Lpmw magazine 2016 jaargang 3 editie 1

MAGAZINE Jaargang 3 Editie 1

Afnemen van lasserskwaliďŹ caties en lasmethodekwaliďŹ caties (pagina 20)

Laspartners Multiweld platinum partner van Hypertherm (pagina 22)

Beter lasbeheer door slimme softwareoplossingen (pagina 28)

We rennen, en rennen, en blijven rennen. Niet voor onszelf, niet voor de sport, maar voor een ander. Een ander met kanker.

Sinds 1992 hebben we 67 miljoen euro ingezameld. Jaarlijks lopen meer dan 300 teams met gemiddeld 25 deelnemers, renners, fietsers en crew, meer dan 500 km van Parijs of Hamburg naar Rotterdam.

Dit doen wij voor hun.

Team 305 www.lpmwrunners.nl

fotografie: Willem de Kam

Team 305 www.lpmwrunners.nl

IN MEI 2016 START DE 25E EDITIE VAN DE ROPARUN Kijk1op roparun.nl hoe je mee kunt doen of kunt ondersteunen. www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

Inhoudsopgave 03 Voorwoord 04 Duplex roestvaststaal lassen is niet moeilijk, wel anders 08 Veiligheid bij het booglassen 10 Kennis is macht, maar kennisdeling is kracht 12 Nieuwe ontwikkelingen en wetenswaardigheden 14 Zicht op veilig werken 18 Hoe gevulde draden bijdragen aan een verhoogde productiviteit 20 De stappen naar een goedgekeurde lasmethodebeschrijving 22 De werking van plasma 24 Productnamen van lastoevoegmaterialen 26 Professioneel inkopen kan efficiënter 28 Beter lasbeheer door slimme software-oplossingen 30 Lasprocessen in kaart gebracht 31 Uitnodiging evenement ‘Focus op veiligheid’

Voorwoord Voor u ligt de nieuwste editie van ons magazine. Wij geloven in kennisdeling en dit magazine sluit dan ook aan op de vele workshops en themabijeenkomsten welke wij dit jaar organiseren (pag. 10). De themabijeenkomsten organiseren wij samen met onze eigen lasdeskundigen, specialisten in het vakgebied en onze leveranciers. Deze partijen hebben ook een belangrijke rol gespeeld bij de totstandkoming van dit magazine.

Die samenwerking met partners kennen we op alle fronten.

Onze meest recente samenwerking was met DNV GL, waarvoor wij als examenorganisatie lasserskwalificaties en lasmethodekwalificaties mogen afnemen (pag. 20). Door deze certificering hebben wij ons dienstenpakket verder uitgebreid.

Onze dienstverlening gaat verder dan dat. Naast het feit dat we dus gecertificeerd zijn om LK’s en LMK’s af te nemen, verzorgen wij ook NIL lasopleidingen niveau 1 en 2, voorzien wij de klant van passend advies wanneer nodig en bieden wij oplossingsmiddelen waardoor er een efficientiëslag gemaakt kan worden op het gebied van professioneel inkopen (pag.

Colofon

26).

Initiatiefnemer

Wij wensen u veel leesplezier met ons magazine.

Laspartners Multiweld Magazine is een uitgave van Laspartners Multiweld BV.

Verantwoordelijk

Jeroen Engelen, Arjen Engelen, Gert Eilander

Olav de Swaaf

Redactie

Maureen Apon Anouck Vaes Olav de Swaaf

Redactieadres

Laspartners Multiweld BV Riga 3 2993 LW, Barendrecht

Met dank aan

Deze editie van het Laspartners Multiweld Magazine is tot stand gekomen in samenwerking met: voestalpine Böhler Welding, 3M Nederland, Lincoln Electric, Hypertherm, Kemppi.

Druk

Haveka bv | de grafische partner van Hennaertweg 23 2952 CA Alblasserdam T +31(0)78-6912323 © Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotografie, film of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Laspartners Multiweld BV. De samenstellers van dit magazine zijn niet aansprakelijk voor eventuele foutieve of onvolledige vermeldingen.

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

3

Duplex roestvast staal lassen is niet moeilijk, wel anders Duplex roestvast staal en varianten hierop krijgen een steeds groter aandeel in de roestvast staalmarkt.

Dankzij de hoge rekgrens en de hoge weerstand tegen putvormige corrosie en spanningscorrosie, is dit staal in trek bij de (petro)chemische industrie en in de offshore. Er blijkt veel behoefte te bestaan aan het vergroten van kennis en ervaring op het gebied van het lassen van deze staalsoorten. Nog lang niet alle ins en outs zijn bekend. Tegelijkertijd stellen opdrachtgevers steeds strengere eisen aan de corrosiebestendigheid en de mechanische eigenschappen.

Wat is duplex roestvast staal?

en een austenietstructuur. Duplex roestvast staal is zo

Duplex roestvast staal is metallurgisch gezien een bij-

populair omdat het de goede eigenschappen van beide

zonder materiaal. De naam ‘duplex’ zegt het al: het be-

materialen combineert: een hoge sterkte en een goede

staat uit twee structuren, namelijk een ferrietstructuur

corrosiebestendigheid.

4

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

Ferrietmetingen

“Duplex is niet alleen een goede vervanger

Plaat of pijp, zoals aangeleverd door de fabriek, heeft

voor veel roestvast staallegeringen, maar

doorgaans een austeniet/ferrietverhouding van 50/50.

met innovatief ontwerp kan het ook een al-

Wanneer dit materiaal gelast wordt, kan deze verhouding

ternatief zijn voor aluminium, staal en an-

veranderen tot wel 10/90. Door het verschuiven van de

dere materialen.”

austeniet/ferrietbalans veranderen ook de eigenschappen van het materiaal, zoals de corrosiebestendigheid en de

De materiaalfabrikant moet veel moeite doen om een

mechanische eigenschappen. Daarom worden er strenge

structuur te verkrijgen met een verhouding austeniet/

eisen gesteld aan het ferrietgehalte, al is het bepalen ervan

ferriet van 50/50. Naast een juiste chemische samen-

helemaal nog niet zo eenvoudig. Als men het ferrietge-

stelling moet de fabrikant de temperatuurhuishouding

halte wil bepalen met de zogenaamde Ferritscope, is het

goed bewaken tijdens de productie. Om deze ‘ingev-

belangrijk te beseffen dat de oppervlakteruwheid invloed

roren’ structuur, en vooral de austenietfase te stabilis-

heeft op de meting: goed kalibreren en ijken zijn vereist

eren, wordt stikstof als legeringselement toegepast.

om een realistische waarde te verkrijgen. Deze methode is geschikt voor meten op plaat- of pijpmateriaal, maar

Duplex generaties

niet voor het meten van lassen en de warmte-beïnvloede

De eerste beschrijvingen van duplexlegeringen stam-

zone.

men uit 1930. Door het hoge koolstofgehalte en de daarmee gepaard gaande problemen bij het lassen, bleef de toepassing zeer beperkt. Pas begin jaren 70 slaagde men erin een geschikte kwaliteit te maken: de tweede generatie duplex was geboren. We zijn inmiddels toe aan de derde generatie, en tot op de dag van vandaag worden er steeds nieuwe duplexlegeringen ontwikkeld.

Een voorbeeld is lean duplex, een uitgeklede variant van de bekende 1.4462 maar nu met verlaagd nikkel- en verhoogd mangaan- en stikstofgehalte. Corrosietechnisch is dit materiaal vergelijkbaar met de austenitische kwaliteiten 304L/316L/317L, maar met de sterkte van een duplex. Verder zijn er de super- en hyperduplex staalsoorten met een verhoogde corrosieweerstand. Ook

Figuur 1: Vergelijking tussen ferrietmetingen via beeldanalyse en via de Ferritscope

nieuw is een concept voor een beter vervormbare kwal-

Voor nauwkeurige metingen ontkomt men niet aan mi-

iteit (Transformation Induced Plasticity: TRIP*).

croscopisch onderzoek. Dan nog is de ferrietbepaling afhankelijk van degene die het onderzoek uitvoert, maar ook de etsing (etsmiddel en tijdsduur) kan van grote invloed zijn. Bij zowel het tellen (Manual Point Counting) als beeldanalyse (Image Analysis) kan de instelling van de witbalans, overbelichting enzovoort, ook invloed hebben op het resultaat.

Kwalificeren van duplex lasverbindingen Eisen in specificaties zijn soms lastig te realiseren of zelfs helemaal niet haalbaar, omdat er in sommige gevallen hogere eisen gesteld worden aan de lasverbinding dan door de fabrikant gegarandeerd kunnen worden op het basismateriaal. Als de eisen nodig zijn in verband met

zwaar corrosieve omstandigheden, besteed dan net Microstructuur van een las in duplex staal. Van links naar rechts: basismateriaal - warmte beïnvloede zone - lasmetaal. zoveel aandacht aan de productielassen als aan de lasLichtere gedeelten: austeniet. Donkere gedeelten: ferriet. (bron: sen voor de kwalificatie. voestalpine Böhler Welding Austria, Kapfenberg.)

