός των συνόρων της υπολογίζεται ότι ζουν περισσότερες από 100 διαφορετικές εθνοτικές ομάδες. Αυτή η κατάσταση είναι συνηθισμένο φαινόμενο στα μετααποικιακά και νεοαποικιακά κράτη, τόσο στην Ασία όσο και στην Αφρική και γενικότερα σε γεωγραφικές περιοχές που υπήρξαν ευρωπαϊκές αποικίες. Δεκάδες ετερόκλητες εθνοτικές ομάδες ή φυλές, οι οποίες ήταν οργανωμένες- εδαφικά και πολιτικά- με τρόπους ριζικά διαφορετικούς από το νεωτερικό δυτικό έθνος κράτος, ήρθαν αντιμέτωπες με τεράστιες αλλαγές κατά τη διάρκεια της αποικιοκρατικής και μετααποικιοκρατικής περιόδου. Τόσο από τις γεωπολιτικές στρατηγικές που εφάρμοσε η εκάστοτε διοίκηση, όσο και από το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια των απελευθερωτικών αγώνων οι διάφορες εθνοτικές ομάδες συχνά διεκδίκησαν την ανεξαρτησία τους σε όρους έθνους κράτους, τα γεωγραφικά σύνορα διαχώρισαν και ταυτόχρονα συνένωσαν πληθυσμούς. Το αποτέλεσμα ήταν αρκετοί πολυετείς εμφύλιοι πόλεμοι μερικοί εκ των οποίων συνεχίζονται μέχρι αυτή τη στιγμή, αν και η πληροφόρηση μας για αυτούς είναι συνήθως περιορισμένη εξαιτίας του ότι δεν αποτελούν επικοινωνιακά πολεμικά blog busters.

Τα πράγματα όμως είναι αρκετά περίπλοκα και ο οικονομικός ή θρησκευτικός ντετερμινισμός με την ταυτόχρονη απουσία ιστορικής διάστασης μάλλον θολώνουν το τοπίο παρά μας παρέχουν τα κατάλληλα σχήματα για την ερμηνεία της τρέχουσας κατάστασης. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

BLUE PL A NET

τυριών που ξέσπασαν, ενά-

τοσο μακρια

Τόσο κοντα

Η Ένωση της Μιανμάρ (πρώ-

BLUE PL A NET

Η δε κατηγορία των Kachin ήταν ακόμη πιο περίπλοκη. Αρχικά, η λέξη για τους Βιρμανούς (Burmese), οι οποίοι συνιστούν την κυρίαρχη εθνοτική ομάδα, σήμαινε τους «βάρβαρους των νοτιοανατολικών συνόρων», ενώ από τα μέσα του 19ου αιώνα άρχισε να σηματοδοτεί γενικά τις φυλές που κατοικούσαν στους λόφους. Οι γλώσσες που μιλούσαν ήταν Jinghpaw, Gauri, Maru, Atsi, Lasi και Lisu και ο αριθμός των διαλέκτων «τρομακτικός». Σε ότι αφορά στο θρήσκευμα, εξαιτίας της έντονης επαφής με τις δυτικές ιεραποστολές, αρκετοί Kachin είχαν εκχριστιανιστεί (καθολικοί και βαπτιστές) ενώ άλ-

P H O T O : www . eric l affor g u e . co m ©

ταν ο ανθρωπολόγος Edmund Leach δημοσίευσε τη διδακτορική του διατριβή με τίτλο «Πολιτικά Συστήματα της Άνω Βιρμανίας», υπογράμμιζε ότι οι κοινότητες που μελετούσε αποτελούσαν ένα εξαιρετικά περίπλοκο κράμα γλωσσικών, πολιτισμικών και πολιτικών στοιχείων. Μόνο χονδρικά και για αναλυτικούς κυρίως λόγους μπορούσαν να διαχωριστούν σε Kachin και Shan. Σύμφωνα με το Leach, οι Shan ήταν εδαφικά διασκορπισμένοι αλλά πολιτισμικά ομοιογενείς. Αν και η γλώσσα τους σε γενικές γραμμές ήταν η ίδια (Tai)- με εξαίρεση τους Shan της περιοχής Mong Hsa που μιλούσαν Maru, τους Shan της κοιλάδας Kubaw που μιλούσαν ένα είδος «φθαρμένων» βιρμανικών και τέλος κάποιες μικρές κοινότητες που μιλούσαν είτε Jinghpaw με πρόσμιξη Tai και Assamese είτε μια γλώσσα που ονομαζόταν Hpon- υπήρχε τεράστιος αριθμός διαλέκτων που μιλούσαν οι διάφορες κοινότητες. Πέρα από τη γλώσσα, ένα άλλο κριτήριο συλλογικής ταυτότητας- ο βουδισμός- χαρακτηριζόταν από μεγάλο βαθμό κατακερματισμού ως προς τις πρακτικές και τις πεποιθήσεις. Η πλειοψηφία των Shan ήταν βουδιστές, ωστόσο, όπως επισημαίνει ο Leach, όχι ιδιαίτερα αφοσιωμένοι και μάλιστα «ο βουδισμός τους, περιείχε πολλές σημαντικές αιρετικές σέκτες».

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Το κάθε μοναστήρι είχε τα δικά του πρότυπα ιεράρχησης, τους δικούς του κανόνες και τους δικούς του ιδιαίτερους δεσμούς με τα άλλα μοναστήρια.

P H O T O : www . eric l affor g u e . co m ©

λοι παρέμεναν πολυθεϊστές ή είχαν επαφές με το βουδισμό. Τα δε πολιτικά συστήματα στη συγκεκριμένη περιοχή ήταν τουλάχιστον τρία: α) το gumlao Kachin, ένα εξισωτικό- που χαρακτηρίστηκε έως και αναρχικό- σύστημα, β) το gumsa, ένα είδος πολιτικής οργάνωσης που προσομοίαζε σε μικρό κράτος και παρουσίαζε τεράστια αστάθεια και τέλος γ) το κράτος των Shan. Επιπλέον, οι διάφορες κοινότητες μεταπηδούσαν συχνά από το ένα σύστημα στο άλλο ανάλογα με τις στρατηγικές των μελών τους στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν δύναμη1. Αν αναλογιστούμε ότι οι εν λόγω εθνοτικές ομάδες καταλαμβάνουν ένα μικρό τμήμα του συνολικού πληθυσμού, μπορούμε εύκολα να φανταστούμε την ευρύτερη ποικιλομορφία που παρουσιάζει η Ένωση της Μυανμάρ στο σύνολό της.

Παρά την εθνοτική και θρησκευτική ποικιλομορφία, υπήρχαν πάντοτε άδηλες και λανθάνουσες σχέσεις και αντιλήψεις οι οποίες λειτουργούσαν ως σύνδεσμος μεταξύ των διάφορων κοσμοθεωριών.

1 Για μια πληρέστερη ανάλυση των παραπάνω βλ. Leach E.R., 1954. “Political Systems of Highland Burma: A Study of Kachin Social Structure”. London and Atlantic Highlands, Nj: The Athlon Press. Σελ. (29-61, 197-227, 279-292). 2 Βλ. Pye L.W., 1962 “Politics, Personality and Nation Building: Burma’s Search for Identity”. New Haven and London: Yale University Press. (σελ. 59-79). IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Σε ότι αφορά στην πολιτική οργάνωση, η καταγεγραμμένη ιστορία της Βιρμανίας αρχίζει το 1044 και χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια κυβερνητών και βασιλιάδων να επιβληθούν έναντι των ανταγωνιστών τους, πρακτικές που ως αποτέλεσμα είχαν τις «ατελείωτες συγκρούσεις που έλαβαν χώρα μεταξύ, αλλά και εντός των διαφόρων εθνοτικών ομάδων που τώρα σχηματίζουν τον πληθυσμό της Βιρμανίας»4. Η πρώτη γνωστή πολιτική οντότητα είναι το κράτος του Pagan ή Bagan με βασιλιά τον Anawratha. Στα πλαίσια αυτού του κράτους, οι τότε φυλές άρχισαν να έρχονται σε έντονη επαφή με το βουδισμό και την ινδική κρατική οργάνωση. Το 1287, το κράτος 3 Τα ποσοστά αναλφαβητισμού στη Μιανμάρ είναι εξαιρετικά χαμηλά. 4 Βλ. Pye L.W (ό.π.).

BLUE PL A NET

Σε παρόμοιο μήκος κύματος κινείται και η περιγραφή που μας δίνει ο Lucian W. Pye2, σε μια έρευνα που εκδόθηκε το 1962. Ο Pye, αναφερόμενος γενικότερα στον πληθυσμό της Βιρμανίας τονίζει ότι οποιαδήποτε αναφορά στη θρησκεία θα πρέπει να λαμβάνει υπόψιν της τόσο το βουδισμό όσο και τις εντόπιες λατρείες πνευμάτων και nats (πνεύματα των ποταμών, των δέντρων και των προγόνων). Παρατηρεί ότι σε πολλές αγροτικές κοινότητες, η λατρεία ανιμιστικών αντικειμένων, κακόβουλων πνευμάτων, δράκων και nats ελάχιστα είχε τροποποιηθεί από τη βουδιστική διδασκαλία. Ισχυριζόταν ότι ακόμη κι εντός των πλαισίων του βουδισμού Θεραβάντα (ο οποίος κατά τη γνώμη του «εισήχθει» στην προαποικιακή Βιρμανία με σκοπό την περεταίρω εδραί-

ωση και νομιμοποίηση της κοσμικής εξουσίας, εφόσον ο εκάστοτε βασιλιάς ήταν από τη μία υπερασπιστής της βουδιστικής πίστης, ενώ από την άλλη η ίδια η εξουσία του πήγαζε από το Βούδα) υπήρχαν τεράστιες διαφορές στον τρόπο οργάνωσης και ιεραρχίας. Το κάθε μοναστήρι είχε τα δικά του πρότυπα ιεράρχησης, τους δικούς του κανόνες και τους δικούς του ιδιαίτερους δεσμούς με τα άλλα μοναστήρια. Ακόμη, οι ερμηνείες του βουδισμού ήταν ποικίλες (άλλες αυστηρά προσηλωμένες, άλλες πιο χαλαρές με έντονη ενσωμάτωση στοιχείων της λατρείας των πνευμάτων και άλλες οι οποίες ουσιαστικά ήταν προσηλωμένες στις εντόπιες λατρείες και μόνο περιφερειακά έρχονταν σε επαφή με το κήρυγμα του Βούδα). Αναφερόμενος στην κοινωνικοοικονομική οργάνωση της Βιρμανίας, περιγράφει μια πλουραλιστική κοινωνία που χαρακτηρίζεται από την παράλληλη ύπαρξη διαφορετικών μειονοτικών και εθνοτικών ομάδων, μιας αρκετά εκδυτικοποιημένης ελίτ, τεράστιου αριθμού κατοίκων του αγροτικού χώρου, ραγδαία επέκταση των αστικών ιστών και υπεραφθονία φοιτητών3.

BLUE PL A NET

Το 1886, μετά από τη λήξη του τρίτου ΑγγλοΒιρμανικού πολέμου, η Βιρμανία περιήλθε στη βρετανική αυτοκρατορία. Οι λευκοί άποικοι ακολουθώντας την προσφιλή τακτική τους για «εκπολιτισμό» των μη δυτικών άλλων, επιδόθηκαν στην κατασκευή μεγάλων δημόσιων έργων (σιδηρόδρομοι, σχολεία, σπίτια, φυλακές κλπ). Την ίδια στιγμή βέβαια, αδυνατούσαν να δείξουν το στοιχειώδη σεβασμό προς τον εντόπιο πολιτισμό (προφανώς δεν προσλαμβάνονταν καν ως τέτοιος) δημιουργώντας συχνά εντάσεις, κάποιες από τις οποίες έμειναν γνωστές με την ονομασία shoe questions και σηματοδοτούσαν την άρνηση των αποίκων να βγάζουν τα παπούτσια τους κατά την είσοδο τους σε ναούς. Επιπλέον, οι τοπικοί τρόποι πρόσληψης και σημασιοδότησης της εξουσίας (η βασιλεία ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με το ιερό) ήρθαν σε ρήξη με τις εισαγόμενες έννοιες της δυτικής πολιτικής διακυβέρνησης. Νέες τάξεις πολιτικών και διοικητικών άρχισαν να αναδύονται στα πλαίσια της βιρμανικής κοινωνίας μετασχηματίζοντας σε μεγάλο βαθμό «παραδοσιακές» δομές νοήματος και διαβίωσης. Παρά τις πολυάριθμες εντάσεις και συγκρούσεις μεταξύ αποικιοκρατών και αποικιοκρατούμενων που συχνά είχαν ως αποτέλεσμα φυλακίσεις, βασανισμούς και θανάτους μοναχών, αλλά και την ανάδειξη του βουδισμού σε πηγή αντίστασης, η κατάσταση άρχισε να αλλάζει ριζικά κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Η επέλαση των Ιαπώνων ανάγκασε

τους Βρετανούς να εγκαταλείψουν την τότε πρωτεύουσα Rangoon (από τις 6/11/2005 πρωτεύουσα είναι η Νάι Πι Τάου «Naypyidaw»), αλλά και τις περισσότερες περιοχές που είχαν υπό τον έλεγχό τους. Ωστόσο οι Βρετανοί, με τη βοήθεια Βιρμανών στρατιωτών (σημαντικό τμήμα των οποίων αρχικά είχε συνταχθεί στο πλευρό των Ιαπώνων) ξαναπήραν τον έλεγχο της διοίκησης το 1945. Στις 4 Ιανουαρίου του 1948, η Βιρμανία απέκτησε την ανεξαρτησία της και μετονομάστηκε σε Ένωση της Βιρμανίας. Η επιλογή του όρου Ένωση αναδεικνύει μια πρώτη προσπάθεια κατασκευής ενιαίας εθνικής ταυτότητας. Ταυτόχρονα ξεκινά η προσπάθεια συγκρότησης ενός «δημοκρατικού» πολιτεύματος, δυτικής έμπνευσης και άγνωστο για τις «παραδοσιακές» πολιτικές δομές της Βιρμανίας. Καταλυτικός για την ανεξαρτησία ήταν ο ρόλος του AFPFL (Anti- Fascist People’s Freedom League), στα χέρια του οποίου περιήλθε η εξουσία και η διακυβέρνηση της ανεξάρτητης πλέον χώρας. Πρώτος πρόεδρος γίνεται ο Sao Shwe Thaik και πρώτος πρωθυπουργός ο U Nu. Ωστόσο, η προσπάθεια του AFPFL να συγκεντρώσει όλους τους τομείς πολιτικής διακυβέρνησης υπό τον έλεγχο του προκάλεσε βίαιες αντιδράσεις και εξεγέρσεις, τόσο από τμήματα κομμουνιστών όσο και μειονοτικών εθνοτικών ομάδων. Στα τέλη της δεκαετίας του ‘50, η τάξη των διοικητικών που είχε δυσαρεστηθεί από την απώλεια προνομίων με την ταυτόχρονη αδυναμία του AFPFL να «αφομοιώσει» τα δυτικά δημοκρατικά πρότυπα διακυβέρνησης έχουν ως αποτέλεσμα τη διάσπασή του. Σε μία περίοδο έντονης κρίσης ο στρατός καταλαμβάνει την εξουσία από τον Οκτώβρη του 1858 έως τον Απρίλη του 1960 οπότε και παραδίδει ξανά τη διακυβέρνηση στον U Nu. Πολύ σύντομα, το 1962, ο στρατηγός Ne Win, θέλοντας να υλοποιήσει το όραμά του για το «βιρμανικό δρόμο προς το σοσιαλισμό», καταλαμβάνει την εξουσία με στρατιωτικό πραξικόπημα. Μια πρώτη σύγκρουση μεταξύ αντιIAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

P H O T O : www . eric l affor g u e . co m ©

του Pagan κατέρρευσε και ακολούθησε μια μεγάλη περίοδος εναλλαγής μικρών βασιλείων (Ava, Toungoo, Pegu) μέχρι που το 1755 ο βασιλιάς Alaungpaya δημιούργησε την τελευταία μεγάλη δυναστεία (Konbaung), επιτυγχάνοντας παράλληλα τη συγκρότηση ενός νέου ισχυρού βασιλείου. Το 1859 ο βασιλιάς Mindon ιδρύει την πόλη Mandalay την οποία και κάνει πρωτεύουσα της τότε Βιρμανίας. Ο τελευταίος βασιλιάς, Thibaw, ανεβαίνει στο θρόνο το 1878.

Στις 4 Ιανουαρίου του 1948, η Βιρμανία απέκτησε την ανεξαρτησία της και μετονομάστηκε σε Ένωση της Βιρμανίας. Η επιλογή του όρου Ένωση αναδεικνύει μια πρώτη προσπάθεια κατασκευής ενιαίας εθνικής ταυτότητας. Ταυτόχρονα ξεκινά η προσπάθεια συγκρότησης ενός «δημοκρατικού» πολιτεύματος, δυτικής έμπνευσης και άγνωστο για τις «παραδοσιακές» πολιτικές δομές της Βιρμανίας.

P H O T O : www . eric l affor g u e . co m ©

Σε πολλές αγροτικές κοινότητες, η λατρεία ανιμιστικών αντικειμένων, κακόβουλων πνευμάτων, δράκων και nats, ελάχιστα είχε τροποποιηθεί από τη βουδιστική διδασκαλία.

καθεστωτικών και στρατιωτικών σημειώνεται το 1974, όταν ξεσπούν διαμαρτυρίες κατά τη διάρκεια της κηδείας του U Thant, πρώην πρεσβευτή της Βιρμανίας στα Ηνωμένα Έθνη, ο οποίος επιτέλεσε και Γενικός Γραμματέας Ηνωμένων Εθνών. Οι κινητοποιήσεις καταστέλλονται βίαια από το στρατιωτικό καθεστώς.

5 Βλ. Skidmore M., 2003. “Fear, Vulnerability and Terror Making in Urban Burma (Myanmar). Στο American Ethnologist 30 (1): 5-21. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Αξίζει εδώ να σημειώσουμε και πάλι κάποιες παρατηρήσεις των Leach και Pye. Ο πρώτος τόνιζε στα συμπεράσματα της διατριβής του ότι, ναι μεν οι κάτοικοι της περιοχής των λόφων δεν ήταν πολιτισμικά ομοιογενείς, δε μιλούσαν τις ίδιες γλώσσες και διαλέκτους, οι θρησκευτικές τους πεποιθήσεις ποικίλαν ενώ ταυτόχρονα υιοθετούσαν διαφορετικές ενδυματολογικές και αρχιτεκτονικές συνήθειες, ωστόσο «κατανοούσαν ο ένας τα τελετουργικά του άλλου». Η τελετουργική δράση ήταν ένας τρόπος του να λες πράγματα σχετικά με την κοινωνική θέση, και η τελετουργική αυτή «γλώσσα» ήταν κοινή. Παρομοίως, ο Pye υποστήριζε ότι παρά την εθνοτική και θρησκευτική ποικιλομορφία, υπήρχαν πάντοτε άδηλες και λανθάνουσες σχέσεις και αντιλήψεις, οι οποίες λειτουργούσαν ως σύνδεσμος μεταξύ των διάφορων κοσμοθεωριών. Παρά λοιπόν τις μεγάλες διαφορές, οι δύο προαναφερόμενοι ερευνητές διαπίστωναν κάποιες κοινές «γλώσσες» επικοινωνίας. Αν τώρα λάβουμε υπόψη μας την προσέγγιση του Benedict Anderson6 σύμφωνα με την οποία τα έθνη κράτη αποτελούν φαντασιακές κοινότητες (τα «μέλη» ενός έθνους κράτους μπορεί να βιώνουν φαντασιακά μια αίσθηση του συν- ανήκειν ακόμη και στην περίπτωση που δεν έχουν επαφή πρόσωπο με πρόσωπο, δε μιλούν την ίδια γλώσσα, δεν έχουν το ίδιο θρήσκευμα κλπ.) μπορούμε να σχηματίσουμε μια πληρέστερη εικόνα για τη Βιρμανία και τα τρέχοντα γεγονότα. Βασικό στοιχείο στη δημι6 Anderson B. 1997. Φαντασιακές Κοινότητες: Στοχασμοί για τις Απαρχές και τη Διάδοση του Εθνικισμού. Αθήνα: Νεφέλη.

