Ryc.4. Model czynników warunkujących zdrowie „tęcza czynników (polityki) zdrowia” [Dahlgren, Whitehead (16)]
Kolejną propozycją jest „Tęcza czynników (polityki) zdrowia” [Dahlgren, Whitehead (16)] (ryc.4). W centrum tego modelu umieszczono czynniki biologiczne (wiek, płeć, czynniki konstytucjonalne). Kolejne trzy grupy czynników (łuki tęczy) to: styl życia, sieci wsparcia społecznego oraz szeroko pojęte czynniki społeczno-ekonomiczne, kulturowe i środowiskowe (warunki życia i pracy) W dalszej części zostaną omówione najważniejsze grupy tych czynników. Ważnym celem edukacji zdrowotnej powinno być umożliwienie ludziom dokonania identyfikacji czynników wpływających na ich zdrowie - pozytywnych i negatywnych, narysowanie własnego „koła pól zdrowia” lub „tęczy czynników zdrowia” albo innego własnego modelu tych czynników. Zachowanie zdrowotne, czyli postępowanie, działanie, które pośrednio lub bezpośrednio wpływa na zdrowie i samopoczucie człowieka, kształtują się przede wszystkim w okresie wzrastania i rozwoju. Toteż idea promocji zdrowego stylu życia, w postaci edukacji prozdrowotnej, winna rozwijać się już od najmłodszych lat i przebiegać wielopłaszczyznowo – od uświadomienia sobie istoty zdrowia do podejmowania decyzji i działań zdrowotnych (1, 17). Zgodnie z tradycyjnym podejściem, edukacja zdrowotna sprowadzała się do poprawy i ochrony zdrowia poprzez stymulowania procesem uczenia oraz dobrowolnymi zmianami w zachowaniu. Zadaniem jej było jedynie podnoszenie poziomu wiedzy oraz poradnictwo z zakresu zagrożeń zdrowia (18). Współczesna idea wychowania zdrowotnego, główny akcent kładzie na praktyczne działanie. Wiedza teoretyczna służyć ma jedynie nabyciu niezbędnych wiadomości koniecznych do podejmowania konkretnych zadań z zakresu ochrony zdrowia (19). 306
„Promocja zdrowia i żywienie w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym”