pismo fan贸w Maria Vargasa Llosy
pismo fan贸w Maria Vargasa Llosy
1/2013
pismo fanów Maria Vargasa Llosy
1/2013
pismo fanów Maria Vargasa Llosy
Spis treści
3
5
pismo fanów Maria VargasaEsej Llosy o rozrywkowej Pierwsze na świecie?
Drogi przyjacielu – polskie wydanie „Listów do młodego pisarza”
4
Vargasowe podsumowanie 2012 roku
cywilizacji – najnowsza książka Vargasa Llosy
12
Pierwsze na świecie?
Impulsem do powstania pierwszego numeru pisma o Vargasie Llosie była chęć zebrania w jednym miejscu wydarzeń minionego roku, bardziej lub mniej związanych z działalnością i twórczością mojego ulubionego pisarza. Informacje o nich zamieszczałem na stronie llosa.eu i na fejsbukowym profilu tej strony. Przejrzane i uzupełnione teksty stworzyły „vargasowy” przegląd 2012 roku, podany w formie gazety, dostępnej wyłącznie w Internecie, za darmo. Nie wiem, czy ktoś już na temat Maria Vargasa Llosy stworzył coś podobnego. Jeśli nie, to zapraszam do lektury pierwszego na świecie (jak to dumnie brzmi!) pisma wyłącznie o autorze „Marzenia Celta”. Proszę tylko nie pytać, kiedy ukaże się kolejny numer (o ile się ukaże), bo tego nie wie nikt, ale wiem, że łamy „MVL” otwarte są dla wszystkich, którzy odczuwają chęć napisania czegoś o nobliście i na dodatek zgodzą się zrobić to w czynie społecznym.
Marcin Zimnal
13
Pierwsza nagroda Fuentesa
Szelmostwa niegrzecznego Noblisty w katowickiej bibliotece
14
15
Mediolańska orgia – historia jednego zdjęcia
Literatura i polityka – pierwsza taka biografia
16
„Listy do młodego pisarza” po polsku
Drogi przyjacielu Drogi przyjacielu – tak Mario Vargas Llosa rozpoczyna każdy z listów, adresowanych do fikcyjnego adepta sztuki pisarskiej, z którym mistrz zechciał podzielić się swoją wiedzą i poglądami na literaturę. Te dwa słowa doskonale oddają sposób, w jaki noblista traktuje czytelnika – tego fikcyjnego odbiorcę listów, który urzeczywistnia się w każdym z czytelników „Listów do młodego pisarza”. Świadom swojej pozycji znawcy tematu nie afiszuje się tym jednak i nie wywyższa. W pierwszym z listów autor „Marzenia Celta” wspomina, jak będąc nastolatkiem marzył o zostaniu pisarzem i miał ochotę napisać do któregoś z podziwianych przezeń autorów z prośbą o fachowe wskazówki. Nigdy tego nie uczynił, nie mając złudzeń, iż odpisałby mu Faulkner, Hemingway czy Camus. Vargas Llosa pisze listy tak, jak zapewne sam chciałby zostać potraktowany przez pisarzy ze swojego prywatnego panteonu, gdyby prowadzili z nimi korespondencję. Każdy z jedenastu listów (jest i dwunasty, najkrótszy – pełni rolę podsumowania) poświęcony został innemu literackiemu zagadnieniu. Kolejno odlicz: powołanie pisarza, skąd biorą się tematy, forma powieści, styl, narrator, czas, poziom realności, zmiany,
4
Mario Vargas Llosa „Listy do młodego pisarza” (tytuł oryginału „Cartas a un joven Novelista”), SIW Znak, Kraków, styczeń 2012 r., przekład Marta Szafrańska-Brandt, opracowanie graficzne: Katarzyna Borkowska, ISBN 978-83-240-1876-5.