BLUE PL A NET

Ημερομηνία που αποτελεί ορόσημο για την ιστορία της σύγχρονης Βιρμανίας είναι η 8/8/1988, γνωστή ως δημοκρατική εξέγερση 8888. Η εξέγερση αυτή κατεστάλη και πάλι βίαια με τη δολοφονία περίπου 3000 διαδηλωτών και είχε ως επακόλουθο τη μετονομασία της χώρας σε Ένωση της Μιανμάρ, το 1989. Σύμφωνα με τη Monique Skidmore5 που πραγματοποίησε εθνογραφική επιτόπια έρευνα στις πόλεις Rangoon και Mandalay κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90, η μετονομασία σηματοδοτεί τόσο την προσπάθεια από πλευράς στρατιωτικού καθεστώτος να ξεριζώσει οποιοδήποτε στοιχείο παραπέμπει στο βρετανικό παρελθόν της χώρας (η λέξη Burma είχε αποδοθεί ως ονομασία της χώρας από τους Άγγλους), αλλά κυρίως στο να κατασκευάσει εκ νέου ένα συναίσθημα «ενότητας» (union) και μία ενιαία εθνική ταυτότητα, έτσι ώστε η συνύπαρξη πολυπληθών μειονοτήτων να γίνει αποτελεσματικότερα ελέγξιμη και χειραγωγήσιμη. Το 1989, μετά την «εκτόνωση» της κρίσης, το στρατιωτικό καθεστώς βαφτίζει τον εαυτό του «Συμβούλιο Αποκατάστασης της Τάξης και της Κρατικής Νομιμότητας» (State Law and Order Restoration Council [SLORC]), για να μετονομαστεί και πάλι το 1997 στο ακόμη πιο «εκλεπτυσμένο» «Συμβούλιο Κρατικής Ειρήνης και Ανάπτυξης» (State Peace and Development Council [SPDC]). Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι, η Βιρμανία αποτελεί ένα έθνος κράτος ( ή βρίσκεται σε πορεία συγκρότησης ως τέτοιο) που χαρακτηρίζεται από μεγάλη πολιτισμική και θρησκευτική ποικιλομορφία, ενώ πολλά και διαφορετικά πολιτεύματα (κατά βάση

δυτικής προελεύσεως) μεταφρασμένα σε τοπικά πολιτισμικά ιδιώματα εναλλάσσονται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, μετά την περίοδο της αποικιοκρατίας βασικό μέλημα της εκάστοτε κυβέρνησης (στρατιωτικής και μη) είναι η κατασκευή ενιαίας εθνικής ταυτότητας. Πώς όμως μπορούσε να επιτευχθεί κάτι τέτοιο όταν υπήρχε τεράστιος βαθμός πολιτισμικής ποικιλομορφίας;

BLUE PL A NET

Για τους λόγους αυτούς θεωρούμε ότι, θα ήταν προτιμότερο να αποφύγουμε την παγίδα του θρησκευτικού ντετερμινισμού και την ερμηνεία της όλης κατάστασης με βάση το βουδισμό και μόνο. Οι λόγοι είναι αρκετοί: πρώτον, όπως έχουμε ήδη υπογραμμίσει υπάρχει τεράστια ποικιλομορφία και υβριδοποίηση μαγικο- θρησκευτικών πεποιθήσεων και τρόπων θέασης του κόσμου. «Η θρησκεία δεν παρέχει ένα κοινό ερμηνευτικό πλαίσιο αξιολόγησης και προσανατολισμού για τους Βιρμανούς [...] κι ενώ είναι ευρέως αποδεκτό ότι η παραδοσιακή τάξη βασίζεται σε κοινώς αποδεκτές θρησκευτικές πεποιθήσεις και τρόπους θέασης της ζωής, αυτό αποτελεί εσφαλμένη ανάγνωση της ιστορίας και ενθαρρύνει τους ανθρώπους να πιστεύουν ότι η διαφορετικότητα των οπτικών πρέπει να καταπιεστεί για χάρη της επαναεπίτευξης μιας αίσθησης εθνικής ενότητας». Αντιθέτως, «η παραδοσιακή τάξη δε βασίζεται στο βαθμό θρησκευτικής και πολιτισμικής ομοιομορφίας αλλά στους ευαίσθητους τρόπους με τους οποίους αναγνωρίσιμες διαφορές στη σκέψη και στη δράση γίνονται αποδεκτές».7 Δεύτερον, ο βουδισμός συχνά χρησιμοποιείται στρατηγικά και ως σύμβολο χειραγώγησης. Με άλλα λόγια, αν ο βουδισμός μετατράπηκε σε σύμβολο αντίστασης κατά την αποικιοκρατική περίοδο και σύμφωνα με κάποιες απόψεις, αποτέλεσε κοινό σημείο αναφοράς για πολλές και διαφορετικές εθνοτικές ομάδες προσδίδοντας κυριολεκτικό περιεχόμενο στη βιρμανική παροιμία «Το να είσαι Βιρμανός σημαίνει να είσαι βουδιστής»8, σήμερα, τον βουδισμό είναι που επικαλείται 7 8

Pye L.W. (σελ. 74-77). Βλ. www.buddistchannel.tv.

το στρατιωτικό καθεστώς (μια συγκεκριμένη φυσικά αναπαράστασή του) στην προσπάθεια κατασκευής ενιαίας εθνικής και θρησκευτικής ταυτότητας με σκοπό την ισοπέδωση των εθνοτικών διαφορών και τη δημιουργία μιας «βουδιστικής ολοκληρωτικής ουτοπίας»9. Τρίτον, η προσπάθεια ανάλυσης των γεγονότων μέσα από το πρίσμα του βουδισμού οδήγησε πολλά ΜΜΕ σε τραγελαφικές αναπαραστάσεις των γεγονότων. Σε ένα εξαιρετικό άρθρο, ο Ιός της Ελευθεροτυπίας10 σχολιάζει καυστικά τον αφελή και εθνοκεντρικό χαρακτήρα δημοσιευμάτων του ελληνικού τύπου. Μερικά από τα δημοσιεύματα που αναδεικνύουν τόσο τη σύγχυση όσο και τις συνηθισμένες προσπάθειες καπελώματος μιας τρέχουσας εξέγερσης είναι τα εξής: «Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα οργανώσει συνάθροιση με πορτοκαλί μπλουζάκια υπέρ της λειτουργίας εστίας βουδιστών παπάδων, με την ευγενική χορηγία κάποιας ασιατικής πολυεθνικής που βάζει τους ανθρώπους της πάνω από τα κέρδη»11, «Οι μοναχοί στη Βιρμανία δίδαξαν, για μία ακόμη φορά, ότι το Ράσο- ανεξαρτήτως Δόγματος και χρώματος- μπορεί και ξέρει από αγώνες για την ελευθερία»12, «Οχι στους παπάδες, ναι στους βουδιστές!», «μπορεί στην Κουμουνδούρου να βγάζουν σπυράκια όταν ακούν για ράσο, όταν πρόκειται για βουδιστές μοναχούς τα πράγματα αλλάζουν»13 και «γιατί κάθε δήλωση του Αρχιεπισκόπου και κάθε διαμαρτυρία για μέτρα της Πολιτείας (ταυτότητες, βιβλίο Ιστορίας) λοιδορείται και αμφισβητείται από ορισμένους; Και μάλιστα από τους ίδιους που εξυμνούν αυτές τις μέρες τους βουδιστές μοναχούς της Ρανγκούν που πρωτοστατούν στις διαμαρτυρίες και ενθαρρύνουν τον λαό να βγει στους δρόμους;»14. Για να αποφύγουμε λοιπόν το αβασάνιστο τσουβάλιασμα ορθόδοξων παπάδων, βουδι9 Βλ. Skidmore M. (σελ. 7). 10 Βλ. Ελευθεροτυπία, 13/10/2007. 11 «Ριζοσπάστης», 30/9/07. 12 «Ελεύθερη Ωρα», 7/10/07. 13 «Αδέσμευτος Τύπος», 2/10/07. 14 «Αδέσμευτος Τύπος», 2/10/07. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

P H O T O : www . eric l affor g u e . co m ©

ουργία φαντασιακών κοινοτήτων και στην κατασκευή ενιαίας εθνικής ταυτότητας, είναι η διαδικασία επινόησης και ανακατασκευής της παράδοσης· και για την επίτευξη αυτού του στόχου, η εκάστοτε πολιτική αρχή «οφείλει» να υιοθετήσει στρατηγικές διαχείρισης του χρόνου, της μνήμης και των συναισθημάτων.

Ο Pye, αναφερόμενος στην κοινωνικο-οικονομική οργάνωση της Βιρμανίας, περιγράφει μια πλουραλιστική κοινωνία που χαρακτηρίζεται από την παράλληλη ύπαρξη διαφορετικών μειονοτικών και εθνοτικών ομάδων, μιας αρκετά εκδυτικοποιημένης ελίτ, τεράστιου αριθμού κατοίκων του αγροτικού χώρου, ραγδαίας επέκτασης των αστικών ιστών και υπεραφθονίας φοιτητών.

καταπιεσμένου μας διδάσκει ότι η «κατάσταση εκτάκτου ανάγκης» στην οποία ζούμε δεν είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας»16. Η διατήρηση της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης στη

ντικής επανάληψης των συνθηκών του παρόντος. Η Ένωση της Μιανμάρ αποτελεί μια κοινωνία σε κατάσταση αναμονής15. Ωστόσο, την ίδια στιγμή η Ένωση της Μιανμάρ, από τις 8/8/88 αποτελεί και μια κοινωνία σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας του ότι το στρατιωτικό καθεστώς προσπαθεί να διατηρεί ατμόσφαιρα φόβου και «επαγρύπνησης» (λέξη που αρέσκονται να χρησιμοποιούν τα στελέχη της χούντας). Ο Walter Benjamin υποστήριζε πως «η παράδοση του 15

Βλ. Skidmore Μ. σελ. (7-8). IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Μυανμάρ, επιτελείται και πάλι μέσω δύο συνόλων στρατηγικών διαχείρισης του χρόνου. Η πρώτη αποβλέπει στην κατασκευή ενός φόβου για τον άλλο. Αυτός ο φόβος αναφέρεται κυρίως στην πιθανότητα έλευσης ενός νεοαποικιακού κράτους που θα σήμαινε την απώλεια της ανεξαρτησίας και την επανίδρυση ενός τρόπου ζωής και οργάνωσης αντίστοιχου με αυτού της αποικιακής περιόδου. Η δεύτερη χρονική στρατηγική αναφέρεται στην έννοια της προόδου και είναι άρρηκτα συνδεδεμέ16 Βλ. Benjamin W. 1999 [1955]. “Theses on the Philosophy of History”, Στο «Illuminations». Pimlico. Σελ. (245-255). IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

νη με την κατασκευή της συλλογικής μνήμης. Η πρόοδος αυτή- το περιεχόμενο της οποίας φυσικά προσδιορίζεται από το στρατιωτικό καθεστώς και το οποίο κάθε άλλο παρά τυχαία ενέταξε τους όρους «Ειρήνη» και «Ανάπτυξη» στην ονομασία του- απαιτεί την κατασκευή ενιαίας εθνικής ταυτότητας και κατ’ επέκταση την ισοπέδωση εθνοτικών και θρησκευτικών διαφορών. Θεμελιώνεται τόσο μέσω της Ίδρυσης του Υπουργείου και του Πανεπιστημίου Πολιτισμού- όπου δεκάδες «ειδικοί» επί του πολιτισμού εργάζονται προς την κατεύθυνση του σχηματισμού μιας ενιαίας κουλτούρας- όσο και μέσω της θεαματικής προβολής καταναλωτικών αγαθών και στρατιωτικής υποδομής με σκοπό τη δημιουργία της αίσθησης ύπαρξης ενός ασφαλούς μοντέρνου κράτους. Περιττό να υπογραμμιστεί ότι, οι «εκκαθαρίσεις» εθνοτικών μειονοτικών ομάδων στην ανατολική Βιρμανία, αποτελούν σύνηθες φαινόμενο. Σύμφωνα με δημοσίευμα του Witness17, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στην περιοχή έχουν οδηγήσει στην «εκκένωση» 3.000 χωριών μέσα σε μία δεκαετία. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, οι Βιρμανοί βιώνουν πολλαπλές και ασυνεχείς μεταξύ τους χρονικότητες. Από τη μία οφείλουν να βαδίζουν μπροστά διασχίζοντας το δρόμο της ανάπτυξης και της προόδου. Παρόλα αυτά, ο δρόμος κρύβει παγίδες και για αυτό πρέπει να επαγρυπνούν (να βρίσκονται σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης) καθώς ο εξωτερικός εχθρός καραδοκεί και ανά πάσα στιγμή μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο για την ανεξαρτησία της χώρας και την εθνική ενότητα των Βιρμανών. Από την άλλη, το βλέμμα των Βιρμανών στρέφεται προς τα πίσω, σε ένα παρελθόν που παρέχεται από τους ειδικούς του πολιτισμού και παρέχει συγκεκριμένα εθνοτικά και βουδιστικά πρότυπα τα οποία θεμελιώνονται μέσα από στρατιωτικές παρελάσεις και άλλα κρατικά τελετουργικά. Ένα πρόσφατο δημοσίευμα της ελεγχόμενης από το καθεστώς εφημερί17

Βλ. www.witness.org.

BLUE PL A NET

Για τη Skidmore, ο χρόνος για τους Βιρμανούς μπορεί να γίνεται αντιληπτός και να βιώνεται μιμιτικά και επαναληπτικά (μέσω της κατασκευής μνημείων που εξυμνούν το καθεστώς και το βουδισμό ή μέσω συνεχών στρατιωτικών εορτών και επετείων), ταυτόχρονα όμως το στρατιωτικό καθεστώς κατασκευάζει και μια νέα χρονικότητα- απαραίτητη μετά τα γεγονότα του 8888- η οποία εγχαράσσεται στα «σημάδια, στα σπασμένα δόντια και σε άλλους σωματικούς δείκτες φυλάκισης και βασανισμού των Βιρμανών». Όπως υποστηρίζει στη συνέχεια, ο χρόνος για τους Βιρμανούς κυλάει πολύ διαφορετικά απ’ ότι πριν από την εξέγερση του 8888. Αν και οι διαμαρτυρίες φοιτητών και πολιτών είχαν ξεκινήσει αρκετές βδομάδες πριν την 8/8/1988, τα τέσσερα 8 επελέγησαν στη ρητορική των πολιτών ως το ορόσημο του τέλους ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής. «Εκείνη την ημέρα, περιουσίες καταστράφηκαν, γειτονιές διαλύθηκαν, οι δουλειές σταμάτησαν, τα πανεπιστήμια έκλεισαν για αρκετά χρόνια και εκατοντάδες άνθρωποι (κυρίως φοιτητές) εγκατέλειψαν τη χώρα από φόβο για τη ζωή τους, πολλοί εκ των οποίων πέθαναν στη ζούγκλα από ελονοσία». Μέσα στις επακόλουθες συνθήκες αύξησης της ανεργίας και σε συνδυασμό με την υποτίμηση του νομίσματος, ολό-

κληρες κοινότητες εξαθλιώθηκαν εν μία νυκτί. Ο χρόνος για τους Βιρμανούς, πλέον φαίνεται να έχει παγώσει. Δεν υπάρχει αίσθηση εναλλαγής, αλλά το αίσθημα μια επικείμενης μελλο-

P H O T O : www . eric l affor g u e . co m ©

στών μοναχών και εξεγερμένων φοιτητών και πολιτών της Ρανγκούν κι εφόσον όπως ήδη σημειώσαμε η θρησκεία δεν μας παρέχει- και κυρίως δεν παρέχει στους ίδιους τους Βιρμανούςένα κοινό ερμηνευτικό σχήμα, πρέπει να στραφούμε αλλού. Σύμφωνα με την ανάλυσή της Skidmore, η βία και η «υπόσχεση» της βίας λειτουργούν ως χρονικοί δείκτες και παρέχουν ένα κοινό πλαίσιο νοημάτων και κατανόησης για τους Βιρμανούς. Μέσα από αυτό το πρίσμα μπορούμε να αναγνώσουμε επαρκέστερα τις στρατηγικές διαχείρισης του χρόνου, της μνήμης και των συναισθημάτων από το στρατιωτικό καθεστώς στην προσπάθεια κατασκευής εθνικής ταυτότητας και δόμησης ενός νεωτερικού έθνους κράτους, που εν τέλει οδήγησε στην παρούσα εξέγερση.

BLUE PL A NET

18 19

Βλ. Skidmore Μ. Βλ. Taussig M., 1992. “The Nervous System”.

New York: Routledge. Σελ. (16-17, 26).

μετέχοντες σε αυτήν την έρευνα αν τα ονόματά τους αποκαλυφθούν. Η φυλακή περιμένει αυτούς που μιλούν με ξένους, που φιλοξενούν ξένους στα σπίτια τους τη νύχτα χωρίς άδεια ή συγκεντρώνονται σε ομάδες για να συζητήσουν για την πολιτική... παρόλο που έφαγα, ψώνισα και πέρασα χρόνο με Βιρμανούς φίλους σε παγόδες, τέτοιου είδους συναντήσεις δεν ήταν συχνές και ποτέ δεν έγιναν στο ίδιο μέρος για περισσότερο από μία φορά... πρέπει να ομολογήσω ότι ήμουν πολύ φοβισμένη για να ρισκάρω να μιλήσω σε στρατιωτικό προσωπικό». Σε παρόμοιο τόνο κινούνται και τα λόγια της Αουνγκ Σαν Σου Κι- αρχηγού του αντιπολιτευτικού κόμματος National League for Democracy το οποίο κέρδισε τις εκλογές που κηρύχθηκαν από το στρατιωτικό καθεστώς το 1990 για να ακυρωθούν σχεδόν αμέσως- τιμηθείσας με το Νόμπελ ειρήνης, συνομιλήτριας της Skidmore και φυλακισμένης από το καθεστώς: «Φόβος φυλάκισης, φόβος βασανισμού, φόβος θανάτου, φόβος απώλειας φίλων, οικογένειας, περιουσίας και μέσων διαβίωσης, φόβος φτώχειας, φόβος απομόνωσης, φόβος αποτυχίας... δεν είναι εύκολο για ένα λαό εμποτισμένο από το φόβο υπό το σιδερένιο κανόνα της Αρχής να απελευθερωθεί από το μίασμα του φόβου. Παρόλα αυτά, ακόμη και κάτω από την ύπαρξη της πιο συντριπτικής κρατικής μηχανής το κουράγιο αναδύεται ξανά και ξανά, γιατί ο φόβος δεν είναι η φυσική κατάσταση του πολιτισμένου ανθρώπου». Τα γεγονότα λοιπόν που ξέσπασαν τον Αύγουστο του 2007, ερμηνεύονται καλύτερα μέσα από αυτή την οπτική. Ο βουδισμός και η αύξηση της τιμής του πετρελαίου, σαφέστατα έπαιξαν και παίζουν το ρόλο τους, ωστόσο αποτελούν τμήμα της όλης κατάστασης. Η συσσώρευση τρόμου, καχυποψίας και παράνοιας, το χρονοτοπίο που χαράσσει η κρατική βία, η προσπάθεια ισοπέδωσης εθνοτικών και θρησκευτικών διαφορών, η χειραγώγηση της συλλογικής μνήμης, η αβεβαιότητα για το μέλλον (όχι μόνο για την εξοικονόμηση των προς το ζην, αλλά και για την ύπαρξη του μέλλοντος αυτού καIAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

