Bewaarnummer Landleven | Moestuin
VOLOP TIPS
voor een vruchtbare tuin
OP BEZOEK IN 10
moestuinen www.landleven.nl LAX_0119_001_Cover.indd 1
HET SEIZOEN VERLENGD MET BLEEKPOTTEN
29-01-19 09:54
INHOUD MOESTUIN
inspiratie
De truc met de stolp Doordachte productietuin Culinair avontuur uit eigen tuin Groente op gevoel Kweker van Michelinsterren Echte nutstuin voor een jaarvoorraad Gemeentehuis wordt groenteboerderij
6 24 48 84 100 112 120
84 6 PRAKTISCH Moestuin in bakken Lesje in permacultuur Tomatentrucs
36 60 74
100 4 Landleven lev leve ven n|
LAX_0119_004-005_Inhoud.indd 4
21-01-19 09:25
MOESTUIN
recepten
Bijgerechten 19 35 55 111
Boerenkoolsalade Zuurkool Geroosterde paprika’s Kappertjes van O-I-kers
Hapje
70
71 73 83
Frisse radijzendip Koolrabi toastjes Muntpesto
Drankjes Voorgerechten Slaatje van koolrabi Tarte tatin van rode biet Rosbiefboterham met mosterdblad en radijs Misosoep met pompoen en zuurkool Krieltjessalade Aspergesoep Courgettesoep Linzensoep met spinazie Soep van geroosterde tomaat Focaccia met wortel
35 45 47 57 73 83 97 111 127 129
Hoofdgerechten Risotto met erwten en peultjes Courgettelasagne Pasta met aubergine, tomaat en ui Portobelloburgers Witlofquiche Stoofpot Frittata met bietjesloof Boontjesragout met schol Paddenstoelentaart Snijbietstelen met balletjes
17 19 33 55 57 95 97 109 119 127
47 109
Moestuinsmoothie Vlierbloesemsiroop
Nagerechten en tussendoortjes Repen havercrumble met rabarber Pompoenmuffins met walnoten Aardbeien met vlierbloesemgratiné
17 45 71
EN VERDER Editorial 3 Te hooi & te gras 21 en 23 Colofon 131
55 Landleven L Lan La and an dle dl lle ev ve ven en | M en Moestuin Moe Mo oe o oes estu sttu st uin in 5
LAX_0119_004-005_Inhoud.indd 5
29-01-19 10:02
DE TRUC
met de stolp Begin juni, op een moment dat andere tuinen nog aarzelend aandoen, bezoeken we de moestuin van Marc. Die tuin laat dan al volop het beste van zichzelf zien. Het geheim? Extra voorjaarszorg en ingenieuze middelen om de groenten te beschermen tegen kou en andere belagers.
D
e tuin van Marc is groot en lang. Het soort tuin dat nooit echt schilderachtig kan worden, denken sommige mensen. Maar Marc begon eraan te bouwen en te schaven, intussen al 22 jaar geleden. Het resultaat is een prachtige siertuin vol verrassende hoekjes, doorgangen en perspectieven, met daarin een moestuin, twee kassen en een boomgaard. Het soort tuin dat iedereen wel zou willen. Maar niet iedereen zou er zo veel uithalen. Marc is een man met ervaring, geduld en voor elke vierkante centimeter evenveel aandacht.
Vroegere oogst, zachtere smaak In het voorjaar staat de tuin van Marc vol prachtige bleekpotten. Daaronder zit Onder de bleekpotten staat rabarber. Op warme dagen zorgt een extra pot ervoor dat de temperatuur eronder constant blijft.
6 Landleven | Moestuin
LAX_0119_006-015_Stolp.indd 6
21-01-19 09:42
Landleven | Moestuin 7
LAX_0119_006-015_Stolp.indd 7
21-01-19 09:42
Zelfvoorzienend tuinieren voor doordenkers
STRAK GEPLAND en geplant Tuinontwerper Fabian FĂŠraux was ooit informaticus. Dat superrationele is nog steeds te herkennen in zijn tuinontwerpen. Elke vierkante meter is doordacht.
Fabian en zijn vriendin Isabelle willen dat elk stukje tuin zin heeft. Gelukkig beseffen ze daarbij dat ook schoonheid en rustplekjes zinvol zijn.
Landleven | Moestuin 25
LAX_0119_024-031_Zelfvoorzienend tuinieren.indd 25
21-01-19 12:24
24 Landleven | Moestuin
LAX_0119_024-031_Zelfvoorzienend tuinieren.indd 24
21-01-19 12:24
Cherrytomaten kunnen prima in een inke pot verbouwd worden.
36 Landleven | Moestuin
LAX_0119_036-043_Dakgroenten.indd 36
21-01-19 12:32
Van de
GROND Het is dé manier om te moestuinieren met weinig ruimte. Maar ook voor moestuiniers met grote plannen is het verbouwen van groente in potten en bakken handig. Minder last van onkruid, minder last van ziekten en plagen en extra efficiënt gebruik van de grond.
