Erfgoedbrochure 2018

KUURNSE ERFGOEDROUTE Verhalen vol dynamiek, vooruitgang en … een beetje koppigheid

vzw

KUURNS ERFGOED CUERNA

Beste, in 2023 bestaat Kuurne officieel 900 jaar. Historische vondsten spreken zelfs van nederzettingen tot 6000 voor Christus. Het verleden moet je koesteren. Erfgoedborden en een heus overzicht van markante en historische plekjes in ons Kuurne verbinden heden en toekomst.

Deze erfgoedbelevenis laat al wie van Kuurne is, genieten van onze ‘roots’. Onze identiteit van Kuurne, Ezelgem.

Dank aan iedereen die aan dit project meewerkte, in het bijzonder de heemhundige kring Cuerna en onze gemeentelijke diensten.

Francis Benoit Burgemeester Kuurne

Vrijetijdsdienst Kuurne – Boomgaardstraat 134 ma, woe en vrij: 9.00 tot 12.00 en van 14.00 tot 18.00 uur 056 36 20 50 – vrijetijdsdienst@kuurne.be © 2018, Eerste druk

KUURNSE ERFGOEDROUTE Deze route neemt je mee langs de belangrijkste erfgoedparels van Kuurne.

Zowel bouwwerken, monumenten, pleinen, gevels als architectuur komen aan bod, doorspekt met verhalen over vlas, plezier, god, oorlog, geld, bestuur en mensen.

Treed in de voetsporen van je voorouders en herbeleef Kuurne.

ONTDEK DE ERFGOEDROUTE OP HET TERREIN

OP PAPIER

Je vindt een vijftiental borden boordevol informatie en wist-je-datjes over deze plek.

Leuke spelletjes voor kinderen maken de wandeling nog boeiender.

Deze brochure bevat een overzicht van alle erfgoedhotspots in Kuurne. In het midden vind je de wandelkaart.

DIGITAAL Download de ErfgoedApp in de App Store of Google Play. Ga naar kompas en download ‘Erfgoedroute Kuurne’. Ga vervolgens naar het kaartsymbool om de wandeling te starten. Zorg ervoor dat de functie ‘locatie’ aanstaat op jouw toestel (via instellingen/

privacy of beveiliging/locatie).

Telkens je in de buurt komt van een locatie, word je verrast door de geschiedenis van Kuurne.

3

BROUWERIJ MALFAIT

PLEZIER

In 1877 startte Henry Malfait zijn activiteit in een kleine brouwerij zonder drijfkracht. Later werd stoom als aandrijfkracht voor de brouwketels gebruikt.

In WO I werden de nieuwe ketels uitgebroken door de Duitsers. Na afloop van de oorlog startte deze brouwerij als eerste in de streek opnieuw op. In 1971 werd het brouwen definitief gestaakt.

DE STOKERIJMOLEN De Stokerijmolen kwam er in 1796 op een kunstmatige hoogte. De eerste eigenaar was Louis Carpentier.

De molen stond oorspronkelijk langs de Gentsesteenweg. Later verhuisde de molen mee met zijn eigenaar naar zijn huidige locatie. Deze fungeerde vanaf dan als stokerijmolen. De molen is sinds 1943 erkend als monument.

In 1959 werd hij buiten werking gesteld en door de gemeente aangekocht. Ondanks de herstellingen in 1963 was het verval onvermijdelijk. Van 1980 tot 1983 werd de molen gerestaureerd. De molen kon draaien, maar er was een probleem waardoor malen niet lukte. De laatste molenaar was Cyriel Vangaever. In 2017 is de molen opnieuw aan restauratie toe.

BROUWERIJ FLANDRIA Brouwerij Flandria werd opgericht op 7 mei 1909 met uitgifte van aandelen. Jules Deylgat werd voorzitter. De maatschappelijke zetel van de brouwerij lag in de Brouwerijstraat 2 (nu Koning Leopold III – straat).

Tijdens WO II werden de tanks in de kelder gebruikt om mensen te verbergen voor de Nazi’s. De brouwerij werd in 1969 definitief stilgelegd.

GAAIPERS De oudst bekende vereniging van Kuurne is de St.-Sebastiaansgilde. Deze boogschuttersgilde gebruikte de gaaipers op de huidige parking Damier om de doelen (voornamelijk vogels) af te schieten die boven op de gaaipers bevestigd waren.

