เอกสารประกอบการเรียนรายวิชา I30201 IS1 การศึกษาค้นคว้าและสร้างองค์ความรู้ - 2564

เอกสารประกอบการเรียน ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

ตามหลักสูตรโรงเรียนมาตรฐานสากล

ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5

ชื่อ-สกุล ________________________________________ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 / ______ เลขที่ ______ ครูประจาวิชา _____________________________________

คำนำ โรงเรียนวัดสุทธิวราราม เป็นโรงเรียนที่ได้รับคัดเลือกเข้าร่วมโครงการโรงเรียนมาตรฐานสากล (World-Class Standard School) เป็นนวัตกรรมการจัดการศึกษาที่ใช้เป็นยุทธศาสตร์ในการขับเคลื่อน การพัฒ นายกระดับ การจั ดการศึก ษาให้ มีคุณ ภาพมาตรฐานเทียบเท่าสากล นั กเรียนมีศั กยภาพและ ความสามารถทัดเทียมกับผู้เรียนนานาประเทศ รายวิชา I30201 IS1 การศึกษาค้นคว้าและสร้างองค์ความรู้ เป็นรายวิชาที่อยู่ในความรับผิดชอบ ของกลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย โรงเรียนวัดสุทธิวราราม เป็นการจัดการเรียนรู้ในสาระการศึกษา ค้นคว้าด้วยตนเอง (Independent Study: IS) นับเป็นวิธีการที่มีประสิทธิภาพวิธีหนึ่งที่ใช้อย่างกว้างขวาง ในการพัฒ นานั กเรี ย น เพราะเป็ น การเปิ ดโลกกว้างให้ ผู้ เรียนได้ศึกษาค้นคว้าอย่างอิส ระในเรื่องหรือ ประเด็นที่ตนสนใจ รายวิชา IS1 การศึกษาค้นคว้าและสร้างองค์ความรู้ (Research and Knowledge Formation) เป็นสาระที่มุ่งให้ผู้เรียนกาหนดประเด็นปัญหา ตั้งสมมติฐาน ค้นคว้า แสวงหาความรู้และฝึก ทักษะการคิดวิเคราะห์ สังเคราะห์ และสร้างองค์ความรู้ เริ่มตั้งแต่การกาหนดประเด็นปัญหาซึ่งอาจเป็น Public Issue และ Global Issue และดาเนินการค้นคว้าแสวงหาความรู้จากแหล่งข้อมูลที่หลากหลาย มีการวิเคราะห์ การสังเคราะห์ การอภิปรายแลกเปลี่ยนความคิดเห็น เพื่อนาไปสู่การสรุปองค์ ความรู้ จากนั้ น ก็ห าวิธีการที่เหมาะสมในการสื่ อสารนาเสนอให้ ผู้ อื่นได้รับทราบ และสามารถนาความรู้ห รื อ ประสบการณ์ที่ได้จากการศึกษาค้นคว้าไปทาประโยชน์แก่ส าธารณะ ซึ่งสิ่งเหล่านี้เป็นกระบวนการที่ เชื่อมโยงต่อเนื่องกันตลอดแนว ดังนั้นเพื่อให้การจัดการเรียนสอนในรายวิชา IS1 การศึกษาค้นคว้าและสร้างองค์ความรู้ เป็นไป ในทิศทางเดียวกัน กลุ่มสาระการเรีย นรู้ภาษาไทยจึงจัดทาเอกสารประกอบการเรียนวิชา I30201 IS1 การศึกษาค้นคว้าและสร้างองค์ความรู้ เพื่อเป็นเอกสารประกอบการศึกษาค้นคว้าสาหรับรายวิชา รัฐพล ศรีบูรณะพิทักษ์ เรียบเรียง

สารบัญ หน้า การศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (Independent Study: IS) คาอธิบายรายวิชา บทนา การแสวงหาความรู้ ความหมายของการแสวงหาความรู้ ความรู้แต่ละระดับ การเรียนรู้ วิธีการแสวงหาความรู้ การพัฒนาทักษะการแสวงหาความรู้ด้วยตนเอง บทที่ 1 การตั้งประเด็นปัญหา ระดับของการตั้งคาถาม คาถามท้ายบท บทที่ 2 การตั้งสมมติฐาน ความหมายของสมมติฐาน ลักษณะของสมมติฐาน ความแตกต่างของสมมติฐานกับการพยากรณ์ การตั้งสมมติฐานที่ดี หลักการตั้งสมมุติฐาน คาถามท้ายบท บทที่ 3 ข้อมูลและการรวบรวมข้อมูล ความหมายของข้อมูล ประเภทของข้อมูล กระบวนการเก็บรวบรวมข้อมูล วิธีเก็บรวบรวมข้อมูล ปัญหาในการใช้ข้อมูล บทที่ 4 แหล่งสารสนเทศ ความหมายและประเภทของแหล่งสารสนเทศ สถาบันบริการสารสนเทศ คาถามท้ายบท บทที่ 5 ทรัพยากรสารสนเทศ ความหมายและประเภทของทรัพยากรสารสนเทศ การเลือกใช้ทรัพยากรสารสนเทศ บทที่ 6 การใช้อินเทอร์เน็ตเพื่อการสืบค้น รูปแบบการสืบค้น ระดับการค้นหาข้อมูล (Search Engine)

1 2 3 3 4 5 7 8 9 9 12 13 13 13 14 14 14 15 16 16 17 19 21 23 24 24 25 28 29 29 35 36 36 36

สารบัญ (ต่อ) หน้า บทที่ 7 การประเมินสารสนเทศ คุณลักษณะของสารสนเทศที่ดี การประเมินสารสนเทศ หลักการประเมินสารสนเทศ การประเมินสารสนเทศจากเว็บไซต์ การประเมินคุณภาพเว็บไซต์ข้อมูลสารสนเทศ การวิเคราะห์สารสนเทศ วัตถุประสงค์ของการวิเคราะห์สารสนเทศ หลักการวิเคราะห์สารสนเทศ องค์ประกอบของสถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์สารสนเทศ การสังเคราะห์สารสนเทศ บทที่ 8 การสังเคราะห์และสรุปองค์ความรู้ ความหมายขององค์ความรู้ แหล่งกาเนิดขององค์ความรู้ ประเภทขององค์ความรู้ การจัดการองค์ความรู้ การสังเคราะห์และสรุปองค์ความรู้ ประโยชน์และคุณค่าของการศึกษาค้นคว้าและสร้างองค์ความรู้ด้วยตนเอง กิจกรรมพัฒนาการเรียนรู้รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1) บรรณานุกรม

41 41 42 42 43 43 45 45 45 46 46 47 47 48 48 48 48 49 51 63

การศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (Independent Study: IS)

การจัดกระบวนการเรียนรู้ตามบันได 5 ขั้น สามารถดาเนินการได้หลากหลายวิธีและการให้ เรียนได้ เรียนรู้ สาระการศึกษาค้นคว้า ด้วยตนเอง (Independent Study: IS) นับเป็นวิธีการที่มี ประสิทธิภาพวิธีหนึ่งที่ใช้ อย่างกว้างขวางในการพัฒนาผู้เรียน เพราะเป็นการเปิดโลกกว้างให้ผู้เรียนได้ ศึกษาค้นคว้าอย่างอิ สระในเรื่องหรือประเด็นที่ตนสนใจ เริ่มตั้งแต่ การกาหนดประเด็นปัญหาซึ่งอาจเป็น Public Issue และ Global Issue และดาเนินการค้นคว้าแสวงหาความรู้จากแหล่งข้อมูลที่หลากหลาย มีการวิเคราะห์ การสังเคราะห์ การอภิปรายแลกเปลี่ยนความคิดเห็น เพื่อนาไปสู่การสรุปองค์ความรู้ จากนั้ น ก็ห าวิธีการที่ เหมาะสมในการสื่ อสารนาเสนอให้ ผู้ อื่นได้รับ ทราบ และสามารถนาความรู้ ห รื อ ประสบการณ์ ที่ได้ จ ากการศึกษาค้น คว้า ไปท าประโยชน์แ ก่ ส าธารณะ ซึ่งสิ่ ง เหล่ า นี้ เป็น กระบวนการ ที่เชื่อมโยงต่อเนื่องกันตลอดแนว ภายใต้สาระการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (Independent Study : IS) ซึ่งแบ่งเป็น 3 สาระ ประกอบด้วย

IS 1 การศึกษาค้นคว้าและสร้างองค์ความรู้ (Research and Knowledge Formation) เป็นสาระที่มุ่งให้ผู้เรียนกาหนดประเด็นปัญหา ตั้งสมมติฐาน ค้นคว้า แสวงหาความรู้และ ฝึกทักษะการคิดวิเคราะห์ สังเคราะห์ และสร้างองค์ความรู้

IS 2 การสื่อสารและการนาเสนอ (Communication and Presentation) เป็นสาระที่มุ่งให้ผู้เรียนนาความรู้ที่ได้รับ มาพัฒนาวิธีการถ่ายทอด/สื่อสารความหมาย/ แนวคิด ข้อมูลและองค์ความรู้ ด้วยวิธีการนาเสนอที่เหมาะสมหลากหลายรูปแบบ และมีประสิทธิภาพ

IS 3 การนาองค์ความรู้ไปใช้บริการสังคม (Social Service Activity) เป็ น สาระที่มุ่ง ให้ ผู้ เรี ยน นาองค์ ความรู้ / ประยุก ต์ใช้องค์ ความรู้ ไปสู่ ก ารปฏิบั ติ หรื อ นาไปใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อสังคม เกิดบริการสาธารณะ (Public Service) โรงเรียนต้องนาสาระ การศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (Independent Study : IS) ไปสู่การเรียน การสอน ด้ว ยการจั ดทารายวิช า ออกแบบหน่ว ยการเรียนรู้ และกิจกรรมพัฒ นาผู้ เรียน ตามแนวทาง ที่กาหนด โดยพิจารณาให้สอดคล้องกับบริบท วัยและพัฒนาการของผู้เรียน ซึ่งอาจแตกต่างกันในระดับ ประถมศึกษา มัธยมศึกษาตอนต้น และมัธยมศึกษาตอนปลาย

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

1

คำอธิบำยรำยวิชำ รหัสวิชา I30201 รายวิชา IS1 การศึกษาค้นคว้าและสร้างองค์ความรู้ กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 จานวน 1.0 หน่วยกิต เวลา 40 ชั่วโมง คาอธิบายรายวิชา การศึกษา วิเคราะห์ ฝึกทักษะ ตั้งประเด็นปัญหา/ตั้งคาถามเกี่ยวกับสถานการณ์ปัจจุบันและ สังคมโลก ตั้งสมมติฐานและให้เหตุผลที่สนับสนุนหรือโต้แย้งประเด็นความรู้ โดยใช้ความรู้จากศาสตร์สาขา ต่าง ๆ และมีทฤษฎีรองรับออกแบบ วางแผน รวบรวมข้อมูล ค้นคว้าแสวงหาความรู้เกี่ยวกับสมมติฐาน ที่ ตั้ ง ไว้ จ ากแหล่ ง เรี ย นรู้ ทั้ ง ปฐมภู มิ แ ละทุ ติ ย ภู มิ แ ละสารสนเทศ อย่ า งมี ป ระสิ ท ธิ ภ าพและพิ จ ารณา ความน่าเชื่อถือของแหล่งเรียนรู้อย่างมีวิจารณญาณเพื่อให้ได้ข้อมูลที่ครบถ้วนสมบูรณ์ วิเคราะห์ข้อมูลโดย ใช้วิธีการที่เหมาะสม สังเคราะห์ สรุปองค์ความรู้ร่วมกัน มีกระบวนการกลุ่มในการวิ พากษ์ แลกเปลี่ยน ความคิ ดเห็ น โดยใช้ค วามรู้ จ ากสาขาวิ ช าต่ าง ๆ เสนอแนวคิ ด วิ ธีก ารแก้ ปัญ หาอย่า งเป็ น ระบบด้ ว ย กระบวนการคิด ฝึกกระบวนการแก้ปัญหา กระบวนการปฏิบัติ เพื่อให้เกิดทักษะในการค้นคว้า แสวงหาความรู้ สังเคราะห์ สรุป อภิปรายผลเปรียบเทียบเชื่อมโยงความรู้ ความเป็นมาของศาสตร์ เข้าใจหลักการและ วิธีคิดในสิ่งที่ศึกษา เห็นประโยชน์และคุณค่าของการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง เพื่ อให้ เ กิ ดความรั ก ชาติ ศาสน์ กษัต ริ ย์ มีวิ นั ย ใฝ่ เรี ย นรู้ มี ค วามคิ ด สร้ างสรรค์ มี มารยาท ในการสื่อสารและการสร้างสรรค์ผลงานเพื่อให้เห็นประโยชน์และคุณค่าของการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง ผลการเรียนรู้ 1. ตั้งประเด็นปัญหา จากสถานการณ์ปัจจุบันและสังคมโลก 2. ตั้งสมมติฐานและให้เหตุผลที่สนับสนุนหรือโต้แย้งประเด็นความรู้โดยใช้ความรู้ จากสาขาวิชาต่าง ๆ และมีทฤษฎีรองรับ 3. ออกแบบ วางแผน ใช้กระบวนการรวบรวมข้อมูลอย่างมีประสิทธิภาพ 4. ศึกษา ค้นคว้า แสวงหาความรู้เกี่ยวกับประเด็นที่เลือกจากแหล่งเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพ 5. ตรวจสอบความน่าเชื่อถือของแหล่งที่มาของข้อมูล 6. วิเคราะห์ข้อค้นพบด้วยสถิติที่เหมาะสม 7. สังเคราะห์ สรุปองค์ความรู้ด้วยกระบวนการกลุ่ม 8. เสนอแนวคิด การแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบด้วยองค์ความรู้จากการค้นพบ รวม

8 ผลการเรียนรู้

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

2

บทที่

บทนำ

การแสวงหาความรู้

ทุกคนมีโอกาสในการแสวงหาความรู้ด้วยตนเอง การเปิดโอกาสให้มนุษย์แสวงหาความรู้โดยมี แหล่ง ความรู้ไ ว้ร องรับ ในแต่ ล ะชุม ชน เช่น ห้องสมุ ด ศู นย์ข้อมู ล เป็น การสร้างสัง คมแห่ง ภูมิ ปัญ ญา ในระบอบประชาธิปไตย การสร้างสังคมแห่งภูมิปัญญามีทั้งการศึกษาในระบบ นอกระบบ และการศึกษา ตามอัธยาศัย การรู้วิธีแสวงหาความรู้ การรักการเรียนรู้กับการมีแหล่งความรู้ที่ดีจึงเป็นเสมือนไก่กับไข่ ว่าสิ่งใดควรเกิดก่อน ควรให้ความสาคัญกับสิ่งใด แม้ว่าทั้งสามสิ่งจะมีความสาคัญเหมือนกัน

ความหมายของการแสวงหาความรู้ การแสวงหาความรู้ คือ ทักษะที่จะต้องอาศัยการเรียนรู้และวิธีการฝึกฝนจนเกิดความชานาญ ช่วยท าให้เ กิ ดแนวความคิดความเข้าใจที่ ถูก ต้องและกว้างขวางยิ่ง ขึ้น เพราะผู้เ รียนจะเกิ ดทั ก ษะใน การค้นคว้า สิ่งที่ต้องการและสนใจใคร่รู้จากแหล่งเรียนรู้ต่างๆ จะทาให้ทราบข้อเท็จจริง และสามารถ เปรียบเทียบข้อเท็จจริงที่ได้มาว่าควรเชื่อถือหรือไม่ เกษม วัฒนชัย (2544) กล่าวถึงความรู้ว่าเป็นกระบวนการรวบรวมความคิดของมนุษย์ จัดให้ เป็นหมวดหมู่และประมวลสาระที่สอดคล้องกัน โดยนามาใช้ให้เกิดประโยชน์ ดังนั้นสิ่งที่ เป็นสาระในระบบ ข้อมูลข่าวสาร คือ ความรู้ ความรู้ใหม่ต้องสร้างขึ้นบนฐานของความรู้เดิมทีม่ ีอยู่ ความรู้ใหม่จึงเกิดจากฐาน การวิจัยเพื่ อสร้างองค์ความรู้ใหม่ จากรูปแสดงความสัมพันธ์ของความรู้ ปัญ หาและการวิจัย (สุภางค์ จันทวานิช, 2545: 3) ความรู้เดิม

