คู่มือป้องกันพิศวาสอาชญากรรม (ฉบับผู้ดูแลระบบ และผู้บังคับใช้กฎหมาย)

จัดทำคู่มือโดย โครงการวิจัย "ข้อจำกัดของกระบวนการยุติธรรมเพื่อป้องกันและปราบปรามพิศวาสอาชญากรรม (ROMANCE SCAM) และแนวทางสร้างความตระหนักรู้ให้กับประชาชน"

คูมือปองกันพิศวาสอาชญากรรม ฉบับผูดูแลระบบ และ ผูบังคับใชกฎหมาย คณะทํางาน :

ผูชวยศาสตราจารย ดร.ทศพล ทรรศนกุลพันธ นางสาวปทชา ศึกษากิจ นางสรชา สุเมธวานิชย นางสาววิชญาดา อําพนกิจวิวัฒน นายเขมชาติ ตนบุญ

พิมพครั้งแรก : 2562 จํานวนพิมพ : 500 เลม ออกแบบ/พิมพที่ : หจก.วนิดาการพิมพ 14/2 หมู 5 ตําบลสันผีเสื้อ อําเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม โทรศัพท/โทรสาร 0 5311 0503-4

โครงการขอจำกัดของกระบวนการยุติธรรม เพื่อปองกันและปราบปรามพิศวาสอาชญากรรม (Romance Scam) และแนวทางสรางความตระหนักรูใหกับประชาชน

สนับสนุนโดย :

สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) ชั้น 14 อาคาร เอส เอ็ม ทาวเวอร 979/17-21 ถนนพหลโยธิน แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุงเทพฯ 10400 โทรศัพท : 0 2278 8200 โทรสาร : 0 2298 0476 website : http://www.trf.or.th

ดําเนินการผลิต : ศูนยศกึ ษากฎหมายกับเทคโนโลยี คณะนิตศิ าสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม โทรศัพท 0 5394 2920 Facebook : www.facebook.com/ศูนยศึกษากฎหมายกับเทคโนโลยี

“พิศวาสอาชญากรรม” หรือ “Romance Scam” คือ การที่นักตมตุน (Scammer) ใชเทคนิคทางจิตวิทยา และการสราง ความสัมพันธผานชองทางอินเทอรเน็ต จนเหยื่อหลงเชื่อ และไวใจในความ สัมพันธนน้ั นักตมตุน จะเริม่ แสดงออกถึงความตองการของตน เชน มีการพูดคุย เรื่องเงินบอยขึ้น มีการสรางสถานการณหลอกใหเหยื่อโอนเงิน หรือหลอกลอ ใหเหยื่อยกสิ่งของมีคาใหกับตน ซึ่งวิธีการของนักตมตุนมักจะมาพรอมคํา สัญญาตางๆ เชน สัญญามาจะมาแตงงานดวย สัญญาวาจะมาสรางครอบครัว ดวยกันกับเหยื่อ สัญญาวาจะสรางธุรกิจรวมกัน โดยเหยื่อไมมีทางรูทันคําลวง ของนักตมตุน เมือ่ เหยือ่ โอนเงิน หรือยกทรัพยสนิ สิง่ ของมีคา ใหนกั ตมตุน หมด แลว หรือกระทั่งเหยื่อเริ่มรูสึกไดวาตนกําลังถูกหลอก นักตมตุนจะเปลี่ยนวิธี การ หรือปดกั้นการคุยกับเหยื่อทันที จนสุดทายแลวเหยื่อจะไมสามารถติดตอ หรือหาตัวนักตมตุนได

ขอมูลอางอิงจาก: https://www.naewna.com/local/417058

ฉบับผูดูแลระบบ และ ผูบังคับใชกฎหมาย

5

ป 2558

มีเหยื่อสูญเสียเงินมากสุด 33 ล านบาท โดยถูกหลอกให โอนเงิน 26 ครั้ง ภายใน 2 ป

กลยุทธการลอลวง การทำใหเหยือ่ เสียทรัพย ลักษณะการลอลวงของนักหลอกลวงรัก (Romance Scammer) อาศัย หลักการพื้นฐานทางจิตวิทยารวมกับการเก็บรวบรวมขอมูล การวิเคราะห ขอมูล การวางแผน และการดําเนินขั้นตอนตามที่วางแผนไว หรือเรียกรวมๆ วา “วิศวกรรมสังคม” (Social Engineering) โดยกระบวนการลอลวงนี้สามารถ แบงไดเปนขั้นตอนหลัก 6 ขั้นตอน ดังนี้ 1. การปลอมโปรไฟล 2. เลือกชองทางในการลอลวงเปาหมาย 3. เลือกเปาหมาย (เหยื่อ) 4. สรางบทบาทเพื่อเขาถึงเปาหมาย 5. การสรางสถานการณ 6. บรรลุภารกิจทางการเงิน