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

1 5

Oppervlaktebehandeling en onderhoud

mengselgroep bijvoorbeeld M12 (EN-ISO 14175) waar-

Roestvast staal is niet onderhoudsvrij. Zoals bekend

door niet altijd opnieuw gekwalificeerd hoeft te worden.

vormt roestvast staal door de aanwezigheid van chroom

Een gecontroleerde analyse van de lasdraad kan ook bij-

een oxidehuid die het onderliggende materiaal besch-

dragen aan een beter resultaat. Bij gevulde draadlas-

ermt. Deze oxidehuid wordt direct gevormd, en in een

sen kan gelast worden met 100 % CO2 of 80 % Ar +

natuurlijke atmosfeer duurt het ongeveer 21 dagen voor

20 % CO2. Dit kan zonder gevaar voor opkoling vanuit

deze passieve laag op volle dikte is. Een behandeling

het beschermgas, aangezien de lasdruppel en het vloe-

van beitsen & passiveren versnelt dit proces aanzienlijk.

ibare lasmetaal worden afgeschermd door een slaklaag.

Bedenk wel dat het schoonmaken, beitsen & passiveren

Hierdoor ontstaat ook een gunstigere inbrandingsvorm

van duplex afwijkt van de behandeling van austenitische

met een kleinere kans op bindingsfouten ten opzichte

staalsoorten als 304L en 316L. Dit komt door de aan-

van het lassen met massieve draad met hoog argonge-

wezigheid van zowel austeniet maar vooral ferriet in du-

halte. Het gebruik van een pulserende lasboog wordt bij

plex staal. Beide fasen reageren anders op de vorming

gevulde draad lassen afgeraden.

van de oxidehuid. Goede normen voor het reinigen, beitsen & passiveren van duplex staal zijn ASTM A380, A967

De afkoelsnelheid van de las heeft zeer veel invloed op

en BS 7773. Voor het onderhoud van roestvast staal en

het eindresultaat. Dit betekent dat de juiste lasparam-

duplex staal wordt geadviseerd om het materiaal na pro-

eters, lasnaadvoorbewerking, warmte-inbreng en inter-

ductie goed te reinigen en het daarna minimaal eenmaal

pass-temperatuur van groot belang zijn. Dankzij de nieu-

per jaar een oppervlaktebehandeling te geven. Alleen op

we ontwikkelingen van massieve draden, gevulde draden

deze manier behoudt het materiaal een mooi uiterlijk en

en draad-poedercombinaties hoeft het lassen van super-

wordt de levensduur van de constructie gegarandeerd of

duplex tegenwoordig geen enkel probleem meer te zijn

zelfs verlengd.

(mits men zich aan de spelregels houdt). Dit betekent dat er goede alternatieven zijn voor het klassieke boog-

Lassen van superduplex

lassen met beklede elektroden, waar niks mis mee is,

Superduplex is een verbeterde variant van duplex

maar dat niet altijd even efficiënt is.

roestvast staal. Door het verhoogde chroom-, molyb-

Bij het TIG-lassen wordt geadviseerd om niet zonder

deen- en met name stikstofgehalte is het materiaal nog

lastoevoegmateriaal te lassen, omdat dit resulteert in

beter bestand tegen corrosie en daardoor zeer populair.

een te hoog ferrietgehalte. Een belangrijke boodschap is

Superduplex is echter nog gevoeliger voor (las)warmte

dat met stikstofhoudend beschermgas en/of backinggas

dan ‘gewoon’ duplex en daardoor kunnen er verschil-

betere corrosiewaarden gerealiseerd worden. Stikstof

lende problemen ontstaan. Het verhoogde stikstofge-

voorkomt, c.q. compenseert, het stikstofverlies uit het

halte in het basismateriaal en lastoevoegmateriaal kan

lasmetaal en de warmte-beïnvloede zone.

meer aanleiding geven tot porositeit. Dit probleem kan bij het MIG/MAG-lassen van superduplex beperkt worden

Bij het lassen van superduplex staalsoorten moet men

door de keuze van het onder andere het juiste gasmeng-

nog meer bedacht zijn op een juiste warmtebalans; dat

sel, bijvoorbeeld Ar met 20-30 % He en 0,5 % CO2. Met

geldt zeker voor doorlassingen (bijvoorbeeld in pijpma-

een kleine aanpassing blijft men vaak binnen een gas-

teriaal). In de praktijk wordt vaak een te dunne laag

Figuur 2: Coldpass techniek: lassen met de juiste warmte-inbreng

6

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

gelegd als eerste laag. Indien de tweede laag met hogere warmte-inbreng wordt gelast, zal de warmte van de tweede laag de dunne eerste laag volledig beïnvloeden, wat resulteert in een ongewenste structuurbalans met mogelijk ongewenste metallische uitscheidingen. Om dit te voorkomen, moet de eerste laag relatief dik worden aangebracht en de tweede laag wat dunner c.q. ‘kouder’.

Deze wijze van lassen wordt ook wel de ‘coldpass’-techniek genoemd (zie figuur 2). Normaal duplex staal heeft een lager legeringsniveau en is minder gevoelig voor dit verschijnsel.

Figuur 4: Sterkte van diverse austenitische en duplex staalsoorten

Ook duplex aan staal verbinden is heel goed mogelijk.

De vraag is hoe en met welk toevoegmateriaal. Kijk goed of overmatching nodig is; wat is de zwakste schakel en waar bevindt zich de las. In de meeste gevallen gebruikt men hetzelfde toevoegmateriaal waarmee ook de duplex-duplexverbindingen worden gelast. Hou er echter rekening mee dat bij een grote opmenging met staal de lasverbinding in een gevarenzone komt: er kan martensietvorming ontstaan met als gevolg verlies van taaiheid en mogelijk scheurvorming. In dit geval gaat de voorkeur uit naar typen lastoevoegmateriaal 309MoL of 309L. Figuur 3: Corrosieweerstand en rekgrens van verschillende austenitische en duplex staalsoorten

Lastoevoegmaterialen voor het lassen van Lean Duplex, Duplex en Super Duplex

Type

Werkstof

UNS

SMAW

FCAW

GTAW

GMAW

SAW

alloy 2304

1.4362

S32304

Avesta 2304

Avesta FCW 2D-2304 Avesta FCW 2304 PW

Avesta 2304

Avesta 2304

Avesta 2304 + Flux 805

LDX 2101®

1.4162

S32101

Avesta LDX 2101

Avesta FCW 2D-LDX 2101 Avesta FCW LDX 2101 PW

Avesta LDX 2101

Avesta LDX 2101

Avesta LDX 2101 + Flux 805

LDX 2404®

1.4662

S82441

Avesta LDX 2404

Avesta FCW LDX 2404 PW

Avesta 2205

Avesta 2205

Thermanit 2209 + Flux Marathon 431

Duplex

alloy 2205

1.4462

S32205

Avesta 2205 (BASIC)

Avesta FCW 2D-2205 Avesta FCW 2205-PW

Avesta 2205

Avesta 2205

Thermanit 2209 + Flux Marathon 431

Super Duplex

alloy 2507

1.4410

S32750

Avesta 2507/ P100

Avesta FCW 2507/P100-PW Avesta FCW 2507/P100-PW (NOR)

Avesta 2507/ P100

Avesta 2507/ P100

Avesta 2507/ P100 + Flux 805

ZERON® 100

1.4501

S32760

Avesta 2507/ P100 HF CuW

Avesta FCW 2507/P100-PW Avesta FCW 2507/P100-PW (NOR)

Avesta 2507/ P100 CuW

Avesta 2507/ P100 CuW

Thermanit 2509 CuT + Flux Marathon 431

Lean Duplex

(Artikel tot stand gekomen in samenwerking met Johan Cobben, productspecialist voestalpine Böhler Welding Nederland B.V.)

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

1 7

Zoals in veel beroepen, zijn ook lassers blootgesteld

aan

bepaalde

gevaren.

Gevaren

ontstaan bij alle (boog)lasprocessen. Deze gevaren kunnen bestreden worden door het correct naleven van bepaalde regels en richtlijnen omtrent veiligheid.

Veiligheid bij het booglassen Rook en gassen zijn schadelijk voor de gezondheid

en hoge laarzen.

• Bescherm anderen tegen lasspetters en UV-licht door

• Houd uw hoofd uit de rook.

het gebruik van lasschermen.

• Houd een veilige afstand tot de boog. Gebruik indien nodig lasglazen op sterkte zodat u niet te dicht bij de

• In sommige gebieden is bescherming tegen harde geluiden wenselijk.