4

– KUURNSE ERFGOEDROUTE –

PLEZIER

BROUWERIJ ANDRIES – BONAERDE In 1887 werd hier een brouwerij opgericht door Joseph Andries.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het koper in beslag genomen door het Duitse leger en werd de woning in gebruik genomen voor de officieren. In 1950 sloot de brouwerij zijn deuren. Op het einde van de jaren ‘60 werd een deel van de brouwerij omgebouwd tot herberg en een ander deel tot dancing. De woning en een deel van de brouwerijgebouwen werden afgebroken in 2001. De Kuurnse sociale huisvestigingsmaatschappij “Eigen gift – Eigen hulp” bouwde op deze plaats een sociaal nieuwbouwproject, naar ontwerp van architect Bart Nollet (Kuurne). Het project huisvest vandaag het secretariaat van de bouwmaatschappij en op de plaats van de woning bevindt zich het politiekantoor. De herberg “Bonaerde” wordt momenteel verhuurd aan de harmonie “Moed en Vlijt” en in de kelder vind je het lokaal met schietstand van “Egika”, de schuttersvereniging.

CAFÉ ’T HAANTJE Café ’t Haantje was een zeer landelijk gelegen volkscafé in de Haantjesstraat aan de Haantjeshoek. Het spreekt voor zich dat deze straat en wijk hun naam te danken hebben aan het café. De straat waar het café lag, was vroeger de enige verbindingsweg met Lendelede.

Reeds in 1200 werd de herberg vermeld in de akten van de abdij van Voormezele. Daarmee is café ’t Haantje de oudst bekende herberg van Kuurne.

– KUURNSE ERFGOEDROUTE –

5

GOD EN GELD

KERK SINT-KATRIEN Op 14 februari 1870 verscheen het Koninklijk Besluit waarin de grenzen van de parochie Sente vastgelegd werden. Eerwaarde Heer Aldoph Debien, zoon van een advocaat uit Kortrijk, werd benoemd als eerste pastoor van de parochie Sente. Eén van zijn eerste realisaties was de start van een procedure van aanvraag tot de bouw van een echte kerk voor Sente.

In 1876 beloofden de gemeenten Kuurne, Heule en Lendelede een kerk te bouwen, een kerkhof aan te leggen en de poel op de dorpskom te dempen. De heer De Quinnemaere uit Heule ontwierp de neoromaanse kerk. Op 7 september 1879 werd ze ingewijd door Ferdinand Vandeputte, toenmalig deken van Kortrijk. Sindsdien wordt de eerste zondag van september gevierd als kermiszondag.

SINT-MICHIELSKERK De Sint-Michielskerk is de hoofdkerk en eveneens de oudste kerk van Kuurne.

De eerste vermelding dateert van 1146. De allereerste kerk was in hout opgetrokken. Later werd de houten kerk vervangen door een stenen kerk in romaanse stijl. Hoe die eruit zag, kan je op de foto zien. Bij de stenen kerk lag ook een ommuurd kerkhof. Na talrijke oplappingswerken werd de stenen kerk weer afgebroken in 1876. Het gebouw dat je vandaag ziet, dateert van 1878 en is opgetrokken in neogotische stijl. Het is van de hand van architect Arthur Croquison.

6

SINT-PIETERSKERK Door de snelle aangroei van inwoners in de wijken ‘De Kathoek’ en ‘’t Hoge’, werd bij Regentbesluit van 19 september 1946, de nieuwe parochie Sint-Pieter opgericht.

Voor de bouw van de kerk gebruikten de inwoners van Sint-Pieter eerst een vlasschuur op ‘t Hoge (op het huidige adres van Brugsesteenweg 395) en later de turnlokalen van de gemeentelijke jongensschool als bidplaats. In 1971 nam de parochie uiteindelijk de nieuwe moderne kerk in gebruik. De Sint-Pieterskerk werd door drie Kuurnse architecten ontworpen en gebouwd: Piet Devos, Marcel Holvoet en Jaak Vandenweghe. De kerk oogt erg modern en heeft beslist architecturale waarde. Het hele gebouw is opgevat als een tent in twee delen. Dat zorgt voor een heel bijzondere lichtinval. Neem zeker een kijkje binnenin de kerk. In het midden tref je het hoofdaltaar aan in de vorm van de vissersschuit van Petrus. Hij wordt ook wel Sint-Pieter genoemd, de patroonheilige van de parochie. Vergeet ook niet het monumentale glas-in-betonwerk in de westgevel te bewonderen. Wist je trouwens dat de huidige Sint-Pieterskerk achter het terrein staat waar vroeger het klooster en de gemeentelijke Boudewijnschool, afdeling Sint-Pieter zich bevonden? Dit kan je nog zien op de foto. Door de bouw van de kerk werden het school- en kloostergebouw gesloopt.

