Op de voorkant van deze paper treft u de eerste pagina uit Alberti’s belangrijkste boek ‘De Re Aedificatoria’.
LĂŠon Nypels Onderzoeksmethodieken Docent: Marion Zwarts AvB, Maastricht 2013
OPDRACHT Literatuuronderzoek naar Leon Battista Alberti. Wat voor persoon was Alberti, in welke plaats en tijd speelde zijn leven zich af en hoe kijkt men nu terug op zijn werk?
S2-T2: ONDERZOEKSMETHODIEKEN Het literatuuronderzoek heb ik onderverdeeld in twee belangrijke fases: de algemene informatiefase en de verdiepende informatiefase. Algemene informatie ter oriëntatie In de oriënterende fase heb ik gebruik gemaakt van een algemene zoekmachine ‘Google’ en encyclopedische werken (o.a. The Illustrated Encyclopedia of Architects and Architecture). Het doel van deze fase was een helder beeld van deze persoon te krijgen en het onderzoek af te bakenen. Bij alle gebruikte literatuur is kritisch gekeken naar de status van de auteur(s) en zijn verschillende bronnen gebruikt. Nadat ik meer duidelijkheid had over het onderwerp ben ik meer gerichter gaan zoeken naar verdiepende literatuur. Verdiepende informatie Voor betrouwbare digitale informatie: overzicht van databanken Zuyd bibliotheeksite (research databanken en e-journals). Voor gedrukte informatie heb ik de bibliotheekcatalogi geraadpleegd.
| S2-T1: Onderzoeksmethodieken
| Algemene informatie
ALGEMENE INFORMATIE Algemene biografie In 1404 werd Leon Battista Alberti geboren in Genua. Hij groeide op in een belangrijke Florentijnse familie. Een familie die tijdens een strijd naar macht uit Florence verbannen werd. Na de terugkeer van de familie in 1429 kreeg Alberti de mogelijkheid de architectuur en kunst van de stad Florence te bestuderen. Alhoewel hij nooit een officiële architectuurstudie volgde ontwikkelde hij goede ideeën op het gebied van architectuur door eigen onderzoek. Later werd hij gezien als de eerste theoricus van de humanistische kunst. Goed thuis in de Latijnse en Griekse taal schreef hij verschillende geschriften. Twee van zijn belangrijkste geschriften waren ‘De Pictura’ uit 1435 en zijn meesterwerk ‘De Re Aedificatoria’ dat hij schreef in 1452. Hij greep in al zijn theorie terug op de klassieke oudheid. Het leverde hem de bijnaam 'Vitruvius van de Renaissance' op. ‘De Re Aedificatoria’ werd tot in de negentiende eeuw beschouwd als het fundamentele boek van de westerse architectuur. Tot 1450 was Alberti’s ervaring op architectonisch gebied slechts theoretisch. Hij ontwierp de Tempio Malatestiano in Rimini en baseerde zijn ontwerp op zijn eigen architectonische bevindingen. Zijn belangrijkste ontwerp was de façade van de Santa Maria Novella in 1458. Dat Alberti een veelzijdig persoon was mag duidelijk zijn. Naast architect en publicist was hij filosoof, schilder en musicus. Ook is hij de persoon die de theorie achter Brunelleschi’s ontdekking van het centrale of lineaire perspectief heeft opgesteld. Alberti overleed in Rome in 1472 op 68-jarige leeftijd. Sharp, Dennis, The Illustrated Encyclopedia of Architects and Architecture, 1991 New York, p 11-12. Weessies, Ronnie, Leon Battista Alberti – archipedia, geraadpleegd op 17 oktober 2013, http://www.architectenweb.nl/aweb/archipedia/archipedia.asp?ID=448 Informatie betreffende de voornaamste auteur “Dennis Sharp, who has died aged 76, was well-known as an architectural historian, teacher and active defender of the environment. However, his reputation in those fields rather overshadowed his considerable success as a working architect and his long-term commitment to environmentally friendly building.” – Rykwert, Joseph, Dennis Sharp obituary, geraadpleegd op 20 oktober 2013, http://www.theguardian.com/artanddesign/2010/jun/21/dennis-sharp-obituary
| Verdiepende informatie
| Léon Nypels
VERDIEPENDE INFORMATIE Het gezin waarin Leon opgroeide De Albertis waren een grote Florentijnse bankfamilie. Veel van hen warden in 1393 verbannen na een verloren strijd naar macht. Sommige familieleden trokken naar Noord Europa en andere bleven buiten de stadsgrenzen in Toscane. Lorenzo de’ Benedetto degli Alberti, verbannen in 1401 vestigde zich tijdelijk in Genua. Hier ontmoette hij de weduwe Bianca Fieschi. Ze kregen twee zoons, genaamd Carlo en Battista. Battista werd op 14 februari 1404 geboren en werd later Leon Battista genoemd. Bianca stierf twee jaar na Leon Battista’s geboorte tijdens een epidemie van de pest. Carlo en Leon Battista werden als bastaards gezien omdat Bianca en Lorenzo nooit getrouwd waren en toch kinderen kregen. Vanwege de pest in Genua vluchtte Lorenzo met zijn zoons naar Venetië waar hij een bank runde met zijn broer Ricciardo. Lorenzo leerde niet veel later de Florentijnse Margherita di Pietro Benini kennen waarmee hij in 1408 trouwde. Na enkele