P H O T O : www . eric l affor g u e . co m ©

δας «Νέο Φως της Μιανμάρ», λίγες μέρες μετά τη βίαιη επέμβαση του στρατού και τις μαζικές συλλήψεις τις 26/9/07 αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η Μιανμάρ βρίσκεται σε μια στρατηγικής σημασίας περιοχή και οι χώρες της Δύσης θέλουν να την έχουν προπύργιό τους. Για τον λόγο αυτό θέλουν να επιβάλουν μια κυβέρνηση της επιρροής τους». Χαρακτηριστικές είναι και κάποιες προπαγανδιστικές πινακίδες διασκορπισμένες στα αστικά κέντρα της χώρας: «Αντισταθείτε σε αυτούς που στηρίζονται σε εξωτερικά στοιχεία και δρουν ως ανδρείκελα... αντισταθείτε σε αυτούς που διακυβεύουν τη σταθερότητα του Κράτους και την πρόοδο του Έθνους, αντισταθείτε στην προοπτική εμπλοκής ξένων κρατών στις εσωτερικές υποθέσεις του Κράτους, αντισταθείτε σε όλα τα εσωτερικά και εξωτερικά ανατρεπτικά στοιχεία που αποτελούν τον κοινό μας εχθρό»18. Πολλοί κοινωνικοί επιστήμονες έχουν τονίσει ότι σε τέτοιου είδους πλαίσια, με άλλα λόγια σε «συνθήκες εκτάκτου ανάγκης», κυριαρχούν συναισθήματα έλλειψης εμπιστοσύνης, καχυποψίας και κυρίως τρόμου και παράνοιας. Ο Michael Taussig, έχει υποστηρίξει ότι τόσο ο φόβος όσο και η παράνοια (της συνεχούς εποπτείας και παρακολούθησης) παράγεται μέσω τεχνικών κρατικής αποσιώπησης και στρατηγικής διαχείρισης του μυστηρίου και της αβεβαιότητας19. Το συλλογικό συναίσθημα, στην περίπτωση της Μιανμάρ, χειραγωγείται εσκεμμένα με αυτόν τον τρόπο. Το Τμήμα Ψυχολογικού Πολέμου του Υπουργείου Αμύνης και το Υπουργείο Πληροφοριών είναι δύο εξαιρετικά αποτελεσματικά εργαλεία στην δημιουργία και διοχέτευση συγκεκριμένων συναισθηματικών τροπών, όπως ο φόβος της βίας, η παράνοια της παρακολούθησης, η επαγρύπνηση για τον ενδεχόμενο εξωτερικό εχθρό. Μια άλλη προπαγανδιστική πινακίδα αναφέρει: «Η επιτήρηση της πειθαρχίας οδηγεί στην ασφάλεια». Όπως γράφει η Skidmore στην εισαγωγή της εργασίας της: «ο φυσικός κίνδυνος απειλεί τους συμ-

P H O T O : www . eric l affor g u e . co m ©

Τέλος, η μη εθνοκεντρική «ανάγνωση» της τρέχουσας κατάστασης θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως όχημα πολιτισμικής κριτικής για τις χώρες του λεγόμενου ανεπτυγμένου κόσμου. Παρά τις τεράστιες πολιτισμικές, θρησκευτικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές διαφορές ανάμεσα στη Μιανμάρ και στον Ευρωαμερικανικό κόσμο (αλλά και εντός των εθνών κρατών αυτού), η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, η κατασκευή ηθικά, θρησκευτικά και πολιτισμικά επικίνδυνων

«Άλλων», η επιτήρηση των σωμάτων, οι στρατηγικές ομογενοποίησης και ελέγχου συναισθημάτων, μνήμης και χρόνου αποτελούν κανόνα για όλα τα σύγχρονα έθνη κράτη. O Paul Virilio20, σε ένα πρόσφατο έργο του αναλύει διεξοδικά μια κατάσταση εκτάκτου ανάγκης (που εντοπίζεται κυρίως- αλλά όχι μόνο- στις υψηλά εκτεχνολογισμένες χώρες) η οποία πηγάζει από την επιβολή μιας ολοένα επιταχυνόμενης χρονικότητας και επηρεάζει σε τεράστιο βαθμό τα ήθη, την τέχνη και την πολιτική. Θεωρεί ότι «αντιμετωπίζουμε αδιάκοπα αυτό που έρχεται... αυτό που συμβαίνει ολοένα και πιο συχνά, αλλά κυρίως ολοένα πιο γρήγορα, άκαιρα, αν όχι αυτοστιγμεί», οδηγούμενοι κατ΄ αυτόν τον τρόπο σε ένα «ατύχημα του χρόνου». Αναλύοντας τη λογική των τεχνητών και ολικών ατυχημάτων (Τσερνόμπιλ, Δίδυμοι Πύργοι κ.ο.κ.) και τη γενίκευση της καταστροφής, αλλά κυρίως τους τρόπους με τους οποίους αυτά αναπαρίστανται και διοχετεύονται από τα ΜΜΕ στο κοινωνικό φαντασιακό, ισχυρίζεται ότι μέσω της χρονικής επανάληψης, το ατύχημα καθίσταται ιστορικό φαινόμενο. Η επιτάχυνση των ατυχηματικών φαινομένων που γεννά η πρόοδος, η συντριβή του μακρύ χρόνου, η μετατροπή του σε τηλεοπτική ακαριαιότητα (συνθήκη που αλλάζει ριζικά τον τρόπο με τον οποίον αντιλαμβανόμαστε το χρόνο) και τέλος η ισχύς της διαχείρισης πληροφορίας και εικόνας έχουν συχνά ως αποτέλεσμα το «συγχρονισμό των συγκινήσεων» και την επακόλουθη παγκοσμιοποίηση συναισθημάτων τρόμου, ανασφάλειας, παράνοιας και καχυποψίας. Την ίδια στιγμή, η εικονολογία του Ισλαμιστή τρομοκράτη που έρχεται να καλύψει το μεταψυχροπολεμικό κενό της εικονολογίας της Κόκκινης απειλής, μας φέρνει εύκολα στο μυαλό τη ρητορική του στρατιωτικού καθεστώτος της Μιανμάρ σχετικά με τον εξωτερικό αποικιοκράτη εχθρό, απέναντι στον οποίο απαιτείται εθνική ενότητα και επαγρύπνηση. Η αντίληψή λοιπόν του γεγονότος ότι με τον έναν ή τον άλλον 20 Βλ. Virilio P. 2005. «Το Προπατορικό Ατύχημα». Θεσσαλονίκη, Νησίδες. Σελ. (11-26).

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

BLUE PL A NET

θαυτού) και η κατάσταση απομόνωσης, επαγρύπνησης και εκτάκτου ανάγκης συνθέτουν το πολύπλοκο ψηφιδωτό που αποτέλεσε τη βάση για την εξέγερση στη Μιανμάρ. Σε ότι αφορά τώρα στο ρόλο της «Δύσης» πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι, αφενός στο βαθμό που τα δυτικά ΜΜΕ θα συνεχίζουν να κρίνουν εθνοκεντρικά τα γεγονότα της Μιανμάρ, τα δημοσιεύματα τους θα παραμένουν τραγελαφικά και επικίνδυνα. Αφετέρου, όσο οι δυτικές κυβερνήσεις και τα διεθνή όργανα θα αρνούνται να δουν την όποια κατάσταση από τη σκοπιά των «Άλλων» και με παντελή έλλειψη αναστοχαστικής διάθεσης για το ρόλο των αποικιακών και νεοαποικιακών κυβερνήσεων στη γέννηση τέτοιων φαινομένων, θα περιορίζονται στο να «μιλούν» στις δύο διαφορετικές διαλέκτους που συνήθως επιστρατεύουν για την επίλυση τέτοιου είδους κρίσεων. Τη στρατιωτική εισβολή και τις οικονομικές κυρώσεις ή επιβραβεύσεις. Άλλωστε, μέχρι τη στιγμή που γράφεται αυτό το άρθρο, οι λόγοι που παράγονται από πολιτικούς δυτικών κρατών σχετικά με την όλη κατάσταση περιορίζονται κυρίως στις παροτρύνσεις του κ. Σαρκοζί προς τις γαλλικές επιχειρήσεις για παύση των επενδύσεων, στις αποφάσεις της ΕΕ για εμπάργκο σε ξυλεία, πετρώματα και μέταλλα, αλλά και στο φιλοδώρημα που έταξαν οι κ. Μπράουν και Γκαμπάρι σε περίπτωση που η χώρα θα μπει σε τροχιά εκδημοκρατισμού. Φυσικά η έκκληση της Διεθνούς Αμνηστίας για πάγωμα της πώλησης όπλων στη Μιανμάρ δε φαίνεται έως τώρα να έχει αντίκρισμα.

μομ

Ψαράδες και φώκιες: μια απρόσμενη συμμαχία με στόχο την επιβίωση Γράφει η Πέπη Λαγωνίκα Υπεύθυνη Επικοινωνίας & Ευαισθητοποίησης της MOm.

Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat η Ελλάδα διαθέτει τον μεγαλύτερο αλιευτικό στόλο στην Ε.Ε. με περίπου 18.300 σκάφη. Οι 40.000 εγγεγραμμένοι ψαράδες εργάζονται κυρίως στην παράκτια αλιεία, σε μικρά σκάφη και με συγκεκριμένα εργαλεία. Τα τελευταία χρόνια, οι παράκτιοι ψαράδες αντιμετωπίζουν πρόβλημα επιβίωσης. Ζώντας από πρώτο χέρι τον ανταγωνισμό με τη μέση αλιεία και τα εγγενή προβλήματα του κλάδου, καλούνται σήμερα να αντιμετωπίσουν και την λεγόμενη κατάρρευση των ιχθυοαποθεμάτων ή πιο απλά, το γεγονός ότι οι θάλασσες αδειάζουν. Όπως και να το πει κανείς, η Μεσόγειος θάλασσα βρίσκεται σε κρίση. Οι γνωστοί-άγνωστοι λόγοι ξεκινούν από την υπεραλίευση, την παράνομη αλιεία, και τη ρύπανση και καταλήγουν στην κλιματική αλλαγή. Η κρίση που περνάει το θαλάσσιο οικοσύστημα μεταφράζεται στην πράξη, σε μειωμένο εισόδημα για χιλιάδες ελληνικές οικογένειες. Οικογένειες που κρατούν ζωντανές ολόκληρες τοπικές κοινωνίες.

σκοτώθηκαν στο παρελθόν σίγουρα δεν έλυσαν το πρόβλημα των ψαράδων» συνεχίζει, ενώ τα νούμερα μιλούν από μόνα τους: οι μισές από τις ενήλικες νεκρές φώκιες που έχουν βρεθεί, έπεσαν θύμα ανθρώπινης παρέμβασης. Στους ψαράδες, ειδικά στους μεγαλύτερους, τέτοια περιστατικά δεν είναι άγνωστα. Σύμφωνα με μαρτυρίες, το δέρμα της φώκιας παλιότερα, αποτελούσε πρώτη ύλη για την κατασκευή παπουτσιών ενώ το λίπος είχε διάφορες άλλες χρήσεις. Το θετικό είναι ότι το ζήτημα της ηθελημένης θανάτωσης, όχι μόνο φωκών, έχει περιοριστεί σημαντικά. Υπάρχουν μάλιστα περιοχές, όπως το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων, όπου την τελευταία δεκαετία δεν έχει καταγραφεί σχετικό περιστατικό. Η επιβίωση, όμως, ενός είδους που απειλείται με εξαφάνιση, δεν αφήνει περιθώρια για περαιτέρω μείωση του πληθυσμού του.

BLUE PL A NET

στατευμένες θαλάσσιες σπηλιές με παραλία για να γεννήσει ή να ξεκουραστεί. Αναπαραγωγή: ένα μικρό κάθε ένα με δύο χρόνια. Απειλές: καταστροφή βιότοπου, ρύπανση, επίδραση από αλιεία, ηθελημένη θανάτωση.

Απέραντο γαλάζιο, φυσική ομορφιά, γραφικά χωριουδάκια, ψαροκάικα. Μια όμορφη εικόνα της Ελλάδας που όλοι αγαπάμε και αναγνωρίζουμε. Μέρος της όμορφης Ελλάδας είναι και οι ψαράδες της. Πίσω όμως από αυτόν τον μύθο, κρύβεται και μιαν άλλη πραγματικότητα: ένα παραδοσιακό επάγγελμα που απειλείται με εγκατάλειψη αλλά και ένα σπάνιο θαλάσσιο είδος που απειλείται με εξαφάνιση.

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

αυτά είναι και η Μεσογειακή φώκια, ένα είδος που απειλείται με εξαφάνιση. Η χώρα μας είναι ο πιο σημαντικός βιότοπος της Monachus monachus σε όλον τον κόσμο, καθώς από τις 500 με 600 που έχουν απομείνει, οι μισές περίπου ζουν και αναπαράγονται σε ελληνικά νερά. Στην προσπάθειά της να βρει τροφή, η Μεσογειακή φώκια δεν διστάζει να πλησιάσει αλιευτικά εργαλεία προκαλώντας ζημιές. Για τον ψαρά, κάθε επιδιόρθωση ή αντικατάσταση αλιευτικών εργαλείων σημαίνει ακόμη λιγότερα χρήματα σε ένα ήδη μικρό εισόδημα. Για τη φώκια, κάθε «κλεμμένη ψαριά» σημαίνει είτε το φαί της ημέρας είτε πιθανός θάνατος. Σύμφωνα με μελέτες της MOm, το 1/3 των νεαρών φωκών που έχουν βρεθεί νεκρές, πνίγηκε από την τυχαία εμπλοκή της σε δίχτυα. «Στο βλέμμα των ψαράδων, είδα θαυμασμό αλλά και θυμό για τη φώκια, που τους συντροφεύει στην μοναξιά της θάλασσας αλλά και τους κλέβει τη ψαριά», λέει χαρακτηριστικά ο Πάνος Δενδρινός, βιολόγος- ερευνητής και Πρόεδρος της MOm. «Τα παράπονα πολλά αλλά οι λύσεις όχι πάντα σωστές. Τα ζώα που IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Το πρώτο μέλημα των ερευνητών είναι να προσδιορίσουν το ακριβές μέγεθος των επιπτώσεων της μεσογειακής φώκιας στους παράκτιους ψαράδες. Χρησιμοποιώντας νέες τεχνολογίες, αποτυπώθηκε στον χάρτη αντιπροσωπευτικό δείγμα των περιοχών στις οποίες υπάρχει έντονη αλληλεπίδραση φώκιας- αλιείας. Οι περιοχές αυτές είναι: οι Βόρειες Σποράδες, το νησιωτικό σύμπλεγμα Κιμώλου- Πολυαίγου, η Κάρπαθος, η Ζάκυνθος, τα Κύθηρα με την Ελαφόνησο, η περιοχή της Χίου- Ψαρών- Οινουσών και η Κάλυμνος. Με τακτικές επισκέψεις στα νησιά αυτά και με την πολύτιμη συνεργασία των ψαράδων, οι ερευνητές καταγράφουν μέσω ερωτηματολογίων τις ζημιές στα εργαλεία, στα αλιευτικά σκάφη και στις συνολικές ψαριές. Παράλληλα, καταγράφουν και τις απόψεις των ψαράδων για το ζήτημα και τις προτάσεις τους για τη λύση αυτού, δίνοντάς τους έτσι και την ευκαιρία να συμβάλλουν στη διαμόρφωση των προτάσεων που θα κατατεθούν με το πέρας του προγράμματος το 2009, στα αρμόδια Υπουργεία. «Μιλάμε στους πολιτικούς αλλά δεν ακούν... Λέμε ναί στην έρευνα, γιατί θα έχουμε στα χέρια μας επιστημονικά στοιχεία για να ζητήσουμε αποζημιώσεις. Όχι για να αυξήσουμε το εισόδημά μας αλλά για να καλύψουμε τις ζημιές και τα διαφυγόντα κέρδη», σημειώνει ο Χαράλαμπος Σάρδης επαγγελματίας ψαράς από την Κίμωλο, με τον συνάδελφό του Άγγελο Σταματίου από την

BLUE PL A NET

Για το ζήτημα της αλληλεπίδρασης φώκιας- αλιείας, η MOm υλοποιεί από το 2005 ένα πρόγραμμα LIFE με τίτλο «Μεσογειακή Στις ίδιες θάλασσες απ΄τις οποίες ζει ο Έλληνας ψαράς, επιβιφώκια και αλιεία, αντιμετωπίζοντας τη σχέση αλληλεπίδρασης ώνουν και μερικά από τα πιο σπάνια είδη του πλανήτη. Ένα από στις ελληνικές θάλασσες». Το πρόγραμμα, που ονομάστηκε MOFI από τη σύντμηση των λέξεων «Monk seal» (Μεσογειακή φώκια) και fisheries (αλιεία) έχει στόχο τη εξομάλυνση της ανταγωνιστικής σχέΗ Μεσογειακή φώκια Monachus monachus σης ψαράδων και Μonachus monachus μέσα από κοινά αποδεκτές και πρακτικά εφαρμόσιΑπειλείται με εξαφάνιση Μήκος: 2,5-3 μέτρα μες λύσεις. Στο πρόγραμμα συμμετέχει η Τοπική Βάρος: 300 κιλά Βιότοπος: στεριά και θάλασσα. Αυτοδιοίκηση, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, Ερευνητικά Ιδρύματα και Πανεπιστήμια, ενώ Η Μεσογειακή φώκια χρησιμοποιεί καλά προυποστηρίζεται και από τα αρμόδια Υπουργεία.

μομ BLUE PL A NET

Αλόννησο, να συμπληρώνει ότι: «τα τελευταία χρόνια έχει μειωθεί το αλίευμα λόγω μηχανοτρατών και κακής διαχείρισης των ιχθυοαποθεμάτων... Μέσα από αυτό το πρόγραμμα, έχουμε την ευκαιρία να πάρουμε μέρος σε μια έρευνα που αφορά εμάς τους ψαράδες». Μια δεύτερη ερευνητική δράση έχει να κάνει με τις ελάχιστα γνωστές μέχρι σήμερα τροφικές συνήθειες της Μεσογειακής φώκιας. Από την ανάλυση του στομαχικού περιεχομένου νεκρών φωκών, η MOm προσδιορίζει κατά πόσο η διατροφή της φώκιας συνδέεται με εμπορεύσιμα είδη. Σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα, χταπόδι, καλαμάρι και αθερίνα βρίσκονται ανάμεσα στα αγαπημένα «πιάτα» της Monachus monachus. Η ύπαρξη ενός μεγάλου ζώου σημαίνει ότι στο περιβάλλον στο οποίο κινείται υπάρχει αρκετή τροφή και μειωμένη ρύπανση. Σημαίνει επίσης, ότι το ζώο «ταιριάζει» με το σύστημα μέσα στο οποίο ζει και ότι του παρέχει κάποιες υπηρεσίες. Για παράδειγμα, ο ταπεινός αχινός, είδος που σήμερα απειλείται με εξαφάνιση, φροντίζει για την ανανέωση του βυθού, δημιουργώντας μικρά ξέφωτα. Για τη Μεσογειακή φώκια, δεν υπάρχει ακόμα σχετική επιστημονική πληροφορία, προκειμένου να «πειστούμε» για το λόγο ύπαρξής της σε ελληνικά νερά. Όμως, οι ψαράδες γνωρίζουν ότι μια ιδιαίτερα «ήσυχη» θάλασσα, είναι κακός οιωνός. «Δεν μπορούμε όμως πια να λέμε ότι δεν θα συμβεί τίποτα αν χαθεί ένα είδος από την (τροφική) αλυσίδα», τονίζει χαρακτηριστικά ο Δ. Ζάννες, Πρόεδρος Ομοσπονδίας Παράκτιων Αλιέων Ν. Αιγαίου και συνεχίζει: «αν διαφυλάξουμε τη θάλασ-

Πώς μπορείτε να βοηθήσετε: Από Σεπτέμβριο μέχρι Δεκέμβριο η Μεσογειακή φώκια βρίσκεται στην αναπαραγωγική της περίοδο. Σε περίπτωση που δείτε νεογέννητο φωκάκι καλέστε στο 210 52 22 888!

σα θα μπορέσουμε να ζήσουμε όπως παλιότερα. Είμαστε και εμείς κομμάτι του θαλάσσιου συστήματος».