6

Romance Scam คูมือปองกันพิศวาสอาชญากรรม

1. การปลอมโปรไฟล การปลอมโปรไฟล สรางโปรไฟลทั้งเพศชาย เพศหญิง และเพศทางเลือกดวยการขโมย รูปภาพบุคคลอื่นที่มีลักษณะบุคลิกภาพดี หนาตาดี และดูภูมิฐานจากเว็บไซต เครือขายสังคมออนไลนตา งๆ เชน Facebook, Instagram, twitter หรือเว็บเพจตางๆ สวนใหญมกั อางตัวเปน “ฝรัง่ ผิวขาว” ทีเ่ ปนเพศชายมากกวาเพศหญิง ลักษณะรวม ของคนเหลานี้มักอางวาโสด หรือหยาราง/หมาย และตองการตามหารักแท และชีวิตรักที่สมบูรณ เพศชาย เปนชายผิวขาวดูมเี สนห อบอุน มีฐานะและทาทาง เปนคนดี อายุประมาณ 40-50 ป มีอาชีพทหาร วิศวกร นักธุรกิจ แพทย และเจาหนาทีร่ ฐั (อาชีพทีส่ งั คมคิดวามีรายไดสงู ) สวนใหญ เปนคนอเมริกัน อังกฤษ เยอรมัน หรือแคนาดา เพศหญิ ง เป น นางแบบหุ น ดี หน า ตาดี น า หลงใหล อายุไมเกิน 35 ป มีอาชีพทหาร พยาบาล ครู พนักงานบริการ และนักศึกษา (อาชีพที่มีรายไดนอยเพื่อสรางความสงสาร และนาเห็นใจ) สวนใหญมักอางวาเปนลูกครึ่งผสมไทย เพศทางเลือก ภาพมักเปนนายแบบหุน ดี แตงกายดี เจาะ กกลุม รักรวมเพศ มีอาชีพทีค่ อ นขางมัน่ คง เชน ดีไซเนอร แพทย แ กธุรกิจ และนั

5RPDQFH 6FDP £·Ä ¥Æ¡§q m´¬ Å Â | ´¤ ¶© ´© £·Â¬ m­q » ¯´¤º ¥²£´ d ¯n´ ©m´Â | ´©¯Â£¥ · ¥Êµ¥©¤ ¶ ³ ­¥¹¯¯³ ¦« ©¶ª© ¥

¶

¥ º

³

¥ ´ ­

m ¯´ · ¬m© Å­ ­¤m´¥n´ ç² ´£­´¥³ à n £·¬ ´ ¢´ Ĭ

²¬¥n´ ©´£¬³£ ³ q Ä ¤ ´¥Â¯´Å Ŭm¯¤m´ ¬£ÊµÂ¬£¯ £³ ²£· µ ¯ ¥³ ì ­©´ £· ´¥ » º¤Ã »n¬´© £·¬ ´ ´¥ q ¯ ©´£ m©¤Â­§¹¯Å Â¥¹Ê¯  ¶ £³ £· ¯n´ Â¥¹Ê¯ ´¥ ¶¬» q¥³ à n ¹Ê¯ ¯Â ¶ ­¥¹¯ ³ © µ º¥ ¶ £· ³ · ´ ´¥Å­n­¤¹Ê¯ ³Ë ³ · m´ ¥²Â ª  į  ¶ ­§´¤¥» à m Æ ·Â¥·¤ ­¥¹¯ ³ · ¯ ¥²Â ªÆ ¤

¯´ ´ ¥­§´¤ ¥²Â ª  m Æ ·Â¥·¤ £´Â§Â ·¤ ´ ´ ¥³¬Â ·¤ £¬³£ ³ q

£· ³ «² n´ ¯£ ¶©Â ¯¥q ç² ´¥¬¥n´ ©´

´¥ µ ´  ·¤©  | §ºm£ ç²Â |  ¥¹¯ m´¤ £·Â ¶ ­§¯ §m¯Â­¤¹Ê¯­§´¤©¶ ·m© Å­ m ©¶ · ­§¯ Å­nį  ¶ ·§²Â§É § ² n¯¤ Â¥·¤ ¥n¯  ¶ µ © ¤¯²È ç ç²Â ¶Ê£ µ © ¸Ë Â¥¹Ê¯¤È n© m¯¤§ § ´£ ©´£Â | Æ Æ Ë §² u§¹Ê¯ ³Ë v £¹Ê¯ µ ´ ¬µÂ¥É Å q q ¥¯´ ´ ¥¥££· ´¥´¥ u µ¤¯ vv Ãç² ¢´¤Å ¯

³ · ·ÊÅ nį  ¶ £· ³Ë ³ · ¯ Æ ¤ ç² ³ · m´ ¥²Â ª

Application Facebook ¥» ¢´ ¥² ¯ ´ ZZZ IUHHSLN FRP

)DNH SURILOH

6FDPPHU

 | Ä ¥qÆ¡§q §¯£ ·Ê » ¬¥n´ ¸Ë  ¹Ê¯Å n­§¯ §© ­¤¹Ê¯ ¸Ê ²¬¥n´ ´ ´¥ Ä£¤¥» ¢´ º §¯¹Ê ·Ê ¥´ ¯¤»mÅ ¯¶  ¯¥qÂ É Ã§² ²£·­§´¤Ä ¥Æ¡§q  ¹Ê¯Å n ³ ­¤¹Ê¯ ·Ê§³ « ² m´ ³ Æ

¯´ ´ ¥ m´ ´ ¶ ·Ê µ ´¥ Ä£¤¥» ¢´ Å ¯¶  ¯¥qÂ É Â ¹Ê¯Å n­§¯ §© ­¤¹Ê¯ ¸Ê ¬m© Å­ m ² µÂ | © ´¥¯ q ¥¯´ ´ ¥¥£ à m§² ²£·­ n´ ·Êà m´ ³ Æ Ã§²£· ´¥Â§¹Ê¯ ³Ë £¹Ê¯ µ § ´ Æ n¬µÂ¥É

ฉบับผูดูแลระบบ และ ผูบังคับใชกฎหมาย

7

2. เลือกชองทางในการลอลวงเปาหมาย พื้น ที่ใ นการก อ เหตุ ทีพ่ บมากสุดคือ Facebook รองลงมาคื อ Instagram และเว็บไซต/แอปพลิเคชั่น หาคู เชน Skout, Tinder, Badoo, OkCupid, Twoo, Thai date VIP, Tagged และ Match.com เปนตน ขอมูลอางอิงจาก: https://www.scamalert.sg/

3. เลือกเปาหมาย (เหยือ่ ) หลักการของการเลือกเหยื่อคือ การมองหา “คนขี้เหงา” ที่ตองการหาเพื่อน/ คูชีวิตในโลกออนไลน ตอมาคือการประเมินศักยภาพทางการเงิน โดยสิง่ เหลานี้ จะถูกประเมินผานขอมูลสวนบุคคลทีแ่ สดงในเครือขายสังคมออนไลน เชน ชื่อ อายุ อาชีพ สถานะทางการเงิน สภาพคูครอง และวิถีการดําเนินชีวิต เปนตน รวมถึงการแชรเร่อื งราว/รูปภาพ หรือการแสดงความคิดเห็นบนโลกออนไลนดว ย

% ของผู เป นเหยื่อ

8

Romance Scam คูมือปองกันพิศวาสอาชญากรรม

ดังนั้นแนวโนมของผูที่ตกเปน “เหยื่อ” มักมีลักษณะดังนี้ เพศหญิง อายุ 45-65 ป (คาเฉลี่ยอายุ 50 ป) สถานภาพหยาราง/หมาย เหงา และตองการมีเพื่อนตางชาติ ผูท ขี่ าดความรู ความเขาใจเกีย่ วกับการนําขอมูลสวนบุคคล หรือวิถชี วี ติ (lifestyle) เขาสูโ ลกดิจทิ ลั เชน การแสดงขอมูลชือ่ อายุ การทํางาน สถานะทางสังคม สถานภาพคูครอง งานอดิเรก ความชื่นชอบสวนตัว การแสดงความคิดเห็น ภาพถาย สเตตัส และการแชรขอมูล เปนตน บุคคลที่มีบุคลิกภาพอารมณ “ออนไหวงาย” (sensitive) หรือ “ขี้สงสาร” อยางไรก็ตามเพียงแคการเปดเผยขอมูลสวนบุคคลเปนประจํา ประกอบกับ เปนคนขีเ้ หงา/ขีส้ งสาร และหลงเชือ่ ทีจ่ ะตอบกลับขอความจากแช็ตคนแปลกหนา ถือวามีความเสีย่ งในการตกเปนเปาหมาย (เหยือ่ ) ของนักตมตุน (romance scam) ไดถึง 70%

*รูปภาพประกอบจาก: www.freepik.com

ฉบับผูดูแลระบบ และ ผูบังคับใชกฎหมาย

9

4. สรางบทบาทเพือ่ เขาถึงเปาหมาย สรางความนาเชื่อถือทางอาชีพ ดวยวิธีการดังนี้ สงภาพหนังสือเดินทาง หรือบัตรเจาหนาที่/พนักงาน ทีผ่ า นการปลอมแปลงแลวดวยการตัดตอภาพถาย และขอมูล สวนบุคคล ทีพ่ บมากสุดคือ การแตงกายดวยเครือ่ งแบบทหาร สงภาพสวมเครือ่ งแบบวิศวกรสนาม ภาพถายแทนขุดเจาะ น้าํ มันกลางทะเล ซึง่ เปนภาพทีข่ โมยมา หรือตัดตอเรียบรอยแลว สงเว็บไซตบริษัท/สถานที่ทํางานใหเปาหมาย เพื่อให ตรวจสอบไดวาตนไดทํางานอยูที่แหงนั้นจริง ดวยการสราง เว็บไซตปลอมขึ้นมา ลักษณะรวมของการแสดงบทบาทของนักหลอกลวงรักคือการสาน สัมพันธเชิงชูสาวจนกลายเปน “คนรักในอุดมคติ” ดวยการแสดงออกดวยวิธี ตางๆ ดังนี้ การสงขอความทักทาย และใชคาํ พูดทีแ่ สนหวาน เชน Hi dear, Hi honey, สวัสดีที่รัก ทําใหเปาหมายรูส กึ วา “เปนคนสําคัญ” แสดงความเอาใจใส เชน การทักทายตอนเชา การบอกฝนดีกอนนอน การถามถึง ความเปนอยูป ระจําวัน พร่าํ แตบอกรัก สัญญารักวาจะมัน่ คง กับคุณคนเดียว วาดฝนวาจะมาใชชีวิตบั้นปลายรวมกัน หรือ ตองการทําธุรกิจรวมกันที่ประเทศไทย

