1. Czym jest toksykologia? Toksykologia (gr. toxicon – trucizna, logos – nauka) to dyscyplina naukowa badająca aktualne lub potencjalne niebezpieczeństwa (szkody biologiczne, zagrożenia, ryzyko), związane z działaniem na organizmy żywe i ekosystemy substancji chemicznych (trucizn), mechanizmy ich działania, a także opracowująca sposoby zapobiegania, rozpoznawania i leczenia zatruć; interdyscyplinarna nauka o truciznach. 1.1. Zarys historii toksykologii Trucizny były znane ludziom od zamierzchłej przeszłości i służyły zarówno do walki z wrogiem (np. strzały nasączone kurarą1), jako narzędzie w walce politycznej (np. morderstwa za pomocą arszeniku2) oraz nierzadko jako środki odurzające towarzyszące rytuałom (np. palenie marihuany), czy zwiększaniu aktywności fizycznej (np. żucie liści koki przez Indian podczas prac na dużych wysokościach). Szczególnym i powszechnym kierunkiem zastosowań trucizn były morderstwa, co praktykowano już w starożytności. W starożytnym Rzymie sprawowane było stanowisko „testera pożywienia”, którego rolą było ustalenie czy żywność nadaje się do zjedzenia. Tego typu praktyki próbowano ówcześnie zahamować, wydając Ustawę Korneliusza Sulli przeciwko nożownikom i trucicielom w 81 r. p.n.e. (Lex Cornelia de sicariis et veneficis), która przewidywała karę śmierci za tego typu praktyki. Należy również zwrócić uwagę na fakt, iż upadek starożytnego Rzymu był związany 1
Trucizna pochodzenia roślinnego wytwarzana z wyciągu z kory kilku gatunków kulczyby (Strychnos toxifera, S. schomburgkii, S. cognes). 2 Arszenik – potoczna nazwa tlenku arsenu(III) – As2O3, który jest silną trucizną nieorganiczną.
10