CZŁOWIEK I LAS
PEREŁKI I BRZYDALE
Powojenne wysiedlenia ludności ukraińskiej, łemkowskiej i bojkowskiej w ramach akcji „Wisła” zamieniły Bieszczady w posępne odludzie. Pionierami stali się tam leśnicy. tekst:
Krzysztof Kamiński
W
latach 50. i 60. dzięki Lasom Państwowym pojawiła się w Bieszczadach jedyna w swoim rodzaju drewniana architektura osad leśnych, wkomponowana w górskie otoczenie. Później, jak zresztą w całym kraju, w wiejskim budownictwie teren stopniowo zaczęły zdobywać obiekty „nowoczesne”, bez dawnego wyrazu, niekiedy wręcz szpetne. RZĄD UCHWALIŁ
Pierwsza po wojnie koncepcja zagospodarowania Bieszczadów zrodziła się na najwyższym szczeblu w formie uchwały Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów z 1959 r. o aktywizacji tego regionu w latach 1959–1965. Ówczesne Ministerstwo Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego przygotowało katalog typowych projektów domów, swego rodzaju praktyczny przewodnik dla Zarządu Budownictwa Leśnego w Ustrzykach Dolnych – jedynego w owym czasie wykonawcy domów mieszkalnych, dróg i mostów w Bieszczadach, będących pod nadzorem Okręgowego Zarządu Lasów Państwowych w Przemyślu. Przyjęty w katalogu styl bieszczadzkiej architektury nawiązywał do tradycyjnego budownictwa Łemków i Bojków.
46
Charakterystyczne osady leśne powstały m.in. w Dwerniku, Żubraczem, Wetlinie, Berehach, Kalnicy k. Baligrodu, Dołżycy, Procisnem, Habkowcach, Zatwarnicy, Kalnicy k. Wetliny czy Mikowa. Według podobnych wzorów zbudowano także stacje kolejki wąskotorowej m.in. w Majdanie, Rzepedzi, Smolniku, Woli Michowej, Nowym Łupkowie i Wetlinie. Wraz z bieszczadzkimi cerkwiami, którym po wojnie udało się uniknąć spalenia lub wysadzenia w powietrze, leśne osady – zalążki wskrzeszanych wsi – tworzyły niepowtarzalny charakter tego zakątka kraju. W 1959 r. w Cisnej – według przedwojennego projektu architekt Ireny Lipskiej – wzniesiono siedzibę miejscowego nadleśnictwa (swoją drogą trochę szkoda, że w 2007 r. Nadleśnictwo Cisna przeprowadziło się z zabytkowego obiektu, przekazanego placówce GOPR, do nowoczesnego lokum). W latach 70. ub.w. należące do Urzędu Rady Ministrów sławetne „Księstwo Arłamów” zbudowało w Mucznem dla swych prominentnych gości z kraju i zagranicy, przyjeżdżających na polowania, kilka stylowych, drewnianych willi. Przy okazji w tymże Mucznem inwestor wykazał bezprzykładną pogardę dla piękna bieszczadzkiego krajobrazu, wnosząc nieopodal
Leśniczówka w Żubraczem (1958 r.).