Ο ι

Γ ι α τ ρ ο ί

Χ ω ρ ί ς

Σύ ν ο ρ α

σ τ ο

Νί γ η ρ α

Για να διαφυλάξουν τον φυσικό πλούτο τους και ιδιαίτερα τη Μεσογειακή φώκια, η MOm παρέχει στις τοπικές αλιευτικές κοινωνίες την πληροφορία και τις γνώσεις που χρειάζονται. Ήδη έχουν ξεκινήσει σεμινάρια διάσωσης Μεσογειακής φώκιας, εκπαιδευτικά προγράμματα, καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, έχουν αποσταλεί φυλλάδια και ειδικό εγχειρίδιο διάσωσης, ενώ διεξάγονται και ανοιχτές συζητήσεις με τις τοπικές κοινωνίες. Σε θάλασσες που αδειάζουν, κανείς δεν μπορεί να επιβιώσει. Η εικόνα των ψαροκάικων να γυρνούν γεμάτα στα λιμάνια αποτελεί εξαίρεση. Όπως εξαίρεση ανάμεσα στις Μεσογειακές χώρες αποτελεί και η χώρα μας, φιλοξενώντας τον μεγαλύτερο πληθυσμό ενός είδους στο χείλος της εξαφάνισης. Το στοίχημα είναι να προστατεύσουμε τον θαλάσσιο πλούτο και τους ανθρώπους της θάλασσας. Κι αν η θάλασσα είναι τόσο μεγάλη όσο συνηθίζουμε να λέμε, τότε στη θάλασσα χωράμε όλοι. Χωράει λοιπόν και η λύση. Περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα MOFI στο www.mofi.gr

Ποια είναι η MOm Η MOm είναι μια ελληνική, μη κυβερνητική περιβαλλοντική οργάνωση με πάνω από 7500 υποστηρικτές. Ιδρύθηκε το 1988 και στόχο έχει την προστασία των ελληνικών θαλασσών μέσω της προστασίας της απειλούμενης με εξαφάνιση Μεσογειακής φώκιας. Οι δράσεις της MOm περιλαμβάνουν επιστημονική έρευνα, διάσωση και περίθαλψη φωκών, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση, περιβαλλοντική εκπαίδευση και πολιτική διαβούλευση. Περισσότερες πληροφορίες στο www.mom.gr

Το φαγητό δε φτάνει για να νικήσουμε τον υποσιτισμό” Ο Νίγηρας είναι σήμερα η πιο φτωχή χώρα στον κόσμο. Παρ’ όλο που ο υποσιτισμός είναι χρόνιο φαινόμενο στη χώρα, η επισιτιστική κρίση που αντιμετώπισε το 2005 υπήρξε εξαιρετικά σοβαρή, οδηγώντας τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, όχι μόνο να κινητοποιηθούν άμεσα για την αντιμετώπισή της, αλλά ταυτόχρονα να επαναπροσδιορίσουν τους στόχους και τη στρατηγική τους, διαχωρίζοντας τον υποσιτισμό από την πείνα και αντιμετωπίζοντάς τον ως ιατρικό επείγον.

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

γιατροι χω ρισ συνορα άσουν άλλες ιατρικές επιπλοκές, να παραμένουν στο σπίτι καθ’ όλη τη διάρκεια της θεραπείας τους. Στο Νίγηρα, το ποσοστό παιδικής θνησιμότητας είναι ένα από τα υψηλότερα στον κόσμο (154 παιδιά στα 1.000). Οι βασικές αιτίες θανάτου είναι η ελονοσία, η διάρροια, οι οξείες μολύνσεις του αναπνευστικού και ο υποσιτισμός, του οποίου η χρόνια μορφή πλήττει συνολικά το 40% των παιδιών. Για να αντιμετωπιστεί ο υποσιτισμός, το φαγητό δεν αρκεί. Δεν είναι ταυτόσημος με την πείνα και άρα δεν είναι μόνο απόρροια έλλειψης τροφίμων. Είναι μια παθολογία που οφείλεται στην έλλειψη βασικών θρεπτικών στοιχείων από τη διατροφή, ιδιαίτερα απειλητική για τα νήπια (6 μηνών έως 3 ετών). Εξουθενώνει τον οργανισμό σε τέτοιο βαθμό που- ακόμα και αν δεν αποβεί η ίδια μοιραία- η απλούστερη λοίμωξη μπορεί να στοιχίσει τη ζωή. Πρόκειται για ένα φαύλο κύκλο: οι λοιμώξεις ευνοούν τον υποσιτισμό που με τη σειρά του καθιστά το παιδί ευάλωτο στις λοιμώξεις.

Ο Νίγηρας, σύμφωνα με τους δείκτες ανάπτυξης του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, είναι σήμερα η πιο φτωχή χώρα στον κόσμο με το 63% του πληθυσμού να επιβιώνει με εισόδημα μικρότερο του 1 αμερικάνικου δολαρίου την ημέρα. Η χώρα μαστίζεται από χρόνιο υποσιτισμό με εποχική κορύφωση κατά την περίοδο μεταξύ Ιουνίου και της σοδειάς του Οκτωβρίου, όταν οι οικογένειες αναγκάζονται να εξαντλήσουν και τα τελευταία τους αποθέματα τροφίμων. Το 2004, η έλλειψη βροχοπτώσεων και, στη συνέχεια, μια καταστροφική επίθεση ακρίδων, ρήμαξαν τη σοδειά προξενώντας μία εξαιρετικά σοβαρή επισιτιστική κρίση το 2005. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (ΓΧΣ) αντιμετώπισαν την κρίση επεκτείνοντας τα επισιτιστικά τους προγράμματα σε περισσότερες περιοχές. Σήμερα, απλοποιώντας και βελτιώνοντας την περίθαλ-

ψη των υποσιτισμένων παιδιών, οι ΓΧΣ στοχεύουν να μειώσουν το ποσοστό παιδικής θνησιμότητας που οφείλεται στον υποσιτισμό και συγχρόνως να χαράξουν μια νέα στρατηγική που θα μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλες χώρες. «Στο Νίγηρα εφαρμόζουμε μια νέα στρατηγική αντιμετώπισης» λέει ο Γιώργος Θεοχαρόπουλος, υπεύθυνος αποστολών για το Ελληνικό Τμήμα των ΓΧΣ, καθώς εξηγεί ότι «η συνήθης πρακτική για τα παιδιά που πάσχουν από σοβαρό οξύ υποσιτισμό, απαιτεί την εισαγωγή τους σε ειδικά επισιτιστικά κέντρα και νοσηλεία εβδομάδων». Αυτή τη στιγμή, οι ΓΧΣ, έχοντας εντάξει στα προγράμματά τους έτοιμα διατροφικά σκευάσματα θεραπευτικής σίτισης, ακολουθούν μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση που επιτρέπει στα παιδιά, σε περίπτωσή που δεν παρουσι-

«Αυτό που άλλαξε τα τελευταία πέντε χρόνια είναι ότι τώρα έχουμε μια θεραπευτική τροφή σε μία συσκευασία έτοιμη για χρήση που δε χρειάζεται μαγείρεμα. Την ανοίγεις, την τρως και τέλειωσε. Είναι επαναστατική.» εξηγεί ο Γιώργος Θεοχαρόπουλος. Λέγοντας «έτοιμα διατροφικά σκευάσματα» εννοούμε τρόφιμα ειδικά μελετημένης σύνθεσης, με όλα τα θρεπτικά συστατικά που απαιτούνται για την αντιμετώπιση του σοβαρού υποσιτισμού οξείας μορφής, που δε χρειάζονται κάποια προετοιμασία ή πρόσμειξη- π.χ. με νερό που σε αυτές τις περιοχές δεν είναι πάντα ασφαλές. Τα τυποποιημένα αυτά τρόφιμα είναι συσκευασμένα σε ατομικές μερίδες, σε αεροστεγείς συσκευασίες μακράς διαρκείας που τα προστατεύουν από αλλοιώσεις και καθιστούν εύκολη τη μεταφορά, την αποθήκευση και τη δοσολογία τους. Είναι σε μορφή κρέμας, με βάση τα φυστίκια και το γάλα, που «στο Νίγηρα τα παιδιά πίνουν μόνο μία ή

Το επισιτιστικό πρόγραμμα των ΓΧΣ στο Νίγηρα απευθύνεται σε υποσιτισμένα παιδιά ηλικίας 6 μηνών έως 5 ετών αλλά και σε εγκύους και μητέρες που θηλάζουν. «Εργαζόμαστε σε δύο μεγάλα επισιτιστικά κέντρα στην επαρχία Τάχουα, στις περιοχές Μπούζα και Μαντάουα, και σε άλλα οκτώ μικρότερα κέντρα υγείας της περιοχής στα εσωτερικά και εξωτερικά τους ιατρεία. Για να δούμε αν κάποιο παιδί υποφέρει από υποσιτισμό, το εξετάζουμε με το ειδικό περιβραχιόνιο και μετράμε το ύψος και το βάρος του. Συγχρόνως το εξετάζουμε για να δούμε αν πάσχει και από κάποια άλλη συνδεόμενη ή μή ασθένεια» μας περιγράφει ο Άγγελος Τριάντος, εθελοντής ιατρός των ΓΧΣ στη Μπούζα. «Αν κάποιο παιδί εκτός από τον υποσιτισμό έχει και άλλες ιατρικές επιπλοκές, το εισάγουμε για νοσηλεία. Διαφορετικά, δίνουμε στη μητέρα μια ποσότητα έτοιμων ειδικών τροφίμωντα οποία χορηγούμε για τη θεραπεία των σοβαρά υποσιτισμένων παιδιών- αρκετή για μια εβδομάδα, μέχρι την επόμενη εξέταση. Διανέμοντας αυτά τα τρόφιμα στις μητέρες, τους δίνουμε τη δυνατότητα να τα φροντίζουν οι ίδιες, καθώς και να παραμείνουν αυτές και τα παιδιά τους στο σπίτι. Έτσι μπορούμε να φροντίσουμε πολύ περισσότερα παιδιά».

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

δυο φορές την εβδομάδα και αυτό αν είναι τυχερά», όπως εξηγεί η Δρ Σούζαν Σέφερντ, ιατρική συντονίστρια των ΓΧΣ στο Μαραντί. Ειδικά για τα νήπια που οι ανάγκες τους σε θρεπτικές ουσίες είναι ιδιαίτερα αυξημένες καθώς βρίσκονται στην κρίσιμη περίοδο ταχείας ανάπτυξης του οργανισμού, το φαγητό δεν αρκεί να είναι χορταστικό ή μεγάλης θερμιδικής αξίας. Πρέπει να είναι επίσης πλούσιο σε διατροφική αξία, να περιλαμβάνει μια πληθώρα βιταμινών, πρωτεϊνών, μετάλλων και άλλων ιχνοστοιχείων, και μάλιστα με τέτοια σύνθεση που να εξασφαλίζεται η ανεμπόδιστη απορρόφησή τους από τον οργανισμό. Τα έτοιμα διατροφικά σκευάσματα, το πετυχαίνουν αυτό και μάλιστα συμπυκνώνοντας το πλήρες φάσμα των απαραίτητων θρεπτικών ουσιών σε ποσότητα ιδανική για το μικρό στομάχι των νηπίων. «Μ’ αυτή τη θεραπευτική τροφή, τα παιδιά παίρνουν γρήγορα βάρος, οι μητέρες βλέπουν άμεσα αποτελέσματα και αυτό τις ενθαρρύνει να μην εγκαταλείψουν τη θεραπεία», καταλήγει η Δρ Σέφερντ. Αυτή τη στιγμή, η ελληνική αποστολή των ΓΧΣ στο Νίγηρα απασχολεί 17 διεθνείς εθελοντές και 208 άτομα εντόπιο προσωπικό. Από την αρχή του έτους, το πρόγραμμα έχει προσφέρει φροντίδα σε 10.550 υποσιτισμένα παιδιά, παρέχοντας πέρα από τις υπηρεσίες αντιμετώπισης του υποσιτισμού αυτού καθ’ αυτού, παιδιατρική περίθαλψη, προγράμματα πρόληψης ασθενειών καθώς και επικοινωνιακές διόδους για την προσέγγιση της τοπικής κοινωνίας. Χρησιμοποιώντας ως πυρήνα για το εν λόγο επισιτιστικό πρόγραμμα, τις μητέρες που κάποιο παιδί τους είχε ήδη εγγραφεί στο παρελθόν σε αυτό, προσπαθούμε να εκπαιδεύσουμε τους ντόπιους, στους τρόπους πρόληψης και αντιμετώπισης του υποσιτισμού, να τους μάθουμε να τον βλέπουν όπως οποιαδήποτε άλλη ιατρική παθολογία, έτσι ώστε να αναζητούν την απαραίτητη θεραπεία.

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

BLUE PL A NET

Πράγματι, το γεγονός ότι τα παιδιά μπορούν να λάβουν θεραπεία ως εξωτερικοί ασθενείς είναι πολύ σημαντικό, όχι μόνο λόγω των τεράστιων απαιτήσεων σε ιατρικό προσωπικό και εγκαταστάσεις που ενέχει η νοσηλεία, αλλά και λόγω της αδυναμίας για συμμόρφωση στη θεραπεία, από την πλευρά του ίδιου του πληθυσμού. «Έχω κι άλλα παιδιά, που δεν έχω ποιος να μου τα κρατήσει. Το μεγαλύτερο κοριτσάκι μου είναι μόλις 10 ετών και δεν έχω κανένα να με βοηθήσει. Αν δεν υπήρχε αυτό το μέρος, δε θα μπορούσα να ζητήσω βοήθεια, ακόμα κι αν το παιδί μου ήταν πολύ άρρωστο. Δε μπορώ ν’ αφήσω τα άλλα μόνα τους για εβδομάδες», παραδέχεται μια μητέρα. Αλλά τι είναι αυτό που δίνει στους ΓΧΣ τη δυνατότητα να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τον υποσιτισμό εκτός ιατρικών εγκαταστάσεων; Η χρήση έτοιμων θεραπευτικών ή συμπληρωματικών διατροφικών σκευασμάτων (RUF, Ready-to-use Food).

ασ ια τι κο σε λε φ αν τα σ

H E L P A N I M A L S A N D P E O P L E

w w w . h a a p . g r

BLUE PL A NET

P H O T O S : A D I TY A S I NG H ©

ια μεγάλη οικογένεια άγριων ασιατικών ελεφάντων, η Elephas maximus, γνωστής και ως ινδικού ελέφαντα, προστατεύει τα μικρά της από κινδύνους στον βιότοπο Corbett Tiger της βόρειας Ινδίας. Εχθροί του ελέφαντα αυτού, είναι το λιοντάρι και η τίγρης που σπάνια όμως τολμούν να τον χτυπήσουν. Και αν τύχει κάτι τέτοιο, τα βάζουν συνήθως με τα γέρικα ή τα μικρά μέλη. Οι ελέφαντες πάντως προστατεύουν τα μικρά τους με αυτοθυσία. Τα βάζουν πάντα στη μέση όταν προχωρούν σχηματίζοντας έτσι ένα τείχος γύρω τους. Ο ασιατικός ελέφαντας είναι λίγο μικρότερος από τον αφρικανικό ελέφαντα. Ζυγίζει 4 τόνους και φτάνει τα 3 μέτρα στο ύψος. Άγριοι αλλά μικροί πληθυσμοί ζουν στα τροπικά δάση της Ινδίας, της Κεϋλάνης, της Σουμάτρας και του Βόρνεο. Οι ελέφαντες ζουν για περίπου 70 χρόνια και τα μικρά τους γεννιούνται μετά από μια περίοδο εγκυμοσύνης 22 μηνών. Συνήθως σχηματίζουν μικρές οικογενειακές ομάδες που περιλαμβάνουν τη μητέρα και το μικρό της. Τα αρσενικά εγκαταλείπουν την αγέλη κατά την εφηβεία. Η αγέλη έτσι, οδηγείται από ένα υπερισχύον θηλυκό. Ο ελέφαντας έχει μικρά μάτια, η όραση του δεν είναι καλή και δύσκολα μπορεί να διακρίνει ένα αντικείμενο σε απόσταση 50 μέτρων· όμως η όσφρηση του είναι πολύ ανεπτυγμένη. Παρά το τεράστιο κεφάλι που διαθέτει ο εγκέφαλος του είναι πολύ μικρός· αναλογικά με τον ανθρώπινο είναι μόνο 4 φορές μεγαλύτερος. Σύμφωνα με γονιδιακή μελέτη υπάρχουν τρία είδη ελεφάντων και όχι δύο όπως πιστευόταν μέχρι τώρα (ο ασιατικός, ο αφρικανικός και ο ελέφαντας των δασών). Ο πληθυσμός του ασιατικού ελέφαντα αυτήν την περίοδο, είναι γύρω στις 60.000 άτομα σε όλο τον κόσμο. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

HERMES ADVERTISING & PUBLISHING

PHOTO: NASA IMAGES ©

Δισεκατομμύρια τόνοι αερίων (διοξειδίου του άνθρακα, μεθανίου και υποξειδίου του αζώτου), που οφείλονται στις δραστηριότητες του ανθρώπου,

Συγγραφέας Αγγελική Αργυρούδη

αλλάζοντας τη σύσταση της. Η ανατροπή αυτή αναμένεται να αλλάξει δραστικά πλέον, το παγκόσμιο κλίμα τις επόμενες δεκαετίες. Η αλλαγή του κλίματος αμφισβητήθηκε στο παρελθόν και ακόμη αμφισβητείται από συγκεκριμένα λόμπι ισχυρών συμφερόντων, τα οποία αντιδρούν σε οποιεσδήποτε προσπάθειες για την άμεση αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου. Ακραία καιρικά φαινόμενα όπως πλημμύρες, τυφώνες και καύσωνες, το λιώσιμο των πάγων καθώς επίσης και η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης είναι αδιαμφισβήτητες αποδείξεις ενός φαινομένου που είναι ήδη πραγματικότητα.

P H O T O : ww w . 1 2 3 rf. com ©

Η αλλαγή του κλίματος παγκοσμίως

απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα

Αν το επίπεδο της επιφάνειας των ωκεανών αυξηθεί κατά 1 μέτρο τότε:

BLUE PL A NET

Η Ολλανδία θα χάσει το 6% του εδάφους της; Το Μπαγκλαντές θα χάσει το 17,5% Κάποια νησιά στον Ειρηνικό θα εξαφανισθούν κάτω από τα νερά του ωκεανού.

Νωπές είναι ακόμη οι εικόνες από τις επιπτώσεις των τυφώνων Ρίτα και Κατρίνα που έπληξαν την Αμερική. Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος, το καλοκαίρι του 2003 καύσωνες σκότωσαν περισσότερους από 18000 ανθρώπους. Ερευνητές που ετοιμάζουν μελέτες για τη Διακυβερνητική Επιτροπή για τις Κλιματικές Αλλαγές (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC), που έχει συσταθεί από τα Ηνωμένα Έθνη και τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Γεωργική παραγωγή &παραγωγικότητα: Πιστεύεται ότι η παγκόσμια συνολική παραγωγή δεν θα επηρεασθεί αλλά θα υπάρξουν σημαντικές περιφερειακές επιδράσεις. Σημαντικό κίνδυνο από famine θα αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι εκείνοι που βασίζονται σε απομονωμένα γεωργικά συστήματα σε arid και semiarid περιοχές. Αναφέρονται συγκεκριμένα οι πληθυσμοί που ζουν στην ΥπόΣαχάρα Αφρική, στη Νότιο- Ανατολική Ασία και στις τροπικές περιοχές της Λατινικής Αμερικής.