technika chińskiej szkatułki, ukryte fakty i naczynia połączone. Pisząc o każdym z tych tematów Vargas Llosa podaje przykłady ze światowej literatury, pozwalające lepiej pojąć dane zagadnienie. Najczęściej sięga, co chyba nie jest zaskoczeniem, do twórczości pisarzy z kręgu języka hiszpańskiego. Pomija za to całkowicie pisarzy rosyjskich, choć nie zabrakło ich w „Prawdzie kłamstw” – zbiorze esejów o 25 najsłynniejszych powieściach minionego wieku, wydanym w 1990 r. (polski przekład ukazał się 9 lat później). Niespodzianką było dla mnie to, iż jedynie raz Vargas Llosa wspomina coś własnego: pisząc o narracji bohatera zbiorowego wymienia opowiadanie „Szczeniaki”, sumitując się przy tym, że ośmiela się powołać własną twórczość „obok giganta, jakim jest Flaubert”. Jeszcze przed sięgnięciem po książkę, spodziewałem się znaleźć w niej wiele odwołań do własnych dokonań autora „Ciotki Julii i skryby”. Mario Vargas Llosa nie ukrywa, że woli powieści po prostu czytać, niż badać je przez lupę i analizować.
W ostatnim liście pisze: „(…) starałem się scharakteryzować środki, z jakich korzystają dobrzy pisarze, by nadać powieściom zniewalający nas, czytelników, urok. Otóż technika, forma, dyskurs, tekst, czy jakkolwiek to nazwiesz – przemądrzalcy wymyślają niezliczone określenia tego czegoś, co każdy czytelnik chwyta bez najmniejszego problemu – stanowią nierozerwalną całość i wydzielenie z niej tematu, stylu, porządku, punktów widzenia itp. równa się sekcji dokonywanej na żywym organizmie.” Z drugiej strony, tylko tak rozkładając powieść na czynniki pierwsze można dostrzec pewne mechanizmy, zależności i zabiegi techniczne, których znajomość przyda się początkującemu pisarzowi. Zwykły czytelnik, nie mający dyplomu studiów filologicznych, z części tych sztuczek nie musi sobie wcale zdawać sprawy, by rozkoszować się lekturami. Jednak ta wiedza, tak lekko i interesująco podana w „Listach…” z pewnością pomoże być bardziej świadomym konsumentem literackich fikcji. Warto pamiętać, że książka, której polski przekład otrzymaliśmy w styczniu 2012 roku, powstała w roku 1997 - nie licząc dwustronicowego wstępu, skreślonego przez Vargasa Llosę na początku 2011 roku w Limie. Upływ tych piętnastu lat nie ma jednak żadnego znaczenia dla „Listów…”. Uwagi i spostrzeżenia pisarza w niczym nie straciły na aktualności. Co najwyżej czytając w liście na temat literackiego powołania fragment o treści „(…) rychło odkryjesz, że nagrody, publiczne uznanie, duża sprzedaż książek, prestiż społeczny pisarza to sprawy rządzące się szczególnymi, skrajnie arbitralnymi prawami: nieraz łaski te uparcie omijają autorów, którzy by na nie zasługiwali, spływają zaś obficie na najmniej godnych” przypomina się pewien pisarz, który przez wiele lat – aż do października 2010 roku – wymieniany był jako ten wielki, literackiego Nobla godny, ale tradycyjnie pomijany przy wyborze… Żadna książka, podręcznik czy kurs nie sprawią, że ktoś nagle zacznie tworzyć Literaturę przez wielkie L. I chyba nikt się nie łudzi, że po przeczytaniu 121 stron listów Maria Vargasa Llosy pozna sekret, dający mu gwarancję podążenia śladami słynnego Peruwiańczyka. Cóż więc można uczynić? I tu pisarz ma dla nas znakomitą, konkretną radę. Jaką? Dowiecie się z ostatniego zdania „Listów…”. (MZ)
5
Vargasowe wydar
1 2
Styczeń Nakładem krakowskiego Znaku ukazały się po polsku „Listy do młodego pisarza” z 1997 r. (recenzja książki na stronie 4). Premiera spektaklu „La Chunga” Maria Vargasa Llosy w wykonaniu londyńskiego Second Skin Theatre. Pisarz wziął udział w premierze. W tym samym miesiącu tekst sztuki ukazał się po włosku w wydawnictwie Einaudi. Nakładem wydawnictwa uniwersytetu stanowego Arizony w Tuscon ukazała się książka „Mario Vargas Llosa. Public Intellectual in Neoliberal Latin America” Juana De Castro.