Met vijf minuten werk per dag weet Jelle zijn moestuin te onderhouden.
D
e belangrijkste ambassadeur van tuinieren in bakken in Nederland is Jelle Medema. Hij wilde een moestuin die weinig moeite zou kosten en kwam uit bij het Engelse Square Foot Gardening. Jelle: “Ook als ik weinig zin heb, kan ik in
vijf minuten per dag mijn hele tuin verzorgen. In een gewone moestuin ben je ook druk met stukken grond die niets opleveren. Paden worden gespit, geschoffeld en besproeid, terwijl daar nooit een ons groente wordt geoogst. Landleven | Moestuin 37
LAX_0119_036-043_Dakgroenten.indd 37
21-01-19 12:32
Dennentopjes, zuringpesto en kweeperenazijn
‘WOESTE’ SMAKEN
uit eigen omgeving
Bij Christine Roelofs in Oud-Turnhout kun je huisgemaakte delicatessen kopen, maar ook aanschuiven voor een diner in de kas. Ze kookt al jaren uitsluitend met wat de tuin en de omgeving haar bieden. Dat lijkt een strenge beperking, maar het maakt haar keuken juist grenzeloos avontuurlijk.
Aan de straatkant biedt Christine huisgemaakte delicatessen aan, waaronder behoorlijk avontuurlijke bereidingen: gefermenteerde bremtopjes of onrijpe noten, chilisaus van groene pepers, saliepesto, lijsterbescrème ...
Het kraampje is doorlopend open, klanten kunnen het gevraagde geld zelf in een spaarpotje doen. 48 Landleven | Moestuin
LAX_0119_048-053_Woeste goesting.indd 48
21-01-19 12:48
Landleven | Moestuin 49
LAX_0119_048-053_Woeste goesting.indd 49
21-01-19 12:48
74 Landleven | Moestuin
LAX_0119_074-081_Tomatentrucs.indd 74
21-01-19 13:53
Om de grootste, sappigste, meeste en lekkerste tomaten te kweken weet iedere moestuinier wel een truc. Een bananenschil in het plantgat, koperdraad door de stengel steken, aspirine bij de jonge tomatenplant: het zou de oogst allemaal ten goede komen. Gertie Vink en Harrie Gerrits van de Boergondische Tuijn testten speciaal voor Landleven dertien van deze tomatentrucs. Met verrassende uitkomsten!
Hoe groeien ze het best?
TOMATENTRUCS GETEST T
omaten kweken is voor Harrie Gerrits en Gertie Vink uit Sint Anthonis meer dan een hobby. In hun kas groeien dit jaar 130 soorten tomaten, die de best mogelijke zorg krijgen. Voor Landleven testten Gertie en Harrie dertien tomatentrucs uit. Er worden vooral stoffen bij de planten gedaan: gemalen eierschalen, bananenschillen, aspirine, patentkali, epsomzout, en koffiedik. Twee tomaten krijgen gezelschap van een andere plant: er wordt goudsbloem en basilicum bij de tomaat gezaaid. Eén van de tomaten wordt op de kop geteeld, één plant wordt in een eierschaal gezaaid.
Maanstand Tot slot worden twee trucs getest die Harrie en Gertie zelf al toepasten: zaaien
bij een gunstige maanstand en koperdraad door de stengel steken. Gertie: “Koperdraad door de stengel is een natuurlijke manier om tegen phytophthora te beschermen. In zaaien bij een gunstige maanstand geloven we zelf heilig. Sinds we de zaaikalender van Maria Thun volgen, hebben we geen mislukte oogst meer gehad. Alle planten zijn op een gunstige zaaidag gezaaid. Eén van de planten is ook nog eens op het optimale tijdstip gezaaid. Daarnaast hebben we een plant bij ongunstige maanstand gezaaid. Het resultaat was verbluffend! Bij het uitplanten van de tomatenplanten was de plant die bij een ongunstige maanstand is gezaaid maar half zo groot als de plant die op het optimale tijdstip is gezaaid. Uiteindelijk Landleven | Moestuin 75
LAX_0119_074-081_Tomatentrucs.indd 75
21-01-19 13:53
Volle productie in de moestuin Hilde tuiniert tussen de akkers en weilanden om elke dag zeven monden te voeden. Voor haar is een flinke productie het belangrijkst. Niet te veel gekke smaken, wel veel oogstplezier. En een jaarvoorraad aardappelen en uien.
VOOR VELE MONDEN D
e vierkantshoeve van Hilde is een oase. Hij ligt prachtig tussen de weilanden, aan het eind van een lange, rechte klinkerweg. Hilde en haar familie bliezen de oude boerderij van haar grootouders met veel zorg nieuw leven in. Ze ging geiten houden in de schuur en leerde kaas maken. Ze begon brood te bakken. Ze liet een strook grond omploegen en legde een moestuin aan. Geen ‘gewone’ moestuin vol vergeten groente, of frivoliteiten als eetbare bloemen. Nee een echte nutstuin, met een zo groot mogelijke oogst en een jaarvoorraad aardappelen.