ปัญหา

(กระบวนการวิจัย)

ความรู้ใหม่

การแสวงหาความรู้ใหม่ จึงควรศึกษาฐานความรู้เดิมก่อน เพื่อไม่ให้การศึกษาค้นคว้าใด ๆ ต้อง เริ่มต้นใหม่ทุกครั้ง เป็นการประหยัดเวลาและค่าใช้จ่าย จากรูปแสดงถึงความรู้ใหม่ที่ได้จะผนวกเข้ากับ ความรู้เดิม และเกิ ดปัญ หาขึ้นใหม่ ทาให้มี การวิจัยเพื่อตอบปัญหาต่อไปอีก วิธีก ารหรือกระบวนการ แสวงหาความรู้ที่เป็นที่ยอมรับในทางวิชาการ เช่น วิธีการเชิงวิทยาศาสตร์และวิธีการถกเถียงกันอยู่ เช่น การคาดคะเน การหยั่ง รู้ เป็นต้น กระบวนการหรือวิธีก ารเชิงวิท ยาศาสตร์ เป็นการใช้ความคิดและ เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

3

การกระทาเพื่อค้นหาประจักษ์พยาน หรือข้อมูลแล้วนามาแปลความ ตีความ และสร้างคาอธิยาย จึงต้องมี การวางแผน การออกแบบสารวจ การจัดสถานการณ์ การทดลอง เพื่อให้ได้ความรู้ใหม่ ซึ่งได้มาจากการใช้ ประจักษ์พยาน จากการสังเกต การค้นคว้า นามาแปลความให้สอดคล้องกับสิ่งที่สังเกตได้ สรุปออกมาเป็น ความรู้ที่ นาเอามาใช้ป ระโยชน์ได้ ความรู้จากตาราเป็นความรู้ที่มี การศึกษาไว้แล้ว ตาราจึง มีไว้ใช้เป็น ฐานความรู้เดิม ที่จุดประกายความคิดที่จะค้นคว้าหาความรู้ต่อไป (สุนีย์ คล้ายนิล, 2546: 5) อาจกล่าว ได้ว่าความรู้ใหม่เป็นความรู้นอกตารา ดังนั้นการคิดค้นสิ่งใหม่หรือความคิดใหม่ไม่ได้หมายถึงเพียงการประดิษฐ์สิ่งใหม่ในรูปแบบของ เครื่องยนต์กลไกเท่านั้น แต่ยังรวมถึงวิธีการทาสิ่งต่าง ๆ ที่ต่างไปจากเดิม เช่น การมีมุมมองใหม่ ๆ การจัด ระเบียบสิ่งต่าง ๆ ในแบบใหม่ วิธีการใหม่ในการนาเสนอ รวมถึงการมีความคิดใหม่ ๆ ด้วย ซึ่งสามารถช่วย เพิ่มประสิทธิภาพการทางานได้เช่นกัน

ความรู้แต่ละระดับ ความแตกต่างของภูมิปัญญาและความรู้มีหลายระดับ การมีปัญญาแตกต่างจากการมีความรู้ เพราะปัญญาเกิดจากการคิด การรอบรู้ การแสวงหาความรู้รอบด้าน รู้เหตุ รู้ผล และเชื่อมโยงภาพรวม ของทุก สิ่งที่ สัม พันธ์กันได้ การแสวงหาความรู้เ ป็นขั้นตอนแรกของการจัดการความรู้ของแต่ล ะบุคคล เพื่อให้เกิดแนวคิดใหม่หรือการประดิษฐ์คิดค้นสิ่งใหม่ ที่เรียกว่า นวัตกรรม (Innovation) ภูมิ ปั ญ ญา หมายถึ ง ความรู้ ความชานาญ และความสามารถในการเรีย นรู้ การคิ ด และ การนาไปใช้ให้เกิดประโยชน์ ความรู้มีอยู่มากมายรอบ ๆ ตัวเรา และสามารถจัดแบ่งออกได้เป็น 4 ระดับ (มนตรี จุฬาวัฒนทล, 2537: 2) ได้แก่ ระดับแรก ความรู้เกี่ ยวกั บสิ่งรอบตัวเรา ซึ่งสามารถรับรู้ได้โดยประสาทสัม ผัส มองเห็น ได้ยิน ดมกลิ่ น และลิ้ม รสสัม ผัส เช่น ความร้อน-ความเย็น ความสว่ าง-ความมื ด เสียงดัง -เสี ยงเบา กลิ่นหอม-กลิ่นเหม็น และรสเค็ม-รสหวาน เป็นต้น ความรู้ระดับต้นนี้อาจเรียกว่า ความรู้สึก ระดับที่สอง ได้แก่ ความรู้ด้านภาษา ซึ่งจะทาให้อ่านและเขียนหนังสือได้ ฟังเข้าใจ ฟังวิทยุ และดูโทรทัศน์รู้เรื่อง ตลอดจนมีภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ได้สะสมและตกทอดกันมา ระดับ ที่ ส าม ได้แก่ ความรู้ด้านวิชาการ ซึ่ง ได้จ ากการศึก ษาเล่าเรียน ทาให้คิดเลขเป็น คานวณดอกเบี้ยได้ ออกแบบอาคารได้ เขียนบทละครได้ ใช้คอมพิวเตอร์เป็น รู้กฎหมายบ้านเมือง รู้จัก กฎเกณฑ์ เป็นต้น ความรู้วิชาการเหล่านี้ มักจะต้องเรียนรูจ้ ากครู อาจารย์ เอกสาร ตาราทางวิชาการ หรือ ผู้ที่รู้เรื่องนั้น ๆ มาก่อน ระดับ ที่ สี่ ได้แ ก่ ความรู้ใ หม่ เป็น ความรู้ที่ ไ ม่ เ คยมี อ ยู่ก่ อน ได้ม าโดยการค้ นคว้า วิ จั ย การคิดค้นกระบวนการใหม่ และควรจะหาแนวทางในการนาความรู้ใหม่ไปใช้ให้เป็นประโยชน์เพื่อให้เกิด การพัฒนา สังคมไทยจาเป็นต้องพัฒนาการศึกษาให้มีความก้าวหน้าทางวิชาการและการสร้างองค์ความรู้ ศาสตราจารย์ ดร.วิจิตร ศรีสอ้าน (2546: 17) กล่าวว่า “...ถ้าการศึกษาไม่สร้างคนให้ทาได้ ไม่สร้าง องค์ความรู้ให้รู้พอที่จะแก้ปัญหาของเราเอง เราจะแข่งกับใครได้ คนที่พึ่งตนเองไม่ได้ทาง ภูมิปัญญา แข่งกับใครไม่ได้...”

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

4

การสร้างองค์ก รหรือ ชุม ชนแห่งการเรียนรู้จ าเป็นต้องพัฒนานวัตกรรมการเรียนรู้ของคนใน องค์กร เพื่อให้รู้ว่าความรู้พื้นฐานที่ตนมีหรือองค์กรมีนั้นมีอะไรบ้าง จะใช้ประโยชน์จากสิ่งที่มีอยู่ได้อย่างไร การรวบรวมความรู้ไว้ในคลังความรู้ เช่น ห้องสมุด ศูนย์ข้อมูล ศูนย์สารสนเทศ ช่วยให้ค้นหาความรู้เดิมได้ ง่ายและเป็นการต่อยอดความรู้ใหม่ ปัจจุบันการรู้วิธีการแสวงหาความรูใ้ หม่ ๆ มีความสาคัญยิ่งเพราะความรู้มีการเปลี่ยนแปลงอย่าง รวดเร็วตามสังคมโลกาภิวั ตน์ และความก้ าวหน้าของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร การรู้วิธี การแสดงความความรู้จึงมีความสาคัญกว่าการให้ความรู้เพียงอย่างเดียว ดังคากล่าวที่ว่า “ถ้าเราให้ปลา เขากินอิ่มได้เพียงมื้อเดียว ถ้าเราสอนวิธีหาปลา เขาจะหาปลารับประทานได้เองตลอดชีวิต ” (Give a man a fish, he can eat for a day. Teach a man to fish, he can eat for the rest of his life.) การแสวงหาความรู้ใหม่ และการใฝ่รู้ เ ป็นทั ก ษะที่ จ าเป็นส าหรับ การท างานยุคใหม่ เพราะ การเรียนรู้เป็นพื้นฐานของการดาเนินชีวิต คนเราสามารถเรียนรู้ได้ตลอดเวลา ตั่งแต่เกิดจนตาย ดังคา กล่าวที่ว่า ไม่มีใครแก่เกินเรียน (No one is too old too learn) ซึ่งการเรียนรู้ช่วยให้เกิดความคิด สร้างสรรค์ เป็นการส่งเสริมการคิดให้ได้มาซึ่งสิ่งแปลก ๆ ใหม่ ๆ ไม่ซ้าเดิมและมีการพัฒนาตัวเองอย่าง สม่าเสมอ การเรียนรู้ มีหลายวิธี นอกจากการเรียนในสถานบันการศึกษาแล้ว ยังสามารถเรียนรู้ได้จาก การอ่าน การได้ยิน การได้ลงมือทา การสังเกต การมี ปฏิสัม พันธ์กับสิ่ง ต่าง ๆ การมีป ระสบการณ์ตรง การเลียนแบบผู้อื่น การศึกษาค้นคว้า การเรียนรู้ด้วยตนเองโดยไม่ผ่านการสอนนี้ ทาให้มีผลต่อการรับรู้ หรือการจาหรือการเกิดความคิดในเชิงจินตนาการและสร้างสรรค์มากกว่า (อุทัย ดุลยเกษม, 2542: 86) เหนือสิ่งอื่นใด คือ การมีความรู้จากการเรียนรู้ นอกจากนี้การแสวงหาความรู้ใหม่มีหลายระดับ ได้แก่ การศึกษาค้นคว้า หมายถึง การหาข้อมูลหรือการหาความรู้เพิ่มเติม เพื่อหาคาตอบจาก ปัญ หาใดปัญ หาหนึ่ง โดยมี จุดมุ่ง หมายเพื่อให้ได้รับ ความรู้ในเรื่องนั้น ๆ การศึกษาค้นคว้า จึง เป็นการ แสวงหาความรู้ เพื่อให้ได้คาตอบหรือเพื่อนาความรู้นั้นไปใช้ในการแก้ไขปัญหาและประกอบการตัดสินได้ การวิจัย (Research) หมายถึง การสืบสวนตรวจตรา (Investigate) เพื่อหาคาตอบในเรื่อง ใดเรื่องหนึ่งอย่างมีระเบียบแบบแผนและมีขั้นตอน ตามระเบียบวิธีการวิจัย การศึกษาค้นคว้าอย่างเป็น ระบบ คือ ที่มาของการวิจัย ความสงสัยในเรื่องที่ต้องการหาคาตอบ คือ ปัญหาในการวิจัย หารหาคาตอบ เป็นการเติมช่องว่างระหว่างระบบความคิดกับระบบข้อเท็จจริง รายงาน (Report) เป็นผลที่ได้จากการศึกษาค้นคว้า วิจัย มีการเรียบเรียงตามระเบียบ ขั้นตอนทางวิชาการ ตามรูปแบบการเขียนรายงาน

การเรียนรู้ การเรียนรู้ (Learning) เป็นกระบวนการในการเปลี่ยนพฤติกรรมอันเนื่ องมาจากประสบการณ์ ที่แต่ละบุคคลได้รับมา (มาลี จุฑา, 2544: 64) ดังนั้นการเรียนรู้จึงเป็นการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมในทางที่ ดีขึ้น โดยการเรียนรู้ทาให้เกิดประสบการณ์ และประสบการณ์ทาให้เกิดการพัฒนาคุณภาพชีวิต วิธีการเรียนรู้ จึงเป็นการใช้พลังงานของสมาธิ ความจาและความคิด เพื่อให้เกิดความเข้าใจ ขั้นที่ 1 เปิดใจรับข้อมูล โดยการฟัง การอ่าน การสังเกต ขั้นที่ 2 คิด วิเคราะห์ ไตร่ตรองจนเข้าใจ ขั้นที่ 3 ประยุกต์ใช้ในทางสร้างสรรค์ หรือเปลี่ยนแปลงทัศนคติ ค่านิยม เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

5

ขั้นตอนของการคิดเป็น เป็นขั้นตอนส าคัญของการเรี ยนรู้ การคิดเป็นการใช้สมองของแต่ล ะ บุคคล โดยการคิดมีหลายลักษณะ เช่น การคิดแนวตั้งหรือการคิดแบบปกติ และการคิดแนวขวางหรือ การคิดนอกกรอบ กระบวนการเรียนรู้โดยใช้ผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง มีลักษณะที่ให้ผู้เรียนมีอิสรภาพในการเรียนรู้ ทั้งทางร่างกายและจิตใจ โดยให้ผู้เรียนมีพฤติกรรม ดังนี้ 1. ทางานเป็นทีม 2. แสดงออกอิสระ 3. ปฏิบัติจริง 4. มีส่วนร่วม 5. คิดด้วยตนเอง การที่ผู้เรียนจะเกิดปัญญานั้น ผู้เรียนจะต้องคิดเป็น และคิดด้วยตัวเอง 6. การแสวงหาความรู้อย่างอิส ระ เป็นการเปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้เ รียนรู้สิ่ง ต่างๆ จาก ธรรมชาติ จินตนาการ ความงาม ความจริง และการแสวงหาความรู้วิธีที่ง่ายที่สุด คือ การอ่านหนังสือ พื้นฐานของการแสวงหาความรู้ 4 ประการ ซึ่งเป็นพื้นฐานของการเรียนรู้ตลอดชีวิต ได้แก่ การอ่าน การฟัง การไต่ถาม และการจดบันทึก ซึ่งสอดคล้องกับหลักหัวใจนักปราชญ์ คือ สุ จิ ปุ ลิ สุ ได้แก่ สุด คือ การฟัง การฟังเป็นการเปิดใจเพื่อรับฟังข้อมูลข่าวสารก่อนที่จะคิดว่าเรื่องที่ รับฟังนั้น มีเหตุผลน่าเชื่อถือหรือไม่เพียงใด การฟังเป็นเครื่องมือของการแสวงหาความรู้เช่นกัน จิ ได้แก่ จินตนะ คือ การคิด การคิดเป็นการทางานของสมอง สมองของคนเรามี 2 ซีก ซีก ซ้ายและซีกขวาทาหน้าที่แตกต่างกัน โดยซีกซ้าย ทาหน้าที่ควบคุมการใช้เหตุผล ใช้ตรรกะ การคานวณ เปรียบเทียบ การแจงนับ การวิเคราะห์เจาะลึก ส่วนซีกขวาทาหน้าที่ควบคุมความคิดสร้างสรรค์ อารมณ์ จิตใจ สัญชาตญาณและลางสังหรณ์ ปุ ได้แ ก่ ปุจ ฉา คื อ คาถาม การซั ก ถามเรื่ องที่ ส งสั ย และต้ อ งการข้อ มู ล เพิ่ ม เติม เป็ น การแสวงหาความรู้ หลังจากการอ่านและการฟัง เพื่อช่วยให้เกิดความเข้าใจได้ชัดเจนขึ้น เพื่อให้เกิดความ กระจ่าง และความเข้าใจที่ถูกต้อง ลิ ได้แก่ ลิขิต คือ การเขียน การเขียนหรือจดบันทึ ก เป็นการบันทึก ข้อความเพื่อเตือน ความจา เพื่อประโยชน์ในการนาบันทึกนั้นมาทบทวนภายหลัง ควรจดเฉพาะใจความสาคัญเป็นการจด สรุปความ เพื่อความเข้าใจอีกชั้นหนึ่ง และป้องกันการสับสนหรือหลงลืม หากเราใช้หลักหัวใจนักปราชญ์ในการแสวงหาความรู้ย่อมทาให้ผลของการเรียนรู้บรรลุเป้าหมาย ผลที่ได้จากการเรียนรู้คือความใฝ่รู้ ได้แก่ 1. ความคิด คือ ความคิด ความเข้าใจ และความจาในเนื้อหาสาระ ความรู้มี 2 ส่วน คือ ส่วน แรกเป็นความรู้ในเนื้อหาของเรื่องนั้น ๆ อีกส่วนหนึ่ง คือ ความรู้ว่าจะหาความรู้นั้นได้จากที่ใด 2. ทักษะ เช่น การพูด การกระทา การเคลื่อนไหว เป็นต้น 3. เจตคติ หรือ ความรู้สึก เช่น 3.1 คุณธรรม หมายถึง การยึดมั่นในความจริง ความดีงาม ความถูกต้อง 3.2 จริยธรรม หมายถึง ความรับผิดชอบในหน้าที่ และปฏิบัติตามสัญญา 3.3 ค่านิยม หมายถึง ความคิด ความเชื่อ