Ecosystems: Επιστήμονες προβλέπουν ότι η σύνθεση και έκταση πολλών οικοσυστημάτων θα αλλάξουν καθώς οι ζώντες οργανισμοί θα

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

ανταποκριθούν στις κλιματικές αλλαγές. Ερευνητικά μοντέλα δείχνουν ότι σημαντικό τμήμα των δασών παγκοσμίως και πιθανά τα 2/3 θα υποστούν σημαντικές αλλαγές. Πιστεύουν ότι η σύνθεση κάποιων ειδών θα αλλάξει και κάποια δάση ίσως εξαφανισθούν τελείως. Οι έρημοι θα γίνουν πιο «άγριοι» προξενώντας μεγαλύτερη διάβρωση του υπεδάφους. Μελέτες αποδεικνύουν ότι η μέση θερμοκρασία του πλανήτης μας, αυξάνεται με σχετικά γρήγορους ρυθμούς. Η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας του πλανήτης μας έχει αυξηθεί κατά 0.3- 0.6 βαθμούς Κελσίου των τελευταίο αιώνα. Τέτοια γρήγορη αλλαγή στη θερμοκρασία θα έχει σημαντικές επιπτώσεις σε όλες τις τοπικές κλιματολογικές συνθήκες. Οι ερευνητές προβλέπουν επίσης, ότι η μέση θερμοκρασία του πλανήτη θα συνεχίσει να αυξάνεται τα επόμενα 100 χρόνια. Η επιφάνεια της θάλασσας παγκόσμια έχει ανυψωθεί κατά 10- 25 εκατοστά το τελευταίο αιώνα, λόγο του λιόσιμου των πάγων και τις επακόλουθης- από την αύξηση της θερμοκρασίας- διαστολής των πάγων. Η επιφάνεια της θάλασσας αναμένεται να ανυψωθεί κατά 15- 95 εκατοστά ακόμα, μέχρι το 2100 και από ότι φαίνεται, η ανύψωση της στάθμης των θαλασσών θα συνεχιστεί για τα επόμενα 500 χρόνια ακριβώς λόγο της θέρμανσης

BLUE PL A NET

Η Αίγυπτος θα χάσει 1% του εδάφους της;

73 Οργανισμό, επισημαίνουν τα ακόλουθα: Το επίπεδο της θάλασσας ανεβαίνει: Σήμερα περίπου 46 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε περιοχές υψηλού κίνδυνου πλημμύρων. Επιστήμονες εκτιμούν ότι μια ανύψωση της επιφάνειας της θάλασσας κατά 50 εκατοστά θα αυξήσει των αριθμό των ανθρώπων που ζουν σε τέτοιες περιοχές σε 92 εκατομμύρια, ενώ μια ανύψωση κατά 1 μέτρο θα αυξήσει τον αριθμό σε 118 εκατομμύρια.

PHOTO: NASA IMAGES ©

Ερευνητές και επιστήμονες που ασχολούνται με το περιβάλλον, πιστεύουν ότι η ανθρώπινη επίδραση πάνω στις κλιματικές αλλαγές μπορεί να μειωθεί με μέτρα όπως: Μείωση της κατανάλωσης της ενέργειας σ’ όλους τους τομείς δραστηριότητας (βιομηχανία, μεταφορά, κτίρια). Αυτό θα μείωση την ποσότητα των καύσιμων και συνεπώς σε μείωση των αερίων θερμοκηπίου. Η χρήση προηγμένης τεχνολογίας που θα βοηθήσει στη καλύτερη και αποδοτικότερη καύση των καυσίμων. Μείωση των αερίων που παράγουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, χρησιμοποιώντας καύσιμα χαμηλά σε περιεκτικότητα άνθρακα, όπως το φυσικό αέριο. Χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας όπως ηλιακή, αιολική και υδροηλεκτρική ενέργεια. Διατήρηση των υπαρχόντων δασών, εμφύτευση νέων δένδρων και καλύτερη διαχείριση των εδαφών.

BLUE PL A NET

Τι πρέπει να γίνει\*

Το τί βλέπουμε τώρα είναι το αποτέλεσμα των αερίων θερμοκηπίου που δημιουργήθηκαν μέχρι το 1968, επειδή η κλιματική αλλαγή χρειάζεται περίπου 30 χρόνια για να γίνει εμφανής. Η σημερινή μόλυνση του περιβάλλοντος αναμένεται να γίνει εμφανής κατά το 2030.

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Ή κόβοντας βλαστούς για να σώσουμε τα δέντρα.

Υπάρχουν

δύο γενικές κατηγορίες βλαστοκυττάρων: τα εμβρυικά βλαστοκύτταρα που εξάγονται από την βλαστοκύστη και τα βλαστοκύτταρα ενηλίκων που υπάρχουν σε ιστούς ενήλικων ανθρώπων. Στο αναπτυσόμενο έμβρυο τα βλαστοκύτταρα διαφοροποιούνται σε εξειδικευμένους εμβρυικούς ιστούς ενώ στους ενήλικες τα βλαστοκύτταρα λειτουργούν σαν ένα σύστημα αναδόμησης του οργανισμού αναπαράγοντας εξειδικευμένα κύτταρα όπου υπάρχει ανάγκη. Τα βλαστοκύτταρα έχουν την δυνατότητα να αναπτυχθούν και να μετεξελιχθούν σε εξειδικευμένα κύτταρα (π.χ. νευρικά, μυικά κλπ) μέσω κυτταρικών καλλιεργιών. Συγκεκριμένα, εμβρυικές κυτταρικές γραμμές και αυτόλογα εμβρυικά βλαστοκύτταρα μπορούν να παραχθούν μέσω θεραπευτικής κλωνοποίησης ενώ βλαστοκύτταρα ενηλίκων με υψιλή πλαστικότητα μπορούν να εξαχθούν από το αίμα που βρίσκεται στον ομφάλιο λώρο ή από τον μυελό των οστών. Υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες βλαστοκυττάρων: • Ολοδύναμα βλαστοκύτταρα δημιουργούνται από την γονιμοποίηση ενός ωαρίου από ένα σπερματοζωάριο. Το στάδιο των πρώτων κυτταρικών διαιρέσεων (στάδιο morula) του γονιμοποιημένου ωαρίου παράγει κύτταρα που δεν έχουν διαφοροποιηθεί ακόμα σε εμβρυικά και έξωεμβρυικά (κύτταρα δηλαδή που θα σχηματίσουν τον πλακούντα). Αυτή η κατηγορία αποτελεί ουσιαστικά τους προγόνους των βλαστοκυττάρων.

των βλαστοκυττάρων και των δυΗ ανακάλυψη νατοτήτων τους, έγινε από τους Καναδούς επιστήμονες Ernest A. McCulloch και James E. Till στην

δεκαετία του 1960. Από τότε έχει αφιερωθεί ένα σημαντικό ερευνητικό και συγγραφικό έργο προς αυτή την κατεύθυνση, που έχει εγείρει όμως πολύ συζήτηση για την χρήση των εν λόγω κυττάρων στην θεραπευτική ιατρική (με πλήθος υποστηρικτών αλλά και πολεμίων των μεθόδων αυτών). Σκοπός της παρουσίασης αυτής είναι να παρατεθούν οι διαφορετικές απόψεις που υπάρχουν πάνω στο ζήτημα, ώστε να σχηματιστεί μια- όσο το δυνατόν- ξεκάθαρη άποψη για το αν πρέπει να συνεχιστεί και να εφαρμοστεί η έρευνα αυτή πάνω σε ανθρώπους. Για να γίνουν κατανοητές οι ευρύτερες ηθικές, πολιτικές, νομικές και φιλοσοφικές προεκτάσεις του θέματος, κρίνεται απαραίτητη μια σύντομη παρουσίαση των βλαστοκυττάρων, των λειτουργιών τους και των μεθόδων χρησιμοποίησής τους στις θεραπευτικές παρεμβάσεις, όπως μπορεί να εφαρμοστεί σήμερα.

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

• Παντοδύναμα ονομάζονται τα εμβρυικά βλαστοκύτταρα που προήλθαν από τα ολοδύναμα και μπορούν να διαφοροποιηθούν σε κύτταρα και των τριών βλαστικών δερμάτων. • Πολυδύναμα είναι τα βλαστοκύτταρα που μπορούν να διαφοροποιηθούν σε συγγενικούς κυτταρικούς τύπους (π.χ. οι αιματοκυτταροβλάστες που είναι βλαστοκύτταρα από τα οποία θα επέλθουν τα ερυθρά και τα λευκά αιμοσφαίρια, τα αιμοπετάλια κλπ). • Μονοδύναμα είναι τα κύτταρα που μπορούν να παράγουν έναν μόνο κυτταρικό τύπο (χαμηλή δυνατότητα διαφοροποίησης). Η διαφορά τους από τα κανονικά εξειδικευμένα κύτταρα είναι ότι διατηρούν τις δυνατότητες ανανέωσης που έχουν τα βλαστοκύτταρα. Αποτελούν κατ΄επέκταση την IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

εξελικτή συνέχεια των βλαστοκυττάρων. Αξίζει να σημειωθεί ότι για να διαπιστωθεί αν ένα κύτταρο είναι βλαστοκύτταρο ή όχι (ειδικά για τα βλαστοκύτταρα ενήλικων οργανισμών) χρησιμοποιούνται εμπειρικές μέθοδοι, δηλαδή μέθοδοι που ελέγχουν την δυνατότητα του κυττάρου, να αναπαράγει ιστό για μια ζωή. Έτσι λοιπόν, για να διαπιστωθεί η ύπαρξη ενός αιματοκυτταροβλαστού, θα πρέπει να μεταμοσχευθεί το εν λόγω κύτταρο σε έναν οργανισμό χωρίς αιματοκυτταροβλαστούς· σε αυτήν την περίπτωση το βλαστοκύτταρο θα πρέπει να μπορεί να αναπαράγει αιμοσφαίρια, αιμοπετάλια και ανοσιοποιητικά κύτταρα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα ώστε να αποδειχθεί η δυναμική λειτουργία του. Επίσης, μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, θα πρέπει να εντοπίζονται καινούργοι αιματοκυτταροβλαστοί- στον οργανισμό που δεν είχε πριν- ώστε να αποδειχθεί ότι το μεταμοσχευμένο βλαστοκύτταρο αναπαράχθηκε με μιτωτική διαίρεση.

Ένας άλλος τρόπος για να διαπιστώσουμε την ταυτότητα ενός βλαστοκυττάρου είναι in vitro, μέσω κλωνογενετικών δοκιμών, όπου ένα βλαστοκύτταρο απομονώνεται και εξετάζονται οι λειτουργίες του και η αναπαραγωγική του δυναμική. Έχουν εκφραστεί αρκετές ενστάσεις όμως για το κατά πόσο η συμπεριφορά που επιδεικνύει ένα κύτταρο in vitro είναι η ίδια με αυτήν που θα έχει in vivo. Ε μ β ρ υ ι κ ά β λ α σ τ ο κ ύ τ τ α ρ α

Τα εμβρυικά βλαστοκύτταρα είναι ολοδύναμα ή πολυδύναμα βλαστοκύτταρα που αφαιρούνται από έμβρυα τα οποία βρίσκονται στο στάδιο morula ή βλαστοκύστης (δηλαδή σε έμβρυα μέχρι 14 ημερών). Σε αυτό το στάδιο δεν έχουν δημιουργηθεί ακόμα τα βλαστικά δέρματα, πράγμα που σημαίνει ότι τα κύτταρα αυτά έχουν την δυνατότητα να μετεξελιχθούν σε πάνω από 200 διαφορετικούς κυτταρικούς τύπους που περιέχει το ενήλικο ανθρώπινο σώμα. Η έρευνα που έχει γίνει για την χρήση αυτών των βλαστοκυττάρων έχει επικεντρωθεί σε ποντίκια (κατά κύριο λόγο) και σε ανθρώπους λιγότερο, κυρίως λόγω των ηθικών προεκτάσεων του θέματος, αφού η αποκομοιδή των κυττάρων αυτών προϋποθέτει την καταστροφή του εμβρύου. Φέτος, απονεμήθηκε το βραβείο Nobel ιατρικής σε δύο αμερικάνους, τους Mario Capecchi και Oliver Smithies και έναν βρετανό, τον Martin Evans ακριβώς για έρευνες που έκαναν στον τομέα αυτόν. Συγκεκριμένα, ο Evans κατάφερε να δημιουργήσει κυτταρικό ιστό από εμβρυικά βλαστοκύτταρα σε ποντίκια. Κατόπιν, μέσω μίας διαδικασίας που ονομάζεται ομόλογη ανασύνθεση (homologous recombination) οι Capecchi και Smithies κατάφεραν (με

BLUE PL A NET

Γράφει ο: Γιώργος Π. Κυριαζόπουλος Ψυχολόγος

Μια ηθική αξιολόγηση πάνω στην έρευνα και χρήση των ανθρωπίνων βλαστοκυττάρων

κατάλληλες γενετικές τροποποιήσεις) να δημιουργήσουν ποντίκια με «κοιμόμενα» γονίδια, τα οποία μπορούν από πριν να καθορίσουν τον χρόνο που θα ξυπνήσουν. Έτσι, καθορίζουν κάποιες ασθένειες και πότε θα ξεκινήσουν (π.χ. πνευμονικό οίδημα, υπέρτασση κ.α.) στην ζωή του ποντικιού. Αυτή η μέθοδος βοήθησε τους επιστήμονες να καταλάβουν ποια γονίδια ευθύνονται για μερικές γενετικές ασθένειες και δίνει την δυνατότητα μέσω της «κοίμησης» των υπεύθυνων γονιδίων, και σε ανθρώπινα έμβρυα υποθετικά, να μην εμφανιστεί ποτέ στην ζωή του ανθρώπου μία γενετική ασθένεια που μπορεί να υπάρχει. Η μέθοδος αυτή της ομόλογης ανασύνθεσης και των knock out γονιδίων (των «κοιμόμενων» δηλαδή γονιδίων που δεν θα ενεργοποιηθούν ποτέ) στηρίζεται σε γενετική τροποποίηση και πάνω σε αυτό επικεντρώνονται οι ηθικές ενστάσεις που προαναφέραμε από πολλές ομάδες ανθρώπων και φορέων. Β λ α σ τ ο κ ύ τ τ α ρ α ε ν ή λ ι κ ω ν α ν θ ρ ώ π ω ν

Α ν τ ι ρ ρ ή σ ε ι ς κ α ι η θ ι κ ά ε ρ ω τ ή μ α τ α γ ι α τ η ν χ ρ ή σ η β λ α σ τ ο κ υ τ τ ά ρ ω ν

Από τότε που ανακαλύφθηκαν τα βλαστοκύτταρα και οι δυνατότητες που μπορούν να προσφέρουν στην θεραπεία ανιάτων ασθενειών έχουν διατυπωθεί πολλές ενστάσεις από πολλούς ανθρώπους σχετικά με το αν αυτές οι μέθοδοι είναι ηθικά σωστές. Οι επικρίσεις που δέχονται όσοι υποστηρίζουν την έρευνα σε αυτούς τους τομείς, περιστρέφονται γύρω από δύο κυρίως άξονες: Πρώτον, σχετικά με το αν είναι θεμιτό να καταστρέφουμε έμβρυα (ως προς τον τομέα των εμβρυικών βλαστοκυττάρων), ακόμα και σε αυτό το τόσο πρώιμο στάδιο ανάπτυξης (δύο εβδομάδων μετά την σύλληψη). Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι το έμβρυο είναι ένας ξεχωριστός οργανισμός από την στιγμή της σύλληψής του. Αυτή η κριτική προέρχεται ως απί τον

φωτογραφική αναπαράσταση των βλαστοκυτάρων. Πάνω παρουσιάζονται ανθρώπινα εμβρυικά βλαστοκύτταρα και κάτω παρουσιάζονται νευρώνες που έχουν παραγχθεί από εμβρυικά βλαστοκύτταρα. Αναφέρεται στο Russo Eugene (συγ.) Source Follow the Money— —The Politics of Embryonic Stem Cell Research, PLoS Biology Vol. 3(7) july 2005, e234 http://dx.doi. org/10.1371/journal. pbio.0030234 Εικόνες: Nissim Benvenisty.

Το πρόβλημα όμως στην χρήση των κυττάρων αυτών, δεν σταματάει στο αν είμαστε υπέρ ή κατά των αμβλώσεων. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα έμβρυα που πετάγονται σήμερα από τις χιλιάδες αμβλώσεις που πραγματοποιούνται ετησίως, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε αυτές τις έρευνες γιατί στην συντρηπτική τους πλειοψηφία τα έμβρυα αυτά έχουν περάσει τουλάχιστον τον πρώτο μήνα από την σύλληψη, ενώ τα κύτταρα που αναζητούνται πρέπει να είναι νεαρότερα των δύο εβδομάδων. Αυτό σημαίνει ότι για να είναι εφικτή η εξαγωγή παντοδύναμων βλαστοκυττάρων θα πρέπει να δημιουργούνται έμβρυα κατά παραγγελία- να ζητείτε δηλαδή από γυναίκες να συλλάβουν (προφανώς με κάποιο χρηματικό ή άλλο αντάλλαγμα) προκειμένου να εξάγετε το έμβρυο στην κατάλληλη ηλικία. Αυτό το γεγονός, όπως είναι φυσικό, εγείρει ακόμη περισσότερες ενστάνσεις από εκείνους που υποστηρίζουν ότι η ανθρώπινη ζωή ξεκινάει από την σύλληψη, αφού το ηθικό έγκλημα είναι διπλό: όχι μόνο θα «σκοτώνονται» ζωές, αλλά θα δημιουργούνται ζωές προκειμένου να θανατώνονται για ιατρικούς σκοπούς. Η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής, έχει τοποθετηθεί επί του θέματος αυτού ήδη από το 2002. Κατά την άποψη της επιτροπής, η χρησιμοποίηση του εμβρυικών βλαστοκυττάρων από έμβρυα που προέρχονται από αμβλώσεις που γίνονται ούτως ή άλλως, μπορεί να επιτραπεί. Παρ’ όλα αυτά οι μέθοδοι εμβρυογενέσεων (δημιουργία δηλαδή εμβρύων με σκοπό την καταστροφή τους) καταδικάζεται κατηγορηματικά, όπως επίσης καταδικάζεται και οποιαδήποτε χρηματική συναλλαγή με την μητέρα- δότρια του εμβρύου. Κατά την γνώμη του γράφοντα, αυτή η εισήγηση είναι τοποθετημένη από μία ορθή οπτική γωνία, ενέχει όμως προβλήματα σε τουλάχιστον δύο τομείς. Πρώτον εμπεριέχει πρακτικά προβλήματα: πώς δηλαδή μπορεί η πολιτεία να διασφαλίσει ότι η σύλληψη και αποβολή ενός εμβρύου δεν έχει προσυμφωνηθεί; Δεύτερον, αφορά μια ηθική διάσταση του προβλήματος που αναφέρεται στην φιλοσοφία πίσω από τις επιτρεπόμενες αμβλώσεις: ότι δηλαδή το έμβρυο στα πόλυ πρώιμα σταδιά του δεν αποτελεί “πρόσωπο”. Εφ’ όσον όμως γίνεται αποδεκτή αυτή η τοποθέτηση, τότε θα πρέπει να γίνει δεκτή και η χρησιμοποίηση των εμβρυιακών κυττάρων για θεραπευτικούς σκοπούς. Με άλλα λόγια, πώς μπορούμε να δεχθούμε ότι δεν υπάρχει πρόβλημα στην καταστροφή εμβρύων για ψυχολογικούς, κοινωνικούς ή οικονομικούς λόγους (που είναι οι συνηθέστεροι λόγοι που μια έγκυος επιλέγει την άμβλωση) και υπάρχει πρόβλημα όταν ο σκοπός είναι η θεραπεία κάποιου ασθενούς; IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

BLUE PL A NET

Ο όρος χρησιμοποιήται για να δηλώσει οποιοδήποτε κύτταρο βρίσκεται σε ανεπτυγμένους οργανισμούς που έχει τις δύο εξής δυνατότητες: πρώτον να μπορεί να διαιρεθεί και να παράγει ένα καινούργιο κύτταρο ακριβώς σαν το προηγούμενο και δεύτερον να μπορεί να διαιρεθεί και να προσφέρει ένα καινούργιο κύτταρο διαφοροποιημένο από το αρχικό. Είναι γνωστά και σαν σωματικά κύτταρα και υπάρχουν στους ενήλικες ανθρώπους αλλά και σε παιδιά. Παντοδύναμα κύτταρα είναι δύσκολο να βρεθούν σε ανεπτυγμένους οργανισμούς. Παρ’όλα αυτά ερευνητές υποθέτουν ότι υπάρχουν σε μερικούς ιστούς, όπως στον ομφάλιο λώρο. Πάντως τα περισσότερα βλαστοκύτταρα που βρίσκουμε σε εξελιγμένους οργανισμους είναι πολυδύναμα που σημαίνει ότι μπορούν να εξελιχθούν σε συγκεκριμένες οικογένειες κυττάρων. Η εφαρμοσμένη έρευνα στον τομέα των βλαστοκυττάρων ενήλικων οργανισμών έχει προχωρίσει περισσότερο απ’ ότι αυτή των εμβρυικών βλαστοκυττάρων επειδή δεν εγείρει τόσα προβλήματα ηθικής φύσης· αφού εδώ δεν απαιτήται η καταστροφή του οργανισμού (όπως στην περίπτωση των εμβρύων). Έτσι η μεταμόσχευση αυτών των κυττάρων έχει εφαρμοστεί με επιτυχία σε ασθένειες όπως η λευκαιμία.