10

Romance Scam คูมือปองกันพิศวาสอาชญากรรม

แสดงตัววามีลักษณะของ “คนดี” เชน การใชคําพูดและ สํานวนในแงดที จี่ ะสือ่ นัยของการเปนคนทีซ่ อื่ สัตย จริงใจ และ พึง่ พาได รวมถึงยอมรับขอเสียและจุดบกพรองของเปาหมาย ไดทุกอยาง พยายามสานสัมพันธอยางรวบรัด และรวดเร็ว ตั้งแต 2-3 วัน ไปจนกระทั่งการอดทนยอมใชเวลาเพื่อสานสัมพันธ ไปเรือ่ ยๆ จนกวาเปาหมายจะตกหลุมพราง บางครัง้ ยาวนาน ถึง 2 ป มีการสงภาพถายกิจกรรมระหวางวัน วิถีชีวิต ใหเหมือน เปนการสนทนาแบบคูรัก และแสดงใหเห็นวามีตัวตนอยูจริง

5. การสรางสถานการณ สถานการณตางๆ ที่สรางความสงสาร ความเห็นใจ และความหวัง วาจะไดพบกัน จะถูกสรางขึ้นเพื่อรองขอเงินจากเปาหมาย (เหยื่อ) อันนําไปสู การสูญเสียทรัพยสิน ดังนี้ มี ป ญ หาทางการเงิ น เร ง ด ว น เช น ค า รั ก ษาพยาบาล คาเลาเรียน ธุรกิจถูกโกง/มีปญ  หา เกิดอุบตั เิ หตุ ซือ้ ตัว๋ เครือ่ งบิน/ ทําวีซาเพื่อเดินทางมาพบกัน คาเชาหองพัก เปนตน สงสิ่งของ/ทรัพยสินมาให แตติดปญหาที่กรมศุลกากร สนามบิน หรือสถานีตํารวจ ตองจายเงินคาธรรมเนียมเพื่อ รับสิ่งของ/ทรัพยสินเหลานั้น

ฉบับผูดูแลระบบ และ ผูบังคับใชกฎหมาย

11

ชักชวนใหรว มลงทุนสรางธุรกิจเพือ่ ใชชวี ติ บัน้ ปลายรวมกัน ขอแตงงาน และสงทรัพยสนิ ของหมัน้ มาใหยงั ประเทศไทย แต ถู ก ยึ ด ทรั พ ย สิ น ต อ งจ า ยค า ธรรมเนี ย มก อ น (แสร ง ว า เปนเจาหนาที่ของรัฐโทรศัพทมาแจงคาธรรมเนียมตางๆ) เกิ ด ป ญ หาฉุ ก เฉิ น ระหว า งการเดิ น ทางมาพบกั น และ ตองการใชเงินดวน เชน ทรัพยสินจํานวนมากที่นํามาถูกยึด กระเปาเงินหาย ถูกกักตัวที่สนามบิน บัตรเครดิตใชงานไมได เปนตน

เทคนิคการร องขอเงินหรือผลประโยชน มี 2 เทคนิค คือ 1. Foot in the door technique (FITD) ตัวอย างเช น ครัง้ แรกนักหลอกลวงรัก จะขอให เป าหมาย (เหยือ่ ) โอนเงินจํานวนไม มากนักโดยมักอ างว าต องใช เงินด วน ขอยืมเงิน บางส วน ซึง่ ถ าเหยือ่ หลงเชือ่ ในครัง้ แรก นักต มตุน ก็จะเริม่ ขอเงินจํานวนมากขึน้ ในครัง้ ต อไป ด วยการอ างสถานการณ อื่นๆ 2. Door in the face technique (DITF) ตัวอย างเช น นักหลอกลวงรักขอให เหยือ่ โอนเงินจํานวน 200,000 บาท เมื่อเป าหมาย (เหยื่อ) ปฏิเสธว าไม มีเงินมากขนาดนั้น เขาก็ลดจํานวนเงินลงเหลือ 30,000 บาท โดยอ างเหตุผลว าได เงินมาบางส วนแล ว และต องการอีกแค บางส วนเท านั้น ซึ่งถ าเป าหมาย (เหยื่อ) ยอมโอนเงินในครั้งแรก ก็จะมีการขอครั้งต อไปเรื่อยๆ หรือบางครั้งนักหลอกลวงรักก็จะหายตัวไปทันที

12

Romance Scam คูมือปองกันพิศวาสอาชญากรรม

6. บรรลุภารกิจทางการเงิน นักหลอกลวงรักจะรองขอใหมีการโอนเงินจาก 3 ชองทางหลักดังนี้ 1. โอนเงินไปบัญชีธนาคารภายในประเทศไทย เปนชองทางที่จะถูก รองขอบอยที่สุดถึง 90% และสวนมากชื่อเจาของบัญชีเปนชื่อคนไทย ซึ่งการ โอนเงินนี้มักเกิดจากกรณีที่ผูรวมขบวนการอางตัววาเปนเจาหนาที่ศุลกากร/ เจาหนาที่สนามบิน/เจาหนาที่สงพัสดุ/เจาหนาที่ของรัฐอื่นๆ โทรศัพทแจง เปาหมาย (เหยื่อ) วา “มีผูสงพัสดุมูลคามหาศาลมาให ตองจายคาธรรมเนียม เพื่อรับพัสดุดังกลาว” และอีกกรณีที่พบไดคือนักตมตุนอางวาเปนบัญชีของ เพื่อน หรือคนกลางที่สามารถสงเงินตอไปยังตางประเทศไดอยางรวดเร็ว ตัง้ แตป พ.ศ. 2560–2561 พบวาธนาคารทีน่ กั หลอกลวงรักมักรองขอใหโอนมาก ที่สุดคือ ธนาคารไทยพาณิชย (SCB) รองลงมาคือ ธนาคารทหารไทย (TMB) ธนาคารกรุงเทพ (BBL) และธนาคารกสิกร (KBank) ตามลําดับ 2. โอนเงินไปตางประเทศ สวนใหญประเทศปลายทางคือ ไนจีเรีย และ มาเลเซีย ผานธนาคาร หรือสถาบันทางการเงิน Western Union ในชองทาง ดังกลาวมักเปนกรณีที่อางวาเกิดเหตุฉุกเฉินระหวางการติดตอธุรกิจ หรือทํา ธุรกิจตางประเทศ 3. มอบเงินดวยตนเอง ดวยเหตุผลวาจะไดพบตัวจริงของคูสนทนา จากออนไลน แตเมือ่ ถึงเวลานัดหมายกันมักไดรบั การปฏิเสธโดยอางเหตุผลวา โดนกักตัวในสนามบินเพราะพกทรัพยสินและเงินสดมาเปนจํานวนมาก จึงให ตัวแทน (เพื่อน นักการทูต เจาหนาที่ศุลกากร) ถือทรัพยสิน/เงินสดมาใหแทน และตองมีการจายเงินเพื่อแลกกับสิ่งของเหลานั้น