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

6

วิธีการแสวงหาความรู้

ความรู้ ของมนุษย์ ประกอบด้วย ข้อเท็จจริง และทฤษฎีต่าง ๆ การแสวงหาความรูข้ องมนุษย์เป็น กระบวนการที่ต้องอาศัยสติปัญญาและการฝึกฝนต่าง ๆ วิธีเสาะแสวงหาความรู้ของมนุษย์ จาแนกได้ดังนี้ 1. การสอบถามจากผู้รู้ (Authority) เช่น ในสมัยโบราณ เมื่อเกิดน้าท่วมหรือโรคระบาด ผู้คน ก็จะถามผู้ที่เกิดก่อนว่าจะทาอย่างไร ซึ่งในสมัยนั้นผู้ที่เกิดก่อนก็จะแนะนาให้ทาพิธีสวดมนต์อ้อนวอนสิ่ง ศักดิ์สิทธิ์ต่าง ๆ ปัจจุบันก็มีการแสวงหาความรู้ทใี่ ช้วิธีการสอบถามจากผู้รู้ เช่น ผู้พิพากษาในศาลเวลาตัดสิน คดีเกี่ยวกับการปลอมแปลงลายมือยังต้องอาศัยผู้เชี่ยวชาญทางด้านลายมือให้ช่วยตรวจสอบให้ ข้อควร ระมัดระวังในการเสาะแสวงหาความรู้โดยการสอบถามจากผู้รู้คือต้องมั่นใจว่าผู้รู้นั้นเป็นผู้รู้ในเรื่องที่จะ สอบถามอย่างแท้จริง 2. การศึกษาจากขนบธรรมเนียมประเพณี (Tradition) วิธีการเสาะแสวงหาความรู้ของมนุษย์ อีกวิธีหนึ่งที่ใกล้เคียงกันกับการสอบถามจากผู้รู้ก็คือการศึกษาจากขนบธรรมเนียมประเพณีหรือวัฒนธรรม ต่าง ๆ เช่น ในการศึกษาความรู้เกี่ยวกับการแต่งกายประจาชาติต่าง ๆ ซึ่งผู้ใช้วิธีการแสวงหาความรู้แบบนี้ ต้องตระหนักว่ า สิ่งต่าง ๆ ที่ เกิ ดขึ้นในอดีตจนเป็นขนบธรรมเนียมนั้นไม่ ใช่ว่าจะเป็นสิ่งที่ ถูกต้องและ เที่ยงตรงเสมอไป ถ้าศึกษาเหตุการณ์ต่าง ๆ ทางด้านประวัติศาสตร์จะพบว่ามีข้อปฏิบัติหรือทฤษฎีต่าง ๆ ที่ เป็นผลสืบเนื่องมาจากวัฒนธรรมหรือขนบธรรมเนียมประเพณีนั้นซึ่งได้ยึดถือปฏิบัติกันมาหลายปี และพบ ข้อเท็จจริงในภายหลังถึงความผิดพลาดข้อปฏิบัติหรือทฤษฎีเหล่านั้นก็ต้องยกเลิกไป ดังนั้นผู้ที่จะใช้วิธีการ เสาะแสวงหาความรู้โดยการศึกษาจากขนบธรรมเนียมประเพณีนั้น ควรจะได้นามาประเมินอย่างรอบคอบ เสียก่อนที่จะยอมรับว่าเป็นข้อเท็จจริง 3. การใช้ประสบการณ์ (Experience) วิธีการเสาะแสวงหาความรู้ที่มนุษย์ใช้กันอยู่บ่อย ๆ คือ การใช้ประสบการณ์ตรงของตนเอง เมื่อเผชิญปัญหา มนุษย์พยายามที่จะค้นคว้าหาคาตอบใน การ แก้ปัญหาโดยใช้ประสบการณ์ตรงของตนเองที่เคยประสบมา เช่น เด็กมักจะมีคาถามมาถามครู บิดา มารดา ญาติ ผู้ที่ มี อาวุโ สมากกว่า บุคลเหล่านั้นมั กจะใช้ประสบการณ์ตรงของตนเองในการตอบคา ถามหรือ แก้ปัญหาให้กับเด็ก การใช้ประสบการณ์ตรงนั้นเป็นวิธีการเสาะแสวงหาความรู้ แต่ถ้าใช้ไม่ถูกวิธีอาจจะทา ให้ได้ข้อสรุปที่ไม่ถูกต้องได้ 4. วิธีการอนุมาน (Deductive method) การเสาะแสวงหาความรู้โดยใช้วิธีการอนุมานนี้เป็น กระบวนการคิดค้นจากเรื่องทั่ว ๆ ไป ไปสู่เรื่องเฉพาะเจาะจง หรือคิดจากส่วนใหญ่ไปสูส่ ่วนย่อย จากสิ่งที่ รู้ไปสู่สิ่งที่ไม่รู้ วิธีการอนุมานนี้ประกอบด้วย 1) ข้อเท็จจริงใหญ่ ซึ่งเป็นเหตุการณ์ที่เป็นจริงอยู่แล้วในตัวมันเอง 2) ข้อเท็จจริงย่อย ซึ่งมีความสัมพันธ์กับกรณีของข้อเท็จจริงย่อย และ 3) ข้อสรุป (Conclusion) ถ้าข้อเท็จจริงใหญ่และข้อเท็จจริงย่อยเป็นจริง ข้อสรุปก็จะต้องเป็นจริง เช่น สัตว์ทุกชนิดต้องตาย สุนัขเป็นสัตว์ชนิดหนึ่ง ข้อสรุป สุนัขต้องตาย 5. วิธีการทางวิทยาศาสตร์ (Scientific method) เป็นวิธีการแสวงหาความรู้โดยใช้หลักการ ของวิธีการอุปมานและวิธีการอนุมานมาผสมผสานกัน โดยมีขั้นตอนการเสาะแสวงหาความรูโ้ ดยเริม่ จากการ ที่มนุษย์เริ่มเรียนรู้ทีละเล็กทีละน้อยจากประสบการณ์ตรงความรู้เก่า ๆ และการสังเกต เป็นต้นจนกระทั่ง รวบรวมแนวความคิดเป็นแนวความรูต้ ่าง ๆ ที่สมมติขึ้นมา ซึ่งเป็นวิธีการอุปมานและหลังจากนั้นก็ใช้วิธีการ อนุมานในการแสวงหาความรู้ทั่วไป โดยเริ่ มจากสมมติฐานซึ่งเป็นส่วนรวม แล้วศึกษาไปถึงส่วนย่อย ๆ เพื่อที่จะศึกษาถึงการหาความสัมพันธ์ระหว่างส่วนย่อยกับส่วนรวม เพื่อให้ได้ข้อสรุปของความรู้ต่างๆ

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

7

วิธีการทางวิทยาศาสตร์ (Scientific method) เป็นวิธีการแสะแสวงหาความรู้ที่ดีในการแก้ ปัญ หาต่างๆ ไม่ เ พี ยงแต่ ปัญ หาที่ เ กิ ดขึ้นในห้องปฏิบัติ ก ารวิ ท ยาศาสตร์ เ ท่ านั้ น แต่ ยัง สามารถนามา ประยุกต์ใช้ในการแก้ปัญหาทางการศึกษาได้ด้วย

การพัฒนาทักษะการแสวงหาความรู้ด้วยตนเอง กรมสามัญศึกษา (2545: 12-20) กล่าวว่า การศึกษาหาความรู้มีขั้นตอน ดังนี้ 1. การกาหนดประเด็นค้นคว้า ประกอบด้วย 1.1 การตั้งประเด็นค้นคว้า 1.2 การกาหนดขอบเขตของประเด็นค้นคว้า 1.3 การอธิบายประเด็นค้นคว้าซึ่งเป็นการนาเสนอรายละเอียดเกี่ยวกับประเด็นค้นคว้า 1.4 การแสดงความคิดเห็นต่อประเด็นค้นคว้า 2. การคาดคะเน ประกอบด้วย 2.1 การตั้งประเด็นคาดคะเน 2.2 การอธิบายรายละเอียดเกี่ยวกับประเด็นคาดคะเนผล 2.3 การแสดงความคิดเห็นต่อประเด็นคาดคะเนผล 3. การกาหนดวิธีค้นคว้าและการดาเนินการ ประกอบด้วย 3.1 จาแนกวิธีการค้นคว้า คือ การระบุแนวทางต่าง ๆ 3.2 เลือกวิธีการค้นคว้าพร้อมระบุเหตุผล 3.3 วางแผนค้นคว้าตามแนวทางที่ได้แสดงขั้นตอนการดาเนินการค้นคว้า 3.4 การคาดคะเนสิ่งที่จะเป็นอุปสรรคในการค้นคว้า 3.5 ดาเนินการค้นคว้า 4. การวิเคราะห์ผลการค้นคว้า ประกอบด้วย 4.1 การจาแนก จัดกลุ่ม และจัดลาดับข้อมูล 4.2 การพิจารณาองค์ประกอบและความสัมพันธ์ของข้อมูล โดยจัดลาดับความสาคัญ 5. การสรุปผลการค้นคว้า ประกอบด้วย 5.1 การสังเคราะห์ข้อมูล คือ การเรียบเรียงข้อมูลที่ค้นพบจากการค้นคว้า และสรุปเป็นประเด็น 5.2 การอภิปรายผลการค้นคว้า คือ การแสดงความเห็นอย่างมีเหตุผล เกี่ยวกับประเด็น ที่พบจากการค้นคว้าพร้อมทั้งแสดงให้เห็นความสัมพันธ์ของข้อมูลที่ค้นพบที่สามารถ เรียบเรียงไปถึงประเด็นค้นคว้าใหม่ 5.3 การสรุปกระบวนการในการค้นคว้า คือ การระบุขั้นตอนหลักของกระบวนการค้นคว้า 5.4 การประเมินกระบวนการที่ใช้ในการค้นคว้า คือ การวิเคราะห์ จุดอ่อน จุดแข็ง และแนวทางแก้ไขกระบวนการค้นคว้าที่กาหนด

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

8

บทที่

1 การตั้งประเด็นปัญหา

การใช้คาถามเป็นเทคนิคสาคัญในการเสาะแสวงหาความรู้ที่มีประสิทธิภาพ ก่อให้เกิดการเรียนรู้ ที่พัฒนาทักษะการคิด การตีความ การไตร่ตรอง การถ่ายทอดความคิด สามารถนาไปสู่การเปลี่ยนแปลง และปรั บ ปรุงการจั ดกระบวนการเรี ย นรู้ได้เป็นอย่างดี การถามเป็นส่ วนหนึ่งของกระบวนการเรียนรู้ ช่วยให้นักเรียนสร้างความรู้ ความเข้าใจ และพัฒนาความคิดใหม่ ๆ กระบวนการถามจะช่วยขยายทักษะ การคิด ทาความเข้าใจให้กระจ่าง ก่อให้เกิดการทบทวน การเชื่อมโยงระหว่างความคิดต่าง ๆ ส่งเสริม ความอยากรู้อยากเห็นและเกิดความท้าทาย

ระดับของการตั้งคาถาม

การตั้งคาถามมี 2 ระดับ คือ คาถามระดับพื้นฐาน และคาถามระดับสูง ซึ่งมีรายละเอียด ดังนี้ 1. คาถามระดับพื้นฐาน เป็นการถามความรู้ ความจา เป็นคาถามที่ใช้ความคิดทั่วไป หรือ ความคิดระดับต่า ใช้พื้นฐานความรู้เดิมหรือสิ่งที่ประจักษ์ในการตอบ เนื่องจากเป็นคาถามที่ฝึกให้เกิด ความคล่องตัวในการตอบ คาถามในระดับนี้เป็นการประเมินความพร้อมของนักเรียนเรียนก่อนเรียน วินิจฉัยจุดอ่อน-จุดแข็ง และสรุปเนื้อหาที่เรียนไปแล้ว คาถามระดับพื้นฐาน ได้แก่ 1.1 คาถามให้สังเกต เป็นคาถามที่ให้นักเรียนคิดตอบจากการสังเกต เป็นคาถามที่ต้องการ ให้นักเรียนใช้ประสาทสัมผัสทั้งห้าในการสืบค้นหาคาตอบ คือ ใช้ตาดู มือสัมผัส จมูกดมกลิ่น ลิ้นชิมรส และหูฟังเสียง ตัวอย่างคาถาม เช่น  เมื่อนักเรียนอ่านบทประพันธ์นี้แล้วรู้สึกอย่างไร  แม่การะเกดในเรื่องบุพเพสันนิวาสนี้มบี ุคลิกภาพอย่างไร  นักเรียนโรงเรียนวัดสุทธิวรารามร้องเพลงชาติและเพลงโรงเรียน เป็นอย่างไร  พื้นผิวของโต๊ะในห้องเรียนเป็นอย่างไร 1.2 คาถามทบทวนความจา เป็นคาถามที่ใช้ทบทวนความรู้เดิมของนักเรียน เพื่อใช้ เชื่อมโยงไปสู่ความรู้ใหม่ก่อนเริ่มบทเรียน ตัวอย่างคาถาม เช่น  ดาวเคราะห์ดวงใดที่มีขนาดใหญ่ที่สุด  ใครเป็นผู้แต่งเรื่องอิเหนา  เมื่อเกิดอาการแพ้ยาควรโทรศัพท์ไปที่เบอร์ใด เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

9

1.3 คาถามที่ให้บอกความหมายหรือคาจากัดความ เป็นการถามความเข้าใจ โดยการให้ บอกความหมายของข้อมูลต่าง ๆ ตัวอย่างคาถามเช่น  คาว่าสิทธิมนุษยชนหมายความว่าอย่างไร  ภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาคืออะไร  สถิติ (Statistics) หมายความว่าอย่างไร 1.4 คาถามบ่งชี้หรือระบุ เป็นคาถามที่ให้ผู้เรียนบ่งชี้ห รือระบุคาตอบจากคาถามให้ถูกต้อง ตัวอย่างคาถาม เช่น  คาใดต่อไปนี้เป็นคาควบกล้าไม่แท้  ระบุชื่อสัตว์ที่มีกระดูกสันหลัง  ประเทศใดบ้างที่เป็นสมาชิก APEC 2. คาถามระดับสูง เป็น การถามให้คิดค้น หมายถึง คาตอบที่ นัก เรียนตอบต้องใช้ความคิด ซับซ้อน เป็นการส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์และกระตุ้นให้ นักเรียนสามารถใช้สมองทั้งซีกซ้ายและซีกขวา ในการคิดหาคาตอบ โดยอาจใช้ความรู้หรือประสบการณ์เดิมมาเป็นพื้นฐานในการคิดและตอบคาถาม ตัวอย่างคาถามระดับสูง ได้แก่ 2.1 คาถามให้อธิบาย เป็นการถามโดยให้ นักเรียนตีความหมาย ขยายความ โดยการให้ อธิบายแนวคิดของข้อมูลต่าง ๆ ตัวอย่างคาถามเช่น  นักเรียนควรมีบทบาทหน้าที่ในโรงเรียนอย่างไร  ชาวพุทธที่ดีควรปฏิบัติตนอย่างไร  นักเรียนจะปฏิบัติตนอย่างไรจึงจะทาให้ร่างกายแข็งแรง 2.2 ค าถามให้เ ปรี ยบเทียบ เป็นการตั้งคาถามให้ นักเรียนสามารถจาแนกความเหมือน ความแตกต่างของข้อมูลได้ ตัวอย่างคาถามเช่น  จงเปรียบเทียบวิถีชีวิตของคนไทยในภูมิภาคต่าง ๆ ของประเทศไทย  DNA กับ RNA แตกต่างกันหรือไม่ อย่างไร  สังคมเมืองกับสังคมชนบทเหมือนและต่างกันอย่างไร 2.3 คาถามให้วิเ คราะห์ เป็นคาถามให้ นักเรียนวิเคราะห์ แยกแยะปัญหา จัดหมวดหมู่ วิจารณ์แนวคิด หรือบอกความสัมพันธ์และเหตุผล ตัวอย่างคาถาม เช่น  อะไรเป็นสาเหตุที่ทาให้เกิดภาวะโลกร้อน  วัฒนธรรมแบ่งออกเป็นกี่ประเภท อะไรบ้าง  สาเหตุใดที่ทาให้นางวันทองถูกประหารชีวิต  การติดยาเสพติดของเยาวชนเกิดจากสาเหตุใด 2.4 ค าถามให้ ย กตั ว อย่ า ง เป็ น การถามให้ นั ก เรี ย นใช้ ค วามสามารถในการคิ ด น ามา ยกตัวอย่าง ตัวอย่างคาถามเช่น  ร่างกายขับของเสียออกจากส่วนใดบ้าง  ยกตัวอย่างการเคลื่อนที่แบบโปรเจกไตล์  หินอัคนีสามารถนาไปใช้ประโยชน์ได้อย่างไรบ้าง  อาหารคาวหวานในพระราชนิพนธ์กาพย์เห่ชมเครื่องคาวหวานได้แก่อะไรบ้าง