– KUURNSE ERFGOEDROUTE –

KASTEEL NIEUWENHUYSE

GOD EN GELD

Vandaag kan je er nog heel weinig van merken maar oorspronkelijk stond op deze plek een omwald kasteel met een gracht. Bij het kasteel hoorde ook een neerhof met een hoeve. Al in 1396 vermelden oude bronnen ‘Goed ten Nieuwenhus’.

Familie Van der Gracht was eigenaar van het goed.

Vanaf eind 16de eeuw komt het kasteel in handen van de familie Piers. Meer dan 300 jaar lang zal het kasteel dienst doen als buitenverblijf voor de familie. In 1959 verkoopt de familie hun landgoed aan de Kuurnse Bouwmaatschappij. Zij slopen het kasteel en verkavelen de gronden. De nieuwe wijk ‘Nieuwenhuyse’ werd naar het oude kasteel genoemd. Ook de nabijgelegen Kasteelstraat heeft hier zijn naam aan te danken.

KASTEEL LEIERUST Oorspronkelijk was kasteel Leierust een omwald kasteel met poortgebouw. Het dateert wellicht al uit de 16de of 17de eeuw. Rond 1830 bouwde de eigenaar een roterij bij met een vijverpartij die aansloot op de Leie. Op die manier kon men makkelijk aan het water van de Leie om het vlas te roten. Het kasteel, dat in handen was van de rijke vlasfamilie Coucke, werd in 1975 verbouwd tot restaurant ‘Leierust’.

DE WAUBRECHTS KAPEL

PUTJES KAPELLEKE

Hier woonde ooit de familie van missionaris Paulus Goethals. Na zijn schooltijd trok Paulus Goethals naar Calcutta in West Bengalen (India). Daar vervulde hij belangrijke kerkelijke posities als aartsbisschop en vicaris. Naast de St.-Maartenskerk in Kortrijk werd een standbeeld opgericht voor deze aartsbisschop.

Ook de Waubrechts Kapel werd opgericht ter nagedachtenis aan hem.

Volgens een tekst, gevonden in een fles die ingemetseld was in de muur, werd het kapelletje gebouwd door Camille Malfait omstreeks 1775. Het kapelletje werd gesloopt wegens de verbreding van de straat en in 1987 werd het opnieuw opgebouwd in dezelfde stijl. Men heeft zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de oorspronkelijke materialen. In het kapelletje stond een Onze-Lieve-Vrouw-Ter-Hulp-beeldje dat nu bewaard wordt in de Sint-Pieterskerk.

– KUURNSE ERFGOEDROUTE –

7

WONEN

HOEVE VANDEWALLE De huidige Hoeve Vandewalle werd in 1405 anders genoemd. Het heette leengoed “Ten Driessche” of “Coppenols goed”. Deze hoeve is één van de oudst bekende hoeves van Kuurne. De boerderij werd na 1752 bewoond door Joseph Demasure, die burgemeester van Kuurne was van 1748 tot 1793. Het gehele gemeentelijke domein, waartoe de hoeve Vande-

walle nu behoort, heeft een oppervlakte van ongeveer 14 ha. De gronden ervan behoorden vroeger toe aan verscheidene eigenaars, maar de laatst bekende eigenaar van de hoeve was Dekien-Georges Ide, nijveraar uit Kortrijk. Hij verkocht de hoeve in 1956 aan de gemeente. Omdat de kinderen Vandewalle de laatste bewoners waren, kreeg het goed de naam “Hoeve Vandewalle”.

HOEVE PIETER BENOIT De voormalige hoeve werd vermeld op de atlas der Buurtwegen van 1844 en op het gereduceerde plan van kadaster uit 1853. In 1866 werd de hoeve uitgebreid met verschillende ruimtes. Zo verkreeg de hoeve de U-vorm. Het woonhuis werd herbouwd door Pieter Benoit in 1928. Toen werd het als bouwkundig erfgoed aangenomen, maar dit besluit werd ondertussen vernietigd en de hoeve werd afgebroken.

LANDHUIS COUCKE Landhuis Coucke werd gebouwd in 1913, in opdracht van Clotilda Coucke, op de gronden van de voormalige hoeve die deels in 1875 en deels in 1911 afgebroken werd. Tijdens WO I nam Ortskommandant Likovski er zijn intrek. In 1946 werd de woning uitgebreid.

Qua stijl sluit de woning aan bij de Engelse Cottagearchitectuur. Opvallend is het vierkante mansardedak met een Oeil-de-boeuf. Ook het opvallend parement met witte en zwarte sierbaksteen voor de muurbanden maakt van dit huis een pareltje.

