Dąb
— z kart historii —
ze stuzłotówki
Gdzie rosło (a może wciąż rośnie) drzewo, którego wizerunek zdobi awers przedwojennego banknotu stuzłotowego, zaprojektowanego przez Józefa Mehoffera? Tropy zda ją się wieść do Józefowa pod Otwockiem, niedaleko od Warszawy. T ekst i zdjęcia: Jerzy D rabarczyk
J
ednym ze śladów wskazujących na Józefów jako miejsce, w którym rośnie właśnie to drzewo, jest artykuł Piotra Kitrasiewicza pt. „Niezłomny dąb”, zamieszczony 22 stycznia 2009 r. w otwockim „Tygodniku Regionalnym”. Autor pisze m.in.: „Na terenie Dębinki (osiedle w Józefowie – przyp. red.), na poboczu rozpędzonej alei Nadwiślańskiej, rośnie od 400 lat okazały dąb, noszący imię admirała Józefa Unruga, dowódcy obrony polskiego wybrzeża we wrześniu 1939 roku. (…) dodatkowym powodem do dumy dla lokalnej społeczności jest fakt, że przed wojną jego (drzewa – przyp. red.) wizerunek figurował na banknocie stuzłotowym, zapewne jako symbol mocy i trwałości naszej ówczesnej waluty. Na korze drzewa zachowały się wiekowy, metalowy krzyż oraz płaskorzeźba – mocno nadgryziona zębem czasu, przedstawiająca Matkę Boską z Dzieciątkiem – również wykonane z metalu…”. I dalej: „Przed wojną w Dębince liczne grunta posiadali wysokiej rangi urzędnicy państwowi oraz wojskowi wyższego szczebla. Jednym z nich był właśnie admirał, a ściślej kontradmirał Unrug i do niego należała ziemia, na której rośnie ten pomnik przyrody…”. Zapytany skąd zaczerpnął tę informację, dziennikarz powołuje się na rozmowy z okolicznymi mieszkańcami, którzy pamiętają opowieści swych dziadków czy rodziców na ten temat. Z kolei Jacek Kałuszko, dziennikarz tygodnika „Linia Otwocka”, jednocześnie autor (wspólnie z Pawłem Ajdackim) przewodnika „Otwock i okolice” mówi: – O dębie przy al. Nadwiślańskiej w Józefowie sły16—echa leśne jesień 2014
szałem rozmaite opinie, w tym i taką, że posłużył jako wzór Józefowi Mehofferowi do ryciny na banknocie stuzłotowym z 1934 r. Ale też spotkałem się z informacją, że również inne miejscowości w Polsce, np. Wiśniowa na Podkarpaciu, przyznają się do tego drzewa. A może dąb ze stuzłotówki jest tylko wytworem wyobraźni artysty? A może Czytelnicy wiedzą coś więcej na ten temat? ¶
TO W WAR
Dąb admirała Ok. 400-letni, pomnikowy dąb szypułkowy im. admirała Józefa Unruga. Drzewo ma 436 cm w obwodzie i 30 m wysokości. Lokalizacja: ul. Nadwiślańska 250a, osiedle Dębinka w Józefowie.
IEĆ IEDZ
tak wyglądał... ...banknot stuzłotowy, wyemitowany w listopadzie 1934 r., zaprojektowany przez artystę malarza Józefa Mehoffera. Na awersie, w medalionie, podobizna Józefa Poniatowskiego, na rewersie – dąb i postacie alegoryczne (Merkury i Fortuna).
Mistrz czasów secesji Józef Mehoffer (1869–1946) studiował w Krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, m.in. u Jana Matejki, na uczelniach wiedeńskich oraz paryskich. Uprawiał grafikę artystyczną, akwafortę, akwatintę, autolitografię, malarstwo sztalugowe, portret kredkowy, miał w swoim bogatym dorobku polichromie i witraże. Oddzielnym, znaczącym działem jego twórczości była grafika użytkowa. Uznawany za mistrza secesyjnej dekoracyjności, zasłynął z grafik książkowych na okładki, karty tytułowe, ornamenty, winiety, inicjały, ekslibrisy, zdobniki itp. Projektował również afisze, arkusze akcji, znaki towarowe oraz banknoty (realizował zamówienia Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie), które były nie tylko przedmiotami użytkowymi, ale jednocześnie wybitnymi dziełami sztuki.