112 Landleven | Moestuin
LAX_0119_112-116_Nutstuin Tiense.indd 112
21-01-19 14:25
Mo
e
st ui
PASPOORT Hoe groot is de moestuin? Hij loopt langs de volle 40 meter die de boerderij lang is, en is 13 meter breed. Hoeveel uur per week spendeer je er gemiddeld aan? Ik ben bij goed weer elke dag in de moestuin te vinden. Wat is je favoriete plekje in de moestuin? Rond de bedden zitten grote balken als kantopsluiting. Daar ga ik graag op zitten. Wat is je favoriete tuingereedschap? Ik heb een vrouwenspade, die is wat kleiner. Ik zou er met plezier een put mee graven. Wat is het mooiste moestuinmoment van het jaar? De aardappeloogst, heel de familie komt dan helpen. Maar ook de oogst van de eerste aardbeien en erwten. Waar zie je elk jaar het meest tegenop? De planning. Wat moet nu weer waar komen? Ik moet daar heel hard bij nadenken, dus doe ik meestal maar wat. Welke groente zou iedereen moeten telen? Aardappelen. Niks is gemakkelijker en je kan er een jaar lang van eten.
n
Welke groente is het grootste succes? Snijbonen. Ze blijven maar komen en wij blijven ze graag opeten. Wat is je lievelingsgroente? Rodekool, daar wacht ik met plezier een heel jaar op. Welke groente lukt maar niet? Tomaten mislukken vaak bij te veel regen. Dat komt doordat we geen kas hebben. Wat is je lievelingsgerecht? Alles met aardappelen en bonen. Met welke groente weet je geen raad? Het eerste jaar zaaide ik zo veel mogelijk verschillende groenten. Maar omdat ik de snijbiet, raapjes, pastinaken en aardperen telkens alleen moest opeten, heb ik het opgegeven. Nu zaai ik alleen nog wat iedereen lust. Wat zou je vandaag anders doen? Ik zou een grote kas zetten. Als je een groente zou zijn, welke dan? Een tomaatje. Ik heb zon nodig om gelukkig te zijn. Ik ben ook even veelzijdig en gemakkelijk, zolang het niet te veel regent.
Landleven | Moestuin 113
LAX_0119_112-116_Nutstuin Tiense.indd 113
21-01-19 14:25
Moestuin RECEPT
Tip
t de ing mee da cia ligt. n e k e r r e c foca Houd los op de i in het recept ij r v l e t r o e w f n suiker o n. Er zit gee het geheel te binde om 128 Landleven n | Moestuin
LAX_0119_128-129_Focaccia.indd 128
21-01-19 14:46
VOOR OF BIJ gerecht
INGREDIËNTEN (VOOR 4 TOT 6 PERSONEN) Voor het deeg: 5 g gedroogde gist (1 royale tl) 400 g bloem 1 el olijfolie plus wat extra om in te vetten 1½ tl zout Voor de wortelen en de afwerking: 400 g wortelen, geschild en in dunne plakjes 1 tl korianderzaad, grof gemalen 1 tl venkelzaad, grof gemalen 1 tl grof zeezout olijfolie
FOCACCIA
met wortel en specerijen uit de moestuin Los de gist op in 60 milliliter lauw water, laat tien minuten rusten. Giet in een grote kom, met een half kopje bloem. Meng grondig met de hand. Voeg de olijfolie, het zout, 90 milliliter lauw water en de helft van de resterende bloem toe. Meng tot een samenhangend deeg dat loskomt van de kom. Voeg weer 90 milliliter water en de resterende bloem toe, meng tot een soepel maar niet klevend deeg. Haal het deeg uit de kom en kneed en rek het (in de lengte) gedurende twaalf minuten tot het elastisch is. Vorm er een bol van. Giet een scheutje olijfolie in een droge kom en wentel er de deegbol in. Dek af met een vochtige theedoek. Zet op een warme plek. Laat ongeveer twee uur rijzen. Leg in de bakvorm en duw het plat met de vingers tot het de hele vorm vult. Dek weer af met de vochtige doek, laat nog een half uur rijzen. Verwarm de oven voor tot 230 graden. Meng de plakjes wortel met het koriander- en het venkelzaad, het zeezout en 2 theelepels olijfolie. Verdeel over een bakplaatje en laat zeven minuten garen in de opwarmende oven (vanaf 200 graden). Verdeel 4 theelepels olie over het gerezen deeg en duw er met de vingers deukjes in. Verdeel het wortelmengsel erover. Schuif de focaccia in de oven. Check na twaalf minuten of er plekken zijn waar het brood sneller bruint; als dat zo is, draai het, zodat het gelijkmatig bakt. Bak nog zes minuten of tot de bovenkant goudbruin en krokant is en het kruim overal gerezen is. Eet het brood zo vers mogelijk. Landleven | Moestuin 129
LAX_0119_128-129_Focaccia.indd 129
21-01-19 14:46