DE GEMEENTEPUT De voormalige gemeenteput was een dumpplaats voor gemeentelijk afval.

Deze bevindt zich ter hoogte van de St Michielsweg 77.

8

– KUURNSE ERFGOEDROUTE –

DE WATERTOREN

WONEN

De watertoren werd gebouwd in 1953 voor de nationale maatschappij der waterleidingen door architect G. Boghemans. De inhoud van de kuip bedraag 850 000 liter. De toren komt 50 meter boven de zeespiegel en 31 meter boven het aangrenzende veld. De functie van de toren was een waterreserve aanleggen voor het opvangen van verbruikspieken en drukregeling.

De watertoren kan beklommen worden via een draaitap van 207 treden.

HUIS VAN JOZEF MELSENS Op de afbeelding zie je het woonhuis van de gewezen gemeentesecretaris Jozef Melsens. Via de rechterkant kwam je in de Kouterstraat, via de linkerkant in de Gasthuisstraat. Jozef Melsens schreef een boekje over de geschiedenis van Kuurne tot 1950, inclusief een verslag van de Leieslag in 1940.

WOONPARK KUURNE In november 2017 gingen wegeniswerken van start op deze plaats. Voorafgaand vond een archeologisch onderzoek plaats en dit leverde heel wat indrukwekkende vondsten op waarvan de oudste dateren uit het Neolithicum, ongeveer 6000 jaar geleden in de periode dat de mens aan landbouw begon te doen.

Verspreid over het terrein zijn potscherven maar ook honderden vuurstenen gevonden. Uit de Metaaltijden (4000 tot 2000 jaar geleden) en de Romeinse tijd vonden de archeologen resten van boerderijen, maar ook drinkwaterkuilen, dierenpoelen en graanschuurtjes.

Bijzonder zijn vijf ondergrondse silo’s die gebruikt werden om graan voor langere tijd op te slaan. In de waterkuilen waren de bewaarcondities zodanig goed dat een 2500 jaar oude houten speer en een deel van een houten ladder bewaard zijn.

– KUURNSE ERFGOEDROUTE –

9

MONUMENT VOOR DE GESNEUVELDE SOLDATEN VAN WO I

WO I

Het eerste oorlogsmonument van Kuurne dat de gesneuvelde soldaten van WO I herdacht, was een kolom met daarop een (Vlaamse) leeuw die een (Duitse) adelaar in bedwang houdt. Tijdens WO II kon de Duitse overheid dit beeld niet aanzien.

Daarom lieten ze in augustus 1940 de arend zorgvuldig wegkappen en bleef er enkel nog een leeuw over. Algauw zei men in de streek dat de leeuw de arend verslonden had.

LEIEMONUMENT Na WO II werd een nieuw monument opgericht aan de boorden van de Leie.

Dit monument herdenkt op vandaag nog steeds de slachtoffers van de Leieslag die op deze plaats uitgevochten werd. Tijdens die slag poogden de Belgische soldaten van het 12e en 13e linieregiment uit Spa de opmars van de Duitsers tegen te houden. Jozef Verhaeghe uit Bissegem werd daarbij herinnerd als een zeer moedig man. Hij hield alleen stand met zijn machinegeweer tegen de Duitsers. Zijn lichaam werd gevonden boven op zijn machinegeweer. De namen van de gesneuvelden – 126 in totaal – staan op de achterzijde van het monument.

ALBERT VERMOERESTRAAT Albert Vermoere werd geboren op 17 november 1890 te Kuurne. Hij vertrok na de dood van zijn vader naar Nederland waar hij trouwde met Elodia Andries uit Boekhoute.

Hij smokkelde Belgen naar Nederland en spioneerde voor het Belgische leger.

Waarschijnlijk werd hij aangehouden bij één van die opdrachten.

Op 12 augustus 1918 werd hij veroordeeld en kreeg hij de doodstraf. Zijn stoffelijk overschot werd terug naar Kuurne overgebracht en bij zijn plechtigheid was er een massale aanwezigheid.

Deze straatnaam brengt hulde aan deze dappere man.

10

TER FERRANTS Ter Ferrants werd ook wel Kuurne-Frans genoemd. Tijdens WO I werd Ter Ferrants als vliegveld gebruikt door de Duitsers. Daarvóór was het gebied landbouwzone met vooral weiden en vlasakkers. Vandaag is het terrein opgenomen in de industriezone en fungeert het grotendeels als winkelzone.

Vroeger stond hier een oliemolen die in 1890 overbodig werd door de opkomst van dieselmotoren. De molenstenen van de afgebroken molen liggen bij de Stokerijmolen.

