Različiti i ujedinjeni. Komuniciram, dakle jesam

eku mena 51

r a z mj ena darov a 3

Prijevod Tomislav Kasić Lektura Karmela Prosoli Korektura Gordana Bašić Kedmenec Grafičko uređenje Marijan Tkalec Oprema Christian T. Belinc

Izdaje: Kršćanska sadašnjost d. o. o., Zagreb, Marulićev trg 14 Za nakladnika: Stjepan Brebrić Tisak: Denona d. o. o., Zagreb Naklada: 1000 isbn 978-953-11-1338-0 Tiskano u travnju 2021. cip zapis dostupan je u računalnome katalogu Nacionalne i s­ veučilišne knjižnice u Zagrebu pod brojem 001097347.

Papa Franjo

Različiti i ujedinjeni Komuniciram, dakle jesam Predgovor NADBISKUP CANTERBURYJA JUSTIN P. WELBY

Kršćanska sadašnjost Zagreb, 2021.

Naslov izvornika: Papa Francesco, Diversi e uniti. Com-unico quindi sono © Libreria Editrice Vaticana, 2020.

00120 Città del Vaticano © za hrvatsko izdanje: Kršćanska sadašnjost d. o. o., Zagreb, 2021.

Predgovor

Predgovor

† Justin P. Welby Nadbiskup Canterburyja »Tako smo i mi, mnogi, jedno tijelo u Kristu, a pojedinci udovi jedan drugomu« (Rim 12, 5) »I vidje Bog sve što je učinio, i bijaše veoma dobro« (Post 1, 31) Bog je stvorio ljudska bića na svoju sliku, pa ipak, ljudska bića su različita i drukčija. U nji­ hovoj različitosti i raznolikosti svako je, pak, stvoreno na Božju sliku i ljubljeno od Boga.

Bog gleda na sve što je stvorio i vidi da je ono što je stvorio veoma dobro.

5

Predgovor

Kada Bog gleda na svijet, i na ljude u njemu, on gleda očima ljubavi. U ovom svesku Različiti i ujedinjeni čitamo razmišljanja Svetog Oca o ljudskim odnosima: odnosima među ljudima stvorenima na sliku Božju. Ljudski odnosi tako su često bremeniti teškoćama, što vodi k razdvajanju. To je zato što su ljudska bića, iako stvorena na sliku Božju, grješna i pala, i u našem grijehu gubimo sposobnost gledanja jednih na druge savršenom ljubavlju, kojom Bog gleda na nas. U odnosima možemo biti najbolji, ali možemo biti i najgori.

Moj brat u Kristu, papa Franjo, svojim rije­ čima polaže pred nas obećanje božanske ljuba­ vi i milosrđa: ljubav koju Bog ima za svoj narod i poziv koji Bog upućuje svakome od nas, da budemo u odnosu s njim.

Najbolji i najplodniji ljudski odnosi su oni koji su izgrađeni na ljubavi koju Bog ima za nas. U svojem razmišljanju o zgodi s bogatim mladićem papa Franjo podsjeća nas na to da je Isus zavolio bogatog mladića nakon što ga je pogledao. Sv. John Henry Newman, kako Papa primjećuje, razmišljao je o tome kako je u ra­ spravama koje vodimo jedni s drugima jednako riječ o našoj raspoloženosti jednih prema dru­ 6

Predgovor

gima, kao i o srži stvari o kojoj raspravljamo.

Ako možemo gledati jedni na druge s ljubav­ lju, kao što je Isus gledao na bogatog mladića, onda će naš odnos s drugom osobom biti sve obogaćeniji. Ako se prvo ispričamo, onda smo spremni oprostiti; ako prvo slušamo, onda po­ stajemo sve sposobniji govoriti. Prijekid ljud­ skih odnosa grijehom, glađu za moći i nespo­ sobnost ili nespremnost da ljubimo, slušamo, ispričamo se i oprostimo, često se prelijeva u prekidanje odnosa između skupina ljudi i iz­ među narodâ. Rezultat toga može biti kata­ strofalan, kako pokazuje naša ljudska povijest u tragedijama poput rata i prisilnog seljenja. U svojoj zajedničkoj deklaraciji papa Franjo i eku­ menski patrijarh, Njegova Svetost Bartolomej I., izjavili su: »Duboko smo uvjereni da su jedi­ no moguće sredstvo postizanja mira ne oružje, nego dijalog, opraštanje i pomirenje.«1 No kao ljudska bića stvorena na sliku Božju, zajedno smo vezani u odnos jedni s drugima. Obveza je svakoga od nas da radimo na pomirenju među ljudima i na pomirenju ljudskih bića s Bogom.

