บทสวดยอดพระกัณฑ์ไตรปิฎก (แปล) ต้นฉบับเดิม

มนตคาถาที่เปนประดุจกุญแจเปดสูขุมทรัพยแหงภูมิปญญา ของบุรพาจารย มรดกธรรม และกุศโลบายอันแยบยล ในการสานตอพุทธธรรมคำสอน ที่อนุชนรุนหลังควรศึกษาดวยความเขาใจและชื่นชม เรียบเรียง : ศักดิ์สิทธิ์ พันธุสัตย ออกแบบปก : อนุชิต คำซองเมือง รูปเลม/จัดอารต : ทศพร ธรรมกุล ภาพประกอบ : สมควร กองศิลา

ธรรมทานสร างบารมี การให้ธรรมะเป็นทาน จัดเป็นทานที่มีผลมาก ผู้ใดให้ธรรมะเป็นทาน ผู้นั้นชื่อว่าได้สร้างบารมีที่ยิ่งใหญ่ เพราะนอกจากจะเป็นการให้แสงสว่างคือ ปัญญาแก่ผอู้ นื่ แล้ว ยังช่วยสร้างคนให้มคี ณ ุ ธรรมในใจ สร้างคนให้เป็นคนดีอกี ด้วย

พระพุทธเจ้าทรงสรรเสริญว่า “สพฺพทานํ ธมฺมทานํ ชินาติ การให้ ธรรมะเป็นทาน ชนะการให้ทั้งปวง” การที่พระองค์ตรัสเช่นนั้น เพราะการให้ ธรรมะเป็นทาน เป็นการให้สิ่งที่มีค่าแก่ผู้รับที่หาไม่ได้จากวัตถุอย่างอื่น นั่นคือ ให้ความเป็นคนดี

ปัจจุบันโลกกำลังผจญกับปัญหาภาวะโลกร้อน ซึ่งเป็นภัยที่น่ากลัว แต่ภัยที่น่ากลัวและทำให้โลกร้อนยิ่งกว่า ก็คือ ภาวะโลกขาดธรรม ส่งผลให้ จิตใจของมนุษย์ถูกแผดเผาด้วยไฟกิเลส ขาดความชุ่มชื้น แห้งแล้ง เป็นทุกข์ ง่าย ไร้ชีวิตชีวา ธรรมะเปรียบเสมือนน้ำที่ฉ่ำเย็น เปรียบเหมือนป่าไม้ที่ อุดมสมบูรณ์ การช่วยให้ผู้คนในโลกได้เข้าถึงและสัมผัสกับธรรมะ จึงเท่ากับ เป็นการคืนความสุข ความสดชื่นแก่ผู้คน แก่สังคม แก่โลก ทุกท่านสามารถให้ธรรมะเป็นทานได้งา่ ยๆ ด้วยการช่วยบอก ช่วยสอน ช่วยแนะนำให้คนรอบข้างได้รู้จักใช้ธรรมะแก้ไขปัญหาในชีวิตประจำวัน หรือ ช่วยแนะนำหนังสือธรรมะ หรือการหยิบยื่นหนังสือธรรมะดีๆ สักเล่มหนึ่งให้ เขาได้อ่าน เช่นนี้ก็ได้ชื่อว่าได้บำเพ็ญธรรมทานแล้ว

การพิมพ์หนังสือธรรมะแจกเป็นธรรมทาน ถือเป็นการเติมเชื้อธรรมะ นิวเคลียร์ DNC (Dhamma NuClear) ให้แผ่กระจายอย่างทั่วถึงและยาวนาน ไม่รจู้ บ เพราะหนังสือเล่มหนึง่ มีอายุเกิน ๑๐ ป สอนคนได้มากและไม่มขี ดี จำกัด â»Ã´ãªŒàÅ‹Á¹ÕéãËŒ¤ØŒÁÊØ´¤ØŒÁ & Í‹Ò¹áÅŒÇ -> ẋ§¡Ñ¹Í‹Ò¹ËÅÒ·‹Ò¹¹Ð¨ Ð

อานสิบรอบ ระดมสมองคิดสิบหน ฝกฝนปญญา พัฒนาการประยุกตใชในชีวิตประจำวัน จิตมีสติสัมปชัญญะ รูเทาทันสรรพสิ่ง ฉลาดใช เฉลียวคิด ชีวิตจักสนุก สุข สงบ เย็น เฉกเชนพระนิพพาน สำนักพิมพเลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศาสน ปรารถนาใหทุกครอบครัวมีความสุข

คำนำ

มีผู้รู้บางท่านบอกกับข้าพเจ้าว่า “มนต์คาถาต่างๆ ที่ครูบาอาจารย์ ท่านแต่งไว้ ไม่ควรนำมาแปล เพราะการแปลจะทำให้มนต์คาถานั้นเสื่อม ความขลังลง” แต่ข้าพเจ้าเห็นว่า การแปลมนต์คาถานอกจากจะไม่ทำให้ มนต์คาถาเสื่อมความขลังแล้ว ผู้สวดยังได้ปัญญา เกิดความรู้ความเข้าใจใน พระธรรมคำสอนที่แฝงไว้ในบทสวดนั้นๆ อีกด้วย และจุดประสงค์ที่แท้จริง ของการสวดมนต์ในพระพุทธศาสนา นอกจากจะสวดเพื่อให้เกิดความขลัง ความศักดิ์สิทธิ์ เกิดพลังอำนาจป้องกันภัยแก่ตนแล้ว เป้าหมายที่สำคัญยิ่งกว่า ก็คือการให้ผู้สวดได้เข้าใจถึงหลักธรรมคำสอนในบทสวดนั้นๆ อย่างถ่องแท้ และนำไปประยุกต์ใช้เพื่อแก้ปัญหาความทุกข์ในชีวิตประจำวัน และพัฒนาไปสู่ การแก้ทุกข์ได้อย่างถาวรเด็ดขาด

หนังสือ บทสวดยอดพระกัณฑ์ไตรปฎก (แปล) เล่มนี้ ได้ปรับปรุง แก้ไขจากหนังสือ พุทธฤทธิ์ยอดพระกัณฑ์ไตรปิฎก ที่ข้าพเจ้าเคยเขียนและ พิมพ์เผยแผ่มาก่อนหน้านี้ โดยในการจัดพิมพ์ครั้งนี้ได้ปรับปรุงเพิ่มเติม แก้ไข เนื้อหาบางส่วนให้ชัดเจนมากขึ้น คำแปลพร้อมบทวิเคราะห์ต่างๆ ภายในเล่ม บางส่วนเป็นข้อเท็จจริงที่มีหลักฐานอ้างอิง แต่บางส่วนยังเป็นเพียงข้อสันนิษฐาน ซึ่งผู้เขียนนำเสนอไว้เพื่อเป็นข้อพิจารณาเท่านั้น เพื่อเป็นแนวให้ท่านผู้อ่าน นำไปคิดและต่อยอดต่อไป

หากหนังสือเล่มนี้หมดประโยชน์แก่ท่านแล้ว กรุณาส่งต่อให้กับผู้อื่น เพื่อเป็นการร่วมเผยแพร่พระธรรมคำสอน และสร้างสมธรรมทานบารมีแก่ตน สืบไป าตุ จิรํ สตํ ธมฺโม ขอพระสัทธรรมของพระสัมมาสัมพุทธเจา จงดำรงอยูสิ้นกาลนาน

พระคาถายอดพระกัณฑ์ไตรปิฎก

ขุมทรัพย์ทางป ญญา มรดกธรรมที่ควรค าแก การศึกษา

ก้อนดินเพียงหนึ่งก้อนจากซากปรักหักพัง สามารถบอกเล่าถึงความ เก่าแก่และความเป็นอยู่ของคนในยุคสมัยนั้นๆ ได้ โครงกระดูกของไดโนเสาร์ที่ ขุดพบสามารถบอกเล่าเรื่องราวในอดีตในยุคดึกดำบรรพ์เมื่อหลายล้านปีก่อนได้ ซึ่งทั้งหมดถือเป็นขุมทรัพย์แห่งความรู้ที่มิอาจประเมินค่าได้

พระคาถายอดพระกัณฑ์ไตรปิฎกนี้ ก็คือร่องรอยแห่งขุมทรัพย์อันเป็น มรดกธรรมที่คนรุ่นปู่ย่าตาทวดฝากให้คนรุ่นหลังได้ศึกษาค้นคว้ารักษาและ สานต่อสู่รุ่นต่อไป แรกเริ่มเมื่อได้อ่านหรือสวดพระคาถายอดพระกัณฑ์ไตรปิฎก ผู้เขียนเกิดความรู้สึกว่า เนื้อความแห่งพระคาถานั้นมีอะไรแอบแฝงไว้มากมาย ไม่ว่าจะเป็นรูปแบบของคาถา เนื้อหา แนวคิด และจุดประสงค์ ล้วนเป็น ประเด็นที่ชวนให้ขบคิดและค้นหาคำตอบ

