De Verlengde Schrans & de Badweg

de Verlengde Schrans & de Badweg ‘een historische beschrijving’

JOhan Dalstra

Inhoud Voorwoord

blz. 4

Inleiding

blz. 5

1. Het ontstaan van de Verlengde Schrans

blz. 9

2. Bijzondere huizen

blz. 19

3. Verdwenen pareltjes

blz. 29

4. De Badweg/het Juffersreedje

blz. 41

5. IJsclub Tjallinga & de Huzumer iisbaan

blz. 49

6. Het Huzumer zwembad

blz. 55

7. Abbinga State & de Huzumer stroopfabriek

blz. 63

8. Adresboeken Juffersreedje/Badweg & Verlengde Schrans

blz. 71

Sponsoren

blz. 82

Bronnen

blz. 83

Colofon

blz. 84

Alle rechten voorbehouden: Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieĂŤn, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.

Voorwoord Het kon niet uitblijven. Wie een boekwerk over de Schrans publiceert is bijna verplicht ook het verhaal van de Verlengde Schrans en omgeving te vertellen. Beide zijn nu eenmaal onlosmakelijk met elkaar verbonden. Iedereen die tot 1988 met de auto op weg naar het zuiden de stad uitging of, andersom, de stad vanuit Heerenveen/Grou weer binnenkwam moest er langs. Van één van de drukste toegangswegen veranderde de Verlengde Schrans echter in de verkeersluwe en rustige weg die hij ooit eerder ook is geweest. Hoewel misschien steeds minder lommerrijk is de Verlengde Schrans nog altijd een straat met de nodige allure. Ook een beetje deftig hier en daar met flinke burger- of rentenierswoningen die naast de kleinere woningen en winkels zijn te vinden.

Johan Dalstra neemt ook in zijn vervolgboek de lezer weer mee de straat op en beschrijft de geschiedenis van de vele panden, waarvan sommige inmiddels al lang zijn afgebroken. Bijvoorbeeld Sixma State, de boerderij van Yke de Jong, aan het einde van de Verlengde Schrans, en het tolhuis. Niets lijkt de sneuper te zijn ontgaan. De wederwaardigheden van de straatweg door de eeuwen heen worden beschreven, maar ook de mensen die er jarenlang hebben gewoond zien we voorbijkomen: van dokter Willem Sinninghe Damsté tot kruidenier Jansma; van Hoyte van der Wal tot mr. Wibo Bernhardus Buma.

Het is passend dat er voor dit boek ook even een paar zijwegen worden ingeslagen. Want de Badweg, ooit het Juffersreedje, Abbinga State, IJsclub Tjallinga en de Huzumer iisbaan, de stroopfabriek en ook het Huizumer zwembad horen bij deze buurt.

Veel ‘nijsgjirrige saken’ krijgt de lezer voorgeschoteld en door de vele illustraties wordt het beeld nog completer.

Niet alleen voor de huidige en vroegere bewoners van deze buurt heel interessant, maar zeker ook voor iedereen die de omgeving alleen maar kende vanuit het autoraam is, of vanaf de fiets, is het moeite waard om even uit of af te stappen en kennis te nemen van weer zo’n stukje stad met een rijk verleden.

Geart de Vries directeur Historisch Centrum Leeuwarden

4

Inleiding Na het uitgeven van mijn vorige boek ‘De Schrans, een historische beschrijving’ in 2006 leek het mij een prima idee om daar een vervolg aan te geven. Hendrik ten Hoeve steunde mij daarin met de woorden ‘deurgaan, dou must deurgaan’.

De onderwerpen voor een nieuw boek waren niet moeilijk te vinden. De Verlengde Schrans, de ‘deftige’ uitvalsweg naar het zuiden, de Badweg, het Huzumer zwembad, de Huzumer iisbaan, Abbinga State en de stroopfabriek kwamen direct in beeld.

De vormgeving van het eerste boek, een plezierig kijk- en leesboek, zou als voorbeeld dienen voor dit boek. Alleen het formaat moest een slag groter om de foto’s, kaartjes e.d. goed te kunnen bekijken. De tijd van verzamelen, onderzoeken en uitzoeken, inlezen en gesprekken voeren kon beginnen. Weer bleek iedereen mij te willen helpen met informatie, foto’s, beelden en aardigheden.

Het Historisch Centrum Leeuwarden is onmisbaar als je een historisch boek wilt gaan schrijven. De kennis, klantvriendelijkheid en adviezen van de medewerkers houden je enthousiast om door te gaan. Ook de site van het HCL is een bron van informatie, die je thuis achter je computer optimaal kunt benutten. ‘De krant van Toen’, het digitale archief van o.a. de Leeuwarder Courant is naast het HCL een onmisbare bron voor mij geweest. Vanaf 1752 kun je, al ‘sneupend’ in de uit­ gegeven kranten, de prachtigste artikelen vinden.

Het boek bevat ook nu weer unieke foto’s en kaartjes uit diverse archieven. Mijn dank aan een ieder die deze aan mij beschikbaar heeft gesteld.

Vanzelfsprekend kan niet alles vermeld worden in dit boek. Voor uitgebreide informatie van de onderwerpen verwijs ik u naar de bronnen. Er blijkt een schat aan bijzondere artikelen over Huizum te zijn, zoals bijvoorbeeld de uitgaven van de Stúdzjerûnte It Sudertrimdiel.

Ik wens u veel lees- en kijkplezier.

Met vriendelijk groet, JOhan Dalstra Oktober 2011

5

de Verlengde Schrans & de Badweg ‘een historische beschrijving’

1. Het ontstaan van de Verlengde Schrans

Waar woonde Pieter Jelles Troelstra in Huizum?

Omstreeks het jaartal 1000 was de dijk langs de

Volgens het bevolkingsregister van Leeuwarderadeel woonde

Ee

Middelzee ongeveer gereed en liep toen vanaf de oude weg

Pieter Jelles Troelstra met zijn vrouw Sjoukje Maria Diderika Bokma

van Sneek naar Leeuwarden via het huidige traject Verlengde

de Boer (pseudoniem Nienke van Hichtum) van 28 mei 1887 tot en

Schrans,

met 31 oktober 1889 in Huizum aan de Schrans 362.

Schrans,

Zuiderplein,

Wirdumerdijk,

Sint

Leeuwarden

Jacobsstraat omhoog naar de oude terp Nijehove. Deze dijk

Vliet

werd in de volksmond Breede Dyk of Hooge Dyk genoemd met een veelvoud aan schrijfwijzen in akten, verkopingen, beschrijvingen en verhalen. In de 13e eeuw verloor de dijk

Om exact te bepalen waar, heb ik bij het Historisch Centrum

Potmarge

Middelzee

door dichtslibbing steeds meer haar functie en werd vervol-

klopten. Die waren juist. Rond1890 werd de nummering Schrans opgesplitst in Schrans met een C-nummer aan de westzijde (C92)

namen bestaan nog steeds als Brédyk voor de weg van

en D-nummer (D70) aan de oostzijde. De Verlengde Schrans kreeg

Leeuwarden, via Stiens naar Hallum en voor de oude weg

een B-nummer voor de oostzijde en een E-nummer voor de west­

van de Werpsterhoek naar Wijtgaard, waar deze weg verder

zijde. In het adresboek van Leeuwarden en Leeuwarderadeel van

± 1100

gaat als Hegedyk en later als Overijsselsestraatweg.

1906 komt het nummer Schrans 362 niet voor. Wel lagere nummers

Kaart oude Middelzee met de Breede Dyk

Het is duidelijk dat de naam Verlengde Schrans alles met

Leeuwarderadeel één voor één bekeken. Eerst om te controleren of de gegevens van Pieter Jelles Troelstra, Schrans 362 te Huizum

Huysum

gens de voornaamste uitvalsweg naar Overijssel. De oude

Leeuwarden de micro fiches van het bevolkingsregister van

Begin

1890

werd

door

onder de 200. Het bleek dat bij het benoemen van de Verlengde

de

gemeenteraad

van

Schrans er een omnummering had plaatsgevonden bij de nummers

de naam Schrans te maken heeft. Deze naam ontstond na

Leeuwarderadeel besloten om het verlengde van de Schrans,

een besluit van het Hof van Friesland op 24 juli 1650 waar-

beginnend bij de Huizumerlaan tot aan de Himpenserdyk (nu

door de Kerkvoogden van Huizum toestemming kregen aan

Hempenserweg) de naam Verlengde Schrans te geven.

361 = C151 / 363 = C149 / 364 = C148 / 365 = C147 / 366 =

den Breededijk 25 huizen te bouwen …onder behoor van

Tegelijk met dit besluit werd er een nieuwe nummering inge-

C146 / 367 = C145.

Huizum, eene buurt gebouwd, welke sedert de Schrans werd

voerd. De Schrans kreeg aan de westzijde nummers met de

genoemd…

letter C en aan de oostzijde met de letter D. De Verlengde Schrans kreeg nummers met de letter E aan de westzijde en

De gemeente Leeuwarderadeel had voor 1890 Huizum

de letter B aan de oostzijde.

verdeeld in wijken en maakte daarbij geen onderscheid in de hoofdstraten, de zijstraten en de stegen. De nummering van

van de Schrans.

Uit deze reeks blijkt dat Schrans 362 werd vervangen door C150.

Het huis van Moll (C151) is ongeveer in 1960 gesloopt en daarvoor is eerst Simon de Wit en later AH gekomen. Nu zitten op die plaats Zaagemans Slijterij en Blokker. Het pand naast Moll was/is

De Verlengde Schrans werd als naam voor het eerst

1 blok van 4 huizen met 2 etages en een zolderverdieping. Dit pand

gepubliceerd in de Leeuwarder Courant van 24 maart 1892.

is vanaf de eerste etage nog steeds intact. In het eerste pand naast

H.M. de Koningin-Weduwe, Regentes, Emma en de kleine

Moll woonde dus Pieter Jelles Troelstra met zijn vrouw. In het pand

Pieter Jelles Troelstra, woonde van 28 mei 1887 tot en met

aanstaande Koningin Wilhelmina reden toen vanaf Goutum

zit nu kapsalon Ingermode.

31 oktober 1889 in de Schrans nummer 362. Het hoge nummer

via de Verlengde Schrans en de Schrans naar Leeuwarden.

doet vermoeden dat Troelstra op de Verlengde Schrans moet

Vanaf de naamgeving was de Verlengde Schrans voorbe-

hebben gewoond. Dat klopt echter niet. Door ‘omnummering’

stemd om een deftige straat te worden in navolging van het

blijkt dat het woonhuis aan de Schrans lag (zie inzet hiernaast).

stuk Huizumerlaan vanaf de Schrans. Al vrij snel na 1893 wer-

de huizen in de wijk de Schrans liep daardoor hoog op.

9

den langs deze voormalige ‘Straatweg van Leeuwarden naar

Van modderige Hooge Dijk tot straatweg

Zwolle’ percelen landbouwgrond als bouwterreinen aangeboden. De huizen die daarop werden gebouwd waren flinke

‘Ten aanzien der gemeenschap van Leeuwarden met de

BURGER- of RENTENIERSWONINGEN met TUIN. Ook de aan-

zuidelijke streken van Friesland trachtte de Stadhouder

kondiging flinke HEERENHUIZINGE gaf aan dat deze huizen

Maximiliaan van Egmond, in 1546, eene verbetering aan te bren-

bedoeld waren voor de welgestelde of de rentenierende kopers

gen, toen hij bepaalde, dat de rigting van den Hoofdweg deze

van het omliggende platteland of uit de stad Leeuwarden. In

provincie vervolgens zou zijn: van Leeuwarden den Breededijk

1897 was er een aanbesteding van een BURGERWOONHUIS

langs Wijtgaard, over Roordahuizum, Friens, Irnsumerzijl en

en tien ARBEIDERSWONINGEN aan de Verlengde Schrans,

Irnsum naar het gehucht Winkel, waar hij wilde, dat eene brug

getekend door Architect W.C. de GROOT te Leeuwarden. Later

over de Wetering zoude gelegd worden, om van daar verder

kwamen daar nog acht ARBEIDERSWONINGEN bij, die er nu

over Akkrum naar Oldeboorn en langs de Haskerdijken naar

nog staan als garages en opslagruimten en te zien zijn via het

Heerenveen te reizen. Wegens de belangen van de scheepvaart

looppad langs het huidige nummer 11 (zie pagina 39).

is er echter daar geene brug, maar eene pont of schouw, tot het overzetten van personen, vee en rijtuigen, in den weg tot stand

1912 - Advertentie LC

Toen de Schrans omstreeks 1870 aan de beide zijden

gekomen, welk Pontveer aan de Oudeschouw, toenmaals,

was bebouwd, werd een voorzichtig begin gemaakt met de

met de herberg, der stad Leeuwarden in eigendom toebehoor-

bebouwing van de Rijksstraatweg naar Zwolle. Op de kaart

dende, nog bijna drie eeuwen langer is blijven bestaan’.

van Eekhoff (1847) staan nog slechts twee bebouwingen

Uit: Geschiedkundige Beschrijving van Leeuwarden door

aangegeven. Op de hoek van de Schrans/Huizumerlaan

W. Eekhoff; 1846.

stond Sixma State en op het eind van de straatweg een boerderij. Sixma State werd in 1883 ter sloop verkocht en hier

De route van Leeuwarden, via de Schrans en de Verlengde

kwam vervolgens een boerderij te staan. Verderop was

Schrans, door de bovenstaande dorpen naar Heerenveen

Bornia State in 1883 verrezen. De boerderij op de hoek van

blijkt in 1546 al te zijn bepaald. Het moest, voordat de

de Schrans en de Noorderstraat werd gesloopt en daarvoor

Breededijk/Hooge Dijk bestraat werd, een barre tocht zijn

in plaats kwam een artsenvilla met praktijk, apotheek en

geweest om van Wirdum naar Leeuwarden te gaan. Uit de

garage, die in 1901 gereed was. Vanaf 1900 tot 1910 en van

aantekeningen van Doeke Wijgers Hellema te Wirdum (1821-

1912 tot 1930 werd de Verlengde Schrans aan de oostzijde

1856) is te lezen hoe het was voor het bestraten en hoe erna.

tot aan het Juffersreedje (Badweg) en aan de westzijde tot

Op 23 maart 1826 schreef hij: ‘Er is veel spraak geweest van

aan de boerderij van Koopmans (Gerard Terborchstraat) vol-

de Hooge Dijk een straatweg te maken, gaande van

gebouwd. Vanaf 1956 verschenen de huidige flats in de

Leeuwarden over het Heerenveen door geheel Vriesland tot

Verlengde Schrans.

aan Zwol’. In maart 1827 was het zover dat het werk van Leeuwarden tot Meppel kon worden aanbesteed. Hij vertelde

1951 - Einde van de Verlengde Schrans

dat de Friezen hier niet zo blij mee waren, omdat op sommige plaatsen de aan te leggen straatweg rechtdoor werd getrokken. Hierdoor zouden een aantal boeren land kwijtraken.

10

Gebruikte namen voor de huidige

Op 29 maart 1827 werd het werk openbaar aanbesteed

het vuil en modderig, doch zoodra men de straatweg bereikt

voor ƒ 340.000,- en aangenomen door Hollanders. Het bleek

is het even alsof men in een droog jaarsaisoen verplaatst is,

nog een heel werk om zand en stenen aan te voeren op die

zoo effen en droog, zonder zich in het minste te bevuilen, kan

plaatsen waar een schip dicht genoeg bij de toekomstige

men op zijn gemak dezelve bewandelen; met den regen is het

straatweg kon komen. Op 18 juni beschreef Hellema de aan-

zand op de straat effen gespoeld; men merkt door het menig-

leg van de weg en de mannen die er werkten. ‘Het is een

vuldig gebruik der rijtuigen, hoe genaamd geene inspooring

• de Brédyk

verbazend werk, de arbeiders en werklieden over het alge-

of on­effenheden. De aannemers moeten deze werken zeer

• de Brededyk

meen vreemden, zoo als wij bevoorens zeiden, men noemt ze

kundig zijn. Het was anders in een zoo kort tijdsbestek

• de Breede Dyk

Brabanders’.

on­mogelijk zoo voldoende iets daar te stellen’.

• de Breededijk (1650)

Verlengde Schrans Bronnen: Rients Faber ‘Huizumer Nammen’ 1996

Eigen zoekwerk uit diverse andere bronnen

• de Hearewei • de Herenweg (1650)

Op 1 november 1827 werd de Schrans officieel geopend.

Het was de gewoonte om bij Rijksstraatwegen om de vijf

Wat tot die tijd alleen een voetpad was, werd toen een brede

kilometer een tolhek te plaatsen met een tolwoning voor de

• de Heerewegh O. (1708)

straat.

tolgaarder. De tollen dienden om het onderhoud van deze

• de Hegedyk

wegen te bekostigen. Op 15 juni 1828 werden bij minstaanOp 5 november beschreef Hellema euforisch het verschil

neming het bouwen van zeven tolhuizen van Leeuwarden tot

tussen de oude aarden Hooge Dijk en de aangelegde straat-

Heerenveen geveild. Ter hoogte van de huidige Hoge brug

weg op het tracé van de dijk. ‘Het is al iets zonderlings,

zou het eerste tolhek met een tolhuis gebouwd gaan worden,

bevoorens konde men de Hooge Dijk omtrent dezen tijd nau-

om het toen ook al bestaande sluipverkeer via o.a. de

welijks met laarzen gebruiken wegens de drift van vee als

Boxumer Dijk tolplichtig te laten worden.

anderszins, het was althoos een moeras, thans is het een straat, waarlangs men zoowel te voet al met het rijtuig, zonder

• de Hogedijktot Huisum (1683) • de Hogedijck O. (1708) • de Hooge weg na Leeuwarden (1727) • de Hoge Dijk ten W. (1763) • West fan de hege dyk even voorby de Schrans (1764) • Bij de Hoogedyk gelegen (1798) • de Hogedijk O. (1818) • de Ferlingde Skrâns

Bomen planten, bomen rooien

een voet morsig te maken, kan reizen; dit geeft gedurende de

• de Oeriselske Strjitwei • de Straatweg (Doeke W. Hellema)

herfst en het wintersaisoen een gemak, waarvan der Vriezen

Uit de aantekeningen van Hellema is ook te lezen dat de

voorvaderen en het tegenwoordig geslagt zich geen denk-

aanplant van bomen langs de straatweg in 1828 van

• de Rijksstraatweg

beeld konde vormen; toen men van dezen aan te leggen

Barrahuis tot aan de Schrans snel vorderde. De bomen wer-

• de Rijksstraatweg aan de Verlengde Schrans

straatweg begon te spreeken zagen de Vriezen dit werk

den goed onderhouden en zorgden voor een prachtige drie-

• de Straatweg naar de Overijsselsche grenzen

genoegzaam als een harsenschim en geloofden dat het onuit-

schepige boomenkathedraal. In 1911 kreeg de gemeente

• de Straatweg van Leeuwarden naar Zwolle

voerbaar ware, ja dat het wegens de moeilijkheid van de

Leeuwarderadeel goedkeuring van de Gedeputeerde Staten

aanvoer der materialen onmogelijk zoude zijn – en ziet! Thans

van Friesland tot overneming van de Rijksstraatweg en de

is er een straatweg’.

voetpaden door de Schrans en de Verlengde Schrans. Al snel bleek onderhoud noodzakelijk. De gemeente besloot tot het

• de Straatweg naar Zwol (Doeke W. Hellema)

(Wopke Eekhoff 1849-1859)

• de Hooge Weg (kadastrale kaart 1887) • Le Chemin Haut (kadastrale kaart 1832) • de Overijsschelschestraatweg (LC 1916) • de Heerenveenschestraatweg (ansichtkaart ca. 1925)

Op 18 december 1827 laat hij de lezer nogmaals genie-

verbreden van de rijweg, het aanbrengen van open goten ter

ten van zijn gevoel over de aangelegde straatweg en zijn

weerszijden daarvan met straatkolken en het verharden van

Bijnaam:

grote waardering voor de aannemers en hun werklieden. ‘Het

de voetpaden voor een totaal van ƒ 4.500,-. Het gevolg hier-

• het Boerenkerkhof

is dezer tijd een lust de straatweg te bewandelen, overal is

van was dat een groot gedeelte van de bomen moest worden 11

gekapt. In 1924 moest er opnieuw worden ingegrepen. De

sten stopten daarom al snel weer op de middenbaan en de

prachtige dubbele rij Iepen werd gerooid voor het verbreden

politie, die er begrip voor had, zag het door de vingers.

van de verkeersweg en het aanleggen van fietspaden en trottoirs. De gemeenteraad besloot vervolgens om de rijweg niet

Borniastraat aangesloten op de Verlengde Schrans

12 meter breed te maken, maar 11 meter en grasgazons aan

ca. 1905 - Verlengde Schrans

te leggen met enkele rijen bomen. Het aanzien van de

In 1953 werd de Borniastraat als een volwaardige straat

Verlengde Schrans veranderde sterk door het opofferen van

aangesloten op de Verlengde Schrans. De gemeente had voor

de bomen voor de toename van het verkeer. Vijfentwintig jaar

het laatste gedeelte van die straat grond aan moeten kopen om

later werden de bomen opnieuw geveld, omdat de Hoge

zo de gewenste breedte te realiseren.

brug over het Van Harinxmakanaal in 1950 gereed kwam en het verkeer van en naar Leeuwarden ruim baan moest krij-

Eerste hoogbouw

gen. De straatstenen in de rijweg maakten plaats voor asfalt.

De bomen die toen werden geplant staan er nog steeds.

In 1956 verrees op het eind van de Verlengde Schrans, voor Posthuma Autoschade, een flatgebouw van drie lagen hoog. Het

Bussen op de ventwegen

was het eerste flatgebouw aan de Verlengde Schrans en tegelijk ook één van de oudsten van Leeuwarden. Het gebouw is ont-

ca. 1924 - Verlengde Schrans westzijde - rooien van de bomen

Na de ingebruikneming van de nieuwe straatweg op

worpen door Sieger Riddersma en bestond uit vijf woningen en

8 november 1950 bestond de Verlengde Schrans uit een hoofd-

een poort rechts beneden, die toegang gaf tot het bedrijf van

rijbaan en twee parallelwegen (ventwegen). Om dit duidelijk te

Posthuma. Op het gebouw stond een windwijzer, voorstellende

maken aan de gebruikers werden er 64 verkeersborden

een korhaan. Later werd de flat niet meer Korhaan, maar

geplaatst. Zelfs landelijk trok deze hoeveelheid borden de aan-

Korhoen genoemd. De flat is volgens architectuurkenner Peter

dacht en de ANWB meldde de gemeente dan ook dat deze

Karstkarel een kittig gebouwtje , een topdingetje; ‘goed geleed,

hoeveelheid borden overbodig was en alleen maar voor verwar-

verschillende soorten bakstenen en die grote vensters, knap

ring zorgde. De gemeente Leeuwarden antwoordde dat het de

gedaan. Het lijken net vooruitstekende televisie beelschermen’.

bedoeling was om de weggebruikers vertrouwd te maken met

De flat staat op de nominatie op gesloopt te worden.

het gebruik van een weg met drie rijbanen, omdat deze in Leeuwarden nog niet voorkwam. Aangezien de borden niet wer-

Start Elfstedentocht

den verwijderd, moesten de haltes van de stadsbussen en de

1950 - Bushalte op het trottoir voor de LAB-garage

lijndiensten worden verplaatst naar het trottoir langs de ventwe-

Voordat de Korhoen-flat werd gebouwd startten op woens-

gen. De reden hiervoor was dat de middenbaan als autoweg met

dag 3 februari 1954 de wedstrijdrijders uit de werkplaats van

een blauw bord was aangegeven en voertuigen, dus ook bussen, dan niet mochten stil staan en keren. Dagelijks zwenkten nu

carrosseriebedrijf en autospuiterij van de firma Posthuma op het einde van de Verlengde Schrans voor de 10e Elfstedentocht op

vijftig lijnbussen en zo’n twintig stadsbussen de ventwegen op,

de schaats. Winnaar werd dat jaar Jeen van den Berg. Twee jaar

waardoor er voor de fietsers weinig ruimte overbleef. Dit zorgde

later in 1956 op 14 februari startten uit dezelfde hal de wedstrijdrijders voor de 11e tocht. Ze konden zich daar nog even opwar-

voor een onhoudbare situatie. De buschauffeurs van de lijndien12

De Mauermuur men in de infrarode droogtunnel van het bedrijf, voordat ze de

blokkeren van de straten en het tot stilstand brengen van de

koude, donkere nacht in holden naar het Van Harinxmakanaal

stadsbussen en het vrachtverkeer in de wijk hielpen niets

om daar de schaatsen onder te binden. Pas 7 jaar later vond

totdat wethouder Ap Timmermans met drempels en andere

toegangswegen naar Leeuwarden door de Duitsers

de volgende tocht plaats. De wedstrijdrijders kwamen nu

verkeers­luwende maatregelen kwam.

voorzien van betonnen versperringen die het verkeer

Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren alle

dwongen om stapvoets er door heen te rijden. Op de

rechts onderuit de flat. De uiterst zware tocht van 1963 met veel uitvallers, werd gewonnen door Reinier Paping. De toer-

Om de bereikbaarheid en doorstroom van en naar

rijders startten dat jaar voor de eerste keer in de buurt van de

Leeuwarden voor de toekomst te waarborgen kwam de

Hoge brug. Ze vertrokken nu vanuit VW-garage De Boer. Het

gemeente Leeuwarden in september 2007 met het plan om

bleek meteen de laatste keer te zijn, want de eerstvolgende

een fietsbrug over het Oostergoplein aan te leggen met een

Elfstedentocht kwam pas tweeëntwintig jaar later in 1985 met

hoogte van 4.80 meter en een talud van 170 meter de

de start vanuit de Frieslandhal (nu WTC) naar de Zwettehaven

Verlengde Schrans in. Volgens wethouder Gerrit Krol en zijn

in het industriegebied Schenkenschans.

ambtenaren was een tunnel geen optie vanwege de sociale

Overijsselschestraatweg had de bezetter ook zo’n versperring gebouwd met daarbij keurig een tweetalig bord met opschrift MAUER – MUUR. De Huizumers en Leeuwarders noemden deze muur van beton steevast de MauerMuur, omdat ze waarschijnlijk dachten dat het één woord was.

onveiligheid, een te grote afdaalsnelheid en een te hoge klim In 1957 werd aan de oostzijde van de Verlengde Schrans

naar de Van Harinxmabrug. Omwonenden van de Verlengde

naast nr. 91, de pastorie van de gereformeerde gemeente te

Schrans, de Prins Bernhardstraat en de flats aan het Van

Huizum, nog een flat gebouwd. De aannemer, dhr. Lindeboom,

Harinxmakanaal vonden elkaar in een afwijzen van de fiets-

gaf deze flat zijn eigen naam. De prachtige pastorie (zie

brug en een voorkeur voor een tunnel. Vele vergaderingen

pagina 35) werd in 1965 gesloopt. Op deze plek verrees een

met de raadsleden en de bewoners zorgden er tenslotte voor

flatgebouw genaamd ‘de Weeme’.

dat een meerderheid van de gemeenteraad op 26 januari 2009 alsnog koos voor een tunnel. Met een uiterst nauw­

Toename autoverkeer; afsluiting Verlengde Schrans

keurige planning en een grote voortvarendheid kon op 1 december 2010 onder grote belangstelling van de omwo-

Het autoverkeer van en naar Heerenveen, Sneek en Drachten nam vanaf 1950 sterk toe en vroeg in de jaren 1970

Foto van Canadezen door de muur in april 1945

nenden de tunnel worden geopend door wethouder Thea Koster.

en daarna om drastische maatregelen. De Verlengde Schrans als uitvalsweg bleek niet langer te voldoen. Er werd besloten tot aanleg van een nieuwe toegangsweg naar het centrum. De Oostergoweg werd in 1987 aangelegd en verdeelde Huizum twee stukken. De Verlengde Schrans ging op donderdag 21 juli 1988 bij het Oostergoplein definitief dicht voor in- en uitgaand autoverkeer. De bewoners en winkeliers uit HuizumWest hadden voor en na de afsluiting van alles in het werk gesteld om in ieder geval een uitgaande baan te behouden, zodat Huizum-West geen last zou krijgen van sluipverkeer. Dit

18 januari 1963 - Start Elfstedentocht vanuit VW-garage De Boer

bleek de eerste jaren een ijdele hoop. Robuuste acties als het 13

1957 - Bouwbedrijf Lindeboom gaat flats bouwen aan de Verlengde Schrans

ca. 1904 - Verlengde Schrans

1956 - Verlengde Schrans nr. 60; huis van oud burgemeester Jansonius

14

16 juli 1920

7 februari 1924

19 augustus 1933

1897 - Aanbesteding woningen W.C. de Groot in de Verlengde Schrans

1910 - 1930

ca. 1915 - Verlengde Schrans oostzijde

1920 - Richting Schrans

ca. 1920 - Verlengde Schrans westzijde

ca. 1920 - Verlengde Schrans westzijde

ca. 1920 - Verlengde Schrans westzijde

1926 - Verlengde Schrans 123

ca. 1930 - Verlengde Schrans westzijde

ca. 1930 - Verlengde Schrans oostzijde

ca. 1930 - Verlengde Schrans oostzijde nr. 49,51,53

15

1930 - 1970

ca. 1950 - VĂŠGĂŠ winkel Verlengde Schrans 4

1933 - Verlengde Schrans nrs. 142, 140, 138, 136, 134, 132, e.v.

1951 - Verlengde Schrans hoek Huizumerlaan

Borniastraat

1952 - Verlengde Schrans gezien vanuit de Schrans

Badweg

Hempenserweg

1956 - Luchtfoto Verlengde Schrans en omgeving

16

1954 - Vanaf de Hoge brug

‘Arc de Triomphe’ voor Oostergoplein Als het aan Paula de Vries (23) uit Goutum ligt, zal de

1970 - 1990

af­sluiting van de Verlengde Schrans ter hoogte van het Oostergoplein worden geaccentueerd door deze 15 meter hoge poort, bekroond door twee gestileerde paarden. De jonge kunstenares, net afgestudeerd aan de Minerva Academie te Groningen (richting ruimtelijke vormgeving), zegt dat ze is geïnspireerd door het Friese ûleboerd. De twee paarden, die met de hoofden naar elkaar toe zijn gesitueerd, vormen zo een poort met drie doorgangen. Paula, die haar ontwerp graag in ruw staal zou zien uitgevoerd – “en het liefst zou ik zien, dat dat zou gaan verweren”- heeft haar plan vandaag aan b. en w. doen toekomen. Wethouder ir. Ap Timmermans heeft ‘een soort Arc de Triomphe’ in gedachten op deze plaats – hij is hem door een stadgenote op slag geleverd (Foto Dick van der Heijde).

1970 - VW-garage De Boer en lunchroom Oostergo

1974 - File voor stoplichten Oostergoplein en de Van Harinxma Brug

1988 - Foto Arc de Triomphe

1971 - Pipo de Clown en Mamalou in de Verlengde Schrans

1974 - Kruising Verlengde Schrans/Borniastraat

Leeuwarder Courant 1988

1980 - Verlengde Schrans

1988 - 11 november afsluiting Verlengde Schrans

17

2009 - 2011

LC 23 oktober 2007

18

2009 - Nagebouwde fietsbrug over Oostergoplein

2009 - Aanbieden petitie bewoners tegen fietsbrug voor fietstunnel

2009 - Start aanleg tunnel; omleggen leidingen

2010 - Weghalen bomen voor aanleg tunnel

2010 - Aanbrengen dakplaten tunnel

2010 - Fietstunnel onder Oostergoplein

2. Bijzondere huizen Verlengde Schrans 2 – een bijzondere dokter in een bijzonder huis

Pieter Annes Boersma van Hempens: de weldoener

Bijzonder in het huis, naast alle mooie deuren, de ver­ sierde plafonds en de prachtige vloeren, is het glas-inloodraam op het bordes van de trap naar boven. Dit glas

Pieter Annes Boersma (1820 -1904), vriend en patiënt van dokter Damsté, was naast boer op Hiddema State bij Hempens, vooral koopman. Hij handelde in zuivelproducten en vee en had in Londen een eigen makelaar. Hij verdiende kapitalen, ondanks

Op de plaats van de huidige artsenvilla stond rond 1850 in

heeft dokter Damsté gekregen van de bouwer van het huis.

de Eekhoff Atlas een boerderij getekend. Dat deze boerderij er al

Het is een kenmerkende voorstelling voor een dokter; een

langer stond, bleek uit een artikel in de Sudertrimdiel-rige

gebrandschilderde afbeelding van ‘de anatomische Les van

Tijdens zijn leven had hij onder andere ƒ 40.000,- aan de kerk

‘Tusken Potmarge en Jokse’ over Ulbe Pel, een boer die toen op

dokter Tulp’ door Rembrandt. Het raam krijgt licht door een

van Hempens geschonken en aan de kerken van Swichum,

deze pleats woonde en getrouwd was met Johanna Hoekema.

koker, die tot het dak toe doorloopt.