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

10

2.5 คาถามให้สรุป เป็นการใช้คาถามเมื่อจบบทเรียน เพื่อให้ทราบว่านักเรียนได้รับความรู้ หรือมีความก้าวหน้าในการเรียนมากน้อยเพียงใด และเป็นการช่วยเน้นย้าความรู้ที่ได้เรียนไปแล้ว ทาให้ สามารถจดจาเนื้อหาได้ดียิ่งขึ้น ตัวอย่างคาถามเช่น  จงสรุปเหตุผลที่ทาให้พระเจ้าตากสินทรงย้ายเมืองหลวง  เมื่อนักเรียนอ่านบทความเรื่องนี้แล้วนักเรียนได้ข้อคิดอะไรบ้าง  จงสรุปแนวทางในการอนุรักษ์ทรัพยากรน้าเพื่อให้เกิดคุณค่าสูงสุด  จงสรุปขั้นตอนการทาผ้าบาติค 2.6 คาถามเพื่อให้ประเมินและเลือกทางเลือก เป็นการใช้คาถามที่ให้นักเรียนเปรียบเทียบ หรือใช้วิจารณญาณในการตัดสินใจเลือกทางเลือกที่หลากหลาย ตัวอย่างคาถาม เช่น  การว่ายน้ากับการวิ่งเหยาะ อย่างไหนเป็นการออกกาลังกายที่ดีกว่ากัน  ระหว่างน้าอัดลมกับนมอย่างไหนมีประโยชน์มากกว่ากัน เพราะเหตุใด  ไก่ทอดกับสลัดไก่ นักเรียนจะเลือกรับประทานอาหารชนิดใด เพราะเหตุใด 2.7 คาถามให้ประยุกต์ เป็นการถามให้นักเรียนใช้พื้นฐานความรู้เดิมที่มีอยู่มาประยุกต์ใช้ ในสถานการณ์ใหม่หรือในชีวิตประจาวัน ตัวอย่างคาถาม เช่น  นักเรียนมีวิธีการประหยัดพลังงานอย่างไรบ้าง  เมื่อนักเรียนเห็นเพื่อนในห้องขาแพลง นักเรียนจะทาการปฐมพยาบาลอย่างไร  นักเรียนนาปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกต์ใช้ในการดาเนินชีวิต ประจาวันอย่างไรบ้าง  นักเรียนจะทาการส่งข้อความผ่านทางอีเมลได้อย่างไร 2.8 คาถามให้สร้างหรือคิดค้นสิ่งใหม่ ๆ หรือผลิตผลใหม่ ๆ เป็นลักษณะการถาม ให้ผู้เรียนคิดสร้างสรรค์ผลงานใหม่ ๆ ที่ไม่ซ้ากับผู้อื่นหรือที่มีอยู่แล้ว ตัวอย่างคาถามเช่น  กระดาษหนังสือพิมพ์ที่ไม่ใช้แล้ว สามารถนาไปประดิษฐ์ของเล่นอะไรได้บ้าง  กล่องหรือลังไม้เก่า ๆ สามารถดัดแปลงกลับไปใช้ให้เกิดประโยชน์ได้อย่างไร  เสื้อผ้าที่ไม่ใช้แล้ว นักเรียนจะนาไปดัดแปลงเป็นสิ่งใดเพื่อให้เกิดประโยชน์  นักเรียนจะนากระดาษที่ใช้เพียงหน้าเดียวมาประดิษฐ์เป็นสิ่งใดบ้าง การตั้งคาถามระดับสูงจะทาให้นักเรียนเกิดทักษะการคิดระดับสูง และเป็นคนมีเหตุผล นักเรียน ไม่เพียงแต่จดจาความรู้ ข้อเท็จจริงได้อย่างเดียวแต่สามารถนาความรู้ไปใช้ในการแก้ปัญหา วิเคราะห์ และ ประเมินสิ่งที่ถามได้ นอกจากนี้ยังช่วยให้ผู้เรียนเข้าใจสาระสาคัญของเรื่องราวที่เรียนได้อย่างถูกต้อง และ กระตุ้นให้ผู้เรียนค้นหาข้อมูลมาตอบคาถามด้วยตนเอง การตอบคาถามระดับสูง ต้องให้เวลานักเรียนในการคิดหาคาตอบเป็นเวลามากกว่าการตอบ คาถามระดับพื้น ฐาน เพราะนักเรีย นต้องใช้เวลาในการคิดวิเคราะห์ อย่างลึ กซึ้งและมีวิจารณญาณใน การตอบคาถาม ความผิดพลาดอย่างหนึ่งของการตั้งคาถามคือ การถามแล้วต้องการคาตอบในทันที โดยไม่ให้เวลานักเรียนในการคิดหาคาตอบ

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

11

คาถามท้ายบท 1. เทคนิคสาคัญในการเสาะแสวงหาความรู้ที่มีประสิทธิภาพ เป็นกลวิธีการสอนที่ก่อให้เกิดการเรียนรู้ ที่พัฒนาทักษะการคิด การตีความ การไตร่ตรอง การถ่ายทอดความคิด คือ 2. จากที่กล่าวว่า "การตั้งปัญหานั้นสาคัญกว่าการแก้ปัญหา" นักเรียนเห็นด้วยกับคากล่าวข้างต้น หรือไม่เพราะเหตุใด 3. ระดับของการตั้งคาถามมีกรี่ ะดับ อะไรบ้าง 4. คาถามระดับพื้นฐาน หมายถึง 5. คาถามระดับพื้นฐาน ได้แก่ 6. คาถามระดับสูง เป็นการถามให้คิดค้น หมายถึง 7. จงยกตัวอย่างคาถามระดับสูง ได้แก่ 8. นักเรียนคิดว่าการตั้งประเด็นปัญหา หรือประเด็นคาถามมีความสาคัญอย่างไร จงอธิบายพร้อมยกตัวอย่าง

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

12

บทที่

2 การตั้งสมมติฐาน

ความหมายของสมมติฐาน

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 (ราชบัณฑิตยสถาน, 2556) ให้ความหมายของ คาว่า “สมมติฐาน”หรือ “สมมุติฐาน” ว่าหมายถึง ข้อคิดเห็นหรือถ้อยแถลงที่ใช้เป็นมูลฐานแห่งการหา เหตุผล การทดลอง หรือการวิจัย สมมติฐาน หมายถึง ความเชื่อของบุคคลใดบุคคลหนึ่ง หรือ ของกลุ่มใดกลุ่มหนึ่งหรืออาจกล่าว ได้ว่า สมมติฐานเป็นสิ่งที่บุคคลหรือกลุ่มบุคคลคาดว่าจะเกิดขึ้นโดยที่ความเชื่อหรือสิ่งที่คาดนั้นจะเป็นจริง หรือไม่ก็ได้ เช่น  เจ้าของร้านค้าสหกรณ์คาดว่าจะมีกาไรสุทธิจากการขายสินค้าต่อปี ไม่ต่ากว่า 500,000 บาท  หัวหน้าพรรคการเมือง A …..คาดว่าการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ในคราวหน้า พรรคอื่น ๆ จะได้ที่นั่งในสภาไม่ต่ากว่าร้อยละ 50 ของทั้งหมด  คาดว่ารายได้เฉลี่ยต่อเดือนของประชากรในจังหวัดพิษณุโลกเท่ากับ 15,000 บาท จะเห็นได้ว่า การตั้ง สมมติฐานเป็นการคาดคะเนหาคาตอบที่ อาจจะเป็นไปได้อย่างมี เหตุผ ล สาหรับประเด็นปัญหาที่ตั้ง ไว้ ซึ่งการคาดคะเนดังกล่าวจะเป็นจริงหรือไม่นั้น ผู้ตั้งสมมติฐานจะต้องท า การพิสูจน์หรือ ทดลองเพื่อหาข้อเท็ จจริงโดยอาศัยข้อมู ลต่าง ๆ วิธีก ารทางสถิติ หลักการ ทฤษฎี หรือ ข้อค้นพบจากการศึกษาวิจัยที่ทามาก่อนหน้านี้

ลักษณะของสมมติฐาน

สมมติฐานเป็นการคาดเดาคาตอบของประเด็นปัญหาอย่างสมเหตุสมผลไว้ล่วงหน้า ซึ่งคาตอบ ที่คาดเดาไว้นี้จะถูกต้องหรือไม่ก็ได้ ดังนั้น การคาดคะเนเพื่อหาคาตอบจึงเป็นการกล่าวถึงสิ่งที่เป็นสาเหตุ และสิ่ง ที่ เ ป็ นผลอั น เกิ ด จากสาเหตุนั้น หมายความว่ า จะต้ องมี สิ่ง ใดสิ่ง หนึ่ง ที่ เ ป็ นสาเหตุท าให้ เ กิ ด ปรากฏการณ์ คุณลักษณะ หรือคุณสมบัติ และตัวเหตุนี้เอาทาให้เกิดผลตามมา

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

13

ความแตกต่างของสมมติฐานกับการพยากรณ์

การตั้งสมมติฐาน คือ การท านายผลล่วงหน้าโดยไม่ มีห รือไม่ท ราบ ความสัม พันธ์เ กี่ยวข้อง ระหว่างข้อมูล การพยากรณ์ คือ การทานายผลล่วงหน้าโดยการมีหรือทราบความสัมพันธ์ระหว่างข้อมูล ที่เกี่ยวข้องในการทานายล่วงหน้า

การตั้งสมมติฐานที่ดี

การตั้งสมมติฐานที่ดี ควรมีลักษณะดังนี้ 1. เป็นสมมติฐานที่เข้าใจง่าย มักนิยมใช้วลี “ถ้า…ดังนั้น” 2. เป็นสมมติฐานที่แนะลู่ทางที่จะตรวจสอบได้ 3. เป็นสมมติฐานที่ตรวจได้โดยการทดลอง 4. เป็นสมมติฐานที่สอดคล้องและอยู่ในขอบเขตข้อเท็จจริงที่ได้จากการสังเกตและสัมพันธ์ กับปัญหาที่ตั้งไว้ สมมติฐานที่เ คยยอมรับอาจล้ม เลิก ได้ถ้ามีข้อมูล จากการทดลองใหม่ๆ มาลบล้าง แต่ก็ มีบาง สมมติฐานที่ไม่มีข้อมูลจากการทดลองมาคัดค้านทาให้สมมติฐานเหล่านั้นเป็นที่ ยอมรับว่าถูกต้อง เช่น สมมติฐานของเมนเดลเกี่ ยวกับ หน่วยกรรมพันธุ์ ซึ่งเปลี่ยนกฎการแยกตัวของยีน หรือสมมติฐา นของ อโวกาโดรซึ่งเปลี่ยนเป็นกฎของอโวกาโดร

หลักการตั้งสมมุติฐาน

การตั้งสมมติฐานในประเด็นปัญหาหรือหัวข้อที่นักเรียนต้องการศึกษาสามารถตั้ง สมมติฐาน ได้มากกว่าหนึ่งสมมติฐาน ซึ่งการตั้งสมมติฐานนั้นจะพิจารณาจากวัตถุประสงค์หรือเป้าหมายของ ประเด็น ปัญหาหรือหัวข้อที่ต้องการศึกษาค้นคว้า นักเรียนจะสามารถตั้งสมมติฐานเพื่อคาดคะเนคาตอบของประเด็นปัญหาได้อย่างสมเหตุ สมผล ต้องทาการศึกษาค้นคว้าจากแหล่งข้อมูลต่าง ๆ ดังนี้ 1. การศึกษาเอกสาร ตารา บทความวิชาการ และผลงานวิจัย 2. สนทนากับผู้รู้ ผู้เชี่ยวชาญ หรือครูที่ปรึกษา 3. การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ หรือปรึกษาหารือกับบุคคลอื่น ๆ ในลักษณะการระดมสมอง วิธีการตั้งสมมติฐาน มีวิธีการดังนี้ เมื่ อนัก เรียนก าหนดประเด็นปัญหาหรือเรื่องที่ ตนเองต้องการศึก ษาค้นคว้าแล้ว การตั้ง สมมติฐานในเรื่องที่นักเรียนสนใจศึกษามีดังนี้ 1. คาดเดาคาตอบจากเรื่องที่ต้องการจะศึกษาว่านักเรียนต้องการได้รับอะไรจากการศึกษา ในครั้งนี้ ซึ่งนักเรียนจะต้องทราบก่อนว่าตัวแปรอิสระ/ตัวแปรต้น ตัวแปรตามคืออะไร 2. เขียนสมมติฐานที่นักเรียนคิดว่าจะได้จากการศึกษาค้นคว้า เขียนเป็นประโยคบอกเล่า ให้สั้น กระชับ อ่านเข้าใจง่าย 3. สมมติฐานที่นักเรียนเขียนขึ้นมานั้นจะต้องเขียนให้สอดคล้องกับวัตถุประสงค์หรือ เป้าหมายของการศึกษาความรู้ 4. ในการเขียนสมมติฐานในแต่ละข้อนั้น ให้นักเรียนเขียนสมมติฐานตอบคาถาม เพียงหนึ่งข้อต่อหนึ่งคาถาม ไม่ควรเขียนสมมติฐานครั้งเดียวเพื่อตอบคาถามหลาย ๆ ข้อ เพราะอาจจะทาให้ สับสนได้ 5. การเขียนสมมติฐานจะต้องเขียนโดยคานึงถึงความเป็นไปได้ของการได้มาของคาตอบ ที่นักเรียนจะต้องไปศึกษาค้นคว้า เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

14

ตัวอย่างสมมติฐาน ได้แก่

 ยอดงบประมาณในการใช้จ่ายเพื่อการโฆษณาน้​้าอัดลมมีความสัมพันธ์กับยอดขาย ในทางบวก (หมายความว่า ยิ่งใช้งบประมาณในการโฆษณามากก็จะมียอดขายน้าอัดลม มากขึ้นไปด้วย แสดงว่า การโฆษณามีความสัมพันธ์กับยอดการจาหน่ายสินค้า)  ความรู้สึกเห็นคุณค่าในตนเองของนักเรียนมีความสัมพันธ์กับความกล้าแสดงออก ของนักเรียน (หมายความว่า นักเรียนที่มีความรู้สึกเห็นคุณค่าในตนเองสูงจะมีความกล้าแสดงสูง ตามไปด้วย)  ต้นพืชที่ปลูกในบริเวณที่ได้รับแสงแดดไม่เท่ากันจะมีการเจริญเติบโตแตกต่างกัน (หมายความว่า แสงแดดเป็นตัวแปรอิสระที่เป็นสาเหตุทาให้เกิดผลหรือตัวแปรตาม คือ การเจริญเติบโตของพืชตามมา แสดงว่า พืชที่ได้รับแสงแดดมากจะมีการเจริญเติบโต มากกว่าพืชที่ได้รับแสงแดดน้อย)

สมมติ ฐ านต้ อ งเป็ น ข้ อ ความที่ บ อกความสั ม พั น ธ์ ร ะหว่ า ง ตั ว แปรต้ น กั บ ตั ว แปรตาม ในสถานการณ์หนึ่ง ๆ อาจตั้งหนึ่งสมมติฐานหรือหลายสมมติฐานก็ได้ สมมติฐานที่ตั้งขึ้นอาจจะถูกหรือผิด ก็ได้ ดังนั้นจาเป็นต้องมีการทดลองเพื่อตรวจสอบว่า สมมติฐานที่ตั้งขึ้นนั้นเป็นที่ยอมรับหรือไม่ซึ่งจะทราบ ภายหลังจากการทดลองหาคาตอบแล้ว

คาถามท้ายบท 1. ให้นักเรียนตอบคาถามต่อไปนี้ 1) สมมติฐาน หมายถึง 2) การตั้งสมมติฐาน คือ 3) การพยากรณ์ คือ 4) จงบอกหลักในการตั้งสมมติฐาน 5) จงบอกลักษณะการตั้งสมมติฐานที่ดี 2. ให้นักเรียนตัง้ สมมติฐานตามประเด็นปัญหาที่กาหนดให้ 1) การสารวจพฤติกรรมการใช้ผงชูรสในการประกอบอาหารของร้านอาหารโรงเรียน 2) การสารวจพฤติกรรมการใช้โทรศัพท์มือถือของนักเรียนชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5 3) การศึกษาสมุนไพรที่มผี ลต่อการดับกลิ่นเท้า 4) สารวจพฤติกรรมเกี่ยวกับการบริโภคอาหารกลางวันของนักเรียน 5) การสารวจการเล่นเกมออนไลน์ของนักเรียน ……………………………………………………………………………………………........................................................