LUTY
Ukazała się książka „The Cambridge Companion to Mario Vargas Llosa” – praca zbiorowa pod red. Efrain Kristal i Johna Kinga, wyd. Cambridge University Press.
6
rzenia roku 2012
3 4 MARZEC
Podczas wizyty w peruwiańskim mieście Piura, w którym mieszkał w dzieciństwie, Vargas Llosa zdradził parę informacji na temat swojej nowej powieści: jej akcja będzie rozgrywać się w tym mieście, a prawdopodobny tytuł to „El heroe discreto” („Dyskretny bohater”). Pisarz świętuje swoje 76. urodziny. Strona llosa.eu po raz kolejny organizuje z tej okazji wydarzenie na swoim profilu na portalu społecznościowym facebook, swój udział deklarowało 25 osób. Ekranizacja powieści „Pantaleon i wizytantki”, w reżyserii Francisco J. Lombardiego, była jednym z filmów pokazywanych podczas Tygodnia kina hiszpańskiego. Pokazy odbyły się w Warszawie, Łodzi, Katowicach, Poznaniu, Wrocławiu, Krakowie i Gdańsku.
KWIECIEŃ W wydawnictwie Alfaguara ukazała się, w języku hiszpańskim, nowa książka „La civilización del espectáculo” – esej Maria Vargasa Llosy o współczesnym świecie. O tej książce piszemy na str. 12. M. Vargas Llosa zapowiedział, że 30 tysięcy książek z jego prywatnych zbiorów trafi do biblioteki w Arequipie (Peru). W Santo Domingo (Dominikana) otwarto wystawę o pisarzu, która była czynna do początku maja.
7
Vargasowe wydar
5
MAJ
6
MVL otrzymał doktorat honoris causa hiszpańskiego Uniwersytetu de Las Palmas de Gran Canaria. „Marzenie Celta” ukazało się po holendersku, pod tytułem „De droom van de Ier”. W ramach ogólnopolskiego Tygodnia Bibliotek w filii nr 25 katowickiej Miejskiej Biblioteki Publicznej zorganizowano spotkanie pod hasłem „Szelmostwa niegrzecznego noblisty”, podczas którego można było obejrzeć zdjęcia z wizyty pisarza w Polsce w 2011 roku oraz posłuchać o jego twórczości (więcej informacji na stronie 14).
CZERWIEC Powieść „Marzenie Celta” ukazała się w języku angielskim (wydawnictwo Faber and Faber). Wydawca przy okazji wznowił część wcześniejszych książek noblisty, między innymi „Ciotkę Julię i skrybę”, „Wojnę końca świata” i „Święto kozła”, które ukazały się z nowymi projektami okładek. Powieść „Gawędziarz” (1987 r.) doczekała się analizy w książce „The Postmodern Storyteller: Donoso, Garcia Marquez, and Vargas Llosa” autorstwa Patricii E. Reagan, wydanej w języku angielskim przez Lexington Books.
8
rzenia roku 2012
7 8 LIPIEC
Po hiszpańsku ukazało się specjalne, jubileuszowe wydanie „Miasta i psów” (wyd. Alfaguara, 611 stron), przygotowane z okazji 50-lecia premiery książki, zawierające dodatkowo teksty o tej powieści.
SIERPIEŃ Uroczyste otwarcie Palacio Metropolitano de Bellas Artes Mario Vargas Llosa w rodzinnym mieście pisarza, czyli Arequipie w Peru.
9
Vargasowe wydar
9 10
WRZESIEŃ
Fot. Slowking4/commons. wikimedia.org, zdjęcie udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0.
Pisarz wziął udział w National Book Festival, organizowanym przez bibliotekę amerykańskiego Kongresu. Ukazało się drugie wydanie książki „Vargas Llosa and Latin American Politics” z 2010 r. pod redakcją Juana E. de Castro i Nicholasa Birns, wyd. Palgrave MacMillan (Wielka Brytania), zawierającej 11 esejów o pisarzu. Wydawnictwo Znak dodrukowuje książki M. Vargasa Llosy: „Kto zabił Palomina Molero?”, „Lituma w Andach”, „Zielony Dom”, „Wojna końca świata” i „Gawędziarz”.