πλείστον από ανθρώπους και θεσμούς που είναι κατά των αμβλώσεων γενικότερα και περιλαμβάνει κυρίως τις χριστιανικές εκκλησίες (καθολική, ορθόδοξες, και πολλές προτεσταντικές). Συγκεκριμένα, η Ιερά Συνοδος της Ελλάδος, σε δημοσιευμένη επιστολή που έστειλε πρόσφατα προς τον πρωθυπουργό κ. Καραμανλή, αντιτίθεται σε οποιαδήποτε χρήση εμβρυικών βλαστικών κυττάρων και συγκεκριμένα αναφέρει: «Η Εκκλησία μας εκφράζει την κατηγορηματική αντίθεσή της στην διεξαγωγή πειραμάτων σε ανθρώπινα εμβρυϊκά κύτταρα. Αυτό που έτσι ονομάζεται εξυπονοεί την καταστροφή όχι εμβρυϊκών κυττάρων αλλά ανθρωπίνων εμβρύων.» (Επιστολή δημοσιευμένη στο διαδύκτιο στις 6/10/07, www.ecclesia.gr/greek/ holysynod/epistoles/karamanlis_klonopoiisi.html). Ομοίως και στην καθολική εκκλησία, επί του θέματος τοποθετήθηκε ο ίδιος ο Πάπας Βενέδικτος (όπως άλλοστε είχε κάνει και ο προκάτοχός του Πάπας Ιωάννης Παύλος) δηλώνοντας την αντίθεση του προς την χρήση εμβρυικών βλαστοκυττάρων.

Αποικία εμβρυϊκών βλαστοκυττάρων, από την H9 κυτταρική σειρά, όπως φαίνεται σε 10x με το Carl Zeiss Axiovert scope. Η Η9 αναφέρεται στα ανθρώπινα Τ λεμφοκύτταρα που χρησιμοποιούνται κυρίως για έρευνες του ΗΙV ανοσοποιητικού σύνδρομου.

BLUE PL A NET

Ο δεύτερος τομέας ενστάσεων που υπάρχει, αφορά την τροποποίηση γενετικού υλικού ή “θεραπευτική κλωνοποίηση”. Πράγματι, το μεγαλύτερο κομμάτι των θεραπευτικών μεθόδων που εφαρμώζονται ή ερευνόνται (σε ποντίκια μέχρι στιγμής) περιλαμβάνει παρεμβάσεις στο γενετικό υλικό, συμπεριλαμβανομένης και της μεθόδου ομόλογης ανασύνθεσης των Capecchi και Smithies. Οι φόβοι που εκφράζονται δηλώνουν πως τέτοιες μέθοδοι είναι προπομπός της κλωνοποίησης του ανθρώπου ή ότι θα επιφέρουν γενετικές μεταλλάξεις που θα κληρονομούνται από γενιά σε γενιά- ένας ισχυρισμός που δεν φαίνεται αβάσιμος, από τη στιγμή που η “τροποποίηση” η οποία προτείνεται από τους ερευνητές (και η οποία όπως φαίνεται θα κληρονομείται), παρουσιάζεται ως ωφέλιμη για τον άνθρωπο.

υφίσταται στην Ελλάδα στον συγκεκριμένο τομέα ερευνών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση σχετικά με αυτό έχει αποφασίσει να απαγορεύσει την χρηματοδότηση στους εξής τομείς: Στις ερευνητικές δραστηριότητες δραστηριότητες με αντικείμενο την κλωνοποίηση του ανθρώπου για αναπαραγωγικούς σκοπούς, Τις ερευνητικές δραστηριότητες με στόχο την τροποποίηση της γενετικής κληρονομιάς των ανθρωπίνων όντων, οι οποίες ενδέχεται να καταστήσουν κληρονομικές τις εν λόγω τροποποιήσεις, Τις ερευνητικές δραστηριότητες που αποβλέπουν στη δημιουργία ανθρωπίνων εμβρύων αποκλειστηκά και μόνο για ερευνητικούς σκοπούς ή για σκοπούς εξασφάλισης βλαστοκυττάρων, μεταξύ άλλων μέσω μεταφοράς πυρήνων σωματικών κυττάρων.

Σχετικά με την χρήση βλαστοκυττάρων ενηλίκων ανθρώπων, πρέπει να σημειώσουμε ότι οι ηθικοί προβληματισμοί είναι πολύ λιγότεροι (έως ανύπαρκτοι) και γι’ αυτό έχουν ήδη δημιουργηθεί τράπεζες αποθήκευσης βλαστοκυττάρων που προέρχονται από τον ομφάλιο λώρο- μετά την αποκοπή του από την γέννα. Παρ’ όλα αυτά, αυτή η αρχικά πολλά υποσχόμενη ανακάλυψη, των βλαστοκυττάρων ενηλίκων οργανισμών, αποδεικνύεται ότι είναι σχετικά περιορισμένη αφού τα εν λόγω κύτταρα είναι πολυδύναμα και άρα μπορούν να μετεξελιχθούν σε αιματικά κύτταρα μόνο (και ίσως οστεϊκά) και φυσικά περιορίζονται στην θεραπεία σχετικών παθήσεων (γεγονός που επισημάνθηκε και πρόσφατα στη συζήτηση με θέμα «Αρχέγονα κύτταρα ομφάλιου λώρου, δυνατότητες και μύθοι» που διεξήχθη στο πλαίσιο του 13ου Πανελληνίου Συνέδριου Εσωτερικής Παθολογίας)- κάτι καθόλου ευκαταφρόνητο μεν, αλλά που δεν συγκρίνεται με τις δυνατότητες που προσφέρουν τα εμβρυικά βλαστοκύτταρα δε. Συνεπώς, η ανάγκη για την χρήση εμβρυικών βλαστοκυττάρων υπάρχει και το δίλημμα παραμένει.

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 30.12.2006, α.φ.412, σελ.12-13.

Κλείνοντας, χρειάζεται να επισημανθεί το νομικό κενό που

Ολοκληρώνοντας αυτό το άρθρο, ίσως ο αναγνώστης νιώσει ότι έμεινε με περισσότερα ερωτήματα απ’ ότι απαντήσεις. Αυτό είναι απολύτως θεμιτό αφού ο προγραμματικός στόχος του άρθρου, δεν είναι να εγκολπιστεί μια θέση πάνω στο ζήτημα αλλά να ενημερώσει περί ενός θέματος το οποίο απασχολεί όλο τον κόσμο, αφού ανίατες ασθένειες όπως ο καρκίνος (στις οποίες αναφέρονται οι εν λόγο ιατρικές έρευνες) δεν κάνουν διακρίσεις. Αν μη τι άλλο όμως χρειάζεται να εφισταθεί η προσοχή όλων, πάνω σε αυτά τα καίρια ηθικά και προπαντώς φιλοσοφικά διλήμματα της εποχής που ζούμε. Σκοπός λοιπόν είναι η προσωπική και συλλογική αναζήτηση μιας εμπεριστατωμένης άποψης. Κατ’ επέκταση τα βασικά ερωτήματα που θέτονται είναι τα εξής: Τι υπόσταση δίνουμε σε ένα έμβρυο; Ποια είναι η θέση μας πάνω στις κλωνοποιήσεις ανθρωπίνων κυττάρων, ιστών και οργάνων; και τέλος, προς ποια κατεύθυνση θα πρέπει να κινηθεί η σύγχρονη ιατρική; IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Η θιβετιανική ιατρική, έχει δεχθεί μεγάλη επίδραση από τις αρχαίες ελληνικές θεραπευτικές μεθόδους, και ιδιαίτερα από την ιατρική του Ιπποκράτους, καθώς και από την ινδική βοτανολογία. Για παράδειγμα, η ρύσης του Ιπποκράτους «ποτέ μην πειράζεις μέ σίδερο, το μέρος του σώματος πού κυριαρχείται από το ζώδιο πού διατρέχεται από την σελήνη» ισχύει απόλυτα στην Θιβετιανική ιατρική. Εκεί λοιπόν, βρίσκουμε εξειδικευμένους αστρολογικούς χάρτες και πίνακες, σε σχέση με το πότε πρέπει να γίνει μια επέμβαση, ή πότε πρέπει να ξεκινήσει κάποια θεραπεία, ακλουθώντας τις σεληνιακές φάσεις, τις θέσεις των πλανητών μέσα στον ζωδιακό κύκλο, την ημερομηνία γέννησης, την διαδρομή της ζωτικής ενέργειας πού διατρέχει το σώμα ανάλογα με το γένος, κ.λπ. Λάμα Σόναμ (Θιβετιανός θεραπευτής, M.D.)

τουργικές δομές και στις μεθόδους θεραπείας του σώματος.

μια γνωριμία με ένα θέμα αρκετά άγνωστο στο ευρύ κοινό που αναφέρεται στις βασικές λει-

Το σημερινό άρθρο είναι μια μικρή παρουσίαση των γενικών αρχών της Θιβετιανικής ιατρικής·

Ο πυρήνας όλου του Θιβετανικού θεραπευτικού συστήματος, βασίζεται κατ’ αρχάς στις ιδιοσυγκρασίες του αέρα, του φλέγματος και της χολής. Όλες οι ασθένειες και οι θεραπείες τους, ταξινομούνται μέσα σ’ αυτές τις τρεις ιδιοσυγκρασίες ή χυμούς. Μέσα στο σώμα λοιπόν, υπάρχουν τρείς χυμοί, επτά συστατικά και τρία εκκρίματα, ενώ σε λεπτοφυές επίπεδο υπάρχουν εβδομήντα δύο χιλιάδες κανάλια, αέρες, και «σταγόνες», όλα τους απαραίτητα για την υποστήριξη της ζωής. Οι τρεις χυμοί είναι: Λουνγκ, Τί-πα, και Πε-γκιέν. Λουνγκ είναι ο αέρας, και αναφέρεται στην ενέργεια που διασπείρεται πάνω στον εγκέφαλο, στην καρδιά, στους πνεύμονες και στον σκελετό, και είναι υπεύθυνος για την λειτουργία της αναπνοής, του κυκλοφορικού, των αισθήσεων και της σωματικής κίνησης. Τί-πα είναι η χολή, και αναφέρεται στην ενέργεια της φωτιάς η οποία διασπείρεται στο συκώτι, και στο αίμα, και συμβάλλει στην πέψη, στην απορρόφηση, και στην παραγωγή της θερμής ενέργειας και της σοφίας. Πε-γκιέν είναι το φλέγμα, και αναφέρεται στην ενέργεια του νερού και της γης μέσα στην σπλήνα, το στομάχι και την κύστη· είναι υπεύθυνο για την ρύθμιση του πεπτικού συστήματος, και του μεταβολισμού, και σχετίζεται άμεσα με το σωματικό βάρος, τα συναισθήματα και την διάθεση. Τα επτά συστατικά περιλαμβάνουν την λέμφο των εντέρων, το αίμα, το λίπος, την σάρκα, τα οστά, το μεδούλι και το σπέρμα, τα οποία σταδιακά, μετατρέπονται με την βοήθεια της θερμής ενέργειας πού παράγεται από την Τί-πα, σε πανταχού παρούσα «ουσία», η οποία είναι υπεύθυνη για

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

την εξέλιξη, την ανάπτυξη, και την διαφύλαξη της υγείας του σώματος. Τα τρία εκκρίματα, είναι τα κόπρανα, τα ούρα και ο ιδρώτας, πού ενεργούν σαν μεταφορείς εκκρίσεων των πλεοναζόντων υλικών πού παράγονται στο σώμα. Τα ενεργειακά κανάλια μαζί με τούς ενεργειακούς αέρες, είναι οι κύριοι διαβιβαστές των συναισθημάτων, των ασθενειών και των επιτεύξεων, συνδέουν τα διάφορα όργανα μεταξύ τους, και δημιουργούν ένα ενιαίο πλέγμα, πού πάσχει ή θεραπεύεται ενιαία. Οι σταγόνες είναι ζωτικές υπερλεπτοφυείς ουσίες, πού ρέουν μέσα στα κανάλια και αποτελούν την «ψυχή» του ατόμου. Το σύστημα Αέρας- Χολή- Φλέγμα, όχι μόνον κυβερνά τις φυσιολογικές δραστηριότητες, αλλά χρησιμοποιείται και για την ερμηνεία των διαφόρων φυσικών συστατικών. Σε σχέση με τα ποικίλα χαρακτηριστικά του φυσικού αναστήματος, της δερματικής απόχρωσης και των ροπών, τα ανθρώπινα όντα διαιρούνται σε διάφορους τύπους· τον αέρινο, τον χολώδη, τον φλεγματικό, και τούς ενδιάμεσους. Το άτομο με ιδιοσυγκρασία του αέρα, χαρακτηρίζεται από λεπτό ανάστημα, σκούρο δέρμα, και είναι δραστήριο, συναισθηματικό, επιρρεπές στην διασκέδαση, με έντονη σεξουαλική επιθυμία. Το άτομο με ιδιοσυγκρασία της χολής, είναι μετρίου αναστήματος, έχει κιτρινωπό δέρμα, ανυπόμονο ταμπεραμέντο, δυνατό μίσος, και είναι πάντα οξύθυμο και ευφυές. Ο φλεγματικός τύπος χαρακτηρίζεται από ψηλό ανάστημα, άσπρο δέρμα, ευγενική διάθεση, αρχοντικούς τρόπους, και είναι πολυμήχανος, απολαμβάνοντας την γαλήνη και τον αρχοντικό τρόπο ζωής. Οι αιτίες των ασθενειών, εσωτερικά σχετίζονται με την φυσική δομή και την ηλικία, και εξωτερικά με τις εποχές, το κλίμα, το περιβάλλον διαβίωσης, την δίαιτα και την συμπεριφορά. ή δυσαρμονία ή η ανισορροπία μεταξύ των τριών χυμών, των επτά συστατικών, και των τριών εκκρίσεων, καθώς και η διαταραχή ανάμεσα στα πέντε βασικά στοιχεία του σώματος (γη, νερό, φωτιά, αέρας, αιθέρας) πού εδρεύουν στα πέντε καναλιακά κέντρα, φέρνουν την ασθένεια. Η διάγνωσης στην Θιβετιανική ιατρική, γίνεται με εξέταση, παρακολούθηση, και ψηλάφηση. Η παρακολούθηση της γλώσσας- συμπεριλαμβανομένης της IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

δομής και της επίστρωσής της, και των ούρων- συμπεριλαμβανομένων του χρώματος, της οσμής, τον σχηματισμό φυσαλίδων κατά το ανακάτεμα, της καθίζησης, του αφρού και των παραλλαγών του, είναι μεγίστης σημασίας, ενώ η ψηλάφηση δίνει έμφαση στην λήψη του σφυγμού, τονίζοντας ότι υπάρχουν έξη είδη σφυγμών για τις «θερμές», και έξη είδη σφυγμών για τις «ψυχρές» ασθένειες. Η θεραπευτική αγωγή περιλαμβάνει λήψη φαρμάκων από το στόμα, και εξωτερική η τοπική θεραπεία. Οι φαρμακευτικές μορφές για θεραπεία από το στόμα, είναι χάπια, σκόνες, πολτός, αφεψήματα, και φαρμακευτικός οίνος, ενώ οι εξωτερικές θεραπείες περιλαμβάνουν μασάζ, χειροπρακτική, μόκσα, ζεστές κομπρέσες, κρύα λουτρά, λουτρά με φαρμακευτικό κρασί, λουτρά σε θερμές πηγές, ενσταλάξεις σε μάτια, αφτιά και μύτη, υποκαπνισμό, φαρμακευτικές εντριβές, υποκλυσμούς, καθετηριασμούς, παρακέντηση, και αφαίμαξη. Σημαντικό ρόλο στην θεραπεία παίζει η αρμονική σχέση ανάμεσα στον θεράποντα ιατρό και στον ασθενή, ώστε να εφαρμοσθεί ἡ θεραπεία κατά γράμμα χωρίς παρέκκλιση. Στον τομέα της φαρμακολογίας τώρα, βρίσκουμε περίπου 900 είδη φυσικών φαρμάκων, πού αποτελούνται στο μεγαλύτερο ποσοστό από ορυκτά και φαρμακευτικά βότανα, με κάποια απ’ αυτά να περιέχουν ελάχιστες ζωικές ουσίες. Η Θιβετιανική ιατρική δίνει έμφαση όχι μόνον στην διάγνωση και στην θεραπεία της ασθένειας, αλλά και στην πρόληψη, συνιστώντας μια απλή καθημερινότητα, φυσική αγωγή, και υγιεινό περιβάλλον. Τονίζεται η αξία της φύσης, η αξία των γεύσεων, και η θρεπτική αξία της τροφής και του ποτού. Ένα ενδιαφέρον σημείο της Θιβετιανικής ιατρικής, είναι ότι δέχεται την ύπαρξη των άλλων διαστάσεων και των όντων πού κατοικούν σ’ αυτές, σαν παράγοντες πρόκλησης ασθενειών. Πολλές «ανίατες» ασθένειες μπορούν να καταπολεμηθούν με την χρήση των πνευματικών θεραπευτικών προσευχών, παράλληλα με φαρμακευτική αγωγή, εφ’ όσον η αιτία τους δεν οφείλεται σε μικρόβιο ή άλλον παθογόνο παράγοντα, αλλά στην επίδραση κάποιου πνεύματος. Ασφαλώς, η άγνοια και η άνευ έρευνας δογματική μας τοποθέτηση, μας κάνει να απορρίπτουμε τέτοιου είδους θεωρίες, όμως τα θετικά αποτελέσματα από την πρακτική εφαρμογή αυτών των μεθόδων, αποδεικνύουν το λόγου το αληθές.