Huizum, Wirdum, Leeuwarden, Wartena en Warga elk ƒ 10.000,-.

Ze kregen aan ‘bi de Schrans onder Huizum’ zes zonen, waar-

het feit dat hij noch lezen noch schijven kon. Na zijn dood werd zijn nalatenschap geschat op meer dan een half miljoen gulden.

Neefje Betze Nuttes de Boer was na de lagere school als ‘lyts-

van er vijf op jonge leeftijd overleden. De enige zoon die in leven

Het had weinig gescheeld of de villa was gesloopt en

bleef kwam op de boerderij, maar overleed al op eenendertig

vervangen door een bioscoop. In de Leeuwarder Courant

te hij er als knecht en woonde hij met zijn vrouw en negen

jarige leeftijd. Eind 1890 kreeg dokter W. Sinninghe Damsté,

van 18 maart 1955 werd geschreven over een nieuwe

kinderen in een klein huisje. Na het overlijden van Pieter Annes

waarschijn­ lijk door een schenking van de schatrijke boer en

bioscoop in het pand van de toenmalige dokter Karsten.

erfde Betze Nuttes de state met vee en land. Dokter Sinninghe

veehandelaar Pieter Annes Boersma van Hempens, de kans om

Door de opkomst van de televisie en daardoor de terugloop

Damsté heeft waarschijnlijk een ‘schenking bij leven’ van Pieter

op de plaats van de boerderij een artsenvilla te bouwen.

van het bioscoopbezoek werd hier gelukkig van afgezien.

Volgens de huidige bewoner, de heer Klaas van der

Een bijzondere dokter

Brug, is de artsenvilla gebouwd door aannemer Boonstra naar een bouwplan van architect Z.S. Feddema. De stijl is

Willem Sinninghe Damsté plaatste op 14 december 1896

neorenaissance. Feddema, ook architect van Hartelust aan

een advertentie dat hij als arts naar de Verlengde Schrans ver-

de Romkeslaan, heeft zich bij het ontwerpen meer laten

huisde en daar een praktijk begon. Kort daarna gaf hij opdracht

leiden door de Franse, dan door de Hollandse Renaissance.

tot de bouw van de artsenvilla op de hoek van de Verlengde

Hierdoor heeft het pand een grote waardigheid gekregen. De

Schrans en de Noorderstraat die in 1901 gereed kwam.

feint’ bij zijn oom begonnen en tot de dood van Boersma werk-

Annes ontvangen, waardoor hij de artsenvilla heeft kunnen bouwen. Eén en ander blijkt uit het verhaal van een patiënt van de laatste dokter en huidige bewoner van het pand, dhr. K. van der Brug. Een tante van deze patiënt was een nicht van Pieter Annes Boersma. Zij kwam niet voor in het testament van Pieter Annes. Het verhaal deed de ronde dat ‘haar deel’ al was weggegeven aan dokter Damsté.

praktijkruimte aan de Carel van Manderstraat (toen Noorderstraat) is eenvoudiger uitgevoerd in slechts 1 bouwlaag. Naast de praktijkruimte ligt een eenvoudig koetshuis, die nu als garage dienst doet. Achter en naast de villa is een ruime tuin met achterin een houten prieel, dat is opgebouwd in stijl- en regelwerk. Zo’n prieel was noodzakelijk, want men wilde bij mooi weer wel buiten zitten, maar niet bruin worden.

Dat werd als ongepast geacht en hoorde meer bij de arbeidersstand.

1896 - Sinninghe Damsté verhuisd naar Verlengde Schrans

Dokter Willem Sinnninghe Damsté

19

Dokter Damsté, zoals hij door zijn patiënten werd

dus bijna een buurman van de dokter. Op 6 maart 1909 was

ge­noemd, bleek een sociaal mens te zijn, die zijn patiënten

de dokter in Huizum aanwezig bij de bevalling van de onge­

liet betalen naar het door hem geschatte inkomen. Hij stelde

huwde Anna Terpstra, die niet als zelfstandig wonende inwon-

voor de allerarmsten een ziekenfonds in, waarvan de inning

er van de gemeente Leeuwarderadeel stond ingeschreven.

van de premie dikwijls achterwege bleef.

Omdat er geen vader was, deed Damsté aangifte van de geboorte op het gemeentehuis in de Schrans. Hij schreef op

Als notabele van Huizum was dokter Damsté onder andere

de akte ‘verklarende de aangever bij de bevalling tegenwoor-

begunstiger van het Huizumer fanfarekorps De Volharding, die

dig te zijn geweest’. De ambtenaar, die de aangifte opnam,

daarvoor ieder jaar op Koninginnedag (toen was dat 31 augustus)

verzorgde ook de geboorten, de huwelijken en de sterfgeval-

vanaf het dak van de dokter een serenade van koraalmuziek ten

len in de krant. Op 8 maart 1909 meldde de krant onder

gehore bracht. Het grote enthousiasme van de muzikanten had

geboorten: ‘Pieter, z. v. Willem Sinninghe Damsté en Anna

soms tot gevolg dat bij de eerstvolgende regenbui loodgieter

Terpstra’. Gemeentesecretaris de Jong stelde in overleg met

Bams moest komen om de lekkages in het dak te verhelpen.

de dokter direct een rectificatie voor de krant op, waarin tevens de verontschuldigingen aan de heer Damsté. Echter dokter Damsté plaatste in diezelfde krant een ingezonden stuk, waarin hij sprak over; ‘ergerlijke slordigheid en onverantwoorde nonchalance van de betrokken ambtenaar van de Burgerlijke Stand; de gemeente Leeuwarderadeel berucht wegens slordigheid en nalatigheid; verregaande achte­loosheid enz. enz’. Hij besloot met een oproep aan het gemeente­ bestuur om te zorgen dat dergelijke onverantwoordelijke zaken niet meer voor zouden komen en ‘dat eindelijk eens een

Doktersvilla Verlengde Schrans nr. 2

Hercules verschijnt, die de Augiasstal in Leeuwarderadeel Huizumer fanfarekorps De Volharding

weet op te ruimen’. Vanzelfsprekend liet de gemeentesecretaris dit niet over zijn kant gaan en ook hij schreef een ingezon-

Als beschermheer van de kaatsvereniging Onderling

den stuk met daarin het verhaal omtrent de rectificatie die in

Genoegen Huizum liet hij het bestuur eens versteld staan

nauw overleg met de dokter was opgesteld en over de grote

toen hij voor een jongenspartij drie gouden horloges beschik-

tevredenheid van het gemeentebestuur over haar ambtenaren.

baar stelde. Deze wedstrijd werd na dit gulle gebaar dan ook

Beide heren klommen daarna nog een keer in de pen, voordat

de Damstépartij genoemd, een wedstrijd die jonge kaatsers

deze publieke rel zonder winnaar stopte. Dokter Damsté kreeg

graag wilden winnen.

op 25 april 1914 alsnog zijn gelijk toen in de krant de geboorte van zijn zoon als volgt werd aangekondigd: Pieter Jan

1931 - Nieuw vaandel voor muziekvereeniging ‘Volharding’

20

Dat dokter Damsté niet bij iedereen bemind was, bleek uit

Sinninghe, z. v. Willem Damsté en Johanna Hermina Antonia

de rel met de gemeentesecretaris van Leeuwarderadeel,

Tjallinghii’. Bij de zoon was de naam Damsté en bij de vader

Lieuwe Jans de Jong, wonende aan de Verlengde Schrans 20,

de naam Sinninghe vergeten.

Over Alde Maaie

Interview met Jan Ykema, zoon van Sies Ykema,

dode koe of een dode vrouw?”. Dan was het snel stil. De tweede vrouw van dokter Damsté was niet de gemakkelijkste

Alde Maaie (oude mei = 12 mei) was vroeger de dag dat er

voor het personeel. Mijn vader werd op een keer door haar op

verhuisd werd. Overal in Fryslân zag men die dag mensen langs

Sies Ykema, mijn vader, werd in 1915 huisknecht bij de

staande voet ontslagen en moest vertrekken via de voordeur. Bij

de wegen trekken met karren vol huisraad: de pachtboer onder-

familie Sinninghe Damsté. De dokter had drie zonen, Koos,

de zijdeur aangekomen riep de dokter dat hij direct de auto klaar

Piet en Arjen, uit twee huwelijken. De familie had zeven men-

moest zetten, want ze moesten naar een patiënt. ’s Avonds

sen in dienst: een apothecares, mevrouw Boonstra uit de

volgde er dan een heftige woordenwisseling tussen de dokter

Zuiderstraat (nu Carel Fabritiusstraat); twee dames voor de

en zijn vrouw, waar het personeel alles van meekreeg.

de chauffeur van dokter Damsté

keuken (waaronder de Duitse kokkin Emma voor het bereiden

weg naar zijn nieuwe boerderij, de arbeider onderweg naar zijn nieuwe baas. “Alde Maaie” is de aanduiding van 12 mei als de dag dat er contracten en huwelijken gesloten werden.

Betrekkingen met een baas werden steeds voor een vol jaar aangegaan, tegen een vooraf overeengekomen jaarloon. Van oudsher liep in het noordwesten van Europa het jaar van 1 mei

van het vlees, wild en gebraad); een meisje voor binnen voor

Mijn vader maakte als chauffeur vele reizen mee naar onder

het ontbijt, de koffie en de lunch e.d.); een werkster voor de

andere Duitsland. Ook reed hij vaak naar het landhuis van de

nieuwjaar, het meifeest, werd gevierd, maar een langlopend con-

gehele week; een werkster voor twee dagen en Sies Ykema,

dokter bij Eeze, in de buurt van Steenwijk. De werkster werd er

tract, zoals een huwelijk of een betrekking bij een baas, begon

die eerst huisknecht was en later ook chauffeur.

dan twee weken van tevoren al naartoe gereden om alles in orde

ook bij het begin van het nieuwe jaar. Nu was het op het eind van

te maken voor de komst van de familie en de jachtopziener werd

de 17e eeuw al lang niet meer zo dat het kalenderjaar op 1 mei

geïnformeerd, zodat er voldoende wild aanwezig was.

begon, maar de knechten werkten nog altijd tot 1 mei bij de

Bij grote partijen werd extra personeel ingehuurd om de

baas, of tot aan “de Maaie” zoals men zei.

gasten uit Groningen en Leeuwarden goed te kunnen bedienen.

Mevrouw Sinninghe Damsté hield van koffie- en theepartijtjes met haar vriendinnen in het prieel achterin de tuin.

tot en met 30 april. Dat betekende niet alleen dat op 1 mei het

Ongeveer 1941 stopte Damsté met zijn praktijk en zijn zoon Piet nam die over. Iedereen kende Piet echter als zoontje van de dokter en toen hij als dokter aan de slag ging gebeurde het regelmatig dat hij onderweg op de fiets aangeroepen werd met ‘Piet, kom je straks even, ik heb last van……’.. De start van de jonge dokter was ook niet erg succesvol. De eerste patiënt pleegde zelfmoord, de tweede kreeg een hartaanval en de

Het was nooit een probleem geweest om het zo te laten zoals het altijd geweest was, het kon ook niet anders omdat het contract en het afgesproken jaarloon altijd voor een heel jaar was. En zou men het als enige anders doen, dan kon men na afloop van het contract geen andere baas of andere knecht vinden. Toen de Gregoriaanse kalender in Friesland werd ingevoerd, in het begin van 1701, werd de kalender 11 dagen opgeschoven.

derde een beroerte. Na de oorlog verkocht Pieter de praktijk aan

Op 31 december 1700 volgde 12 januari 1701. De oude ‘1 mei’

dokter Kartsen en vertrok naar Groningen, waar hij afstudeerde

was nu plotseling 12 mei geworden. Omdat de bestaande jaar-

als KNO-arts. Hij vestigde zich daarna in Hilversum.

contracten 365 dagen golden, werd 12 mei vanaf dat moment de dag waarop de contracten afliepen en opnieuw gesloten werden.

1931 - Chauffeur Sies Ykema met auto van de dokter

Als dokter Damsté aan een nieuwe auto toe was, dan

De nieuw 1e mei werd de feestdag “Nije Maaie” en de 12e mei

besprak hij dat met de heer Huizinga, die een garage had op de

kwam bekend te staan als “Alde Maaie”. Tot in de 20e eeuw was

Dokter Damsté was een sociale liberaal. Hij stelde al een

Tweebaksmarkt. Als de dokter er dan uit was, dan ging mijn

het gebruikelijk dat arbeiders op de Alde Maaie begonnen te

eigen ziekenfonds in met het principe dat de rijken veel meer

werken bij hun nieuwe baas.

betaalden dan de armen (ongeveer 12 cent per maand), waarbij

vader naar Duitsland en kocht met een geldbrief de uitgekozen auto. Mijn ouders woonden in de 1e Westerstraat (nu Jan van

hij regelmatig bij de allerarmsten de nota verscheurde. De rijke

Capellestraat) nummer drie en hadden achter het huis een

boeren liet hij dan extra betalen en als die dan zeurden over de

plaatsje dat grensde aan de tuin van de dokter. In de schutting

hoogte van de rekening, dan zei Damsté: “wat heb je liever? Een

tussen beide tuinen was een deur met een bel gemaakt, die uit­ 21

kwam op de slaapkamer van mijn ouders. Als de dokter ’s nachts naar een patiënt moest, dan belde hij en kwam mijn vader via de deur naar de garage en konden ze vertrekken.

In de garage hingen ook de fietsen van de zonen van de dokter aan touwen met een katrol. Op de plaats waar de fietsen hingen staan nu nog (2011) de namen van de zonen en op de muren heeft Ykema met potlood bijgehouden wanneer de auto’s een smeerbeurt kregen.

LC 15 januari 1896 - Dienstbode gevraagd

Verlengde Schrans 87 – Bornia State Dit monumentale pand met koetshuis en stalling werd in 1888/1889 gebouwd door aannemer J. Ruding voor de aanneemsom van ƒ 15.995,-. De bekende Leeuwarder architect H. H. Kramer heeft het pand ontworpen in opdracht van Jonkheer Duco Martena van Burmania Vegelin van Claerbergen, die toen op Martena State te Cornjum woonde.

Advertentie LC 31 juli 1891 - Villa onder Huizum

‘Architect Kramer heeft er een levendig en harmonieus

1906 - Fam. Buma op grastennisbaan achter Bornia State

gebouw van gemaakt. Het gebouw telt twee hoge bouwlagen

huidige nummer 87) met een koetsier, twee dienstbodes en een

die worden gedekt door afgeknotte schilddaken met hier en

knecht. Duco Martena heeft er maar kort gewoond, want in de

daar gebolde vormen. De verspringingen en versieringen van

Leeuwarder Courant van 31 juli 1891 stond een aankondiging

kunststeen in banden, blokken en andere decoratieve element-

dat een ‘Villa onder Huizum’ finaal geveild zou worden op

en geven de gevels een levendige uitstraling. De aan de voor­

10 augustus 1891.

zijde uitgebouwde erker, steunend op consoles met leeuwenkoppen en de serres aan de zuidzijde met daarboven een

Het bod van Mr. Wibo Bernhardus Buma van ƒ 8.880,- bleek

inpandig balkon en een buitenbalkon dragen ook sterk bij aan de

voldoende om eigenaar te worden van de Villa onder Huizum.

levendigheid. Verrassend is de aan de achterkant opgetrokken achtzijdige traptoren die gedekt wordt door een helmdak’.

De naam Bornia State

Uit: ‘Seeckere voortreflijcke huijsinghen’ Open Monumentendag-boekje 1997; uitgegeven door de Stichting Aed Levwerd.

Buma, een man met een sterk historisch besef, heeft de villa de naam Bornia State gegeven. Zijn overgrootvader, mr.

LC 9 september 1930 - Verlengde Schrans 28 huishoudster

22

Volgens de burgerlijke stand van Leeuwarderadeel

Bernhardus Buma, oud burgemeester van Leeuwarden en

woonde de jonkheer op 31 december 1889 in de villa aan de

later grietman van Baarderadeel, woonde namelijk van 1818

Schrans nr. 233a (later nummer B50, B2, B5 en in 1928 het

tot aan zijn dood in 1838 op Bornia State te Weidum. Deze

Bornia State werd in 1760 gebouwd binnen de bestaande

en verscheen de naam Van den Berg State op het pand.

grachten en singels van de afgebroken Papinga State. In 1864 werd Bornia State te Weidum voor de sloop verkocht.

Het tophotel kreeg vanaf 1994 geduchte concurrentie van

Van deze state is niets meer terug te vinden en waarschijnlijk

het Stadhouderlijk Hof aan het Gouverneursplein in het cen-

heeft mr. Wibo Bernhardus Buma de naam in ere willen

trum van Leeuwarden. Dit was het voormalige onderkomen

houden en daarom de villa onder Huizum ‘Bornia State’

van de Leeuwarder wethouders, maar ook de plek waar vele

genoemd. Buma vervulde in en buiten Friesland vele functies

Leeuwarders hun burgerlijk huwelijk sloten. Met subsidies van

onder meer als advocaat-procureur, luitenant van de schut-

het rijk, de provincie, de gemeente en de Europese Unie werd

terij, gemeenteraadslid van Leeuwarderadeel, penning-

het Stadhouderlijk Hof volledig gerenoveerd en omgebouwd

meester van het Friesch Genootschap, het voogdschap van

tot een regelrechte concurrent van Van den Berg State. Van

het dr. H. Popta-gasthuis te Marssum en het beschermheer-

den Berg probeerde met bezwaarschriften en schadeclaims

schap van de IJsclub Tjallinga te Huizum.

zijn recht te halen, omdat in zijn ogen de gemeente hem ten

Muursteen Bornia State

onrechte geen subsidie wenste te geven voor de verbouw van In 1922 verkocht notaris Nanne Ottema in opdracht van

Bornia State tot hotel Van den Berg State. Na de opening van

Buma de villa ‘Bornia State’ met tuinen en terreinen. In de

het Stadhouderlijk Hof ontstond er al snel een loop naar dit

advertentie voor deze verkoop was te lezen dat de villa bij

hotel ten koste van Van den Berg State.

uitstek geschikt was als ziekenhuis, herstellingsoord, zusterhuis of iets dergelijks. Voor ƒ 33.622,80 werd Bornia State

De dood van Pim Fortuyn

verkocht en Buma vertrok dat jaar nog naar Marssum, waar hij

Op maandag 6 mei 2002 zou ’s avonds in hotel Van den

voor zichzelf een nieuw huis had laten bouwen met de naam

Berg State aan de Verlengde Schrans een fundraising diner zijn

Oud-Land. Voor zijn vertrek had hij in het tuingedeelte naast

voor de Friese afdeling van de Lijst Pim Fortuyn. Er zouden 75

Bornia State een nieuwe villa laten neerzetten voor zijn vrouw

gasten, voornamelijk Friese ondernemers, komen om tegen

Amelia Gerardina Buma-Alberda, waarvan hij in 1927 officieel

betaling van honderd euro per persoon een politiek inspirerende

scheidde. De villa kreeg in de volksmond de naam ’t Stroodak.

avond door te brengen met Pim Fortuyn. Om tien over zes ’s

1900 - Villa Bornia van de familie Buma

avonds kwam er een telefoontje binnen dat Pim Fortuyn was In Bornia State kwamen na het vertrek van Buma achter-

neergestoken, maar toen de televisie aan ging bleek dat Pim

eenvolgens een particuliere psychiatrische inrichting, een

Fortuyn was doodgeschoten. In de daarop volgende dagen

christelijke opleidingsschool voor gezinsverzorgsters en een

werd Van den Berg State een condoleance-annex-rouw cen-

tehuis voor lichamelijk gehandicapte jongeren. Het tehuis

trum voor aanhangers en bewonderaars van Pim Fortuyn.

kreeg in 1990 een andere locatie en Bornia State kwam

Uit: ‘Geen meter terug’ het leven van Chris van den Berg

opnieuw te koop. Nadat het een half jaar had leeg gestaan en

door Klaas Jansma, 2006.

bijna gesloopt zou worden, kocht Chris van den Berg, een bekende horecaondernemer met bijnamen als Kicky en

Van den Berg had een paar maanden daarvoor al beslo-

Baron van de Grote Hoogstraat, de voormalige villa voor

ten om het hotel te verkopen aan Gerrit Jan Faber, de huidige

ƒ 725.000,- om er een luxueus hotel met restaurant te begin-

bewoner. De horecabestemming ging van het pand en het

nen. Bij de opening in 1992 verdween de naam Bornia State

werd weer een woonhuis met praktijkruimte.

ca. 1900 - Dochter Fiek Buma voor Bornia State

23

Het Borniapark

LEEUWARDEN, 9 oktober 1922

Bij de verkoop in 1922 van Bornia State en de percelen

Den WelEd. Geb. Heer J.G. Jansonius,

er omheen bleek notaris Nanne Ottema zelf de achterlig-

Burgemeester v/d/ Gem. LEEUWARDERADEEL

gende tuin gekocht te hebben, zoals dat staat beschreven in

te HUIZUM.

de brief aan B&W van Leeuwarderadeel (zie hiernaast). Hij

Keukenmeid LC 16 juli 1900 - Keukenmeid gevraagd

vroeg een jaarlijkse huursom van ƒ 200,-. Eind oktober 1922

WelEd,. Geb. Heer,

was de gemeenteraad in een geheime vergadering in begin-

Enige maanden geleden ben ik kooper geworden van het

sel akkoord gegaan met de uitdrukkelijke voorwaarde dat de

achterste gedeelte van den tuin van Mr. BUMA, ter

exploitatiekosten van het park niet meer mochten bedragen

grootte van pl.m. 1 H.A. Ik heb dit terrein gekocht omdat

dan ƒ 500,- per jaar. In april 1923 ging de gemeenteraad

het tegen de daarachter gelegen landerijen van mijne

definitief akkoord, nadat het bedrag van de exploitatiekosten

vrouw aansluit en ik daardoor uitgang kreeg op den

was verhoogd naar ƒ 600,- in verband met de aanschaf van

straatweg, iets wat mij met het oog op de toekomstige

banken, een fietsrek en waarschuwingsborden. Een maand

waarde van belang toescheen. Ik moet echter thans eene

later kwam de ‘VERORDENING houdende bepalingen

bestemming voor dezen tuin zoeken en het zou mij spijten

omtrent het Borniapark te Huizum’ aan de orde. Deze veror-

wanneer ik in de noodzakelijkheid kwam om den zeer

dening bestond uit 14 artikelen over wat wel en wat niet

fraaien aanleg ervan te vernielen. Het komt mij voor, dat

mocht in het Borniapark. Het werd een mooi park met een

het terrein als wandelpark en mogelijk als sportterrein

rijke flora en fauna, met een grote vijver, een huisje voor

voor HUIZUM van belang zou kunnen zijn. Indien

watervogels, met een tuinkoepel en met banken. Door de

Burgemeester en Wethouders er voor mogen voelen, zou

aanleg van gazons langs de Verlengde Schrans en plantsoe-

ik wel genegen zijn het terrein voor dat doel aan de

nen in de rest van Huizum in 1927, was er te weinig man-

Gemeente te verhuren en zou ik gaarne eene bespreking

kracht om het park goed te onderhouden, vandaar dat het er

daarover met u willen hebben.

toen niet meer florissant bij lag. In de gemeenteraad werd het voorstel besproken om voor het Borniapark een tuinman in

In afwachting van Uw geëerd antwoord,

dienst te nemen voor het onderhoud in het voorjaar en de zomer. Vanaf 1 oktober kon de tuinman dan de centrale verwarming in de openbare lagere school in de Huizumerlaan gaan stoken. De jaarwedde voor deze tuinman/stoker werd bepaald op ƒ 1.664,- (ƒ 32,- per week). Toen een raadslid vroeg of de omstandigheden zo ernstig waren gewijzigd sinds 1923, toen voor het jaarlijkse onderhoud ƒ 500,- was vastgesteld, antwoordde Burgemeester Jansonius: “De zaak staat zoo: Mr. Bernardus Buma

meer geven voor onderhoud of de huur opzeggen”. De tuinman/stoker kwam er en het Borniapark bleef bestaan.

24

Hoogachtend, Nanne Ottema

In 1930 verzocht de muziekvereniging ‘De Volharding’ om de

Leeuwarden vielen, werd het park niet hersteld. De vijver

tuinkoepel te vergroten tot een muziektent voor concerten.

groeide dicht en het geheel raakte snel verder in verval. De

Dit verzoek werd afgewezen vanwege de te verwachten ver-

ingang werd de toegangsweg naar de sportvelden van de

hoging van de onderhoudskosten. Als de vereniging op eigen

voetbalvereniging Friesland en voor de rest werd het een

kracht geld bijeen kon krijgen voor de bouw van een muziek-

heuvelachtige speelplek voor de jeugd, die er onder andere

tent elders in Huizum, dan was een kleine geldelijke bijdrage

‘fikje stookten’. Met de aanleg van de Oostergoweg in 1987

mogelijk. Dit lukte en zo kwam er een muziektent.

verdwenen de restanten van het park en werden er kantoorgebouwen op gebouwd. Van het park is nu alleen nog de

Overdracht muziektent Huizum aan gemeentebestuur Leeuwarderadeel.

ingang vanaf de Verlengde Schrans over met naar achteren toe nog een enkele oude boom.

Op zaterdag 30 april 1933 werd de muziektent in het

1925 - Borniakliniek

plantsoen aan de Gymnasiumstraat overgedragen aan het gemeentebestuur. Een commissie onder voorzitterschap van dokter Sinninghe Damsté had met geldelijke steun van verenigingen, winkeliers en burgers van Huizum het benodigde geld bijeen gebracht. Het ontwerp voor de muziektent was van de gemeentearchitect Smit. Bij de overdracht meldde dokter Damsté dat het toch wel veel inspanning had gekost om het geld bijeen te brengen. Het speet hem dat een gedeelte van de inwoners van Huizum niet hadden willen bijdragen, omdat de muziektent misschien ook eens een keer op zondag zou worden gebruikt. Dokter

1925 - Borniapark

Damsté vertrouwde de burgemeester toe dat er op zondag gepast gebruik van zou worden gemaakt. Wel vond hij ‘dat goede muziek en zang den Zondag niet ontheiligen en den

1933 - Overdracht muziektent Gymnasiumstraat aan gemeente Leeuwarderadeel

mensch beter maken’.

Vrij naar een artikel uit de Leeuwarder Courant 1 mei 1933.

De Oorlogswinter van 1944 – 1945 betekende het einde van het Borniapark. Door schaarste van hout om te stoken werd illegaal het kreupelhout gekapt en al snel volgden de kastanjebomen en de andere bomen en tenslotte ook de banken en de houten tuinkoepel. Na de oorlog, toen Huizum en dus ook het Borniapark onder het gemeentebestuur van

ca. 1920 - Villa Bornia

25

Verlengde Schrans nr. 2

1915 - Verlengde Schrans/Noorderstraat (Carel van Manderstraat)

1940 - Verlengde Schrans nr. 2

1950 - Verlengde Schrans westzijde voor de verbetering

Voorportaal met terrazzovloer waarin jaartal 1900, Verlengde Schrans nr. 2

1955 - Verlengde Schrans nr. 2

26

Prieeltje in de tuin van de doktersvilla Verlengde Schrans nr. 2

Bornia State

1920 - Bornia State

1970 - Bornia State met op voorgrond ingang Borniapark

1930 - IJscokar voor Bornia State

1993 - Advertentie bij opening Van den Berg State 1 december

1992 - Bornia State

ca. 1930 - Bornia State

1965 - Bornia State als school

2003 - Skรปtsje voor Van den Berg State

27

Borniapark & bijzondere huizen

28

1930 - Borniapark

ca. 1935 Borniapark

1940 - Borniapark

1940 - Tempeltje in Borniapark

1961 - Borniapark met op de achtergrond de Borniastraat

1970 - Verlengde Schrans nr. 89, Villa ‘t Stroodak

1929 - Verlengde Schrans nr. 85, Huize Lemna

1930 - Verlengde Schrans nr. 83

1925 - Verlengde Schrans nr. 76, Huize Labor

3. Verdwenen pareltjes

‘Grepen uit de geschiedenis van Huizum’ Achter het pand Huizum Dorp 64 ligt nog een grafkelder

Buitengoed Sixma State

nog een stroozolder yder meede apart, Somerhuis in de hovinge

van de families Sixma, Van Beijma en Trip. Daarin zijn de stof-

aan de Weg voorsien met een solder”.

felijke overschotten bijgezet van: Fokel Berber van Beijma en haar echtgenoot jonkheer Bartel Douwe Tjalling van Sixma,

De Sixma State stond op de hoek van de huidige

een uit dat huwelijk geboren zoon en diens echtgenote

Huizumerlaan en de Verlengde Schrans. Het is niet precies

De oppervlakte van het terrein van Sixma State bedroeg

bekend wanneer het huis werd gebouwd. Op de kaart van Jacob

12 Pondemaat (±4 hectare), waarvan 3 hectare bestond uit bos

van Deventer uit 1560 staat al een huis op deze plek getekend en

en tuinen: “een Lindenbosch, Linde en Noteboomen. Allees,

ook op de kaarten van Bernardus Schotanus à Sterringa van

BloemTuin, Wandelbosjes, Vijvers, Laanties en opgaande vrucht-

1695 uit de Schotanus Atlas van 1718 is op de hoek van de

boomen, alle in perselen met vraije heggen in hare perken

Schrans en het Huizumerpad (zo heette de Huizumerlaan toen)

verdeeld als mede moes en keukentuinen, aspergebedden enz.

een woning met daarom heen bomen te zien.

Nog een wandelterras de lengte van de plaats beslaande.... een

dwenen. Na de Tweede Wereldoorlog bleek dat de grafkelder

spacieus Somerhuis off Zalloncoepelswijze gegipst en behangen

lekte en vol water stond. Daardoor ontstond stankoverlast.

met gouden Leer”.

De gemeente Leeuwarden heeft toen de grafzerk wegge-

In 1721 werd Hobbe van Burmania (1705 – 1765) benoemd tot grietman van Leeuwarderadeel en sommige bronnen vermeld­

Geertrui Trip. Een familielid van haar, mr. Hendrik Trip uit Bilthoven, was de laatst bekende eigenaar van de grafkelder.

De kelder was gedekt met een zeer oude grafzerk met familiewapens. Volgens een beschrijving van het in de 19de eeuw verschenen blad De Wapenbroeder was de zerk afkomstig uit de kerk van Ried. Helaas is de steen omstreeks 1980 ver­

haald en de kelder gevuld met zand. De zerk werd daarna niet

den dat hij Sixma State liet bouwen en dat de state daardoor eerst

Na Burmania kwam de state in eigendom bij Jonkheer Bartel

weer op zijn plaats gelegd. Een afstammeling van de familie

Burmania State werd genoemd. Uit de kaartgegevens blijkt echter

Tjalling Douwma van Sixma, getrouwd met Fokel Barber van

Trip liet daarna aan de bewoner van het bij de grafkelder

dat de state er al stond voor de geboorte van Hobbe. Wel staat op

Beyma. Zeer waarschijnlijk is toen de naam van het buiten veran-

staande huis weten, dat ze met de zerk, die elders in de tuin

de ‘Nieuw Caert van Frieslant’ uit 1739 bij de state Burmania

derd in Sixma State. Jhr. Bartel Tjalling Douwma van Sixma stierf

lag, mochten doen wat ze wilden. Bij de aanleg en bouw van

geschreven. Historisch gezien klopt dat. In 1732 trouwde Hobbe

op Sixma State in 1809 als laatste mannelijke afstammeling van

met Helena Emerentia Lucia van Unia. In 1736 stond de state te

zijn geslacht en werd bijgezet in een grafkelder in Huizum Dorp.

de woningen aan de Pieter Meeterstraat en Tjallingaweg heeft een sloper op verzoek van de bewoners de zerk weggehaald.

koop en werd door Burmania gekocht. Het lijkt logisch dat de state naar de inwoner werd genoemd en Burmania State ging heten en als zodanig ook op de kaart uit 1739 terecht is gekomen.