• Wees er zeker van dat uw beschermende uitrusting in

boog hoeft te komen.

• Lees en handel naar het waarschuwingsetiket op de

goede conditie is.

• Draag te allen tijde een veiligheidsbril.

verpakking van lasmateriaal.

• Zorg tijdens het lassen voor voldoende ventilatie of afzuiging bij de boog. Dit om de rook en gassen uit

Elektrische schokken zijn levensgevaarlijk

uw gezicht en de werkruimte te verdrijven.

• Zorg dat u verwijderd bent van elektrische onderdelen

• In een grote ruimte of in de buitenlucht kan natuurlijke ventilatie afdoende zijn, mits u uw hoofd uit de rook houdt.

waar spanning op staat.

• Zorg dat de uitrusting geschikt is voor het werk waar voor het gebruikt wordt.

• Gebruik natuurlijke luchtstromen of ventilatoren om de rook uit uw gezicht te verdrijven.

• Zorg dat de apparatuur is geïnstalleerd volgens de voorgeschreven handleiding.

• Zorg ervoor dat beschadigde onderdelen worden ver-

Draag correcte oog-, oor- en lichaamsbescherm-

wijderd of gerepareerd.

ing

• Zorg ervoor dat de lasmachine voldoende geaard is.

• Bescherm uw ogen en gezicht door het dragen van

• Zorg ervoor dat beschermende handschoenen vrij zijn

een lashelm.

van gaten of beschadigingen.

• Bescherm uw lichaam tegen lasspetters en UV-licht door middel van beschermende kleding zoals vlamwerende schorten en handschoenen, leren broeken

1 8

• Zorg ervoor dat u zelf niet nat bent tijdens het lassen.

• Zorg ervoor dat uw apparatuur uitgeschakeld is waneer deze niet gebruikt wordt.

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

• Gebruik geen kabels die te klein, beschadigd of slecht gesplitst zijn.

veren van een lasser.

• Gebruik passende kleding, gemaakt van vlamwerende

• Wikkel geen kabels om uw lichaam.

materialen om uw huid te beschermen.

• Bescherm overig personeel dat in de buurt is met een

Aanvullende voorzorgsmaatregelen

lasgordijn en/of waarschuw hen om niet naar de las-

• Bescherm gasflessen tegen extreme hitte, mecha-

boog te kijken en niet zonder beschermende kleding

nische schokken en vlambogen.

in de buurt van de lasboog te komen.

• Zorg dat gasflessen goed vastgebonden zijn om vallen Lasspetters kunnen brand en explosies veroorza-

te voorkomen.

• Zorg ervoor dat gasflessen nooit geaard zijn of onderdeel zijn van een elektrische geleiding.

ken • Verwijder licht ontvlambare materialen uit de nabije

• Verwijder alle potentiële vuurgevaren van het gebied

omgeving van de lasser. Indien niet mogelijk, bedek deze zodat de kans op een brand voorkomen wordt.

waar gelast wordt.

• Zorg altijd dat er brandblussende middelen in de

• Wanneer er niet gelast wordt, zorg ervoor dat geen

nabije omgeving aanwezig zijn en weet hoe deze

enkel deel van het elektrode circuit de grond of uw

gebruikt dienen te worden.

werk raakt. Oververhitting kan brand veroorzaken.

Speciale situaties

Beschadigde gascilinders kunnen exploderen

• Snijd of las in geen enkel geval materialen die in

• Gebruik alleen samengeperste gassen die geschikt

contact zijn geweest met gevaarlijke substanties, tenzij deze zorgvuldig gereinigd zijn. Dit is extreem

zijn voor het lasproces dat u uitvoert.

• Gebruik gascilinders altijd rechtop, terwijl deze stevig vastgeketend zijn aan een onderstel.

gevaarlijk.

• Snijd of las geen geschilderde of verzilverde platen, tenzij er voorzorgsmaatregelen zijn genomen met betrekking tot ventilatie. Tijdens het snijden of lassen

• Zorg ervoor dat de elektrode, elektrodehouder of een ander elektrisch heet onderdeel nooit contact maakt met de cilinder.

• Houd uw gezicht weg van het cilinderventiel wanneer

kunnen zeer giftige gassen vrijkomen.

u de afsluiter opent.

Boogstralen kunnen verbranding veroorzaken • Gebruik een lashelm met een juist filter en afdek-

• Zorg dat beschermkappen altijd beschikbaar zijn wanneer u werkt met een gascilinder.

platen om uw ogen te beschermen tegen spetters en het licht van de boog tijdens het lassen of het obser-

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

1 9

Kennis

is

kracht.

Dat

macht, geldt

maar ook

kennisdeling voor

is

Laspartners

Multiweld. In 2016 organiseren wij weer diverse themabijeenkomsten en workshops.

Allen met een andere invalshoek, maar met hetzelfde doel: het delen van kennis.

Kennis is macht, maar kennisdeling is kracht De themabijeenkomsten zijn gericht op het overbrengen

Themabijeenkomsten

van theoretische kennis op het gebied van een bepaald

In 2015 kon u al deelgenoot zijn van onze thema-

onderwerp uit het vakgebied. De workshops daaren-

bijeenkomsten. Na vele positieve reacties was de keuze

tegen, zijn bedoeld om de deelnemers kennis te laten

snel gemaakt, om er ook in 2016 mee door te gaan.

maken met een bepaalde machine. Het grote verschil

Tijdens een themabijeenkomst wordt er stilgestaan bij

tussen de themabijeenkomsten en de workshops is dus

een relevant onderwerp uit het vakgebied. We wer-

dat de themabijeenkomsten gericht zijn op een theo-

ken vaak samen met leveranciers en relaties zodat het

retisch vraagstuk en de workshops op een praktische

programma naadloos aansluit bij het vraagstuk. Het

benadering van bepaalde machines of processen.

programma bestaat hoofdzakelijk uit lezingen door verschillende deskundigen in et vakgebied.

Geen beursdeelnames, wel informatie Het is u wellicht al eerder opgevallen, maar sinds enige

In de eerste maanden van dit jaar heeft er al een aantal

tijd zijn wij niet meer actief in onze deelname aan

succesvolle

beurzen. Dit is een bewuste keuze, gericht op het feit dat

ficiënter werken met lastafels’, ‘Kwaliteitsborging in de

wij de klant niet genoeg informatie kunnen bieden op een

lastechniek’ en ‘Tijd winnen met leidingwerk’.

themabijeenkomsten plaatsgevonden: ‘Ef-

beursstand. Als alternatief hebben wij de workshops en themabijeenkomsten in het leven geroepen. Zo zorgen

Workshops

we ervoor dat onze relaties zowel theoretische kennis als

Hoe werkt die machine eigenlijk en werkt deze in de prak-

praktijkervaring over een machine kunnen opdoen.

tijk echt zo goed als dat de folders doen geloven? Deze vragen worden beantwoord tijdens onze workshops.

10

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

De workshops zijn zeer praktijkgericht, waardoor deelnemers ruimschoots de kans krijgen om de machine zelf

Terugblik

uit te testen. Onder begeleiding van een ervaren las-

borging in de lastechniek’

themabijeenkomst

‘Kwaliteits-

demonstrateur wordt de werking van de machine stap voor stap uitgelegd en kunnen de deelnemers de wer-

Op dinsdag 16 februari 2016 stonden de deuren

king ervan ook zelf ervaren. De workshops worden op

van Laspartners Multiweld Barendrecht open

diverse vestigingen door Nederland georganiseerd.

voor een groot aantal geïnteresseerden voor de themabijeenkomst

Wilt u zich inschrijven voor een van onze thema-

‘Kwaliteitsborging

in

de

lastechniek’.

bijeenkomsten, workshops of andere geplande evenementen? Dat kan via een digitaal invulformulier via de

Een gewild onderwerp, zo bleek wel uit het

webpagina

www.lpmw.nl/inschrijven-evenement-2016.

aantal aanmeldingen. Ruim 60 man was aan-

aspx. Wees er tijdig bij want de beschikbare plaatsen

wezig om deel te nemen aan het programma.

zijn beperkt.

Vanaf 12.30 uur was de ontvangst, om vervolgens om 13.00 uur af te trappen met de eerste

Meer informatie

lezing. Deze werd gegeven door Marco Paans, au-

Voor vragen kunt u telefonisch contact met ons opne-

ditor DNV GL en MP Consultancy en Ron Mulder,

men via 088-6641777. Wilt u meer informatie over de

ook van DNV GL. Inhoudelijk werd er tijdens deze

geplande evenementen? Kijk dan op:

presentatie diep ingegaan op de onderwerpen veiligheid en kwaliteit tijdens het lassen, met betrekking tot het praktisch naleven van de nor-

i

www.lpmw.nl/evenementen2016.aspx.

men NEN-EN-ISO 3834 en NEN-EN 1090.