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

15

บทที่

3 ข้อมูลและการรวบรวมข้อมูล

กระบวนการรวบรวมข้อมูลถือเป็นขั้นตอนสาคัญของการศึกษาค้นคว้าความรู้ด้วยตนเองเป็น อย่างมาก เพราะเป็นขั้นตอนการเริ่มต้นในการแสวงหาความรู้ การค้นคว้าหาคาตอบให้กับประเด็นปัญหา หรือสมมติฐานที่นักเรียนได้กาหนดไว้

ความหมายของข้อมูล ข้อมูล เป็นข้อความจริงหรือสิ่งที่บ่งบอกถึงสภาพ สถานการณ์ หรือปรากฏการณ์ใดปรากฏการณ์ หนึ่ง โดยที่ข้อมูลอาจเป็นตัวเลขหรือข้อความก็ได้ เช่น ในปี พ.ศ. 2547 คณะรัฐมนตรีกาหนดมาตรการ ควบคุมการแพร่ระบาดของเชื้อโรคไข้หวัดนก หรือในเดือนกันยายน 2547 น้ามันเบนซิน 91 จาหน่าย ในเขตกรุงเทพและปริมณฑลราคาลิตรละ 20.99 บาท โดยทั่วไป ข้อมูลมักจะอยู่ในรูปตัวเลขซึ่งมีหลาย ๆ จานวนที่ สามารถนามาเปรียบเที ยบขนาดกั นได้ เช่น ตั้ง แต่วันที่ 1 มกราคม ถึง 30 กั นยายน 2547 ไทยส่งออกข้าวไปยังประเทศหนึ่งรวม 2.88 ล้านตัน ลดลงจาก 5.00 ล้านตัน ของการส่งออกในช่วงเวลา เดียวกันของปีก่อนร้อยละ 42.4 ข้อมูลเชิงสถิติเป็นข้อมูลที่สามารถนามาประมวลผลหรือวิเคราะห์ด้วยกระบวนการหรือวิธีการ ต่าง ๆ เพื่อตอบคาถามในประเด็นต่าง ๆ ได้

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

16

ประเภทของข้อมูล ประเภทของข้อมูลสามารถจาแนกได้จากวิธีการเก็บรวบรวมข้อมูล และจากลักษณะของข้อมูล 1. การจาแนกข้อมูลตามวิธีการเก็บรวบรวมข้อมูล เมื่อจาแนกประเภทของข้อมูลตามวิธีการเก็บรวบรวมจะแบ่งได้เป็น 2 ประเภทใหญ่ ๆ คือ ข้อมูลปฐมภูมิ (primary data) และ ข้อมูลทุติยภูมิ (secondary data) 1) ข้อมู ลปฐมภูมิ คือข้อ มูล ที่ผู้ใช้จะต้องเก็ บรวบรวมจากผู้ให้ข้อมู ลหรือแหล่ง ที่มาของ ข้อมูลโดยตรง ซึ่งอาจทาได้โดยการสัมภาษณ์ วัด นับ หรือสังเกตจากแหล่งข้อมูลโดยตรง เนื่องจากข้อมูล เหล่านี้ไม่เคยมีผู้ใดเก็บรวบรวมไว้ก่อน การเก็บรวบรวมข้อมูลประเภทนี้ทาได้ 2 วิธีคือ การสามะโน (census) และการสารวจ จากกลุ่มตัวอย่าง (sample survey) (1) การสามะโน คือการเก็บรวบรวมข้อมูลจากทุก ๆ หน่วยของประชากรหรือสิ่งที่เรา ต้องการศึกษา ซึ่งการเก็บข้อมูลในลักษณะนี้ทาให้เสียเวลาและค่าใช้จ่ายในการเก็บรวบรวมข้อมูลมาก การเก็บรวบรวมข้อมูลโดยวิธีนี้จึงไม่ค่อยนิยมใช้ในทางปฏิบัติ ยกเว้นกรณีที่ประชากรมีขนาดเล็กหรือมี ขอบเขตไม่กว้างขวางนัก (2) การสารวจจากกลุ่มตัวอย่าง คือการเก็บรวบรวมข้อมูลจากบางหน่วยที่เลือกมาเป็น ตัวแทนจากทุก ๆ หน่วยของประชากรหรือสิ่งที่เราต้องการศึกษาเท่านั้นเนื่องจากการเก็บรวบรวมข้อมูล จากทุก หน่วยของประชากร อาจทาให้เ สียเวลาและค่ าใช้จ่ายโดยไม่จ าเป็น เพราะสิ่งที่ ต้องการศึกษา อาจจะมีบางกลุ่มที่มีลกั ษณะที่ต้องการศึกษาอยู่เหมือน ๆ กัน หรือใกล้เคียงกันมาก การเลือกตัวอย่างหรือ ตัวแทนของแต่ล ะกลุ่ม มาทาการศึก ษาก็ เ ป็นการเพียงพอที่ จ ะทาให้สามารถประมาณค่าของสิ่ง ที่ เ รา ต้องการศึกษาทั้งหมดได้ เช่น การสารวจราคาเฉลี่ยของสินค้าชนิดหนึ่งที่มีขนาดบรรจุใกล้เคียงกันจาก ร้านค้าปลีกทั่วประเทศ ราคามักจะใกล้เคียงกันด้วย ดังนั้นเราอาจเลือกร้านค้าปลีกเพียงบางร้านมาเป็น ตัวแทนของร้านค้าปลีกทั้งหมดได้ แต่จานวนร้านค้าปลีกที่เลือกมาเป็นตัวแทนจะมีจานวนมากหรือน้อย เพียงใดขึ้นอยู่กับความต้องการของผู้เก็บรวบรวมข้อมูลว่าต้องการให้ราคาเฉลี่ยของราคาสินค้าชนิดนั้นที่ หาได้จากราคาสินค้าในร้านค้าตัวอย่างที่เลือกขึ้นมาเพื่อเก็บรวบรวมข้อมูลนี้ใกล้เคียงกับค่าที่ควรเป็นจริง ซึ่งได้จากการเก็บรวบรวมข้อมูลจากร้ายค้าปลีกทุก ๆ ร้านมากน้อยเพี ยงใด ถ้าต้องการให้ได้ผลใกล้เคียง มากก็ควรเลือกตัวอย่างร้านค้าปลีกมาเก็บรวบรวมข้อมูลเป็นจานวนมาก 2) ข้อมูลทุติยภูมิ คือข้อมูลที่ผู้ใช้ไม่ต้องเก็บ รวบรวมจากผู้ให้ข้อมูลหรือแหล่งที่ มาของ ข้อมูล โดยตรง แต่ได้จ ากข้อ มู ลที่ มีผู้อื่ นเก็บ รวบรวมไว้แล้ว ข้อมูล ประเภทนี้ ผู้ใช้ไม่ ต้องเสียเวลาและ ค่าใช้จ่ายในการเก็บรวบรวมข้อมูลเอง สามารถนาข้อมูลที่มีผู้อื่นเก็บรวบรวมไว้แล้วมาใช้ได้เลย แต่อย่างไร ก็ตามผู้ใช้จะต้องระมัดระวังในการนาข้อมูลประเภทนี้มาใช้ให้มาก เนื่องจากมีโอกาสผิดพลาดได้มากหากผู้ เก็บรวบรวมข้อมูลดังกล่าวใช้วิธีเก็บรวบรวมข้อมูลที่ไม่เหมาะสม แหล่งที่มาของข้อมูลทุติยภูมิที่สาคัญ คือ (1) รายงานต่ าง ๆ ของหน่ วยงานราชการและองค์ก ารของรัฐ บาล โดยทั่ ว ๆ ไป หน่วยงานราชการหรือองค์การของรัฐบาล มักจะมีรายงานแสดงข้อมูลพิมพ์ออกมาเผยแพร่เป็นประจาซึ่ง อาจเป็นรายงานรายเดือน รายสามเดือน หรือรายปี ข้อมูลที่ได้จากรายงานต่าง ๆ ของหน่วยงานราชการ และองค์การของรัฐบาลนี้อาจถือได้ว่าเป็นที่มาของข้อมูลทุติยภูมิที่สาคัญที่สุด

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

17

(2) รายงานและบทความจากหนังสือหรือรายงานจากหน่วยงานเอกชน หน่วยงานของ เอกชนบางแห่ง โดยเฉพาะหน่วยงานใหญ่ ๆ จะพิม พ์ร ายงานเกี่ ยวกั บผลการดาเนินงานของตนออก เผยแพร่เช่นเดียวกับหน่วยงานของราชการ เช่น รายงานประจาเดือนของธนาคารพาณิชย์ นอกจากนี้ หนังสือพิมพ์รายวัน หรือสื่ออื่น ๆ มักจะมีข้อมูลทุติยภูมิประกอบบทความหรือรายงานด้วย 2. การจาแนกประเภทของข้อมูลตามลักษณะของข้อมูล เมื่อจาแนกประเภทของข้อมูลตามลักษณะของข้อมูลจะจาแนกเป็น 2 ลักษณะใหญ่ ๆ คือ ข้อมูลเชิงปริมาณ (quantitative data) และข้อมูลเชิงคุณภาพ (qualitative data) 1) ข้ อมู ล เชิ งปริ ม าณ คือ ข้ อมู ล ที่ ใช้ แทนขนาดหรื อปริ ม าณซึ่ง วัดออกมาเป็ นจ านวน ที่สามารถนามาใช้เปรียบเทียบกันได้โดยตรง เช่น ปริมาณการผลิตน้ามั นดิบของกลุ่มโอเปกในแต่ละปี อัตราดอกเบี้ยเงินกู้ของธนาคารพาณิชย์ จานวนสมาชิกโดยเฉลี่ยของครอบครัวไทย 2) ข้อมู ลเชิงคุณภาพ คือ ข้อมูล ที่ไม่สามารถวัดออกมาเป็นจานวนได้โ ดยตรงแต่อธิบาย ลักษณะหรือคุณสมบัติในเชิงคุณภาพได้ เช่น เพศของสมาชิกในครอบครัวสถานภาพสมรสของพนักงานใน บริษัทห้า งร้านหรือ ความคิดเห็นของประชาชน การวิเคราะห์ข้อมู ลประเภทนี้ส่วนใหญ่ทาโดยการนับ จานวนจาแนกตามลักษณะเชิงคุณภาพ เช่น นับจานวนพนักงานที่เป็นโสด ที่สมรสแล้ว ที่หย่าร้าง และที่ เป็นหม้ายว่ามีอย่างละกี่คน ข้อมูลเชิงคุณภาพบางลักษณะสามารถวัดออกมาเป็นลาดับที่หรือตาแหน่งที่ได้ เช่น ความชอบ วัดในรูป ชอบมากที่สุด ชอบมาก ชอบปานกลาง ชอบน้อย ไม่ชอบเลย ในกรณีที่ข้อมูลเชิงคุณภาพใดไม่สามารถวัดออกมาเป็นลาดับที่หรือตาแหน่งที่ได้ เช่น กลุ่มนัก เรียนของโรงเรียนรัฐบาลกับ กลุ่มนักเรียนของโรงเรียนเอกชน หรือ กลุ่มพนักงานชายกั บกลุ่ม พนักงานหญิง หากมีความจาเป็นต้องกาหนดเป็นจานวนเพื่อใช้ในการวิเคราะห์ด้วยวิธีการทางสถิติอาจใช้ 0 แทนกลุ่มนักเรียนของโรงเรียนรัฐบาลหรือกลุม่ พนักงานชาย และใช้ 1 แทนกลุ่มนักเรียนโรงเรียนเอกชน หรือกลุ่มพนักงานหญิง จานวนที่ใช้แทนข้อมูลเชิง คุณภาพเหล่านี้ไม่ สามารถนาไปตีความหมายในเชิง ปริมาณได้ ความหมายของจ านวนที่ใช้แทนข้อมูล เหล่านี้เ ป็นเพียงสัญลักษณ์ที่ใช้แทน “กลุ่ม” ต่าง ๆ เท่านั้น 3. การจาแนกประเภทตามสภาพของข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับกลุ่มตัวอย่าง 1) ข้อมู ล ส่วนบุคคล (Personal Data) คือข้อมูล ที่ เ กี่ ยวกั บ ข้อเท็จ จริง ส่วนตัวของ กลุ่มตัวอย่าง เช่น ชื่อสกุล อายุ เพศ อาชีพ ศาสนา เป็นต้น 2) ข้อมู ลสิ่งแวดล้อม (Environmental Data) คือ ข้อมู ลที่เ ป็นข้อเท็จจริง เกี่ยวกั บ สิ่งแวดล้อมของกลุ่มตัวอย่าง เช่น ลักษณะท้องถิ่นที่กลุ่มตัวอย่างอาศัย 3) ข้อมูลพฤติกรรม (Behavioral Data) คือ ข้อมูลที่เป็นคุณลักษณะที่มีอยู่ในตัวของ กลุ่มตัวอย่าง เช่น คุณลักษณะด้านความสามารถสมอง ได้แก่ผลสัมฤทธิ์ทางวิชาการ หรือการเรียน เช่น ความรู้ความเข้าใจ การวิเคราะห์ ความถนัด สติปัญญา ความสนใจ ความวิตกกังวล แรงจูงใจใฝ่สั มฤทธิ์ มโนภาพเกี่ยวกับตนเอง การปฏิบัติ การกระทาสิ่งต่าง ๆ

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

18

4. การจาแนกประเภทตามการนาไปใช้กับคอมพิวเตอร์ 1) ข้ อ มู ล ตัว เลข (Numeric Data) ได้แ ก่ ข้อ มู ล ที่ เ ป็น จ านวนตั วเลข สามารถน าไป คานวณได้ เช่น จานวนเงินเดือนราคาสินค้า 2) ข้ อ มู ล ตั ว อั ก ษร (Text Data) ได้ แ ก่ ข้ อ มู ล ที่ เ ป็ น ตั ว อั ก ษร และสั ญ ลั ก ษณ์ เช่ น ชื่อ สกุล ที่อยู่ 3) ข้อมูลเสียง (Audio Data) ได้แก่ ข้อมูลที่เป็นเสียงต่าง ๆ เช่น เสียงดนตรี เสียงพูด 4) ข้อมูลภาพ (Images Data) คือ ข้อมูลที่เป็นจุดสีต่าง ๆ เมื่อนามาเรียงต่อกันแล้วเกิด รูปภาพขึ้น เช่น ภาพถ่าย ภาพลายเส้น เป็นต้น 5) ข้อมู ลภาพเคลื่อนไหว (Video Data) ได้แก่ ข้อมูล ที่เ ป็นภาพเคลื่อนไหวต่าง เช่น ภาพเคลื่อนไหวที่ถ่ายด้วยกล้องวิดีโอ หรือภาพที่ทาจากโปรแกรมต่าง ๆ เป็นต้น การรวบรวมข้อมู ล เป็นจุดเริ่มต้นของการดาเนินงาน การรวบรวมข้อมู ลที่ ดีจะได้ข้อมู ล ที่รวดเร็ว ถูกต้อง แม่นยา ครบถ้วน