In een verkoopakte uit 1736 staat een uitgebreide beschrij­ ving van Sixma State: “Een voorhuys met een glase kasje, een kamer in de hovinge uitziende met twee bedsteden en porseleynkast, blauwe en witte vloer, een Woonkelder met een bed­ stede, perceleyn kasje, een blauwe watersteen, pomp met koperen kranen, grote bovenkamer met houten vloer, een schone kleerkast, een royale Kleersolder en turfsolder yder apart, een bierkelder, Regenwaterbak, een grote stallinge voor 24 paarden, nog een voor 6 paarden, nog een voor 10 koeijen apart, een grote hooysolder alwaer wel 50 weijden hooi kunnen worden geplaatst,

1883 - Sixma State getekend door Albert Martin

Huizum Dorp 64

29

aanzienlijk bedrag en dat Mr. Hendrik Trip dat er niet meer voor over had. Dat de sloop niet door iedereen als noodzaak werd gezien blijkt uit een ingezonden stuk in de Leeuwarder Courant eind december 1882.

Leeuwarderadeel, 26 December 1882. ‘Meldde men onlangs van het verdwijnen van het Friesema Statebosch, ook het geboomte van “SIXMA STATE” te Huizum zal weldra geveld zijn.

De wandelaar, die zich zoo dikwijls verlustigde in het beschouwen Sixma State op een kaartje van Gerrit van der Veer op basis van de kadastrale kaart van 1832

van den schoon aangelegden tuin, van het frissche groen van boom en struik, zal op een volgende zomerwandeling dit genot moeten missen. “Sixma States’s” schoon had men zoo gaarne

In 1828, na het overlijden van de Vrouwe Douairiere van

behouden. Het genoot de sympathie van den vreemdeling, het

Sixma kocht Hendrik Trip het buiten en ging er samen met zijn

streelde het oog van den wandelaar, het was een glanspunt op

vrouw Agneta Houwink wonen. Na het overlijden van Hendrik Trip

Leeuwarderadeels bodem’.

in 1859, woonde zijn vrouw er tot haar overlijden in 1865 en ook zij werd bijgezet in het familiegraf in Dorp Huizum.

De provisionele verkoop van Sixma State vond op 15 januari 1883 plaats in een café in de Schrans. Op 31 januari meldde de

Het is waarschijnlijk dat hun zoon Jan Trip, getrouwd met

Leeuwarder Courant in 4 regels: ‘Bij openbaren verkoop op

Fokel Berber Helena van Beyma daarna op Sixma State woonde

afbraak van Sixma State onder Huizum is kooper geworden

met hun zoon Hendrik, die later advocaat werd en in 1882 Sixma

O. Æ. Ringnalda, timmerman te Huizum, voor ƒ 2.801,-’. Deze

State in gebruik had en op 22 december 1882 in de Leeuwarder

timmerman probeerde voor 1 april 1883 zoveel mogelijk

Courant liet aankondigen:

materialen te verkopen, voordat hij alles volgens de koopovereenkomst moest slopen. Er was vanaf de aankoop tot de datum

Advertentie LC 13 januari 1925

30

In de maand januari 1883 zal, ten overstaan van den

van sloop dan ook maandelijks een boelgoed van diverse

Notaris A. WIERSMA te Roordahuizum, publiek, op afbraak,

AFBRAAK-MATERIALEN zoals: broeikassen; een brugje aan-

worden verkocht: HET BUITENVERBLIJF Sixma State bij de

wezig over de Gracht bij den Straatweg; 220 marmer vloeren;

Schrans en Huizumerlaan onder Huizum. Bij den Heer Mr. H.

100.000 stuks steen van diverse soort; pannen; eenige extra

Trip thans in eigen gebruik. Bij nadere advertentie en biljetten

beste binnendeurs-kozijnen met deuren met hardsteenen onder-

meer breedvoerig te omschrijven. Met de afbraak zal kunnen

dorpels en neuten; greenen en vuren planken, balken en wat

worden aangevangen den 1 april 1883 of misschien vroeger.

meer ter verkoop zal worden aangeboden.

Waarom Sixma State ter afbraak werd verkocht is niet te

In 1892 was het terrein van het voormalige buitengoed

achterhalen. Waarschijnlijk was de staat van onderhoud dus-

Sixma State bouwrijp en werd het in zes percelen als bouwterrein

danig dat het geheel gerenoveerd moest worden tegen een

ter verkoop aangeboden. Waarschijnlijk zijn de percelen als

Verkooping van Boomen enz

Tijdens de openbare hervatting van deze raadsvergadering werd een verzoek ingediend om het besluit over het bouwterrein als-

L. Harmenzon, Deurwaarder te Leeuwarden, zal op

nog af te keuren. Volgens de indieners van het bezwaar bleek hun

Donderdag 9 februari 1860, des voormiddags 10 uur, op het

bod op 26 januari het hoogste te zijn en zij vonden dat zij daarom

terrrein van het Buitengoed Sixma State, aan het einde van

uitgenodigd dienden te worden om verder te onderhandelen. De

de Schrans onder Huizum, tegen gereede betaling, verkoopen:

gemeenteraad bleef echter bij haar besluit en in de loop van 1925 dienden de beide kopers een bouwvergunning in voor de bouw van zeven woningen. Een blok van 4 woningen in de Huizumerlaan

Ongeveer 60 gevelde EIKEN, BEUKEN en POPULIEREN BOOMEN, waaronder zware; zoomede eene groote partij KAPHOUT, BOONSTOKKEN enz. (LC, 27 januari 1860)

(nu de nr. 4, 6, 8, 10) en een blok van drie woningen in de 1913 - praalwagen optocht bij boerderij hoek Huizumerlaan - Verlengde Schrans

geheel aangekocht door P. de Boer, die volgens het kadaster in

Verlengde Schrans, waarvan het hoekhuis de toegang kreeg in de Huizumerlaan (nr. 2) en de andere twee in de Verlengde Schrans (nr. 1 en nr. 3).

1909 daar een boerderij bezat. Deze stond daar niet lang, want op de avond van 17 juli 1924 vloog in korte tijd de schuur volledig in brand en lukte het de Huizumer brandweer, daarin bijgestaan

“Sixma State werd door Nanning Bulthuis en anderen in 1979 ook wel het Triphuis of Trippenhuis genoemd.”

Uit: De Fryske Túnbou, P. Smeding

Verlengde Schrans 41 - de gaardenierwoning van Sixma State

door de Leeuwarder brandweer, slechts een gedeelte van het voorhuis te behouden.

‘Na een smartelijk lijden van slechts vijf dagen, overleed

Urnenvondst op voormalig terrein Sixma State

heden namiddag ten 4½ uren, mijn hartelijk geliefde man en De gemeenteraad van Leeuwarderadeel besloot op 13 november 1924 het perceel van 1.481 m2 met de afgebrande

mijner kinderen zorgdragende vader SJOERD JOHANNES

boerderij van P. de Boer voor ƒ 17.000,- aan te kopen. In

Sixma, alhier’.

december van hetzelfde jaar vond precies zoals bij de sloop van

Leeuwarder Courant 1 december 1826

PEIFFER, in leven Tuinman bij de Hoog Wel Geb. Mevrouwe van

Sixma State in 1883 weer een AFBRAAKBOELGOED plaats om

Op 7 en 8 januari 1925 zijn bij rioleringswerkzaamheden, ongeveer 150 meter ten zuiden van de Huizumerlaan en 150 meter ten oosten van de Verlengde Schrans, vier Saksische brandurnen gevonden. Daterende uit de 4e of 5e eeuw en aangeduid als Anglo-Fries keramiek. Door mr.

P.C.J.A. Boeles, de toenmalige conservator van het Fries

het perceel zo snel mogelijk bouwrijp te maken voor de verkoop.

De kans is groot dat deze tuinman met zijn gezin heeft

Nu was echter de gemeente Leeuwarderadeel de opdrachtgever,

gewoond in de tuinmans- of gaardenierwoning van Sixma State

die nieuwe huizen op deze plek wilde hebben. En dat het snel

die na veel discussie uiteindelijk toch werd gesloopt. Deze won-

nieuwe atlas der Provincie Friesland 1849-1859 uitgegeven

moest bleek uit de advertentie in de Leeuwarder Courant van

ing stond op de hoek van de Verlengde Schrans en de Aylvastraat

bij W. Eekhoff, geen terp daar ter plaatse wordt aange-

13 januari 1925, waarbij het gehele terrein in drie kavels werd

en viel op omdat ze voor andere woningen stond. De ‘strijd voor

geven, was het toch duidelijk zichtbaar dat men hier met

aangeboden (zie pagina 30).

behoud’ startte op het moment dat de gemeenteraad van

zuivere onvergraven terpgrond te doen had en alzoo hier ter

Leeuwarden in maart 1979 het voornemen had om de woning

plaatse vroeger een terp moet zijn geweest, welke of vóór

Uit het verslag van de raadsvergadering van Leeuwarderadeel

Verlengde Schrans 41 aan te kopen voor sloop. De Stúdzjerounte

de uitgave van genoemde atlas of voor de stichting van

van dinsdag 3 februari 1925 bleek dat, in een zitting met gesloten

Skiednis doarp Huzum onder leiding van Rients Faber probeerde

Sixma State, voorheen op de hoek van de Huizumerlaan

deuren, het bouwterrein op de hoek van de Huizumerlaan/

deze plannen te voorkomen en zelfs ‘oud zeer’ vanwege de

en de Overijsselsche Straatweg gelegen, afgegraven is.

Verlengde Schrans, ter grootte van 1.446 m2, gegund was aan de

onvrijwillige annexatie van Huizum bij Leeuwarden in 1944 en het

heren S. Hellinga en T. Terpstra te Leeuwarden voor ƒ 18.122,50.

nalaten van het beheer van eventuele monumenten van Huizum

Museum, is de vindplaats als volgt omschreven: alhoewel op de kaart van de gemeente Leeuwarderadeel in de

(Uit: Tusken Potmarge en Jokse; Sudertrimdiel Rige III; Tom Sandijck ‘het grafveldje van Sixma State’).

31

werden daarbij fijntjes opnieuw naar voren gebracht. De

herinnering aan het Buitengoed Sixma State verdween voorgoed.

Stúdzjerounte kwam met het voorstel om de woningen, die later

Wat nog rest zijn de vier linden voor de woning nr. 39 en voor het

achter nr. 41 waren gebouwd, te gaan slopen als er toch iets weg

kantoorpand nr. 41.

moest en nr. 41 te gaan renoveren vanwege de bijzondere status

1980 - Gaardenierswoning Verlengde Schrans 41

van deze woning en vanwege elementen in de woning die zeer

De slag om dit terrein bleek nog niet gestreden. In 1988

waardevol bleken te zijn. Boven de ene haardpartij was een

kwam wethouder Ap Timmermans met een plan om het gebied

achttiende-eeuwse schildering op linnen, die de gelijkenis van de

grenzende aan de Verlengde Schrans tussen de Aylvastraat en

Barmhartige Samaritaan voorstelde en in een andere ruimte

de Eysingastraat te bestemmen voor een nieuwe vestiging van

be­vond zich nog een haardpartij met de originele ijzeren haard­

Albert Heijn. Waren begin jaren tachtig de drie woningen achter

plaats. In deze ruimte was ook nog de oorspronkelijke regenwater-

de gesloopte gaardenierwoning nog een belangrijk argument

bak, waaruit de bewoonster het water voor de thee, de aardap-

voor de sloop van het oude erfgoed, met dit nieuwe voorstel

pelen en de afwas moest putten, omdat zij niet was aangesloten

zouden nu die woningen gesloopt moeten worden voor een par-

op het waterleidingnet van de gemeente Leeuwarden. Zij haalde

keerterrein en de nieuwe supermarkt van AH. Hendrik ten Hoeve

het andere water uit de nog aanwezige pomp in het pand. Vandaar

(PvdA) en Piet van der Wal (PAL) streden gezamenlijk tegen dit

dat de Stúdzjerounte pleitte voor behoud, restauratie en de status

voorstel. Zij kregen steun van een meerderheid in de gemeente­

als monument. Zelfs de monumentendeskundige van de gemeen-

raad. De wethouder nam daarna het voorstel terug.

te Leeuwarden, de heer J. Zijlstra, omschreef de woning als ‘een zeer waardevol dingetje’ en hij werd hierin bijgestaan door de heer

In 1990 bleek dat het ook anders kon. Notaris D.P. Postma

R. Wielinga, architect van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg

had architect Gunnar Daan de opdracht gegeven een nieuw

in de noordelijke provincies.

notariskantoor te ontwerpen op deze plek. Gunnar Daan was bij zijn ontwerp uitgegaan van drie uitgangspunten: ‘het kantoor

1982 - Sloop tuinmanswoning

Nadat de laatste bewoner, mevrouw Huizinga in februari 1980

mocht niet al te zeer uit de toon vallen bij de naaste woningen; de

was vertrokken naar Aldlân timmerde de gemeente de ramen en

notaris had recht op een gebouw dat bij zijn status past (notabele);

deuren dicht, ondanks een aangenomen motie van Piet van der

de strengheid van de notariskantoren moest achterwege blijven’.

Wal (PAL) om de woning te behouden en te laten restaureren. Het

Symen Kingma schreef in de Leeuwarder Courant van 11 oktober

pand kwam echter niet voor op de lijst van monumentenzorg en de

1990 dat Gunnar Daan daar bijzonder goed in was geslaagd.

gemeente kon/mocht geen restauratiegelden voor de binnenstad

‘Het nieuwe gebouw sluit prachtig aan bij de naastliggende wonin-

voor dit pand gebruiken. Er was bij de voorstanders tot behoud

gen, terwijl de uitstraling van het kantoor daar geen last van heeft.

nog een sprankje hoop toen de staatssecretaris in april 1981 aan-

De wens van de notaris om niet te dicht bij de ramen te kunnen

gaf dat de woning op de voorlopige lijst van beschermde monu-

komen in verband met afluisteren, heeft de architect verrassend

menten was geplaatst. De gemeente bleek toen al ver gevorderd

opgelost door het aanleggen van een aarden talud voor de ramen,

met de plannen tot sloop en verzocht de minister de woning van

waardoor het lijkt alsof het kantoor op een terpje staat’.

de lijst te halen. Begin februari 1982 werd de voormalige 2011 - Nieuwbouw door Gunnar Daan (1990)

gaardenier­ woning door onbekenden in brand gestoken en dit betekende het einde en de sloop eind februari 1982. De laatste

32

Verlengde Schrans 35 Eind 1959 kocht het bestuur van de Coöperatieve Boerenleenbank het pand Verlengde Schrans nr. 35 (zie foto pagina 39), om daar een bijkantoor te beginnen voor de cliënten uit het zuiden van Leeuwarden en de buitendorpen. Het herenhuis werd omgebouwd tot een kantoorruimte en een hal met drie loketten. De rest werd een woonhuis voor de bijkantoorhouder en zijn gezin. In 1972 ontstond uit een fusie tussen de Coöperatieve Centrale Raiffeisen-Bank en de Coöperatieve Centrale Boerenleenbank de Rabobank. Het hoofdkantoor van de

2011 - Nieuwe situatie panden Verlengde Schrans nr. 12 en 14 1967 - Panden nr. 12 en 14

Rabobank in Leeuwarden werd toen het kantoor aan de Westersingel in Leeuwarden. In 1981 besloot de Rabobank om

Ongeveer 10 jaar later, in 1988, kocht apotheek Greving

het bijkantoor in de Verlengde Schrans te slopen en daar een

het pand Verlengde Schrans 14 van de familie Postma. De

nieuw hoofdkantoor te bouwen. Voor de bouw van dit kantoor

toon leek gezet voor dit stukje Verlengde Schrans, want ook

werden ook de naastliggende woning en de oude huisjes (ont-

Greving kreeg toestemming om ‘modern’, te bouwen. Het

worpen door architect W.C. de Groot) achter deze twee wonin-

voorhuis, type latere pastoriewoning, werd hiervoor gesloopt.

gen gesloopt. In 1983 was het gebouw gereed met parkeer­ruimte eronder en ervoor. De Rabobank zit nu al weer jaren in een kan-

Verlengde Schrans 34 - het hoekwinkeltje

toor aan de Stationsweg en het betreffende pand aan de Verlengde Schrans wordt gebruikt door het Audiologisch Centrum Leeuwarden.

In het adresboek van 1906 is op de Verlengde Schrans nummer E82 gevestigd Gerrit J. Tiemersma, van beroep kaas-

Verlengde Schrans nr. 34, hoekwinkeltje kruidenier Jansma

handelaar en kruidenier. De volgende bewoner van dit hoek­ Verlengde Schrans 12 en 14

winkeltje, de heer H. Jansma, staat in het adresboek van 1919 onder nummer E109. Kruidenier Jansma werd, zoals meerdere

In jaren zestig paste het binnen het beleid van de banken

winkeliers van hoekwinkeltjes in Huizum, een begrip. Met de

om in alle wijken bijkantoren te houden. Tegenover toen nog

komst van de supermarkten moest Jansma echter ook mee en

de Boerenleenbank kocht de Bondsspaarbank in 1967 het

de naam kruidenier werd in een advertentie uit 1957 vervan-

woonhuis Verlengde Schrans nr. 12 en kreeg bij het aanvragen

gen door Levensmiddelenbedrijf Firma Jansma. In 1959 werd

van een bouwvergunning op die plek toestemming om het

vervolgens de stap gezet naar een nieuw pand met een groot

woonhuis te slopen en er een strak, hoog gebouw voor in de

vloeroppervlak, een kelder onder het gehele pand en een

plaats te zetten. De bijkantoren zijn inmiddels uit de wijken,

woning erboven. Het charmante hoekwinkeltje met woning

maar de gebouwen zijn gebleven. Schoenmaker Tjerk Hofman

maakte plaats voor een efficiënt gebouw.

heeft er nu zijn schoenmakerij en hij woont er boven met

1991 - Verlengde Schrans nr. 34, Hoyte van der Wal en Zn.

zijn gezin.

33

Jansma verloor de strijd tegen de grote supermarkten in

volgende dagen en er is voor iedere klant persoonlijke aan-

de Schrans ( Albert Heijn, Coöp, Simon de Wit, de Gruijter, de

dacht. Terecht wordt vaak gezegd: Hoyte van der Wal en Zn. is

Vivo). In 1963 werd het pand verkocht aan Luxen Zonwering

de Auke Rauwerda van Huizum. Twijfelt u daar aan, ga dan zelf

en in 1988 nam de Fa. Hoyte van der Wal en Zn. het pand over

kijken en u wordt beslist overtuigd een klant.

en verplaatste hun winkel hierheen.

Uit: de Schrans-krant 4 september 1991

In 1991 stond een artikel over de geschiedenis van het

Verlengde Schrans 81

bedrijf Hoyte van der Wal en Zn in de Schranskrant met als kop:

Verpakking Jansma kruidenier

‘Hoyte van der Wal en Zn. de Auke Rauwerda van Huizum’ Wanneer je de geschiedenis van de oude zaken in Huizum hoort, dan blijkt dat de eigenaren meerdere malen verkast zijn binnen Huizum. Dit geldt ook voor de Firma Hoyte van der Wal en Zn, doe-het-zelf. In 1932 is Hoyte van der Wal in de Hobbemastraat nr. 1 begonnen als schilder. In 1946 werd het pand op de hoek Jacob Marisstraat/ Anton Mauvestraat gekocht en werd het assortiment verfwaren uitgebreid met

Boodschapbezorger kruidenierswinkel Jansma

1970 - Luxen Verlengde Schrans nr. 81

behang en glas. Hoyte moest toen nog de verf zelf in kleinere

In 1927 liet J. Steenhuizen een woning, type pasto-

bussen doen. In 1966 kwam zoon Johan in de zaak en werden

riewoning, bouwen aan de Verlengde Schrans op de hoek van

houtproducten en ijzerwaren toegevoegd. Ze hadden de tijd

de Borniastraat/Verlengde Schrans.

mee, want veel mensen gingen zelf huizen renoveren en verbouwen en zo’n kleine bouwmarkt vlak in de buurt was dan

Volgens het adresboek in 1954 woonde hier toen de heer

ideaal. Johan begon toen ook met het inlijsten van schilderijen

D.R. Steenhuizen met als beroep winkelier. Het is vrijwel zeker

en dergelijke. Doordat de doe-het-zelf-handel steeds uitgebre-

dat hij in het pand Verlengde Schrans 81 geen winkel heeft

ider werd, bleek het pand te klein en in 1988 kocht Hoyte van

gehad. Wel waren er volgens de adresboeken van de Schrans

der Wal het pand Verlengde Schrans 34, nadat Luxen

vanaf 1906 tot en met 1948 Steenhuizens als kruidenier

Zonwering naar industrieterrein de Hemrik was vertrokken.

gevestigd op de plaats van de huidige Friese Schrijfkamer. In

Doordat dit pand voldoende ruimte had, kon het assortiment

1962 werd B.J Luxen eigenaar van het pand nr. 81 en opende

nog verder worden uitgebreid en kon men er terecht voor ijz-

er een campingwinkel en zeilmakerij. De tuin rondom werd

erwaren, hout, elektramaterialen, sanitair, tuingereedschap,

gebruikt voor een permanente tenten- en caravanshow.

verf, c.v.- materiaal, kachelpijpen, ladders, dakbedekking en ga ca. 1920 - Bezorgers op de Verlengde Schrans

34

zo maar door. Belangrijke voordelen boven de grote bouw-

Toen Luxen in 1987 besloot te gaan verhuizen naar het

markten zijn: alles is los te koop; als het er niet is, is het er de

industriegebied De Hemrik, werden er bij de gemeente plan-

nen ingediend voor de bouw van woningen, kantoren en winkels op het terrein van Luxen, nr. 81 en de naastgelegen villa nr. 83. Achter deze villa was het aluminiumbedrijf IJminal gevestigd. Bij de plannenmakerij waren woningbouw­corporatie Beter Wonen en het bejaardencentrum Erasmushiem betrokken. Gelukkig adviseerden de bouwambtenaren van de gemeente dat de villa, nr. 83 diende te worden gehandhaafd. In april 1988 kwam Dufé Vastgoed, een onderdeel van de holding Feenstra Beheer, met een plan voor nieuwbouw op nr. 81. Het betrof een gebouw met kantoorruimte onder en veertien luxe koopappartementen daarboven.

Het architectenbureau Heldoorn wilde met verschillende

1977 - Appartementenflat de Weeme i.p.v. gesloopte pastorie ca. 1950 - Verlengde Schrans 91, Gereformeerde pastorie

Verlengde Schrans 144 - de boerderij

dakhellingen aansluiten bij de naastgelegen villabouw. De welstandscommissie keurde dit plan echter af. In september

In het adresboek van 1906 staat Willem J. Koopmans

1988 werd een aangepast plan alsnog goedgekeurd. Volgens

vermeld als bewoner van de boerderij aan het einde van de

de Leeuwarder Courant mede omdat Durk Feenstra, eigenaar

Verlengde Schrans, nummer E134. De boerderij is echter veel

van makelaardij en assurantiebedrijf Tuinman en Feenstra en

ouder, want ze staat vermeld in de Wopke Eekhoff Atlas 1849-

directeur van Dufé Vastgoed, zich in de commissie flink had

1859 in het Huysumer Nieland (Huizumer Nieuwland). Voor

opgewonden. Met de sloop van de oude pastoriewoning verd-

Koopmans woonde Yke Jarichs de Jong in de boerderij. Yke

wenen ook een aantal prachtige oude bomen.

Jarichs zou in 1879 de eerste voorzitter van IJsclub Tjallinga in Huizum worden. Koopmans had vanaf zijn boerderij de

Verlengde Schrans 91

1932 - Aankoop villa Verlengde Schrans nr. 91

bebouw­ing van de Verlengde Schrans sinds 1900 steeds dichterbij zien komen. Dat legde de familie Koopmans geen wind­

Op de plaats van het huidige appartementengebouw ‘de

eieren, want veel van de nieuwe huizen werden gebouwd op

Weeme’, werd rond 1900 een prachtige villa gebouwd. Deze

hun vroegere weilanden. In 1928 stond de boerderij aan de

villa werd bewoond door Sijds v.d. Werff, rentenier. In de LC van

Verlengde Schrans en aan de nieuwe Gerard Terborchstraat.

22 oktober 1932 werd de HEERENHUIZINGE met WAGENHUIS

De familie Koopmans was ingebouwd en had naaste buren in

finaal ter verkoop aangeboden door zijn weduwe. De

nieuwe huizen. In 1948 woonde Willem Jisk Koopmans bij zijn

Gereformeerde Kerk te Huizum kocht het pand met de bedoe-

zoon in villa GERRIKE aan de overkant van de weg en werd de

ling het te gaan gebruiken als kerkgebouw. In ieder geval kwam

boerderij verhuurd. Tijdens een flinke storm in 1957 waaide de

predikant Van der Heide er te wonen. De vereniging van

gehele achterkant van de boerderij in. Het gevolg was dat de

Christelijk Onderwijs in Huizum heeft het wagenhuis enige tijd

boerderij moest worden gesloopt. Op dezelfde plek werd een

gehuurd en is daar begonnen met de eerste Christelijke kleuter-

flatgebouw neergezet, met daaronder de VW-garage van De

school van Huizum. In 1965 werd de villa gesloopt.

Boer, die in 1959 werd geopend met een optocht van 200

Voor 1910 - Boerderij einde Verlengde Schrans van Yke Jarichs de Jong

35

aangeleverd, die ook werd goedgekeurd. De villa en de garage werden opgetrokken van handvorm Friese moppen en de daken werden gedekt met bruine, geglazuurde Fulvus Facopannen. De villa dankte haar naam aan de koosnaam Gerrike, zoals Jisk Willem Koopmans zijn vrouw Gerritje Statema noemde. Na het overlijden van beiden trok een dochter met haar gezin in de villa, die vervolgens werd bewoond door haar zoon Jan Sjoerd Krol met zijn gezin.

1951 - Verlengde Schrans vanaf de oprit van de Hoge Brug

Door de uitbreiding van het Oostergoplein in 1984 ont-

1967 - VW garage De Boer met flats erboven

stond er een conflict tussen de heer Krol en de gemeente

kevers door de Verlengde Schrans. In 1980 vertrok De Boer’s

Leeuwarden, omdat een deel van de uitbreiding over zijn

Garagebedrijf bv van de Verlengde Schrans naar het industrie­

grond zou lopen. Krol vond dat zijn woongenot hierdoor ern-

gebied De Hemrik en nam Douwe Dijkstra bv, electro-­

stig werd aangetast en eiste dat de gemeente zijn villa en de

groothandel, het pand over. Op dit moment is Jan Terpstra

bijbehorende grond aan moest kopen. Bovendien speelde

Cycling World gevestigd in dit pand.

mee dat de villa al 35 jaar onder overgangsrecht was gesteld, op grond waarvan het pand niet mocht worden verbouwd of

Verlengde Schrans 139 - Villa GERRIKE

uitgebreid en volgens Krol dus onverkoopbaar was geworden.

Het conflict werd voorgelegd aan de Raad van State die de

1986 - Villa GERRIKE

1987 - Sloop villa GERRIKE Verlengde Schrans

36

Zoon Jisk Willem Koopmans verkocht, evenals zijn vader,

gemeente opdracht gaf aan te geven wat ze precies wilde

nog vele percelen grond aan de gemeente Leeuwarderadeel

kopen van de heer Krol, voordat het tot een uitspraak zou

en toen hij in 1940 een villa wilde bouwen aan de overkant van

komen. Pas in maart 1986 deed de Raad van State uitspraak

de boerderij, kreeg hij dan ook alle medewerking. Jisk Willem

en steunde grotendeels de bezwaren van de familie Krol. De

Koopmans zocht zelf een architect die een ontwerp maakte,

gemeente wilde echter haar plannen doorzetten en vond dat

maar dat werd door de directeur gemeentewerken van

wonen op die plaats dan ook ongewenst was, maar op grond

Leeuwarderadeel afgekeurd. Hij stelde Koopmans voor het

van de overgangsbepalingen konden de bewoners er blijven

ontwerp te laten maken door een van zijn bouwkundigen, de

wonen. De gemeente was bereid om onderhandelingen over

24-jarige Tjeerd Zijlstra. Er kwam een ontwerp van een villa

aankoop van de woning te starten en deze leidden er toe dat

met de allure van een boerderij, waar kennelijk de agrarische

men in augustus 1986 met de sloop van villa GERRIKE kon

achtergrond van Koopmans een rol in heeft gespeeld. Met

beginnen. De familie Krol was inmiddels al verhuisd naar

grote

de

Goutum en had als aandenken de metalen letters GERRIKE en

Schoonheidscommissie gezonden, die met een paar aanwij­

de gevel­steen meegenomen. In 1987 lag er al een plan voor de

zingen het plan goedkeurde, zodat aannemer Ate H. Visser uit

bouw van een kantoorgebouw, dat daarna snel verrees op de

Hempens snel met de bouw kon beginnen. In juli 1941, tijdens

plek van de vroegere villa.

spoed

werd

de

bouwaanvraag

naar

de bouw, werd er nog een bouwaanvraag voor een garage

Verlengde Schrans 148 – het Tolhuis

Schrans werd een café, dat in 1906 failliet ging, in 1916 te koop werd aangeboden en in 1918 op een bijzondere manier

In ‘Kroniek van een Friese boer’ schrijft Doeke Wijgers

in het nieuws kwam door een clandestiene slachting.

Hellema op 15 juni 1828: Op 25 april 1938 vond vlak bij het Tolhuis een ernstig ‘Het Gouvernement veilde bij de minstaanneming het

ongeluk plaats, waarbij een automobilist ter hoogte van de

bouwen van zeven tolhuizen van Leeuwarden tot het

Badweg drie jongens op twee fietsen raakte en vervolgens

Heerenveen, waar volgens zeggen het eerste nader aan de

met zijn auto tegen een boom tot stilstand kwam. Drie dagen

stad zal gestigt worden, om de Boxumer Dijk mede onder de

later overleed Johan Damsma, een van de fietsers, die in de

tolpligtigen te begrijpen, waardoor alle omreden zullen

Frans Halsstraat 3 te Huizum woonde.

1955 - Posthuma carrosseriebedrijf

benomen worden’.

De gemeenteraad van Leeuwarderadeel besloot op Dit tolhuis vlak onder Leeuwarden werd gebouwd op de

26 januari 1939 tot ‘onderhandschen aankoop van het perceel

plek van het huidige Oostergoplein en moest er voor zorgen dat

grond, gelegen aan de Verlengde Schrans te Huizum, ten

alle ‘sluipverkeer’ via de Boxumer Dijk ook tol ging betalen.

kadaster bekend, gemeente Huizum, Sectie A, no. 812, groot 1.580 c.A., alsmede van de daarop staande huizingen nr. 148

In september 1828 schreef Hellema: ‘Het nieuwe tolhuis vordert aanmerkelijk in de opbouw en zal spoedig klaar zijn,

(Oud Tolhuis), voor de som van ƒ 6.000,-’. Twee maanden later werd de afbraak van het Oud Tolhuis gegund en uitgevoerd.

waardoor de tollen nog aanmerkelijk vermeerderd worden, wijl het nader aan de stad gebragt wordt, zooals wij bevoorens

Er is in de loop der jaren veel moois gesloopt en volgens

melden’. Wie dit tolhuis na de voltooiing passeerde, diende

velen is er niet altijd iets fraais voor in de plaats gekomen.

voor een retourtje Leeuwarden ƒ 0,20 te betalen. Na 1900

Toch zijn ook de nieuwe gebouwen voorbeelden van hun tijd

verloren de meeste tolhuizen hun functie en werden woon­

en vertegen­woordigen ze de bouwstijlen uit die periode.