In

het

tweede

deel

van

de

thema-

bijeenkomst was het tijd voor de tweede lezing, gegeven door Farid Reicher, lascoördinator RWC bij A. Hak Infra/Industrie. Farid is tijdens zijn presentatie dieper ingegaan op het samengaan van veiligheid en kwaliteit tijdens het lassen. Al met al was het een zeer geslaagde middag, met veel positieve reacties van de deelnemers!

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

1 11

Nieuwe ontwikkelingen en wetenswaardigheden Nieuw leveringsprogramma MULAX Sinds kort is het leveringsprogramma van Mulax fors uitgebreid. Naast de vertrouwde producten op het gebied van MRO, draden, handschoenen en manipulatie, biedt MULAX nu ook RVS Tig en Mig lasdraden. Bovendien is er een SG1 Tig lasdraad aan het programma toegevoegd, welke geleverd kan worden met een bijbehorend certificaat. Tot slot is er ook een tweetal Mig pistolen aan het

Nieuwe sterke Hitachi accumachines

programma toegevoegd.

Hitachi presenteert vier nieuwe accumachines. Twee met een aandraaimoment van 110 Nm en twee met een aandraaimoment van maar liefst 136 Nm! Alle vier de machines zijn uitgerust met de nieuwe RFC functie, wat staat voor “Reactive Force Control”. Bij het ongewild vastlopen van de boor of schroefbit onderbreekt deze veiligheidfsfunctie direct de stroomtoevoer. Bovendien zijn de machines uitgerust met de nieuwe generatie koolborstelloze motoren. Dit leidt tot minder slijtage, minder onderhoud en dus uiteindelijk minder kosten. Tot slot zorgt de soft grip handgreep en de accu indicator voor meer gebruiksgemak en een goede ergonomie!

Lorch komt met een nieuwe S-serie Verbeterde laseigenschappen kunt u verwachten wanneer u een nieuw product uit de Lorch S-serie aanschaft. Het innovatieve lasproces SpeedPulse XT zorgt voor vele verbeteringen. Denk bijvoorbeeld aan de mogelijkheid tot het instellen van de vlambooglengte voor start-, las- en eindfase. Ook is de ontsteking verbeterd ten opzichte van de oudere machines. Daarnaast is het mogelijk om de puls vlamboog smal of breed te maken afhankelijk van de werkzaamheden. De laatste verbetering is dat het hele pakket wordt afgerond met twee extra koelvarianten. Het koelsysteem dat nu beschikbaar is, beschikt over 35% meer koelprestaties. Laspistolen en stroomtips worden minder belast en de lasprestaties verbeterd.

Voor langere afstanden van meer dan 20 meter, waar veel hoogteverschillen dienen te worden overbrugd, is er een verzwaarde pomp beschikbaar.

12

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

Markator FlyMarker® Mini De FlyMarker® Mini is de vierde generatie van mobiele markeermachines op accu. Bij de ontwikkeling van deze markeermachine is gekeken naar de gebruikerservaringen van de vorige generaties FlyMarker®. De nieuwe FlyMarker® Mini van Markator is met een gewicht van 2,7 kg nog lichter en compacter dan haar voorgangers. Verder doet de FlyMarker® Mini qua prestatie niet onder ten opzicht van de vorige modellen.

De Gas Quality Monitor The Validation Company heeft onlangs een nieuw product geïntroduceerd, de Gas Quality Monitor.

De naam van deze machine doet de werking al vermoeden. Met de Gas Quality Monitor (GQM)

Gelber-Bieger Compact Clamping Tool

kun je de niveaus van een gas (zuurstof, helium, stikstof, koolstofdioxide, vocht en argon) meten.

Deze compacte machine van Gelber-Bieger is geschikt

De Gas Quality Monitor is een gebruiksvrien-

om werkstukken te spannen, richten en buigen. De

delijke machine voorzien van een 5,7 inch LCD-

machine is gemaakt in samenwerking met Siegmund

kleurenscherm waarop de resultaten af te lezen

en daarmee uitermate geschikt om de Compact Clam-

zijn. De resultaten worden op

ping Tool op een lastafel te gebruiken. De accessoires

een externe USB stick opgesla-

van Siegmund kunnen worden gebruikt om de Compact

gen met vermelding van datum

Clamping Tool te positioneren om de lastafel.

en tijd.

Wat is dit?

Antwoord: Mulax bikhamer

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

1 13

Zicht op veilig werken Niet alle risico’s voor lassers zijn duidelijk zichtbaar.

Stof tot nadenken.

Ogen, gelaat, hoofd- en luchtwegen zijn bij de mens van nature teer en kwetsbaar. Dat geldt des te meer in de harde wereld van de lasser en de metaalbewerker.

Lassers weten precies hoe het voelt; een stekende pijn in de ogen zodra oogbescherming niet of verkeerd gedragen wordt. Helaas zijn pijnlijke ogen niet het enige risico bij het lassen. Lasrook, gassen en dampen zijn vaak een veel groter risico. De symptomen worden echter pas na enkele weken, maanden of zelfs jaren zichtbaar.

Jaarlijks overlijden 1200 mensen vervroegd door langdurige blootstelling aan gevaarlijke stoffen tijdens hun werk*. Een onvoorstelbaar aantal als je bedenkt dat veel gevallen voorkomen hadden kunnen worden. Om tot de goede bescherming te komen is het belangrijk om de juiste stappen te nemen, want lassen is meer dan alleen oog- en gelaatsbescherming.

Met het 3M 4 stappenplan is het eenvoudig de juiste mate van bescherming en comfort te kiezen.

* Bron: Nederlands Centrum voor Beroepsziekten.

14

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

Stap 1 Inventarisatie van gevaren en risico’s De werkplek kan zeer uiteenlopende gevaren inhouden.

Zorg dat u weet welke gevaren er bij u op de werkvloer loeren. Bij het identificeren van de risico’s moet er gekeken worden in welke mate en hoe lang iemand aan het risico wordt blootgesteld. Tevens dient er reke-ning gehouden te worden met de arbeidsomstandigheden.

Uw Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) is van groot belang.

Stap 2 Evaluatie van de risico’s Bij de evaluatie heeft u te maken met de grenswaarden en veiligheidsrichtlijnen vanuit uw bedrijf.

Lasrookgassen, -dampen en stofdeeltjes Het is geen toeval dat veel werknemers in de metaalindustrie last lijken te hebben van griep, met symptomen zoals een loopneus, zere keel, koorts, rillingen, misselijkheid en hoofdpijn. Deze griepachtige symptomen hebben lang niet altijd met griep te maken, maar kunnen veroorzaakt worden door het inademen van metaaldampen die afkomstig zijn van laswerkzaamheden en daaraan verwante processen.

Om lassers te beschermen tegen inademing van de schadelijke deeltjes, heeft de overheid regels opgesteld die een bovengrens stellen aan de maximaal aanvaarde concentratie lasrook op de werkplek.

Een onbeschermde lasser loopt het risico om elk jaar een buisje aan schadelijke rookdeeltjes in te ademen.

Onder normale werkomstandigheden ademt een lasser ongeveer 20 liter lucht per minuut in. Over een heel werkjaar gezien is dit dus ongeveer 2300 m3. Wanneer er sprake is van werkomstandigheden waarbij er 1 mg/m3 lasdeeltjes in de lucht zweven ademt een onbeschermde lasser zo’n 2,5 gram schadelijke lasdeeltjes per jaar in.

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

1 15

* Voor Nederland staat deze

Grenswaarden*

grenswaarde voor 1 mg/m3

Beschermingsfactor Stof- / Halfgelaatsmasker

Motorunit / Perslucht

(WNG). Zelfs als aan deze

P2

10x grenswaarde

-

voorwaarde wordt voldaan,

P3

50x grenswaarde

-

worden lassers nog steeds

TH2

-

50x grenswaarde

blootgesteld aan een behoor-

TH3

-

500x grenswaarde

LDH2/2B

-

50x grenswaarde

LDH3/3B

-

200x grenswaarde

lijke concentratie schadelijke deeltjes.

Onmiddelijke symptomen bij blootstelling aan lasrook • Oog- en huidirritatie • Misselijkheid • Hoofdpijn • Duizeligheid • Metaalrookkoorts Sluipend chronisch letsel aan • Luchtwegen en longen (tot en met longkanker) • Het centrale zenuwstelsel (ziekte van Parkinson, enz.)

Wist u dat • Honderd jaar na de uitvinding van de laskap oogletsel nog altijd het meest voorkomende letsel bij lassers is?

• Lasrookdeeltjes een van de oorzaken zijn van vermoeidheid en serieuze schade aan je gezondheid kan toebrengen, zelfs na vele jaren?

• Lassers gezien de werkomstandigheden 40% meer risico van longkanker lopen dan andere beroepsgroepen?

• Lassers die roken meer ademhalingsbescherming nodig hebben dan niet-rokers?