กระบวนการเก็บรวบรวมข้อมูล การที่นักเรียนจะเก็บข้อมูลได้อย่างมีประสิทธิภาพและได้ข้อมูลที่ถูกต้องตรงกับประเด็น ปัญหา หรือข้อคาถาม การเก็บรวบรวมข้อมูลที่มีขั้นตอน มีกระบวนการที่ดีจะส่งผลให้ได้ข้อมูลที่ เป็นประโยชน์ สามารถนาไปใช้กับการศึกษาค้นคว้าความรู้ของนักเรียนได้ 1. การออกแบบการเก็บรวบรวมข้อมูล การเก็บรวบรวมข้อมูล ที่มีประสิทธิภาพต้องดาเนินการในรูปแบบกระบวนการ หมายถึง การออกแบบเพื่อวางแผนในการพิจารณาวิธีการหรือรูปแบบในการศึกษาค้นคว้า การกาหนดขอบเขต ของข้อมู ล รวมทั้ ง การก าหนดขั้นตอน กระบวนการในการเก็ บ รวบรวมข้อมู ล ซึ่ง มี ก ระบวนการเก็ บ รวบรวมข้อมูล ดังแผนภูมิ การกาหนดขอบเขต ของข้อมูล การออกแบบ

ดาเนินการ เก็บรวบรวมข้อมูล

การวางแผน การกาหนดขั้นตอน ในการเก็บรวบรวมข้อมูล

การศึ ก ษาค้ นคว้ า ด้ว ยตนเองเป็ น รายวิ ช าที่ นั ก เรี ย นต้อ งรู้ จัก การวางแผนการเรี ยนอย่ า ง เป็น ระบบ เมื่อนักเรียนทาการสารวจความต้องการ ความสนใจ และความถนัดทางการเรียนของตนเอง และได้กาหนดประเด็นปัญหาหรือคาถามที่ต้องการจะศึกษาค้นคว้าความรู้เป็นที่เรียบร้อยแล้ว นักเรียน จาเป็นต้องศึกษาหาแนวทางในการแสวงหาคาตอบภายใต้กระบวนการเก็บรวบรวมข้อมูล ตามแผนผัง กระบวนการเก็บรวบรวมข้อมูล และดาเนินการออกแบบการเก็บรวบรวมข้อมูลก่อน การออกแบบการเก็ บ รวบรวมข้อมู ล เป็นการนาเอาสิ่ง ที่ เ ป็ นแนวความคิดหรือจินตนาการ เกี่ยวกับองค์ประกอบต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการเก็บรวบรวมข้อมูลเพื่อให้ได้คาตอบของประเด็นปัญหาหรือ ข้อคาถามที่เกี่ยวข้องกับเรื่องทีท่ าการศึกษาค้นคว้า โดยนาองค์ประกอบของความคิด ดังกล่าวมาจัดวางให้ เชื่อมต่อสัมพันธ์กัน และมองเห็นความเป็นไปได้ในการปฏิบัติตลอดแนว เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

19

อย่างไรก็ตาม การจาแนกประเภทหรือชนิดของข้อมูล มีหลากหลายประเภท นักเรียนจะต้อง วางแผนการเลือกใช้ข้อมูลในการศึกษาค้นคว้าความรู้ด้วยตนเอง ออกแบบการเก็บรวบรวมข้อมูล แต่ละ ประเภทให้มีความเหมาะสม ตลอดจนการเลือกใช้เครื่องมือในการแสวงหาความรู้หรือการ เก็บรวบรวม ข้อมูลได้อย่างเป็นระบบและมีประสิทธิภาพ ซึ่งยิน (Yin, 2003) กล่าวว่า ลักษณะของคาถามหรือประเด็น ปัญหามีความสัมพันธ์กับการเลือกใช้เครื่องมือในการเก็บรวบรวมข้อมูล หรือการศึกษาค้นคว้าเพื่อให้ได้ คาตอบของประเด็นปัญหาและได้แนะนาว่า รูปแบบ (Form) ของ ประเด็นปัญหาหรือข้อ คาถามจะเป็น สิ่งที่กาหนดว่าผู้ทาการศึกษาค้นคว้าควรเลือกใช้วิธีการใดในการเก็บรวบรวมข้อมูล ซึ่งถือว่าเป็นจุดเริ่มต้น ของการวางแผน การกาหนดขอบเขตของข้อมูล รวมถึงการกาหนดขั้นตอนในการเก็บรวบรวมข้อมูลและ ดาเนินการเก็บข้อมูลจะดาเนินการ อย่างไร ลักษณะของรูปแบบและวิธีการในการศึกษาค้นคว้าเพื่อตอบประเด็นปัญหา สรุปได้ดังตาราง รูปแบบของคาถาม/ประเด็นปัญหา วิธีการศึกษาค้นคว้า อย่างไร (How?) ทาไม (Why?) วิธีการทดลอง ใคร (Who?) อะไร (What?) ที่ไหน วิธีการสารวจ (Where?)จานวนเท่าไร (How many?) มากน้อยเพียงใด (How much?) อย่างไร (How?) ทาไม (Why?) วิธีการทางประวัติศาสตร์ อย่างไร (How?) ทาไม (Why?) วิธีการแบบกรณีศึกษา (Case Study) เมื่อ นัก เรียนได้คาตอบแล้วว่าจะใช้วิธีการใดในการศึกษาค้นคว้าเพื่อหาคาตอบของประเด็น ปัญหาหรือประเด็นคาถามแล้ว ในการดาเนินการขั้นตอนต่อไปคือ ขั้นตอนการออกแบบการเก็บ รวบรวม ข้อมูลในลักษณะของการคิดหรือสร้างจินตภาพว่าควรจะดาเนินการอย่างไร ใช้องค์ประกอบ ด้านใดบ้าง ทั้งนี้ วิธีการออกแบบการเก็บรวบรวมข้อมูลมีขั้นตอนง่าย ๆ ดังนี้ 1. ศึก ษาวิ เ คราะห์รู ป แบบของประเด็ น ปัญ หาหรือ ประเด็ น ค าถามที่ จ ะศึ ก ษาค้น คว้ า ว่ า เป็น ประเด็นปัญหารูปแบบใดตามตารางการวิเคราะห์รูปแบบของคาถาม/ประเด็นปัญหา 2. เลือกวิธีการที่จะเก็บรวบรวมข้อมูล ซึ่งอาจจะใช้วิธีก ารสารวจ การทดลอง กระบวนการ ทางประวัติศาสตร์ หรือกรณีศึกษา ทั้งนี้แล้วแต่ความเหมาะสม 3. กาหนดเลือกชนิดของข้อมูลที่จะจัดเก็บว่าเป็นข้อมูลเชิงปริมาณหรือข้อมูลเชิงคุณภาพ และ ควรเน้นข้อมูลที่เป็นปฐมภูมิเป็นหลักหรือหากจาเป็นผสมผสานข้อมูลทุติยภูมิด้วยก็ได้ 4. กาหนดขอบเขตของข้อมูล ที่ต้องการหาคาตอบของประเด็นปัญ หา เช่น จานวนนัก เรียน ในระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 ที่เป็นคนอ้วนเท่านั้น 5. เลือกวิธีก ารหรือเครื่อ งมือที่ จะใช้ในการเก็ บ รวบรวมข้อมู ลให้เหมาะสม เช่น อาจจะใช้ วิธีการสังเกต การสัมภาษณ์ การใช้แบบสอบถาม การศึกษาเอกสาร เป็นต้น 6. กาหนดขั้นตอนในการเก็บรวบรวมข้อมูล นั่นคือจะเก็บข้อมูลโดยติดต่อหน่วยงานใด เก็บ ข้อมูลจากใคร สถานที่ใด ใครเป็นผู้เก็บ เก็บข้อมูลอะไร เก็บในช่วงระยะเวลาใด จานวนกี่ครั้ง แต่ละครั้งใช้ เวลาเท่าใด

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

20

วิธีเก็บรวบรวมข้อมูล 1. วิธีเก็บรวบรวมข้อมูลปฐมภูมิ การเก็บรวบรวมข้อมูลปฐมภูมิซึ่งอาจทาได้โดยการสามะโน หรือสารวจสามารถทาได้หลายวิธี แต่วิธีที่นิยมใช้กันทั่ว ๆ ไปมี 4 วิธีคือ 1) การสั มภาษณ์ การเก็ บ รวบรวมข้ อมู ล โดยการ สัมภาษณ์ นิยมใช้กันมากกว่าการเก็ บรวบรวมข้อมูลโดยวิธี อื่ น ๆ เนื่ องจากโอกาสที่ จ ะได้ ค าตอบกลั บ คื นมามี ม าก นอกจากนี้หากผู้ตอบข้อถามไม่เข้าใจข้อถามใด ๆ ก็สามารถ ถามได้จากผู้สัมภาษณ์โดยตรง แต่การเก็บรวบรวมข้อมูลโดย วิธี นี้ ผู้ สั ม ภาษณ์ ต้ องมี ความซื่ อสั ตย์ ไม่ ตอบข้ อถามแทน ผู้ถูกสัมภาษณ์ ทาให้ข้อมูลที่รวบรวมได้มีความคลาดเคลื่อน จากที่ควรจะเป็นจริงมาก ที่มา: http://fbd.forest.go.th/th/?p=7217

ที่มา: https://www.thumbsup.in.th/happi-surveyonline-for-new-generation

ที่มา: https://www.m-culture.go.th/th/ article_view.php?nid=52520

ที่มา: https://www.facebook.com/watch/ ?v=144786973480062

2) การสอบถาม 2.1) การสอบถามทางไปรษณีย์ การเก็บรวบรวม โดยวิธีนี้สามารถประหยัดค่าใช้จ่ายในการเก็บรวบรวมได้มาก และค่อนข้างแน่ใจได้ว่าผู้ตอบแบบสอบถามทุกคนได้รับความ สะดวกในการตอบข้อถาม กล่าวคือจะตอบข้อถามเมื่อไรก็ได้ ภายในระยะเวลาที่ผู้สารวจได้กาหนดไว้ คาตอบที่ ผู้สารวจ ได้รับจะมี ความถูกต้องและเชื่อถือได้มาก เนื่องจากผู้ตอบ แบบสอบถามไม่จาเป็นต้องระบุชื่อของตนลงในแบบสอบถาม ก็ได้ แต่อาจมีจุดอ่อนถ้าผู้ตอบแบบสอบถามไม่เข้าใจปัญหาที่ ถามอาจท าให้คาตอบผิดพลาดได้อีกประการหนึ่งผู้ถูกถาม อาจไม่ได้เป็นผู้ตอบข้อถามเองแต่ไปให้ผู้อื่นตอบแทน ข้อมูล ที่ ร วบรวมได้ ก็ อ าจผิ ด พลาดได้ เ ช่ นเดี ยวกั น นอกจากนี้ ผู้ส ารวจยังไม่ สามารถประมาณจ านวนแบบสอบถามที่ จ ะ ได้รับกลับคืนมาว่าจะมีจานวนมากน้อยเพียงใด ซึ่งบางครั้ง ผู้สารวจได้แบบสอบถามกลับคืนมาไม่ เพียงพอที่จะทาการ สรุปผลทั้งหมดให้มีความเชื่อถือได้ 2.2) การสอบถามทางโทรศัพท์ การสอบถามวิธีนี้ นิ ยมใช้ น้ อ ยกว่ าวิ ธี อื่ นถึ ง แม้ ว่ าการเลื อกตั วอย่ างผู้ ตอบ สัมภาษณ์ทางโทรศัพท์ทาได้ง่ายและเสียค่าใช้จ่ายในการเก็บ รวบรวมข้อมู ล น้อยก็ ตาม ทั้ ง นี้เ นื่องจากการเก็ บรวบรวม ข้ อมู ล ท าได้ เ ฉพาะผู้ ตอบสั ม ภาษณ์ ท างโทรศั พท์ เ ท่ านั้ น การสอบถามทางโทรศั พท์ โ ดยทั่ ว ๆ ไป มั ก ใช้ กั บ แบบสอบถามที่ไม่ใช้เวลาในการสัมภาษณ์มากนักและข้อมูล ที่ ต้ อ งการถามจากผู้ ต อบสั ม ภาษณ์ เ ป็ น ข้ อ มู ล ที่ ผู้ ต อบ สัมภาษณ์สามารถตอบได้ทันทีโดยไม่ต้องไปค้นหาหลักฐาน หรือสอบถามจากผู้อื่น การสอบถามทางโทรศัพท์ที่ใช้กันอยู่ เสมอ ๆ เช่น การส ารวจความคิดเห็นเกี่ ยวกั บเหตุการณ์ที กาลังได้รับความสนใจ

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

21

ที่มา: https://www.gotoknow.org/posts/190496

ที่มา: http://www.nsm.or.th/about-science-squaremuseum/education-science-square-museum/ science-laboratory-nsm-science-square-2.html

3) การสังเกต การเก็ บรวบรวมข้อมูลโดยการสังเกต มักใช้ประกอบกับการเก็บรวบรวมข้อมูลโดยวิธีอื่น ๆ เชื่อถือ ได้ ซึ่งอาจจะมีสาเหตุมาจากความไม่ร่วมมือของผู้ให้ข้อมูล หรืออาจจะเกิ ดจากความรู้ขั้นพื้นฐานหรือความรู้เกี่ ยวกั บ เรื่องนั้น ๆ ของผู้ตอบไม่ ดี พอ เช่น การสอบถามเกี่ ยวกั บ รายได้ ของครอบครัวหรือก าไรของบริ ษัท ห้างร้านต่ าง ๆ ข้อมูลดังกล่าวนี้ผู้ตอบไม่ต้องการเปิดเผย นอกจากนี้อาจใช้ การสังเกตเมื่อต้องการรวบรวมข้อมูลในเชิงลึก เช่น ครูสังเกต พฤติกรรมนักเรียนในการทางานร่วมกัน เป็นต้น 4) การทดลอง การเก็บรวบรวมข้อมูลจากการทดลอง เป็นการเก็ บรวบรวมข้อมู ลที่ต้องมี การทดลองหรือปฏิบัติ เพื่อให้ได้ข้อมูลที่ต้องการ ส่วนใหญ่จะเป็นการเก็บรวบรวม ข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ เช่น การเปรียบเทียบประสิทธิภาพ ของยาแก้ปวดหลาย ๆ ชนิด ข้อมูลที่เก็บรวบรวมได้จากการ ทดลองนี้ จะมีความถูกต้องและเชื่อถือได้มาก ถ้าไม่เกิดความ คลาดเคลื่อนจากการวัดหรือการวางแผนการทดลอง

