— w zielonej szacie —
Wrzosowisko To jedno z najbarwniejszych zbiorowisk roślinnych. Wrzos na terenie otwartym, wbrew nazwie sugerującej jeden z miesięcy, zakwita już w drugiej połowie sierpnia, a w lesie kilka tygodni później.
tekst i zdjęcia:
G rzegorz O kołów
W Polsce występuje kilka typów wrzosowisk. Bardzo rzadkie u nas, związane z wilgotnym klimatem, suche wrzosowiska subatlantyckie, typowe dla Anglii, Szkocji i Irlandii subkontynentalne wrzosowiska mącznicowe, nadmorskie wrzosowiska bażynowe i inne. W przeszłości zbiorowiska te były uważane za wymagające uproduktywnienia nieużytki, obecnie są jednym z siedlisk chronionych w ramach sieci Natura 2000.
Wrzos jest zimozieloną krzewinką z rodziny wrzosowatych. Żyje w symbiozie z grzybami. Osiąga od 20 do 80 cm wysokości, ma tendencję do tworzenia zwartych płatów. Pojedyncze osobniki dożywają 25 lat. Jest cenioną rośliną miododajną, a miód wrzosowy należy do najlepszych wśród kwiatowych. Z jednego hektara wrzosowiska pszczoły mogą zebrać tyle pyłku, że wystarczy go do wyprodukowania 200 kg słodkiego produktu.
Mącznica lekarska. Niewielka płożąca się krzewinka o zimotrwałych liściach, którym
w przetrwaniu mrozu pomaga twarda, skórzasta okrywa. Korzenie mącznicy współżyją w związku mikoryzowym z grzybami. Roślina kwitnie w maju i czerwcu, owocem jest czerwona jagoda o mączystym miąższu. Rośnie pojedynczo, ale może też tworzyć zwarte łany o powierzchni powyżej hektara. W Polsce pod ścisłą ochroną.
Wrzosowiska często występują w postaci małych płatów – przy drogach, liniach
oddziałowych, pod liniami wysokiego napięcia. Większe pojawiają się w miejscach wylesionych, takich jak pożarzyska oraz poligony. Szczególnie w warunkach poligonowych, gdzie na dużych powierzchniach systematycznie była niszczona okrywa leśna, wytworzyły się kilkusethektarowe wrzosowe polany. Wrzosowisko w naszej strefie klimatycznej nie jest zbiorowiskiem trwałym, lecz jednym z etapów sukcesji ekologicznej, bardzo często pochodzenia antropogenicznego. Po okresie najintensywniejszego rozwoju i przy braku presji gospodarczej zaczynają pojawiać się na nim lekkonasienne gatunki pionierskie – brzozy i sosny. Ich wzrost powoduje zacienienie, co skutkuje powolnym zamieraniem wrzosu. By do tego nie doszło, stosuje się zabiegi aktywnej ochrony, polegające na systematycznym usuwaniu roślinności drzewiastej.
24—echa leśne jesień 2013