Stap 3 Selectie van de preventiemaatregelen Uw aanpak hangt onder andere af van de resultaten van

rookpluimen. Voor optimale bescherming en comfort

de risico-analyse. Als wordt geconcludeerd dat de bloot-

wordt persoonlijke adembescherming geadviseerd, door

stellingsbeheersing niet adequaat is, moeten werkgevers

het gebruik van een 3M Speedglas lashelm met motor-

verdere maatregelen treffen om de persoonlijke bloot-

aangedreven lucht of met verse lucht uit een leidingnet.

stelling te verminderen.

Rookafzuiging Persoonlijke bescherming

‘On-torch’ afzuiging, puntafzuiging en ruimteventilatie

De lasser werkt dicht bij de lasboog en de bijbehorende

kunnen niet alle schadelijke lasrook opzuigen. Dit heeft

16

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

tot gevolg dat de rook zich ook naar andere ruimtes verspreidt.

Motivatie Gaan de werknemers ze dragen en gebruiken?

Ruimte ventilatie Goede algehele ventilatie is een basisvereiste voor iedere werkplaats, maar is zelfs essentieel voor een laswerkplaats. Een goed aangelegd ventilatiesysteem zal lasrook die aan de lokale afzuiging is ontsnapt afvoeren en vervangen door frisse lucht.

Naast een opleiding en coaching van uw medewerkers, kan 3M zorgen voor technische expertise en ondersteuning, in de vorm van een aantal toolboxmeetings en duidelijke posters. Hierdoor wordt de kracht van de opleiding blijvend voortgezet op uw werkvloer.

Stap 4 Training, motivatie en onderhoud U kunt 3M producten kopen in alle vertrouwen. Ze doen wat ze moeten doen, en zelfs veel meer, maar een persoonlijk beschermingsmiddel zal alleen de noodzakelijke bescherming geven als het altijd en correct gebruikt wordt.

Training Zorg en onderhoud

Wat zijn de mogelijkheden en hoe draagt de lasser ze correct?

De 3M safety coaches zijn toonaangevend op het vlak van training inzake las- en ademhalingsbescherming. U leert hoe u de juiste keuze kan maken en uw werknemers kan leren hoe en waarom ze iets moeten gebruiken.

Zo is iedereen optimaal beschermd.

Blijft u goed beschermd?

Elke dag tasten vonken, hitte, dampen en normale gebruiksslijtage de beschermingsmiddelen aan. Voor maximale prestatie, bescherming en comfort raden wij aan om met regelmaat checks uit te voeren en onderdelen indien nodig tijdig te vervangen.

BEZOEK 8 JUNI 2016 HET EVENEMENT “FOCUS OP VEILIGHEID” (zie pag 31)

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

1 17

Hoe gevulde draden bijdragen aan een verhoogde productiviteit In de alledaagse praktijk is steeds vaker een voorkeur voor gevulde draden, boven massieve draden te zien. Dit is niet zonder reden: met gevulde draden valt namelijk een hogere productiviteit te behalen dan met massieve draden. Lincoln Electric is als een van de grotere spelers op de markt, continu bezig met het verbeteren van haar gevulde draden.

Aan gevulde draden kleven verschillende voordelen. Een

beeld in de vorm van vocht. Waterstof kan afkomstig zijn

daarvan is een hogere stroomdichtheid doordat alleen

van diverse bronnen. Een daarvan is het lastoevoegma-

de mantel stroom geleidt. Hierdoor wordt een hogere

teriaal. In de laatste jaren is er veel geïnvesteerd om het

neersmeltsnelheid bereikt. Doordat de neersmeltsnelheid

waterstofniveau in gevulde draden te reduceren. Een van

verhoogd wordt, zullen de productiekosten dalen, wat

de twee pijlers om dit mogelijk te maken is de selectie en

vervolgens direct het bedrijfsresultaat op een positieve

behandeling van de grondstoffen. De grondstoffen die in

manier beïnvloed. Een ander voordeel van lassen met

dit soort gevulde draden worden toegepast kenmerken

gevulde draden is dat er uitstekende mechanische eigen-

zich door de hoge mate van zuiverheid ofwel de zeer lage

schappen in de verbinding zijn te verkrijgen. Bovendien

concentratie van spoorelementen welke een negatieve

wordt er tegenwoordig veel aandacht besteed aan het

invloed hebben op de taaiheid van het lasmetaal.

optimaliseren van de mechanische eigenschappen van Innovatieve productietechnologie

de verbinding, waaronder de sterkte en taaiheid.

De tweede pijler is innovatieve productietechnologie. Door Koudscheurgevoeligheid

het geavanceerd walsen en het toepassen van zeer spec-

Echter wanneer de sterkte van het lasmetaal toeneemt,

ifieke smeringssystemen blijft het waterstofniveau laag

zal ook het risico tot koudscheuren groeien. Dit risico

en is tevens de opname van vocht zeer gering. Diverse

neemt overigens ook toe bij toepassingen in grote plaat-

proeven waarbij gevouwen gevulde draad is blootgesteld

diktes. Koudscheuren ontstaan indien er een combinatie

aan de omstandigheden van doorsnee productielocaties,

ontstaat van een koudgevoelige structuur, hoge span-

wijzen uit dat het waterstofniveau onder de door AWS en

ningen in de constructie en voldoende waterstof, bijvoor-

EN-ISO gestelde grenswaarde blijft. Hiermee dragen de

18

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

gevulde draden van Lincoln Electric Outershield bij aan

vrijwel geheel uit metaalpoeders in combinatie met des-

het controleren van de scheurgevoeligheid. Mede daarom

oxyderende elementen. In de metaalgevulde draden

worden deze draden veelvuldig gebruikt in de Aziatische

zijn nauwelijks slakvormende elementen aanwezig. Dit

regio, waar de offshore zich razendsnel ontwikkeld. Bov-

maakt deze draad uitermate geschikt voor het kortsluit-

endien stelt het klimaat met haar hoge luchtvochtigheid

en openboog gebied. Ook het pulserend booglassen be-

hoge eisen aan de lasdraden.

hoort tot de mogelijkheden. Een metaalpoeder gevulde draad behaalt zijn hoogste rendement bij het lassen in

Bovendien is het door de toepassing van innovatieve

de posities onder de hand (PA) en in het horizontale-

productietechnologie mogelijk om de chemische samen-

verticale vlak zoals staande hoeklassen (PB) en uit de zij

stelling in een nauwere bandbreedte te controleren. Er

(PC). Om de productiviteit optimaal te verhogen dient er

is een sterk verband tussen de chemische samenstelling

met hoge draadaanvoersnelheden (stroomsterkte) ge-

van het (las)metaal en de mechanische eigenschappen,

last te worden.

met name de sterkte. Naast de invloed van de opmenging met het basismateriaal en de warmte-inbreng tijdens

Uit het voorgaande kan de volgende conclusie worden

het lassen, is ook de samenstelling van de vulling van

getrokken: door het toepassen van innovatieve tech-

cruciaal belang voor de sterkte. Hieruit wordt duideli-

nieken tijdens de productie van gevouwen gevulde las-

jk dat de consistentie van de vulling van een gevulde

draden, kunnen eigenschappen zoals chemische samen-

draad cruciaal is. De vulling van een gevulde draad be-

stelling, waterstof en vochtopname tot zeer hoge mate

staat uit een groot aantal verschillende elementen en

worden gecontroleerd. Dit laat toe dat het toepassings-

verbindingen, tot wel 20 stuks. Door het toepassen van

gebied van de gevulde lasdraden nog altijd groter wordt

innovatieve productiemethoden, aangepast design van

en dat gevulde lasdraden bij uitstek geschikt zijn voor

de productiemachines en het naleven van strikte QA/QC

kritische toepassingen.

procedures is het mogelijk om cruciale elementen en micro legeringselementen op PPM* niveau te sturen. De

* PPM = part per million

hoge mate van constitentie in de chemische samenstelling van Outershield gevulde lasdraden draagt bij tot het beperken van variaties in de mechanische eigenschappen van de gelaste constructie.

Breed toepassingsgebied Het toepassingsgebied van gevulde lasdraad wordt door de genoemde ontwikkelingen steeds verder vergroot. Dit verklaard ook mede de toename in het gebruik ervan.

Laaggelegeerde gevulde lasdraden worden frequenter toegepast bij staalsoorten met een hoge rekgrens. Daarnaast is het ook mogelijk om gevulde draden toe te passen na een warmte behandeling zoals bijvoorbeeld een spanningsarme gloeibehandeling van 1 uur op 600°C. Dit maakt het mogelijk om naast kruipvaste staalsoorten zoals P91 en P92 ook zogenaamd “subsea” offshore toepassingen in hoog koolstof CrMo legeringen succesvol met gevulde draad te lassen. Naast Offshore en energieindustrie gerelateerde toepassingen is het gebruik van gevulde draden ook in de pijpleidingbouw substantieel toegenomen.