พระคาถายอดพระกัณฑ์ไตรปฎก คือร่องรอยแห่งอดีตที่จะบอกเล่า คุณค่าแห่งพุทธธรรมคำสอน เป็นเงาสะท้อนให้เห็นภูมิปัญญาและกุศโลบาย ในการรักษาและสืบทอดไว้ซึ่งหลักคำสอนอันเป็นมรดกธรรม มรดกแห่ง ความดีของคนรุ่นเก่าสู่คนรุ่นหลัง

การศึกษาอันใดก็ตามถ้าจะให้ได้ประโยชน์สูงสุด ต้องไม่ศึกษาเพื่อจะ ตัดสินว่าสิ่งนั้นถูกหรือผิด เพราะถ้าเป็นเช่นนั้นผู้ศึกษาจะไม่ได้รับประโยชน์ อะไร นอกจากทิฐิที่เพิ่มขึ้นและการตำหนิฝ่ายที่เห็นขัดแย้งกับตน การศึกษา ยอดพระกัณฑ์ไตรปิฎกก็เช่นกัน เราไม่ควรศึกษาเพื่อชี้ผิดหรือถูก แต่ควรศึกษา ถึงเนื้อหาภายในอันเป็นแก่นแท้ และแนวคิดของผู้แต่งว่าท่านต้องการนำเสนอ อะไร และมีจุดประสงค์อย่างไร เพราะการศึกษาในลักษณะเช่นนี้จะเป็นทาง นำสู่ความรู้ความเข้าใจและขจัดข้อขัดแย้งต่างๆ อันจะพึงเกิดขึ้นภายหลัง บทสวด ยอดพระกัณฑ์ ไตรปิฎก (แปล)

4

ชื่อและความหมายของ

พระคาถายอดพระกัณฑ์ไตรปิฎก พระคาถายอดพระกัณฑ์ไตรปฎก มาจากคำว่า พระคาถา + ยอด + พระกัณฑ์ + ไตรปฎก แต่ละคำมีความหมาย ดังนี้ พระคาถา หมายถึง บทสวดหรือคำสวดที่มีความขลังความศักดิ์สิทธิ์ ยอด หมายถึง ส่วนที่เป็นหัวใจสำคัญ, ส่วนที่ดีที่สุด พระกัณฑ์ หมายถึง หมวดธรรม, หรือธรรมะหมวดหนึ่งๆ ไตรปฎก หมายถึง คัมภีร์ที่บรรจุหลักธรรมคำสอนที่เป็นพระพุทธพจน์ทั้งหมด แบ่งออกเป็น ๓ ส่วนหลักๆ คือ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก และพระอภิธรรมปิฎก

เมื่อนำคำทั้งหมดมารวมกันจึงแปลได้ว่า บทสวดที่บรรจุหลักธรรมอันเป็น หัวใจสำคัญในคัมภีร์พระไตรปฎก หมายความว่า ผู้แต่งได้รวบรวมเอาคำสอน ที่เป็นหัวใจสำคัญในพระไตรปิฎกมารวมกันไว้ในรูปแบบของคาถา

อาจมีคำถามว่า ทำไมต้องรวบรวมไว้ในรูปแบบของคาถาที่เน้นสวด เพื่อให้เกิดความขลังมากกว่าการศึกษาเพื่อให้เกิดปัญญา คำตอบก็เป็นไปได้ว่า คนในสมัยนั้นมีความเชื่อเกี่ยวกับเวทมนตร์คาถา เครื่องรางของขลังเป็นอันมาก โดยเฉพาะชาวบ้านหรือทหารที่ต้องออกรบ ด้วยเหตุนี้จึงทำให้พระคาถายอดพระกั ณ ฑ์ ไ ตรปิ ฎ กออกมาในรู ป แบบของมนต์ ค าถาที่ ห่ อ หุ้ ม แก่ น แท้ คื อ พุทธธรรมเอาไว้ เป็นการประยุกต์วิธีการเผยแผ่พุทธธรรมคำสอนให้เข้ากับยุคสมัย และความเชื่อของคนในยุคนั้นนั่นเอง บริษัท สำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำกัด

5

พระคาถายอดพระกัณฑ์ไตรปฎก จึงเป็นมนต์คาถาที่สะท้อนให้เห็น ถึงความเก่ งกล้ า แห่งปัญญาและความฉลาดเฉลี ย วของครู บาอาจารย์ ในยุ ค สุโขทัยที่สามารถนำเอาแก่นแห่งพุทธธรรม ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญในพระไตรปิฎก ที่เปรียบเหมือนกับยาขม มาเสริมเติมแต่งสีสันด้วยบริบทแห่งมนต์คาถาต่างๆ ซึ่งล้วนแต่เป็นพระพุทธคุณ ธรรมคุณ สังฆคุณ ที่ทรงพลังและมีอานุภาพยิ่ง

ถ้าจะเปรียบเหมือนเม็ดยา ก็คือยาขมที่เคลือบด้วยแคปซูลที่มีสีสัน สวยงามเพื่อให้ผู้ป่วยรับประทานได้ง่าย

การนำเอาหลักธรรมมาผสมผสานกับศาสตร์แห่งมนต์คาถา ก็เพื่อ เป็นอุบายนำคนให้เข้าถึงพุทธธรรมอันเป็นแก่นแท้ หาได้ประสงค์จะให้หลง งมงายแต่ประการใด เช่นเดียวกับยารักษาโรคที่ห่อหุ้มด้วยแคปซูล สีสัน ภายนอกหาใช่ทำขึ้นเพื่อให้หลงใหลในความสวยงาม แต่เพื่อใช้เป็นสื่อนำ ตัวยาเข้าสู่ร่างกาย และทำหน้าที่รักษาโรคให้หาย ฉะนั้น

ดังนั้น สิ่งที่ผู้สวดพระคาถายอดพระกัณฑ์ไตรปิฎกจะพึงได้รับอย่าง น้อยก็มี ๓ ประการ ก็คือ ๑. ได้รับการคุ้มครองจากอานุภาพแห่งพุทธคุณ ธรรมคุณ สังฆคุณ และอานุภาพมนต์คาถาที่จะพึงให้สำเร็จผลในสิ่งที่ตนต้องการ ๒. ได้รักษาและสืบต่อหลักธรรมคำสอน อันเป็นหัวใจสำคัญในพระไตรปิฎกสู่รุ่นต่อไป ๓. เมื่อศึกษาทราบชัดในหลักธรรมตามที่ปรากฏในพระคาถานี้แล้ว ย่อมได้ปัญญา เกิดความรู้แจ้งในหลักธรรม สามารถนำไปประยุกต์ใช้และ แก้ไขปัญหาในชีวิตจริงได้ ¤‹ÍÂæ Í‹Ò¹ ¤‹ÍÂæ ¤Ô´¾Ô¨ÒÃ³Ò ¤ÃÒµÔ´¢Ñ´ ËÂØ´¾Ñ¡ÊÑ¡¹Ô´ ·Ó¨Ôµãˌʧº ¨Ñ¡¾ºáʧÊÇ‹Ò§·Ò§»˜ÞÞÒ บทสวด ยอดพระกัณฑ์ ไตรปิฎก (แปล)

6

ความเป นมาของ

พระคาถายอดพระกัณฑ์ไตรปิฎก

พระคาถายอดพระกัณฑ์ไตรปิฎกนี้ ต้นฉบับเดิมนั้นเป็นคัมภีร์ใบลาน จารึกด้วยอักษรขอม เปิดกรุพบในเจดีย์เก่าแก่ที่เมืองสวรรคโลก (จ.สุโขทัย ในปัจจุบัน) พระโบราณาจารย์ได้แปลเป็นอักษรไทยและนำออกเผยแผ่ ฉบับ ที่ใช้สวดกันในปัจจุบันนี้ กล่าวกันว่า หลวงธรรมาธิกรณ์ (พระภิกษุแสง) ได้มา แต่พระแท่นศิลาอาสน์ มณฑลพิษณุโลก

เนื่องจากการเรียนมนต์คาถาของคนสมัยก่อนจะใช้วิธีการท่องจำแบบ ปากต่อปาก แม้จะมีการจดบันทึกบ้าง ก็เป็นการจดบันทึกจากการฟัง ไม่ได้ คัดลอกจากต้นฉบับที่เป็นลายมือแท้ จึงทำให้พระคาถายอดพระกัณฑ์ไตรปิฎก ที่ใช้สวดกันในปัจจุบันมีความแตกต่างกันบ้างในบางส่วน แต่ก็เป็นส่วนน้อย และเป็นข้อปลีกย่อย ส่วนหลักธรรมอันเป็นหัวใจหรือเป็นแก่นแท้นั้น ยังมี ครบถ้วนบริบูรณ์ มิได้บุบสลายแต่อย่างใด