2. วิธีเก็บรวบรวมข้อมู ลทุติย ภูมิ ซึ่ง ส่วนใหญ่มัก จะอยู่ในหนัง สือ รายงาน บทความหรือ เอกสารต่าง ๆ ควรดาเนินการดังต่อไปนี้ 1) พิ จ ารณาตั วบุ ค คลผู้เ ขีย นรายงาน บทความ หรื อ เอกสารเหล่า นั้ นเสีย ก่ อ นว่ าเป็ น ผู้มีความรู้และมีความเชี่ยวชาญในเรื่องที่เขียนถึงขั้น พอที่จะเชื่อถือได้หรือไม่ การเขียนอาศัยเหตุผลและ หลักวิชาการมากน้อยเพียงใด ข้อมูลที่จะนามาใช้ซึ่งรวบรวมจากรายงาน บทความ หรือเอกสารดังกล่าว ควรใช้ข้อมูลที่ ผู้เขียนเก็บรวบรวมมาเองโดยตรง เช่น ข้อมูลที่ได้จากการสารวจหรือสามะโน หากไม่ มี ความจาเป็นไม่ควรใช้ข้อมูลที่ผู้เขียนนามาจากแหล่งข้อมูลอื่น เนื่องจากอาจมีการคลาดเคลื่อนจากข้อมูล ที่ควรจะเป็นจริงได้มาก 2) ถ้าข้อ มูล ที่ ต้อ งการเก็บ รวบรวมสามารถหาได้จ ากหลาย ๆ แหล่ง ควรเก็ บ รวบรวม มาจากหลาย ๆ แหล่งเพื่อใช้ในการเปรียบเทียบว่าข้อมูลที่ต้องการมีความผิดพลาดเนื่องจากการลอกผิด พิมพ์ผิด หรือเข้าใจผิดบ้างหรือไม่ นอกจากนี้ผู้เก็บรวบรวมข้อมูลควรจะใช้ความรู้ความชานาญของตนเอง เกี่ยวกับข้อมูลเรื่องนั้น ๆ มาพิจารณาว่าข้อมูลที่จะนามาใช้นั้นน่าจะเป็นไปได้หรือไม่ เช่นจานวนประชากร ของประเทศไทยในปี พ.ศ. 2546 ที่นาเสนออยู่ในรายงานฉบับหนึ่งเป็น 36 ล้านคน จานวนดังกล่าว น่าจะ เป็นไปไม่ได้ ที่ถูกต้องควรจะเป็น 63 ล้านคน ความผิดพลาดดังกล่า ว อาจเนื่องมาจากการคัดลอกของ ผู้นาเสนอหรือการพิมพ์ก็ได้ กล่าวคือคัดลอกหรือพิมพ์เลขโดดกลับกัน 3) พิจารณาจากลักษณะของข้อมูลที่ต้องการเก็บรวบรวมว่ าเป็นข้อมูลที่เป็นข้อความจริง ข้อมูลที่ได้จากทะเบียน ข้อมูลที่เป็นความคิดเห็นหรือเจตคติ ข้อมูลประเภทความลับ หรือข้อมูลซึ่งผู้ตอบ อาจต้องเสียประโยชน์จากการตอบ ถ้าเป็นข้อมูลที่เป็นข้อความจริง ข้อมูลที่ได้จากทะเบียนหรือข้อมูล ที่เป็นความคิดเห็นหรือเจตคติส่วนใหญ่มักจะมีความถูกต้องเชื่อถือได้สูง แต่ถ้าเป็นข้อมูลประเภทความลับ หรือข้อมูลซึ่งผู้ตอบอาจต้องเสียประโยชน์จากการตอบ ส่วนใหญ่มักจะมีความถูกต้องเชื่อถือได้น้อย เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

22

4) ถ้าข้อมูลทีเก็บรวบรวมได้มาจากการสารวจจากกลุ่มตัวอย่าง หรือต้องผ่านขั้นตอนการ วิเคราะห์โดยใช้วิธีการทางสถิติมาก่อน ควรจะต้องตรวจสอบวิธีการที่ใช้ในการเลือกกลุ่มตัวอย่าง ขนาด กลุ่มตัวอย่าง และวิธีการวิเคราะห์ว่าเหมาะสมที่จะใช้หรือไม่

ปัญหาในการใช้ข้อมูล 1. ปัญหาในการใช้ข้อมูลปฐมภูมิ มักจะมีปัญหาเกี่ยวกับเรื่องต่าง ๆ ดังต่อไปนี้ 1) ไม่ทราบว่าจะใช้วิธีเลือกตัวอย่างหรือวิธีการวางแผนการทดลองแบบใดจึงจะเหมาะสม 2) ไม่ทราบว่าจะประเมินความถูกต้องเชื่อถือได้ของข้อมูลที่เก็บรวบรวมมาได้อย่างไร 3) ไม่ทราบว่าจะวิเคราะห์ข้อมูลอย่างไรในกรณีข้อมูลที่เก็บรวบรวมได้ไม่ครบถ้วนหรือ ขาดหายไปมากเนื่องจากไม่ได้รับความร่วมมือจากผู้ให้ข้อมูล 2. ปัญหาในการใช้ข้ อมู ลทุติยภูมิ การใช้ข้อมู ลทุ ติยภูมิมั กจะมี ปัญหาเกี่ยวกั บเรื่องต่าง ๆ ดังต่อไปนี้ 1) ความถูกต้องเชื่อถือได้ของข้อมูล 2) ความทันสมัยของข้อมูล 3) การขาดหายไปของข้อมูลบางรายการ

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

23

บทที่

4 แหล่งสารสนเทศ

ความหมายและประเภทของแหล่งสารสนเทศ แหล่งสารสนเทศ (Information Sources) หมายถึง แหล่งที่มา แหล่งผลิต แหล่งเผยแพร่ และให้บริการสารสนเทศ ซึ่งอาจเป็นบุคคล สื่อมวลชน และสถาบันบริการสารสนเทศ แหล่งสารสนเทศ แยกประเภทตามที่มาและลาดับการผลิต แบ่งได้เป็น 3 ประเภทคือ 1. สารสนเทศปฐมภู มิ (Primary sources) หมายถึ ง สารสนเทศที่ เ รี ย บเรี ย งขึ้ น จาก ประสบการณ์ของผู้เขียน หรือ เป็น ผลการค้นคว้าวิจัย นาเสนอความรู้ใหม่ ๆ ได้แก่ รายงานการวิจัย วิทยานิพนธ์ เอกสารการปฏิบัติงาน รายงานการประชุมทางวิชาการ บทความวารสารวิชาการ เอกสาร สิทธิบัตร เอกสารมาตรฐาน เอกสารจดหมายเหตุ 2. สารสนเทศทุติย ภูมิ (Secondary sources) หมายถึง สารสนเทศที่ ได้จ ากการนา สารสนเทศปฐมภูมิมาสังเคราะห์และเรียบเรียงขึ้นใหม่ เพื่อเสนอข้อคิดหรือแนวโน้มบางประการ ได้แก่ หนังสือทั่วไป หนังสือตารา หนังสือคู่มือการทางาน รายงานความก้าวหน้าทางวิทยาการ บทคัดย่องานวิจยั บทวิจารณ์หนังสือ วารสารสาระสังเขป เป็นต้น 3. สารสนเทศตติยภูมิ (Tertiary sources) หมายถึง สารสนเทศที่ชี้แนะแหล่งที่อยู่ของ สารสนเทศปฐมภูมิและทุติยภูมิ จะให้ข้อมูลทางบรรณานุกรมของสารสนเทศ ได้แก่ หนังสือนามานุกรม บรรณานุกรม และดัชนีวารสาร เป็นต้น แหล่งสารสนเทศมีความสาคัญต่อความน่าเชื่อถือของข้อมูล ในการอ้างอิงทางวิชาการถือว่า สารสนเทศจากแหล่งปฐมภูมิเป็นสารสนเทศที่ดี มีความน่าเชื่อถือในเรื่องความถูกต้องตามข้อเท็จจริง มากกว่าสารสนเทศทุติยภูมิและสารสนเทศตติยภูมิ

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

24

สถาบันบริการสารสนเทศ สถาบันบริการสารสนเทศ หมายถึง องค์ก ารที่ ได้รับ การจัดตั้ง ขึ้นเพื่อท าหน้าที่ ให้บ ริก าร สารสนเทศตามความต้องของผู้ใช้ ซึ่ง จ าแนกได้ห ลายประเภทตามขอบเขต หน้าที่ และวัตถุประสงค์ ได้แก่ (ชุติมา สัจจานันท์, 2531) 1. ห้องสมุดหรือหอสมุด (Library) ห้องสมุ ดเป็นแหล่งสะสมทรัพยากรสารสนเทศทั้ งที่ เป็นวัส ดุตีสิ่งพิมพ์และวัส ดุไม่ตีพิม พ์ มี บ ริก ารครอบคลุม หลายด้าน แต่ส่วนใหญ่เ น้นบริก ารด้านการอ่าน บริก ารยืม -คืน และบริก ารช่ว ย การค้นคว้า ห้องสมุดจาแนกตามวัตถุประสงค์และจุดมุ่งหมายในการจัดตั้ง แบ่งได้เป็น 5 ประเภท ได้แก่ 1.1 ห้องสมุ ดโรงเรียน (School library) จัดตั้ง ขึ้นในโรงเรียนระดับประถมศึก ษาและ มัธยมศึกษา เพื่อเป็นศูนย์กลางด้านวิชาการ อานวยความสะดวกด้านการศึกษาค้นคว้าของนักเรียน และ จัดบริการสารสนเทศเพื่อสนับสนุนการสอนของครูอาจารย์ ห้องสมุดโรงเรียนบางแห่งได้รับการจัดให้เป็น ศูนย์สื่อการศึกษานอกเหนือจากการบริการด้านสื่อสิ่งพิมพ์

ที่มา: ห้องสมุดเฉลิมพระเกียรติ ๘๐ พรรษา ๕ ธันวาคม ๒๕๕๐ โรงเรียนวัดสุทธิวราราม

1.2 ห้องสมุ ดสถาบันอุดมศึกษา (Academic library) เน้นการให้บริการสารสนเทศ ครอบคลุม ทุก สาขาวิชาที่ มหาวิท ยาลัยหรือสถาบันต้นสังกั ดเปิดท าการสอน เพื่อสนับสนุนการศึก ษา ค้นคว้าวิจัยของนักศึก ษาและอาจารย์ ในปัจจุบันห้องสมุดสถาบันอุดมศึก ษาใช้ชื่อเรียกต่างกันไป เช่น สานักหอสมุด สานักบรรณสาร สานักวิทยบริการ ศูนย์บรรณสาร และศูนย์สื่อการศึกษา เป็นต้น

สานักหอสมุด มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ที่มา: https://www.ku.ac.th/web2012/index.php?c=adms&m=selcon_th&time=20120717111043

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

25

1.3 ห้องสมุ ดเฉพาะ (Special library) เน้นให้บ ริการสารสนเทศเฉพาะสาขาวิชาที่ เกี่ยวข้องกับสถาบันต้นสังกัด มักสังกัดอยู่กับสมาคม หน่วยงานทางวิชาการ หรือสถาบันทางวิชาการ เฉพาะด้าน เช่น ห้องสมุดธนาคาร ห้องสมุดคณะแพทยศาสตร์ ห้องสมุดสมาคมวิชาชีพ เป็นต้น

ห้องสมุดคณะแพทยศาสตร์วชิรพยาบาล ที่มา: https://vajiramedlib.wordpress.com/about-2/history-and-aim/

1.4 ห้องสมุดประชาชน (Public library) เป็นห้องสมุดที่รัฐให้การสนับสนุน จัดตั้งขึ้น เพื่อให้เป็นแหล่งสารสนเทศของชุมชน ให้บริการแก่ประชาชนทั่วไปทุกระดับอายุและระดับการศึกษา ทรัพยากรสารสนเทศและกิจกรรมที่จัดขึ้นมุ่งที่ประโยชน์ของประชาชน ห้องสมุดประชาชนมีให้บริการ ทุกจังหวัด ทั่วประเทศ

ห้องสมุดประชาชน สวนลุมพินี ที่มา: http://the-library4you.blogspot.com/p/blog-page_4966.html

1.5 หอสมุดแห่งชาติ (National library) เป็นแหล่งเก็บรวบรวมและบารุงรักษาทรัพยากร สารสนเทศของชาติ ทั้งที่เป็นหนังสือต้นฉบับตัวเขียน เอกสารโบราณและจารึก สื่อสิ่งพิมพ์ สื่อโสตทัศนวัสดุ สื่ออิ เ ล็ ก ทรอนิ ก ส์ที่ ผ ลิ ตขึ้น ในประเทศและต่ างประเทศ ให้บ ริ ก ารการอ่ าน ศึก ษาค้ นคว้าและวิจั ย แก่ประชาชนเพื่อให้เป็นแหล่งการเรียนรู้ตลอดชีวิตและการศึกษาตามอัธยาศัย หอสมุดแห่งชาติทาหน้าทีเ่ ป็นศูนย์ประสานงานระบบสารนิเทศทางวิชาการแห่งชาติได้แก่ ศูนย์ข้อมูลวารสารระหว่างชาติแห่งประเทศไทยและภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ศูนย์กาหนดเลข มาตรฐานสากลประจาหนังสือ (International Standard Book Number – ISBN) และเลขมาตรฐานสากล ประจาวารสาร (International Standard Serial Number – ISSN) ศูนย์ก าหนดรายละเอียดทาง บรรณานุกรมของหนังสือ ที่จัดพิมพ์ ในประเทศ ศูนย์กลางแลกเปลี่ยนและยืมสิ่งพิมพ์ในระดับ ชาติและ นานาชาติ ศูนย์รวบรวมสิ่งพิมพ์ขององค์กรสหประชาชาติ และจัดทาบรรณานุกรมแห่งชาติ หอสมุดแห่งชาติปัจ จุบันตั้งอยู่ที่ ท่าวาสุก รี ถนนสามเสน เขตดุสิต กรุง เทพมหานคร สังกัดกรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม และมีสาขาให้บริการในต่างจังหวัด

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

26

หอสมุดแห่งชาติ ที่มา: http://www.museumthailand.com/th/museum/National-Library-of-Thailand

2. ศูนย์สารสนเทศหรือศูนย์เอกสาร (Information center or documentation center) ศูนย์สารสนเทศหรือศูนย์เอกสารเป็นหน่วยงานให้บริการสารสนเทศเฉพาะด้าน แก่ผู้ใช้เฉพาะ กลุ่มสาขาวิชาหรือสาขาวิชาชีพ เช่น นักวิทยาศาสตร์ นักวิจัย มีลักษณะคล้ายห้องสมุดเฉพาะ ให้ข้อมูล ที่จัดทาขึ้นโดยศูนย์สารสนเทศหรือศูนย์เอกสารนั้น เช่น ข้อมูลสถิติ ตัวเลข รายงานการวิจัย สาระสังเขป และดัชนี วารสารเฉพาะวิชา 3. ศูนย์ข้อมูล (Data center) ศูนย์ข้อมูลทาหน้าที่รับผิดชอบการผลิตหรือรวบรวมข้อมูล ตัวเลข จัดระบบและเผยแพร่ สู่ผู้ใช้ที่อยู่ในเป้าหมาย มักเป็นส่วนหนึ่งของสถาบัน เช่น ศูนย์ข้อมูลธนาคารกรุงเทพ ศูนย์ข้อมูลธุรกิจ หลักทรัพย์ของตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย ศูนย์ข้อมูลพลังงานแห่งประเทศไทย สังกัดสานักงาน พลังงานแห่งชาติ เป็นต้น 4. หน่วยงานทะเบียนสถิติ (Statistical office) หน่วยทะเบียนสถิติเป็นศูนย์กลางรวบรวมหลักฐานการจดทะเบียนหรือลงทะเบียน และ รวบรวมสถิติที่เกี่ยวข้อง อาจเป็นหน่วยงานที่สังกัดอยู่ในกระทรวง ทบวง กรม เพื่อรวบรวมสถิติเฉพาะ ภายในหน่วยงาน เช่น หน่วยเวชระเบียนของโรงพยาบาลต่าง ๆ กองการทะเบียนของกรมการปกครอง ศูนย์สถิติการพาณิชย์ของ กระทรวงพาณิชย์ และสานักงานสถิติแห่งชาติ เป็นต้น 5. ศูนย์วิเคราะห์สารสนเทศ (Information analysis center) ศูนย์วิเคราะห์สารสนเทศให้บริการสารสนเทศเฉพาะสาขาวิชา โดยนามาคัดเลือก วิเคราะห์ สรุปย่อและจัดเก็บในลักษณะของแฟ้มข้อมูล ใบข้อมูล (sheet) และปริทัศน์ (review) เพื่อใช้ในการตอบ คาถามและจัดส่งให้กับผู้ที่สนใจในรูปของบริการข่าวสารทันสมัย เนื่องจากกระบวนการทางานของศูนย์ วิเ คราะห์ ส ารสนเทศ ต้อ งมี ก ารวิ เ คราะห์ แ ละประเมิ น สารสนเทศ ผู้ ป ฏิบั ติ ง านนี้ จึ ง ต้ อ งมี ค วามรู้ ความสามารถเฉพาะด้าน ส่วนใหญ่จึง มัก ประกอบด้วยนัก วิท ยาศาสตร์ และนักวิชาการ ตัวอย่างของ ศูนย์วิเคราะห์สารสนเทศ เช่น สมาคมสังคมศาสตร์แห่งประเทศไทย เป็นต้น 6. ศูนย์ประมวลและแจกจ่ายสารสนเทศ (Information clearing house) ศูนย์ ป ระมวลและแจกจ่ ายสารสนเทศท าหน้า ที่ ใ ห้ความช่วยเหลือในการเข้า ถึง แหล่ ง สารสนเทศ แนะนาแหล่งสารสนเทศ (Referral service) ที่เหมาะสม หรือทาหน้าที่เป็นหน่วยงานรวบรวม ทรัพยากรสารสนเทศแล้วแจกจ่ายไปยังผู้ที่ต้องการ โดยการจัดทาสหบัตรรายการค้น บรรณานุกรม ดัชนี และสาระสังเขป และรายชื่อเอกสารที่ศูนย์ทาหน้าที่ประสานการแจกจ่าย ได้แก่ ห้องสมุดยูเนสโก หอสมุด แห่งชาติประเทศอังกฤษ (British Library) หอสมุดรัฐสภาอเมริกัน (Library of Congress) และหอสมุด แห่งชาติของไทย เป็นต้น