Lincoln electric Outershield MC 710-H Outershield MC 710-H is een veelvuldig toegepaste ongelegeerde metaal gevulde draad. De karakteristieke eigenschappen van dit product zijn als volgt: • Toe te passen in alle posities • Hoge mate van betrouwbaarheid • Hoge productiviteit • Nagenoeg geen spatten • Hoge mechanische eigenschappen Indien er met betrekking tot mechanische eigenschappen hogere eisen worden gesteld kan ook

Naast rutiel gevulde lasdraden worden ook metaalpoeder gevulde lasdraden veelvuldig toegepast in Nederland en

gebruik worden gemaakt van de Outershield MC 715H en de Outershield MC 715 Ni1-H.

België. De vulling van metaal gevulde draden bestaat (Artikel tot stand gekomen in samenwerking met Peter van Erk en Frank Smit, Lincoln Electric)

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

1 19

Voor het uitvoeren van laswerkzaamheden is in bijna alle gevallen een goedgekeurde lasmethodebeschrijving noodzakelijk. Dit document wordt ook wel WPS (Welding Procedure Specification) genoemd.

De stappen naar een goedgekeurde lasmethodebeschrijving De lasmethodebeschrijving is een werkinstructie voor de

Tijdens het lassen van de lasproef worden alle laspara-

lasser en bevat informatie over de te gebruiken para-

meters van deze proeflas vastgelegd, evenals alle an-

meters, lasnaadvoorbewerking, toevoegmaterialen en

dere gegevens. Het lassen dient door een Notified Body

nog een groot aantal andere gegevens.

of een geautoriseerde onafhankelijke partij te worden bijgewoond. Dit garandeert een zuivere uitvoering van

Lasproef

de lasproef.

Een lasmethodebeschrijving die in de praktijk wordt gebruikt, dient vooraf onderbouwd te worden middels een

Indien het proefstuk NDO en DO wordt goedgekeurd,

lasproef. Het werkstuk van deze lasproef wordt zowel

zullen de gebruikte lasparameters de basis vormen voor

niet destructief (NDO) als destructief onderzocht (DO).

de lasmethodebeschrijving.

20

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

WPQR Alle data en certificaten, onderzoeksrapporten en lasparameters, die betrekking hebben op het lassen van deze proeflas noemen we de lasmethodekwalificatie of Welding Procedure Qualification Record (WPQR).

De proeflas die gemaakt wordt, zal altijd op basis van een voorlopige lasmethodebeschrijving (pWPS) gelast worden. Deze lasparameters worden op basis van ervaring door de lasdeskundige bepaald.

Nederland die als Notified Body (NoBo) lasserskwalificaties en lasmethodekwalificaties mag afnemen

www.lpmw.nl/downloads-certificaten.aspx

volgens de normen EN 17024 en EN 17020.

Nationale en internationale normen vormen steeds

De stappen in het kort

2

vaker de basis voor de beoordeling van kwaliteit.

Opstellen voorlopige lasmethode-

De Raad voor Accreditatie heeft DNV GL beoor-

beschrijving.

deeld op de deskundigheid en onafhankelijkheid

Uitvoer van de lasproef onder toeziend oog van een onafhankelijke partij.

bij het uitvoeren van de specifieke certificeringsactiviteiten. De certificaten welke DNV GL uitgeeft, zijn dan ook voorzien van het accreditatiemerk en

3

Niet destructief onderzoek en beoordeling.

4

Destructief onderzoek en beoordeling.

5

DNV GL is één van de twee, door de Raad voor Accreditatie (RvA), geaccrediteerde organisaties in

Onze certificaten zijn te bekijken op

1

Afnemen van lasserskwalificaties en lasmethodekwalificaties

registratienummer van de RvA. Als certificerende instelling werkt DNV GL samen met examenorganisaties die namens hen de lasserskwalificaties en lasmethodekwalificaties mogen

Opstellen lasmethodebeschrijving op basis

afnemen. De erkenning als examenorganisatie ver-

van de lasmethodekwalificatie.

loopt onder strikte voorwaarden waarbij de examenorganisatie moet aantonen de deskundigheid in huis te hebben en deze samen met onafhankelijkheid te waarborgen.

Afkortingen:

Laspartners Multiweld is onlangs door DNV GL aan-

• pWPS Preliminary Welding Procedure Specification Voorlopige lasmethodebeschrijving

gesteld als examenorganisatie voor het afnemen van lasserskwalificaties (WPQ) en lasmethodekwalificaties. Hiermee heeft Laspartners Multiweld haar dienstenpakket verder uitgebreid, welke inmiddels

• WPS Welding Procedure Specification Lasmethodebeschrijving (LMB)

bestaat uit: • Prepareren, onderhouden, repareren, keuren en kalibreren van apparatuur

• WPQR Welding Procedure Qualification Record Lasmethodekwalificatie (LMK) Lasprocedure

• Adviseren bij lastechnische vraagstukken • Opleiden en bijscholen van lassers en kaderpersoneel • Certificeren van lassers en lasmethoden

• WPQ Welder Performance Qualification Lasserskwalificatie (LK)

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

1 21

Binnen de lastechniek is plasma een bekend begrip.

De term plasma wordt binnen de branche gebruikt bij snijden en gutsen. Maar wat is plasma nu precies?

De werking van plasma Wat is plasma?

Het plasma snijproces

Plasma is de vierde fase van een materie. Een materie

Het plasma snijproces gebruikt dit elektrisch geleidend

wijzigt naar gelang er energie of warmte aan wordt toe-

gas om energie van een elektrische krachtbron via een

gevoegd. Stel we nemen de materie water als voorbeeld.

plasma snijtoorts naar het te snijden materiaal te breng-

De eerste drie fases van water zijn ijs (vast), water (vloei-

en. Een plasma snijsysteem bestaat uit een krachtbron,

baar) en stoom (gas). Het verschil tussen deze drie fases

een vlamboogstartsysteem en een toorts.

is de toegevoegde energie. Wanneer we in de derde fase energie of warmte blijven toevoegen, dan wordt het gas

De krachtbron geeft elektrische stroom met constante

omgezet in geioniseerd gas. Dit ionisatie proces zorgt er-

stroomrichting (DC current). Het open spanningscircuit

voor dat het gas elektrisch geleidend wordt. Geïoniseerd

ligt tussen de 240 tot 400 VDC. De uitgaande stroom

gas noemt men plasma.

(amperage) van de krachtbron geeft aan wat de snijmogelijkheden zijn met betrekking tot snelheid en dikte.

22

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

De functie van de stroombron is het voorzien van de

Wanneer de trekker op de toorts wordt overgehaald,

juiste energie om de plasmaboog, na ionisatie, vast te

begint de perslucht te stromen. Deze perslucht zorgt er-

houden.

voor dat de nozzle en de elektrode - die in rust tegen elkaar zitten - van elkaar worden getrokken waardoor er

Het vlamboogstartcircuit is een hoogfrequentie genera-

een vonk ontstaat. Door deze vonk wordt de vlamboog

torcircuit dat een wisselspanning (AC) produceert van

ontstoken die op zijn beurt de actuele plasma snijboog

5000 tot 10000 volt op ongeveer 2 MegaHertz. Deze

vormt.

spanning wordt gebruikt om een boog met hoge intensiteit in de toorts te creĂŤren, zodat het gas ioniseert en

In het kort: de verschillende componenten in een sy-

plasma wordt geproduceerd.

steem zorgen voor de elektrische energie, het ioniseren van materie en het controleren van het proces. Dit alles

De toorts dient als houder van de slijtdelen: nozzle en

is nodig om met een hoge kwaliteit verschillende meta-

elektrode. De toorts voorziet in de koeling van deze

len te snijden zoals aluminium, roestvrijstaal en staal.

onderdelen door middel van gas of water. De nozzle en de elektrode zorgen voor een optimale plasmastraal.

Elektrode

Elektrode

Lucht

Nozzle

Nozzle Gasmondstuk

Snijgas

Secundaire gas Werkstuk

Werkstuk

Laspartners Multiweld platinum partner van Hypertherm Hypertherm Europe is in 2014 een marketing programma HCAP gestart. HCAP staat voor Channel Partner Allicane Program. De basis van dit programma is een goede samenwerking tussen de geautoriseerde distributeur en Hypertherm op het gebied van verkoop en marketing.

Laspartners Multiweld heeft voor 2016 het hoogste level in het Hypertherm HCAP marketing programma verkregen: Platinum. Het behalen van dit Platinum level is een bijzondere prestatie en toont dat Laspartners Multiweld bijzonder vertrouwd is met het gebruik van Powermax en de aanverwante Duramax toortsen en slijtonderdelen. Dit maakt dat Laspartners Multiweld behoort tot de top 25 dealers binnen Europa die de status Platinum Partner mogen dragen.