จะมี ก็ แ ต่ ม นต์ ค าถาบางบทเท่ า นั้ น ที่ เ ป็ น งานท้ า ทายสำหรั บ ผู้ เขี ย น และผู้อ่านทุกท่าน ซึ่งเป็นอนุชนคนรุ่นหลังจะต้องช่วยกันค้นหาคำตอบกันต่อไป บริษัท สำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำกัด

7

หลักธรรม

ในพระคาถายอดพระกัณฑ์ไตรปิฎก

อย่างที่กล่าวมาแล้วว่า พระคาถายอดพระกัณฑ์ไตรปฎก คือคาถาที่ บรรจุหลักธรรมอันเป็นสุดยอดในพระไตรปฎก แต่เนื่องจากหลักธรรมคำ สอนในพระไตรปิฎกนั้นมีมากถึง ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขันธ์ การที่จะจดจำ หรือเล่าเรียนทั้งหมดในคราวเดียวกันเป็นไปได้ยาก ดังนั้น เพื่อให้สะดวกแก่ การศึ ก ษาและจดจำ ผู้แ ต่ง คาถาจึง ได้คัด เอาเฉพาะหลั ก ธรรมที่ เ ห็ น ว่ า สำคัญเท่านั้นมาผูกเป็นคาถา ซึ่งจำแนกออกเป็น ๑๖ ข้อด้วยกันดังนี้

ข้อ ๑, ๒ ว่าด้วย พุทธคุณ ๙

ข้อ ๓ ว่าด้วย ขันธ์ ๕

ข้อ ๔ ว่าด้วย ธาตุ ๖

ข้อ ๕ ว่าด้วย จักรวาลและสวรรค์ ๖ ชั้น

ข้อ ๖ ว่าด้วย ภูมิ ๔

ข้อ ๗ ว่าด้วย รูปฌาน ๔

ข้อ ๘ ว่าด้วย อรูปฌาน ๔

ข้อ ๙ ว่าด้วย อริยมรรค ๔

ข้อ ๑๐ ว่าด้วย อริยผล ๔

ข้อ ๑๑ ว่าด้วย หัวใจพระไตรปฎก และหัวใจธรรมต่างๆ

ข้อ ๑๒ ว่าด้วยการแสดงตนถึงพระพุทธเจ้าเป็นสรณะ

ข้อ ๑๓ ว่าด้วยการสรรเสริญพระพุทธเจ้าเหนือกว่าเทวโลกทั้งปวง

ข้อ ๑๔ ว่าด้วยการขอให้พระรัตนตรัยคุ้มครอง

ข้อ ๑๕ ว่าด้วย คาถาทิพยมนต์

ข้อ ๑๖ ว่าด้วย กฎไตรลักษณ์ บทสวด ยอดพระกัณฑ์ ไตรปิฎก (แปล)

8

ภูมิป ญญาที่คนรุ นหลังควรภูมิใจ

เนื้อหาของพระคาถายอดพระกัณฑ์ไตรปฎกทั้ง ๑๖ ข้อนั้น ผู้แต่ง แต่งขึ้นในลักษณะเป็นบทสวดสรรเสริญพระพุทธคุณและแสดงความนอบน้อม แด่พระรัตนตรัย ผสมผสานสอดแทรกด้วยมนต์คาถาต่างๆ เพื่อให้เกิดพลัง อานุภาพคุ้มครองตนให้ปลอดภัยและมีความสุขสวัสดี เจริญรุ่งเรือง ประสบ ในสิ่งที่ปรารถนา การกล่าวสรรเสริญคุณของพระพุทธเจ้าในพระคาถายอดพระกัณฑ์ไตรปิฎกนี้ แตกต่างจากบทสวดอื่นๆ เพราะยกเอาหลักธรรมในพระไตรปฎกมาเป็นข้อกำหนดในการสรรเสริญ เช่น เนื้อความในข้อที่ ๓ ได้ยก ขันธ์ ๕ ขึ้นเป็นข้อกำหนดในการสรรเสริญว่า รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ ของพระพุทธเจ้าไม่เที่ยงเหมือนกับของสรรพสัตว์ทั้งหลาย แต่ถึงจะ เป็ น เช่ น นั้ น พระองค์ ก็ ท รงเป็ น ผู้ เ ต็ ม เปี่ ย มด้ ว ยพระบารมี คื อ เป็ น ผู้ ยิ่ ง กว่ า สูงสุดกว่าสรรพสัตว์ทั้งหลาย

นี่ย่อมสะท้อนให้เห็นภูมิปัญญาของผู้แต่งเป็นอย่างดี และยิ่งเมื่อได้ ศึกษาข้อความในข้อที่ ๑๑ ที่ผู้แต่งได้นำหลักธรรมต่างๆ มาย่อให้เหลือ เฉพาะอักษรนำหน้าคำตัวเดียว เช่น อา ปา มะ จุ ปะ, ที มะ สัง อัง ขุ, สัง วิ ธา ปุ กะ ยะ ปะ ซึ่งทั้งหมดเป็นชื่อย่อของคัมภีร์พระไตรปิฎก อัน เป็นคัมภีร์สำคัญสูงสุดในพระพุทธศาสนา

การย่อคำเช่นนี้นอกจากทำให้จดจำง่ายแล้ว ยังเป็นปริศนาธรรมที่ทิ้งไว้ ท้าทายให้ผู้สวดได้ขบคิดและหาคำตอบ ซึ่งเป็นอุบายให้เกิดความสนใจที่จะ ศึกษาหลักธรรมคำสอน ยิ่งสะท้อนให้เห็นความชาญฉลาดลํ้าลึกของคนรุ่นปู่ย่า ตาทวดของไทยที่อนุชนคนรุ่นลูก หลาน เหลน ลื่อ อย่างเราควรภูมิใจและชื่นชม

อานิสงส์

พระคาถายอดพระกัณฑ์ไตรปิฎก

มีคำกล่าวปรากฏในหนังสือนำจากต้นฉบับเดิมว่า “พระคาถายอด พระกัณฑไตรปฎกนี้ ผูใดมีไวประจำบานเรือน หรือไดพิมพแจกเปนธรรมทาน แกผู้อื่น จะมีผลานิสงสมากมายสุดจะพรรณนา เปนมหากุศลอันยิ่งใหญ ผูนั้นจะมีความสุขสิริสวัสดิ์เจริญรุงเรือง ทั้งปจจุบันกาลและอนาคตกาลจวบจน ถึงลูกหลานสืบไป แตถ้าผู้ใดได้สวดภาวนาทุกเช้าค่ำแล้ว เปนการบูชารำลึกถึง พระพุทธเจ้า ผู้นั้นเมื่อตายไปจะไมตกอบายภูมิ แม้จะภาวนาคาถาอื่นสัก ๑๐๐ ป อานิสงสก็ไมเทาภาวนาพระคาถายอดพระกัณฑนี้ครั้งเดียว และถึงแม้วา อินทร พรหม ยม ยักษที่มีฤทธิ์ จะเนรมิตแผนอิฐทองคำสร้างพระมหาเจดีย สูงตั้งแตมนุษยโลกขึ้นไปจนถึงพรหมโลก อานิสงสก็ไมเทาภาวนาพระคาถา ยอดพระกัณฑไตรปฎกนี้ และถ้าผู้ใดบริจาคทรัพยสร้างถวายแดพระภิกษุสามเณร หรือแจก ญาติสนิทมิตรสหายครบตามจำนวนอายุปจจุบัน หรือหากผูใดสวดครบตาม จำนวนเทาอายุปจจุบันของตนติดตอจนครบ ๗ วัน กระดูกจะลอยน้ำได และจะบังเกิดโชคลาภ ทำมาคาขายเจริญรุงเรือง จะพนเคราะห ปราศจาก ทุกขโศกโรคภัย และภัยพิบัติทั้งปวง”

เหตุที่ท่านกล่าวอานิสงส์ไว้มากมายเช่นนี้ อาจจะวิเคราะห์ได้ว่า ๑. เป็นกุศโลบายที่ท่านโบราณาจารย์ต้องการให้คนหันมาสนใจ และสวดคาถานี้ให้มากๆ เพราะสังคมไทยเป็นสังคมที่ใช้ศรัทธานำหน้าปัญญา ดังนั้นจึงต้องอาศัยการหลอกล่อเพื่อเป็นสะพานเชื่อมไปสู่ปัญญา ๒. เพราะความเชื่อที่ว่าพระไตรปฎกเป็นคัมภีร์ที่ยิ่งใหญ่และมีความ สำคัญต่อพระพุทธศาสนาเป็นอย่างมาก ดังนั้น บทสวดใดก็ตามที่มีความเกี่ยวพัน กับพระไตรปิฎก บทสวดนั้นจึงต้องมีความสำคัญหรือมีอานิสงส์มากตามไปด้วย บทสวด ยอดพระกัณฑ์ ไตรปิฎก (แปล)