ฉบับผูดูแลระบบ และ ผูบังคับใชกฎหมาย

13

กรณีอื่นที่อาจเปนไปได การถู ก แบล็ ก เมล (Blackmail) เมื่ อ นั ก หลอกลวงรั ก สานสัมพันธรักจนเหยื่ออยูในขั้นตกหลุมรัก และไววางใจ คูสนทนาแลว นักหลอกลวงรักมักชวนใหเหยื่อทํากิจกรรม รักออนไลน ไมวาจะเปนการสงภาพโปเปลือย หรือรวมเพศ ผานชองทางการสื่อสารแบบเห็นหนากัน เชน webcam, skype, video call เปนตน ซึ่งระหวางที่เปาหมาย (เหยื่อ) กําลังทํากิจกรรมรักออนไลนนนั้ จะถูกบันทึกภาพเหลานัน้ ไว และนําภาพเหลานั้นกลับมา Blackmail เพื่อใหเหยื่อโอนเงิน แลกกับการไมปลอยภาพกิจกรรมเหลานัน้ ออกสูโ ลกออนไลน การใหเปาหมาย (เหยือ่ ) เดินทางไปตางประเทศเพือ่ พบกับ นักหลอกลวงรัก ซึ่งเมื่อถึงเวลานัดเปาหมาย (เหยื่อ) จะไมได พบกับบุคคลที่คาดหวังไว แตจะพบกับคนอื่นๆ ที่อางตัว วารูจ กั กับ “คูส นทนารักออนไลน” โดยนักหลอกลวงรักเหลานัน้ จะแสดงบทบาทที่ตางกันออกไปเพื่อหลอกเงินจากเหยื่อ ใหมากที่สุดในขณะที่เหยื่ออยูตางประเทศนั้น

R PanFH SFaP CyFlH » ­§¯ ˵

+ HOSPITAL

¬¥n´ Ä ¥Æ¡§q §¯£

6FDPPHU Å n­§¯ §© ­¤¹Ê¯ ²¬¥n´ Ä ¥Æ¡§q §¯£Â ¹Ê¯

9LFWLP ­¤¹Ê¯ ²Â­É Ä ¥Æ¡§q ·Ê » ¬m© Å­ m | ­´¥ ©¶ª© · £·Â¬ m­q ¥ ³ º¥ ¶

¬¥n´ ©´£¬³£ ³ q

¬¥n´ ¬ ´ ´¥ q

6FDPPHU ²Â§¹¯ ­¤¹Ê¯ ·Ê c  ¤ n¯ £»§¬m© ³© /LIWVW\H ç²Ä q¥» ³©Â¯  | ¥² µ ­¤¹Ê¯ ·Êì ¯¯ ©m´¯¤´ Æ n ¹  | u ·Ë­ ´v ç² u¯ ʯ m´ ´ ¶ m¯ Æ­© m´¤v

6FDPPHU ¯ ¥³ º ©³ ² » º¤ ³ ­¤¹Ê¯Å  ¶ »n¬´©©m´ ¯¤´ £·¥³ à n ¯ Å n µ » ì ­©´ ç² ­¤¹Ê¯ ¥³© ³

¥¯

´ n ¬¥ ¯n´ ©m´¯¤´ £´

9LFWLP  | u ·Ë­ ´v £³ ²Â c  ¤ n¯£»§ ³©Â¯ ç²¥» ³©Â¯ ì ©´£ ¯ ¬m© ³©Å­n ¯¹Ê ­É

9LFWLP ²¥»n¬¸ ­§ ¥³ 6FDPPHU ç²­§  ¹Ê¯ ©m´ 6FDPPHU ²£´¬¥n´ ¥¯ ¥³© ³ ²¥»n¬¸ ©m´ ¯  | ¬µ ³ ç²£· º m´

6FDPPHU £¹Ê¯£³Ê Å ©m´Â­¤¹Ê¯­§  ¹Ê¯ ç²Æ©nŠçn© ²Â¥¶Ê£¬¥n´ ¬ ´ ´¥ q ¯ ©´£ m©¤Â­§¹¯Â¥m m© ©m´ £· {³ ­´Â ·Ê¤© ³  ¶ ­¥¹¯­§¯ ­¤¹Ê¯©m´Å­n¥m©£§ º µ º¥ ¶ ³ ´ ¥ · ¯ ©m´ ²£´­´Â­¤¹Ê¯ à m ɯn´ ©m´ » ³ ³© ¸Ê n¯ Å­n­¤¹Ê¯ µÂ ¶ £´ ¥² ³ ³©

§¹¯ m¯ ´ ´¥ ¶ m¯

§¹¯ ­¤¹Ê¯­¥¹¯Â i´­£´¤

6FDPPHU §¹¯ m¯ ´ 6RFLDO ³Ê©Æ ·Ê£· »n Å n ´ £´ ·Ê¬º ¥¯ § £´Â | ï ±­´ »m

9LFWLP Å n ´ VRFLDO PHGLH ç² ï ±­´ »m

9LFWLP Å 6FDPPHU ­¤¹Ê¯ ²¥»n¬¸ ¬ ¬´¥ ç²Â­É ç²Ä¯  ¶ Å­n­¤¹Ê¯Ä ¤Â¥É© ¥¶ ­§  ¹Ê¯©m´ 6FDPPHU ²£´­´

*

­¤¹Ê¯Ä¯  ¶ 6FDPPHU £¹Ê¯Â­¤¹Ê¯Ä¯  ¶ Å­n ² ¹¯©m´ µ ´ ¬µÂ¥É ¸Ê ´ ¥ · ²Æ n§¹Ê¯ ³Ë ç²Â ¶  ¶Ê£ ¸Ë n©¤ £· m¯ ´ į  ¶ ´ ³ · m´ ¥²Â ª  m Æ ·Â¥·¤ ³ · ¯ Æ ¤ ·Ê » ­§¯ Å­n c ­¥¹¯­§¯ Å­n¯´Â ¶ ¬ £´Å­n n©¤ ¯

YLFWLP ¯ ¶ ¬¥É Æ£m¬´£´¥ ¶ m ´ ¥ ·­§³ ´ į  ¯· §¤ n ³ 6FDPPHU Æ Ëµ¯· Å ­§´¤È ¥³Ë

§¯ ­ ­¥¹¯ ² »

£¹Ê¯­§¯ ­¤¹Ê¯ ¥³Ë Ã¥ ¬µÂ¥É ² µ ´¥­§¯ Æ Â¥¹Ê¯¤È ­¤¹Ê¯¬ ¬³¤­¥¹¯ ³ Æ n ­§³ ´ ³Ë É ²­´¤ ³©Æ ç²­´Â­¤¹Ê¯¥´¤ m¯Æ ¥» ¢´ ¥² ¯ ´ ZZZ IUHHSLN FRP

การลอลวง มิใช การใหโดยเสนหา เนื่องจากการกระทําความผิดในคดี Romance Scam เปนความผิดที่ ใชความรักเปนสาระสําคัญในการหลอกลวง โดยอาศัยหลักการพื้นฐานทาง จิตวิทยารวมกับการเก็บรวบรวมขอมูล การวิเคราะหขอมูล การวางแผน และ การดําเนินขัน้ ตอนตามทีว่ างแผนไว เปนการกระทําความผิดทีม่ กี ารกระทําผิด เปนขบวนการ โดยลักษณะของการกระทําผิดเหลานี้อาจเขาขายความผิดตาม กฎหมายไดหลายฐาน ไมวา จะเปนความผิดตามประมวลกฎหมายอาญา ความ ผิดตามพระราชบัญญัติวาดวยการกระทําความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร และ พระราชบัญญัติปองกันและปราบปรามการมีสวนรวมในองคกรอาชญากรรม ขามชาติ

16

Romance Scam คูมือปองกันพิศวาสอาชญากรรม

กฎหมายอาญา ลักษณะของการกระทําความผิดในคดี Romance Scam เขาขายความผิดตามกฎหมายอาญาไดหลายฐาน อาทิ ความผิดฐานฉอโกง1 กลาวคือ เปนการหลอกลวงดวยการแสดงขอความอันเปนเท็จ โดยการหลอก ลวงเชนวานั้นทําใหผูกระทําไดไปซึ่งทรัพยสินจากผูถูกหลอกลวงหรือบุคคลที่ สาม ซึง่ แตกตางจากการใหโดยเสนหาทีถ่ อื เปนสัญญาประเภทหนึง่ ในกฎหมาย แพงและพาณิชย2 นอกจากนี้การที่นักตมตุน (scammer) ไดใชวิธีการหลอก ลวงดวยการสรางโปรไฟลหรือตัวตนใหมขึ้นมาในโลกอินเทอรเน็ต จึงเปนการ กระทําผิดที่เขาขายความผิดฐานฉอโกงดวยการแสดงตนเปนคนอื่น3 ดวย และในบางกรณีที่นักตมตุนไดใชวิธีการหลอกคุยกับเหยื่อเพื่อขอเงิน เมื่อไมได ก็ใชวิธีขมขูวาจะเปดเผยบทสนทนาที่เคยคุยกันหรือรูปภาพที่เคยสงใหกัน ซึ่ง เขาขายความผิดฐานกรรโชก4 หรือรีดเอาทรัพย5 ได

1 2 3 4 5

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 341 ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 521 ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 342 ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 337 ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 338