Samen met Hypertherm Europe BV proberen wij de aanwezigheid, het gebruik van Powermax systemen en het snijden met plasma in de regio verder uit te breiden.

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

1 23

Een gevleugelde uitspraak van Shakespeare is “What’s in a name”. Bij productnamen voor lastoevoegmaterialen is dit vaak onduidelijk door de combinatie van slechts enkele letters en getallen. Toch is er vaak enige logica in te ontdekken. Lincoln Smitweld heeft er in het verleden voor gezorgd dat lastoevoegmaterialen, met name elektroden, een logische benaming kregen.

Productnamen van lastoevoegmaterialen We kunnen onderscheid maken tussen vele verschillende lastoevoegmaterialen. De keus voor een lastoevoegmateriaal is sterk afhankelijk van het te gebruiken lasproces en het materiaal dat gelast moet worden. Maar hoe kies je nu het geschikte toevoegmateriaal? Om de keuze gemakkelijker te maken, kan er naar de namen van de toevoegmaterialen worden gekeken. De naam geeft vaak het toepassingsgebied van het product aan.

Op de pagina hiernaast vindt u een schema met daarop de meest gangbare typen toevoegmateriaal en de bijbehorende naamsverklaring en omschrijving.

24

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

Rutiel elektroden ongelegeerd Type

Verklaring/omschrijving

Supra

Supra is niet meer of minder dan een veel gebruikte type-aanduiding van onder andere bromfietsmotoren.

Omnia

De Omnia heeft, net als de Universalis, haar algemene toepasbaarheid (voor wat betreft de lasstanden) in de naam zitten. Omni (Latijns) betekent zoveel als ‘alles’. Zo betekent omnivoor alleseter.

Pantafix

Ook Panta betekent ‘alles’. Hier is de naam echter afgeleid van het Grieks.

Panta Rhei betekent ‘alles stroomt’ en Pantheon betekent ‘tempel ter ere van alle goden.

Cumulo

Cumulo is wederom een Latijnse naam. De elektrodenaam Cumulo is afgeleid van het begrip ‘Cumulo Muli’ een begrip dat meteorologen vaak gebruiken om stapelwolken aan te duiden. Het zal u daarom niet verbazen dat Cumulo geschikt is om stapelend te lassen.

Basische beklede ongelegeerde elektroden Type

Verklaring/omschrijving

Baso

Ook hier geeft de naam Baso de functie aan die de elektrode vertegenwoordigt: een basische elektrode. In het algemeen gebruikt men basische elektroden als er hoge eisen aan de kerftaaiheid worden gesteld.

Conarc 49C

Conarc is een samentrekking van ‘con’ en ‘arc’, wat betekent ‘met’ en ‘boog’.

Het cijfer 49 duidt de minimale treksterkte aan in kgf/mm2 (een niet meer gangbare eenheid). De 49C variant is een variant van de 49 en is oorspronkelijk afkomstig van Chicago Bridge om aan te duiden dat de elektrode oorspronkelijk voor deze firma ontwikkeld was.

Beklede elektroden voor het lassen van roestvast-, hittebestendig staal en Ni-basis legeringen Type

Verklaring/omschrijving

Arosta

A...Rosta betekent niet roestend. Deze elektrode is dus geschikt voor het lassen van roestvaststaal. Het type staal wordt vaak aangeduid met een getal en een letter L of H, waarbij L staat voor low carbon en H voor high carbon.

Limarosta

Lima wil zeggen, zo glad als een spiegel. Dat heeft betrekking op het lasuiterlijk van de elektrode.

Jungo

Jungo betekent: ik verbind. De Jungo elektroden zijn basische roestvaststaal elektroden. Jungo is afgeleid van het Latijnse junctio, wat vereniging en verbinding betekent.

Aanduidingen voor massieve- en gevulde draden Type

Verklaring/omschrijving

LNM

De aanduiding LNM zag het levenslicht vlak na de overname van Norweld (Smitweld maakte deel uit van Norweld) door Lincoln Electric op 1 januari 1989. LNM betekende niks anders dan Lincoln Norweld MIG/MAG-draad.

LNT

LNT staat voor Lincoln Norweld TIG.

Outershield

Dit zijn de Lincoln Electric gevulde draden. Outershield wil zeggen dat er een extern beschermgas nodig is om deze draden te kunnen verlassen.

Innershield

Dit zijn de Lincoln Electric gasloze gevulde draden. Innershield wil zeggen dat men geen extra beschermgas nodig heeft, omdat de vulling voor voldoende bescherming zorgt.

Cor-A-Rosta

Cor-A-Rosta heeft een verband met de Arosta elektroden. Door voor Arosta de Engelse woorden Core wire (gevulde draad) te plaatsen geven we aan dat het om een roestvaststaal gevulde draad gaat. De samenvoeging van deze woorden geeft de productnaam Cor-A-Rosta. Net als bij de roestvaststaal elektroden geven de toevoegingen het te lassen staal aan.

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

25

Professioneel inkopen kan efficiënter De metaalsector is de laatste periode flink in beweging. Denk bijvoorbeeld aan de ontwikkelingen omtrent de olieprijzen, en het goedkoop aangeboden importstaal. Veel bedrijven zijn hierdoor gedwongen om concurrentievoordelen te behalen op verschillende vlakken.

Binnen de metaalsector bevindt zich een groot aantal

Professioneel inkopen

kleine spelers. Dit leidt tot hoge onderlinge concurren-

Laspartners Multiweld kan bedrijven niet helpen bij ef-

tie. Bedrijven gaan dus op zoek naar manieren om con-

ficiëntieverbetering omtrent het productieproces, maar

currentievoordelen te behalen. Dit concurrentievoordeel

wel bij de verbetering van logistieke en administratieve

valt te behalen door als bedrijf diverse speerpunten vast

processen.

te stellen en na te leven. Denk bijvoorbeeld aan een hoge klanttevredenheid, minder grondstofverbruik, ro-

Middels onze diensten nemen wij het operationele deel

botisering en slimme inkoop. Dit alles om uiteindelijk als

van het inkoopproces graag voor u uit handen, zodat

bedrijf te kunnen profiteren van efficiëntieverbetering en

u meer tijd vrij heeft om u te concentreren op het on-

kostenbeheersing.

twikkelen van het strategische en het tactische deel van het inkoopbeleid.

Om dit te bereiken hebben bedrijven baat bij een flexibelere inrichting van het productieproces en daarop aan-

Voor efficiënter professioneel inkopen bieden wij ver-

sluitende logistieke en administratieve processen.

schillende oplossingen aan: • B2B-portal

Om dit te realiseren kunnen verschillende lean methoden

• Voorraadkast + barcodesysteem

ingezet worden. Lean is een verzamelnaam voor meth-

• Voorraadbeheer

oden die zich richten op het verbeteren van de winst-

• Uitgiftesysteem

gevendheid van een bedrijf middels het elimineren van verspilling en het centraal stellen van de klant. Concreet

Al deze oplossingen kunnen zowel los als geïntegreerd

vertaald betekent dit dus: het creëren van toegevoegde

gebruikt worden.

waarde voor de klant tegenover minimale inspanning.

26

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

B2B-portal

gevuld worden met producten, corresponderend aan de

Met de B2B-portal van Laspartners Multiweld is uw

barcodes. Door middel van een speciale scanner kunnen

bestelling gemakkelijk, snel en efficiënt te plaatsen. Daar-

de producten gemakkelijk en snel besteld worden.

naast heeft u inzage in de voorraden van ruim 100.000 producten, uw orderhistorie, backorders en factuur-

Voorraadbeheer

historie.

Wilt u tijd besparen door niet langer uw voorraad te beheren en te bewaken? U kunt dit voorraadbeheer volledig uit handen geven. Behorend bij onze dienstverlening zorgen we dat uw voorraad zorgvuldig wordt bijgehouden door een van onze medewerkers.

Voorraadkast + barcodesysteem Te allen tijde de voorraad inzien om vervolgens direct het gewenste aantal te kunnen bestellen? Dat kan door

Uitgiftesysteem

middel van ons voorraadkast + barcodesysteem. Dit

Het voorraadbeheer kan gerealiseerd worden in combi-

systeem maakt gebruik van barcodes die aangebracht

natie met een uitgiftesysteem. Een uitgiftesysteem is een

worden op de voorraadkast. Vervolgens kan de kast aan-

op klantbehoefte aangepaste kast, welke geschikt is voor gebruiksartikelen en verbruiksartikelen. Op basis van een gepersonaliseerde toegangscode kunnen geautoriseerde medewerkers toegang krijgen tot het uitgiftesysteem.