Dana 25. svibnja 2014.

1

7

Predgovor

Duboko sam zahvalan za svoje prijateljstvo s papom Franjom i za zauzetost koju dijelimo u službi pomirenja. Ima mnogo toga što se može naučiti iz njegovih riječi i zapisa sadržanih u ovoj knjizi.

Milost Gospodina Isusa Krista, ljubav Boga i zajedništvo Duha Svetoga sa svima vama!

8

Različiti i ujedinjeni

i vjere koja je potrebna svakom društvu! I ka­ ko su važni susret i dijalog među naraštajima, ponajviše unutar obitelji. Ta veza, taj dijalog među naraštajima blago je koje treba očuvati i njegovati!41

*** Svatko od nas gradi vlastitu osobnost u obi­ telji, rastući s mamom i tatom, braćom i se­ strama, udišući toplinu doma. Obitelj je mje­ sto gdje dobivamo ime, ona je mjesto ljubavi, prostor intimnosti, gdje se uči vještina dijaloga i međuljudske komunikacije. »Radosna vijest« obitelji vrlo je važan dio evangelizacije, koju kršćani mogu komunicirati svima, svjedočan­ stvom života; i oni to već čine, to je očito u sekulariziranim društvima: istinski kršćanske obitelji prepoznaju se po vjernosti, strpljivosti, otvorenosti životu, poštovanju prema stariji­ ma … Tajna svega toga Isusova je prisutnost u obitelji.42

Anđeo Gospodnji, 26. srpnja 2013.

Govor sudionicima Plenarne skupštine Papinskog vijeća za obitelj, 25. listopada 2013.

41

42

150

Na putu u vjeri i uzajamnoj ljubavi

*** Za starije je dobro komunicirati mudrost mladima; i dobro je za mlade prihvatiti tu ba­ štinu iskustva i mudrosti, i razvijati ju dalje, ne kako bi ju čuvali u muzeju, nego kako bi ju razvijali suočavajući se s izazovima koje nam život donosi, razvijali ju za dobro pojedine re­ dovničke obitelji i cjelokupne Crkve.43

Mladi Rasti u kulturi susreta Podizanje zidova ne koristi. Nedavno sam citirao onu lijepu rečenicu Ive Andrića u ro­ manu Na Drini ćuprija, kada govori o mosto­ vima i kaže da su mostovi nešto tako neopisivo i toliko veliko da su anđeli, nisu ljudske stvari.

On piše ovako: »Most je napravljen od Boga po krilima anđela kako bi ljudi mogli komunicira­ ti.« Veličina u gradnji mostova s ljudima je po komunikaciji, i mi rastemo s komunikacijom.

Nasuprot tomu, zatvaranje u sebe vodi nas k Homilija na blagdan Prikazanja Gospodinova, 2. veljače 2014.

43

151

Različiti i ujedinjeni

tome da ne budemo komunikatori, da bude­ mo »destilirana voda«, bez snage. Stoga vam kažem: učite mlade, pomozite mladima da ra­ stu u kulturi susreta, spremni susresti različite ljude, razlike, i da rastu u razlikama; tako se raste, u sučeljavanju, u dobrom sučeljavanju.44

*** Sveučilište je povlašteno mjesto na kojem se napreduje, poučava, živi ta kultura dijaloga koja ne poravnava bez mjerila razlike i pluraliz­ me – to je jedan od rizika globalizacije – niti ih vodi u ekstreme prouzrokujući da postanu razlog sukoba, nego otvara za konstruktivno suprotstavljanje. To znači razumjeti i vrjedno­ vati bogatstva drugoga, gledajući ih ne s ravno­ dušnošću ili sa strahom, nego kao čimbenike rasta. Dinamike koje reguliraju odnose među ljudima, skupinama, narodima, često nisu di­ namike blizine, susreta, nego sukoba.45

Susret s nastavnicima i studentima Zavoda sv. Mar­ ka u Milanu, 6. travnja 2019.