PAŹDZIERNIK
Mario Vargas Llosa został laureatem nagrody im. Carlosa Fuentesa – więcej na str. 13. W krakowskim Instytucie Cervantesa otwarto wystawę fotografii „Atrament i światło” Daniela Mordzinskiego, argentyńskiego fotografa o polskich korzeniach – na zdjęciach znani twórcy literatury hiszpańskojęzycznej, wśród nich oczywiście MVL.
10
rzenia roku 2012
11 12 LISTOPAD
Ukazała się biografia pisarza autorstwa Urszuli Ługowskiej, wydana przez Państwowy Instytut Wydawniczy w Warszawie – o książce piszemy na stronach 16 -17. W ramach obchodów czterdziestolecia Instytutu Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego odbyła się sesja naukowa „Mario Vargas Llosa – peruwiański noblista w dziedzinie literatury”. W Madrycie M. Vargas Llosa wziął udział w inauguracji kongresu o literaturze iberoamerykańskiego boomu.
GRUDZIEŃ
Powieść „Marzenie Celta” trafiła na listę The Best Fiction of 2012 ogłoszoną przez amerykańskie czasopismo branżowe „Kirkus Reviews”. Rozpoczyna się praca nad pierwszym numerem pisma „MVL”J
11
Esej
o rozrywkowej cywilizacji Najnowsza książka Vargasa Llosy ukazała się 11 kwietnia 2012 r., po hiszpańsku. „La civilización del espectáculo” jest esejem o współczesnym świecie, w którym sztuka i literatura stają się coraz bardziej trywialne, najważniejsza jest zabawa, tryumfuje sensacyjne brukowe dziennikarstwo i banalni politycy, a intelektualiści przestali się liczyć w publicznych
12
debatach i nie mają już wpływu na społeczeństwo. Książka ma 232 strony, jej wydawcą jest Alfaguara. Na stronie internetowej wydawcy książka kosztuje 17,50 euro w wersji drukowanej i 8,99 euro w formie e-booka. Czekamy na polskie wydanie. (MZ)
Carlos Fuentes w Miami, 1987 rok Fot. MDCarchives/commons. wikimedia.org, zdjęcie udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0.
Pierwsza
nagroda Fuentesa Mario Vargas Llosa został pierwszym laureatem nagrody noszącej imię meksykańskiego pisarza Carlosa Fuentesa. Międzynarodowa nagroda za twórczość literacką w języku hiszpańskim im. Carlosa Fuentesa – tak brzmi oficjalna nazwa wyróżnienia, które ufundował rząd meksykański. Autor „Terra Nostra” zmarł 15 maja 2012 roku. Wybór Vargasa Llosy na pierwszego laureata tej nagrody ogłoszono w październiku. Peruwiańczyka nagrodzono za jego wkład we wzbogacanie literackiego dziedzictwa ludzkości. Nagroda ma być wręczana w dniu 11 listopada, czyli w rocznicę urodzin pisarza. Vargas Llosa otrzymał
250 tysięcy dolarów i rzeźbę autorstwa Vicente Rojo. Nagrodę wręczył prezydent Meksyku Felipe Calderón. Laureata wybrało siedmioosobowe jury, któremu przewodniczył José Manuel Blecua. W zestawieniu nagród literackich o najwyższych kwotach znajduje się ona na ósmym miejscu (na pierwszym jest oczywiście nagroda Nobla, a druga jest Premio Planeta, której laureatem Vargas Llosa został w 1993 roku). (MZ)
13
Dlaczego debiutancką powieść Vargasa Llosy „Miasto i psy” spalono demonstracyjnie na dziedzińcu szkoły wojskowej w Limie? Spotkanie o Vargasie Llosie w katowickiej bibliotece
Szelmostwa
niegrzecznego Noblisty Jakie usługi świadczyły tytułowe wizytantki z „Pantaleona i wizytantek”? Dlaczego „Rozmowa w Katedrze” uznawana jest za najważniejszą powieść Peruwiańczyka? Czy niepełnoletni Mario naprawdę ożenił się potajemnie z własną ciotką – rozwódką, jak to opisał w „Ciotce Julii i skrybie”? Kto nie powinien czytać „Listów do młodego pisarza”? Dlaczego pisarz chciał zostać prezydentem Peru? Czy normalny człowiek jest w stanie przeczytać książkę napisaną narracją polifoniczną i dlaczego pisarz z niej zrezygnował? Czy tajemnicza bohaterka „Szelmostw niegrzecznej dziewczynki” istniała naprawdę? O czym będziemy mogli przeczytać w nowej powieści laureata literackiej Nagrody Nobla? O jakiej wojnie opowiada „Wojna końca świata”?