1958 - Flat Korhoen en Posthuma carrosserie

huizen en/of pleisterplaatsen. Het tolhuis aan de Verlengde

1938 - Tolhuis Verlengde Schrans nr. 148 vlak voor de sloop

1938 - Fataal ongeluk bij Tolhuis Verlengde Schrans

2011 - Geplande woontoren op plek flat Korhoen & autospuiterij

37

1950 - Verlengde Schrans vanaf de oprit naar de nieuwe Van Harinxmabrug

2011 - Huidige situatie vanaf de oprit van de Van Harinxmabrug

1883 - Sixma State door Albert Martin

2011 - Nieuwbouw op oude terrein Sixma State (1925)

38

ca. 1883 - Sixma State zijkant vanaf de Huizumerlaan

1950 - Oprit na de Hoge brug over het Van Harinxmakanaal

Aanpassingen en nieuwbouw

1962 - Verlengde Schrans nr. 74 - hoek Ferdinand Bolstraat

Aanpassing woning nr. 74

1967 - Panden nr. 8, 10, 12 en 14

Nieuwbouw nr. 12 (1976) en nr. 14 (1988)

1960 - Verlengde Schrans nr. 35 - bijkantoor Rabobank

1981 - Nieuwbouw nr. 35

Huisjes van architect W.C. de Groot op terrein van Sixma State (1910)

39

40

1920 - Kruidenierswinkel Jansma Verlengde Schrans/De La Reystraat (Jan de Baenstraat)

1967 - De verdwenen afslag naar het centrum via de verlengde Schrans

1952 - Vanaf de Hoge brug richting Verlengde Schrans

1960 - Verwaarloosd pand hoek Verlengde Schrans nr. 81, Borniastraat

1960 - Verwaarloosd pand Verlengde Schrans nr. 81 hoek Borniastraat (achtergevel)

2011 - Hoek Verlengde Schrans/Borniastraat

ca. 1950 - Verlengde Schrans 4 - VĂŠGĂŠ-winkel van Bangma

1967 - Oorspronkelijke panden Verlengde Schrans nr. 4 en 6

2011 - Panden nr. 4 & 6

4. De Badweg/het Juffersreedje De Badweg De Badweg is weg Het bad al eerder Maar dit doet zeerder Zo ineens en buiten mijn macht Hoe vertel ik het mijn Nage(l)slacht 2011 - Laatste stukje Badweg-Juffersreedje vanaf de Verlengde Schrans tot aan de Oostergoweg

Sietse Nagel De naam Badweg geldt tegenwoordig alleen voor het stukje weg vanaf de Verlengde Schrans, beginnend naast het

1718 atlas Schotanus - weg naar Abbinga State en Feytsma State en daar tussenin de terp Mellens (zie*)

huisnummer 123, tot aan de Oostergoweg. Een paar oude bomen op het einde aan de rechterkant herinneren nog aan de

Het Juffersreedje

oorspronkelijke begroeiing. Achter het verpleeghuis Nieuw Mellens staan nog oude vruchtbomen van een grote boomgaard

De benaming het Juffersreedje werd voor het eerst in

en rechts van het Drachtsterplein, in de bocht naar de

1721 genoemd door dr. G.A. Wumkes in zijn ‘Stads- en

Drachtsterbrug, staat nog een bijzondere Cypres, die herinnert

Dorpskroniek’. De juffers die waarschijnlijk werden bedoeld

aan het laatste stukje Badweg bij de toenmalige villa Abbinga

waren Anna Maria van Schurman (1607-1678) en haar zuster

State.

Emilie, die toen vaak logeerden bij hun oom en tante, de toen-

2011 - Oude vruchtbomen Badweg bij Nieuw Mellens

malige eigenaars van Abbinga State.

Waarschijnlijk is omstreeks 1100 een dijkje aangelegd van de voormalige terp Mellens naar de brede dijk (nu de

De benaming het Juffersreedje werd later ook toege-

Verlengde Schrans) langs de toenmalige Middelzee. Het pad

schreven aan de juffers Sloterdijck, een moeder en twee

over deze dijk werd de Mellenserdyk. Aan de rand van deze

dochters. De moeder Iskjen Catharina Bourboom, getrouwd

terp en naast de Mellenserdyk werd omstreeks 1400 Abbinga

met mr. Willem Augustijn Sloterdijck (1714-1764) kocht

State gebouwd. Toen eind zestiende eeuw de laatste huisjes

Abbinga State in 1781 en ging daar wonen met haar zoon en

op de terp werden afgebroken, verdween langzamerhand de

twee dochters. In de adresboeken en de burgerlijke stand van

naam Mellens. Waarschijnlijk werd de Mellenserdyk in de

de gemeente Leeuwarderadeel stond de naam het

volksmond toen al vaak de Abbingaasterweg of de wech naar

Juffersreedje als straatnaam vermeld tot 1935. In dat jaar

Abbega genoemd.

werd de naam gewijzigd in Badweg vanwege de opening in 1932 van het openluchtzwembad aan het einde van het Juffersreedje.

2011 - Naast het Drachtsterplein staat de bijzondere Cypres als herinnering aan de oude Badweg

41

1722 - De Stins langs de weg naar Abbinga

De weg naar Abbinga State was vooral in de herfst en de

boerderijtjes waren niet groot. Er werden gemiddeld zo’n 15

winter, net zoals de Breededyk, niet altijd begaanbaar. Wie

koeien gehouden en ze werden ook wel koemelkerijen

verantwoordelijk was voor het onderhoud bleek evenmin dui-

genoemd.

delijk, zodat in mei 1722 de Gedeputeerde Staten van

Hempenserweg woonden voornamelijk gaardeniers met de

Friesland de eigenaren van de naastliggende boerderijen en

toen bekende namen Kaastra, Zijlstra en Botke. Groenten en

landerijen opdroegen om het Juffersreedje en de Swarte

fruit werden vervoerd met zogenaamde skipkes, via de

Planke, de brug over de Wirdumervaart, te onderhouden. Op

Potmarge en Weaze naar de Berlikumermarkt en de

de kaart van Schotanus uit 1718 staan langs de weg naar

Groentemarkt in Leeuwarden. Vanaf 1931 gebeurde dat naar

Abbinga State een Stins en een boerderij. Op de kaart uit de

de veiling in de Schrans bij de spoorbomen. In 1954 werd die

Eekhoff Atlas van 1849 blijkt de bebouwing te zijn toe­

veiling verplaatst naar een nieuw onderkomen in de

genomen. We zien dan de Stins, de boerderij, wat kleinere

Huizumerlaan tegenover de toemalige Aebingaschool. Voor

huisjes en schuin tegenover Abbinga State aan de andere

de Huzumer gaardeniers was de veiling over het water altijd

kant van het Juffersreedje een boerderij. Rients Faber

bereikbaar via de Potmarge.

Op

de

adressen

van

het

Juffersreedje/

beschrijft in zijn ‘Korte geschiedenis van het dorp Huizum’ het volgende over de Stins.

In het adresboek van 1919 staan meer huisnummers en andere beroepen aan het Juffersreedje vermeld, omdat de

De Stins

straatnaam Juffersreedje/Hempenserweg toen was opgesplitst in het Juffersreedje en de Hempenserweg.

Ook van deze Stins is een afbeelding bewaard gebleven.

1880 - Juffersreedje Martin Albert

1926 - Juffersreedje vanaf balkon Verlengde Schrans nr. 123

42

Op de voorgevel leest men dat de Stins in 1613 gebouwd is.

De Burgerlijke Stand van Leeuwarderadeel bleek na de

Omdat het een stenen huis was, zal het gebouw wel de Stins

rel tussen dokter Damsté en de gemeentesecretaris De Jong

genoemd zijn. Bij de Stins behoorde land dat voor de hervor-

(zie hoofdstuk 1) in 1924, nog steeds niet foutloos. Het

ming bij het klooster van Bergum hoorde. De kloosterboerderij­

Juffersreedje is in dat jaar namelijk ook te vinden onder de

die bij de Stins lag, was in 1639 door de Staten van Friesland verkocht. In de 18e eeuw is mevrouw Balfoort de eigenares.

namen

Op de vroegere plaats van de Stins aan de Badweg, is nog

B-nummers ‘omgenummerd’ naar gewone nummers. De

lang een boomgaard geweest. Tegenwoordig is hier een ben-

nummering begon toen niet meer vanaf de stroopfabriek,

zinepomp aan de rondweg (= Aldlânsdyk). Waarschijnlijk staat

maar vanaf de Verlengde Schrans. Bekende namen van vee-

Juffersreadje,

Juffersreetje,

Uffresreedje

en

Jufferswedje. In het adresboek van 1928 zijn de A- en

het schoolgebouw van Piter Jelles Aldlân ook voor een deel

houders waren toen Kingma, Andringa, Kiestra en naast de

op het middeleeuws kloosterland. Het was vroeger ook een

eerder genoemde oude tuindersnamen kwamen de namen

plaats in Huizum waar de stinzeplanten voorkwamen.

Eisma, Stelpstra en Kramer ook voor.

In het adresboek van 1906 staan een aantal beroepen

‘Op de tuinderij van Kramer kwamen wij om bessen te

van de bewoners van het Juffersreedje zoals werkman,

plukken voor wat zakgeld, een kwartje per kistje. Ook Andringa,

opzichter stroopfabriek, koemelker en veehouder. Sommige

de boer bij de zwarte plank heb ik gekend. Als die de Huizumer

Namen voor de Badweg

dorpskerk op zondagmorgen binnen kwam rook de hele kerk

was voor maanden verspreid over diverse plaatsen. Volgens

naar kuil. De boerderijbrand bij het zwembad was ook een

moeder is de foto vanuit het noorden genomen, het was daar

•

de Mellenserdyk (ca. 1100)

hele gebeurtenis’.

altijd erg koud, hetgeen betekent dat het een avondfoto is,

•

de Abbegaasterweg (ca. 1600)

gezien de schaduwen en de lage zonnestand.

•

de Merckwech (1626)

•

het Juffersreedje (1721)

•

de Groene Dijk (1789)

•

plaisierlaan (bijnaam 1832)

•

het Sloterdijckdykje

•

het Sloterdijksdijkje (1844)

•

de weg naar Abbega (1850)

•

het Juffersreedje (1906)

•

de Badweg (1935)

Van: Lieuwe Tijsma, de Lange grindweg naar het zwembad; 2003;

De familie Liebert was een echtpaar, zonder kinderen, dat Douwe Brouwer schrijft:

een mooie villa bewoonde vlak bij de boerderij. Het ging om

Enige feitjes opgetekend n.a.v. moeders verhaal

een deftige familie afkomstig uit Zeeland. Ze hielden veel van

op 5 maart 2004

kinderen en bijvoorbeeld met kerst mochten kinderen komen om kerst te vieren (waaronder mijn moeder). Alle kinderen van

‘De boerderij stond in Huizum, dat tegenwoordig door

‘voor de witte brug’ werden dan uitgenodigd. Mijn moeder

Leeuwarden geheel is opgeslokt. Het adres was Badweg 22.

heeft daar levendige herinneringen aan. Nadat haar man was

De foto moet omstreeks 1920 genomen zijn (tussen 1918 en

overleden is mevrouw Liebert teruggegaan naar Zeeland’.

1922). De boerderij is ergens in de jaren ’80 van 1800 gebouwd. Links op de foto staat pake (Kingma), hij is hier nog

De heer A.H. Liebert staat in het adresboek van 1933

alleen, maar trouwde later met beppe (Deelstra) toen hij 33

vermeld op nummer 19, de villa Abbinga State, met als

jaar was. In het midden staan zijn ouders, mijn overgrootou-

beroep Inspecteur Volksgezondheid. In de adresboeken 1948

ders dus. Toen pake met beppe trouwde nam hij de boerderij

en 1954 woont daar de wed. A.H. Liebert. Zij heeft dus nog

over en konden overgrootouders vertrekken. Zij wilden dat

verschillende jaren op dat adres gewoond na het overlijden

graag, omdat overgrootmoeder last had van reuma en de

van haar man.

boerderij vochtig was. Rechts op de foto staat ‘omke’ Webke, pakes broer die onderwijzer werd. Er was ook nog een vrouw

Met de opening van het openluchtzwembad Huizum in

in het gezin, Siets, de zus van pake, die als moeder van

1932 aan het Juffersreedje kwam in 1935 een einde aan deze

4 kinderen(!) gestorven is aan de Spaanse griep gedurende de

romantische naam. De gemeente Leeuwarderadeel vond het

Eerste Wereldoorlog. De boerderij was geen eigen bezit maar

nodig om de naam te wijzigen in de simplistische naam

in handen van een stichting die het Poptaslot in Marssum

Badweg, de weg naar het bad. Nog jaren nadien werden in de

beheerde. In november van ieder jaar werd de pacht betaald.

volksmond en in de aankondigingen van de notarissen, de

Mijn moeder is hier geboren in 1923. De zesjarige oom Henk

beide namen gebruikt.

1962 - Badweg met rechts boerderij Kingma en links het zwembad

vroeg om lucifers, kreeg deze, en al spelend vloog de boerderij in brand. Dat was in december 1942. Er werd daarna nog

Door de aanleg van het zwembad werd de Badweg

een (nood) stal aangebouwd maar op het bestemmingsplan

vooral ’s zomers, bij mooi weer, een druk wandel- en fietspad

van Leeuwarden stond Huizum al lang ingetekend om gean-

voor de vele zwemlustigen vanuit Huizum ten westen van de

nexeerd te worden, hetgeen dus ook na de Tweede

Verlengde Schrans. De bewoners van de Huizumerlaan en het

Wereldoorlog gebeurde. Pake moest toen iedere dag een eind

dorp Huizum gingen allemaal via het weggetje langs de

heen en terug fietsen vanuit de stad om te melken. Het gezin

begraafplaats en de ijsbaan naar het zwembad. In 1950 werd

Boerderij Kingma Juffersreedje 22

43

1960 - Plattegrond Huizum met de al geprojecteerde Aldlânsdyk

de proeftuin voor groente, fruit en bloemen van de Friese

zou gaan bestaan uit een ziekenhuis, een verpleeghuis en een

Tuinbouwvereniging verplaatst van de Huizumerlaan naar de

verzorgingstehuis. De sportvelden van de voetbalverenigingen­

Badweg, dichtbij de Huizumer ijsbaan. Begin jaren vijftig ont-

Friesland en FVC, en de speeltuin Bornia, tussen deze velden,

wikkelde Leeuwarden een plan voor een stadsautoweg met

verdwenen voor de nieuwbouw. Het nieuwe ziekenhuis kwam

grote gevolgen voor de Badweg. Op de stadsplattegrond van

in de plaats van het Stad-Ziekenhuis (aan de nieuwe weg bij

1960 was al getekend hoe de ringweg rondom Leeuwarden

de oude gevangenis) en werd in 1971 geopend door prinses

zou worden. Vanaf de kruising Julianalaan/Verlengde Schrans

Beatrix. Het stuk Badweg, waar in het verleden Abbinga State

zou de weg dwars door de Badweg gaan bij de Wirdumer

en later de villa Abbinga State stond, verdween in het begin

Vaart, vervolgens langs het zwembad en door de ijsbaan over

van de jaren zeventig met de aanleg van de Drachtsterbrug en

de Oude Potmarge, dan verder langs Faber Haardenfabriek,

het verkeersplein in de ringweg.

door de Tijnjedijk, over de Potmarge om vervolgens aan te sluiten op de Pieter Stuyvesantweg.

Door de fusie van de ziekenhuizen St. Bonifatius Hospitaal, het Diaconessenhuis en het Triotel, werd het mogelijk om in

De Badweg verkeerde toen al jaren in een erbarmelijke

1984 te beginnen met de uitbreiding van het Triotel, daarna

staat en ondanks klachten van de bewoners, de gebruikers en

MCL geheten, tot aan de Aldlânsdyk. Een groot stuk Badweg

anderen bleef de gemeente Leeuwarden weigeren om de

vanaf de kruising Aldlânsdyk/Henri Dunantweg richting

Badweg over te nemen en op te knappen. De Badweg zou

Oostergoweg verdween door deze nieuwbouw.

immers verdwijnen bij de aanleg van de nieuwe ringweg.

Opknappen had weinig zin meer.

Om de verkeersdrukte bij het Zuiderplein en bij de spoorwegovergang in de Schrans beter te reguleren, werd in 1986

Begin van het einde

besloten een nieuwe autoweg, de Oostergoweg, aan te leggen. Deze weg was gepland vanaf de Aldlânsdyk, parallel aan

Diverse gemeentelijke plannen en de uitvoeringen daarvan hebben er toe bij gedragen dat de Badweg in een kleine dertig jaar stukje voor stukje is verdwenen.

Op 11 april 1964 werd de ringweg van de Julianalaan naar de Pieter Stuyvesantweg officieel geopend. Daarmee was de Aldlânsdyk een nieuw stuk in de Leeuwarder ringweg geworden en was de Badweg in tweeën geknipt. In de zomer van 1964 was het Huizumer Zwembad voor het laatst open.

De nieuwbouw voor de wijk Aldlân stond op stapel en er waren plannen voor de aanleg van een nieuwe brug en een 1963 - Rondweg door Badweg

nieuwe weg naar Drachten. In 1967 werd tussen de Badweg en de Borniastraat gestart met de bouw van het Triotel, wat

44

1987 - Aanleg Oostergoweg bij kruising Borniastraat

Uit de begrooting van Leeuwarderadeel in 1932:

de Verlengde Schrans en de Schrans, tot aan het Zuiderplein, waar de voormalige watertoren stond. Het tracé voor de

Uit de begrooting van Leeuwarderadeel in 1932:

Oostergoweg liep dwars door de Badweg en de Huizumerlaan,

Het verzoek van bewoners van het Juffersreedje om aldaar

waardoor een rij woningen moest worden gesloopt.

het tonnenstel in te voeren, ontmoet vele bezwaren; om daar den reinigingsdienst in te voeren zou groote kosten meebrengen. B. en W. willen evenwel met medewerking van

De allerlaatste boomgaard langs het overgebleven stukje

de bewoners trachten een regeling te krijgen, waarbij de

Badweg ten oosten van de Oostergoweg sneuvelde groten-

bewoners worden geholpen.

deels bij de aanleg van het Esso-pompstation, dat eerst bij De

Uit: Leeuwarder Courant 28-11-1931

Harmonie stond, maar daar weg moest vanwege de nieuwbouw van de Stadsschouwburg. Met de komst van het psychogeriatrische verpleeghuis ‘Nieuw Mellens’ verdween

1987 - Oostergoweg op voorgrond doorsneden Badweg

opnieuw een stukje Badweg, al staan op het terrein van

Gemeenteraad Leeuwarderadeel december 1931:

Nieuw Mellens nog een aantal vruchtbomen van de oude De heer VAN ESVELD bepleit invoering van het tonnen-

boomgaard en ligt de toegangsweg naar de ingang exact op

stelsel voor de bewoners van het Juffersreedje. B. en W.

de oude Badweg.

voelen hiervoor wel, indien de bewoners de tonnen aan den straatweg (Verlengde Schrans) willen brengen. De heer VAN

Wat nu nog rest van de Badweg is alleen het stukje van

ESVELD meent echter dat het van huis moet worden opge-

de Verlengde Schrans tot aan de Oostergoweg.

haald. Spreker meent, dat dit wel mogelijk is als men een handkar gebruikt. De VOORZITTER zal de zaak nog eens

De Swarte Planke

met B. en W. bespreken.

Uit: Leeuwarder Courant 04-12-1931

De brug de Swarte Planke, onderdeel van het

1992 - Esso tankstation vlak voor de sloop van De Harmonie

Juffersreedje, lag over de Wirdumervaart en was herhaaldelijk een twistpunt waar het ging om het onderhoud. De naam Planke werd vroeger, evenals Hout (Weidumer Hout) en Post (Buitenpost) gebruikt voor de meest primitieve overgang over het water. De naam Swarte zal alles met de kleur te maken hebben gehad. Het onderhoud van de brug lag oorspronkelijk bij het grietenijbestuur van Leeuwarderadeel, maar toen in 1721 de brug grondig was gerenoveerd, bleek niemand geroepen om de rekening te betalen. Uiteindelijk besloten Gedeputeerde Staten van Friesland dat ‘het gewoon en buitengewoon onderhoud van de brug de Swarte Plancke over de Wirdumervaart onder Huizum, voor rekening komt van de

2011 - Toegang Nieuw Mellens op tracé oude Badweg

eigenaren van de naastliggende boerderijen en landerijen’.

45

Er werden twee gecommitteerden aangesteld die belast werden met het onderhoud en met het incasseren van de rekeningen voor het onderhoud. Er kwam een verdeelsleutel, zodat de eigenaren wisten welk deel van de kosten van het noodzakelijk onderhoud voor hun rekening kwam. In 1721 waren dat aan de oostkant de heer van Schurman van Abbinga State, de heer Doting van Feytsma State, de heer Duyvestein, secretaris en bewoner van een boerderij van het dr. Popta gasthuis en aan de westkant mevrouw Balfoort van 1926 - Brug de Swarte Planke over de Wirdumervaart

de Stins. Begin 1900 was de toestand van de brug zodanig, dat het passeren met een paard en wagen niet meer ver-

ca. 1950 - Brug over Wirdumervaart in de Badweg

trouwd was. Er kwam een nieuwe regeling en iedereen die grond had en over de brug moest, diende mee te betalen aan het onderhoud. De houten brug werd in 1920 geheel vernieuwd voor een bedrag van ƒ 2.943,-. In 1948 was de toestand weer zo verslechterd dat er werd besloten om geen houten, maar een betonnen brug te bouwen.

Bij de aanleg van de ringweg werd de brug eruit gehaald en vervangen door een duiker onder de Aldlânsdyk.

ca. 1960 - Betonnen brug als vervanger Swarte Planke

2010 - Duiker onder Aldlânsdyk waar Swarte Planke lag

46

2011 - Duiker in Wirdumervaart op de plaats van Swarte Planke

ca. 1935 - Boerderij bij Swarte Planke

1962 - Woning bij Swarte Planke

1962 - Schilderij Swarte Planke door S. Grijpstra

1926 - Gezicht op Goutum over Juffersreedje heen

1932 - Gaardenierswoning aan het Juffersreedje

1907 - Huis van familie Teake Botke aan Juffersreedje-Hempenserweg; Teake Botke, zijn vrouw Tryntsje Flieringa en Dina de dochter

1932 - Juffersreedje zuidzijde

ca. 1920 - Kwekerij Kaastra later Beek

1967 - Boerderij langs Badweg nr. 18

ca. 1985 - Badweg

47

1937 - Boerderij aan Badweg en Wirdumervaart

1940 - Badweg; rechts de stroopfabriek, links boerderij van fam. Kingma

1937 - Boerderij aan Badweg en Wirdumervaart

1978 - Badweg in de winter

1982 - Sloop school en voormalig kantoor Ruilverkaveling aan de Badweg

48

1986 - Volkstuintjes langs de Badweg

2003 - Gezicht op Badweg vanuit Verlengde Schrans

5. IJsclub Tjallinga & de Huzumer iisbaan Ontstaan van de ijsclub

Kaastra, bekende gaardeniersnamen, die ’s winters wel tijd over hadden. De contributie werd vastgesteld op ƒ 1,- per jaar

Het eerste notulenboek van de ijsclub Huizum begint met:

en de heer J.S. Dijkstra werd aangesteld als bode voor een

‘De ijsclub Huizum wordt den 25 januari 1879 ten huize van den

vergoeding van ƒ 7,50 per jaar. De vergoeding voor de baan-

Heer H. Fransbergen, koffijhuishouder te Huizum gecon-

vegers werd op ƒ 1,25 per dag gesteld. IJsclub Huizum kon los

stitueerd. De aanleiding tot die constitutie vond men in een

en op 28 januari 1879, drie dagen na de oprichting, werd de

hardrijderij onder de dorpsschooljongens waarbij ieder kind niet

eerste kortebaanwedstrijd al uitgeschreven op de Potmarge. Er

alleen met een prijs werd vereerd, doch bovendien rijkelijk

deden 50 rijders mee voor de hoofdprijs van ƒ 25,- en de pre-

onthaald werd op Chocolade en koek. Eene commissie

mie van ƒ 7,50. Er werd direct al flink vergaderd, want tijdens

be­staande uit drie onderwijzers benevens eenige particulieren

de bestuursvergadering van 1 februari 1879 werd besloten om

daartoe verzocht waren met de leiding belast en was hiertoe in

mr. Bernardus Hopperus Buma als beschermheer voor de ijs-

staat gesteld door milde bijdragen der Ingezetenen van het

club te vragen.

ca. 1880 - Villa Vaartzicht aan de Wirdumervaart in Huizum J.C. Greive jr.

dorp. Alhoewel Eolus niet weinig ’t verkeeren op de baan ongemakkelijk maakte liep dit kinderfeest in de beste orde af tot

Mr. Bernardus Hopperus Buma liet, na zijn burgemeester-

genoegen van oud en jong. Nadat de hoofdprijzen in genoemd

schap van Kollumerland, de oude stins Burmania op de

lokaal waren uitgedeeld en bij monde van den onderwijzer

Nieuwestad slopen en het Burmaniahuis bouwen (nu onderdeel

Flieringa den kleinen hartelijk waren gefeliciteerd en met blijde

van het Stadskantoor). Buma gaf daarnaast opdracht tot de

gezigten huiswaarts keerden bleven benevens de commissie

bouw van villa Vaartzicht op de hoek van de Potmarge en de

nog een aantal belangstellenden over, en wordt ’t wenschelijk

Wirdumervaart. Buma was door erfopvolging voogd van een

besproken van een IJsclub op te rigten; een lijst wordt ter

weeshuis te Wester-Nijkerk geworden. Dit weeshuis was een

teekening aangeboden en weldra prijkten een 20 tal namen van

boerderij genaamd Tjallinga State. In 1877 werd hem tijdens

deelnemers daarop. Den 25 d.a.v. wordt eene Vergadering ter

een bijeenkomst in de herensociëteit ‘de Harmonie’ te

bespreking van een dusdanige club uitgeschreven en na eenige

Leeuwarden verweten dat het slecht ging met ‘zijn’ wezen. Hij

genotvolle uren scheide men met den wensch ’t voorgenomen

reisde direct af naar Wester-Nijkerk en zag met eigen ogen dat

plan tot goede verwezenlijking mogt komen’.

de verwijten klopten. Hij ontsloeg de pachter/weesvader op staande voet en kocht vlak daarna in de Huizumerlaan een

De initiatiefnemers gingen direct voortvarend te werk, want

gaardenierwoning die het Tjallinga-Weeshuis werd en waar hij

er kwam snel een bestuur met Yke Jarichs de Jong, een vee-

nu dagelijks controle kon uitoefenen. De weeskinderen gingen

houder op het einde van de Verlengde Schrans (zie hoofdstuk

in Huizum naar school en Buma kreeg hierdoor belangstelling

3) als president. Verder zaten in het bestuur de heren J.M.

voor wat zich in het dorp afspeelde.

Schuil, een spoorman; H.W. de Vegte, een huisschilder; H.W. Flieringa, een onderwijzer; F. v.d. Broek; H.D. Huizinga; K.H.

Buma stemde direct in om beschermheer van ijsclub Huizum

Cuperus. Baancommissarissen werden de heren Terpstra en

te worden. In 1881 werd tijdens een bestuursvergadering de

1901 - Hardrijderij IJsclub Tjallinga op Wirdumervaart

49

wenselijkheid genoemd van een tent op de ijsbaan.

vleeschhal herschapen was. Daar gold het eerste woord den

Er werd besloten dat drie bestuursleden hier eens over zouden

Beschermheer over zijne goede bedoelingen omtrent de

spreken met de beschermheer.

IJsclub en vervolgens ontvingen ieder der arbeiders zijn deel.

Elk ontving iets. De kleinste portie bedroeg vijf loot spek. Ruim

Ca. 1920 - Schaatswedstrijd jongens & meisjes op de Potmarge

‘Op den bepaalden avond brachten we eene visite bij den

tachtig gezinnen kwam men op deze wijze tegemoet in de

Beschermheer, waar we uitmuntend ontvangen werden. Na een

leniging hunner onontbeerlijkste behoeften. Was ’t een moeite

en ander besproken te hebben, kwam het gesprek op de tent en

volle taak, die het bestuur op zich genomen had, zij had zich

tentjes. De heer Bruns, architect te Leeuwarden, daar ook tegen-

sterk gemaakt door de overtuiging, dat ze iets goeds verrichtte.

woordig, maakte even een teekening, welke den Beschermheer

Alles liep dan ook in de beste orde af’.

zo goed aanstond, dat de heer Ringnalda de opdracht kreeg ze volgens teekening te maken en als ze klaar waren zou Zijn Weled.

Niet iedereen die meedeed had schaatsen, zodat velen op

Gestr. (na overeengekomen te zijn, dat de IJsclub “Huizum” zou

klompen of sokken de baan overgingen om toch maar niet het

veranderd worden in “IJsclub Tjallinga” te Huizum) op die tent

spek te hoeven missen. Voor de toeschouwers, waaronder de

een vlag laten plaatsen (met de naam er in) en schonk die als

notabelen, was dit een hilarisch gebeuren, maar voor veel

bewijs van belangstelling aan de club cadeau’.

deelnemers was het een grote vernedering.

Op 18 december 1881 werd er een rijderij voor ‘behoeftige

In 1882 bleek binnen het bestuur nog niet iedereen over­

dorpsgenooten’ verreden. Deze wedstrijden heetten later

tuigd van de gelijke rechten voor mannen en vrouwen. Bij het

‘hardrijderij voor arbeiders’. In die tijd was het namelijk ondenk­

bespreken van de wedstrijden voor dat jaar, was er een voor-

baar dat arm en rijk tegen elkaar zouden rijden in een wedstrijd.

stel voor een hardrijderij voor mannen en vrouwen of jongens

De notabelen van Huizum zorgden ervoor dat de ijsclub wed-

en meisjes. Architect Bruns, de ontwerper van de tent, keerde

strijden voor de armen kon organiseren, waarbij iedere deel­

zich tegen een wedstrijd voor vrouwen en meisjes om de

nemer een prijs mee kreeg. De commissie die deze wedstrijd

vrouwen­emancipatie niet in de hand te werken. Hij kreeg zijn

organiseerde kreeg in de notulen van de ijsclub de grootste lof.

zin niet want in de notulen staat: ‘De voorzitter wil in dezen

‘Trots mag ze zijn, op dat de Beschermheer aan de zijde des

eene uitzondering maken en voor deze keer minder bekrompen

Burgermeester mede toonden belang te stellen in hare belan-

handelen met het oog op de inwijding der tent’.

geloze ijver om onze arbeiders een genoeglijke en onvergetelijke dag te bezorgen, persoonlijk tegenwoordig te zijn’.

Bij het 10-jarig bestaan in 1889 werd de beschermheer mr.

Hopperus Buma onderscheiden met een gouden insigne; ‘Bij

Vervolgens volgde een prachtig verslag van de prijsuitreiking,

monde van den voorzitter wordt Z. Ed. Gestrenge een gouden

waarbij de eerste prijs zeven loot spek ( een loot was 50 gram),

insigne aangeboden en op staande voet daarmee gedecoreerd’.

een brood en acht pond vet was.

Buma overleed in 1892 en het bestuur stelde voor om zijn zoon tot beschermheer te benoemen. Deze liet na enkele dagen

1933 - Hardrijderij op Tjallinga

50

‘Van de baan toog men naar het armhuis (nu Huizum

weten dat hij, voor hem overwegende redenen, de benoeming

Dorp 14), dat voor een deel door de aanwezige slagers in een

niet aanvaardde. Pas in 1897 lukte het de ijsclub weer om een

Vlaggetjes op de stadbussen

beschermheer te benoemen. Het werd weer een Buma,

aankoop te financieren. Door het uitbreken van de Eerste

namelijk Mr. Wibo Bernhardus Buma (zie hoofdstuk 2; Bornia

Wereldoorlog werd duidelijk dat een nieuwe ijsbaan op dat

Zodra er ijs lag en de ijsbanen in Leeuwarden weer

State) ‘welke zich welwillend de benoeming liet weggevallen en

moment niet mogelijk was. Het bestuur gaf echter niet op en

open konden, voerden de stadbussen van Leeuwarden

zich vereerd gevoelde voor het aanbod’.

sprak in 1916 met beschermheer Buma en de burgemeester van

bovenop de bus vlaggetjes om dat te laten zien. Het geel-

Leeuwarderadeel over een ijsbaan ten zuiden van de Huizumerlaan De ijsbaan

op grond van de gemeente, maar ook dit lukte niet. Gelukkig winters, zodat er geen waren de winters in die jaren kwakkel­

IJsclub Tjallinga organiseerde de meeste ijsactiviteiten op de Potmarge bij de Wirdumervaart. Bij de wedstrijden moest

wedstrijden konden worden georganiseerd. Wel waren er gezellige avonden met de leden om de binding te behouden.

blauwe vlaggetje betekende dat de ijsbaan aan de Blekerstraat open was en het Friese vlaggetje betekende dat de ijsbaan in Huizum open was. In 1961 betekende een driehoekig vlaggetje dat de baan alleen voor kinderen open was en een rechthoekig vlaggetje gaf alle leeftijden aan.

altijd een vergunning worden aangevraagd bij de burgemeester van Leeuwarderadeel en de commissaris van politie van

In 1922 onderhandelde het bestuur met notaris Ottema

Leeuwarden, omdat de Potmarge de grens tussen beide

over een stuk land van het Popta Gasthuis (Marssum), dat lag

gemeenten vormde. De Potmarge was een druk bevaren route

ten oosten van de Wirdumervaart aan het Juffersreedje. De

van en naar Leeuwarden voor alle schepen vanuit het zuid­

regenten van het Gasthuis, waarvan Buma de voogd was,

oosten van Friesland. Het gevolg was dat bij een dun laagje ijs

weigerden hun medewerking. Ook een poging in datzelfde jaar

de schepen door bleven varen en er daarna nooit meer een

om een stuk grond achter Bornia State als ijsbaan te gaan

mooie gladde ijsvloer kon ontstaan. Het bestuur zocht dan ook

gebruiken werd door Buma afgewezen vanwege te hoge

naar alternatieven en vond die op een stuk afgegraven land bij

kosten. De beschermheer liet kort daarop het bestuur per brief

het Juffersreedje van veehouder W. Terpstra. Voor het onder

weten dat hij stopte met het beschermheerschap van IJsclub

water zetten en weer droogmalen moest de ijsclub ƒ 10,-

Tjallinga, vanwege zijn vertrek naar Marssum. In de eerstvol-

betalen. Na het overlijden van de veehouder wilde zijn vrouw

gende bestuursvergadering bleek er geen meerderheid meer

het land alleen nog beschikbaar stellen voor een huurprijs van

voor het aanstellen van een beschermheer, de ijsclub vond dat

ƒ 75,- per jaar. Dit kon de ijsclub niet betalen, zodat deze mooie

ze nu ook wel zonder konden.

ijsbaan niet meer gebruikt kon worden. Het bleef behelpen met wedstrijden op de Wijde Greuns en op de Wirdumervaart. In

Op de buitengewone ledenvergadering van 16 maart 1923

1904, bij het 25-jarig bestaan van “IJsclub Tjallinga”, sprak de

presenteerde het bestuur een prachtig aanbod. De kerkvoogdij

voorzitter in zijn welkomstwoord de wens uit dat er een polder-

van de Nederlands Hervormde Gemeente Huizum had beslo-

baan moest komen voor zo’n groot dorp als Huizum, want de

ten dat de begraafplaats uitgebreid moest worden en dat het

ijsclub kon geen genoegen meer nemen met ieder jaar maar

nieuwe terrein opgehoogd zou worden met de grond van het

weer hopen dat de ijsdikte op de vaarten genoeg zou zijn voor

weiland ernaast. Overleg tussen het bestuur en de kerkvoogdij

het organiseren van wedstrijden en andere activiteiten.

hadden tot gevolg dat “IJsclub Tjallinga” het afgegraven terrein mocht huren en als ijsbaan kon gaan gebruiken. In korte tijd

Pas 10 jaar later werd uit de ledenvergadering een commis-

lukte het een commissie om 571 renteloze aandelen van ƒ 5,-

sie benoemd, die moest onderzoeken of er mogelijkheden waren

te verkopen, een gift van ƒ 166,- te ontvangen en 156 nieuwe

voor een natuurijsbaan en of er middelen te vinden waren om de

leden in te schrijven. Er werden drie aandelen ‘Nederland 1918’

ca. 1925 - Vlag weer op toren Huizumer kerk tijdens wedstrijden

51

gekocht die jaarlijks genoeg rente opleverden om de huur te

deren. In het laatste oorlogsjaar verdwenen door de schaarste de

betalen en ook nog om in te kunnen lossen op de renteloze

houten palen en het controlehok in de kachels van de Huizumers.

lening. Er werd verder besloten om de contributie te verhogen

ca. 1935 - IIsbaan Huzum

van één naar twee gulden per gezin per jaar. De ijsclub groeide

Tijdens de receptie van het 75-jarig bestaan in Tivoli in 1954

in snel tempo naar een grote vereniging en dat had tot gevolg

sprak voorzitter H. Dam zijn zorgen uit over het voortbestaan van

dat er meer eisen aan het bestuur en de vereniging werden

de huidige ijsbaan in verband met de uitbreidings­plannen van

gesteld. Er kwamen nieuwe statuten en er waren voor de ijs-

Leeuwarden. De kerkvoogdij had de grond van de ijsbaan

baan, die in augustus 1923 gereed was, een bestuurstent, een

verkocht aan de gemeente in plaats van deze, volgens afspraak,

controlehokje, nieuwe vlaggen en baanverlichting nodig. In de

eerst aan te bieden aan de ijsclub. Dhr. Dam werd echter door

winter van 1923/1924 kon al direct van de nieuwe baan gebruik

burgemeester Van der Meulen, die namens het gemeentebestuur

worden gemaakt. Het ledenaantal groeide dat seizoen van 260

zijn geluk­wensen kwam aanbieden, gerustgesteld. Volgens de

naar 378. Het 50-jarig bestaan werd een groot succes. De

burgermeester ging het nog slechts om een ontwerp-uitbreiding

feestcommissie, met voor het eerst twee dames, moest van-

en voor IJsclub Tjallinga zou er altijd een ijsbaan blijven.

wege de grote belangstelling zelfs twee avonden in Tivoli in de

Schilderij G.J. Adema - IJsbaan Tjallinga Huizum

Huizumerlaan regelen. Tijdens de opening van de feest­avond

In juli 1961 berichtte de Leeuwarder Courant echter dat

door voorzitter Bangma, die een kruidenierszaak op de

de ijsbaan van Tjallinga niet kon worden gehandhaafd in ver-

Verlengde Schrans had, klonk van buiten de muziek van

band met de aanleg van de ringweg. Burgemeester en

fanfarekorps De Volharding, die de jubilerende ijsclub een

Wethouders achtten het van belang dat er, ter vervanging, een

serenade bracht. Ook werd tijdens dit jubileum bekend dat de

nieuwe ijsbaan in de omgeving moest komen. Een geschikte

kerkvoogdij van de N.H. kerk naast de ijsbaan toestemming

plek was gevonden op een terrein tussen de Potmarge en de

had gegeven dat bij de wedstrijden de vlag op de kerktoren

Oude Potmarge aan de Tijnjedijk. Voor de aanleg was een

mocht worden uitgestoken.

bedrag beschikbaar van ƒ 500.000,-. Door de aanleg van de ringweg werd de oude ijsbaan een stuk kleiner, maar de plan-

Het kerkhof werd in 1932 weer uitgebreid en daarvoor

nen voor een andere ijsbaan maakten dat goed. De nieuwe

was grond nodig achter de ijsbaan. Mede door toedoen van

baan zou een ijsvloer van 733 x 120 meter krijgen, met daarin

Burgemeester Jansonius van Leeuwarderadeel werd op deze

een 400 meter wedstrijdbaan. Rondom zou er plaats zijn voor

uitgegraven plek een openluchtzwembad aangelegd en

100 auto’s en 1.170 fietsen. In augustus 1968 vroegen B. en

omdat er nog ruimte overbleef, kon de ijsbaan worden uitge-

W. voor de realisatie van de baan een krediet van

breid. Er werd dat jaar ook besloten om een nieuwe bestu-

ƒ 1.365.000,-. Na acht jaar hoop meldde burgemeester

urstent met consumptieverkoop te gaan bouwen. Dit gebouw,

Brandsma in 1971 dat een nieuwe ijsbaan er voorlopig niet in

op vele foto’s van de ijsbaan te zien, bleef er staan tot aan de

zat voor Tjallinga. De baan zou er helemaal niet meer komen,

sluiting van de ijsbaan in 1977.

want in 1973 besloten IJsclub Tjallinga en de Koninklijke IJsclub Leeuwarden een Stichting Kunstijsbaan Leeuwarden

ca. 1947 - Wedstrijd op ijsbaan Huizum

52

In de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) moest het bestuur

op te richten. Heerenveen had al sinds 1967 een kunstijsbaan

voor het eerst een vergunning aanvragen om te mogen verga-

en de ijsclubs wilden dat nu ook in Leeuwarden. Het duurde

tot 28 september 1979 voordat de Leeuwarder kunstijsbaan

rubriek GEHOORD EN GEZIEN het volgende schrijft:

werd geopend. IJsclub Tjallinga had toen al niet meer een

‘Het heeft ons wat droevig gestemd dat de nieuwe

ijsbaan, want die werd in 1977 ge­sloten. Tijdens het 100-jarig

Nederlands ijskampioen Jan Heitbrink Leeuwarden, Frieslands

bestaan in januari 1979 werd de erepenning van verdienste,

kern, een kans heeft ontnomen om weer eens in positieve zin

een Koninklijke onderscheiding, door burgemeester Brandsma

in het nieuws te verschijnen door als woonplaats Huizum op

overhandigd aan voorzitter Andries Dam.

te geven. In alle kranten staat hij nu als Huizumer te boek en over Leeuwarden wordt niet gerept. Nu weten wij wel dat

Jan Heitbrink, de kortebaanspecialist van IJsclub Tjallinga

Heitbrink in zekere zin reden heeft om zich Huizumer te noemen – hij woont aan het Schooldijkje -, maar dat neemt niet weg dat hij een Leeuwarder is’.

Jan Heitbrink was al op 5-jarige leeftijd een hardrijder. Hij won in 1946 op de Huizumer ijsbaan een wedstrijd van speel-

Sterke rijdsters

tuinvereniging Bornia voor jongens vanaf 6 jaar. Voor de familie Heitbrink was het een feestdag, want ook zijn beide zusters

IJsclub Tjallinga beschikte in de jaren zestig ook over

Zwaantje en Wimmie behaalden de eerste prijs. Jan groeide uit

sterke rijdsters. Namen als Annie van der Meer, Marijke Flisijn

tot een gevreesde tegenstander bij zowel de junioren als de

en Martha Wieringa waren echte prijswinnaars. Bijzonder was

mannen. De kenners spraken vol lof over zijn prachtige lange

dat de dames vaak en dan vooral in de finaleritten, zelf

streek, waarmee hij een grote snelheid kon ontwikkelen. In 1954

bepaalden wanneer ze van start gingen. Tijdens een finalerit in

werd Jan Heitbrink juniorenkampioen van Friesland en op de

1961 op de ijsbaan in Huizum was de start tussen Martha

Huzumer ijsbaan kampioen bij de mannen. Dat jaar werd hij in

Wieringa (Nederlands kampioene in 1953/1954 en 1955/1956)

Assen ook Nederlands kampioen bij de junioren. In februari

en Marijke Flisijn volgens de journalist van de LC een ongeor-

1959 werd hij weer Fries kampioen bij de mannen en drie dagen

ganiseerde affaire. De starter kon nog zo vaak zwaaien met zijn

later, op de ijsbaan in het Stadspark van Groningen, Nederlands

vlag en klaar-af roepen, het duurde zeker tien minuten voordat

Kampioen kortebaan bij de mannen. Op klompen werd hij ’s

de dames er van door gingen. De journalist vroeg zich in wan-

avonds door familie en fans van het station in Leeuwarden

hoop af of daar nu niet eens verandering in kon komen.

Jan Heitbrink binnengehaald op station als Nederlands Kampioen

opgehaald en op de schouders gehesen onder begeleiding van een muziekkorps. Huizum haalde zijn held binnen.

De Leeuwarder Courant besteedde met een artikel en een grote actiefoto ruim aandacht aan het winnen van de Huizumer Jan Heitbrink. De verslaggever schrijft; ‘…de 23-jarige Huizumer Jan Heitbrink’....

En ook bij de uitslagen staat: ‘1. Jan Heitbrink, Huizum’.

Terwijl in dezelfde krant een wat ‘zure’ redacteur onder de

14 februari 1959 - Jan Heitbrink Nederlands Kampioen in Groningen 1954 - Kampioensschaal voor Jan Heitbrink

53

Briefpapier IJsclub Tjallinga Huizum

54

ca. 1964 - Jong geleerd, oud gedaan op de Huzumer iisbaan

1963 - IJsbaan Tjallinga Huizum

1963 - IJsbaan Tjallinga Huizum

1972 - De skriever op ‘e Huzumer iisbaan

1972 - Advertentie IJsclub Tjallinga Huizum

1979 - Bestuur bij 100-jarig bestaan - zittend v.l.n.r. S. Kalsbeek, J.J. Verra, A. Dam - voorzitter, D. Kaastra staand v.l.n.r. G. Yntema, D.J. de Grave, W. Geertsma, S. Grijpstra, C.G. Scheepstra

6. Het Huzumer zwembad ‘In café Tivoli te Huizum was gisteravond op initiatief van de

Ook werd vermeld dat de commissie meende dat de beste

heeren Jansonius, burgemeester van Leeuwarderadeel en

vorm van exploitatie was, ‘het oprichten van eene Vereeniging

H. Nieuwland, architect, een vergadering bijeengeroepen van

“Zwembad Huizum”. Die vereeniging zal statuten en een

belangstellenden ter bespreking van de mogelijkheid om te

reglement moeten vaststellen en daarop de Koninklijke goed-

komen tot de oprichting van een zwembad. De heer Nieuwland

keuring vragen, opdat de vereeniging als rechtspersoon zal

had in verband met de uitbreiding van de kerkelijke begraaf­

kunnen optreden’.

1931 - Tekening zwembad Huizum door architectenbureau Nieuwland en Van der Vegte

plaats te Huizum een plan voor een zweminrichting ontworpen.

Nadat de heer Jansonius de bedoeling der bijeenkomst had

Saillant detail in de circulaire was het volgende stukje:

uiteengezet, werden de ontworpen plannen door de heeren

Naar de meening van de voorloopige commissie moeten geen

Nieuwland en van der Vegte toegelicht. De vergadering juichte

ingezetenen van Leeuwarden lid der vereeniging kunnen wor-

het voornemen tot de oprichting van een zwemgelegenheid

den. Wel zullen zij, zonder dat, gebruik moeten kunnen maken

zeer toe en er werd een commissie aangewezen om de zaak

van de inrichting door het nemen van een abonnement.

voor te bereiden. Tot voorzitter en secretaris der commissie

Huizum wilde dus wel het geld van de Leeuwarders, maar geen

werden aangewezen de heeren J.G. Jansonius en J. Zuidema.

inspraak als lid van de vereniging.

Uit de toelichting door den architect gegeven, bleek, dat het de bedoeling is de gelegenheid te maken te Huizum aan het z.g.

De contributie werd vastgesteld op minstens ƒ 5,- per

Juffersreedje, ten zuiden van de ijsbaan’.

jaar, waarin begrepen een abonnement voor het betrokken lid.

Uit: Leeuwarder Courant 5 september 1931

Een tweede abonnement zou ƒ 2,50 moeten kosten, een derde ƒ 2,- en en vierde ƒ 1,-. Als je niet lid werd, mocht je

Het ontstaan van het Huizumer Zwembad had dus, net als

ook geen gebruik van het zwembad maken. De minder daad-

de ijsbaan, alles te maken met de uitbreiding van het kerkhof

krachtigen, met een bruto inkomen beneden de ƒ 1.500,- per

bij de Huizumer kerk. Toen de heer Nieuwland van de

jaar, konden lid worden tegen de helft van de prijs. Woonde je

kerkvoogden de opdracht kreeg om het kerkhof te Huizum uit

in Leeuwarden, dan mocht je dus geen lid worden, maar kon

te breiden, ontstond bij hem het idee om op het uitgegraven

je wel een abonnement kopen voor ƒ 6,- en een tweede

gedeelte een zwembad te realiseren. Hij overlegde dit met de

abonnement voor een gezinslid ƒ 4,-. Voor een Leeuwarder

heer Jansonius, zoals al eerder gezegd, de Burgemeester van

gezin met twee kinderen waren de kosten ƒ 18,- voor een

Huizum, die direct heel enthousiast werd en toezegde hiermee

zwemseizoen, terwijl de Huizumers ƒ 10,50 of de helft ƒ 5,25

aan de slag te gaan.

(voor de minder draagkrachtigen) betaalden. Wel was het

1931 - Plattegrond zwembad Huizum

mogelijk om gespreid te betalen.

Er werd een circulaire gemaakt voor de ingezetenen van Zuidelijk Leeuwarderadeel, waarin alles werd uitgelegd en om

Het werk voor het uitgraven van het zwembad en het ver-

een financiële bijdrage werd gevraagd. In die circulaire werd

hogen van het kerkhof werd uitgevoerd door zo’n dertig werk-

het belang van het leren zwemmen van kinderen aangegeven.

lozen uit Leeuwarderadeel. De kerkvoogdij kreeg van de

1932 - Zwembad Huizum

55

gemeente een subsidie van 25 cent op het uurloon van ten

den de bassins, die met elkaar de respectabele afmetingen van

minste 40 cent. De gemeente bepaalde welke werklozen aan

90 bij 25 M. krijgen, ingesloten door met tegels bekleede per-

de slag mochten.

rons, terwijl bovendien voor de zwemmers nog houten perrons worden aangebracht. Langs de lange zijden met de toegangs-

Op woensdag 13 januari 1932 werd in Tivoli aan de

1932 - Oproep voor oprichtingsvergadering

deuren op het Zuiden komen de kleedkamertjes voor ongeveer

Huizumerlaan de vereeniging “Het Zwembad Huizum” op­

honderd zwemmers, terwijl aan de korte zijde bij het strand de

gericht. Nu kon ook een garantstelling voor ƒ 32.000,- bij de

kleedkamertjes voor de schoolkinderen worden gemaakt. 30 in

gemeente Leeuwarderadeel worden aangevraagd. De vereni-

getal. Deze zijn zoo ingericht, dat de onderwijzer steeds een

ging telde kort na de oprichting al 625 leden. Begin maart

overzicht over de kinderen heeft. Op verschillende plaatsen

volgde de aanbesteding door architectenbureau H. Nieuwland

worden tusschen de kleedkamertjes douche en voetwasch­

en W.F. v.d. Vegte te Huizum voor het bouwen van een

bakken geplaatst. Aan de korte zijde van het diepe bassin, aan

zweminrichting aan het Juffersreedje. De hoogste inschrijving

de westzijde, komt de ingang met verschillende gebouwen voor

was ƒ 31.657,- en de laagste ƒ 24.339,-.

contrôle, directie, badmeester, verschillende toiletten, enz. Aan die zijde komt over de geheele breedte een terras, dat

De inrichting van het zwembad

gedeeltelijk overdekt wordt. Daar de meeste bezoekers zeker per rijwiel komen, is er voor gezorgd, dat er honderd rijwielen

Het zwembad zal twee bassins omvatten: een diep bassin

overdekt gestald kunnen worden.

en een ondiep bassin. Het diepe bassin is lang 50 M. en breed 25 M. De diepte varieert hier van 1.80 M. tot 3.50 M. het

De watervoorziening van het zwembad

ondiepe bassin is lang 35 M. en breed 25 M. en is verdeeld in

1965 - Pomphuisje voor het pompen van het water uit de Nortonwel

1965 - Ingang zwembad Huizum met rechts overdekte fietsenstalling

56

2 gedeelten, waarvan het eene gedeelte 0.90 tot 1.50 M. diep

Over de watervoorziening kan nog het volgende worden

is en het andere gedeelte van 0.90 tot 0.10 M. Aansluitend op

meegedeeld. Het water zal worden opgepompt uit een

dit laatstgenoemde ondiepe gedeelte komt een kunstmatig

Nortonwel. Dit geschiedt in een gebouwtje, dat geplaatst wordt

“strand”, breed 5 M. en lang 25 M. Dit ondiepe gedeelte met

langs den weg aan de oostzijde van het terrein. De pomp laat

“strand” is speciaal bestemd voor kinderen. Het ondiepe

het water over een cokesbed vloeien in een ondiepe vloeivijver.

gedeelte van 0.90 M. tot 1.50 M. is bestemd voor baders en

De bedoeling met dezen vijver is het volgende: het opge-

ongeoefende zwemmers. Het diepe bassin is alleen voor

pompte water heeft een temperatuur van ongeveer 12º. Daar

geoefende zwemmers bedoeld. De afmetingen zijn zoodanig

dit voor zwemwater veel te koud is, moet dit opgepompte water

gekozen, dat zwemwedstrijden en polowedstrijden er gemak-

verwarmd worden. Dit gebeurt in den vloeivijver, waarin het

kelijk gehouden kunnen worden. De groote diepte van 3.50 M.

water met een oppervlakte van ongeveer 1.200 m². aan de

wordt gemaakt met het oog op den springtoren, waarop

zonne­ warmte en de lucht wordt blootgesteld. Verder wordt

springplanken op 1, 2 en 3 M. hoogte boven den waterspiegel

door de aanraking met de lucht het eventueel aanwezige ijzer

zullen worden aangebracht. De zijkanten van de bassins wor-

neergeslagen. De vijver komt hooger te liggen dan de bassins,

den alle met beton bekleed, terwijl in de ondiepe gedeelten

waardoor het mogelijk is regelmatig frisch water toe te laten

bovendien betonvloeren worden gemaakt. Aan drie zijden wor-

loopen. Dit gebeurt in het ondiepe bassin. Door deze toe­

vloeiing stijgt het wateroppervlak in de bassins en vloeit daardoor

onderhoud van het Juffersreedje, zodat de vereniging ƒ 45,-

in een overloopgoot op het einde van het groote bassin, die het

per jaar bij ging dragen aan het onderhoud daarvan. De leden-

water voert in de sloot. Hierdoor wordt het bovendrijvende vuil

administratie meldde dat het aantal leden van ruim 600 bij de

steeds verwijderd. Uit deze beschrijving blijkt, dat er in Huizum

opening nu was gestegen naar 952. Er werd verder gemeld dat

een zwembad zal verrijzen, dat voldoet aan de eischen, die aan

in verband met de ziekte van Weil het bad een aantal keren

een dergelijke inrichting kunnen worden gesteld.

bacteriologisch was onderzocht en steeds in orde was bevon-

Uit: beschrijving van architectenbureau Nieuwland en Van der

den. Aangezien de oprichtingskosten waren overschreden,

Vegte te Huizum bij tekeningen voor oprichtingsvergadering op

stemden de aanwezige leden in met het afsluiten van een geld-

13 januari 1932.

lening van ƒ 4.500,- bij de spaarbank te Leeuwarden.

Binnen enkele maanden na de aanbesteding kon het

De gemeenteraad stelde zich garant voor het bedrag van

nieuwe zwembad op vrijdagavond 3 juni 1932 al geopend wor-

ƒ 3.500,- van de betreffende lening. De resterende ƒ 1.000,-

den met vele toespraken en met demonstraties van de

kwam uit de winst van het eerste boekjaar.

Leeuwarder Zwemclub “de Groote Wielen”. Burgemeester Jansonius, die het bad officieel mocht openen vanwege zijn

Bij de ledenvergadering van 1939 bleek dat dat jaar niet

grote inbreng bij het tot stand komen ervan, deelde zijn inbreng

gunstig was verlopen. Ten gevolge van een koude lente was

met de heer Nieuwland, de kerkvoogdij van Huizum en

het ledenaantal gedaald tot 440. Het schoolzwemmen gebeurde

natuurlijk alle inwoners die al lid waren geworden.

alleen nog door de openbare scholen te Huizum en te Wirdum en door de machinistencursus van de M.T.S. Het voorstel tot

Op zaterdag 4 juni mochten de leden voor het eerst zelf

een verlaging van de contributie van ƒ 4,50 naar ƒ 3,- moest er

het water in onder toezicht van de badmeester de heer

toe leiden dat ook de mensen die niet zwommen toch lid

Siderius, de mannelijke hulp de heer Kluin en de vrouwelijke

wilden worden om het zwembad voor Huizum te behouden.

1932 - Juni opening zwembad door burgemeester Jansonius

hulp mejuffrouw Kluin.

Op de ledenvergadering in 1950 werden een propagandaBegin juli werden er al wedstrijden gezwommen, die door

commissie en een commissie voor herziening van het regle-

‘de kring Friesland van den Nederlandschen Zwembond’ waren

ment aangesteld. De eerste commissie moest aan de slag met

georganiseerd met het doel om ook in Huizum een zwemclub op

nieuwe ideeën om meer leden te krijgen. De andere commissie

te richten. Dit lukte al op 14 juli, toen ‘de Zwem- en Poloclub

werd opgedragen om aandacht te besteden aan de naam van

Huizum’ werd opgericht met 40 leden en een bestuur. Er kwam

het bad, welke meer tot geheel Leeuwarden zou moeten

schoolzwemmen voor de scholen van Huizum en de omliggende

spreken. De naam Huizum zat kennelijk het aantrekken van

dorpen en iedereen kon deelnemen aan het diploma­zwemmen.

meer leden, onder anderen uit Leeuwarden, in de weg.

Op de druk bezochte jaarvergadering van de vereniging op

In de Leeuwarder Courant werd dagelijks de temperatuur

21 december 1932 in Tivoli kreeg het bestuur toestemming om

van het zwemwater in de zwembaden aangegeven. De

60 aandelen van ƒ 0,75 te kopen voor de verplichting tot het

tempera­ tuur van het water in het zwembad Huizum leidde

ca. 1935 - Zwemwedstrijd

57

vooral in het voorseizoen tot heftige discussies en verontwaar-

dan terugkerende groepjes tegen die al gezwommen hadden

diging. Als je bij het bad aankwam, kon je zien welke

en dan was onze brandende vraag: ‘Hoefeul graden?’. Het

temperatuur het badwater die dag had. Je verheugde je bij

antwoord was meestal niet opwekkend maar je moet er wel bij

hoge temperaturen, maar twijfelde bij lage temperaturen of je

aantekenen dat de werkelijkheid meestal ietsje meeviel, want

wel zou gaan. Volgens velen werden de temperaturen met

de terugkerende groepjes pleegden meestal samen­zwerinkjes:

opzet hoger aangegeven. Het water voelde altijd veel kouder

‘we sège dat ut 14 graden is!’ Maar koud was het vaak wel,

aan dan de temperatuur op het bord aangaf.

zeker in het vroege voorjaar, wanneer die 14 graden geen uitzondering was en menig jeugdige Huzumer klappertandend

Uit: Leovardia nummer 20; 2006 – ‘Het Huzumer 1935 - Zwemfeest

en lichtelijk blauw aangelopen de kleedhokjes weer opzocht.

zwembad’ door Jesse Wassenaar Wanneer we dan bij het zwembad aankwamen moest je Je reed erheen via de Badweg, die begon aan de

eerst je fiets zien kwijt te raken tussen de enorme hoeveelheid

Verlengde Schrans, recht tegenover de Gerard Terborchstraat.

fietsen die er tegen houten hekwerken gekwakt waren, om

Naast het begin van de Badweg stond de mooie villa

vervolgens vlak voor de ingang bijna platgedrukt te worden

‘GERRIKE’, gemetseld van gele steen en naar ik meen eind

door een massa oprukkende jongens en meisjes. Het was

van de jaren twintig van de vorige eeuw gebouwd in opdracht

namelijk van belang om in de voorhoede te blijven en als een

van veehandelaar Jisk Koopmans. De villa droeg de naam van

van de eersten door het draaihekje te komen, want dan kon je

zijn dochter. Ik heb begrepen, dat hij voor de handel de

nog kiezen uit de badhokjes en met wie je daarin kon kruipen.

boerderij gebruikte, die toen op de hoek stond van de Gerard

Maar eerst werd direct na het passeren van het draaihek de

Terborchstraat en de Verlengde Schrans. Het schoolplein en

datum van die dag doorgestreept.

de tuin van de Ernst Casimirschool aan de Julianalaan grensca. 1940 - De lage duikplank

den eraan. De boerderij zal rond 1957 gesloopt zijn.

Na het binnenkomen volgde dus de run op de kleedhokjes die allemaal aan de linkerkant waren. Er konden zo’n

Het was een hele afstand van huis naar het zwembad dus gingen we altijd op de fiets. Onder de snelbinders je op­gerolde

vier personen in, maar achteraan waren een aantal zogenaamde familiehokjes, daar konden wel tien of twaalf in.

handdoek met zwembroek of badpak én in veel gevallen een blikken sigarendoosje met daarin de seizoenkaart waarop de

Gluurders in spe

dagen dat je zwom werden afgekrast, wanneer je het zwem-

In tegenstelling tot de Overdekte bleven de kleren in het

bad binnenkwam.

badhokje, dat alleen met een schuifje aan de binnen- of de buitenkant gesloten kon worden. Echt afsluiten was er niet bij

1955 - De hoge duikplank

58

Hoefeul graden?

en dat was in feite ook niet nodig want gestolen werd er niet.

Maar voor het zover was fietsten we dus eerst de Badweg

Verder was het vooral voor de dames zaak hun kleren wat

af, tussen kwekerijen en boomgaarden door. De Badweg was

strategisch aan de haken op te hangen in verband met het

zo’n beetje semi-verhard met zwarte sintels en we moesten

vaak niet geringe aantal gaatjes dat door onderzoekende

flink tussen de kuilen en gaten doorlaveren. Vaak kwamen we

geesten in de houten tussenwanden geboord was.

Onschuldiger van aard waren de gaten in de achterwand van

teerd op een aantal lege oliedrums) waarop je met zo’n man

de hokjes (meestal knoesten die eruit geduwd waren) en

of 15 kon staan totdat het traag en sierlijk omkiepte. Ik dacht

waardoor je over de ijsbaan heen een prachtig zicht op het

dat er daarnaast ook een grote opgepompte binnenband van

dorp Huizum en de dorpskerk had. Zoals gezegd was het zaak

een vrachtwagen in het water ronddobberde.

op tijd zo’n hokje te bezetten want als het erg druk was en alle hokjes vol, moesten de jongens ‘achter het zeil’, een open

Elke dag (behalve zondag, ik meen dat het zwembad dan

ruimte onder de kap direct rechts na het binnenkomen. Die

gesloten was) werd een bepaald rooster aangehouden. Zo

ruimte werd dan weliswaar door middel van een groot ervoor

begon men om 7 uur onder andere met zwemlessen. Waar je in

gespannen zeil aan nieuwsgierige blikken onttrokken, maar we

de Overdekte met een zinken bus op de rug en één of twee

hadden er een grote hekel aan ons daar te moeten omkleden.

plankjes in de handen drijvend werd gehouden, ging je hier te water met een kurken band rond de borst. Daarna was het óf

Helemaal achter in het zwembad was over de hele

vrij zwemmen óf alleen geopend voor dames dan wel alleen

breedte een zonneweide, wat overigens een tamelijk weidse

voor heren. ’s Middags was het altijd vrij (gemengd) zwemmen.

1955 - Toeschouwers bij zwemwedstrijden

benaming was voor een ‘súterich grasfeldsje’. Daarna kwam een soort zandstrandje en dat liep uit op het begin van het

Normaal gesproken mocht je één uur zwemmen, daarna

ondiepe. Daar kon je vervolgens rustig inlopen of liever in

werd op een scheidsrechtersfluitje geblazen en moest je

glijden en glibberen want door algengroei was het er spekglad

maken dat je het bad uitkwam, wat soms nogal wat voeten in

en menigeen ging dan ook onderuit al voor de knieën nat

de aarde of liever het water had. Na het vertrek van de zwem-

waren. Soms kon je te water gaan te midden van kwakende

mers werden de badhokjes geïnspecteerd en mocht de vol-

eenden. Onder water zag je al helemaal geen hand voor ogen

gende ploeg erin. Het was trouwens de sport te proberen je

en het gerucht ging dat aan het einde van het seizoen de

ergens ongemerkt op te houden en zo ook het volgende uur

badmeesters na het leegpompen van het bassin er een flink

mee te pakken.