10

๓. ข้อความดังกล่าวนั้น ไม่ใช่กุศโลบาย ไม่ใช่ความเชื่อที่เกี่ยวกับ พระไตรปิฎก แต่เป็นผลที่เกิดขึ้นจริงจากการที่ผู้สวดสวดด้วยความตั้งใจจริง อย่างสม่ำเสมอ ไม่เสื่อมถอยศรัทธา ก็เป็นสิ่งที่เป็นไปได้ เพราะสภาวะของจิตใจ ขณะสวดมนต์นั้นเป็นจิตที่บริสุทธิ์ปราศจากกิเลส (โลภ โกรธ หลง) ภาวะที่ จิตบริสุทธิ์ปราศจากกิเลสนี้พระพุทธเจ้าตรัสว่า เป็นบุญมหาศาล เป็นกุศลอัน ยิ่งใหญ่ ดังพระดำรัสที่ว่า

จิตฺเต อสงฺกิลิฏเ สุคติ ปาฏิกงฺขา เมื่อจิตไม่เศร้าหมอง สุคติเป็นอันหวังได้ (มัชฌิมนิกาย มูลปณณาสก พระไตรปฎก เลมที่ ๑๒)

จิตฺตํ ทนฺตํ สุขาวหํ จิตที่ฝึกดีแล้ว นำสุขมาให้

(มัชฌิมนิกาย มูลปณณาสก พระไตรปฎก เลมที่ ๑๒)

การให้ทาน รักษาศีลนั้นมีผลมาก แต่ให้ผลตอบแทนสูงสุดเพียงมนุษยสมบัติ และสวรรค์สมบัติเท่านั้น ส่วนการชำระจิตให้บริสุทธิ์ให้ผลยิ่งกว่านั้น คือ ให้พระนิพพาน คือความหลุดพ้นจากทุกข์เลยทีเดียว ดังนั้น คำที่ท่าน กล่าวไว้จึงไม่เกินจริงแต่ประการใด ¤ÇÒÁ´ÕµŒÍ§ÁÕ ãËŒ¤Ãº·Ñé§ ·Ò¹ ÈÕÅ ÀÒǹÒ

บริษัท สำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำกัด

11

วิธีสวดภาวนา

พระคาถายอดพระกัณฑ์ไตรปิฎก

ก่อนเข้าห้องบูชาพระ ควรชำระร่างกาย ให้สะอาด นุ่งห่มให้เรียบร้อยจากนั้นนั่งคุกเข่า ประณมมื อ (ชายให้ นั่ ง ท่ า เทพนม หญิ ง ให้ นั่ ง คุกเข่าราบ) ตั้งจิตมุ่งตรงต่อพระพุทธรูป ระลึกถึง คุณพระรัตนตรัย กราบลง ๓ ครั้ง

จุ ด เที ย นธู ป บู ช าพระรั ต นตรั ย (ถ้ า ไม่ สะดวกไม่จุดก็ได้) ให้ประณมมือแล้วตั้งใจสวด ตามลำดับดังนี้ ๑. ๒. ๓. ๔. ๕.

บทบูชาพระรัตนตรัย บทกราบพระรัตนตรัย บทนอบนอมพระพุทธเจา บทไตรสรณคมณ บทสรรเสริญพระพุทธคุณ

๖. ๗. ๘. ๙. ๑๐.

บทสรรเสริญพระธรรมคุณ บทสรรเสริญพระสังฆคุณ บทพระคาถายอดพระกัณฑไตรปฎก นั่งสมาธิ บทกรวดน้ำยอดพระกัณฑ

การสวดจะสวดคำบาลีและคำแปลไปพร้อมกันก็ได้ หรือจะสวดเฉพาะ คำบาลีไปก่อนแล้วจึงกลับมาอ่านคำแปลทีหลังก็ได้ แต่ถ้าหากเป็นไปได้ผู้สวด ควรอ่านเนื้อหาทั้งหมดในเล่มนี้จนเกิดความเข้าใจแน่ชัดแล้วจึงเริ่มสวด จะเป็นการดีกว่า เพราะถ้าเข้าใจถึงแนวความคิดของผู้แต่ง จุดประสงค์ของ การแต่ง ตลอดถึงเนื้อหาทั้งหมดของพระคาถายอดพระกัณฑ์ไตรปิฎกแล้ว ท่านจะได้สวดด้วยความเข้าใจ และสวดด้วยความมีศรัทธาอย่างแท้จริง ซึ่งนั่นก็เท่ากับว่าท่านจะได้รับผลานิสงส์ คือความสุข ความเจริญอย่าง แท้จริงเช่นกัน บทสวด ยอดพระกัณฑ์ ไตรปิฎก (แปล)

12

ñ. º·ºÙªÒ¾ÃÐÃѵ¹µÃÑÂ๑ อิมินา สักกาเรนะ พุทธัง อะภิปูชะยามิ.

ข้าพเจ้าขอน้อมบูชาพระพุทธเจ้า ด้วยเครื่องสักการะนี้.

ข้าพเจ้าขอน้อมบูชาพระธรรม ด้วยเครื่องสักการะนี้.

ข้าพเจ้าขอน้อมบูชาพระสงฆ์ ด้วยเครื่องสักการะนี้.

อิมินา สักกาเรนะ ธัมมัง อะภิปูชะยามิ. อิมินา สักกาเรนะ สังฆัง อะภิปูชะยามิ.

๑ การบู ชานั้นทำได้ ๒ อย่าง คือ ๑. บูชาด้วยสิ่งของ เรียกว่า อามิสบูชา (อ่าน ว่า อา-มิด-สะ-บู-ชา) ๒. บูชาด้วยการปฏิบัติตามคำสั่งสอน เรียกว่า ปฏิบัติบูชา การบูชาพระรัตนตรัยเป็นสิริมงคล เป็นเหตุนำความสุข ความเจริญ และความ ก้าวหน้ามาให้แก่ผู้ทำ บริษัท สำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำกัด

13

ò. º·¡ÃÒº¾ÃÐÃѵ¹µÃÑÂ๑ อะระหัง สัมมาสัมพุทโธ ภะคะวา,

พระผู้มีพระภาคเจ้า เป็นพระอรหันต์, ดับเพลิงกิเลส เพลิงทุกข์สิ้นเชิง, ตรัสรู้ชอบได้โดยพระองค์เอง ;

ข้าพเจ้าอภิวาทพระผู้มีพระภาคเจ้า, ผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน. (กราบ)

พระธรรม เป็นธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ดีแล้ว ;

ข้าพเจ้านมัสการพระธรรม. (กราบ)

พระสงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้า, ปฏิบัติดีแล้ว ;

ข้าพเจ้านอบน้อมพระสงฆ์. (กราบ)

พุทธัง ภะคะวันตัง อะภิวาเทมิ.

ส๎วากขาโต๒ ภะคะวะตา ธัมโม, ธัมมัง นะมัสสามิ.

สุปะฏิปันโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ, สังฆัง นะมามิ.

๑ พระรั ตนตรัย แปลว่า แก้ว ๓ ประการ หมายถึงสิ่งที่ประเสริฐ ๓ อย่าง ได้แก่ พระพุทธ คือท่านผู้รู้ดีรู้ชอบด้วยพระองค์เองก่อน แล้วสอนให้ผู้อื่นรู้ตามด้วย, พระธรรม คือคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า, พระสงฆ์ คือหมู่ชนที่ฟังคำสั่งสอน ของพระพุทธเจ้าแล้วปฏิบัติชอบตามจนรู้แจ้งเห็นจริง แล้วนําคำสั่งสอนนั้นมา สอนผู้อื่น ๒ พยั ญชนะต้นที่มีเครื่องหมาย ๎ ให้อ่านออกเสียง อะ กึ่งมาตรา ควบกับพยางค์หลัง เช่น ส๎วากขาโต อ่านว่า สะหวาก-ขา-โต บทสวด ยอดพระกัณฑ์ ไตรปิฎก (แปล)

14

·Ã§µÃÑÊÃÙŒ·Õè ½˜›§áÁ‹¹éÓà¹ÃÑÞªÃÒ àÁ×ͧ¤ÂÒ ÍÔ¹à´Õ ¡‹Í¹¾Ø·¸È¡ ôõ »‚

ó. º·¹Íº¹ŒÍÁ¾Ãоط¸à¨ŒÒ๑ (สวด ๓ จบ)

นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต,

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า๒, พระองค์นั้น ;

ซึ่งเป็นผู้ไกลจากกิเลส๓ ;

ตรัสรู้ชอบได้โดยพระองค์เอง๔.

อะระหะโต,

สัมมาสัมพุทธัสสะ.

๑ บทสวดนอบน้

อมต่อคุณของพระพุทธเจ้า ๓ ประการ คือ พระกรุณาคุณ พระบริสุทธิคุณ และพระปัญญาคุณ ๒ พระผู ้มีพระภาคเจ้า แปลว่า ผู้จำแนกธรรมสั่งสอนสัตว์ มาจากคำบาลีว่า ภควา หรือภควโต ข้อนี้แสดงถึงพระกรุณาคุณของพระพุทธเจ้าที่ทรงมีเมตตาสั่งสอน สรรพสัตว์ให้พ้นจากทุกข์ ๓ ผู ้ไกลจากกิเลส คือ ผู้ไม่มีกิเลสตกค้างในใจ มาจากคำบาลีว่า อรหํ หรือ อรหโต ข้อนี้แสดงถึงพระบริสุทธิคุณ คือ ความบริสุทธิ์จากกิเลสเหตุเศร้าหมองใจ ๔ ตรั สรู้ชอบได้โดยพระองค์เอง คือ ทรงค้นพบทางตรัสรู้ด้วยพระองค์เอง มาจากคำ บาลีว่า สมฺมาสมฺพุทฺโธ ข้อนี้แสดงถึงพระปัญญาคุณ คือ ความรู้แจ้งในอริยสัจ ๔ อันเป็นเหตุให้ตรัสรู้โดยไม่มีใครสั่งสอน บริษัท สำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำกัด

15

ô. º·äµÃÊó¤Á¹ ๑ พุทธัง ธัมมัง สังฆัง ทุติยัมปิ พุทธัง ทุติยัมปิ ธัมมัง ทุติยัมปิ สังฆัง ตะติยัมปิ พุทธัง ตะติยัมปิ ธัมมัง ตะติยัมปิ สังฆัง

สะระณัง สะระณัง สะระณัง สะระณัง สะระณัง สะระณัง สะระณัง สะระณัง สะระณัง

คัจฉามิ คัจฉามิ คัจฉามิ คัจฉามิ คัจฉามิ คัจฉามิ คัจฉามิ คัจฉามิ คัจฉามิ.

ข้าพเจ้าขอถึงพระพุทธเจ้า พระธรรม พระสงฆ์เป็นที่พึ่ง แม้ครั้งที่สอง ข้าพเจ้าขอถึงพระพุทธเจ้า พระธรรม พระสงฆ์เป็นที่พึ่ง แม้ครั้งที่สาม ข้าพเจ้าขอถึงพระพุทธเจ้า พระธรรม พระสงฆ์เป็นที่พึ่ง ๑ ไตรสรณคมน์

แปลว่า การถึงพระรัตนตรัยว่าเป็นที่พึ่งที่ระลึก หมายถึง การเปล่ง วาจาขอถึงพระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ เป็นสรณะที่พึ่งที่ระลึก เป็นการ น้อมกาย วาจา ใจ น้อมนำพระรัตนตรัยเข้ามาไว้ในตน เพื่อเป็นเครื่องยึดเหนี่ยว และแสดงให้เห็นว่าเป็นผู้มีพระรัตนตรัยเป็นที่พึ่ง หากมีอะไรที่จะดึงจิตให้ใฝ่ต่ำ คิดชั่ว ทำชั่ว พูดชั่ว ก็สามารถน้อมระลึกถึงคุณพระรัตนตรัยเพื่อให้กลับสู่สภาวะ ปกติได้ บทสวด ยอดพระกัณฑ์ ไตรปิฎก (แปล)

16

õ. º·ÊÃÃàÊÃÔÞ¾Ãоط¸¤Ø³๑ อิติปิ โส ภะคะวา, พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น ; อะระหัง,1 เป็นผู้ไกลจากกิเลส ; สัมมาสัมพุทโธ,2 เป็นผู้ตรัสรู้ชอบได้โดยพระองค์เอง ; วิชชาจะระณะสัมปันโน,3 เป็นผู้ถึงพร้อมด้วยวิชชาและจรณะ๒; สุคะโต,4 เป็นผู้ไปแล้วด้วยดี ; โลกะวิทู,5 เป็นผู้รู้โลกอย่างแจ่มแจ้ง ; อะนุตตะโร ปุริสะทัมมะสาระถิ,6

เป็นผู้สามารถฝึกบุรุษที่สมควรฝึกได้อย่างไม่มีใครยิ่งกว่า ;

สัตถา เทวะมะนุสสานัง,7

เป็นครูผู้สอนของเทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย ; พุทโธ,8 เป็นผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบานด้วยธรรม๓ ; ภะคะวาติ.9 เป็นผู้มีความจำเริญจำแนกธรรมสั่งสอนสัตว์. ๑ พระพุ ทธคุณ แปลว่า คุณความดีของพระพุทธเจ้า มี ๙ ประการ เรียกว่า นวหรคุณ (ดูตามเลขอารบิค) บทนี้สวดเพื่อเพิ่มพูนศรัทธาในพระพุทธเจ้า เพื่อ เป็นเกราะป้องกันตนไม่ให้ทำชั่ว ๒ วิ ชชา แปลว่า ความรู้แจ้ง, จรณะ แปลว่า ความประพฤติ ๓ เป็ นผู้รู้ หมายถึง รู้แจ้งในอริยสัจ ๔, ผู้ตื่น หมายถึง ตื่นจากการครอบงำของ กิเลส, ผู้เบิกบาน หมายถึง มีความสุขเบิกบานในภาวะที่พ้นจากกิเลสแล้ว บริษัท สำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำกัด

17

´Ç§µÒ ËÁÒ¶֧¾ÃиÃÃÁ ¤×ͤÇÒÁÃٌᨌ§·Õè¾Ãоط¸à¨ŒÒ ÁͺãˌᡋÊÑµÇ âÅ¡

ö. º·ÊÃÃàÊÃÔÞ¾ÃиÃÃÁ¤Ø³๑ ส๎วากขาโต ภะคะวะตา ธัมโม,1

พระธรรม เป็นธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้า ตรัสไว้ดีแล้ว ; สันทิฏฐิโก,2 เป็นสิ่งที่ผู้ศึกษาและปฏิบัติพึงเห็นได้ด้วยตนเอง ; อะกาลิโก,3 เป็นสิ่งที่ปฏิบัติได้ และให้ผลได้ไม่จำกัดกาล ; เอหิปัสสิโก,4 เป็นสิ่งที่ควรกล่าวกะผู้อื่นว่าท่านจงมาดูเถิด ; โอปะนะยิโก,5 เป็นสิ่งที่ควรน้อมเข้ามาใส่ตัว ; ปัจจัตตัง เวทิตัพโพ วิญญูหีติ.๒,6 เป็นสิ่งที่ผู้รู้ก็รู้ได้เฉพาะตน. ๑ ธรรมคุ

ณ แปลว่า คุณความดีของพระธรรม มี ๖ ประการ (ดูตามเลขอารบิค) บทนี้ ส วดเพื่ อ เพิ่ ม พู น ศรั ท ธาในพระธรรมส่ ง ผลให้ จิ ต ยึ ด มั่ น ในการทำความดี ละเว้นความชั่ว ๒ อ่ านว่า วิน-ยู-ฮี-ติ แปลว่า ผู้รู้ บทสวด ยอดพระกัณฑ์ ไตรปิฎก (แปล)

18

÷. º·ÊÃÃàÊÃÔÞ¾ÃÐÊѧ¦¤Ø³๑ สุปะฏิปันโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,1

สงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้าหมู่ใด, ปฏิบัติดีแล้ว๒;

สงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้าหมู่ใด, ปฏิบัติตรงแล้ว๓;

สงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้าหมู่ใด, ปฏิบัติเพื่อรู้ธรรม เป็นเครื่องออกจากทุกข์แล้ว ;

อุชุปะฏิปันโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,2

ญายะปะฏิปันโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,3 สามีจิปะฏิปันโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,4

สงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้าหมู่ใด, ปฏิบัติสมควรแล้ว๔; ยะทิทัง, ได้แก่บุคคลเหล่านี้ คือ :-