45 Na susretu s ljudima iz svijeta kulture u Velikoj auli Papinskoga teološkog fakulteta u Sardegni, Cagliari, 22. rujna 2013.

44

152

Na putu u vjeri i uzajamnoj ljubavi

*** Moja je nada da će, osim što je športska svečanost, ovo Svjetsko prvenstvo moći postati svečanost solidarnosti među ljudima. No to pretpostavlja da nogometni susreti budu viđe­ ni kao ono što u temelju i jesu – igra, a isto­ dobno prilika za dijalog, razumijevanje, uza­ jamno ljudsko obogaćivanje. Šport nije samo oblik zabave nego je – i rekao bih ponajprije – i sredstvo prenošenja vrijednosti koje promiču dobro ljudske osobe i pridonose izgradnji mir­ nijeg i bratskijeg društva. Mislimo na odanost, ustrajnost, prijateljstvo, dijeljenje, solidarnost.

Zapravo, mnogo je vrijednosti i stajališta koje nogomet promiče, a koji se otkrivaju kao važni ne samo na terenu nego i na svim područjima života, i konkretno u izgradnji mira. Šport je škola mira, on nas uči graditi mir.46

*** Tijekom studiranja i u oblicima digitalne komunikacije vaši prijatelji katkad iskusuju sa­

46

Videoporuka u prigodi otvaranja nogometnog Mun­ dijala, 12. lipnja 2014.

153

Različiti i ujedinjeni

moću, nedostatak nade i povjerenja u vlastite sposobnosti: pronosite nadu i uvijek otvorite drugima vaš rad, uvijek se otvorite dijeljenju, dijalogu. U kulturi se osobito danas trebamo staviti uz bok drugima. Sukob među narodima moći ćete nadvladati samo ako uspijete hraniti kulturu susreta i bratstva. Potičem vas da na­ stavite donositi evanđelje na Sveučilištu i kul­ turu u Crkvi!47

Preobražavati svijet Sjetimo se što znači ono mnoštvo mladih koji su susreli uskrsnulog Krista u Rio de Ja­ neiru, i nose njegovu ljubav u životu sve dane, žive ju, prenose ju. Ne završavaju u novinama, jer ne rade nasilne čine, ne rade skandale, i pre­ ma tome nisu vijest. No ako ostaju sjedinjeni s Isusom, izgrađuju njegovo kraljevstvo, izgrađu­ ju bratstvo, dijeljenje, djela milosrđa, snažna su sila koja svijet čini pravednijim i ljepšim, koja ga preobražava!48 Poruka Talijanskoj sveučilišnoj katoličkoj federaciji (FUCI), 14. listopada 2014.

48 Opća audijencija, 4. rujna 2013.

47

154

Sadržaj

Sadržaj

Predgovor ....................................................................... 5 Neke rečenice o odnosima ......................................... 9 Naša vjera u Boga odnosâ ............................................ 17 Bog je ljubav ................................................................ 19 Bog voli komunicirati samoga sebe ............................. 21 U euharistiji Bog komunicira sebe kao ljubav ........... 22 Od Božje ljubavi do ljubavi prema braći ................... 23 Prvenstvo odnosâ ........................................................ 23 Isus je Očeva radosna vijest ........................................ 24 Isus nas gleda s ljubavlju ............................................ 24 Raspeti Isus komunicira nam pobjedu ljubavi .......... 25 Dijeljena ljepota .......................................................... 25 Istina je odnos ............................................................. 26 Što je istina? ................................................................ 27 Isus je istina ................................................................ 28 Duh nas potiče ............................................................ 29 Vjera je dopuštanje Ocu da nas povuče ..................... 30 Naviještati vjeru znači biti uključen u odnose ........... 30 Vjera rasvjetljuje sve ljudske odnose .......................... 31

185

Sadržaj

Danomice ... zajedno. Iz kateheza o obitelji ......... 33 Nazaret .....................................................................