jaren in Venetië te hebben gewoond verhuisde de familie naar Padua. Leon Battista had hier de mogelijkheid om les te krijgen op de beste school van Noord Italië, het gymnasium. Leon Battista kreeg les van Gasparino Barzizza, een erg gedreven en inspirerende persoon, die door zijn manier van lesgeven enorm bijdroeg aan de ontwikkeling van Leon Battista. Tavernor, Robert, On Alberti and the art of building, 1998 Singapore, p 3. / Afbeelding p 2. "Robert Tavenor, in On Alberti and the Art of Building, concentrates on Alberti the architect but attempts to relate his architecture to his other activities and writings. . . . Tavernor is both an architect and a scholar, and his book is the result of some twenty years of research and reflection." - William Curtis, Times Literary Supplement De tijd waarin Leon leefde Leon Battista Alberti werd samen met Filippo Brunelleschi als een van de belangrijkste grondleggers van bouwkunst in de renaissance gezien. “De term renaissance betekent letterlijk 'wedergeboorte' en wordt dan ook gebruikt om de herleving van de klassieke oudheid aan te duiden, die grofweg tussen 1400 en 1630 plaatsvond. De renaissance werd vooraf gegaan door de gotiek en moest rond 1600 wijken voor de barok. De renaissance is grofweg in drie perioden te onderscheiden: De vroegrenaissance (14201500), waarin de stijl werd ontwikkeld in Florence, de hoge renaissance (1500-1535), waarin de stijl in andere steden navolging kreeg en werd geperfectioneerd en de late renaissance of maniërisme (1520-1600), waarin er een grotere vormenvrijheid ontstond en de stijl uiteindelijk overging in de barok.” Boom, S & Schaik, M, Renaissance – archipedia, geraadpleegd op 17 oktober 2013, http://www.architectenweb.nl/aweb/archipedia/archipedia.asp?ID=3476
| S2-T1: Onderzoeksmethodieken
| Verdiepende informatie
Zijn meesterwerken Alberti’s geschrift ‘De Re Aedificatoria’ oftewel ‘Over de bouwkunst’ schreef hij vanaf 1443 en werd voltooid in 1453. Het wordt gezien als de renaissancistische tegenhanger van de tien boeken over architectuur van de Romeinse architect Vitruvius. In het geschrift benadrukt Alberti dat architectuur een intellectuele discipline en een maatschappelijke kunst is, waarvoor twee vaardigheden onontbeerlijk zijn: schilderkunst en wiskunde. “De architectuur moet de maatschappelijke en politieke orde van de gemeenschap weerspiegelen. Zo ontwikkelt Alberti voorstellen voor nieuwe moderne gebouwtypen, waaronder gevangenissen, ziekenhuizen en andere gebouwen van publiek nut. 'De Re Aedificatoria' werd tot in de negentiende eeuw beschouwd als het fundamentele boek van de westerse architectuur. Het was de basis voor een lange reeks architectuurtraktaten van latere eeuwen, zoals die van Serlio, Palladio en Scamozzi.” Het geschrift wordt in december 2013 voor het eerst in het Nederlands uitgegeven onder de naam ‘Over de bouwkunst’ (ISBN 9789085065739). Onbekende auteur, De bouwkunst, geraadpleegd op 19 oktober 2013, http://www.sunarchitecture.nl/books/category/architecture/de_bouwkunst_9789085065739 Een ander belangrijk werk van Alberti was het ontwerp van de façade voor de Santa Maria Novella in Florence. Het betrof een bestaande Middeleeuwse kerk, ontworpen door Fra Sista en Fra Ristoro en gebouwd van 1278 tot 1350. Alberti mocht hier een nieuwe façade voor ontwerpen. Voor het ontwerp gebruikte Alberti de 1:2 verhouding gebaseerd op de muzikale octaaf. Ook gebruikte hij marmeren panelen waarmee hij een mozaïek ontwierp van kleurvlakken (zie studie Santa Maria Novella op volgende pagina). Het ontwerp wordt tegenwoordig gezien als een belangrijke Renaissance exponent van een klassieke harmonieuze combinatie van proporties. Gadel. Joan, Universal Man of the Early Renaissance, 1996 Chicago, p 112.
Foto van de Santa Maria Novella. Helms, Kanoa, Bicycling the Tuscan Countryside, geraadpleegd op 22 oktober 2013, http://www.dailyventure.com/media/highres/florence_santaMaria_02.jpg
| Léon Nypels
Afbeeldingen van het originele geschrift ‘De Re Aedificatoria’ uit 1453. Roccasecca, Pietro, Les livres D’architecture, geraadpleegd op 20 oktober 2013, http://architectura.cesr.univtours.fr/traite/Images/ENSB A20A4Index.asp
| S2-T1: Onderzoeksmethodieken
| Verdiepende informatie
Beeld van het fraaie moza誰ekeffect dat typerend is voor het ontwerp.
Debari, Jill, Firenze, geraadpleegd op 23 oktober 2013, http://jilldebari.wordpress.com/page/2/
| Studie Santa Maria Novella
| Léon Nypels
De 1:2 verhouding draagt bij aan het gevoel van ritme en geometrische eenheid van het ontwerp.
De façade behoort tot een van de hoogtepunten uit de architectuurgeschiedenis in Italië. Typerend zijn de krulvormige ornamenten op de kroonlijst, het marmeren mozaïekeffect en de timpaan (geveldriehoek).