LEERLIJNEN
Martie de Pater-Sneep
De leerlijnen d e
Noodzakelijke kennis voor goed reken-wiskundeonder Kennis van leerlijnen is van vitaal belang voor het bieden van adequate hulp. Martie de Pater-Sneep deed onderzoek naar de wensen van leraren ten aanzien van een verbeterde kennis van leerstoflijnen en geeft in dit artikel handvatten om meer greep te krijgen op deze lastige materie. Leerlijnen: waar hebben we het over? Een leerlijn is een samenvoeging van enerzijds de leerstoflijn die aangeeft welke leerstof wordt behandeld en beheerst moet worden per jaargroep, en anderzijds de onderwijslijn die aangeeft op welke manier de leerstof wordt geleerd. Hierin staan didactische aanwijzingen als materialen en modellen, als ook de verschillende hoofdfasen binnen de leerstof centraal. Deze hoofdfasen en hun relatie tot elkaar wordt weergegeven in afbeelding 1.
Hoofdfasen Leerlijn Flexibel toepassen Vlot leren rekenen Ontwikkelen van procedures Begripsvorming
1. Hoofdfasen binnen een leerlijn (protocol ERWD) Elke leerlijn kent daarnaast ook cruciale leermomenten. Dit zijn als het ware eye-openers voor kinderen om een niveauverhoging te kunnen doormaken binnen de leerlijn. Daarbij kan ook een opbouw zichtbaar zijn van concreet naar abstract. De verschillende fasen van niveauverhoging zijn zichtbaar gemaakt in het zogenoemde handelingsmodel (zie afbeelding 2). In het geval van de leerlijn delen, verdelen leerlingen daadwerkelijk voorwerpen (fase ‘doen’). In de volgende fase is deze werkelijkheid afgebeeld als foto of tekening (fase ’voorstellen concreet’). De fase daarna wordt deze afbeelding geschematiseerd (fase‘voorstellen abstract’), waarna hij in de laatste fase plaatsmaakt voor de abstracte notatie, bijvoorbeeld 24 : 6 (fase ‘formeel handelen’). Voor een goed begrip is het van belang bij elke fase te verwoorden wat er gebeurt. Dus zowel van abstract naar concreet als van concreet naar abstract (De PaterSneep & Janson, 2012).
paald rekenonderwerp graag weten ‘wat de leerlijn is’. Men wil dan het liefst een overzicht van een leerlijn in de vorm van een lijstje of cruciale momenten binnen de gekozen leerlijn die ze bijvoorbeeld op hun bureau kunnen neerleggen of in de klassenmap kunnen stop-
2. Handelingsmodel (protocol ERWD)
pen. Methode-uitgevers voldoen aan deze wens door brochures uit te geven met strategieën en leerlijnen binnen de door hen uitgegeven rekenmethode. Daarmee lijkt de vraag van scholen beantwoord. Cruciaal is echter de onderliggende reden waarom het belangrijk is om leerlijnen te kennen.
Leerlijnen geen doel op zich Regelmatig vragen scholen om begeleiding rondom leerlijnen. Ze willen dan van een be-
8
Volgens Bartjens jaargang 33 2013/2014 nr. 1