Majka .......................................................................

Otac (I) .....................................................................

Otac (II) ...................................................................

Djeca .........................................................................

Braća .........................................................................

Djedovi i bake ...........................................................

Djeca .........................................................................

Muško i žensko (I) ...................................................

Muško i žensko (II) .................................................

Tri riječi ....................................................................

Obitelj i siromaštvo ...................................................

Obitelj i bolest ........................................................... Žalovanje ..................................................................

Rane ..........................................................................

35 36 40 43 46 51 56 60 65 69 73 78 82 85 90

Neprijatelji jedinstva .................................................. 95 Ako su prisutne laži, nema ljubavi .......................... 97 Prijetvornost nikad nije bezazlena ........................... 98 Ogovaranje ................................................................ 99 Nedostatak otvorenosti dijalogu ............................... 100 Zidovi koji priječe pomirenje .................................. 101 Logika protuusluge nije kršćanska ........................... 101 Duhovni individualizam .......................................... 102 Pokoreni udobnošću i sebičnošću .............................. 103 Izdaja naše čovječnosti ............................................. 104 Ako tehnologija postane zaprjeka susretu među ljudima ........................................................ 105 Droga mobitela ......................................................... 106 Rizici virtualnih prostora ......................................... 107

186

Sadržaj

Povezani, ali sami ..................................................... 108 Ljubav bez istine ....................................................... 109 Istina koja se nameće ................................................ 110 Odvajanje komunikacije i stvarnosti ........................ 111

Na putu u vjeri i uzajamnoj ljubavi ....................... 115 Kršćansko svjedočanstvo .......................................... 117 Nositi evanđelje svuda ...................................... 117 Darovati samog sebe ......................................... 118 Radost uskrsnuća na našim licima ................... 119 Dati nadu ........................................................... 120 Jednostavne bratske geste ................................. 121 Istina s dobrotom i ljepotom ............................ 123 Evanđelje nas decentralizira ............................. 125 Vjera obnavlja pogled na stvarnost .................. 127 Crkveno zajedništvo ................................................. 128 Krist nas ujedinjuje u ljubavi ............................ 128 Koinonia ............................................................. 129 Uvijek spremni na dijalog i susret .................... 133 Svjedočenje Isusa tiče se svih krštenih ............. 133 Na putu prema jedinstvu .................................. 134 Sveopće bratstvo ........................................................ 135 Poštovati svaku osobu ....................................... 135 Miran suživot religija ........................................ 136 Ponovno izgrađivati susretom .......................... 137 Pozornost prema ranjivim osobama ................ 138 Dijalog ....................................................................... 138 Početi od vlastitog identiteta ............................ 138 Prvo slušati, zatim govoriti ............................... 142 Jedini put do mira ............................................. 143

187

Sadržaj

Poniznost i jednostavnost ......................................... 145 Ponajprije poniznost ........................................... 145 Dobro je zarazno.................................................. 146 Sramiti se počinjenog zla .................................... 147 Obitelj ....................................................................... 148 Jedinstvo s Bogom i svojim najmilijima ........... 148 Škola odnosâ ..................................................... 149 Mladi ........................................................................ 151 Rasti u kulturi susreta ...................................... 151 Preobražavati svijet ........................................... 154 Internet i društveni mediji ....................................... 156 Promjena epohe ................................................. 156 Velika prilika … ................................................ 158 … koja nije bez rizika ....................................... 159 Istina ......................................................................... 160 Vjerodostojnost i odnos ..................................... 160 Crkva službenica istine ..................................... 162 Pod cijenu vlastitog života ................................ 163 Komunicirati u kulturi ............................................. 164 Blizina ................................................................ 164 U svim područjima ljudske aktivnosti ............. 167

S Isusovim pogledom ................................................ 173

188