– KUURNSE ERFGOEDROUTE –

12

NATUUR

MOBILITEIT

ZORG

34

VLAS

BESTUUR

WO II

WO I

WONEN

GOD EN GELD

PLEZIER

7

KUURNSE ERFGOEDROUTE 1. Brouwerij Malfait 2. Brouwerij Flandria 3. De Stokerijmolen 4. Gaaipers 5. Brouwerij Andries – Bonaerde 6. Café ’t Haantje 7. Kerk Sint-Katrien 8. Sint-Pieterskerk 9. Sint-Michielskerk 10. Kasteel Nieuwenhuyse 11. Kasteel Leierust 12. De Waubrechts Kapel 13. Putjes Kapelleke 14. Hoeve Vandewalle 15. Hoeve Pieter Benoit 16. Landhuis Coucke 17. De Gemeenteput 18. De Watertoren 19. Huis van Jozef Melsens 20. Woonpark Kuurne

21. Monument voor de gesneuvelde Soldaten van WO I 22. Albert Vermoerestraat 23. Ter Ferrants 24. Harelbeeksestraat 49 25. Kuurne in WO II – Slag aan de Leie 26. Oud gemeentehuis - Kerkstraat 10 27. Marktplein 28. Weggevoerdenplein 29. Kuurne, vlasgemeente aan de Leie 30. Roterij Sabbe 31. Vlassite Verschaeve 32. Centrumschool 33. Rusthuis heilige familie – voormalig moederhuis 34. Station Sint-Katrien 35. Tramstatie 36. ’T Kruiske 37. Het Heulebeekdomein 38. De Groene Long

6

3

22

17 8

13 15 20

18 10 36 14 19

32 33

23

35 26

38

2

27 9 24 28 11 5 16 4 25 21 29 31

37

1

30

WO II

HARELBEEKSESTRAAT 49 Deze woning werd oorspronkelijk in het interbellum gebouwd als woning van de rijke vlashandelaarsfamilie Baeckelandt.

De granieten ornamenten moesten de rijkdom van de familie in de verf zitten. In mei 1940 raakte de woning ernstig beschadigd.

Tijdens de Slag aan de Leie op 24 mei 1940 werd Kuurne zwaar onder vuur genomen.

Granaatinslagen en de vele beschietingen richtten veel schade aan. Niet alleen dit huis maar ook talrijke andere woningen in de Harelbeeksestraat deelden door hun ligging vlakbij de Leie in de klappen.

Daar werd immers het hardst gevochten.

Vandaag herinneren de afgebroken vensterbanken en verschillende kogelinslagen nog aan de Duitse beschietingen.

KUURNE IN WO II – SLAG AAN DE LEIE Op 10 mei 1940 viel het Duitse leger België binnen.

Wat volgde was een razendsnelle opmars van de Duitsers die achttien dagen duurde. Tijdens deze Achttiendaagse Veldtocht drongen de Duitsers alsmaar dieper België binnen tot ze op vrijdag 24 mei 1940 aan de oevers van de Leie stonden. Het Twaalfde Linieregiment verschanste zich achter de Leie maar ze konden de Duitsers ondanks hevig verzet niet tot stilstand brengen. 2500 Belgische soldaten sneuvelden in deze strijd, de Slag aan de Leie, die hier op Kuurnse bodem gestreden werd. Na deze veldslag werd het voor de Belgische regering duidelijk dat zonder hulp van de geallieerde troepen verder vechten geen zin meer had.

België gaf zich over en werd daarmee bezet gebied onder het Duitsland van Adolf Hitler.

– KUURNSE ERFGOEDROUTE –

15

BESTUUR

OUD GEMEENTEHUIS – KERKSTRAAT 10 Door de groeiende bevolking in Kuurne begin 20ste eeuw, breidden ook de gemeentelijke diensten uit waardoor ze niet meer voldoende ruimte hadden in het oorspronkelijk gemeentehuis op het Weggevoerdenplein.

In maart 1940 verhuisden de gemeentediensten naar een nieuw onderkomen in de Kerkstraat.

Tot de bouw van het nieuwe gemeentehuis op het Marktplein, gingen de vergaderingen van het College van Burgemeester en Schepenen door in de schepenzaal op de bovenste verdieping.

16

– KUURNSE ERFGOEDROUTE –

MARKTPLEIN

Het huidige Marktplein diende als landbouwgrond. Vanaf 1905 richtte men het Marktplein verder in met bomen en een kiosk.

Deze laatste verdween in 1973.