14
Odpowiedzi na te pytania można było poznać podczas spotkania pod tytułem „Szelmostwa niegrzecznego Noblisty” na temat M. Vargasa Llosy w filii katowickiej Miejskiej Biblioteki Publicznej Nr 25 (Osiedle Tysiąclecia), zorganizowanym w 9 maja w ramach IX Ogólnopolskiego Tygodnia Bibliotek. Kto nie znał powieści Vargasa Llosy, miał okazję posłuchać o czym one są i zdecydować, od której warto rozpocząć lekturę. Kto już coś czytał, otrzymał szansę podzielenia się z uczestnikami spotkania swoimi wrażeniami. W bibliotece pokazane zostały fotografie ze spotkań pisarza z czytelnikami w Warszawie i w Krakowie - w październiku 2011 roku pisarz na zaproszenie wydawnictwa Znak odwiedził nasz kraj, promując swą powieść „Marzenie Celta”. (MZ)
Historia jednego zdjęcia
Mediolańska orgia W małym antykwariacie w pobliżu Naviglio Grande w Mediolanie bardzo żałowałem, że nie znam języka włoskiego. Wtedy za kilka euro kupiłbym włoskie wydanie (pierwsze, z 1986 roku) „L’orgía perpetua: Flaubert e Madame Bovary” Maria Vargasa Llosy.
Książka, po hiszpańsku wydana w 1975 r. jako „La orgía perpetua: Flaubert y Madame Bovary”, nigdy nie ukazała się polsku. Zdjęcie zrobione ukradkiem, komórką, we wrześniu 2012 r.
15
Urszula Ługowska „Mario Vargas Llosa. Literatura polityka i Nobel”, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, listopad 2012 r., seria „Biografie Sławnych Ludzi”, ISBN 978-83-0603332-8, wydanie pierwsze, twarda oprawa, 568 stron, cena z okładki: 60 zł.
Literatura i polityka - pierwsza taka biografia
Pierwsza, polityczna, niepokorna Urszula Ługowska napisała biografię Maria Vargasa Llosy, pokazującą związki między jego twórczością a wydarzeniami politycznymi. Książka ukazała się w listopadzie minionego roku w Państwowym Instytucie Wydawniczym.
16
Polityka w życiu Vargasa Llosy jest i zawsze była bardzo ważna. Podczas wizyty w Polsce w październiku 2011 roku pisarz mówił na spotkaniu z czytelnikami, że mamy obowiązek uczestniczyć w debacie politycznej, nie możemy odcinać się od niej, choćbyśmy uważali politykę za coś złego i brudnego. Noblista nigdy nie unikał ostrych sporów, zmieniał poglądy i sympatie, od lat młodości angażował się politycznie, czego ukoronowaniem był udział w wyborach prezydenckich w Peru w 1990 roku, poprzedzony intensywną, paroletnią kampanią wyborczą, a zakończony porażką faworyta z kandydatem znikąd. Polityczne tematy stale obecne są w jego powieściach, do polityki odnosi się też wyraźnie uzasadnienie noblowskiego werdyktu Akademii Szwedzkiej. Polityczne zaangażowanie pisarza Urszula Ługowska przedstawia w dwóch aspektach: wyborów dokonywanych przez Vargasa Llosę jako uczestnika życia publicznego oraz jego osobistej działalności politycznej. „Na ile jego polityczne wybory są obecne w twórczości literackiej? W jakim stopniu jego pisarstwo można nazwać literaturą polityczną? I wreszcie – czy analiza utworów Maria Vargasa Llosy potwierdza realizację założeń i deklaracji samego autora w zakresie postulowanych związków między literaturą a polityką?” – takie pytania padają we wstępie biografii. Odpowiedź na nie uzyskamy w trakcie lektury, poznając kontekst historyczny powstawania poszczególnych powieści. Autorka wprowadza nas w realia peruwiańskiego społeczeństwa. O jego zróżnicowaniu i zantagonizowaniu polski