— w zielonej szacie —
to
wspaniale odnawiającej się pod jej okapem, również świerkowi lub dębowi. – Inaczej zachowuje się lipa, a przede wszystkim grab. Oba gatunki wypierają sosnę. Obserwujemy to zjawisko w Białowieskim Parku Narodowym od wielu lat – opowiada prof. Bogdan Brzeziecki. – Podobnie dzieje się ze świerkiem, który też zwykle przegrywa z grabem i lipą. Mimo
Warto zadrzeć głowę, by podziwiać jej majestat.
— W 1900 r. na wystawie światowej w Paryżu prezentowano bois de Tabre (drewno z Taborza), wystawiając przekroje taborskich sosen jako wzór doskonałej jakości surowca drzewnego i reklamując je jako najlepszy surowiec sosnowy na świecie. — i starszymi sosnami powstaje piękna gleba brunatna, która pozwala na wzrost nawet wymagającego graba. Prof. Bogdan Brzeziecki zaznacza, że chociaż sosna zaliczana jest do gatunków pionierskich – takich, które jako pierwsze zajmują wolną przestrzeń, tworzą nowy las – nie można jej wrzucać do jednego worka z innymi pionierami: brzozą i osiką. Te szybko rosną i krótko żyją. A sosna potrafi przeżyć 300 i więcej lat. Do tego ma cechę wyjątkową – „matkuje” wielu innym gatunkom, które się pod nią rodzą. Na przykład jodle,
c
aw iek
e…
Las sosną stoi
fot. Paweł Fabijański
drzewostanów. A on stawia na sosnę, gdyż – jak mówi – pracuje z nią i dla niej ponad trzydzieści lat i nigdy się na tym drzewie nie zawiódł. – Jeśli rośnie w monokulturze, zajmując siedliska, które nie są jej naturalnym domem – tłumaczy – to nękają ją owady, grzyby i inne szkodniki. Ale trudno sobie wyobrazić, żeby np. na wydmach rósł inny gatunek niż sosna. Żaden nie będzie tak długowieczny i nie da drewna o tak pożądanych przez gospodarkę parametrach. Generalnie, polityka jest taka, żeby sosny w składzie gatunkowym drzewostanów było u nas mniej. To słuszny kierunek, ale powinien dotyczyć siedlisk żyźniejszych – podkreśla Jacek Liziniewicz. Nie tylko nadleśniczy z Gostynina broni sosny. – Dla wielu osób, szczególnie tych, które zajmują się ochroną przyrody, sosna, już w założeniu, jest gatunkiem złym. Ale to jest podejście dogmatyczne, powrót do czasów, w których mówiło się, że nasze zbiorowiska leśne ulegają pinetyzacji (pinus to po łacinie sosna) czyli „usosnowieniu”, co, oczywiście, było pojęciem pejoratywnym – mówi prof. Bogdan Brzeziecki z Katedry Hodowli Lasu Wydziału Leśnego SGGW. Ta pinetyzacja jakoby degradowała ekosystemy, bo „opadające igły zakwaszają glebę, co prowadzi do bielicowania, wymywania składników pokarmowych”. – Ale w naszych badaniach już od dawna nie obserwujemy takich procesów – podsumowuje prof. Bogdan Brzeziecki, który od wielu lat śledzi m.in. losy sosny w Puszczy Białowieskiej. – Tam pod 100-letnimi
wszystko jednak wciąż się odnawia i ma szansę przetrwać. A sosna? Zamiera w puszczy po cichu, ale czy bezpowrotnie?
• Od niemowlaka
Bogdan Brzeziecki podkreśla, że jest pewna szansa na powrót sosny do Puszczy Białowieskiej. Bo to gatunek nie tylko mało wybredny, ale mający też cechy pirofityczne. Jego pień, obleczony zwykle grubą korą, potrafi obronić się przed ogniem powierzchniowym, a nasiona, spadając na oczyszczoną przez pożar glebę, tworzą nowe sosnowe pokolenie.
➺
Sosna zwyczajna (łac. Pinus sylvestris) jest gatunkiem o największym na świecie obszarze naturalnego występowania. Porasta niemal całą północną część Eurazji. Jest uprawiana także w Nowej Zelandii i w chłodnych rejonach Ameryki Północnej. Dzięki dużej tolerancji ekologicznej przedostała się z upraw leśnych do naturalnych ekosystemów. W części USA (region Wielkich Jezior i Nowej Anglii) naturalizowana, w innych regionach (m.in. Wisconsin) uznana za gatunek inwazyjny, zagrażający miejscowym. W Polsce sosna zwyczajna występuje niemal wszędzie. Najwięcej jest jej na niżu. Na wyżynach, zwłaszcza Przedgórzu Sudeckim i Pogórzu Karpackim, jej udział jest znacznie mniejszy, w wyższych partiach gór – sporadyczny. Ta najpospolitsza z naszych sosen, tworzy zespoły borów sosnowych, czyli sośniny, w których jest gatunkiem dominującym. Występuje też często w borach mieszanych, na przykład razem z dębem. W lasach gospodarczych lite drzewostany sosny pospolitej tworzą tak zwane monokultury sosnowe, których obecnie się nie zakłada. Oprócz sosny zwyczajnej mamy w Polsce jeszcze trzy inne rodzime gatunki sosny. To limba – ozdoba naszych Tatr, kosodrzewina – płożący się krzew, rosnący w górach, również w Tatrach, i sosna błotna – spotykana m.in. na torfowiskach Podhala. Wszystkie te gatunki są drzewami chronionymi. Sosnowi imigranci, sprowadzeni do Polski, to sosny: wejmutka (zwana amerykańską), czarna i Banksa. Tę pierwszą sprowadzono do Europy na początku XVIII w. W Polsce rośnie głównie w parkach, rzadziej w lasach. Ojczyzną sosny czarnej są kraje śródziemnomorskie. Sosnę Banksa sprowadzono do Europy pod koniec XVIII w. z Kanady.
zima 2012 echa leśne—25