WEGGEVOERDENPLEIN Vroeger – voor de aanleg van het huidige Marktplein in 1903 – was dit plein de belangrijkste plaats van Kuurne. Hier stond de kerk en was ook het gemeentehuis gehuisvest. Het plein heette dan ook de ‘Kleine Marktplaats’.

De naam van het etablissement ‘Oud gemeentehuis’ verwijst nog naar de functie

BESTUUR

In 1905 legde de gemeente naast de Sint-Michielskerk het huidige Marktplein aan. Het plein noemde men vroeger ‘de Dorpsplaats’. Voor 1905 had het Weggevoerdenplein de functie van marktplaats.

van het gebouw voor 1939. De gouverneur drong aan op een ander onderkomen dan een café voor de gemeentelijke diensten.

Daarom kocht het gemeentebestuur het toenmalige postkantoor in de Kerkstraat 10. In maart 1940 – na 400 jaar gebruik van het ‘Oud gemeentehuis’ – verhuisden de gemeentediensten.

– KUURNSE ERFGOEDROUTE –

17

VLAS

KUURNE, VLASGEMEENTE AAN DE LEIE Nu fietsen toeristen langs de Leie, maar ooit gonsde het hier van de bedrijvigheid in het vlas tijdens de zomer. In 1845 verkeerde het Vlaamse platteland in grote crisis.

In een poging een antwoord te bieden op de crisis, liet de Belgische overheid het roten in stromend water opnieuw toe. Deze manier van werken garandeerde vlasvezels van uitzonderlijke kwaliteit.

Door de katoencrisis van 1860, nam de vraag naar dit kwaliteitsvlas opnieuw sterk toe. Zo verzekerden de industriële spinners in Schotland, Noord-Ierland en Frankrijk een grote afzetmarkt voor de Vlaamse vlasvezels. Deze successen leidden ertoe dat uit de naburige dorpen en regio’s nu vlassers naar de dorpen aan de rivier afzakten. De vlasnijverheid was herboren en zo vestigde de Leie haar faam als ‘Golden River’. De erg specifieke en typerende vlasbewerking langs de boorden van de Leie, zette Kuurne en de streek rond Kortrijk op de wereldkaart en genereerde er een ongeziene welvaart.

18

Een belangrijk kenmerk van de vlashandel is haar hoge conjunctuurgevoeligheid.

Het was een stiel van enorme hoogtes – en bijbehorend uiterlijk vertoon – en diepe laagtes met doffe ellende. Zo wisten de vlassers optimaal te profiteren van de hoogconjunctuur die tijdens de Korea-oorlog (1950-1953) heerste. Legers waren immers altijd trouwe afnemers van vlasproducten zoals tentzeilen, uniformen enz.

In enkele maanden tijd boekten de vlassers en de botenkopers dan ook monsterwinsten. Met de opbrengst van één jaar werk kocht men huizen, auto’s en luxeproducten. Maar met de vrede in Korea én de toenemende concurrentie van de kunstvezel, stortte de markt ineen. Deze crisis noopte veel vlassers hun leven als zelfstandige te ruilen voor een arbeidersbestaan in de Noord-Franse industrie. Het aantal producenten verschrompelde en het beroep van botenkoper (= vlashandelaar) verdween.

Zij wisten hun kapitaal te vrijwaren en nieuwe succesvolle bedrijven op te richten.

Zo lag de vlasnijverheid ook aan de basis van de roemruchte reconversie van de Leiestreek tot het ‘Texas van Vlaanderen’.

– KUURNSE ERFGOEDROUTE –

VLAS

ROTERIJ SABBE

VLASSITE VERSCHAEVE

Roterij Sabbe is een representatief gebouw uit de vlasnijverheid langs de Leie. In de jaren ’30 werd de roterij gebouwd door Cyriel Sabbe. In haar bloeiperiode werkten een vijftigtal werknemers er voor Sabbe en zonen, naast eigenwerkers die de rootputten huurden voor hun eigen vlas. Na het plotse overlijden van Gerard Sabbe in 1973, stopte de werking van de roterij. Sinds 2006 zijn de site, de stoommachine en de schoorsteen beschermd als monument. De roterijen Sabbe en Verschaeve (zichtbaar in het oosten langs de Leie) zijn van de best bewaarde vlasroterijen langs de Leie.

Op beide sites zie je nog de typische rootputten, de stoommachines met de bijbehorende schoorsteen, een paar vlasschuren en nog een zwingelarij. Rond de gebouwen liggen de droogweiden, waar vlassers de typische kapelletjes te drogen zetten.