ฉบับผูดูแลระบบ และ ผูบังคับใชกฎหมาย

17

ความผิดตามพระราชบัญญัตคิ อมพิวเตอรฯ การทีน่ กั ตมตุน (scammer) ปลอมแปลงตัวตนดวยการนํารูปภาพของบุคคลอื่นมาใช6 และสรางตัวตน ใหมขึ้นมานั้นเปนการกระทําที่เขาขายการนําขอมูลอันเปนเท็จเขาสูระบบ คอมพิวเตอร7 ทั้งนี้ การกระทําความผิดในคดี Romance Scam ยังเปนการ กระทําทีเ่ ขาขายองคกรอาชญากรรมขามชาติอกี ดวย เนือ่ งจากเปนการกระทํา ทีม่ ลี กั ษณะของการกระทําผิดแบบขามพรมแดน กลาวคือ เปนการกระทําความ ผิดทีไ่ ดกระทําลงไปมากกวาหนึง่ ประเทศ หรือมีสว นหนึง่ สวนใดของการกระทํา ผิดหรือผลกระทบเกีย่ วของตัง้ แต 2 ประเทศขึน้ ไป8 ซึง่ เปนการกระทําทีส่ ามารถ สงตัวผูกระทําผิดที่อยูนอกราชอาณาจักรกลับมารับโทษในราชอาณาจักรได ฐานความผิ ด ที่ แ ตกต า งกั น เหล า นี้ ส ง ผลกั บ รู ป แบบการดํ า เนิ น คดี โดยฐานความผิดที่ไดกลาวมาขางตนมีเฉพาะความผิดฐานฉอโกงเพียงฐาน เดียวเทานั้นที่เปนความผิดตอสวนตัวหรือเปนความผิดที่ยอมความได ดังนั้น ความผิดฐานนี้จึงจําเปนตองมีผูเสียหาย และผูเสียหายจะตองมีการแจงความ รองทุกขตอเจาพนักงานตํารวจดวย เจาพนักงานตํารวจจึงจะมีอํานาจทําการ สืบสวนคดีนนั้ ตอไปได และหากตอมาผูเ สียหายตัดสินใจถอนแจงความอํานาจ ในการสืบสวนสอบสวนคดีดังกลาวก็จะสิ้นสุดลงเชนกัน สวนความผิดฐาน อื่นๆ นั้นเปนความผิดอาญาแผนดินผูเสียหายไมสามารถยอมความได ทําให เจาพนักงานมีอํานาจในการสืบสวนสอบสวนคดีนี้ตอไปไดโดยไมจําเปนตอง มีผูเสียหาย โดยเฉพาะอยางยิ่งหากเปนกรณีองคกรอาชญากรรมขามชาติ เจาพนักงานยังสามารถนําตัวผูก ระทําผิดทีอ่ ยูน อกราชอาณาจักรมารับโทษใน ราชอาณาจักรไดอีกดวย 6 พระราชบัญญัติวาดวยการกระทําความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร พ.ศ.2550 มาตรา 16 7 พระราชบัญญัติวาดวยการกระทําความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร พ.ศ.2550 มาตรา 14(1) 8 ชิตพล กาญจนกิจ. (2559). ความทาทายของรัฐอาเซียนในการตอตานอาชญากรรมขามชาติ. วารสารสังคมศาสตร คณะนิติศาสตร จุฬาฯ, ปที่ 46 (ฉบับที่ 1), 54.

18

Romance Scam คูมือปองกันพิศวาสอาชญากรรม

กฎหมายและการเยียวยา เมื่อมีความเสียหายเกิดขึ้น โดยทั่วไปเหยื่อ (victim) หรือผูเสียหายก็มักจะเริ่มตนดวยการไปแจงความตอเจาพนักงาน ตํารวจกอน หลังจากนั้นเจาพนักงานจะทําการรวบรวมพยานหลักฐานทุก ชนิดที่เกี่ยวของ ทําสํานวนคดีสงใหพนักงานอัยการสงฟองตอศาลเพื่อใหศาล พิพากษาตอไป ทัง้ นีใ้ นคดี Romance Scam ยังถือเปนคดีแพงเกีย่ วเนือ่ งกับคดี อาญา กลาวคือ เปนคดีแพงทีผ่ เู สียหายมีสทิ ธิเรียกรองคาเสียหายอันมีมลู ฐาน มาจากการกระทําความผิดทางอาญา ดังนี้ ในคดีอาญาที่พนักงานอัยการเปน โจทกยนื่ ฟองคดี ผูเ สียหายอาจยืน่ คํารองใหพนักงานอัยการเรียกรองทรัพยสนิ หรือคาเสียหายที่ผูเสียหายไดสูญเสียไปคืนจากผูกระทําความผิดแทนได 9 ซึง่ นอกจากการดําเนินคดีผา นทางเจาพนักงานตํารวจหรือหนวยงานอืน่ ๆ ที่เกี่ยวของแลว ผูเสียหายยังสามารถดําเนินคดีตอผูกระทําผิดไดดวยตนเอง ด ว ยการฟ อ งร อ งผู ก ระทํ า ความผิ ด ต อ ศาลได โ ดยไม จํ า เป น ต อ งแจ ง ความ รองทุกขหรือรองเรียนผานหนวยงานอื่นๆ ของรัฐมากอน นอกจากนีก้ ารกระทําความผิดในคดี Romance Scam ยังเปนถือเปนการ กระทําละเมิดในคดีแพงอีกดวย 10 ผูเ สียหายจึงสามารถฟองผูก ระทําละเมิดให ชดใชสินไหมทดแทนในทางแพงเรียกรองคาเสียหายไดอีกดวย

