— DZIKA POLSKA—
KOGO TAM MAMY W PUŁAPCE?
– za chwilę dowie się Krzysztof Kowalski.
anatomicznych oszczędności jeść trzeba i tak. Dorosła ryjówka zjada w ciągu doby tyle owadziego pokarmu, ile sama waży, czyli 6 g. Matka karmiąca młode mlekiem – dwa razy tyle! Wyliczono też, że samica spokrewnionej blisko z naszą bohaterką ryjówki malutkiej, mając do wykarmienia siódemkę potomstwa, jadła nawet trzy razy więcej, niż ważyła. Wydatny ryjek tych zwierząt nie ustaje więc w pracy. Prof. Rychlik, korzystając z okazji, lekko go otwiera. Ukazują się zęby o prawie czerwonych zakończeniach. Jak wyjaśnia ekspert – to kolor związków żelaza. Ryjówka bowiem nosi na zębach... żelazne korony. To pozwala jej przez całe życie prawie nie ścierać i w konsekwencji nie zmieniać uzębienia. Nie byłaby w stanie tego przeżyć, bo jej organizm pracuje na takich obrotach, że urządzenie do pobierania
W
IE O W ART
DZI
pokarmu musi być stale sprawne. Niektórzy badacze ssaków twierdzą wręcz, że czas ścierania się zębów – które ostatecznie jednak kiedyś następuje – wyznacza czas życia zwierzęcia. • JEDZENIE JAK POWIETRZE Słychać też opinie, że pokarm jest dla ryjówek tym, czym dla nas powietrze – bez niego nie przeżyją ani chwili. Prof. Rychlik zauważa, że jeżeli nawet jest w tym przesada, to niewielka. Sam się przekonał, że ryjówka nie przeżyje, jeżeli przynajmniej co godzinę nie otrzyma posiłku. W życiu tych małych ssaków wszystko, bardziej jeszcze niż u innych zwierząt, kręci się wokół jedzenia, m.in. stosunki społeczne. Czas godowy ryjówek przypada na wiosnę i lato. Wtedy to często słychać w runie metaliczne ćwierkania – znak, że samce biorą się za łby w walce o terytoria
EĆ
NIE JESTEŚMY MYSZAMI Ryjówki często bywają mylone z myszami czy innymi gryzoniami, gdy tymczasem mniejszym błędem byłoby nazwanie ich małymi kretami czy jeżami. Wraz z tymi powszechnie znanymi zwierzętami należą bowiem do rzędu ssaków owadożernych, będąc najmniejszymi u nas jego przedstawicielami. Ryjówka aksamitna to największa i najpospolitsza przedstawicielka rodzaju Sorex, który reprezentują u nas jeszcze ryjówki: średnia, górska i malutka. Ta ostatnia jest najmniejszym żyjącym u nas ssakiem. Zaś niewystępująca u nas, choć obecna na południu Europy, bliska krewniaczka wymienionych ryjówek, ryjówka etruska – to wręcz najmniejszy ssak na świecie. Rozpoznawanie gatunków ryjówek to robota dla specjalisty, a samo ich ujrzenie w terenie to kwestia dużego szczęścia i spostrzegawczości, bowiem należą one do naszych najlepiej ukrytych zwierząt.
32 — ECHA LEŚNE JESIEŃ 2015
i samice. Teraz nie oszczędzają energii. To w życiu wielu zwierząt czas walk i najliczniejszych ofiar. Ale nie dotyczy to ryjówek. Badania pokazały, że najliczniej giną jesienią. Wtedy do osobników dorosłych licznie dołącza urodzona latem młodzież. Robi się gęsto i następuje czas śmiertelnej walki o terytoria łowieckie. Zapalczywej i bezwzględnej. Kto potrzebuje ciągle dużo jeść, musi zadbać o swój teren łowów i spiżarnię. Albo zginąć. Wyliczono, że w tym czasie rozstaje się z życiem nawet 80 proc. osobników z badanej powierzchni! Ryjówki, choć mało znane, od dawna były objęte ochroną, bowiem – ze względu na tępienie owadów uznawanych za szkodniki lasu i pola – uważano je za bardzo pożyteczne. Nie zaprzeczając temu, nasz ekspert zwraca jednak uwagę, że takie podejście uchodzi dziś za archaiczne. Teraz ceni się i chroni zwierzęta czy rośliny ze względu na ich znaczenie w środowisku. Zaś żarłoczne ryjówki są ważną częścią żywej maszynerii, działającej w runie i ściółce. Zwłaszcza ryjówka aksamitna, najliczniejsza i zamieszkująca mozaikę różnych siedlisk. Takie istoty są też ważne dla badacza, chcącego poznać stan owej maszynerii, zasobność tutejszego środowiska. Duża liczebność ryjówek wskazuje wprost na mnogość drobnych organizmów, które one zjadają oraz ich różnorodność, czyli na znaczną bioróżnorodność. Jeżeli w dodatku wykryje się kilka gatunków ryjówek obok siebie – będzie to dodatkowe świadectwo bogactwa miejscowej przyrody. Zwierzątka te wykonują dużą i ważną robotę, tym bardziej że działają także zimą. A swoją drogą – wykonywać pracę, która polega na jedzeniu i jeszcze przy tym nie tyć – czyż nie jest to niedoścignione marzenie każdego żarłoka? ¶