๑ พระสั งฆคุณ หมายถึง คุณความดีของพระสงฆ์ มี ๙ ประการ (ดูตามเลขอารบิค) บทนี้สวดเพื่อเพิ่มพูนศรัทธาในพระอริยสงฆ์ และยึดเป็นแบบอย่างในการทำดี ๒ ปฏิ บัติดี หมายถึง ไม่ทำในสิ่งที่ทำให้ตัวเองและผู้อื่นเดือดร้อน ๓ ปฏิ บัติตรง หมายถึง ปฏิบัติตรงตามพระธรรมวินัยที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงและ บัญญัติไว้ ๔ ปฏิ บั ติ ส มควร หมายถึ ง นำธรรมมาปฏิ บั ติ ไ ด้ ถู ก ต้ อ งเหมาะสมกั บ กาลเวลา สถานที่ และเหตุการณ์ บริษัท สำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำกัด

19

จัตตาริ ปุริสะยุคานิ อัฏฐะ ปุริสะปุคคะลา,

คู่แห่งบุรุษ ๔ คู่ นับเรียงตัวบุรุษได้ ๘ บุรุษ๑ ;

เอสะ ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,

นั่นแหละ สงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้า ; อาหุเนยโย,5 เป็นสงฆ์ควรแก่สักการะที่เขานํามาบูชา ; ปาหุเนยโย,6 เป็นสงฆ์ควรแก่สักการะที่เขาจัดไว้ต้อนรับ ; ทักขิเณยโย,7 เป็นผู้ควรรับทักษิณาทาน๒ ; อัญชะลิกะระณีโย,8 เป็นผู้ที่บุคคลทั่วไปควรทำอัญชลี๓ ;

อะนุตตะรัง ปุญญักเขตตัง โลกัสสาติ.9

เป็นเนื้อนาบุญของโลก๔ ไม่มีนาบุญอื่นยิ่งกว่า. ÍÒËØà¹Ââ »ÒËØà¹Ââ ·Ñ¡¢Ôà¹Ââ ¤ÓÇ‹Ò à¹Ââ ãˌ͋ҹÍÍ¡àÊÕÂ§Ç‹Ò ä¹-â ¹ÐâÂÁ ÍµÚµÒ ËàÇ ªÔµí àÊÂÚâÂ Í‹Ò¹Ç‹Ò ÍѵµÒ ËÐàÇ ªÔµÑ§ äÊâ á»ÅÇ‹Ò ª¹Ðµ¹¹Ñè¹áÅ»ÃÐàÊÃÔ°

๑ ๘ บุ รุษ ได้แก่ พระอริยบุคคล ๘ คือ พระโสดาปัตติมรรค พระโสดาปัตติผล, พระสกทาคามิมรรค พระสกทาคามิผล, พระอนาคามิมรรค พระอนาคามิผล, พระอรหัตมรรค, พระอรหัตผล ๒ ทั กษิณาทาน มาจากคำว่า ทักษิณา (ของที่ให้ถึงความสุข) + ทาน (การให้) หมายถึงของที่เขานํามาทำบุญอุทิศให้แก่ญาติผู้ล่วงลับไปแล้ว เพื่อให้เขามีความสุข หลุดพ้นจากความทุกข์ ๓ อั ญชลี หมายถึง การประนมมือไหว้ เป็นการแสดงความเคารพอย่างหนึ่ง ๔ เนื ้อนาบุญของโลก หมายความว่า ทานที่ถวายแก่พระสงฆ์ย่อมมีอานิสงส์มากกว่า การให้แก่ผู้อื่น เปรียบเสมือนนาดี เมื่อหว่านกล้าแล้วย่อมให้ผลผลิตมาก ฉะนั้น บทสวด ยอดพระกัณฑ์ ไตรปิฎก (แปล)

20

à·ÇâÅ¡

Á¹ØÉÂâÅ¡ ͺÒÂÀÙÁÔ

ø. º·¾ÃФҶÒÂÍ´¾ÃСѳ± äµÃ» ®¡ อธิบายประกอบยอดพระกัณฑ์ฯ ข้อที่ ๑ พุทธคุณ ๙

พระพุทธเจ้าถือเป็นหนึ่งในพระรัตนตรัย ๓ ประการ ที่พุทธบริษัท ควรให้การเคารพกราบไหว้บูชาในฐานะเป็นผู้ทรงคุณอันยิ่งใหญ่ เป็นโลกนาถ คือที่พึ่งพิงอาศัยของสัตว์โลก พระบารมีของพระองค์ทรงแผ่ไปทั่วทั้งโลก ๓ คือ มนุษยโลก เทวโลก และอบายภูมิ ยังสรรพสัตว์ทั้งหลายให้คลายทุกข์ มี สุขเกษมศานต์ แม้เพียงเพราะผู้นั้นได้น้อมจิตระลึกถึงพระองค์และดำรงตั้งมั่น อยู่ในคำสอน

พระคุณของพระพุทธเจ้ามีมากมายมหาศาล แต่เมื่อกล่าวโดยย่อมี ๙ ประการด้วยกัน จะกล่าวถึงเฉพาะ ๕ ประการแรกก่อน คือ ๑. อะระหัง ทรงเป็นพระอรหันต์ คือเป็นผู้ห่างไกลจากกิเลส ๒. สัมมาสัมพุทโธ ทรงเป็นผู้ตรัสรู้ชอบด้วยพระองค์เองไม่มีผู้ใดสอนสั่ง ๓. วิชชาจะระณะสัมปันโน ทรงเป็นผู้ถึงพร้อมด้วย วิชชา คือความ รู้แจ้งทุกสรรพสิ่ง และจรณะ คือความประพฤติที่ดีงาม ๔. สุคะโต ทรงเป็นผู้เสด็จไปดีแล้ว คือเป็นผู้พ้นแล้วจากทุกข์ในวัฏสงสาร ไม่กลับมาเวียนว่ายตายเกิดอีก ๕. โลกะวิทู ทรงเป็นผู้รู้แจ้งโลก คือรู้แจ้งสันดานของสรรพสัตว์ในโลก บริษัท สำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำกัด

21

๑. อิติปิ โส ภะคะวา อะระหัง วะตะ๑ โส ภะคะวา

แม้เพราะเหตุนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น เป็นผู้ไกลจากกิเลสแล

แม้เพราะเหตุนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น เป็นผู้ตรัสรู้เองโดยชอบแล

แม้เพราะเหตุนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น ทรงถึงพร้อมด้วยวิชชาและจรณะแล

แม้เพราะเหตุนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น เป็นผู้เสด็จไปดีแล้วแล

แม้เพราะเหตุนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น เป็นผู้รู้แจ้งโลกแล

ข้าพเจ้าขอถึงพระองค์ผู้เป็นพระอรหันต์ ว่าเป็นสรณะ๒

ข้าพเจ้าขอนอบน้อมพระองค์ผู้เป็นพระอรหันต์ ด้วยเศียรเกล้า

ข้าพเจ้าขอถึงพระองค์ผู้ตรัสรู้เองโดยชอบ ว่าเป็นสรณะ

อิติปิ โส ภะคะวา สัมมาสัมพุทโธ วะตะ โส ภะคะวา อิติปิ โส ภะคะวา วิชชาจะระณะสัมปันโน วะตะ โส ภะคะวา อิติปิ โส ภะคะวา สุคะโต วะตะ โส ภะคะวา อิติปิ โส ภะคะวา โลกะวิทู วะตะ โส ภะคะวา อะระหันตัง สะระณัง คัจฉามิ อะระหันตัง สิระสา นะมามิ

สัมมาสัมพุทธัง สะระณัง คัจฉามิ

๑ บางฉบั

บเป็น วัจจะ ที่ถูกต้องตามภาษาบาลีเป็น วะตะ แปลว่า แล, หนอ ๒ สรณะ แปลว่

า ที่พึ่งกำจัดภัย บทสวด ยอดพระกัณฑ์ ไตรปิฎก (แปล)

22

สัมมาสัมพุทธัง สิระสา นะมามิ

ข้าพเจ้าขอนอบน้อมพระองค์ผู้ตรัสรู้เองโดยชอบ ด้วยเศียรเกล้า

ข้าพเจ้าขอถึงพระองค์ผู้ถึงพร้อมด้วยวิชชาและจรณะ ว่าเป็นสรณะ

ข้าพเจ้าขอนอบน้อมพระองค์ผู้ถึงพร้อมด้วยวิชชาและจรณะ ด้วยเศียรเกล้า

ข้าพเจ้าขอถึงพระองค์ผู้เสด็จไปดีแล้ว ว่าเป็นสรณะ

ข้าพเจ้าขอนอบน้อมพระองค์ผู้เสด็จไปดีแล้ว ด้วยเศียรเกล้า

ข้าพเจ้าขอถึงพระองค์ผู้รู้แจ้งโลก ว่าเป็นสรณะ

ข้าพเจ้าขอนอบน้อมพระองค์ผู้รู้แจ้งโลก ด้วยเศียรเกล้า.