Vlassite Verschaeve (ter hoogte van Lt.-Gen. Gérardstraat 46) is van oorsprong een historische hoeve die in handen was van de familie Van Haecke. Al op een kaart van 1784 wordt de hoeve aangeduid. In 1936 wordt de hoeve omgebouwd tot een vlasbedrijf. Op vandaag is vlassite Verschaeve – samen met vlassite Sabbe iets verderop – één van de best bewaarde vlasbedrijven uit het interbellum. Het complex bestaat uit een warmwaterroterij met stoomketelruimte en machinekamers, een zwingelarij, een schoorsteen, vlasschuren en een afzonderlijk gelegen voormalige zwingelarij.

Bij de nog aanwezige uitrusting behoort een stoomketel van het merk ‘Piedboeuf’ en een stoommachine van het merk ‘Bollinckx’ die nog steeds werkt. Daarnaast is er een scheepsdiesel van het merk ‘Mac Laren’ die een alternator aandrijft. In de gebouwen bevinden zich verder nog een groot aantal toestellen, werktuigen en voertuigen die getuigen van de werking van een gecombineerde roterij-zwingelarij tijdens het interbellum. Het vlasbedrijf werd in 2006 beschermd als monument.

– KUURNSE ERFGOEDROUTE –

19

ZORG

CENTRUMSCHOOL Vroeger lag de gemeentelijke jongensschool – de voorloper van de Centrumschool – iets verderop in de Gasthuisstraat. De school werd opgericht in 1861 maar werd in 1884 alweer afgeschaft als gevolg van de schoolstrijd. Bij die strijd liepen alle gemeentescholen over het hele land leeg. Dit was een reactie op de beslissing van de liberale regering om zowel godsdienstles als alle leerkrachten, opgeleid in katholieke normaalscholen, te bannen uit de gemeentescholen. In 1884 kwam de katholieke regering terug aan de macht en werden vele gemeentescholen – nadat ze bijna leeggelopen waren – afgeschaft.

Zo ook in Kuurne maar drie jaar later werd de school al opnieuw opgestart.

In 1953 bouwde de gemeente de nieuwe Centrumschool en verhuisden alle leerlingen.

Daarna namen de jeugdbewegingen van Kuurne hun intrek in de klassen van de jongensschool tot het gebouw in1983 gesloopt werd. De jeugdbewegingen verhuisden op dat moment naar hun nieuwe locatie in het Jeugdcentrum Sint-Michiel.

RUSTHUIS HEILIGE FAMILIE – VOORMALIG MOEDERHUIS Tot 1968 had Kuurne een eigen materniteit, gevestigd in gebouwen die vandaag door het rust- en verzorgingstehuis ‘De heilige familie’ worden gebruikt. Zowel 20

de materniteit als het ‘oudemannenhuis’ werden opgericht in ca. 1900 en uitgebaat door de Zusters van het Onze-Lieve-Vrouwgasthuis uit Poperinge. Vandaag zien de meeste Kuurnse kinderen in Kortrijk voor het eerst het levenslicht. Met ander woorden, ‘echte ezeltjes’ worden zeldzaam…

– KUURNSE ERFGOEDROUTE –

MOBILITEIT

STATION SINT-KATRIEN

TRAMSTATIE

De jaren rond 1845 worden in de volksmond vaak ‘de slechte tijd’ genoemd. Er woedde overal een aardappelplaag en omdat men geen bestrijdingsmiddelen had, volgde hongersnood.

Tijdens die ‘slechte jaren’ werd de spoorweg Brugge-Kortrijk aangelegd (1847).

De overlevering wil dat de Sentenaren meehielpen met de bouw om toch maar wat brood te bekomen. Gezien de heersende armoede in die tijd, kreeg de spoorweg de bijnaam ‘drogenbroodroute’, verwijzend naar het inkomen dat men er dagelijks mee verdiende.

Op 14 juli 1848 werd de spoorweg (het gedeelte Ingelmunster-Kortrijk) ingereden. De spoorweg bood Sente heel wat voordelen. Vanaf 1890 stopte de trein en kon deze gebruikt worden als personenvervoer. Een dikke halve eeuw later (1955) doekte men het station op. Samen met de teloorgang van de vlasindustrie, raakte het stationsgebouw in onbruik. Het personenvervoer werd vervangen door de buslijn Kortrijk-Roeselare.