czytelnik Vargasa Llosy wie już, wydaje się, całkiem sporo z jego powieści. Jak płytka może być ta wiedza pokazuje doskonale pozornie błahy problem z tłumaczeniem słowa „góral” w powieściach „Miasto i psy” oraz „Lituma w Andach”. Jak pisze Urszula Ługowska „Tłumaczenie wyrazu serranos jako ‘górale’, choć jest poprawne, może być mylące dla polskiego czytelnika. Aby tekst miał taką wymowę, jaką w istocie posiada, należałoby pisać: Indianie”. Swojsko brzmiący „górale”, kojarzący się nam z oscypkiem i Tatrami, w żaden sposób nie oddają pogardliwego stosunku białych mieszkańców wybrzeża Peru do mieszkających w górskiej części kraju Indian. Co przeciętny polski czytelnik Vargasa Llosy wie o peruwiańskiej, czy szerzej - latynoamerykańskiej polityce? Najczęściej tyle, ile dowie się z książek autora „Miasta i psów”. Skąd przeciętny polski czytelnik czer-
pie informacje o życiorysie pisarzu? Zapewne z licznych autobiograficznych wątków w jego powieściach i z autobiografii „Jak ryba w wodzie. Wspomnienia”, wydanej w 1993 roku (po polsku dopiero w 2010 r.). Urszula Ługowska udowadnia, że nie zawsze będą to najlepsze źródła wiedzy. Przykładowo, pisząc o „Historii Alejandra Mayty” ukazuje, jak przedstawiona na kartach tej powieści doktryna ruchu trockistowskiego różni się od rzeczywistości. Długo, bardzo długo czekałem na taką książkę. Dającą odpowiedzi na pytania pojawiające się w czasie lektury powieści i przede wszystkim autobiografii, w której Mario Vargas Llosa opisał swą młodość i prezydencką kampanię wyborczą, pomijając całkowitym milczeniem sporo lat. Dającą wiedzę o tym, w jakich okolicznościach powstawały poszczególne książki, jak osobiste doświadczenia pisarza wpłynęły na ich treść. Pokazującą i szczegółowo wyjaśniającą motywy i okoliczności ewolucji jego poglądów politycznych od marksizmu do neoliberalizmu. Analizującą rzetelnie przebieg jego prezydenckiej kampanii wyborczej. Sięgającą do mało znanych publikacji pisarza, niedostępnych w języku polskim. Analizującą problemy pojawiające się w stale w jego prozie: dyktatury, militaryzmu, nacjonalizmu, stosunku do kościoła itd. Nie pomijającą kontrowersyjnych epizodów biografii, takich jak incydent z uderzeniem Gabriela Garcii Marqueza w 1976 r. czy raport o masakrze w Uchuraccay. Trzeba przyznać, że chwilami nie jest to lektura przyjemna dla wielbicieli twórczości Maria Vargasa Llosy, ale w końcu pisarz nigdy nie twierdził, że zawsze był grzecznym chłopcem. Uzupełnieniem biografii są fotografie Vargasa Llosy, w tym z jego wizyt w Polsce, oraz dwa teksty: słynna mowa noblowska pisarza i dużo mniej znany, krytyczny list otwarty do noblisty, autorstwa Hugo Blanco. Marcin Zimnal Dr Urszula Ługowska – iberystka i politolog, pracownik Instytutu Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego, autorka książki „Boom kokainowy w Ameryce Łacińskiej – Casus Boliwii” oraz „Trockizm. Doktryna i ruch polityczny” (wspólnie z Augustem Grabskim).
17
pismo fanów Maria Vargasa Llosy
pismo fanów Maria Vargasa Llosy Pismo bezpłatne, dostępne na www.llosa.eu. Ukazuje się nieregularnie. Sprzedaż i jakiekolwiek formy płatnej dystrybucji są zabronione. O ile nie zastrzeżono inaczej, wszelkie prawa do publikowanych materiałów są zastrzeżone.
Kontakt: kontakt@llosa.eu
pismo fanów Maria Vargasa Llosy