BLUE PL A NET

Εισαγωγή στην Θιβετιανική ιατρική

ÂÉÏËÏÃÉÊÁ ÃÁËÁÊÔÏÊÏÌÉÊÁ ÐÑÏÚÏÍÔÁ

Βιταμίνη C (Ασκορβικό οξύ)

100

Οι βιταμίνες αποτελούν μια ομάδα ουσιών που είναι απαραίτητα για την κανονική λειτουργία και ανάπτυξη των κυττάρων και χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τις υδατοδιαλυτές και τις λιποδιαλυτές. Η βιταμίνη C είναι υδατοδιαλυτή που σημαίνει ότι διαλύεται στο νερό και πως το σώμα δεν μπορεί να την αποθηκεύσει. Για το λόγο αυτό και χρειάζεται συχνή τροφοδότηση. Η περίσσεια αποβάλεται από τα ούρα. Λ ε ι τ ο υ ρ σ τ ο σ ώ μ α

BLUE PL A NET

Είναι απαραίτητη για τον σχηματισμό του κολλαγόνου- μιας σημαντικής πρωτεΐνης για τη δομή του δέρματοςτην επούλωση πληγών, τους τένοντες και τα αιμοφόρα αγγεία. Αυξάνει την αντίσταση σε λοιμώξεις και προστατεύει χόνδρους, συνδέσμους και αγγεία. Η βιταμίνη C είναι απαραίτητη για υγιή δόντια, ούλα, δέρμα και αιμοφόρα αγγεία επειδή όλα βασίζονται στο συνδετικό ιστό o οποίος είναι απαραίτητος για την ανάπτυξη αλλά και επούλωση δέρματος και οστών. Λέγεται ότι μπορεί να μειώσει ή και να προλάβει τα συμπτώματα του κοινού κρυολογήματος όμως οι μελέτες δεν είναι επαρκής. Συντελεί στην απορρόφηση του σιδήρου, ενός μετάλου που το σώμα δυσκολεύεται να χρησιμοποιήσει. Επίσης μειώνει τις αλλεργικές αντιδράσεις με το να πυροδοτεί τα αντισώματα που με τη σειρά τους εξουδετερώνουν τους αλλεργιογόνους παράγοντες στο αίμα όπως γύρη,σκόνη κ.λ.π. Η δράση της ενισχύεται από τα βιοφλαβονοειδή όταν λαμβάνονται μαζί και μπορεί να μειώσουν την πιθανότητα εμφάνισης κάποιων τύπων καρκίνου, καρδιαγγειακών παθήσεων, αρθριτικών και γνωσιακών δυσλειτουργιών. Σχετικά με το καρδιαγγειακό σύστημα, μέλετες έχουν αποδείξει ότι η λήψη της βιταμίνης C σχετίζεται ευθέως με μείωση της αρτηριακής πίεσης στα προκαταρκτικά αλλά και στα πρώτα στάδια υπέρτασης. Ο μηχανισμός δράσης δεν είναι ακόμη γνωστός, πιθανόν όμως να οφείλονται στην βελτίωση της λειτουργίας του ενδοθηλίου όπως και στο ότι η βιταμίνη προάγει την κάθαρση του οργανισμού από

ένα βαρύ μέταλλο τον μόλυβδο. Το τελευταίο σχετίζεται με αυξημένη καρδιαγγειακή θνησιμότητα. Κ ύ ρ ι ε ς

π η γ έ ς

Σχεδόν όλα τα ξινά φρούτα (πορτοκάλια, λεμόνια, γκρείπ φρούτ), φράουλες, ακτινίδια, το μάγκο, η παπάγια, τα κεράσια (ειδικά του είδους acerola), το καρπούζι και το πεπόνι, τα μούρα και ο ανανάς. Τα ωμά πράσινα λαχανικά, το σέλινο, το σπανάκι, το μπρόκολο, το κουνουπίδι, η αγκινάρα, τα λαχανάκια βρυξελών, το λάχανο, οι πράσινες και κόκκινες πιπεριές, οι ντομάτες (φρέσκιες και κονσερβοποιημένες), οι πατάτες και όλα τα εσπεριδοειδή. Π ω ς

κ α τ α σ τ ρ έ φ ε τ α ι

Είναι μια ιδιαίτερα ασταθής βιταμίνη. Καταστρέφεται με το φώς, το οξυγόνο, τη θερμότητα και το νερό. Κατά συνέπεια μαγειρεύοντας ένα φαγητό ή αλλιώς εκθέτοντάς το σε θερμότητα, αέρα και φώς μειώνουμε σημαντικά το πόσο της βιταμίνης C που μπορεί να περιέχει. Η βιταμίνη αυτή είναι επιρρεπής στο baking powder και φάρμακα όπως η ασπιρίνη, τα αντισυλληπτικά και τα αντιισταμινικά. Να προσθέσουμε δε ότι το κάπνισμα την μειώνει σημαντικά με ρυθμό 25mg/τσιγάρο. Το ρίπος, η εισπνοή διοξειδίου του άνθρακα και η χρήση αλκοόλ προκαλούν επίσης μείωση στις ποσότητές της.

Π ο ι ο ι μ π ο ρ ε ί ν α έ χ ο υ ν έ λ λ ε ι ψ η

Όσοι παρουσιάζουν χαμηλή αντίσταση στις λοιμώξεις. Εκείνοι με συχνά κρυολογήματα και βήχα. Αργή επούλωση πληγών, πόνο στα ούλα, αιμοραγίες, ξηρό δέρμα και πόνους στις αρθρώσεις. Όλα αυτά είναι συμπτώματα που προηγούνται πρίν την εμφάνιση του σκορβούτου που αποτελεί την χειρότερη κατάσταση από έλλειψη βιταμίνης C. Μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και αναιμία αφού η βιταμίνη αυτή βοηθά στην απορρόφηση του σιδήρου. Αύξηση των αλλεργικών αντιδράσεων δύναται επ’ισης να σημειωθεί.

Συγγραφέας Ιωάννης Βασιλόπουλος

w w w . b i o z i n . g r

Δ ο σ ο λ ο γ ί ε ς *

Διατίθεται σε πολλές μορφές όπως, υγρό, σκόνη, κάψουλα, ταμπλέτα, αναμασώμενο δισκίο και αναβράζουσα μορφή. Τα 60mg αντιστοιχούν σε περίπου πέντε μερίδες λαχανικών ή φρούτων. *Να σημειώσουμε ότι όσοι καπνίζουν εξαντλούν τη βιταμίνη αυτή γρηγορότερα και γι’ αυτό χρειάζονται επιπλέον περίπου 35mg καθημερινά στις παραπάνω συνιστώμενες δοσολογίες. P H O T O : www . 1 2 3 rf. com ©

100

BñáâåõìÝíï Ðñïúüí

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

BñáâåõìÝíï Ðñïúüí

WORLD QUALITY COMMITMENT GOLD METAL

ÐÁÃÊÏÓÌÉÏÓ ÏÑÃÁÍÉÓÌÏÓ ÐÏÉÏÔÇÔÁÓ ×ÑÕÓÏ ÂÑÁÂÅÉÏ

Χ ρ ή σ ε ι ς

Κατά κύριο λόγο χρησιμοποιήται για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, για την πρόληψη κρυολογημάτων και λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού, για μείωση της αρτηριακής πίεσης, για τη θεραπεία του ζαχαρώδη διαβήτη και για την προστασία του ήπατος. Κατέχει επίσης και σημαντικές αντιικές ιδιότητες. Υπάγεται στην κατήγορία των προσαρμοσιογενών (όπως το τζιν- σένγκ, ο βασιλικός πολτός, το ντόνγκ- κβαϊ, η μποσβέλια κ.α ). Διαθέτει συν των άλλων αντιβακτηριδιακές, αντιφλεγμωνώδεις και διουρητικές ιδιότητες, ενώ χρησιμοποιήται τοπικά και σε πληγές. Α ν ο σ ο π ο ι η τ ι κ ό σ ύ σ τ η μ α

Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι είναι γαλακταγωγό- συντελεί δηλαδή στην αύξηση της εκκρίσεως γάλακτος- και γι΄αυτό πιστεύεται ότι ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και ότι αυξάνει την αντίσταση του σώματος στους συνήθης ιούς. Βοηθά επίσης και την αντιμετώπιση αυτοάνοσων νοσημάτων. Τα νοσήματα αυτά θεωρούνται κατά βάση «ύπουλα», αφού στρέφουν το αμυντικό σύστημα κατά του οργανισμού, όπως για παρά-

ληνικά και Astragalus Membranaceus στα λατινικά-

Κ α ρ δ ε ι α γ γ ε ι α κ ό σ ύ σ τ η μ α

μεταφράζεται σαν κίτρινος αυτοκράτορας/ αρχηγός, αναφερόμενο το όνομα έτσι, στο κίτρινο χρώμα της ρίζας. Μεταφράζεται όμως και σαν βόρειος αρχηγός· ίσως γιατί ευδοκιμεί περισσότερο στην βόρεια Κίνα και στις άνω περιοχές των επαρχιών Yunnan και Sichuan.

δειγμα ο συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος. Η ιδιότητα του βοτάνου να αντιστέκεται σε αυτά, πιθανόν να οφείλεται σε ένα πολυσακχαρίτη- την αστραγαλάνη. Πολλοί ασθενείς μπορούν να ευεργετηθούν με το βότανο, όπως αυτοί που κάνουν χρόνια χρήση κορτιζόνης, αυτοί που αναρώνουν από σπληνεκτομή, κρυολογήματα ή γρίπη, αλλά και αυτοί που πάσχουν από εγκαύματα και αποστήματα. Σε εργαστηριακές μελέτες έχει βρεθεί ότι προάγει το σχηματισμό αντισωμάτων και αυξάνει την παραγωγή των Τ- κυττάρων- μιας από τις σημαντικότερες γραμμές άμυνας του οργανισμού στην καταπολέμηση των λοιμώξεων. Ακόμα, πρόσφατη κλινική μελέτη επιβεβαίωσε την ικανότητα του βοτάνου να αυξάνει την ποσότητα των λευκών αιμοσφαιρίων που καταπολεμούν τις λοιμώξεις. Στις Η.Π.Α. διεξαγώμενες έρευνες εξετάζουν τη χρήση του Αστράγαλου σαν βάση πιθανής θεραπείας προς εκείνους τους ασθενείς που το ανοσοποιητικό σύστημα έχει υποχωρήσει, είτε λόγω χημειοθεραπείας, είτε λόγω υποβολής τους σε βαριά ακτινοθεραπεία. Ο Αστράγαλος για τις εν λόγο έρευνες, αποτελεί ένα από τα κύρια στοιχεία μιας ομάδας κινέζικων βοτάνων που χρησιμοποιούνται για την προστασία από τις επιβλαβείς συνέπειες των χημειοθεραπειών. Αυτό επιτυγχάνεται με την πυροδότηση της παραγωγής ιντερλευκινών που σαν τελικό αποτέλεσμα έχει την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης. Ή π α ρ

Ενδιαφέρον αποτελεί η χρήση του στην λιπώδη κατάσταση εκφύλισης του ήπατος που είναι συνήθως απόρια του αλκοολισμού. Μέσα από εργαστηριακές μελέτες, ο Αστράγαλος έδειξε ότι παρέχει προστασία από τοξικές δόσεις αιθανόλης.

Βελτιώνει την καρδιακή παροχή και κατά συνέπεια την καρδιακή λειτουργία. Αποτελεί καλό διουρητικό απαλλάσοντας έτσι τον οργανισμό από κατακράτηση υγρών και άλατος. Με τον τρόπο αυτό μειώνει την αρτηριακή πίεση. Βοηθά στην ανακούφιση από την θωρακική δυσφορία και δύσπνοια (αναφέρεται και ώς στηθάγχη) λόγο κυρίως της εξασθένισης της καρδιάς. Καταπολεμά επίσης τον σχηματισμό θρόμβων και προστατεύει το μυοκάρδιο από μοιραίους για αυτό ιούς. Εμφανίζεται έτσι τεκμηριωμένη ιατρικά, βελτίωση στην καρδιακή λειτουργία σε ασθενείς με ιστορικό καρδιακής προσβολής. Λ ο ι π έ ς

Πέραν από τη λήψη του για εξουδετέρωση των τοξικών επιδράσεων των θεραπειών του καρκίνου, ανακουφίζει και από τα συμπτώματα της νόσου Αlzheimer. Έχει φανεί δηλαδή, η ικανότητά του φυτού να αναστρέφει τα τεχνητά επαγώμενα ελλείματα μνήμης. Βελτιώνει ακόμα τον μυϊκό τόνο στον πεπτικό σωλήνα και χρησιμοποιήται για την θεραπεία γενικών πεπτικών διαταραχών όπως ο μετεωρισμός του εντέρου. Στη Δύση θεωρήθηκε πρωταρχικά σαν τονοτικό και βοηθητικό του μεταβολισμού και της πέψης. Έχει ιδιαίτερα δραστικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της διάρροιας και ακριβώς λόγω της παρεμβολής του στη έκκριση γαστρικών υγρών, βοηθά στο στομαχικό έλκος. Στις ιατρικές και ευρύτερα φαρμακευτικές παραδόσεις της Ανατολής χρησιμοποιήται συνήθως για την ανανέωση του τσί και εξ’ αυτού αφορά την αντιμετώπιση των χρόνιων συνδρόμων κόπωσης, της αδυναμίας και της ανορεξίας. Μ η χ α ν ι σ μ ό ς σ η ς

δ ρ ά -

Ο Αστράγαλος είναι πλούσιος σε πολυσακχαρίτες, φλαβονοειδή, πολλαπλά ιχνοστοιχεία (σελήνιο, σίδηρο, ψευδάργυρο) και αμινοξέα, στα οποία αποδίδονται οι ευεργετικές του δράσεις στο ανοσοποιητικό. Τα αντιοξειδωτικά στοιχεία του προστατεύουν τον οργανισμό, από παραπροϊόντα του ενεργειακού μεταβολισμού (αναφέρονται ως ελεύθερες ρί-

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

ζες). Η αστραγαλίνη (astragalan) είναι ένα κλάσμα πολυσακχαριτών. Μελέτες στην Κίνα δείχνουν ότι έχει την ιδιότητα να αυξάνει την παραγωγή του ΤΝF-a (Turmor Necrosis Factor a ), παράγοντα νέκρωσης όγκων. Χ ο ρ ή γ η σ η

Τα βιβλία κινέζικης βοτανικής συνιστούν την δόση των 9- 15 γραμαρίων του βοτάνου ανά ημέρα με τη μορφή αφεψήματος (decoction form). Βράσιμο δηλαδή της ρίζας για μερικά λεπτά και μετά ηρεμία ώστε να πάρει το διάλυμα τα ενεργά του συστατικά. Η δόση μπορεί να φτάσει και μέχρι 25γρ/ημέρα. Προσοχή όμως διότι υψηλότερες δόσεις μπορεί να οδηγήσουν σε καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος.

Συμβουλευτείτε τον θεράποντα ιατρό σας εάν λαμβάνετε οτιδήποτε από τα παραπάνω πρίν χρησιμοποιήσετε Αστράγαλο.

• Υγρό εκχύλισμα(1:1) σε 25% αιθανόλη, 2- 4ml τρεις φορές ημερησίως • Κονιορτοποιημένη (σκόνη) από ρίζα: 5001000mg τρείς με τέσσερις φορές ημερησίως. • Κονιορτοποιημένο στερεό εκχύλισμα: 100- 150mg σταθεροποιημένο προϊόν. Εναλλακτικά 3- 5 ml βάματος (1:5) σε 30% αιθανόλη τρείς φορές την ημέρα. • Λοσιόν: εφαρμόστε 10% Αστράγαλο στην επιφάνεια της πληγής. Σε ανοικτή όμως πληγή μόνο με την επίβλεψη ιατρού.

Η χρήση σε παιδιά για την υποστήριξη του ανοσοποιητικού τους συστήματος είναι δυνατή, πάντα όμως με τη σύμφωνη γνώμη του παιδιάτρου, ιδίως εάν ήδη έχει εκδηλωθεί κάποια λοίμωξη. Σύμφωνα και με την παραδοσιακή Κινεζική ιατρική, δεν πρέπει να χρησιμοποιήται όταν το παιδί είναι εμπύρετο. Η συνιστώμενη ημερήσια δόση πρέπει να προσαρμόζεται σε συνάρτηση με το βάρος του παιδιού. Και η μακροπρόθεσμη χρήση του πρέπει να καθορίζεται μόνο από τον ιατρό. Οι περισσότερες δόσεις για ενήλικες υπολογίζονται στη βάση των 70kg άνα άτομο. Αν το παιδί ζυγίζει 20- 25kg δηλαδή, η κατάλληλη δόση θα είναι το 1/3 αυτής του ενήλικα. Π ρ ο ε ι δ ο π ο ι ή σ ε ι ς α λ λ η λ ε π ι δ ρ ά σ ε ι ς

To βότανο περιέχει ποσότητα σεληνίου και ως εκ τούτου, οι υψηλές ποσότητες του βοτάνου για σταθερές χρονικές περιόδους, μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια τριχών, δοντιών και νυχιών, κόπωση ή ακόμη και παράλυση. Τα αντιϊκά φάρμακα μπορεί να γίνουν πιο δραστικά με την παράλληλη χρήση του Αστράγαλου, ιδιαίτερα αυτά που έχουν περιέχουν ακυ-

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

BLUE PL A NET

Το Χουάνγκ Τζι είναι ολοετές, και φτάνει μέχρι το ύψος των 50- 100 εκατοστών. Τα κλαδιά του είναι τριχωτά και αποτελούνται από 12- 18 ζεύγη μικρών φύλλων. Η φαρμακευτική του χρήση αφορά την αποξηραμένη ρίζα τού που συλλέγεται την άνοιξη, όταν αυτό βρίσκεται ανάμεσα στα 4 με 7 του χρόνια. Υπάρχουν πολλά είδη αστραγάλων, το κινέζικο όμως είναι το μόνο που έχει μελετηθεί χημικά και φαρμακολογικά. Στην χώρα μας αντιστοιχεί στον «τραγάκανθο» που είναι δυσεύρετο. Έτσι ονομάζεται η μαστίχα του φυτού που χρησιμοιήται όχι μόνο στην φαρμακευτική αλλά και στην κλωστουφαντουργία. O Shen Nung που θεωρείται ο ιδρυτής της κινέζικης βοτανικής, το κατάτασε σαν ένα από τα ανώτερα βότανα στην κλασσική του πραγμάτεια (αναφέρεται το Shen Nung- Pen Tsao Ching κατά το 100 μ.Χ.). Χρησιμοποιείται στην παραδοσιακή κινέζικη ιατρική για χιλιάδες χρόνια, σε συνδυασμό με άλλα βότανα για την αντιμετώπιση παθήσεων και νόσων.

γκ Τζι- Αστράγαλος στα ελ-

Π ε ρ ι γ ρ α φ ή

Το θεραπευτικό φυτό Χουάν-

αστραγαλοσ

βοτανα

κλοβίρη ή ιντερφερόνη. Συνίσταται ακόμα προσοχή στην συγχορήγηση τού με ανοσοκατασταλτικά ή σε πάσχοντες με αυτοάνοσα νοσήματα διότι ο Αστράγαλος μπορεί να εξουδετερώσει την δράση τους (συγκεκριμένα της κυκλοφωσφαμίδης και των κορτικοστεροειδών). Ο Αστράγαλος μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση και να ενισχύσει την δράση των αντιυπερτασικών. Όμως εγκυμονούν κίνδυνοι αιμοραγίας και εγκεφαλικού επεισοδίου όταν το βότανο λαμβάνεται με αντιπηκτικά διότι αυξάνει την δράση τους

KO YK OY BA ΓΙΑ Η

Feng Shui Research Center Greece

Με πληροφορίες από Wikipedia

BLUE PL A NET

κουκουβάγια είναι ένα πτηνό της μεγάλης οικογένειας των Γλαυκίδων και συναντάται στο μεγαλύτερο τμήμα της Γης, σε περισσότερα από 200 είδη. Είναι ένα μοναχικό, νυχτόβιο αρπακτικό πουλί που δεν μεταναστεύει ποτέ. Έχει οξύτατη ακοή και όραση, χάρη στα μεγάλα αυτιά της και τα μεγάλα στρόγγυλα μάτια της. Διαθέτει ράμφος σαν αυτό του γερακιού και τρέφεται με μικρά θηλαστικά και έντομα. Δραστήρια πολλές φορές και την ημέρα, κυνηγά εφορμώντας από ένα υπερυψωμένο σημείο, όπως από ένα στύλο, ένα δέντρο ή βράχο. Γεννά μια φορά τον χρόνο από 2 εώς 5 λευκά αυγά, τα οποία κλωσάει το θηλυκό για 27 με 28 ημέρες.

Στην αρχαιότητα η κουκουβάγια ταυτιζόταν με τη σοφία. Οι αρχαίοι Έλληνες την αποκαλούσαν Γλαυξ και αποτελούσε γι’ αυτούς το σύμβολο της θεάς Αθηνάς. Ενδεικτική της λατρείας των αρχαίων Ελλήνων για το πτηνό αυτό, είναι η αναφορά του λεξικογράφου Αλεξανδρινού Ησύχιου, σύμφωνα με την οποία, πριν ξεσπάσει η ναυμαχία της Σαλαμίνας, πέταξε μια κουκουβάγια που θεωρήθηκε προάγγελος της νίκης των Ελλήνων. Οι καταπληκτικές αυτές φωτογραφίες είναι τραβηγμένες στην βόρεια Ινδία.

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Ερευνητικό Κέντρο Feng Shui Ελλάδας

Εφαρμογή του Αυθεντικού Κινέζικου Fengshui σε Επαγγελματικούς Χώρους και Οικίες Σεμινάρια - Διαλέξεις - Μαθήματα Αλληλογραφίας Γίνετε επαγγελματίες Σύμβουλοι feng shui παρακολουθώντας τα σεμινάρια του FSRC Greece και αποκτήστε Επαγγελματική Αναγνώριση από το FSRC, Feng Shui Research Center τη σχολή του Master Joseph Yu.

