26
Ethiek v an de werk v loer 1 M o r e e l b e r a a d i n d e f o r e n s i s c h e p s yc h i a t r i e
Swanny Kremer & Guy Widdershoven Tbs-patiënt X die zedendelicten heeft gepleegd functioneert op het niveau van een zesjarige. Voor het slapengaan wil hij graag een knuffel van de sociotherapie. ‘Eigenlijk’ knuffelen we niet met patiënten. Maar geef je X die knuffel of niet? Hoe ga je om met patiënt Y die een relatie heeft? Hij heeft verkrachtingsdelicten gepleegd en zij is slachtoffer van seksueel misbruik geweest in haar jeugd. In hoeverre kan zij zelf bepalen of zij met hem van de logeerkamer in de kliniek gebruik wil maken? Patiënt Z vertelt zelf dat hij bij een urinecontrole urine van een medepatiënt heeft ingeleverd. Hij zou zelf ‘vuil’ zijn op THC. Wat doe je? Ga je zijn openheid ‘belonen’, of het gebruik en sjoemelen ‘afstraffen’?
Inleiding
Werken in de forensische psychiatrie, zoals in de praktijk van een Forensisch Psychiatrisch Centrum (FPC) is niet altijd eenvoudig. Tbs-patiënten verblijven niet uit vrije keuze in het FPC. Vaak is er sprake van ingewikkelde, meestal meervoudige psychiatrische stoornissen, en soms is er sprake van recidives of delict-gerelateerd gedrag. Daarbij is de mate van autonomie van een patiënt vaak niet helder. Ten tijde van het delict was iemand niet (geheel) autonoom, immers, hij was verminderd of niet toerekeningsvatbaar, maar hoeveel autonomie kunnen en behoren we hem in de behandeling toe te schrijven? Ook vraagstukken op het gebied van afstand-nabijheid en (fysiek) agressief gedrag komen regelmatig voor. Verder gaan behandelen en beveiligen altijd hand in hand in de forensische psychiatrie terwijl ze vaak met elkaar botsen (Kremer, 2013). Er zullen telkens afwegingen gemaakt moeten worden tussen deze twee. De zojuist beschreven vraagstukken worden door medewerkers ervaren als ethische dilemma’s in de zorg en behandeling die zij bieden. Wanneer men geconfronteerd wordt met dergelijke vraagstukken is het goed enig zicht te hebben op ethiek. Welke verschillende soorten ethiek bestaan er en wat is de rol van ethische principes? In dit hoofdstuk geven we een beknopt antwoord op deze vragen, waarna we dieper ingaan op moreel beraad als een praktische invulling van ethiek in de (forensische) praktijk. In een FPC biedt het wettelijke kader een handelingsruimte aan (Beginselenwet verpleging terbeschikkinggestelden (Bvt), 1997). Het wettelijke kader bevat regels die vastleggen wat goed is om te doen in de situatie waarop de wet betrekking heeft. De wet is in die zin gestolde ethiek. De wet biedt echter geen antwoord op alle ethische vraagstukken in de forensische psychiatrische zorg. Binnen de speelruimte die de wet toelaat zijn er nog veel mogelijkheden voor morele afwegingen. Ethiek reikt verder dan de wet. 1 Dit artikel is eerder gepubliceerd in ‘Leerboek Forensische Psychiatrie’. Redactie Kris Goethals, Gerben Meynen, Arne Popma. De Tijdstroom, Boom Amsterdam 2019, pagina 407-420.