In 1898 werd hier een grote tramhalte aangelegd op de lijn Kortrijk-Wakken. Daarom noemden de mensen deze plek algauw de ‘Tramstatie’. Hier moest de tram die kwam uit de richting van Kortrijk wachten op de tram die kwam uit de richting van Ooigem zodat ze konden ‘schranken’ of wisselen van spoor. Op deze plaats stonden er ook steeds goederenwagons op een zijspoor waarop kinderen maar al te graag speelden. Ook stond de postbode hier vaak te wachten om de postzakken af te halen of mee te geven. Andere haltes waren er aan Kuurne brug, ’t Zweerd, ’t Kruiske, De Meiboom en De Herder.

De oorspronkelijke paardentram maakte al snel plaats voor eerst een stoomtram en vanaf de jaren ’20 voor een dieseltram.

De tram vervoerde zowel mensen als goederen. Als de tram aankwam, was dat een grote gebeurtenis voor de kinderen in de straat. In 1955 verdween de tram en werd ze vervangen – niet door een elektrische tram – maar door de buslijn die tot vandaag gebruikt wordt.

’T KRUISKE ’t Kruiske werd vroeger ook wel ‘’t oost ende’ genoemd in oude landboeken. Later kreeg het ook de naam ‘Waffelhutte’. Het kruis, dat men aan het lage huisje ziet, hangt nu aan het benzinestation.

Aan ’t Kruiske komen zes wegen samen, namelijk de Kerkstraat, de Bavikhoofsestraat, de Hulstsestraat, de Kattestraat, de Koning Boudewijnstraat en de Leiestraat. Al die straten komen samen in een kruis, vandaar ’t Kruiske.

– KUURNSE ERFGOEDROUTE –

21

NATUUR

HET HEULEBEEKDOMEIN Het Heulebekebos is een natuurgebied gelegen naast de Heulebeek.

Het domein heeft een oppervlakte van om en bij de 2 ha en is een restant van vochtige valleigronden die sinds mensenheugenis in gebruik werden genomen als wei- en hooiland.

Doorheen het gebied loopt een wandelpad van 700 m lang. Gezien de sterke verstedelijking in deze regio is het merkwaardig dat het Heulebeekdomein als restant van

de oorspronkelijke valleibiotoop bewaard is gebleven. Vooral het zeggeveld en de omgeving van de twee poelen hebben grote biologische waarde. Het beheer is er onder meer op gericht om in het bos enkele open ruimtes te behouden om de vegetatie van de vroegere vochtige hooilanden (dotterbloem, pinksterbloem, echte koekoeksbloem...) in stand te houden. Het domein doet ook dienst als overstromingsgebied voor de Heulebeek, waardoor het ‘s winters periodiek moeilijk toegankelijk kan zijn.

DE GROENE LONG Een verademing in het bijna dicht gebouwde dorp van West-Vlaanderen: de Groene Long.

Er is een educatief centrum ‘Het Slot’ waar men kan kennismaken met de natuur in al zijn facetten. Daarbovenop worden er echte Kuurnenaars verzorgd. De ezel is namelijk een erenaam in Kuurne.

22

– KUURNSE ERFGOEDROUTE –

NATUUR

MOBILITEIT

ZORG

VLAS

BESTUUR

WO II

WO I

WONEN

GOD EN GELD

PLEZIER

INDEX

KUURNSE ERFGOEDROUTE 1. Brouwerij Malfait 4 2. Brouwerij Flandria 4 3. De Stokerijmolen 4 4. Gaaipers 4 5. Brouwerij Andries – Bonaerde 5 6. Café ’t Haantje 5 7. Kerk Sint-Katrien 8. Sint-Pieterskerk 9. Sint-Michielskerk 10. Kasteel Nieuwenhuyse 11. Kasteel Leierust 12. De Waubrechts Kapel 13. Putjes Kapelleke

14. Hoeve Vandewalle 15. Hoeve Pieter Benoit 16. Landhuis Coucke 17. De Gemeenteput 18. De Watertoren 19. Huis van Jozef Melsens 20. Woonpark Kuurne

6 6 6 7 7 7 7 8 8 8 8 9 9 9

21. Monument voor de gesneuvelde Soldaten van WO I 22. Albert Vermoerestraat 23. Ter Ferrants

10 10 10

24. Harelbeeksestraat 49

15 25. Kuurne in WO II – Slag aan de Leie 15 26. Oud gemeentehuis - Kerkstraat 10 16 27. Marktplein 17 28. Weggevoerdenplein 17 29. Kuurne, vlasgemeente aan de Leie 18 30. Roterij Sabbe

19 31. Vlassite Verschaeve 19 32. Centrumschool 20 33. Rusthuis heilige familie – voormalig moederhuis 20 34. Station Sint-Katrien 35. Tramstatie 36. ’T Kruiske

21 21 21

37. Het Heulebeekdomein 38. De Groene Long

22 22