— ZWIERZYNIEC —
Ten drugi Od pól i łąk woli lasy, od dachów i słupów – Gęste korony wiekowych drzew. Głównie dlatego bociana czarnego nie widuje się często. niemal nieustannie pozostaje w cieniu białego kuzyna i otacza go nimb tajemniczości. tekst: Adam Robiński
T
o był niewielki zagajnik, zielona wyspa wśród wypalonych lipcowym słońcem traw porastających pagórki, tak typowe dla północnej części Warmii. Może pięć, sześć hektarów drzew – trochę dębów, brzozy, bliżej małego stawu olchy. – O tam, w partii najwyższych koron – powożący bryczką wskazał kierunek. – Przylatuje tu co roku, ale nie widać go tak często jak białych. Gdy to mówił, na pobliskiej łące dwa dorosłe bociany ospale szukały czegoś w wysokiej trawie. Raz po raz wścibiały dzioby między jej źdźbła, nic nie robiąc sobie z obserwujących je kilku par ludzkich oczu. W upierzeniu ptaków zdecydowanie przeważała jednak biel. Nie o takiego bociana mi chodziło. Nie takiego chciałem zobaczyć. Czarny, o którym wspominał gospodarz, tym razem nie zaszczycił nas obecnością.
• Czarny jak biały Cokolwiek by mówić o bocianie czarnym, zwykle będzie to w odniesieniu do jego białego kuzyna. Z przyczyn bardzo prozaicznych: tego ostatniego chyba każdy widział, często nawet z niewielkiej odległości, a po-
WA
WIE RTO
DZI
krewieństwo jest między nimi bardzo bliskie. Do tego stopnia, że ich kopalne szczątki bywają nie do odróżnienia. Jest więc bocian czarny trochę mniejszy od białego – ma około metra długości i dochodzącą do dwóch metrów rozpiętość skrzydeł. Jak sama nazwa wskazuje, w jego upierzeniu dominuje czerń, przy czym wszystkie części ciała tej barwy, a więc grzbiet, ogon, spód i wierzch skrzydeł oraz głowa z szyją mają delikatny, metaliczny, zielonkawy i purpurowy połysk. Nogi i dziób są jaskrawoczerwone – to już wyraźne podobieństwo z popularniejszym białym kuzynem. Oba w locie mają niemal identyczną sylwetkę. Jednak lista podobieństw między bocianem czarnym a białym kończy się na wyglądzie. Czarne przylatują do Europy wcześniej niż białe, dłużej też zwlekają z odlotem. Zimują po prostu „bliżej domu”. O ile bocian biały jesienią dolecieć musi nawet do Republiki Południowej Afryki, o tyle czarny stawia sobie mniej ambitny cel. Wybiera głównie kraje wschodniej części basenu Morza Śródziemnego: Izrael, Liban, Syrię czy Egipt. – Oba gatunki raczej nie wchodzą sobie w drogę. Biały żeruje na łąkach, z kolei czar-
EĆ
tak każe instynkt Bociany to jedne z ptaków, którym zdarza się targnąć na własne potomstwo. Gdy wiosną dominują dżdżyste dni, a pisklęta wciąż są w puchu, szybko nasiąkają, wychładzają się i chorują na zapalenie płuc. Ponieważ nie mają wówczas większych szans na przeżycie, rodzic wyrzuca je z gniazda.
18 —
ECHA LEŚNE
wiosna 2016
ny poluje na nieduże ryby w potokach, na rozlewiskach lub przy brzegach rzek. Gdy przypadkiem znajdą się obok siebie, będą się po prostu ignorować – mówi dr Marian Stój, ornitolog z Podkarpacia. – Obserwowałem zresztą kiedyś taką sytuację na łące. Dwa czarne bociany przebywały w sąsiedztwie stada siedmiu białych. I na tym koniec historii. Nic się nie wydarzyło, nawet się do siebie nie zbliżyły. • Blisko ziemi Ryby stanowią trzy czwarte diety hajstry – bo tak ornitolodzy mówią na bociana czarnego. Rzadziej trafiają do dzioba małe ssaki (głównie gryzonie), płazy, mniejsze gady czy większe bezkręgowce. Podczas badań przeprowadzonych w Puszczy Kampinoskiej w żołądkach tych ptaków znaleziono głównie szczupaki, płocie i piskorze. Z kolei – zauważają autorzy poradnika ochrony ptasich siedlisk – w diecie bocianów czarnych żyjących w Puszczy Białowieskiej ryby dominowały zarówno ilościowo, jak i wagowo. Do podobnych wniosków wiodły badania prowadzone w Beskidzie Niskim i w Lasach Sobiborskich na Polesiu. Także tam znalazła potwierdzenie opinia, że urozmaiceniem w przeważającej mierze rybnego menu hajstry bywają płazy, owady, ślimaki, ale niekiedy również większe zdobycze, np. krety, a nawet... jeże. Bocian czarny ofiar wypatruje zazwyczaj gdzieś w pobliżu swojego gniazda, którego zlokalizowanie nawet dla ornitologa jest nie lada sztuką. – Ptak zakłada je głównie w lesie, w dolinach potoków, na dużych, starych drzewach – opowiada dr Marian Stój.