Τάκης Καραγιαννόπουλος Πιστοποιημένος Σύμβουλος Feng Shui και εξουσιοδοτημένος Δάσκαλος στην Ελλάδα από το FSRC Canada του Master Joseph Yu. Επίσημος Μέντορας των FSRC Correspondence Courses στα ελληνικά

Ελικώνος 30, Τ.Κ.11364 •Κυψέλη Αθήνα, Τηλ: 211-4002615, Κιν: 697-7210817 http://www.fengshuipower.gr / info@fengshuipower.gr

τις γεύσεις τους και την φιλοσοφία τους κοντά στον ευρωπαίο καλοφαγά. Εμείς θα προσπαθήσουμε να σας πούμε τα βασικά της στοιχεία, ώστε να γνωρίζετε λίγα πράγματα όταν θα κοιτάτε τον κατάλογο την επόμενη φορά

FR EE

world cook

Τι είναι αυτό που κάνει την ινδική κουζίνα τόσο δημοφιλή στο δυτικό κόσμο; Ίσως η διαφορετικότητάς της, ίσως η πικάντικη γεύση της ή ακόμα και οι χιλιάδες ινδοί που μένουν και εργάζονται στην Αγγλία φέρνοντας

recycle

που θα βρίσκεστε σε ένα ινδικό εστιατόριο.

Ινδική κουζίνα Μ ε ρ ι κά

χ ι λ ι ά δ ε ς

ΑΡΥ

Α Π Ο ΣΤΟ

ΤΟ Κ ΟΡ Μ Α ΒΙΝΤΑΛΟΥ

Τα σαλτσοειδή φαγητά τους, χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες που δείχνουν η κάθε μία το βαθμό ‘’καυτερότητας ’’ τους. Τα κόρμα είναι πιο γλυκά και συνήθως έχουν βάση το γάλα καρύδας. Τα κάρυ είναι πικάντικα και τα βίνταλου είναι φωτιά!!. Σά λ τ σ α

κά ρ υ

Ενώ στην Ευρώπη οι βάσεις για τις σάλτσες είναι, είτε η κόκκινη σάλτσα από ντομάτες είτε η demi- glace (και τα δι-

άφορα παράγωγα αυτών των δυο), οι ινδοί φαίνεται να μαγειρεύουν τελείως διαφορετικά. Παρασκευάζουν μια πάστα από κρεμμύδι, ξεροψημένο σε βούτυρο κοκοφοίνικα, το οποίο πολτοποιούν και το χρησιμοποιούν για να δένουν τις σάλτσες τους. Είναι ιδιαίτερα γευστικό αλλά κάνει τα φαγητά εξίσου βαριά για το στομάχι. Χρησιμοποιούν πολύ γιαούρτι και γάλα καρύδας και μέσα στις σάλτσες που φτιάχνουν μαγειρεύουν το κρέας τους κομμένο σε μικρούς κύβους. Τ α ν τ ο ύ ρ ι Το ταντούρι είναι ο παραδοσιακός ινδικός φούρνος. Πρόκειται για μια κοιλοειδή τρύπα στο έδαφος με πυρόχωμα στο τοίχωμα της. Στο κάτω μέρος αυτής, καίνε κάρβουνα και μέσα ψήνουν τα κρέατα τους- περασμένα σε σουβλάκια- με τα γνωστά ψωμιά nan στα τοιχώματα του φούρνου. Τα κρέατα που προορίζονται για το ταντούρι μαρινάρονται από την προηγούμενη μέρα σε γιαούρτι και μπαχαρικά. ΤΟ

Κ ΡΕΑΣ

μ α κ ρ ι ά …

και μπαχαρικά όπως το σαφράν και ο γλυκάνισος. Το χρησιμοποιούν εκτεταμένα και στα γλυκά τους. Το Basmati, είναι το πασίγνωστο και δημοφιλέστατο παγκοσμίως ινδικό αρωματικό ρύζι. Κ ΛΕΙΝΟΝΤΑΣ Οι ινδοί έχουν ιδιαίτερη αγάπη στο γάλα και τα παράγωγα του. Το lassi, μια παρασκευή από γάλα, γιαούρτι και φρούτα είναι καθημερινό τους έδεσμα. Είναι αξιοσημείωτο ότι τρώνε με τα χέρια αποφεύγοντας πιρούνια και κουτάλια. L A S S I -

ΓΛΥ Κ Ο

300 ml γάλα 200 gr γιαούρτι στραγγιστό μια κουταλιά ζάχαρη μισό μήλο

Το διάσημο αυτό μπαχαρικό είναι το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό μας όταν ακούμε για ινδικό φαγητό. Αυτό ίσως που δεν ξέρουμε είναι ότι δεν πρόκειται για ένα αυτούσια καθαρό μπαχαρικό, όπως είναι το πιπέρι ή το μοσχοκάρυδο, αλλά για ένα μίγμα από διάφορα μπαχαρικά. Η λέξη κάρυ στην πραγματικότητα δεν είναι ινδική και δεν χρησιμοποιείται από τους ινδούς. Είναι το όνομα που χρησιμοποιούσαν για το γευστικό αυτό μίγμα, οι άγγλοι άποικοι. Στην Ινδία λόγω κλίματος τα μπαχαρικά ευδοκιμούν και υπάρχουν αύθονα, και αναλόγως την περιοχή χρησιμοποιούνται στα φαγητά δίνοντάς τους τα χαρακτηριστικά που μας δείχνουν την προέλευση τους. Είναι στην πλειοψηφία τους αρκετά δυνατά και πικάντικα και σε εμάς προκαλούν έκπληξη. Ο αστεροειδής γλυκάνισος και το κάρδαμο γνωστά και στην Ευρώπη, χρησιμοποιούνται ευρέως τόσο σε γλυκά όσο και σε φαγητά.

μί λ ι α

Το φτιάχνεται πολύ απλά χτυπώντας όλα τα υλικά μαζί στο μπλέντερ και έχετε πολύ γρήγορα ένα νοστιμότατο και υγιεινό επιδόρπιο.

Είναι αρκετά γνωστό ότι οι ινδοί στο σύνολο τους δεν τρώνε μοσχάρι. Όμως αναλόγως την περιοχή και τη σέκτα τους κάποιοι δεν τρώνε ούτε χοιρινό, ενώ υπάρχουν και σέκτες που απαγορεύουν εντελώς το κρέας. Τρώνε πολύ αρνί όπως και κοτό- Παρασκευή πουλο, ενώ όλες οι παραλιακές περιο- του Lassi από χές έχουν ως βασική τους τροφή το ψάρι. ηλικιωμένο Ινδό. Στην φωτογραφία ΤΟ ΡΥΖΙ φαίνεται να αναμειγνύΤο ρύζι για τους ινδούς είναι απαραίτητο ει τα υλικά σε συμπλήρωμα της διατροφής τους και το ένα παραδοπαρασκευάζουν με διαφόρους τρόπους σιακό ξύλινο καρδάρι.

KEEP OUR CITY TIDY Please recycle your

BLUE

PLANET M

Τα ταξίδια στο διάστημα ήταν πάντα ένα όνειρο της ανθρωπότητας. Από τα αρχαία χρόνια, οι άνθρωποι κοιτάζανε τον ουρανό, παρατηρώντας την μαγεία και την ομορφιά της λάμψης εκατομμυρίων άστρων. Αρχαίοι πολιτισμοί παρακολουθούσανε τις φάσεις και τις τροχιές των άστρων, εξελίσσοντας την επιστήμη της αστρονομίας. Παρόλα αυτά, η πιο βαθιά τους κρυφή επιθυμία ήταν πάντα να πετάξουν ανάμεσα στα αστέρια. Σήμερα ακόμη, χιλιάδες άνθρωποι ονειρεύονται να πετάξουν στο διάστημα. Πόσο ωραίο θα ήταν να δει κάποιος την Γη από μακριά, σαν τους

Ταξίδια στο διάστημα

αστροναύτες; Το ταξίδι στο διάστημα φαίνεται τελικά να

εκπληρώνει μια αρχέγονη επιθυμία, κρυμμένη στο συνειδητό και υποσυνείδητο του κάθε ανθρώπου.

up date

Ε ν

α ρ χή

Τις τελευταίες δεκαετίες, έχει σημειωθεί σημαντική τεχνολογική πρόοδος σε μια πληθώρα πεδίων και κυρίως στην αεροναυτική. Σύμφωνα με τον Will Whitehorn, πρόεδρο της Virgin Galactic, η επιχείρηση της μαζική αποστολής τουριστών στο διάστημα, θα αρχίσει επίσημα το 2009. Στο παρελθόν, το διάστημα υπήρξε ανοιχτό μόνο για κυβερνητικές αποστολές. Με άλλα λόγια, οι κυβερνήσεις διοικούσανε και κατευθύνανε την διαστημική βιομηχανία. Άνθρωποι του χώρου λέγανε, ότι αν το ταξίδι στο διάστημα αφεθεί σε κυβερνητικούς παράγοντες θα παραμείνουμε για πάντα στην Γη. Σήμερα όμως εύποροι επιχειρηματίες, με την βοήθεια της τεχνολογίας, τολμούν αυτό που δεν κατάφεραν οι κυβερνήσεις: ένα ταξίδι στο διάστημα για τον “κοινό” θνητό. H Virgin Galactic είναι μια νέα εταιρία του ομίλου της Virgin, με εξειδίκευση στον διαστημικό τουρισμό. Από το 2009, οια πρώτοι εύποροι τουρίστες θα έχουν την ευκαιρία να ταξιδέψουν στο διάστημα με το αντίτιμο των 200.000 δολαρίων. Μέχρι το 2010, η εταιρία προγραμματίζει να κατασκευάσει πέντε διαστημόπλοια. Η βιομηχανία διαστημικών ταξιδιών, αναμένει 100.000 επισκέπτες μέχρι το 2020. Ο ι π ρ ο κ λ ήσ ε ι ς τ η ς V ir g i n

BLUE PL A NET

Ένα από τα σημαντικότερα οφέλη της τεχνολογίας της Virgin Galactic, είναι ότι η εκτόξευση της διαστημικής κάψουλαςδιαστημοπλοίου από το μητρικό σκάφος, γίνεται σε μεγάλο ύψος, αποφεύγοντας έτσι την έντονη μόλυνση της ατμόσφαιρας. Επίσης οι κίνδυνοι μειώνονται, καθώς στην περίπτωση βλάβης της μηχανής του πυραύλου κατά την αποκώλυση από το μητρικό σκάφος, ο πιλότος μπορεί να την απενεργοποιήσει και να το χειριστεί σαν αεροσκάφος, έτσι ώστε να το προσγειώσει. Η Virgin Galactic διαβεβαιώνει, ότι απαραίτητη εκπαίδευση, καθώς και ιατρικές εξετάσεις επιβάλλονται πριν επιτραπεί στον όποιον ή όποιαν ενδιαφερόμενο/η, η διαστημική πτήση. Το υψηλό κόστος των πτήσεων αυτή την στιγμή, αποθαρρύνει και αποτρέπει φυσικά το μέσο άνθρωπο να ταξιδέψει στο διάστημα. Παρόλα αυτά, όπως συμβαίνει σε όλες τις καινούργιες τεχνολογίες και υπηρεσίες, οι τιμές σύντομα θα μειωθούν, λόγω του αναμενώμενου ανταγωνισμού. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

BLUE PL A NET

Μέχρι σήμερα, τα προβλήματα που συσχετίζονταν με το διάστημα ήταν τρία: η ασφάλεια, η διαδικασία επιστροφής στην ατμόσφαιρα και η περιβαλλοντική μόλυνση. Η Virgin Galactic υποστηρίζει ότι καινούργιες τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται, είναι ασφαλείς. Αυτές οι τεχνολογίες, περιλαμβάνουν υβριδιακές κατασκευές πυραυλικής μηχανικής με ένα νέο σύστημα επαν- εισαγωγής στην γήινη ατμόσφαιρα. Το πιο σημαντικό πρόβλημα μέχρι τώρα, ήταν ότι κατά την διάρκεια της επανεισαγωγής, το αεροσκάφος μπορούσε να υπερθερμανθεί, λόγω των υψηλών αεροδυναμικών πιέσεων. Η τεχνολογία που χρησιμοποιούν τα αεροσκάφη της Virgin Galactic, επιτρέπει την ασφαλή είσοδο στην ατμόσφαιρα, από οποιαδήποτε γωνία και αν προσαρμόζεται το αεροσκάφος, χωρίς την χρήση υπολογιστών ή την παρέμβαση του πιλότου.

Φασουλής και Περικλέτος, ο καθένας νέτος σκέτος,

πήραν άξαφνα φωτιά και οι κουρτίνες, έπειτα πήραν άξαφνα φωτιά κι οι καναπέδες, έπειτα πήραν άξαφνα φωτιά κι οι λακέδες, κοντά σ' αυτούς το θέατρο, μαζί κι η εκκλησία,

και τέλος πάντων έγινε εσπερινή

θυσία. Και όταν πια επήρανε φωτιά και τα φουγάρα, απελπίσθηκαν όλοι των και άναψαν τσιγάρα. ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ Μα πες μου, τούτη τη φωτιά ποιός να την έχει βάλει; ΦΑΣΟΥΛΗΣ Και θέλει

ΦΑΣΟΥΛΗΣ Ουφ! άφησέ με, Περικλή, και σου'χω μία λύπη

ρώτημα κι αυτό, μωρέ στραβό κεφάλι; Τι άνθρωπος! … αιώνια

! ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ Και για ποιο λόγο, βρε κουτέ; εσένα τί σου

ζητά να με πειράζει!... Σου είπα όλες τι φωτιές, πως ο Μελάς τις

λείπει; έχεις τα παραδάκια σου, έχεις κι εμένα φίλο, πηγαίνεις και

βάζει. ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ Λοιπόν; ΦΑΣΟΥΛΗΣ Λοιπόν εκάηκαν

στο Φάληρο, τρως κάποτε και ξύλο… ΦΑΣΟΥΛΗΣ Μα δεν αφίνεις,

καμπόσοι στρατιώται, μα παλληκάρια της φωτιάς κι αληθινοί

Περικλή αυτά τα χωρατά σου, δεν έρχεσαι για μια στιγμή και λίγο

ιππόται, που βασιλιάς για μια στιγμή λαχτάριζα να γίνω, να τους

στα σωστά σου; Εδώ ο κόσμός καίεται… ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ Τί καίεται,

φορέσω στέφανο, και Φασουλής να μείνω. ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ Και

βρε, πάλι; ΦΑΣΟΥΛΗΣ Νάτα! λοιπόν στην πυρκαγιά δεν ήσουν την

ποιοι ακόμη τόδειξαν; ΦΑΣΟΥΛΗΣ Οι σκαπανείς κι οι ναύτες, κι

μεγάλη; ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ Ποιά πυρκαγιά; ΦΑΣΟΥΛΗΣ Του

οι άλλοι όλοι ήτανε σπουδαίοι μυιγοχάφτες. ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ Και

Παλατιού. ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ Εκάη το Παλάτι; Πάλι σε τρώει, φαίνεται,

λες η νέα πυρκαγιά, να έχει σημασία, η λες κι αυτή πώς έγινε για

η έρημή σου πλάτη. ΦΑΣΟΥΛΗΣ Μα πώς, μωρέ; στην πίστη σου δεν

τη φωτοχυσία; ΦΑΣΟΥΛΗΣ Ε! όταν βλέπεις σκαπανείς και μέσα

πήρες συ χαμπάρι; Εδώ ο κόσμος σύσσωμος σηκώθη στο ποδάρι και

στο Παλάτι, και βασιλείς με βασιλείς και κράτη επί κράτη, και

έτρεχε ξεσκούφωτος στο ντάλα μεσημέρι, και όλοι εβαστούσανε κι

στα καλά καθούμενα ανάβει και ο θρόνος, αυτό θα πει, συντέλεια,

έναν κουβά στο χέρι. ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ Πάλι τα ίδια μ' άρχισες και θα

πως ήλθε του αιώνος. ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ Και η ζημία πόσο λες να

σε μπαγκλαρώσω. ΦΑΣΟΥΛΗΣ Βρε αφησέ με μια μικρή ιδέα να σου

είν' απάνω κάτω; ΦΑΣΟΥΛΗΣ Όσα περίπου έχασε, θαρρώ το

δώσω γι' αυτό το φοβερό κακό, που πάλι μας συνέβη, γιατί εμένα

Συνδικάτο. ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ Και τώρα τούτη τη ζημιά ποιός λες θα

άρχισε ο νους μου να σαλεύει. Άκου λοιπόν…. εφύσαγε ένα μελτέμι

την πληρώσει; ΦΑΣΟΥΛΗΣ Στη ράχη σας ο βασιλιάς κι αυτή θα την

πρώτης, όταν εμπρός μου πέρασε δρομαίος στρατιώτης. Γειά σου του

φορτώσει. Και τίποτα παράξενο ν' ακούσεις σε κομμάτι καινούργιους

λέω, αδελφέ, μα στάσου και κομμάτι, πολλά τα έτη μ' απαντά …. φωτιά

φόρους για φωτιές που βάζουν στο Παλάτι. ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ Και

εις το Παλάτι! Τότε κι εγώ, βρε Περικλή, διόλου καιρό δεν χάνω, το

ύστερα απ' όλα αυτά ο βασιληάς τί κάνει; ΦΑΣΟΥΛΗΣ Του

βάζω εις τα τέσσερα και στο παλάτι φθάνω, και τί να δω, βρε μάτια

τηλεγράφησαν, θαρρώ, και με το πρώτο φθάνει. ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ Εγώ

μου;….σπίθες, καπνό, φαντάρους, και τον Τρικούπη στη σκεπή με

σου λέω πως αυτός δεν το κουνάει διόλου κι αν όλο το Παλάτι

δυο ψηλούς κολλάρους, και να σου πω, βρε Περικλή, τον θαύμασα στ'

του πάει κατά διαβόλου. ΦΑΣΟΥΛΗΣ Εγώ σου λέω πως

αλήθεια… Είναι ο μόνος άνθρωπος, πούχει ζωή στα στήθια. Μπορεί

θάρθη… ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ Εγώ σου λέω σκάσε. ΦΑΣΟΥΛΗΣ Εγώ

και τον Κουταλιανό ολάκερο να φάει. αυτός δεν είναι άνθρωπος,

σου λέω πως θα'ρθη και να μου το θυμάσαι. ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ Μα συ το

αυτός και που δεν πάει; στις πυρκαγιές, στα δάνεια, στις Τράχωνες,

παραξίλωσες μ' αυτό σου το γινάτι… όρσε λοιπόν δύο τρεις σβερκιές

στα δάση στους φόρους, στους προβιβασμούς κι όπου άλλου

και σύρε στο Παλάτι.

προφθάσει. Προφθαίνει και στο θέατρο ακόμη του Φαλήρου…. Αυτός

Του παλατιού η πυρκαγιά

είν' άνδρας του πυρός, καθώς και του σιδήρου, γιατί σε τούτο τον καιρό όλ' η Ελλάς ανάβει, και δεν μπορεί κανείς γιατί και

Ιούλιος 1884

πως να καταλάβει. Αλλ' ας αφήσουμε αυτόν κι ας έλθουμε και

Γ ε ώ ρ γ ι ο ς

πάλι στη φοβερή την πυρκαγιά και την ανεμοζάλη. Λοιπόν κοντά στεκόταν ο Μπουντούρης, εις τον Μπουντούρη δε κοντά στεκότανε ο Σούτσος, και εις τον Σούτσο δε κοντά στεκότανε ένας μούτσος, και εις τον μούτσο δε κοντά στεκότανε ο Λέλης, και εις τον Λέλη δε κοντά στεκόταν ο Γουβέλης, και στο Γουβέλη δε κοντά στεκότανε ο Λάγγες, και εις τον Λάγγες δε κοντά, ένα φουσάτο μάγγες, και εις τους μάγγες δε κοντά καμπόσοι λωποδύτες, και πυροσβέστες άπειροι απάνω στις σοφίτες, και ο Πηνειός, ο Τσέρνοβιτς, ο Σέκερης, ο Πάλλης, ακόμη κι ο Γενήσαρλης, ο Λάμπρος ο Μιχάλης, και με το σκύλο του μαζί ο Φων Κολοκοτρώνης, ο Γιώργης της Δημήτραινας κι ο Σπύρος ο Πομόνης… ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ Και τέλος τί απέγινε; ΦΑΣΟΥΛΗΣ Τι ήθελες να γίνει μέσα σε τέτοιο φλογερό και άσβεστο καμίνι; Πρώτα επήρανε φωτιά άξαφνα οι κουζίνες, έπειτα

www.happyartists.gr

στον Πρόεδρο στεκόταν ο Μαμούρης, εις τον Μαμούρη δε κοντά

Σ ο υ ρ ή ς