1965 - Laatste zomer voor zwembad Huizum

maaltje paling aan overhielden. Toch deed men zijn best om de waterkwaliteit acceptabel te houden want terzijde van het

Al met al speelde het zwembad tijdens het voorjaar en de

ondiepe, aan de buitenkant van de schutting, stond een hokje

zomer een belangrijke rol voor generaties Huizumers en vooral

dat zeker voor de waterzuivering was omdat daar onder luid

Huizumer jeugd, waaraan vaak nog met een tikje weemoed

geraas een ferme waterstraal omhoog gespoten werd.

wordt teruggedacht.

Halverwege het zwembad werd het ondiepe gescheiden van het diepe door middel van een houten loopbrug waarop je zo mooi kon rennen om dan halverwege met een sierlijke sprong het water in te duiken. Tegen die loopbrug aan waren vaak meisjes in groepjes aan het watertrappelen, en maar kwekken! Het diepe was het meest geliefd vanwege de duik­ planken en niet te vergeten het grote vlot (ik meen gemon-

ca. 1965 - Strandje Huzumer Zwembad. Op voorgrond Tonny Nagel, zittend Sietse Nagel en op de achtergrond bakkerszoon Hylke Schuurmans

59

1935 - Zwemfeest

1935 - Zwemfeest met muziekvereeniging Volharding

Nieuwe plannen, nieuwe wijken, een betere doorgang van

nog jonge heer en mevrouw L.J. Brouwer die half oktober

het verkeer, alles zat op een gegeven moment Huizum tegen.

naar deze plaats aan de Aldlânsdyk zijn verhuisd. Ze kwamen

Door de aanleg van de ringweg van de Julianalaan naar de

overigens uit een woning die ook aan de Aldlânsdyk staat; het

Pieter Stuyvesantweg; de aanleg van de wijk Nijlân met sport­

houten gebouwtje van de IJsclub Tjallinga, dat hooguit vijftig

accommodaties en een nieuw openlucht zwembad en vervol-

meter van het zwembad verwijderd is. Half april zo is de

gens de aanleg van de wijk Aldlân met een nieuwe brug over

bedoeling, gaat de familie Brouwer weer naar de overzijde van

het Van Harinxmakanaal, werkte alles, net als bij de Huzumer

de ringweg. Een verhuizing vraagt aan tijd hooguit een dag,

IIsbaan, tegen het Huzumer Zwembad. Op 7 juli 1964 werden

dat is in oktober bewezen. De woonwijze van de Brouwers is

voor de laatste keer de Friese zwemkampioenschappen in het

uniek, maar voor hen hebben meer gezinnen van de gelegen-

Huizumer bad gehouden. Er gingen toen in de stad al

heid gebruik gemaakt om ’s zomers bij de ijsbaan te wonen.

geruchten dat het zwembad aan het einde van het seizoen definitief dicht zou gaan. Het zou betekenen dat er dan geen

’s Winters bij het zwembad. In 1944 al woonde de eerste

enkel openluchtbad meer in Leeuwarden zou zijn. De LC

familie bij de ijsbaan, enkele jaren later ontstond de gewoonte

meldde dat het bestuur van het zwembad aangaf, dat het

van het zomer- en winterverblijf. “Kijk” zegt de heer Brouwer,

Huizumer bad niet eerder dicht zou gaan, dan zwembad

“als je jong bent moet je je ook een beetje kunnen uitleven. Als

Nijlân gereed was. Eind 1965 was het zover. De vereniging

ik de radio hard wil aanzetten, is er niemand die me op de

‘Zwembad Huizum’ kreeg in september van dat jaar een brief

vingers tikt. We zijn hier zo vrij als we ons maar wensen en in

van de gemeente Leeuwarden om het bad te sluiten en het in

Goingarijp waar we deze zomer de vacantie doorbrachten,

1966 niet meer gereed te maken voor het nieuwe seizoen. In

krijgen we ’t haast niet beter. Wat wil je dan nog meer, als

een ledenvergadering hief het bestuur, met instemming van

Leeuwarder of eigenlijk Huizumer?”. De kachel in de woning

de leden, de vereniging op en werden de baten, volgens de

van het zwembad, behalve een vrij ruime kamer, ook een keu-

statuten, geschonken aan eene vereeniging ten algemenen

ken en een slaapkamer, vraagt in deze vorstperiode wat extra

nutte in Huizum.

brandstof maar de vrijheid die je hier hebt is het dat wel waard. Dat is de overtuiging van de Brouwers. “Er is één

De baten bij de liquidatie, een spaarbankboekje met

bezwaar: als het licht stuk gaat en we nieuwe stoppen moeten

daarop ƒ 20.000,-, werden geschonken aan IJsclub Tjallinga

aanbrengen dient dat te gebeuren in een gebouwtje halfweg

voor een nieuwe ijsbaan ergens in Huizum.

het zwembad…”. Nu is dat geen dagelijkse gebeurtenis. Met enig persoonlijk initiatief en wat improvisatie is het daar aan de

‘Uniek wonen aan de rand van de stad’.

stadsrand zéér redelijk wonen.

Ook tijdens Thialf’s bewind pinkelt er licht in het zwembad

Uit: Leeuwarder Courant; 29 december 1964

Huizum en het is zeker niet het zaklantaarntje van een wakkere

1935 - Zwemfeest

60

zwemmer die zich zelf ’s winters een koele duik niet laat

Lútzen Brouwer, zoals de bewoner heette, was als bediende

ontnemen. Het zwembad Huizum wordt nog bewoond en

werkzaam in de schoenwinkel van Hoogenbosch aan de

’s avonds is het ronduit gezellig in de kamer, waarvan ‘s

Schrans. Zijn baas heette Postma. Het was de bedoeling dat

zomers de controleurs gebruik maken. De bewoners zijn de

Lútzen de schoenenzaak zou overnemen en dan samen met

DIEFSTALLEN IN EN BUITEN HET HUIZUMER ZWEMBAD

zijn verloofde Grietje, nadat ze getrouwd waren, in het woonhuis achter de winkel zouden gaan wonen, nadat de eigenaar

Den laatsten tijd bereikten ons steeds meer berichten

en zijn vrouw een geschikte woning hadden gevonden. Dit

over diefstallen in het Huizumer Zwembad. Wij hebben

laatste lukte niet zo snel, vandaar dat de Brouwers een paar

ons daarom eens in verbinding gesteld met den chef-

jaar bij de ijsbaan en het zwembad hebben gewoond.

veldwachter te Huizum, die ons mededeelde, dat inderdaad enkele diefstallen gepleegd zijn, niet zozeer in, dan wel

Piet ten Thije en het Huzumer Zwembad

buiten het zwembad. Ontvreemd zijn er 2 rijwielen en 3 belastingplaatjes, benevens de inhoud van een portemon-

Piet ten Thije, lid van LZO (=Leeuwarder Zwemclub

naie van één der bezoekers van het zwembad. De diefstal

Overdekte), was in de beginjaren 1950 een topzwemmer, die

van de beide rijwielen schijnt kwajongenswerk te zijn, want

regelmatig trainde en vele wedstrijden won in het Huzumer

later werden ze door de politie weer teruggevonden in de

Zwembad. Hij was Nederlands en Fries kampioen en record-

omgeving van het zwembad. Van de rijwielplaatjes is inmid-

houder op de 1.500 meter en 400 meter. Nederlands kampioen

dels weer één terechtgekomen en aan den eigenaar terug-

estafette op de 4x200 meter en 4x100meter. Hij trainde veel

gegeven, Van de overige 2 was één met een elastiekje aan

met Jitze v. d. Veen, die ook vele titels won. Ten Thije was ook

het rijwiel bevestigd, dat buiten het bad was neergezet. Met

een zeer sterke lange afstandzwemmer.

het andere plaatje hebben de dieven blijkbaar meer moeite gehad, daar te zien is, dat gereedschap is gebruikt. De portemonnaie, die geledigd is, bevond zich in de in het badhokje hangende pantalon van een der zwemmers. De buit moet ongeveer ƒ 12,- hebben bedragen. De Huizumer politie stelt in deze zaken een onderzoek in.

Uit: Leeuwarder Courant 17 augustus 1936 1933 - Publiek bij zwemwedstrijd op de badhokjes

1951 - Piet ten Thije (links) & Jitse van der Veen

1965 - Hier woonde de fam. Brouwer ‘s winters

1968 - Bezoek prins Bernhard aan zwembad ’t Nijlân met commissaris H.P. Linthorst Homan, burgemeester Joh. Brandsma, wethouder Jan Tiekstra e.a.

61

1932 - Oproep sollicitanten voor badmeester & hulpen

1932 - Opening zwembad - badhulp mej. Kluin, badmeester Siderius en badhulp Kluin

62

ca. 1950 - Doop van Adventisten met op de achtergrond de Huizumer kerk

1933 - Wedstrijden met gemaskerd gecostumeerd zwemmen

1949 - Heropening na restauratie door burgemeester A.A.M. v.d. Meulen

ca. 1955

ca. 1967 - Huzumer zwembad met strandje

7. Abbinga State & de Huzumer stroopfabriek Het is niet meer te achterhalen wanneer Abbinga State

sterking van de verdedigingswallen. Abbinga State werd ook

werd gebouwd. De naam Abbinga komt voor het eerst voor in

afgebroken. Hessel laat Abbinga State een aantal jaren later

1402. Abba Abbingha was mederechter van de grietman van

opnieuw opbouwen. Zijn dochter Wick van Abbingha woon-

Leeuwarderadeel en waarschijnlijk woonachtig op de Abbingha

de er daarna met Gosse Epes van Douwma. Zij kregen in

Stins (= stenen huis). Na Abba Abbinga woonde Campa

1542 een zoon, Epo van Douwma, die trouwde met Saeck

(Keympe) Abbama, mederechter van grietman Taka Asghama

van Burmania.

van het Huysumer Nieuland er. Na het overlijden van Campa Abbema, kwam diens zoon Hessel, getrouwd met Wick Onema, op Abbinga State of Abbamahuus te wonen.

Beiden liggen begraven in de Huizumer kerk onder een

Petri en May: In Friesland gingen pacht- en arbeidscontracten in de landbouw in op 12 mei sinds de invoering in Friesland van de Gregoriaanse kalender (begin 1700), daarvoor was het 1 mei. Akkerbouwgrond werd echter eerder aanvaard omdat het ingezaaid moest worden en dat was op 22 februari, St. Petri (= Sint Pieter; wat nu nog in Grou gevierd wordt).

steen met als opschrift o.a.: ‘1602 stierf den edelen Erenthphesten J(onker) Epo va(n)

De namen Aebinga of Abbinga komen in de genealogie van de Friese adel soms voor als Abbema of Abbama en

Douma en (de) leit hier begraven, oud 60 jaar………’

‘1607 de edele eerbare juffrouw Saek van Burmania syn wyf’

omgekeerd de naam Abbema of Abbama van Huizum als Abbinga. Vandaar ook de vele verschillende namen voor Abbinga

State,

zoals

Abinghaestate,

Hun dochter Thet van Douwma trouwde met Sydts van

Abbamahuus,

Botnija en woonde van 1608 tot 1628 op Abbinga State. De

Abbemastins. Vanwege de blauwe dakpannen werd de state

zoon van Thet en Sydts verkocht de state in 1628 aan

ook wel het blauwhuus genoemd.

Johannes Kingma, boer te Weidum, Huizum en Minnertsga en gedeputeerde van de staten van Friesland (1627 – 1630). Zijn

Hessel kreeg net als zijn vader te maken met de strijd

dienstmaagd Bauck van Beyma uit Huizum, die bij Kingma

tussen de Schieringers en de Vetkopers. De adel van Huizum

had gewoond, klaagde hem in 1638 en 1640 aan wegens het

streed meestal mee aan de kant van de Schieringers tegen

niet nakomen van een gedane trouwbelofte. Beide keren werd

vooral Leeuwarden, de Vetkopers. In 1420 werd Huizum door

ze door het gerechtshof in haar gelijk gesteld en eind 1640

de Leeuwarders platgebrand en in 1481 werd Leeuwarden

trouwde Kingma haar eindelijk. Waarschijnlijk had Kingma

door de Schieringers, waaronder waarschijnlijk ook vele

toen Abbinga State al verkocht aan Wigle (Viglius) van Aytta

Huizumers, geplunderd. Bij het Bieroproer in 1487 kwamen

(1572 - 1636), een oomzegger en vernoemd naar Viglius van

de Schieringers Pieter Cammingha en andere edelen te hulp,

Aytta (1507 - 1577), die het als zoon van een vrije boer te

waarna onder leiding van Worp Lieuwes Juckema Leeuwarden

Barrahuus onder Wirdum presteerde om in 1554 voorzitter van

opnieuw werd binnen gevallen en Juckema tot Olderman,

de Raad van State te worden.

1695 - Kaart Schotanus met Huysum en Abbinga State

een soort burgemeester, werd benoemd. Dit duurde tot 1498 toen Leeuwarden werd ingenomen door de troepen van de

Van Aytta verkocht de state alweer in 1642 aan Abraham

hertog van Saksen. De stinzen van de Schieringers rondom

van Schurman en Maria van Vierssen. Hun oom en tante­

Leeuwarden werden gesloopt en het materiaal werd onder

zegger, Anna Maria van Schurman (1607 - 1678), verbleef

anderen gebruikt voor de bouw van het Blokhuis en ter ver-

regelmatig met haar zuster Emilie op Abbinga State.

Wapen van Abbema; links een halve zilveren lelie in een groen veld; rechts een groen klaverbad in een gouden veld

63

Wesselius schreef hierover: ‘de door elkaar gevlochten

Haarsma bewoont, en op den 12 May 1751 vrij van Huiringe,

voorletters van haar naam AMS leest men nog op de glazen

enz. …. belast ’s Jaarlijks met seven Goutguldens Gronspagt

en het midden der zoldering op de kelderskamer van

of eeuwige Rente aan de kerk van Huizum, twee Gout-guld.

Abbinga State’.

aan de Pastorije van denzelven Dorpe, en een en een halve Goutgulden aan de Oudehoof, voorts met reed en drift over

De familie Van Schurman heeft Abbinga State waarschijn-

de Oosterse Zingel van ‘t 2de en 3de Perceel, en met ’t

lijk tot 1752 in haar bezit gehad, want toen kocht Albertus

onderhoud der Weg na ouder gewoonte …. Mitsgaders een

Rengers de state volgens een koopakte. In 1751 werd een

gestoelte in de kerk tot Huisum, dog buiten de Grafkelders en

verkoopbiljet met onderstaande tekst gedrukt in verband met

de muur alwaar de wapens hangen, …. Geregtigd met twee

de veiling van het ‘adellijke huis Abbingha State’ te Huizum.

stemmen”. Wie gadinge hier aan heeft kome Saturdag den 22 May 1751 by de eerste Sitdag, den 29 dito by de Verhoginge

“Verkopinge van een Heerlijke Stemdragende Heeren-

en den 5 Juny bij de Provisionele Palmslag, ‘t elkens op 1 uit

Huisinge, somerwooninge, en 22 Pondematen los land, gele-

na noen, ten huise van Lieuwe Dirks,

gen onder den Dorpe Huisum. Daar word gepraesenteert bij

Wagentje te Leeuwarden, en kopen dan, enz.

Herbergier in ’t

vrije wille en strijkgeld aan de meestbiedende te Verkopen.

Ten 1 Een hegte, sterke en wel doortimmerde Huizinge uit het water opgebouwt, voorzien met twee Royale Voorhuisen, drie

Te Leeuwarden, By Pieter Koumans, Stads-Drukker en Boekverkoper in de Peperstraat in de Jonge Ruyter, 1751.

magnificque behangen Beneden-Kamers, Schrijf-Kamertje, 1633 - Anna Maria van Schurman; zelfportret

zes Boven-Kamers, waar onder een groot behangen Zaal,

In 1781 kocht Iskjen Catharina Bourboom Abbinga State.

Provisie-Kamer, Solderinge over de gehele Huisinge, een

Ze ging er wonen met haar twee dochters Iskjen Catalina van

grote Commode Wijn- en Bierkelder, een ruime Keuken voor-

Sloterdijck en Catharina Geertruid van Sloterdijck. Iskjen

zien met een Tinkas, Watersteen, vornoisen en verdere com-

Catharina was de weduwe van mr. Willem Augustijn van

moditeiten, en bij den ingang der Keuken een curieus Lavoir,

Sloterdijck (1714-1764), die burgemeester van Workum was

water ontvangende uit een Loden Bak boven in het huis; nog

en het burgemeestersambt van Hulst in Zeeuws-Vlaanderen,

een Somerwooninge, bestaande in een Somer-Kamer, grote

een Generaliteitsland, had gekocht. (Thomas Roosenbaum

Keuken, voorzien met een Regenwaters-Bak, Spijkamer,

schreef de roman ‘Gewassen vlees’ met als hoofdpersoon van

Oven, Vornoisen, Watersteen en aanregten, een Wasch-

Sloterdijck). In 1871 werd het dempen (slatten) van de grach-

keuken, wijde gang en op het end derzelver twee kamertjes,

ten rondom de state als volgt aangekondigd in de krant.

grote Schuire, Knechts bedsteed, Stallinge voor 6 à 7

Grafzerk van Thet van Douwma in Huizumer kerk

64

Paarden, en verscheidene Koestallen; mede een vermakelijk

Men præfenteert op Maandag den 27 Augufty eerft­

Somerhuis, grote Hovinge en Stakettingen met beste

komende, des Namiddags om 2 uur præcys op Abbinga

Vruchtdragende Bomen beplant, Moestuinen, Gragten en

Staate onder den Dorpe Hufum pubyk by Strykgeld te beftee-

Zingels rondom de Huizinge met opgaande IJperen Bomen

den: het SLATTEN van drie Percheelen Gragt, lopende rond-

beplant, alles staande en gelegen onder den dorpe Huisum,

som voorfchreven Plaats; Wie hier aan gadinge maakt kome

Abbinga genaamt, wordende thans bij de Heere Rentemeester

op tyd en Plaatfe voorfchreven, en neeme aan op Conditien

als dan voor te leezen, welke twee dagen te vooren zullen

Aardkar, Boerengereedschappen, eene partij Hooi en Stroo,

kunnen worden gezien op de genoemde Plaats.

verders onderscheidene Gereiden en Paardentuig, en zeer vele andere Goederen, die allen te bezigtigen zijn op Zaturdag den

De weduwe van Sloterdijck overleed al in 1785, vier jaar

17 October 1832, des morgens van 10 tot des namiddags 2 ure.

nadat ze Abbinga State had gekocht. Twee jaar later overleed HOOFDZAKELIJKE ORDE van VERKOOP

dochter Catharina. De broer van de beide zusters, Jacob Frederick van Sloterdijck, is na het overlijden van zijn moeder

Op Maandag den 29 October 1832 zullen de voornaamste

waarschijnlijk de eigenaar geworden van Abbinga State. Hij

Meubelen op prijs worden gesteld, onder optie, verders op dien

bekleedde diverse bestuurlijke functies zoals advocaat bij het

dag verkoop van Meubelen. Op Dinsdag: Tafels, Stoelen, als-

Hof van Friesland, secretaris van Leeuwarden, lid van de

mede Koper, Tin, Glas en Aardewerk. Op Woensdag: finale

Provinciale Staten van Friesland en van 1812 - 1815 maire van

verkoop van de onder optie gebragte Kabinetten, Commode,

Huizum. Hij overleed in 1815 op Abbinga State. De oudste

Spiegels, Biljart, Ledikanten, Bedden, Rijtuigen, Hooi enz.,

dochter, getrouwd met Leonardus de Wendt, woonde het

alsmede een paar Zwanen, Eenden, enz.

langst op de state. Zij overleed kinderloos op 4 juli 1832.

Uit: Leeuwarder Courant, 26 oktober 1832

Huizum, den 4 julij 1832. Op den Huize Abbinga State,

Heere Harmens Poelsma kocht in 1833 de stins en de

overleed in den ouderdom van ruim tachtig jaren, de Wel Edel

daarom heen liggende terreinen. Eind 1836 vond bij de state

Geborene Juffer ISKJEN CATALINA van SLOTERDIJCK.

nog een laatste boelgoed plaats van onder anderen IPEN BOOMEN, LINDEBOOMEN, KAPHOUT, DAMLEGGERS, HEK-

Na haar overlijden gaf haar man in oktober van dat jaar

en STEKPALEN, JUFFERS. In 1837 werd de state afgebroken.

opdracht tot het veilen van planten, heesters e.d. uit de tui-

Van de State zijn jammer genoeg geen tekeningen of schilderi-

nen en via een boelgoed de inboedel van Abbinga State.

jen bekend. Lange tijd dacht men dat een tekening van Jacob

1744 - Iskjen Catharina Bourboom, getrouwd met Willem Augustijn van Sloterdijck

Stellingwerf uit 1722, met als bijschrift Abbinga State te Boelgoed op Abbinga State onder Huizum

Huizum, de state bleek te zijn. Uit later onderzoek bleek dat dit niet klopte en dat de tekening waarschijnlijk Dixtra State bij

De Notaris J. ALBARDA, HZ., te Leeuwarden, zal, op

Rapenburg was. Nog later werd aangetoond dat ook de naam

Maandag den 29 October 1832, en volgende dagen, telkens

Dixtra Sate niet bij deze tekening hoort. Het zou gaan om de

des morgens van 10 tot des namiddags 2 ure, op Abbinga

Feijtsma State aan de andere kant van de terp Mellens. Bij

State onder Huzium, tegen gereede betaling verkoopen:

graafwerkzaamheden in 1888 zijn op de plaats van de voorma-

Een deftigen INBOEDEL, bestaande uit Tafels, Stoelen, Spiegels, Kabinetten, Comode, een groot Biljart met toe­ behooren, Uurwerken, differente Ledikanten met behang, Bedden met toebehooren, Matrassen, Schilderijen, eene aanzienlijke partij Koper, Tin, Ijzer, Glas en Aardewerk; alsmede twee Verdekte Wagens, waarvan een zoo goed als nieuw, eene

lige

Abbinga

State

de

volgende

vondsten

gedaan:

• Gevelsteen, waarop een manshoofd is uitgehouwen. Gevonden bij het doen van graafwerk op »Abbinga State” te Huizum.

• Gehouwen topsteen van een gevel of schoorsteen. Gevonden in den grond op »Abbinga State” te Huizum.

1815 - Overlijdensakte Jacob Frederick van Sloterdijck

Uit: Verslag Friesch Genootschap 1888-1889 65

Waar stond Abbinga State?

Voornaamste was Abbinga State, thans een fabriek, wier hooge schoorsteen wij reeds lang hadden gezien en nog lang boven

Zie hiervoor het kaartje en de foto op deze pagina. De kans is

het vlakke veld zullen zien oprijzen. De ouderen van dagen heb-

aanwezig dat met het herinrichten van het Drachtsterplein en het

ben het heerenhuis nog als een uitspanning gekend, want het

aanleggen van een aquaduct onder het Van Harinxmakanaal er

is eerst in 1837 afgebroken’.

restanten van de fundering van Abbinga State gevonden worden.

Op het terrein van de voormalige state werd in 1843 door De Huzumer stroopfabriek

Johan Adema (1798-1867) een aardappelmeel- en stroop­ fabriek opgericht. Hij was ondermeer lid van de Provinciale

Jacobus Craandijk schreef in zijn boek ‘Wandelingen door Nederland met pen en potlood (1882)’:

Staten van Friesland, militiecommissaris en ruim 25 jaar lid van de ‘Commissie van Administratie over de Gevangenhuizen’.

‘Even als zoovele Friesche dorpen had ook Huizum in

De fabriek van Johan Adema werd een concurrent van de

vroeger eeuwen een aantal adellijke huizen, de woonplaatsen

fabriek van W.A. Scholten, die in 1841 in Foxhol een fabriek

van onrustige en krijgshaftige edelen. Zij zijn allen gesloopt. ’t

voor aardappelmeel was begonnen en later dit bedrijf uit zou 1979 - Luchtfoto Drachtsterplein met daarin geprojecteerd de voormalige Abbinga State

laten groeien tot de eerste Nederlandse industriële multi­ national. In 1858 verzocht Johan Adema de kerkvoogdij van de Hervormde Gemeente te Huizum om ‘een stuk greidland gelegen aan de Potmarge en tegenover de Overzet, en behorende tot de Pastoriegoederen van Huizum, in pacht te mogen hebben en van de tegenwoordige huurder over te nemen, teneinde daarop te bouwen, een Aardappelen Stroopfabriek, door Stoom gedreven wordende, en tot vervanging van de huidige fabriek op Abbinga Sate’. De kerkvoogdij had grote bezwaren en wees het verzoek begin 1859 af. Na de afwijzing verkocht Adema de fabriek met terreinen aan zijn zoon Epke, die het geheel onderbracht in de vennootschap Firma Everts, Adema & CO. Everts was de oom van eerder genoemde W.A. Scholten.

Op 4 april 1859 schreef dr. G.A. Wumkes in zijn Stads- en Dorpskroniek van Friesland het volgende: ‘Op Abbinga State onder Huizum afbraak verkocht van de afgebroken aardappelsiroopfabriek aldaar, die door een nieuwe vervangen werd’.

Epke werd de zakelijke directeur en Everts werd verant66

De situatie van 1820 geprojecteerd in het huidige Drachtsterplein 2011 - tekening van D.J. Heddema

woordelijk voor het productieproces van de nieuwe fabriek, die in 1860 startte met het verwerken van aardappelen tot stroop.

Het aanvoeren van de aardappelen in het najaar gebeurde via de Greuns en de nauwe en ondiepe Oude Potmarge tot aan het fabrieksterrein. De aardappelen werden direct gewassen en geraspt en naar bezinkingsbassins afgevoerd. Het overtollige water werd geloosd op de Oude Potmarge. Het eerste afgezette meel, groenmeel genaamd, werd gebruikt voor de productie van witte stroop. Wat in de bassins overbleef aan vezels en restmeel werd in gaten op het fabrieksterrein gestort en bloot gesteld aan rotting. Begin april werden de rotte, zwart gekleurde restanten uit de gaten gehaald en werden de vezels van het zwarte restmeel gescheiden, waarna zwarte stroop ontstond. Door deze zwarte stroop te mengen met de witte stroop en daar een suikerstroop van de ‘klontsjefabriek’ Verver uit Sneek aan toe te voegen, ontstond de

befaamde

huishoudstroop

“DE FRIESCHE VLAG” - E.A.C. –

niets doen zolang niet was aangetoond dat de volksgezond-

DE BEROEMDE

heid in gevaar was. Pas na 5 jaar kregen de bewoners bericht

FRIESCHE KEUKENSTROOP

dat ze zich moesten wenden tot het College van Gedeputeerde

Deze stroop is nu nog steeds in een

Staten van Friesland. In de tussentijd had de vennootschap

originele rood/oranje kartonnen ver-

een verzoek gedaan voor het plaatsen van een grotere ketel en

pakking te koop, al zal het procedé

een zwaardere stoommachine. Hierdoor werd het mogelijk dat

wel gewijzigd zijn.

de provincie in overleg met de gemeente een onderzoek kon

Stroopfabriek & villa Abbinga State geprojecteerd in huidige situatie Drachtsterplein 2011 - tekening D.J. Heddema

laten instellen naar eventuele gevolgen voor de volksgezondRondom de fabriek stonk het en door de vervuilde lozin-

heid van de omwonenden. Het betekende dat de eigenaren

gen bevatte het omringende water geen vis meer en kon het

van de stroopfabriek aan allerlei voorwaarden moesten gaan

vee dit water niet meer drinken. Het was dan ook voorspelbaar

voldoen om stankoverlast en vervuiling van het omliggende

dat de bewoners van Huizum gingen klagen over de fabriek.

water te voorkomen.

Eerst bij directeur Epke Adema, maar toen dat niet hielp bij de gemeente Leeuwarderadeel en in 1862 bij de Provinciale

Bij Koninklijk Besluit van 23 november 1865 kreeg Johan

Staten van Friesland. Omdat de Firma Adema, Everts & Co

Adema toestemming om de voornaam Hora aan zijn geslachts-

voor hun fabriek een vergunning hadden gekregen zonder

naam toe te voegen. Vanaf die datum noemde de gehele

beperkende voorwaarden, konden gemeente

familie zich Hora Adema.

en provincie

1923 - Advertentie

67

Stroopfabriek

De stroopfabriek kende dus de nodige problemen. Er

Glucosefabriek te Tiel. Vanaf 1936 werd definitief gestopt met

was een brand in 1873. De vergunningsaanvragen liepen

de productie van stroop. De stroop kwam daarna uit een fab-

moeizaam, er waren klachten van omwonenden en de fabriek

riek in Sas van Gent, maar de oude oorspronkelijke opdruk

werkte met sterk verouderde apparatuur. Na het overlijden van

‘Everts, Adema & CO te Huizum’ werd nog steeds gebruikt. De

Epke in 1916 werd zoon Johan Hora Adema de directeur. Nies

familie Johan Hora Adema verkocht in 1925 de villa Abbinga

Blanksma werd aangetrokken als bedrijfsleider over de fabriek

State en verhuisde naar Amsterdam. Een van de dochters was

en de bedrijfscontrole. Johan Hora Adema

en zijn vrouw

Wim Hora Adema. Zij was twintig jaar lang een bekend jour-

Hantzen Stoffelsma waren in 1913 verhuisd van de Willemskade

naliste bij het Parool en schreef kinderboeken, reisgidsen en

in Leeuwarden naar een villa aan het Juffersreedje, in de nabij­

vele artikelen over vrouwen en het feminisme. Samen met

heid van de fabriek, waar hun drie dochters werden geboren.

Hedy d’Acona richtte zij het blad ‘Opzij’ op. Daarnaast maakte

De villa, gelegen in een prachtige tuin met vele bomen, stond

ze naam als talentscout. Zij ontdekte bijvoorbeeld Annie M.G.

al snel bekend als villa Abbinga. Kronenburg was de tuinman

Schmidt. Wim Hora Adema overleed in 1998 in Amsterdam.

en woonde aan de rand van de tuin in een klein huisje. Naast de fabriek woonden onder anderen de familie Blanksma. Via de

Na 1936 bleef de stroopfabriek jarenlang leeg staan totdat

weg waren de fabriek en de woningen alleen te bereiken over

het complex een autosloperij werd. In een beschrijving van dit

het Juffersreedje met daarin de brug de Swarte Planke. De

‘autokerkhof’ in de Leeuwarder Courant uit 1957 vertelt de

vrachtwagen, aangeschaft in 1920, zat herhaaldelijk vast,

eigenaar L. de Vries over de ex-wagen van Leeuwardens

waarop de leiding van de fabriek besloot om ook nog een

burgervader.

motor-dekschuit aan te schaffen voor het vervoer van de producten van de fabriek.

‘Het is een Opel Admiral, het grootste type waarmee de Opel-fabrieken voor de oorlog uitkwamen. Deze 1938’er is na

1972 - Drie pakmeisjes stroopfabriek links zusjes Flisijn rechts mej. Molijn

Juffersreedje met fabriek en woonhuizen van de fabrieksleiding

68

Tiemen Blanksma, zoon van de directeur/bedrijfsleider Nies

de oorlog in Leeuwarden opgedoken, werd door de overheid in

Blanksma, weet zich nog te herinneren, dat de stroop door Van

beslag genomen en diende bij enkele schaarse plechtigheden

Gend & Loos met paard en wagen werd vervoerd over het

als de wagen voor de autoriteiten. Per slot van rekening was het

Juffersreedje. Bij de hoge oprit van de brug konden de paarden

wel ongeveer de mooiste auto, die er toen in de Friese hoofd­

een keer niet verder en gleden terug. De wagen scharnierde en

stad rondreed. Eens heeft prins Bernhard er een ritje in

de lading stroop schoof de Wirdumervaart in. Het ongeluk ging

gemaakt van de Beurs naar het vliegveld, later werd de Opel de

als een lopend vuurtje door Huizum en vele inwoners haastten

auto van de waarnemend burgemeester mr. J. Algera. En ook

zich naar de brug en visten de verpakte stroop uit het water. De

diens opvolger, mr. A.A.M. van der Meulen, heeft er menige reis

kruideniers verkochten daardoor een lange tijd geen stroop meer.

in gemaakt’.