วิชชาจะระณะสัมปันนัง สะระณัง คัจฉามิ วิชชาจะระณะสัมปันนัง สิระสา นะมามิ สุคะตัง สะระณัง คัจฉามิ สุคะตัง สิระสา นะมามิ

โลกะวิทุง๑ สะระณัง คัจฉามิ โลกะวิทุง๑ สิระสา นะมามิ.

ต่อหน้า ๒๕ ๑ บางฉบั

บเป็น โลกะวิทัง ที่ถูกต้องตามภาษาบาลีเป็น โลกะวิทุง เพราะมาจากศัพท์ เดิมว่า โลกะวิทู แปลว่า ผู้รู้แจ้งโลก แยกศัพท์เป็น โลก (โลก) + วิทู (ผู้รู้)

˹ѧÊ×ÍàÅ‹Á¹Õéä´Œ»ÃѺ»Ãا¨Ò¡àÅ‹Áà´ÔÁ·Õèใช้เวลาในการสร้างสรรค์

รวม ๑๒ เดือน (มิ.ย. ๕๑ - พ.ค. ๕๒) ขอขอบพระคุณ ขอบคุณ ผู้จุด ประกายความคิด ทีมงานกองบรรณาธิการ ที่ช่วยตรวจสอบกลั่นกรองเนื้อหา ทีมงาน ศิลปกรรม ที่ช่วยเสริมศิลปะภาพประกอบ จัดวรรคตอนอย่างสวยงาม รวมถึงออก แบบปก ทีมงานฝ่ายผลิต ที่เอาใจใส่จัดพิมพ์ เข้าเล่ม ด้วยความละเอียดประณีต พิถีพิถันทุกขั้นตอน ขอบคุณผู้อ่านทุกท่านที่ช่วยอ่าน แสดงความคิดเห็น ชี้แนะใน จุดบกพร่อง ขออนุโมทนาสาธุ

อธิบายประกอบยอดพระกัณฑ์ฯ ข้อที่ ๒ พุทธคุณ ๙

ในข้อนี้ ได้กล่าวถึงพระพุทธคุณอีก ๔ ประการ (๕ ประการแรกอธิบายแล้วในหน้า ๒๑) ซึ่งจะได้อธิบาย เป็นลำดับ ดังนี้ อะนุตตะโร ปุริสะทัมมะสาระถิ ทรงเป็นผู้ฉลาดในการฝกบุคคลที่ ไม่มีใครยิ่งกว่า คือทรงมีอุบายในการสั่งสอนสัตว์ที่มีความแตกต่างกันทาง อุปนิสยั ให้สามารถบรรลุธรรมได้เช่นเดียวกัน สัตถา เทวะมะนุสสานัง ทรงเป็นครูของเทวดาและมนุษย์ คือทรงมี คุณสมบัติของความเป็นครูอย่างบริบูรณ์ ประทานความรู้ที่ประเสริฐ ที่ไม่ว่ามนุษย์ หรือเทวดาก็ควรน้อมรับนำไปปฏิบัติ และได้รับผลเป็นความสุขเสมอกัน พุทโธ ทรงเป็นผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน ที่ชื่อว่าเป็นผู้รู้ เพราะทรงเป็น ผู้รู้แจ้งในธรรมที่เป็นเหตุให้พ้นทุกข์ คืออริยสัจ ๔ ที่ชื่อว่าเป็นผู้ตื่น เพราะทรง ตื่นจากการครอบงำของกิเลส ที่ชื่อว่าเป็นผู้เบิกบาน เพราะมีพระทัยที่เบิกบาน จากภาวะที่จิตหลุดพ้นแล้วจากกิเลส ภะคะวา ทรงเป็นผู้จำแนกธรรมสั่งสอนสัตว์ คือทรงเป็นผู้เลือกสรร ธรรมสั่งสอนให้เหมาะกับอุปนิสัยของสัตว์ ไม่ว่าผู้ฟังจะมีอุปนิสัยแตกต่างกัน อย่างไรก็ตาม ดังนั้น ทุกครั้งที่ทรงแสดงธรรมผู้ฟังจึงได้รับประโยชน์สูงสุดเสมอ ¼ÙŒÁÕºØÞºÒÃÁÕ Â‹ÍÁÍÂً໚¹ÊØ¢·Ø¡¤×¹Çѹ ¼ÙŒÁÕºØÞºÒÃÁÕã¡ÅŒËÁ´Í¹Ò¤µÂ‹ÍÁÁ×´Á¹ ·ÓÍÐäÃÁÑ¡¼Ô´ËÇѧ àÊÃÔÁºÒÃÁÕãËŒ¡Ñºµ¹àͧ䴌·Ø¡Çѹ ´ŒÇ¡ÒÃÊÇ´Á¹µ ÂÍ´¾ÃСѳ± äµÃ» ®¡ ´Õ᷌ṋ¹Í¹ บทสวด ยอดพระกัณฑ์ ไตรปิฎก (แปล)

24

๒. อิติปิ โส ภะคะวา อะนุตตะโร ปุริสะทัมมะสาระถิ๑ วะตะ โส ภะคะวา

แม้เพราะเหตุนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น เป็นสารถีผู้ฝึกบุรุษที่สมควรฝึกได้อย่างไม่มีใครยิ่งกว่าแล

แม้เพราะเหตุนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น เป็นครูของเหล่าเทวดาและมนุษย์แล

แม้เพราะเหตุนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น เป็นผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบานแล

แม้เพราะเหตุนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น เป็นผู้จำแนกธรรมสั่งสอนสัตว์แล

อิติปิ โส ภะคะวา สัตถา เทวะมะนุสสานัง วะตะ โส ภะคะวา

อิติปิ โส ภะคะวา พุทโธ วะตะ โส ภะคะวา ๒อิติปิ

โส ภะคะวา ภะคะวา วะตะ โส ภะคะวา

๑ ต้ นฉบับเดิมได้แยก อะนุตตะโร กับ ปุริสะทัมมะสาระถิ เป็นคนละข้อ ในที่นี้ได้ รวมเป็นข้อเดียวกัน เพื่อให้ถูกต้องตามพุทธคุณ ๙ ที่ท่านกล่าวไว้ในพระไตรปิฎก และเพื่อให้สอดคล้องไม่ยัดแย้งกับอักษรย่อ ๙ ตัว ที่เป็นหัวใจพุทธคุณ ๙ ที่กล่าว ไว้ในข้อ ๑๑ หน้า ๔๖ อะ สัม วิ สุ โล ปุ สะ พุ ภะ ซึ่งอักษรทั้ง ๙ นั้น ไม่มี อักษรใดที่บ่งถึง อะนุตตะโร เลย เหตุเพราะว่า อะนุตตะโร เป็นเพียงคำขยาย ความของ ปุริสะทัมมะสาระถิ เท่านั้น จึงไม่จัดเป็น ๑ ใน ๙ ของ พุทธคุณ (พุทธคุณ ๙ ดูในบทสรรเสริญพระพุทธคุณหน้า ๑๗) ๒ ต้นฉบับเดิมไม่มีวรรคนี้ทำให้พุทธคุณขาดไป ๑ ข้อ คือข้อ ภะคะวา (ผู้จำแนกแจก ธรรมสั่งสอนสัตว์) ในที่นี้จึงเพิ่มเข้ามาเพื่อให้พุทธคุณครบ ๙ ข้อ ตามพระไตรปิฎก บริษัท สำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำกัด

25

อะนุตตะรัง ปุริสะทัมมะสาระถิง๑ สะระณัง คัจฉามิ

ข้าพเจ้าขอถึงพระองค์ผู้ยอดเยี่ยมไม่มีใครยิ่งกว่า ว่าเป็นสรณะ

ข้าพเจ้าขอนอบน้อมพระองค์ผู้ยอดเยี่ยมไม่มีใครยิ่งกว่า ด้วยเศียรเกล้า

ข้าพเจ้าขอถึงพระองค์ผเู้ ป็นครูของเหล่าเทวดาและมนุษย์ ว่าเป็นสรณะ

ข้าพเจ้าขอนอบน้อมพระองค์ผู้เป็นครูของเหล่าเทวดาและมนุษย์ ด้วยเศียรเกล้า

ข้าพเจ้าขอถึงพระองค์ผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน ว่าเป็นสรณะ

ข้าพเจ้าขอนอบน้อมพระองค์ผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน ด้วยเศียรเกล้า

ข้าพเจ้าขอถึงพระองค์ผู้จำแนกธรรมสั่งสอนสัตว์ ว่าเป็นสรณะ

ข้าพเจ้าขอนอบน้อมพระองค์ผจู้ ำแนกธรรมสัง่ สอนสัตว์ ด้วยเศียรเกล้า

พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น กอปรด้วยเหตุดังว่ามานี้แล.