9 ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 43, 44/1 10 ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 420, 422

ชองทาง / หนวยงานในการใหความชวยเหลือ กรณี Romance Scam หน วยงาน

ช องทางติดต อ

ศู น ย ป ราบปรามอาชญากรรมทาง ชั้น 1 อาคาร 1 สํานักงานตํารวจแหงชาติ เทคโนโลยี ส ารสนเทศ สํ า นั ก งาน ถนนพระรามที่ 1 แขวงวังใหมเขตปทุมวัน ตํารวจแหงชาติ (ศปอส.ตร.) กรุงเทพฯ 10330 โทรศัพท : 02-252-7883-4 โทรสาร : 02-252-7881-2 สายดวน : 1155 ก อ ง บั ง คั บ ก า ร ป ร า บ ป ร า ม ก า ร ศู น ย ร าชการเฉลิ ม พระเกี ย รติ 80 พรรษา กระทําความผิดเกีย่ วกับอาชญากรรม อาคาร B ชั้น 4 ถนนแจงวัฒนะ เขตหลักสี่ ทางเทคโนโลยี (บก.ปอท.) (TCSD) กรุงเทพฯ 10210 โทรศัพท : 02-142-2556 โทรสาร : 02-142-2557 E-mail : tcsdstaff@police.go.th กองคดี เ ทคโนโลยี แ ละสารสนเทศ 128 ถนนแจงวัฒนะ แขวงทุงสองหอง เขต กรมสอบสวนคดีพิเศษ หลักสี่ กรุงเทพฯ 10210 โทรศัพท : 0-2831-9888 โทรสาร : 0-2975-9888 E-mail : dsi@dsi.go.th ศูนยรบั เรือ่ งรองเรียนปญหาออนไลน E-mail : 1212@mict.go.th (Online Complaint Center: OCC) สายดวน : 1212 สถานีตํารวจทองที่เกิดเหตุ สถานีตํารวจนครบาล หรือ สถานีตํารวจภูธร

ขัน้ ตอนการแจงความ เกีย่ วกับคดี Romance Scam

1

ให ผ ูเ สี ย หาย เตรี ย มเอกสารส ว นตั ว เช น สําเนาบัตรประจําตัวประชาชน หรือ หนังสือเดินทาง

กรณีที่เสียหายต อชื่อเสียง โดยเตรียม หลั ก ฐาน เช น ปริ๊ น ต เ อกสารหน า จอ หน าเว็บไซต หน าโปรแกรมไลน โปรแกรม เฟซบุ ก หรื อ หน า เพจ ที่ พ บการกระทํ า ความผิด

3

2

กรณีทเี่ สียหายต อทรัพย ให เตรียมหลัก ฐาน เช น หลักฐานการโอนเงิน หน าจอหรือ รูปของบัญชีธนาคารของผูร บั โอน โดยปริน๊ ต เอกสารออกมาจากระบบคอมพิ ว เตอร ให เรียบร อย

ฉบับผูดูแลระบบ และ ผูบังคับใชกฎหมาย

21

4 สามารถร องทุกข ได ที่ 1. กองบั ง คั บ การปราบปรามการกระทํ า ความผิ ด เกี่ ย วกั บ อาชญากรรม ทางเทคโนโลยี (บก.ปอท.)

2. ศูนย ปราบปรามอาชญากรรมทางเทคโนโลยีสารสนเทศ สํานักงานตํารวจ แห งชาติ (ศปอส.ตร.)

3. กรมสอบสวนคดี พิ เ ศษ (DSI) สามารถติ ด ต อ ด ว ยตนเอง หรื อ ติ ด ต อ ผ านเว็บไซต www.dsi.go.th และติดต อผ าน Call Center 1202 *ติดต อผ านศูนย ปฏิบัติการคดีพิเศษทั้ง 10 เขต สามารถแจ งความได ที่ • สถานีตํารวจท องที่เกิดเหตุ • สถานีตํารวจนครบาล • สถานีตํารวจภูธร *รูปภาพประกอบจาก: www.freepik.com

คุณโชวสิ่งใดในอินเทอรเน็ต สิ่งที่เผยนำมาซึ่งความเสี่ยง 9 สิ่งสําคัญ ที่ผูดูแลระบบ/ผูบังคับใชกฎหมายควรเตือนประชาชน หรือผูใชระบบใหระวังการใชขอมูลเหลานี้บนโลกอินเทอรเน็ต 1. การใชชื่อเต็ม 2. สถานะความสัมพันธ 3. รสนิยมทางเพศ 4. ID ในโปรแกรมสนทนา 5. ที่อยูจดหมายอิเล็กทรอนิกส (e-mail address) 6. ทีอ่ ยูอ อนไลนของบริการอืน่ ๆ ในเครือขายสังคมออนไลน หรือบล็อก 7. สิ่งที่สนใจ หรือกิจกรรมที่ชื่นชอบ 8. รูปภาพของตัวเอง 9. วิดโี อของตัวเอง

ฉบับผูดูแลระบบ และ ผูบังคับใชกฎหมาย

23

*รูปภาพประกอบจาก: www.freepik.com