Door de grote concurrentie van de coöperatieve fabrieken

In 1954 huurde de provincie Friesland een gedeelte van de

kreeg de leiding van de stroopfabriek Huzum het steeds

oude stroopfabriek aan de Badweg voor de provinciale com-

moeilijker om de fabriek draaiende te houden. In 1924 werd

mandopost voor de Bescherming Bevolking (BB). In 1961

besloten de fabriek te verkopen aan NV Verweij en Spoorenberg

besloten Gedeputeerde Staten van Friesland dat de commando­

post in de voormalige stroopfabriek niet meer voldeed en dat

opnieuw over de kop, want de brug over het Van

er een nieuwe zou worden gebouwd bij Grouw.

Harinxmakanaal wordt vervangen door een aquaduct en het plein wordt onge­lijkvloers omdat de autowegen over de fiets­

Met de plannen voor de nieuwbouwwijk Aldlân, de aanleg

paden worden aangelegd. Bij de voorbereidingen in 2011 zijn

van de Drachtsterbrug en het Drachtsterplein verdween in

een aantal van de overgebleven bomen geveld. Er rest nu nog

1969 de oude Huzumer stroopfabriek.

slechts één boom.

Hetzelfde lot overkwam de prachtige villa Abbinga State, die ook moest wijken voor de nieuwe ontwikkelingen. De villa werd in 1925 door Johan Hora Adema verkocht aan de heer I. Welling, inspecteur van het lager onderwijs, die het vervolgens

ca. 1920 - Juffersreedje A56, directeurswoning stroopfabriek

verkocht aan ir. A.H. Liebert, inspecteur voor de Volksgezondheid.

Na het overlijden van haar man bleef de weduwe, mevrouw A. Liebert-Blom, er wonen totdat de villa in 1960 verkocht werd aan de gemeente Leeuwarden om te worden gesloopt. De villa werd bij die verkooptransactie als volgt beschreven: ‘Dat het herenhuis constructief in redelijke staat verkeert, behoorlijk onderhouden, doch thans snel tot een ruïne vervallend door sloperswerk van de jeugd en anderen. De indeling omvat: diepe kelder, 2 kamers en suiten (houten vloeren), grote keuken met wandtegel, grote bijkeuken, w.c., hal met marmeren­

ca. 1950 - Badweg nr. 19, Villa Abbinga State

vloer, grote serre, slaapkamer, woonkamer, keukentje, berg­ ruimte met privaat, aangebouwde garage. Voorts op de verdieping: grote overloop, slaapkamer met 2 vaste wastafels, slaapkamer dito, 2 logeerkamers, 3 zolderruimten, badkamer met gietijzeren bad en boiler’.

De villa met garage en grond werd aangekocht voor ƒ 87.785,- en met een aantal bedingen kwam de totaalprijs op ƒ 97.785,-. Hiermee kon mevrouw Liebert een huis te Heemstede kopen.

Bij de aanleg van het Drachtsterplein werden een aantal

ca. 1960 - Villa Abbinga State & directeurswoning Stroopfabriek

bomen uit de tuin van de villa behouden. Het plein gaat 69

Achterzijde huidige verpakking Huzumer stroop

Voorzijde huidige verpakking Huzumer stroop

70

1953 - Stroopfabriek

1957 - Autosloperij in voormalige stroopfabriek

1961 - Centrale commandopost van de B.B. in de voormalige stroopfabriek

1965 - Voormalige stroopfabriek

1907 - Advertentie

2011 - Vogelvlucht herinrichting Drachtsterplein

8. Adresboeken Juffersreedje/Badweg & Verlengde Schrans Adresboek: 1906 - Juffersreedje nr. naam A57 Veldman, Teake A59 Meer, Albert van der A61 Laverman, Evert A64 Kingma, IJpe A65 Veenje, Sipke A65a A65a A65b

Jong, Anne de Meer, Hendrik van der Hofstra, Douwe Meer, Uiltje v.d.

beroep werkman kuiper opzichter stroopfabriek veehouder koemelker koemelker

koemelker A66 werkman A67 Stuit, Arend koemelker A68 Mulder, Cornelis werkman A69 Kooi, Minne v.d. veehouder A71 Eekma, Jacob veehouder A72 Epema, Jacob werkman A72 Heddema, Dirk werkman

Juffersreedje/Hempenserweg B37a Kaastra, Heling gaardenier B38 Kaastra, Wijtze gaardenier B39 Botke, Cornelis gaardenier B40 Botke, Taeke gaardenier B41 Zijlstra, IJme gaardenier B43 Botke, Fokke gaardenier B44 Botke, Pieter gaardenier B45 Ablij, Casper bleeker B45 Jong, Bouke de bleekersknecht B46 Broek, Jacob van n.b.

B47 Kaastra, Sjerp gaardenier B48 Spijkstra, Sjoerd opperman

Adresboek: 1906 - Verlengde Schrans Oostzijde nr. naam B16 Idzinga, Hessel B24 Topma, Douwe B49 Werff, Sijds v.d.

B50 Borloz, Marie B50 Buma, Mr. Wibo Bernardus B51

B52 B60 B61 B65

Hem, wed. Kl. G van der, geb. Ruurdtje Kalma Keestra, Ritske Hoog Hiemstra, Pieter Swierstra, Wieger Bijkerk, Klaas

beroep broodventer pakhuisknecht rentenier gouvernante administrateur

arbeider pakhuisknecht kaashandelaar

B68 Eekma, Jan D. B66 Feikema, wed. IJeb,

geb. Betje Nijland B67 Kooi, Trijntje van der B70 Wijngaarden, Sijberen van B93 IJpma, Dirk B94 Vries, IJmkje B95 Dijk, wed. D,

geb. Jantje. J. Post B95 Prins, Johanna B96 Hoek, Adam B97 Koopal, Geert B98 Luchtenveld, wed. Kl.,

geb. Fimkje de Bies B109 Varenhorst, Herman handelsreiziger B110 Vos, Marinus teekenaar Kadaster B111 Hofstra, Tette B112 Boer, wed A. de,

geb. Fetje de Haan B133 Huizinga, Wietze gaardenier B133 Rispens, Ǽbe, O. B133a Ruarda, Oege B133b Steenhuizen, Dirk R. terpbaas B134 Veenstra, wed. G.,

geb. Jeltje Joustra B135 Meulen, Riemer v.d.

B136 Vegte, Hendrik v.d.

B137 Simons, wed.

geb. Ietje Drijfhout B138 Gelderen, wed. H. van,

geb. Elisabeth Smits broodventster B139 Mane, Hessel van sigarenmaker B140 Algera, wed. J.,

geb. Janke R. Brouwer B140 Brouwer, Sietske B141 Winkel, Hendrik sigarenmaker B142 Hanje, Sjouke, B143 Lamminga, Teake timmerknecht B144 Huizinga, Tjibbe groentehandelaar B145 Huizinga, Jelle groentehandelaar B146 Vlag, wed. A. v.d.,

geb.Tjitske de Jong B147 Boer, Dirk de koopman in machineriën B148 Jong, Jantje de B149 Zandstra, Freerk B150a Kooistra, Willem veehandelaar B186 Fopma, Sjoerd werkman

n.b. = niet bekend / z.b. = zonder beroep

Westzijde nr. naam E1 Sinninghe Damsté, Willem

beroep arts (tel.nr. 4)

1900 - Advertentie loopmeisje Sinninghe Damsté

E2 Bontekoe, Auke E3 Schilstra, Anne E4 Veerman, Oebele E5 Tijmstra, wed. S.,

geb. Antje Hoitinga E6 Lettinga, wed. G.,

geb. Tjaltje Uiterdijk E7 Rienks, wed. B.,

geb. Froukje v.d. Meer E53 Kooi, Bouwe van der E55 Dijkstra, Gerrit

E56 Smilde, wed. J.,

geb. Jantje v. Weperen Bosch, Catharinus E57 E58 Vries, Ids de, Meer, B.H. v.d.

E59

winkelier onderwijzer Bijz. School

bakker gepensioneerd hoofd der school

slager reiziger Glas-, Porcelein en Aardewerk Waarenhaus

1905 - Advertentie Waarenhaus

E59a Hovingh, Bernardus E60 Dijk, wed. D.,

geb. IJmkje van Wijngaarden E75 Meijer, Johannes E82 Tiemersma, Gerrit J.q

E83 Feenstra, Willem E84 Terpstra, Johannes E85 Sinnema, wed. J.,

pakhuisknecht

conducteur H.IJ.S.M. kaashandelaar en winkelier gemeente-architect geb. Wijtske Overdijk 71

E86 E88 E130 E131 E132 E133 E133a E134 E135

E136

Koopmans, Jan Wal, Antje v.d.

Bouma, Sijtze Sjollema, Pier Broek, Willem van Veer, Douwe v.d.

Broersma, Feiko Koopmans, Willem J. Speerstra, wed. geb. Trijntje IJselsteijn Schuringa, Dirk

timmerman veekoopman

B3 B4 B12 B13 B14 B21 B22 B22

Sijbenga, J. Weit, J.W. van der Boer, N. de Boomstra, mej. J. Bouma, P. Kloet, J.S. van der Boonstra, wed. P.K. Postma, mej. T.

z.b. z.b. veekoopman z.b. metselaar z.b. z.b. winkeljuffrouw

voormalig Tolhuis

Adresboek: 1919 - Juffersreedje nr. naam A56 Jorna, H.F. A57 Hora Adema, J. A59 Jong, A. de A61 Laverman, E.

A63a Kronenburg, E. A64 Kingma, IJ.J. A64 Visser, S. A64b IJpma, J. A65 Veenje, S. A66 Meer, M. van der A66 Meer, P. van der A67 Vennema, Kl. A68 Hofstra, D.E. A69 Visser, S.S. A70 Stuit, B. A71 Schotanus, E.

beroep veehouder fabrikant machinist opzichter aardappelmeelfabriek tuinman veehouder arbeider z.b. arbeider kleermaker veehouder werkman z.b. arbeider koemelker arbeider

Juffersreedje B267 Keestra, R. B268 Kaastra, L. B268a Beintema, IJtzen B269 Visser, W. B270 Botke, P. B271 Visser, S. B272 Zijlstra, P. B273 Kramer, H. B273 Kramer, R. B274 Botke, wed. F. B275 Huizinga, B.

koemelker tuinier gardenier gardenier gardenier gardenier gardenier gardenier tuinman z.b. gardenier

Adresboek: 1919 - Verlengde Schrans Oostzijde nr. naam B1 Werff, S.J. van der B2 Buma, mr. W.B. B2a Klaasesz. Kl. 72

beroep veehouder niet aangegeven contr. geneesh. Rijksverz.

1922 - Advertentie Beek Verlengde Schrans

B23 B24 B25 B26 B49 B50 B51 B52 B54 B65 B66 B67 B68 B89 B89 B90 B90 B90 B90 B91 B91 B92 B150 B154 B155 B156 B157 B158 B159 B160 B161 B162 B164 B165

Algera, T. Miedema, M. Gaast, wed. D. van der Veenstra, D. Sikma, J.J. Vries, IJ. Bouwer, Sj. Hoek, A, Laan, H. van der Varenhorst, H. Meer, wed. IJ. Van der Engwirda, L. Vries, P.H. Huizinga, Tj. Huizinga, W.P. Bearda, mej. O. Kuperus, wed. J. Mensonides, F. Zee, U. van der Bosma, mej. Sj. Bijkerk, wed. Kl. Koopmans, wed. W. Veenstra, wed. G. Meulen, R.S. van der Eekma, J.B. Althuizes, Tj. IJkema, S. Boer, A. de Meer, H. van Wiersma, K. Gelderen, H.F. van Manen, H. van Winkel, H. Dijkstra, wed. S

z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. paardenhandelaar handelsagent z.b. z.b. z.b. gardenier gardenier onderwijzeres z.b. z.b. ambt. ter Secretarie bewaarschool-houderes z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. werkman huisknecht bakker arbeider werkman werkman sigarenmaker sigarenmaker z.b.

B165 B166 B167 B167 B168 B170 B281 B282 B282

Simons, we. J. Rijpma, mej. T. Groot, wed. G.de Schop, A.J. Zandstra, F.A. Boer, P. Tj. De Jong, S. de Hornstra, J.J. Wiersma, S.J.

Westzijde nr. naam E1 DamstĂŠ, W. Sinninghe, E2 Bangma, I E3 Schilstra, A. E4 Asperen, A. van E5 Bontekoe, A. E6 Lettinga, wed. G. E7 Nijdam, K.C. E80 Zijlstra, W. E81 Castelein J. E82 Jong, J.L. de E82 Jong, L.J. de E83 Hollander, J.R. E84 Braam, A. E84 Braam, H.H. E85 Jong, J. de E86 Postma, S.R. E87 Overdijk, J. E88 Baarda, wed. G. E109 Jansma, H. E110 Es, J. van E111 Wiarda, Jac. E112 Ozinga, F.H. E113 Koopmans, wed. J. E114 Anema, S.P. E115 Palsma, J.A. E163 Hainje, S. E181 Bouma, S. E182 Sjollema, wed. P. E183 Haima, Jac. E184 Botke, C. E185 Broersma, F. E186 Kooistra, W.J. E187 Jansonius, J.G.

E188 Wijngaarden, mej. J. van E189 Bokma, Jac. E192 Kingma, S. E190 Heeg, T. E191 Smeding, wed. A.

z.b. z.b. z.b. student z.b. veehandelaar z.b. z.b. z.b.

beroep arts winkelier z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. bakker z.b. musicus Gem. secr. irmant/diepboringen gepen. hoofdonderw. machinist S.S. vee/verloskundige z.b. z.b. z.b. kruidenier z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. burgemeester van Leeuwarderadeel z.b. koopman z.b. z.b. z.b.

E193 E194 E195 E196 E197 E198 E199 E200 E201 E202 E203 E204 E205 E206 E207 E208 E209 E210 E211

Rispens, S.D. Slim, wed. B. Bijlstra, J. Sietsma, Jac. Gosliga, mej. A. Stemmer, D. Hoogland, P.P. Boer, S.D. de Botma, S. Hogenbrug, wed. K.

landbouwer z.b. groothand. in sigaren z.b. z.b. z.b. z.b. stoomverfmakerij z.b. z.b.

B2 B3 B4 B4a B5

Hornstra, J.J. Wiersma, S. Werf, Mej. Sj. v.d.

Buma, mevr. W.B. Sluyterman, H. Klaazesz, K. B6

B7 Sijbenga, J. B8 Weit, J. v.d.

B16 Steenbeek, D.

z.b. z.b. z.b. z.b. subst. griffier contr. –geneesh.

Rijksverz. Bank z.b. z.b. sigarenfabrikant

E5 E6 E132 E133 E134

Haan, A.A. de Posthuma, Sj.Sj. Reitsma, wed. S. Sipsma, mej. B.J. Kerstma, J. Sijtsma, J. Koopmans, J. Statema, R. Tuinen, P. van

z.b. landbouwer z.b. z.b. z.b. z.b. veehouder z.b. koopman

B17 B25 B27 B28 B29 B53 B54 B55 B56 B57 B57 B58 B69 B70 B71 B93 B94 B95 B198 B199 B200 B201 B202 B203 B205 B206 B207 B208 B209 B210 B211 B212 B213 B214

z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. bakker bakker koopman handelsreiziger rijwielhandelaar z.b. gardenier z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. zadelmaker pakhuisknecht gardenier arbeider arbeider koopman z.b. sigarenmaker z.b. veehouder z.b. z.b. veehandelaar

Baarda, G. E161 Jansma. K. E162 Es, wed. van. J. E163 Wiarda, J. E164 Ozinga, F. E165 Koopman, Wed. J. E166 Anema, Seerp E167 Haan, de F. E233 Bouma, S. E234 Sjollema, Wed. P. E235 Haima, J. E236 Botke, C. E237 Broersma, F. E238 Kooistra, wed. W. E239 Jansonius, J.G.

E240 Koopmans, P. E241 Ykema, Y. E242 Heeg, T. E244 Kingma, S. E245 Schaap, E. E246 Slim, Wed. B. E248 Sietsma, J. E249 Gosliga, A. E250 Speerstra, G. E251 Bogtstra, L. E252 Boer, de D.S. E253 Bosma, S. E254 Schouwstra, Wed. D. E255 Nijdam, F. E256 Posthuma, S. E257 Reitsma, Wed. S. E258 Sipsma, Mej. B. E259 Kerstma, J. E260 Dijkstra, P. E261 Koopmans, J. E262 Statema, R. E263 Sijp, J. van

Adresboek: 1924 - Juffersreedje nr.

A56 A57 A59 A63a A63b A63c A64 A64a A64b A65 A66 A67 A68 A69 A70 A71 B310 B311 B312 B313 B314 B315 B316 B317

naam Leenstra, M. Hora Adema, J. Jong, A. de Kronenburg, E. Hiddema, A. Blanksma, N. Kingma, Jelle Akker, van den Tj. Ypma, Jan Veenje, S. Meer, P. v.d.

Vennema, Wed. K. Hofstra, D. Visser, S. Stuit, B. Snijder, J. Keestra, R. Kaastra, J. Stelpstra, G. Zijlstra, P. Botke, P. Zijlstra, Y. Kamstra, A. Kramer, R.

beroep veehouder (Juffersreadje) fabrikant arbeider arbeider fabrikant (Juffersreetje) boekhouder veehouder arbeider arbeider (uffresreedje) arbeider koemelker z.b. z.b. (Jufferswedje) arbeider veehouder arbeider koemelker kweeker kweeker kweeker kweeker loodgieter bediende gardenier

Adresboek: 1924 - Verlengde Schrans Oostzijde nr. naam B1d Jong, S. de

beroep z.b.

Boonstra, mej. J. Kloet, J.S. v.d.

Algra, T. Miedema, M. Gaast, wed. v.d. D. Sikma, J.J. Vries, Mej. IJ. Bouwer, S. Hoek, A. Tjoelker, K. Tjoelker, Tj. Laan, van der Varenhorst, H. Mebius, J. Engwerda, L. Huizinga, Tj. Kuperus, Wed. J. Bijkerk, wed. Kl. Veenstra, Wed. G. Reisma. Mej. T. Eekma, J. Daalen, van J. Epema, J. Hoitinga, J. Tuin, H. v.d.

Gelderen, v. H. Siemensma, S. Hainje, S. Winkel, H. Simons, Wed. J. Sijtsma, J. Offringa, D. Zandstra, F. Boer, de P.

Westzijde nr. naam E1 DamstĂŠ Sinninghe, W. E2 Bangma, I. E3 Jong, R. de E4 Brongersma, wed. S.

beroep arts winkelier z.b. z.b.

E135 E136 E137 E138 E139 E140

Bontekoe, A. Lettinga, Wed. G. Alkema, J. Castelein, J.H. Jong, L.J. de Boer, de U. Braam, A. Jong, Johannes de Postma, S. Roeda, Wed. S.

z.b. z.b. bakker z.b. gemeentesecretaris sigarenfabrikant z.b. veehandelaar z.b. z.b. z.b. winkelier z.b. z.b. z.b. z.b. z.b z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b.

Burgemeester Leeuwarderadeel z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. fabrikant z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. z.b. bakker veekoopman z.b. z.b.

73

Adresboek: 1928 - Juffersreedje Oneven nummers nr. naam 1 Faber, J. 3 Eisma, S. 5a Zijlstra, IJ. 7 Stelpstra, G. 9 Keestra I. 11 Keestra, R. 13 Jager, J. Rinzema, F. 15 17 Kronenburg, E, 19 Welling, I. Blanksma, N. 21 23 Bos, F. v.d.

27 Jong, A. de

beroep arbeider tuinier loodgieter gardenier gardenier veehouder melkventer arbeider tuinier inspec. lager onderw. fabrikant arbeider arbeider

Even nummers nr. naam Kramer, R. 2 Faber, D. 4 6 Botke, P. Zijlstra, P. 8 Visser, S. 12 14 Hofstra, D. 16 Schaad, D. v.d.

18 Andringa, R. 20 Kingma, J. 20 Heide, A.v.d.

beroep gardenier meubelmaker gardenier gardenier n.b. n.b. koemelker koemelker veehouder arbeider

Adresboek: 1928 - Verlengde Schrans Oostzijde nr. naam 1 Sipma, wed. K. 3 Bakker, H.J. 5 Zandstra,F. 7 Offringa, D. 9 Jong, wed, J, de 11 Dijkstra, wed. S. 15 Meer, U. v.d.

17 Siemensma,S. 19 Gelder, H.v.

21 Tuin, H. v.d.

23 Wal, D. v.d.

25 Hoitinga, J. 27 Vries, J. de 29 Daalen, J. van 31 Eekma, J. 33 Reisma, mej. T. 35 Veenstra, wed. G. 74

beroep n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. arbeider petroleumventer n.b. arbeider arbeider arbeider arbeider arbeider n.b. n.b. n.b.

37 Bosma, mej. S. 37 Bijkerk, wed. K. 39 Kuperus, wed. J. 41 Huizinga, Tj. 43 Veenstra, Tj. 45 Sevenster, L. 47 Minks, A. 47 Minks, B.

47 Minks, IJ. Varenhorts, H. 49 Hoek, A. 57 51 Laan, H. v.d.

53 Slim, J. 59 Bouwer, S. 61 Vries, mej. IJ. 63 Sikma, J.J. 65 Veenstra, D.G. 69 Miedema, M. 71 Algra, T. 73 Sijpersma, mej. T. 75 Kloet, J.S. de 77 Dijkman, wed. R. 79 Bontekoe, M. 83 Sijbenga, J. 85 Klaasesz, K.

87 Hijgenaar, P.J. 89 Buma, geb, van Alberda,

Mevr. A.G. 91 Werff, mej. S. 93 Wiersma, S. 95 Hoitinga, J.J. 97 Jong, S. de 99 Gaast, E. v.d.

101 Boswijk. H. 103 Haan, I. de 127 Bontekoe, IJ. Westzijde nr. naam 2 DamstĂŠ, W. Sinninghe, 4 Bangma, T. 6 Jong, wed. R. de 8 Castelein, wed. H.A. 10 Bontekoe, A. 12 Dijk, L.G. v.

14 Nijdam, wed.K. 16 Zijlstra, W. 18 Castelein, J.H. 20 Jong. L.J. de

hoofd d. bewaarschool n.b. n.b. groentenkoopman n.b. n.b. kaashandelaar rijwiel en motor reparatie-inrichting reiziger reiziger n.b. koopman n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. controleer.geneesheer rijksverzekeringsb. teekenaar P.E.B. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. vetsmelter

beroep arts winkelier n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. bakker n.b. gem.- secretaris

22

Boer, U. de

sigarenfabrikant

1928 - advertentie sigarenfabriek U. de Boer Verlengde Schrans 22

24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 72 74 76 76a 78 80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 100 102

Braam, A. Jong, J. de Postma, S. Terpstra, W. Deinema, G. Jansma, K. Es, wed. J.v.

Sinnema, IJ. Ozinga, F. Koopmans ed. J. Frank, G. Haan, F. de Bouma, S. Sjollema, wed. P. Hainje, J. Botke, C. Broersma, F. Kooistra, wed. W. Jansonius, J.G. Koopmans, P. IJkema, IJ. Heeg, T. Tiemersma, wed. A. Kingma, S. Schaap, E. Slim, wed. B. Swierstra, J. Scheepstra, G. Sietsma, J. Gosliga, mej. A. Hiemstra, IJ. Bogstra, L. Boer, wed, D.S. de Botma, S. Schouwstra, wed. D. Nijdam, Th. Hoekstra, S. Reitsma, wed. S. Terpstra, K. Kerstma, J. Hotsma, S.

n.b. veehouder n.b. n.b. n.b. winkelier n.b. n.b. n.b. n.b. hoofd der school n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. burgemeester n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. bacteriloog kantoorboekenfabrik n.b. n.b. arts leeraar n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b.

108 110 112 114 120 122 124 126 130 130 132 134 136 138 142 144 146 148

Kooi, M. v.d.

Bouma, J. Boer, B. Santema, O. Es, Chr. v.

Kooistra, T. Zwart, W. Goot, L.v.d.

Haven, S. Faber, R.

n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. handelsreiziger n.b. onderwijzer bouwkundige

Oneides, H. Okkema, M. Gavere, wed. Ph. De Wijmstra, T. Dijk, G.v.

Koopmans, J. Statema, R. Sijp, J.v.

n.b. n.b. n.b. n.b. handelsreiziger veehouder n.b. n.b.

Adresboek: 1933 - Juffersreedje Oneven nummers nr. naam 9 I. Kaastra 11 J. Tanja 13 Wed. S. Veenje 15 P. Siderius 17 E. Kronenburg 17a D. Kiestra 19 A.H. Liebert 21 N. Blanksma 23 D. v.d. Heide 27 A. de Jong 31 M. Burema 31 M. Haarsma

beroep gardenier koopman n.b. arbeider tuinman veehouder Insp. Volksgezondheid bedrijfsleider fabrieksarb. machinist loodgieter arbeider

Even nummers nr. naam 2 R. Kramer 2a J. Gorter 2b H. Wijnands 4 C. Rinzema 6 Wed. J. Botke 8 P. Zijlstra 10 J. Jager 12 S.S. Visser 14 R. Jonksma 16 D. v.d. Schaaf 18 R. Nauta 18a R. Andringa 20 J. Kimsma 22 J. Kingma

beroep tuinman n.b. opz. teekenaar broodventer n.b. gardenier melktapper n.b. arbeider veehouder boerenkn. veehouder bakkerskn. veehouder

Adresboek: 1933 - Verlengde Schrans Oneven nummers nr. naam 1 Wed. K. Sipma 3 H.J. Bakker 5 Wed. F. Zandstra 7 A. Faber 9 K. Sijbranda 11 Wed. S. Dijkstra 13 H. Winkel G. Oudendag 17 19 A. Visser 21 S. Dupon 23 U. v.d. Meer 25 J. Hoitinga 29 J. v. Daalen 31 J. Eekma 33 Mej. T.S. Reisnia 35 R. Hoogland 37 Mej. S. Bosma 37 Wed. K. Bijkerk 39 Wed. J. Kuperus 39 Mej. D. BĂŠarda Tj. Huizinga 41 M. v.d. Zee 43 45 L. Sevenster 47 Wed. J. Wiersma 49 H. Varenhorst 51 H. v.d. Laan 53 M. Beintema 57 A. Hoek 59 S. Bouma 63 Wed. J.J. Sikma 65 K. Tjoelker 67 Wed. R Statema 69 Wed. G. Postma 71 T. Algera 73 Mej. T.T. Sijpersma 75 J.S. de Kloet 77 O. Zijlstra 79 M. Bontekoe 81 J. Steenhuizen 83 J. Sijbenga 85 G.H.C. Cath 87 P.J. Hijgenaar

Mevr. A.G. Buma geb. Albarda 89 93 S. Wiersma 95 H.J. Becude 97 R. Bontekoe

beroep n.b. n.b. n.b. fabrikant ambtenaar kinderwetten werkvrouw sigarenmaker verver arbeider arbeider arbeider werkman zadelmaker n.b. n.b. n.b. hoofd der bewaarschool n.b. n.b. onderwijzeres groentenventer barbier n.b. n.b. handelsagent n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. arts opz. teekenaar Prov.

Waterstaat n.b. n.b. machinist N. Sp. n.b.

99 101 103

E.A. v.d. Gaast H. Boswijk I. de Haan

Even nummers nr. naam W. sinninghe DamstĂŠ 2 4 I. Bangma 6 W. Zijlstra 8 Wed. H. Castelein A. Bontekoe 10 12 L. v. Dijk 14 C.K. Nijdam 16 F. Boschma 18 J. Castelein 20 L.J. de Jong U. de Boer 22 Wed. H. Kalsbeek 24 24 Mej. J. Kalsbeek 26 J. de Jong 28 Wed. A. v.d. Schaaf 30 W. Terpstra 32 G. Hovinga 34 K. Jansma 40 F. Ozinga

n.b. n.b. n.b.

beroep arts winkelier fabrikant n.b. n.b. n.b. n.b. bakker n.b. lid v. Ged. Staten sigarenfabrikant n.b. telefoniste veeverloskundige n.b. n.b. n.b. winkelier n.b.

1930 - Advertentie Jansma Verlengde Schrans 34

42 44 46 48 50 52 54 56

Wed. J. Koopmans G. Frank F. de Haan S. Jongsma A.U. v.d. Krieke W. v.d. Leest D. Laverman F. Broersma

n.b. hoofd eener school n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b.

75

58 58a 60 62 64 66 68 70 72 74 76

P. Botma H.P. Hijlkema J. Jansonius Wed. S.M. Cuperus IJ. IJkema T. Heeg Wed. A Tiemersma Mej. S. v.d. Werff N. v.d. Woude Wed. B. Slim

n.b. n.b. burgemeester n.b. n.b. n.b. n.b. n.b.

Hoofd U.L.O.school n.b.

76a 78 78 80 82 84 86 88 92 94 96 98 100 102 106 108 110 112 114 116 118 120

J. Swierstra G. Scheepstra Mej. R. Kuipers W.F.J.M. Wijting Mej. A. Goslinga H. Hiemstra IJ. Swierstra B. Visser D. Veenstra T. Nijdam S. Hoekstra Wed. S. Reitsma K.P. Terpstra J. Kerstma S.J. Meinardij R.J. Mulder M. v.d. Kooi J. Bouma B. de Boer O. Santema Wed. B. Sienema J. v.d. Made Chr. v. Es

122 124 126

Mej. D. Hoogland W. Zwarts L. v.d. Goot

128 130

J.H. Koch S. Haven T. de Boer

bacterioloog fabrikant kantoorboeken verpleegster verpleegster n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. makelar n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. reiziger n.b. n.b. reiziger n.b. ambtenaar P.E.B. onderwijzer n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. opzichter P.E.B. handelsreiziger veehandelaar timmerman n.b.

132 134 136 138 138 140 142 144 146 148

76

M.D. Okkema Wed. S.P. de Gavere R. Tjepkema Wed. T. Wijmstra R.A. Faber G. v.d. Dijk J. Koopmans J. Miedema J. van Sijp

Adresboek: 1948 - Juffersreedje Oneven nummers nr. naam 1 J. Hoitinga 3 J. Eisma 3 D. Eisma 3 P. Eisma 3 J. Eisma 5 W. de Hoop 5a IJ. Zijlstra 5b A. Overzet 7 W. Stelpstra 7 J. Stelpstra 7 J. Stelpstra 9 I. Kaastra 11 S. Kaastra 13 T. Soepboer 13 K. Postma 15 A. de Jong 17 mej. A.S.M. Kronenburg 17 W. Kooistra 17 A.H. Huurman

17a D. Kiestra 17a A. Bloemsma

19 wed. A. H. Liebert 21 N. Blanksma 23 D. v.d. Heide 29 A. van der Bos 31 M. BUrema 31 M. Haarsma Even nummers nr. naam 2 R. Kramer 2 C. Kramer 2 L. kramer 2a H. Kramer 2b J. Gorter 4 S. Hornstra 4 K. Hooghiemster 6 Wed. J. Botke 8 H.J. Dol 10 A. Slotegraaf 12 G. Stelpstra 14 R. Jonksma 16 D. v.d. Schaaf 18 R. Andringa 18a mw. wed. R. Andringa

beroep magazijnmeester tuinman bloemist bloemist tuinman melkventer loodgieter n.b. gardenier teekenaar P.T.T. gardenier gardenier groentekweeker boerenarbeider boerenarbeider smid n.b. kantoorbediende ass. ambten. v. kinderwetten veehouder houtbewerker en borstelmaker n.b. bedrijfsleider stroopfabriek machinist zuivelbedrijf arbeide loodgieter veehouder

beroep groentekweeker groenteventer groentenkweeker groentenkweeker n.b. metaalbewerker techn. Ambten. `Frico` n.b. gardenier fabrieksarbeider gardenier boerenarbeider veehouder veehouder n.b

20 22

T. Oevering F. Smit

arbeider boerenarbeider

Adresboek: 1948 - Verlengde Schrans Oneven nummers nr. naam 1 J. Anema 3 wed. S.T. Bakker 5 A. Schuitmaker 5 mej. G. Schuitmaker 7 A. Faber 9 J. Smits 11 mej. T. Dijkstra 13 13 15 17 17 19

S. Bijlsma mw. G. Huisman-Zuidema wed. R. Bakker S. Boorsma G. Frรถhlich T. Steringa

21 A.D. Glas 23 F. Wijnia 23 J. Wijnia 27 H.Steensma 27 J. Algra 29 T. de Boer 31 P.G. Oomes 33 mej. T.S. Reisma

beroep n.b. n.b. rangeerder N.S. verkoopster haardenfabrikant architect n.b. fabrieksarbeider n.b. n.b. n.b. kuiper melkprod. bedrijf n.b. n.b. schilder veehouder transportarbeider rietdekker broodventer schoenhandelaar n.b. secretaris Friesch

33 H. Swierstra

grondbezit 35 J.S. van der Kloet n.b.