Door middel van het bijbehorende softwaresysteem is het gemakkelijk om diverse gegevens uit te lezen. Denk bijvoorbeeld aan productvoorraden, maar ook aan het verbruik per medewerker. Een ander voordeel van de uitgiftesystemen is het feit dat deze gemakkelijk in kleine ruimtes te plaatsen zijn. Zo is het niet meer nodig om als medewerkers continu naar het magazijn te lopen wanneer er een artikel nodig is, maar kan dit gemakkelijk en snel uit de uitgiftekast worden gehaald.

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

1 27

Transparantie wordt in de meeste bedrijven steeds essentiëler. Zo ook in de lastechnische wereld. Transparantie kan geboden worden wanneer men een duidelijk inzicht heeft in bepaalde gegevens, zodat deze vervolgens verspreid kunnen worden.

In de meeste gevallen draagt dit bij aan een efficiëntere werkomgeving. Om inzicht te verkrijgen in diverse gegevens heeft Kemppi een tweetal producten ontwikkeld: Arc Info en KAS 3. Middels deze softwareproducten is het mogelijk om diverse gegevens te meten en te analyseren.

Beter lasbeheer door slimme software-oplossingen Arc Info Arc Info is een gebruiksvriendelijk hulpmiddel voor het registreren en analyseren van lasparameters. Het helpt informatie te verzamelen over alle benodigde lasparameters gedurende het hele proces.

Registreren van parameters Lasparameters zijn van cruciaal belang voor de laskwaliteit. Diverse factoren kunnen de lasefficiëntie en de kosten beïnvloeden. Denk hierbij aan lasstroom, lasspanning, draadaanvoersnelheid, lassnelheid en de warmte-inbreng. Hierdoor wordt het bijna onmogelijk om te volgen of de lasparameters binnen de gestelde grenzen blijven. Arc Info zet de gegevens om in een indeling die eenvoudig te begrijpen en te volgen is.

Gebruiksvriendelijkheid en duidelijke weergave zijn de hoekstenen van het ontwerp.

28

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

Kemppi ARC System 3 is een softwareoplossing voor een beter lasbeheer. Met de toegesneden werkset kan de klant modules kiezen om elk onderdeel van het productieproces te ontwikkelen, zoals kwaliteit, projectmanagement of productiviteit. Voor de lascoördinator is het een efficiënte tool voor het beheren van de personeelskwalificaties en de lasprocedure-administratie. Er kunnen eenvoudig nieuwe WPS-en worden gemaakt via diHoe werkt Arc Info

verse templates of bestaande pWPS, WPQR en WPS-en

Voor het verzamelen van de gegevens wordt het Data-

worden ingeladen. De documenten kunnen snel en ac-

Catch-apparaat aangesloten op een lasapparaat: een

curaat worden gevonden met een krachtige zoekfunctie.

FastMig Pulse, FastMig KMS, FastMig X of FastMig M. Na het lassen wordt de DataCatch op een computer aange-

Het KAS 3 systeem kan eenvoudig overzichten genere-

sloten, zodat de gegevens meteen via internet bekeken

ren van diverse documenten. Denk aan:

kunnen worden. Omdat ArcInfo een webgebaseerde

• Lasapparatuur, keurings- en kalibratiecertificaten

service is, hoeft u zich geen zorgen te maken over pro-

• Lasmethodekwalificaties

gramma-updates en is de meest recente versie altijd

• Lasserskwalificaties met verloopdata.

beschikbaar. Voor andere merken lasapparatuur zijn er eveneens aanvullende meetinstrumenten beschikbaar

Met Kemppi ARC System 3 zijn de details voor elke las-

die het mogelijk maken om deze data in het Arc Info

naad traceerbaar, alsook de lasser, zijn kwalificaties, de

systeem te integreren.

lasprocedure, alle instellingen en hardware die wordt gebruikt. De heat input wordt gecontroleerd en de WPS

Compleet productiemanagement met KAS 3

afwijkingen worden weergegeven. Voor het eerst in de

Met het Kemppi ARC System 3 is elke las traceerbaar.

geschiedenis worden alle benodigde gegevens van het

Efficiënt beheer van lasprocedures, laskwalicifacties en

gehele lasproductieproces met behulp van een totaal-

de lasvloot leidt tot een vermindering van de QC kos-

oplossing inzichtelijk. Allemaal gepland, gecontroleerd en

ten.

gedocumenteerd. Het KAS 3 systeem voorziet hiermee in de steeds grotere vraag naar traceability.

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

1 29

Lasprocessen in kaart gebracht

Binnen de lastechniek onderscheiden we een breed scala aan processen. Het volgende schema is opgesteld om een duidelijk overzicht te bieden en onderscheid tussen de verschillende processen aan te tonen. De belangrijkste en meest gebruikte processen zijn in het schema opgenomen.

Nederlandse omschrijving

Engelse omschrijving

Afkorting NL Afkorting EN

Referentienummer

Booglassen met beklede elektroden

Shielded metal arc welding

BMBE

SMAW

111

Onder poeder lassen met draadelektrode

Submerged arc welding with wire electrode

OP

SAW

121

Onder poeder lassen met meervoudige elektroden

Submerged arc welding with multiple wire electrodes

OP

SAW

123

Onder poeder lassen met toevoeging metaalpoeder

Submerged arc welding with metallic powder addition

OP

SAW

124

Onder poeder lassen met gevulde draadelektrode

Submerged arc welding with tubular cored electrode

OP

SAW

125

Onder poeder lassen met bandelektrode

Sugmerged arc welding with strip cored electrode

OP

SAW

122

Gasbooglassen massieve draad inert gas

MIG Gas metal arc welding with solid wire

MIG

GMAW

131

Gasbooglassen gevulde draad inert gas

MIG tubular cored metal arc welding

MIG

FCAW

132

Gasbooglassen met metaalgevulde draad inert gas

MIG tubular cored metal arc welding with metal core

MIG

FCAW

133

Gasbooglassen massieve draad actief gas

MAG gas metal arc welding solid wire

MAG

GMAW

135

Gasbooglassen met gevulde draad actief gas

MAG Flux core arc welding

MAG

FCAW

136

Gasbooglassen metaalgevulde draad actief gas

MAG Flux core arc welding with metal wire

MAG

FCAW

138

TIG lassen met massieve draad inert gas

TIG tungsten inert gas welding

TIG

GTAW

141

Rolnaadlassen

Lap seam welding

-

-

221

Autogeen lassen met zuurstofacetyleen

Oxy-acetylene welding

Autogeen

-

311

Elektrodenbundel lassen in vacuüm

Electron beam welding in vacuum

-

-

511

Boogsnijden met perslucht

Air arc cutting

-

-

821

Hardsolderen

Brazing

-

-

91

30

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

Uitnodiging evenement ‘Focus op veiligheid’ Zicht op veilig werken Bent

u

voldoende

betrokken

bij

de

veiligheid

van

uw

medewerkers?

In

samenwer-

king met 3M organiseert Laspartners Multiweld op 8 juni het evenement ‘Focus op veiligheid’.

Tijdens deze dag, die plaatsvindt op locatie bij 3M in Delft, wordt er uitgebreid aandacht besteed aan diverse veiligheidsmaatregelen op de werkvloer.

Wilt u meer informatie over dit evenement en het programma bekijken? Kijk dan op www.lpmw.nl/ evenement-focus-op-veiligheid.aspx

Algemene informatie Datum

Woensdag 8 juni 2016

Tijd

10.30 - 16.30

Plaats

Molengraaffsingel 29, 2629 JD Delft

Aanmelden

De themabijeenkomst is geheel kosteloos. Het aantal plaatsen voor deze middag is beperkt.

Schrijf u vandaag nog in om zeker te zijn van deelname.

www.lpmw.nl Laspartners Multiweld BV • T +31(0)88-6641777 • E info@lpmw.nl

31

Laspartners Multiweld

Vestiging Middelburg

Algemeen tel +31(0)88-6641777

Arnesteinweg 63

Algemeen fax +31(0)88-6641770

4338 PD Middelburg

www.lpmw.nl

T +31(0)118-679090

info@lpmw.nl

F +31(0)886-641770

Vestiging Barendrecht

Vestiging Montfoort

Riga 3

Aardvletterweg 14a

2993 LW Barendrecht

3417 XL Montfoort

T +31(0)180-641777

T +31(0)348-705030

F +31(0)180-641770

F +31(0)886-641770

Vestiging Best

Vestiging Sliedrecht

De Dintel 24

Industrieweg 47a

5684 PS Best

3361 HJ Sliedrecht

T +31(0)40-8485444

T +31(0)184-419333

F +31(0)886-641770

F +31(0)184-420559

Vestiging Gent

Vestiging Terneuzen

Franklin Rooseveltlaan 349

Hughersluys 29

Bus 0, 9000 Gent

4536 HM Terneuzen

T +32(0)9-3774200

T +31(0)115-615777

F +32(0)9-3784865

F +31(0)115-615888