อะนุตตะรัง ปุริสะทัมมะสาระถิง๑ สิระสา นะมามิ สัตถารัง๒ เทวะมะนุสสานัง สะระณัง คัจฉามิ สัตถารัง๒ เทวะมะนุสสานัง สิระสา นะมามิ พุทธัง สะระณัง คัจฉามิ พุทธัง สิระสา นะมามิ ๓ภะคะวันตัง

สะระณัง คัจฉามิ

๓ภะคะวันตัง

สิระสา นะมามิ

อิติปิ โส ภะคะวา.

ต่อหน้า ๒๘ ๑ บางฉบั

บเป็น ปุริสะทัมมะสาระถิ ที่ถูกต้องเป็น ปุริสะทัมมะสาระถิง เพราะในที่นี้ ใช้เป็นตัวกรรม ต้องประกอบรูปศัพท์ให้เป็นกรรม เหมือนเปลี่ยน พุทโธ เป็น พุทธัง ๒ บางฉบั

บเป็น สัตถา ที่ถูกเป็น สัตถารัง เพราะในที่นี้ใช้เป็นตัวกรรม ๓ วรรคนี ้เพิ่มมาเพื่อให้พระพุทธคุณครบจำนวนตามที่ปรากฏในพระไตรปิฎก

อธิบายประกอบยอดพระกัณฑ์ฯ ข้อที่ ๓ ขันธ์ ๕ สร้างบารมี

สรรพสัตว์ทั้งหลายที่มีชีวิตอยู่ในโลกนี้ ต่างประกอบด้วยขันธ์ ๕ คือ รูป = ร่างกาย เวทนา = ความรู้สึกชอบ ชัง หรือเฉยๆ สัญญา = ความจำได้ หมายรู้ในสิ่งต่างๆ สังขาร = ความคิดปรุงแต่ง เช่น ตาเห็นรูปก็คิดปรุงแต่ง ว่าสวย ไม่สวย เป็นต้น วิญญาณ = ความรับรู้อารมณ์ที่ผ่านเข้ามาทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ

ขันธ์ทั้ง ๕ นี้ เป็นอนิจจัง คือ ไม่เที่ยง มีเกิดขึ้น ตั้งอยู่ และดับไปเป็น ธรรมดา ชีวิตทุกชีวิตไม่ว่าจะเป็นมนุษย์ สัตว์ เทพ หรือแม้แต่พระพุทธเจ้า ไม่มีใครหลีกหนีความเป็นอนิจจังไปได้ แต่สิ่งหนึ่งที่พระพุทธเจ้ามีแตกต่างจาก สรรพสัตว์ทั้งหลาย คือ พระองค์ทรงเปี่ยมล้นด้วยพระบารมีที่สั่งสมมาอย่าง ยาวนานสิ้น ๔ อสงไขยกับอีก ๑ แสนกัป

บทสวดนี้ทำให้เราได้รู้ว่า ตัวตนของเรานี้มิได้มีส่วนใดที่แตกต่างจาก พระพุทธเจ้าเลย พระองค์ทรงเป็นมนุษย์ แม้ตัวเราก็เป็นมนุษย์ เราเกิดแก่ เจ็บตาย พระองค์ก็ทรงผ่านการเกิดแก่เจ็บตายมาแล้วนับไม่ถ้วนเช่นกัน แต่ พระองค์ทรงเป็นพุทธะที่ยิ่งด้วยบารมีได้ ก็เพราะไม่ทรงประมาทในการทำ ความดีในแต่ละภพชาติที่เกิด เมื่อได้ตระหนักถึงข้อนี้แล้ว ก็พึงยึดพระพุทธองค์ เป็นแบบอย่างในการใช้ชีวิตเถิด หมั่นสร้างความดีเอาไว้ก่อกุศลให้มากยิ่งขึ้น แล้วจะได้พบสุขอันเป็นที่สุดอย่างพระพุทธเจ้า บริษัท สำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำกัด

27

๓. อิติปิ โส ภะคะวา รูปะขันโธ อะนิจจะลักขะณะปาระมิ จะ สัมปันโน,

แม้เพราะเหตุนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น แม้จะมีรูปขันธ์ เป็นอนิจจลักษณะ คือไม่เที่ยงแท้ แต่ทรงเพียบพร้อมด้วยพระบารมี

แม้เพราะเหตุนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น แม้จะมีเวทนาขันธ์ เป็นอนิจจลักษณะ คือไม่เที่ยงแท้ แต่ทรงเพียบพร้อมด้วยพระบารมี

แม้เพราะเหตุนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น แม้จะมีสัญญาขันธ์ เป็นอนิจจลักษณะ คือไม่เที่ยงแท้ แต่ทรงเพียบพร้อมด้วยพระบารมี

แม้เพราะเหตุนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น แม้จะมีสังขารขันธ์ เป็นอนิจจลักษณะ คือไม่เที่ยงแท้ แต่ทรงเพียบพร้อมด้วยพระบารมี

แม้เพราะเหตุนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น แม้จะมีวิญญาณขันธ์ เป็นอนิจจลักษณะ คือไม่เที่ยงแท้ แต่ทรงเพียบพร้อมด้วยพระบารมี.

อิติปิ โส ภะคะวา เวทะนาขันโธ อะนิจจะลักขะณะปาระมิ จะ สัมปันโน,

อิติปิ โส ภะคะวา สัญญาขันโธ อะนิจจะลักขะณะปาระมิ จะ สัมปันโน,

อิติปิ โส ภะคะวา สังขาระขันโธ อะนิจจะลักขะณะปาระมิ จะ สัมปันโน, อิติปิ โส ภะคะวา วิญญาณะขันโธ อะนิจจะลักขะณะปาระมิ จะ สัมปันโน.

ต่ อหน้า ๓๐ บทสวด ยอดพระกัณฑ์ ไตรปิฎก (แปล)

28

¸ÒµØ¹éÓ

¸ÒµØ´Ô¹

¸ÒµØÅÁ

¸ÒµØä¿ ÍÒ¡ÒȸҵØ

อธิบายประกอบยอดพระกัณฑ์ฯ ข้อที่ ๔ ความรู้แจ้งในธาตุ ๖๑

ธาตุรู้

สรรพสิ่งในโลกนี ้ พระพุทธเจ้าตรัสว่า เป็นอนัตตา ไม่มีตัวตนที่แท้จริง สรรพสิ่งที่เราเห็นกันเป็นรูปร่างนี ้ ล้วนเกิดจากอณูเล็กๆ รวมตัวกัน เช่น ภูเขาเกิดจากฝุ่นละอองเล็กๆ ต้นไม้เกิดจากเยื่อเล็กๆ รวมกันที่สุดแม้ร่างกาย ของเราก็เกิดจากเซลล์เล็กๆ เป็นล้านๆ เซลล์เกาะกุมกัน

อณูเล็กๆ หรือเซลล์เหล่านี้ พระพุทธเจ้าเรียกว่า ธาตุ ซึ่งมีความหมาย ว่า สิ่งที่เป็นต้นเดิมไม่สามารถแยกย่อยได้อีก ความที่สิ่งต่างๆ เกิดมีขึ้นเพราะ ธาตุประชุมกันนี้ เป็นความเร้นลับของธรรมชาติที่พระพุทธเจ้าทรงรู้แจ้งด้วย กำลังแห่งวิปัสสนาญาณ และความจริงอันเดียวกันนี้นักวิทยาศาสตร์เพิ่งค้นพบ หลังจากที่พระพุทธเจ้าปรินิพพานไปแล้วราว ๒,๐๐๐ กว่าปี โดยเรียกว่า อะตอม ธาตุ ที่พระพุทธเจ้าทรงค้นพบนั้น มี ๖ ชนิดด้วยกัน คือ ปฐวีธาตุ ธาตุดิน อาโปธาตุ ธาตุน้ำ

เตโชธาตุ ธาตุไฟ

วาโยธาตุ ธาตุลม

อากาศธาตุ ธาตุอากาศ วิญญาณธาตุ ธาตุรู้ (ดวงจิต)

สรรพสิ่งที่ไม่มีชีวิต บางอย่างเกิดจากธาตุเดียว บางอย่างเกิดจาก หลายธาตุผสมกัน ส่วนสิ่งมีชีวิตทั้งหลายเกิดจากธาตุทั้ง ๖ ประสมกัน ๑ ดู เรื่ อ งธาตุ ๖ เพิ่ ม เติ ม ได้ ใ นหนั ง สื อ เรี ย นนั ก ธรรม ชั้ น ตรี ฉบั บ มาตรฐาน บูรณาการชีวิต วิชา ธรรมวิภาค หน้า ๑๗๑ : สำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง ; ๒๕๔๙. บริษัท สำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำกัด

29