35 R.S. Visser pakhuisknecht 37 T.R.M. de Jong kantoorbediende 37 mw. M.A.C. Marchal-Benschop kapster 37 39 39 41 43

wed. M. Ganzevoort mej. D Bearda F. Overzet T. Huizinga

M. van der Zee 43 B. de Vries 45 mej. S. Wiersma 47 J.H. Zeilstra 49 P.Vos 49 A.W.F. Bochardt

51 A. Bijlsma 53 C. Molenaar 57 T. Hoek 59 59 61 63

S. Bouma wed. B.G. Greben T. Sinnema wed. A.U. van der Krieke

n.b. n.b. rijksambt. dir. bel. groenteventer barbier heerenkapper onderwijzeres tijd. opzichter R.W.S. techniker hoofdopz.

Landswaterstaat kellner loodgieter n.b. n.b. n.b. n.b. n.b.

63 S.P. Janssen 65 C. de Haan

65 mw. A. Wiersma 67 wed. R. Statema 69 wed. O. Olivier 69 J.T.G. Pastoors 71 G.J. Hofstra 73 mw. T.T. Sijpersma 75 G. Jonkman

kantoorbediende koopman in onger.

Goederen n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. inspecteur v.e. dagblad

O. Harmsma IJ. Wiersma J. Steenhuizen 81 81 M.R. Miedema 83 D. Bakker J.M.L. Phaff 85 87 mw. A. Hijgenaar-Schilderman P.J. Hijgenaar 87

mej. D. van Eijck 87 87 mw. A.F. Koopmans 89 wed, W.B. Buma 89 J. Schilt

91 W. van der Heide wed. J.G. Lautenbach 93 97 R. Bontekoe 97 mej. H.J.C. Dorlass 99 mej. B. van der Weide 99 J. Keur 99 E. van der Gaast 101 P.K. Molenaar 101 mw. T. Wierda 103 F. van Seijen

n.b. directeur begraafplaats n.b. onderwijzer predikant arts directrice Borniakliniek opz. teekenaar Prov.

Waterstaat verpleegster verpleegster n.b. administrateur bewaringskamp predikant n.b. n.b. fabrieksarbeidster n.b. n.b. n.b. proc. Houder verpleegster n.b. veehouder en veehandelaar part. secretaresse n.b.

77 79

109 J. Koopmans

109 mej. T. Koopmans 109 W.J. Koopmans

Even nummers nr. naam 2 P.J.S. Damsté H. Bangma 4 6 T. van Balen 8 M. Knulst 10 A. Bontekoe 12 wed. J.W. Deenik 12 K. Sijbranda 12 B. Feenstra 14 G. Hoekstra 14 wed. D. Bierma

beroep arts kruidenier n.b. barbier n.b. n.b. n.b. n.b. arbeider n.b.

16 16 18 18 20 22

J.B. Koornstra A. Boschma mej. J. Kuipers J.S. van Zwaal B. Dijkstra E. de Waard

onderwijzer bakker onderwijzeres stoker directeur R.H.B.S. autobusondernemer

1938 - Advertentie Minks Verlengde Schrans 72

1935 - Advertentie LAB Verlengde Schrans 22

24 24 26 26 28 30 32 34 36 38 40 42 42 44 46 48 50 52 54 54 56 56 58 58a 60 62 62 64 66 66 68 68 70 72 74

J.A. Meijer T. Runia J. Hollinga of J. Mollinga mw. J.M. Venema mej. A. Drijfhout T.M. Annijas G. Hovinga H. Jansma A. Hofstra IJ. A. Sinnema wed. J. Mol wed. G. Postma D. de Swart P. Frank N. Kalma G.A. v.d. Veen A.v.d. Berg W. v.d. Leest wed. D. Huitema wed. D. Laverman F. Broersma mej. J. Andriesse P. Botma H.P. Hijlkema J. Jansonius wed. S.M. Cuperus H. v.d. Heide G. Bottema wed. E. Kooistra S.J. v. Lottum wed. S. Hazewindus S. Kornelis G. Wassenaar IJ. Minks R. Schaap

koopman in lederwaren loonslager bij abattoir inspecteur levensverz. mij. n.b. n.b. kantoorbediende n.b. kruidenier-grossier n.b. n.b. n.b. n.b. hulpbrievenbesteller kantoorbediende n.b. installateur centr. verw. accountant n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. timmerman gezagvoerder K.P.M. n.b. drukker n.b. n.b. predikant koopman in winkelmachines vee-exporteur

76 76 76 76a 76a 78 78 80 82

Th. Draisma P. den Houting mw. wed. W.H. den Houting wed. G. Scheepstra W. Woppenkamp mej. W.F.J.M. Wijting mej. R. Kuipers mej. A. Gosliga H. Eldering J. Sybrandi 84 86 mw. M. Visser 86 M. Visser

86 mw. M.J. v.d. Putelaar 86 S.W. v.d. Woude 86 mw. J. Prakken 88 D. Veenstra 90 S. Schouwstra 92 wed. Th. Nijdam 94 wed. E. Molenmaker 94 J. Damstra 96 J. Buist 98 K.P. Terpstra 102 T. Heeg 102 J.D.A. Sigmond 104 wed. S. Dantuma 106 wed. R. J. Mulder 108 M. v.d. Kooi 110 wed. P. Jensma 112 wed. S. Halbesma 112 H.E. Kuhlmann 112 mej. K.D. Halbesma 114 O. Santema 116 wed. B. Sienema 118 J. v.d. Made 120 H. Palsma 120 P. de Jong 122 mw. D. Hoogland 122a P. Plantinga 124 K. Terpstra 126 D. Hellema

aannemer administrateur n.b. n.b. tandtechnicus verpleegster verpleegster n.b. architect n.b. naaister vertegenwoordiger bouwkas ‘Rohyp’ kantoorbediende bouw- en waterbouwkundige kapster n.b. tandarts n.b. n.b. n.b. leeraar M.T.S. n.b. n.b. teekenaar Dep. Econ. Zaken n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. fruitkweeker steno-typiste n.b. n.b. n.b. n.b. kantoorbediende n.b. comm. R.v.A. n.b. n.b.

77

126 128 130 132 132 134 134 134 136 136 138

mej. S. Hellema J.H. Koch S. Haven wed. T. de Boer wed. M. Anema mej. D. Okkema wed. S.A. Hiemstra K. de Gavere J.M. Wijmstra D. Bergstra

wed. P. Miedema 138 M. Feikema 140 R. Faber wed. G. van Dijk 142 144 S. Koning

144 J. Luinenburg wed. J. Miedema 146 146 H. Nicola

n.b. hoofdklerk P.E.B. onderwijzer n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. expediteur leeraar Engelsch

17a 19 19 19 21 23 23 29 29 29

A. Dijkstra Wed. A. H. Liebert Mw. H.J.A. Fijn R. Mulder K. Blanksma D. v.d. Heide N. Blanksma A. v.d. Bos Mej. T. v.d. Bos F. v.d. Bos

borstelmaker n.b. n.b. gemeentewerkman depothouder machinist n.b. pakhuisknecht kantoorbed. boerenknecht

n.b. ambten. verz. mij. bouwk. opz. P.E.B. n.b. hoofdinspecteur v. politie in N.I. boerenarbeider n.b. ambt. Prov. Inkoopbureau akkerb. prod.

31

M. Haarsma

veehouder

In 1948 zijn er allereerst veel meer bewoners met een beroep.

Daarnaast hebben vele woningen meerdere bewoners met verschillende namen. Dit zou kunnen duiden op minder inkomen. Het aantal weduwen is ook sterk toegenomen.

Adresboek: 1954 - Badweg (voorheen Juffersreedje) Oneven nummers nr. naam 1 J. Hoitinga 1 S. Hoitinga 3 J. Eisma 3 3 5 5a 5a 5b 5b 7 7 7 9 11 13 15 17 17 17 17a 78

J. Eisma A. Eisma W. de Hoop IJ. Zijlstra T. Zijlstra B. Zijlstra Wed. A. Overzet W. Stelpstra J. Stelpstra J. Stelpstra I. Kaastra J. Sinnema T. v.d Kooij A. de Jong mej. A.S.M. Kronenburg mej. S.M. Kronenburg J.C. Mauer J. Bakker

beroep tuinder kantoorbed. bloemist bloemist elektriciĂŤn boerenarbeider loodgieter loodgieter kruidenier n.b. gardenier teekenaar P.T.T. gardenier n.b. arbeider boerenknecht n.b. n.b. n.b. bediende warenhuis houtbewerker

D. Lautenbach Wed. S. Boorsma Wed. T. Steringa A.D. Glas F. Wijnia J.L. Schmidt J. Veltman W. Posthuma Linthorst P.G. Oomes Mej. E.M.H. Vogt

schillenophaler n.b. n.b. los werkman schilderskn. elektricien heier mag.bed. handelsreiziger n.b.

65 67 69

Wed. D. IJ. Bakker L. de Boer J. v.d. Veen T.R.M. de Jong Mej. K. Kuperus Mej. D Bearda T. Huizinga M. van der Zee Mej. S. Wiersma J.H. Zeilstra P. Vos C. Molenaar P. Riemersma Mej. A. Hoek T. Hoek S. Bouma Mej. C.J. v.d. Weide Wed. T. Sinnema S.P. Janssen C. de Haan G. de Vries T. Bleeker

n.b. gevangenbew. landbouwer kantoorbed. onderw. n.b. groentenhandel kapper onderwijzeres techn. opz. R.W.S. technicus loodgieter timmerman n.b. n.b. n.b. huishoudst. n.b. hoofdempl. P.T.T. n.b. lederhandelaar opperwachtm. R.P.

69 71 73 73 75 75 77 79 81 81 83 85 87 87 87 87 87 87 89

Mej. S. Bleeker G.J. Hofstra Mw. T. Sijpersma Mej. R. Boonstra J. v.d. Werf T. Hooghiemstra S. Cnossen IJ. Wiersma D.R. Steenhuizen J. Heeg D. Bakker J.M.L. Phaff P.J. Hijgenaar mw. A. Hijgenaar-Schilderman J. Hijgenaar Mej. J.G. Snip Mej. W. Sikma Mej. G.J. Speerstra B. J. Lietaert Peerbolte

typiste n.b. n.b. n.b. adj. comm. Gev. beroepsmil. n.b. kerk. administrat. kruidenier chef wijnhandel N.H. predikant arts opz. teekenaar directrice Borniakliniek bedrijfsleider Borniakliniek l.l. verpleegster l.l. verpleegster l.l. verpleegster n.b.

15 17 19 21 23 25 27 29 31 31 33 35

Even nummers nr. naam 2 R. Kramer 2 C. Kramer 2 L. kramer 2a H. Kramer 2b J. Broersma 2b J.D. Faber 2b J. Gorter 4 H. de Vries 6 Wed. P. Zijlstra 8 H.J. Dol 10 A. Slotegraaf 12 G. Stelpstra 14 B. Abma 16 D. v.d. Schaaf 16 J. Pijl 18 R. Andringa 18a Wed. R. Andringa 20 Wed. S.G. Scherstra 22 J. Koerts 24

M. Leenstra

beroep n.b. melkontvanger tuinder groenten-kweker verz. Agent gem. reiniger n.b. gardenier n.b. kweker fabrieksarbeider gardenier werkman veehouder D.U.W.-arbeider veehouder n.b n.b. landarbeider veehouder

Adresboek: 1954 - Verlengde Schrans Oneven nummers nr. naam 1 J. Anema 1 S.J. Anema 3 P. Hiemstra 3 wed. S.T. Bakker 5 Y. Schuitmaker 5 W. J. Schuitmaker 5 A.B. v.d. Kolk 7 A. Faber 9 J. Smits 9 J.R. Smits 11 mej. T. Dijkstra 11 mej. J. Dijkstra 13 Z. Straatsma

beroep n.b. n.b. n.b. lerares N VII cond. N.S. arb. N.S. timmerman haardenfabriek techn. Hoofdambt. opz. grondmij hulp i.d. huish. hulp i.d. huish. pakhuiskn.

35 37 39 39 41 43 45 47 49 51 53 57 57 59 59 61 63

89 91 93 95 97 99 99 101 101 103 109 109

wed, W.B. Buma W. van der Heide Wed. J.G. Lautenbach B. Dijkstra F. Prins Mej. B. v.d. Velde Mej. E. Olthof P.K. Molenaar Mw. T. Wierda Wed. F. van Seijen

n.b. predikant n.b. n.b. cafĂŠhouder n.b. n.b. procur. houder verpleegster n.b.

44 44 46 48 50 50 52 54 56 56

J. Koopmans mej. T. Koopmans H. Posthuma

veehandelaar proc. houdster carrosseriebouwer

A. Zandstra Mej. A. Drijfhout Mej. IJ. Drijfhout Wed. J.J. Deggeller H.M. Tieks G. Hovinga Mej. M. Goedemoed H. Jansma W. Lolcama S. Sinnema J. Bakker E. Hoogland

beroep arts kruidenier n.b. onderw. tuinderskn. verk. kapper kantoorbediende houd. vetsmelterij n.b. n.b. n.b. n.b. bakker onderwijzeres n.b. n.b. koopman in fruit en gr. autobusondern. winkeljuffr. n.b. n.b. slager installateur n.b. n.b. n.b. houder wikkelinr. n.b. huishoudster kruidenier insp. ass. mij n.b. n.b. tandarts

J.H. Brohede 58 J. Bierma 58a 60 J. Jansonius 62 M. Bruinsma 62 Wed. Çź. Rispens 62 Mej. M.T. Rispens 62 Mej. T.A. Rispens 64 G. Bottema Mej. J.S. Bottema 64 64 Mej. S. Bottema 66 S.J. v. Lottum 68 S. Kornelis 68 wed. S. Hazewindus 70 G. Pettinga IJ. Minks 72 74 R. Schaap 76 Wed. W.H. den Houting 76 Mej. M. Krol 76 Wed. T. Draisma 76a P.W. Dauvillier W. Woppenkamp 76a 78 K. Schotanus 78 S.B. Woudstra 80 Mej. A. Kingma 82 H. Eldering 84 J. Vermeer 84 Mej. S. Ponne 86 M. Visser 86 H. Stans 86 Mej. P.P. Hupkes

117

Even nummers nr. naam K.J. Karsten 2 4 H. Bangma 6 T. van Balen 6 D.H. van Balen W.J. van Balen 6 6 Mej. E.C. van Balen 8 M. Knulst 8 C.O. de Groot 10 R.P. Bontekoe 12 wed. J.W. Deenik 12 T. Kampstra 14 G. Hoekstra 14 Wed. D. Bierma 16 A. Boschma 18 Mej. J. Kuipers Mej. G. Kuipers 18 18 J.S. van Zwaal 20 J. de Roos 22 E. de Waard 22 Mej. J. de Waard 24 J. Meijer 24 Mw. M. Meijer 24 T. Runia 26 28 28 28 30 32 32 34 36 38 40 42

86 88 88 90 90 92 92 94 94 94 96

P. Frank Mej. G. Hartog N. Kalma G.A. v.d. Veen J.P. Witte Mej. J.M.G. Witte L.A. Copini W. Strampel W. Tjalma Mej. G. Stevens

A.J.J. de Jongh D. Veenstra Mej. T. van Loon S. Schoustra Mej. A. Tjepkema R.T. v.d. Leij Wed. M. van Meinen J. v.d. Zee Mej. P. Boersma Mej. J. Westra H. v.d. Schoot

bankbed. huishoudster n.b. inst. centr. verw. tandarts lerares N.O. opticien ambt. Kaas en Boter boekhouder lerares N.O. predikant chef buitendienst n.b. techn. ambtenaar n.b. n.b. kantoorbed. gezagvoerder K.P.M. n.b. verpl. drukker n.b. n.b. predikant koopman winkelmach. vee-exporteur n.b. huishoudster n.b. vrouwenarts tandtechnicus contr. meelfabriek grossier in vlees n.b. architect procuratiehouder buffetjuffr. vertegenw. comm. secretarie schrijfster vertegenw. n.b. huishoudster n.b. huishoudster comm. Prov. Gr. n.b. kantoorbed. coupeuse n.b. makelaar

98 98 98 100 102 104 104 106 108 110 110 112 112 114 114 116 116 118 118 120 120 122 122 122 122 122a 124 126 126 128 130 130 132 134 134 134 136 138 140 140 142 144 144 144 144 146

K.P. Terpstra Wed. J. Spoelstra R.J. Rinsema J. de Vos T.L. v.d. Kooi A. Jager Mej. G.G. Groenier Wed. G. Weiland J. v.d. Marel wed. P. Jensma

n.b. n.b. n.b. predikant vertegenw. fabrieksarb. n.b. n.b. landbouwk. ing. n.b.

J. Jensma Wed. S. Halbesma H.E. Kuhlmann Wed. O. Santema J.O. Santema Wed. B. Sienema N. Siedsma J. v.d. Made Mej. I. Kooistra Wed. H. Palsma K. Aardema C.J. Cuperus K. Cuperus J. Cuperus Mej. A. Cuperus P. Plantinga J.W. Blom Wed. D. Hellema Mw. S. Hellema J.H. Koch Mej. S. Haven B.B. Haven Mej. H. de Boer Wed. S.H. Hiemstra

n.b. n.b. fruitkweker n.b. n.b. n.b. ass. hoofdcontr. n.b. huishoudster n.b. wachtmeester R.P. melkhandelaar n.b. melkhandelaar n.b. ambt. R.v.A. referend. Prov. Gr. n.b. n.b. ambten. P.E.B. onderwijzeres ass. accountant n.b. n.b.

Mej. D. Okkema n.b.

K. de Gavere n.b.

D. Bergstra leraar Engels U. Feikema ambt. levensverz.

R. Faber techn. ambt. P.E.B. Mej. D. Faber lerares wed. G. van Dijk n.b.

T. van Gunst landarbeider Mw. S.F. Adriaansz-Beerends n.b.

C. Tielman sergeant L.S.K. M. von Lutzow n.b. wed. J. Miedema n.b.

In 1954 heet de kapper barbier.

De huishoudster doet haar intree bij alleenstaande mannen.

Bij weduwen wonen mannen in; bij mannen wonen weduwen in.

79

53 57 59 61 63 65

Niet-alledaagse, opvallende namen: • von Lutzow • Hupkes • Woppenkamp • Dauvillier • Brohede • Lietaert Peerbolte

Adresboek: 1971 - Badweg (voorheen Juffersreedje) Oneven nummers nr. naam 7 Stelpstra W. Even nummers nr. naam 2 Kramer H. 2a Onclin A. 2b Schaaf D. van der 6 Waltene J.J. 8 Vries H. de 12 Stelpstra G.

67 69 71 73 75 77 79 79 81

Hulst T.J. Miedema J. Koopmans J. Brandsma J.A. Hansma S. Bierma W. Vries G. de Kingma. B. Duinen G. van Stienstra geb. Nicolaij G.

97d 99 99b 99c 99d 101 101b 101c 103 103b

Popma J. Oudejaars N. Lang R. de Kermans J.D. Luxen B.J.

103c Kampen J.A. van 105 Roorda H. 105b Haan geb. Zantema R. de 105c Kampen A. van 107 Graaf geb. Bouma IJ de 107b Bijlsma W. 107c Akkeman geb. Visser M. 109 Boschma A. 109b Postma geb. Jarings G. 109c Monkel. M. 111 Bosch G. van den 111b Roos H. 111c Schuhmacher P.J.T. 113 Lautenbach geb. Wijmenga T. 115 Dijkstra B. 117 Schuurmans H. 119 Teernstra H.C.A. 119 Poeisz H.F. 121 Hoekstra P. 123 Werf D.H. van der 139 Krol R. (huis Gerrike) 141 Posthuma H. 141b Osinga geb. Dijkstra B. 141c Witte D.L. de 143 Reitsema geb. Hansen G.J. 143c Vries W. de 147 Offringa S. (huis vlak voor de Hoge brug)

Even nummers nr. naam 2 Brug K.S. van der 6 Balen geb. Wijbenga M.C. van 8 Beek W.B. 10 Luiks N. 12 Post N. 14 Postma S. 18 Kuipers J. 20 Roos geb. Lautenbach T. de 22 Geurtsen E.B.R. 24 Buiting M.J. 28 Klomp J.

Met de aanleg van de Rondweg is het grootste gedeelte van de Badweg verdwenen.

Adresboek: 1971 - Verlengde Schrans Oneven nummers nr. naam 1 Veldman geb. Hettinga G.C. 1 Witteveen geb. Hettinga J.I. 3 Jonkers L. 5 Bon J. van 7 Salverda T.F. 7 Wielinga J.T. 9 Boer M. de 11 Hoffer C.A.M. 11 Vries S.W.T. de 15 Dijkstra R. 31 Vries J. de 35 Veen P. van der 37 Boer geb. Oosterbaan H. de 39 Kuperus K. 41 Huizinga K. 43 Talsma M. 43 Zee M. van der 45 Batema L. 47 Zeilstra J.H. 49 Beek J.W. 51 Molenaar C. 80

1963 - Advertentie Luxen camping Verlengde Schrans 81

83 85 89 89 95 95b 95c 95d 97 97b 97c

Minks H.A. Roemeling O.D.J. Wieren T. Talsma J. Roos G.R. de Zwanenburg J.S. Talsma Z. Bakker H. Hielkema U. Stroosma geb. Kuipers A. Stienstra T.

Althuis J. van Gielstra. S. Jellema. S. Koopmans C. Boschma geb. Sikma H. Komrij S.L. Jong S. de Kloosteman G.A. Rusticus S. Weij A. van der

30 32 34 36 40 42 44 46 48 50

Steenhuizen D. Wijlen H.A. van Jansma H. Tabak J. Wassenaar D. Graaf J. de Frank P. Russchen J. Veen G.A. van der Witte J.P.

124 126 128 128 130 132 134 134 134 136

Blom J.W. Meijer J. Spoelstra A. Koch J.H. Haven B.B. Scheepsma F. Okkema D. Vries A. de Miedema K. Bergstra D.

54 56 56 58 58a 60 62

Dijk A.S. Tjalma A.E. Lunshof O. Boonstra C. Bierma geb. Post M.A. Nijboer J. Rispens M.T. Bottema G. Scherpenseel geb. v. Balen S. van Kornelis J.H. Bruijn K.M. de Adema B. Meek H. Dauvelier P.W. Hoekstra Bonnema geb. Anema. A. Castelein L. Lam A. Hoek A. van der Slot J. Visser M. Huizinga geb. Schenkel D. Woudstra de Groot J. Steenbeek A. Leij R.T. van der Kuipoer G. F. J.

138 138 140 142

Heldoorn E. Veen geb. Boersma D. van der Atsma IJ. Wellinga J. Boer G. de Jong J. de Cocq van Delwijnen W. de Westra E. Gelderop J. van Bakker M. Velde B. van der Molenaar geb. Groenewoud F. Terpstra J.K. Weide geb. Tacoma A. Van der Hellema S. Koers K. Vonk R.E. Vels Heijn P. Hijgenaar geb. Schilderman A. (directrice Borniakliniek) Batstra A.T. Hamersma M.G.A.R. Ketzer A.T. Molen E. van der Rozenberg H. Boer W.S. de

64 66 68 70 74 76 76a 78 80 82 84 84 86 88 90 92 92 94 94 96 98 100 100 102 104 106 108 112 114 116 118 120 122 122a

Boersma. P. Schoot H. van der Brada J.G. Jordan J.F.G. Langhout W. Meijer M. Dantuma geb. de Vries A. Rot A. aan het Bijlsma geb. Haijma A. Kooistra T. Rienstra S. Hem K. van der Pol G.J. van den Sistermans G.J. Iest G.C.O. Hoeksma F.

144b 144c 144d 146b 146c 146d 148b 148c 148d 150 150c 152 152c 152d 154 154c 154d 154d 156 156d 158 158c 158d 186

Buwalda A.M. Gaast B.J. van der Dijlstra P. (brugwachterswoning Hoge brug)

Als woningen een andere bestemming hebben gekregen, worden de nummers niet meer vermeld in deze lijst.

81

Sponsoren De uitgave van dit boek is mede mogelijk gemaakt door financiële steun van: • Lautenbag Reclame, Leeuwarden • Prins Bernhard Cultuurfonds Fryslân • De Maatschappij tot Nut van ‘t Algemeen; Dep. Leeuwarden • Gemeente Leeuwarden

82

Bronnen • Ale M. Kingma; Leovardia nummer 22; 2007; ‘Huzumer Zwembad’.

• Atlas Eekhoff 1849 – 1859 • Bauke van der Veen; artikel ‘Borniapark viel in de oorlog ten offer aan de brandstoffennood’ • Boekje Open Monumenten Dag 1997; uit ‘Seeckere voortreflycke Huysinghen’ • Chris Visser; Leovardia nummer 18; de Badweg • C.P. Hoekema, art. De famylje Pel ……;Tusken Potmarge en Jokse, Sudertrimdeil-rige V • De Schrans-Aktie-Krant – 4 september 1991 pag. 7 • Dorien A. Knaap; ‘Het W.A. Scholtenconcern (1840-1900): first mover in de Nederlandse aardappelmeelindustrie?’ NEHAJAARBOEK 2000 • Douwe brouwer; enige feitjes opgetekend n.a.v. moeders verhaal op 5 maart 2004 • Dr. G. Abma; ‘Ljouwerteradiel’; 1984 • Dr. G.A. Wumkes; Stads- en Dorpskroniek; 1934 • Durk Heddema; ‘Wêr yn Huzun stie Abbinga-state?’; Sudertrimdiel-rige 1; 1993 • Friesch Dagblad • Hermanus Wesselius; ‘geschiedkundige Bijzonderheden betrekkelijk den Dorpe Huizum; bijeengebragt en bewerkt door wijlen Hem. Wesselius, Predikant te Huizum. Uit de Kerkelijke Archieven opgemaakt. 1803’; door Sjoerd Cuperus is het oorspronkelijke handschrift in een voor iedereen leesbare vorm omgezet. Het is uitgegeven in de Stúdzjerûnte-rige III; 2006 • Jan Ykema, zoon van de chauffeur van dokter Damsté, 2011 • Jacobus Craandijk; ‘Wandelingen door Nederland met pen en potlood”deel 6; 1882 • Jesse Wassenaar; Leovardia nummer 20; Het Huzumer Zwembad • Johan Dalstra; de Schrans, een historische beschrijving • Johan Dalstra; interview in de Schrans-krant; 4 september 1991 • Klaas Jansma; ‘Geen meter terug’, het verhaal Chris van den Berg; 2006 • Klaas van der Brug, bewoner artsenvilla Verlengde Schrans 2 • Kerst Huisman; ‘Abbingastate stond eenmaal op plaats Drachtsterplein’; 28 mei 1991 • Kerst Huisman; ‘Mellens, ûnder de nijbou fan Ljouwert weiwurden’; LC 6 maart 1992 • Kerst Huisman: ‘Alde badwei Huzum rint no dea’; LC 3 december 1992 • Kroniek van een Friese boer; aantekeningen van Doek Wijgers

Hellema te Wirdum (1821 – 1856) bewerkt door H.Algra – Fryske Akademy – 1978 • Leeuwarder Courant archief; www.archiefleeuwardercourant.nl • Lieuwe Tijsma; Lange grindweg naar het zwembad; 2003 • O. Santema; ‘út de skiednis fan Hiddema-state II’; Hepkema 18 juni 1904 • Peter Kartskarel; Villa GERRIKE, Verlengde Schrans 139 –15 augustus 1986 • Peter Kartskarel: R.O.V./Monumentenzorg –; 15 augustus 1986 • Pieter de Groot; artikel ‘het Juffersreedje’; LC 24 mei 2008 • P. Smeding; De Fryske túnbou; 1979 • Rients Faber; Huzumer Nammen; 1996; Stúdzjerûnte-rige I • Rients Faber; Korte Geschiedenis van het dorp Huizum • R.K. de Jong; ingezonden artikel ‘Juffersreedje’; LC 28 mei 2008 • Sietse de Vries; LC 13 februari 1986; ‘Een onvergetelijke en genoeglijke dag voor de arbeidersklasse’ • Sietse Nagel: teksten, foto’s van www.huzum.nl • Sietse Nagel; gedicht de Badweg • Stamboom familie Trip • Syb Grijpstra; Het oude Tolhuis – De Schrans-aktie-krant – 1 mei 1993 • Syb Grijpstra; Leovardia nummer 34; De zinderende polemiek tussen twee respectabele Huizumers • Syb Grijpstra; Leovardia nummer 15; De geschiedenis van de Swarte Plancke • Syb Grijpstra; “Tjallinga” Huizum, schets van een ijsclub • Syb Grijpstra: ‘De Huizumer Stroopfabriek’; Sudertrimdiel-rige II; 1995 • Symen Kingma – ‘creëren van zwarte gaten’.. ; LC 11 oktober 1990 • Tusken Potmarge en Jokse –Suidertrimdiel – rige V • Upcke van Burmania; de genealogie van de Friese adel; 1604 • ‘Van Ald Feitsma en Abbinga State resten alleen nog een paar bomen’; Huis aan Huis 26 oktober 1977 • Verslag van den Friesch genootschap 1877 -1878/ 12 september 1878 • Verslag van het Friesch Genootschap 1888-1889/ 1 october 1889 • W. Eekhoff; Geschiedkundige Beschrijving van Leeuwarden; 1846 • Wikipedia.org • Yme Kuiper e.a.: ‘Freules, dames , vrouwen’; 1999 • IJsclub “Tjallinga”- 100 jaar; 1879 - 1979

Historisch Centrum Leeuwarden • adresboeken Leeuwarden & Huizum 1906, 1919, 1924, 1928, 1933, 1948, 1954 • bouwvergunningen 1914 – 1943 • bouwaanvragen 1932 – 1971 • archieven Gemeente Leeuwarderadeel • archief bevolkingsregister Gemeente Leeuwarderadeel/Huizum

Beeldmateriaal • Ad Fahner • Arie Nagel • Chris Visser • Chris Koster • C. Doorenbos • Dick van der Heijde jr.

• Dikken & Hulsinga • Dirk Swierstra • Fam. J. Heitbrink • Familie Schat • Fries Museum • Historisch Centrum Leeuwarden • H.J. Zijlstra • Ingrid Weurman & Daniël Appelo • Jetty Bangma • JOhan Dalstra • Lomme Dirk Faber • My Back Yard • Piet ten Thije • Rients Faber • Siemen Blanksma • Syb Grijpstra • Tom Sandijck • Tresoar

83

Colofon Redactie: Fokje Dalstra-Propsma Epko Dalstra Jouke Bloem Vormgeving: Lautenbag Reclame Johan Lautenbag Thirsa de Jager Jan de Vries Eefje Graauwmans Ontwerp & eindredactie: JOhan Dalstra Drukwerk: Rekladruk Giekerk RenĂŠ de Vries en Martijn de Vries Oplage: 1e druk: 1.000 exemplaren ISBN: 978 94 6190 212 2 NUR: 693 Regionale- en Stadsgeschiedenis Huizum, oktober 2011 84