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

27

7. ศูนย์แนะแหล่งสารสนเทศ (referral centers) ศูนย์แนะแหล่งสารสนเทศ ทาหน้าที่รวบรวมแหล่งข้อมูลและแหล่งสารสนเทศ โดยจัดทาเป็น คู่มือ หรือรายการบรรณานุกรมและดัชนี เพื่อให้คาแนะนาแหล่งข้อมูลสารสนเทศที่เหมาะสมตามที่ผู้ใช้ ต้องการ ส่วนใหญ่จะแนะแหล่งสารสนเทศเฉพาะสาขาวิชา เช่น ศูนย์แนะแหล่งสารสนเทศวิทยาศาสตร์และ เทคโนโลยีแห่งชาติ หอสมุดรัฐสภาอเมริกัน ศูนย์แนะแหล่ง สารสนเทศสิ่งแวดล้อมนานาชาติ เป็นต้น (ศรีสุภา นาคธน, 2548) 8. หน่วยงานจดหมายเหตุ (Archive) หน่วยงานจดหมายเหตุ ทาหน้าที่ รวบรวมและอนุรักษ์เอกสารราชการ และเอกสารทาง ประวั ติ ศาสตร์ ได้ แ ก่ ค าสั่ ง ระเบี ย บ ข้อ บั ง คั บ บั น ทึ ก หนั ง สื อ โต้ ต อบ รายงาน แผนที่ ภาพถ่ า ย แบบแปลน เพื่อเป็นหลักฐานการดาเนินงานของรัฐและหน่วยงานเอกชน ใช้เป็นแหล่งค้นคว้าอ้างอิงทั้ง เพื่อการปฏิบัติง านและค้นคว้าทางวิชาการ ตัวอย่างเช่น หอจดหมายเหตุแห่ง ชาติ หอจดหมายเหตุ ส่วนภูมิภาคและท้องถิ่น หอจดหมายเหตุของสถาบันทางศาสนา หอจดหมายเหตุของมหาวิทยาลัย และ หอจดหมายเหตุของสถาบันธุรกิจและอุตสาหกรรม เป็นต้น 9. เครือข่ายบริการสารสนเทศ (Information services network) เครือข่ายบริการสารสนเทศเกิดขึ้นจากการรวมตัวกันของกลุ่มสถาบันบริการสารสนเทศ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการดาเนินงานด้านการบริการทางบรรณานุก รม ได้แก่ การท าบัตรรายการ การพัฒนาทรัพยากร การยืมระหว่างห้องสมุด และการบริการฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ เช่น เครือข่าย ยูนิเน็ต (UniNet) สรุปได้ว่า แหล่งสารสนเทศ หมายถึง แหล่งที่ให้บริการสารสนเทศ ซึ่งอาจเป็นบุคคล สื่อมวลชน และสถาบันบริการสารสนเทศ ประเภทแหล่งสารสนเทศแบ่งตามลาดับการผลิตได้เป็น 3 ประเภท คือ สารสนเทศปฐมภูมิ สารสนเทศทุติยภูมิ สารสนเทศตติยภูมิ ในการอ้างอิงทางวิชาการถือว่าสารสนเทศจาก แหล่งปฐมภูมิเป็นสารสนเทศทีด่ ี มีความน่าเชื่อถือในเรื่องความถูกต้องตามข้อเท็จจริงมากกว่าสารสนเทศใน ลาดับรอง ปัจจุบัน สถาบันหลายแห่งได้ร่วมกันเป็นเครือข่ายบริการสารสนเทศ โดยเน้นการใช้ทรัพยากร สารสนเทศร่วมกัน เพื่อลดต้นทุนการดาเนินงาน และให้บริการผ่านทางอินเทอร์เน็ต เช่น เครือข่ายห้องสมุด ในประเทศไทย (ThaiLIS)

คาถามท้ายบท 1. แหล่งสารสนเทศมีกี่ประเภท อะไรบ้างจงอธิบาย 2. ห้องสมุดแบ่งเป็นกี่ประเภทอะไรบ้าง แต่ละประเภทมีจุดมุ่งหมายหรือวัตถุประสงค์ต่างกันอย่างไร 3. บริการสารสนเทศที่มีความสาคัญและมีประโยชนต่อการศึกษาค้นคว้า มีอะไรบ้าง จงอธิบายมาอย่างน้อย 5 บริการ 4. พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติเป็นแหล่งสารสนเทศประเภทใด และรวบรวมอะไรบ้าง 5. หนังสือที่รวบรวมความรู้และข้อเท็จจริงสั้นๆ เพื่อค้นคว้าอ้างอิงเฉพาะด้าน เรียกว่า 6. นักเรียนจงยกตัวอย่างวัสดุย่อส่วน มี 5 ชนิด 7. หุ่นจาลอง เป็นทรัพยากรสารสนเทศประเภทใด

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

28

บทที่

5 ทรัพยากรสารสนเทศ

ความหมายและประเภทของทรัพยากรสารสนเทศ ทรัพยากรสารสนเทศ หมายถึง สื่อหรือวัสดุที่ใช้เก็บบันทึกสารสนเทศ เราใช้วัสดุหลายรูปแบบ ในการบันทึก ทั้งนี้เนื่องจากสารสนเทศมีทั้งตัวอักษร ข้อความ รูปภาพ และเสียง ซึ่งอาจจัดกลุ่มทรัพยากร สารสนเทศได้เป็น 3 ประเภทคือ (มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ มหาสารคาม, 2549) 1. วัสดุตีพิมพ์ (Printed materials) 2. วัสดุไม่ตีพิมพ์ (Non-printed material) 3. ฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ (Electronic database) 1. วัสดุตีพิมพ์ วัสดุตีพิมพ์ หมายถึง วัสดุที่บันทึกสารสนเทศในรูปแบบของตัวอักษร ภาพและสัญลักษณ์ อื่น ๆ โดยผ่านกระบวนการตีพิ ม พ์ เช่น หนังสือ วารสาร หนังสือพิม พ์ กฤตภาค เป็นต้น วัส ดุตีพิม พ์ จัดแยกประเภทตามลักษณะรูปเล่มและวัตถุประสงค์ในการจัดทาได้ดังนี้

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

29

1.1 หนังสือ หนัง สือ เป็นสิ่งพิ มพ์ ที่ร วบรวมสารสนเทศทั้ งทางด้านวิชาการ สารคดีและบันเทิ งคดี ให้เนื้อหาที่จบบริบูรณ์ในเล่มเดียวหรือหลายเล่มที่ เรียกว่า หนังสือชุด ประเภทของหนังสือจัดแยกตาม ลักษณะเนื้อหา ได้ดังนี้ 1) หนั ง สื อ วิ ช าการหรื อ หนั ง สื อ ต ารา (Text book) หมายถึง หนังสือที่ให้ความรู้ในสาขาวิชาใดวิชาหนึ่ง โดย ผู้แต่งที่มีความรู้ความเชี่ยวชาญเฉพาะสาขาวิชา การนาเสนอเนื้อหา มักใช้คาศัพท์เฉพาะทางวิชาการที่เกี่ยวข้อง มีภาพประกอบ ตาราง แผนภูมิ แผนที่ แผนผัง เพื่อการอธิบายเรื่องราวให้ละเอียดชัดเจน 2) หนังสือสารคดี หมายถึง หนังสือที่ นาเสนอ เรื่องราวกึ่งวิชาการเพื่อความเพลิดเพลินในการอ่าน และหลีกเลี่ยง การใช้คาศัพท์เฉพาะทางวิชาการเพื่อให้เข้าใจเนื้อหาสาระได้โดยง่าย เช่น หนังสือนาเที่ยว หนังสือสรรพสาระ (Reader Dijet) เป็นต้น 3) หนังสือแบบเรียน หมายถึง หนังสือที่จัดทา ขึ้นตามหลัก สูตรรายวิชาเพื่ อใช้ป ระกอบการเรียนการสอนของ นักเรียนนักศึกษาในระดับต่าง ๆ นาเสนอเนื้อหาตามข้อกาหนดใน หลัก สูตร ต่างจากหนัง สือ ตาราทั่วไปที่ มี คาถามท้ ายบทเพื่อให้ ผู้เรียนได้ประเมินผลการเรียนและทบทวนบทเรียน 4) หนังสืออ้างอิง (Reference books) หมายถึง หนั งสื อที่ รวบรวมเรื่ องราวข้ อเท็ จ จริ งในสาขาวิ ชาต่าง ๆ ที่ เ ป็ น ประโยชน์ต่อการศึกษาค้นคว้า เช่น หนังสือสารานุกรม พจนานุกรม นามานุก รม หนั งสื อ อ้ างอิ ง ชีวประวั ติ หนัง สื ออ้ างอิง ภู มิ ศาสตร์ หนังสือรายปี หนังสือบรรณานุกรม หนังสือดัชนีและสาระสังเขป และหนังสือคู่มือ เป็นต้น 5) วิทยานิพนธ์หรือ ปริญญานิพนธ์ (Thesis or dissertation) เป็ น รายงานผลการค้ น คว้ า วิ จั ย เพื่ อ ขอรั บ ปริญญาตามหลักสูตรในระดับปริญ ญาโท (Thesis) และปริญญา เอก (Dissertation) เนื่ อ งจากเป็น รายงานผลการค้ นพบสาระ ความรู้ในสาขาวิชาต่าง ๆ ที่ ได้จากการสารวจ ทดลอง วิเคราะห์ และสังเคราะห์อย่างเป็นระบบภายใต้การให้คาปรึกษาจากอาจารย์ ที่ ป รึ ก ษาและผู้เ ชี่ยวชาญในสาขาวิช าต่ าง ๆ จึ ง เหมาะส าหรั บ การใช้เ ป็นข้อ มู ล ประกอบการเขียนเอกสารตาราวิชาการ หรือ รายงานภาคนิพนธ์ เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

30

6) รายงานการวิจัย (Research report) เสนอ สารสนเทศที่ เ ป็ นผลผลิ ตจากการศึ ก ษาค้ นคว้ าวิ จั ย เนื้ อหามั ก ประกอบด้วย ชื่อเรื่อง ข้อความเกี่ยวกับ ผู้เขียน สาระสังเขป บทนา วัตถุประสงค์ ขอบเขต และวิธีดาเนินการวิจัย ผลการวิจัย บทสรุป และรายการอ้างอิง 7) รายงานการประชุ ม ทางวิ ช าการ (Proceedings) ให้ ส ารสนเทศที่ ไ ด้ จ าก การแลกเปลี่ยนประสบการณ์ของนักวิชาการที่เกี่ยวข้อง ซึ่งอาจเป็นข้อสรุปในการแก้ปัญหา ข้อเท็จจริง เกี่ยวกับความรู้ใหม่ที่ค้นพบ หรือข้อตกลงในแผนงานหรือนโยบายใหม่ ที่นักวิชาการนาเสนอในการประชุม ทางวิชาการหรือวิชาชีพ 8) นวนิ ย ายและเรื่ อ งสั้ น (Short story collection) เป็ น หนั ง สื อ ที่ แ ต่ ง ขึ้ น ตาม จินตนาการ เน้นความสนุกความเพลิดเพลิน และความซาบซึ้งในอรรถรสวรรณกรรม สารสนเทศจาก นวนิยายนามาใช้เป็นหลักฐานอ้างอิงข้อเท็จจริงไม่ได้ 1.2 วารสารและนิตยสาร วารสารและนิตยสารมาจากคาในภาษาอังกฤษ 3 คา คือ Magazine, Journal และ Periodical มีความหมายแตกต่างกันตามลักษณะเนื้อหาที่นาเสนอ Magazine หรือเรียกว่า “นิตยสาร” มักจะเน้นเนื้อหาทางด้านบันเทิงคดี Journal หรือเรียกว่า “วารสาร” จะเน้นเนื้อหาทางวิชาการ ส่วนคาว่า Periodical หมายถึงสิ่งพิมพ์ที่ออกเป็นวาระ มีความหมายรวมทั้ง Magazine และ Journal เช่นเดียวกับ คาว่า “วารสาร” ในภาษาไทยที่มีความหมายรวมถึงสิ่งพิมพ์ที่ออกเป็นวาระ มีความหมายรวมทั้งนิตยสาร และวารสาร วารสารเป็นสิ่ง พิ ม พ์ ที่ ออกตามก าหนดระยะเวลาอย่างสม่ าเสมอ เช่น รายสัป ดาห์ รายปักษ์ (สองสัปดาห์) หรือรายเดือน ให้สารสนเทศในรูปแบบ “บทความ” จากผู้แต่งหลายคน เนื้อหา สาระอาจเป็นเรื่องในสาขาวิชาเดียวกัน หรือรวมเรือ่ ง ซึ่งอาจแบ่งประเภทวารสารตามลักษณะเนื้อหาเป็น 3 ประเภท คือ 1) วารสารวิชาการ (Journals or periodicals) เช่น ราชภัฏกรุงเก่า / จุฬาลงกรณ์ รีวิว / วารสารวิจยั / วารสารราชบัณฑิตยสถาน / พัฒนาชุมชน / วารสารกฎหมายเพื่อชีวิต / Journal of Science, Technology and Humanities / Journal of Teacher Education / Educational Research / ASEANJournal on Science เป็นต้น

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

31

2) วารสารทั่วไปหรือนิตยสาร (Magazine) เช่น เที่ยวรอบโลก / สารคดี / สมุนไพร เพื่อชีวิต / รักลูก / สกุลไทย / หญิงไทย / สร้างเงินสร้างงาน / สานแสงอรุณ / ไฮ-คลาส / ต่วย’ตูนพิเศษ / National Geographic / Discover / Reader’s Digest เป็นต้น 3) วารสารข่ า วหรือ วิ จ ารณ์ ข่ า ว (News magazine) เช่ น มติ ช นสุ ด สั ป ดาห์ / สยามรัฐสัปดาห์วิจารณ์ / เอกสารข่าวรัฐสภา / Time / Newsweek / AsiaNews เป็นต้น 1.3 หนังสือพิมพ์ หนังสือพิมพ์ (newspaper) เป็นสิ่งพิมพ์ที่ออกตามระยะเวลาที่กาหนด อาจเป็นรายวัน รายสัปดาห์ หรือรายปักษ์ แต่ส่วนใหญ่จะพิมพ์เผยแพร่เป็นรายวัน

1.4 จุลสาร จุลสาร (pamphlets) คือ สิ่งพิมพ์ที่มีขนาดเล็ก ปกอ่อน ความหนาอยู่ระหว่าง 2-60 หน้า เป็นสิ่งพิมพ์ที่ หน่วยงานราชการ องค์การ บริษัท ห้างร้าน สถาบัน สมาคมและหน่วยงานต่าง ๆ จัดพิมพ์เผยแพร่เรื่องราว ความรู้สั้น ๆ เนื้อหาทันสมัย อ่านเข้าใจง่าย แม้จะให้รายละเอียดไม่มากนัก แต่ใช้ สาหรับค้นคว้าเพิ่มเติมและอ้างอิงได้

1.5 กฤตภาค กฤตภาค (clipping) เป็นวัสดุตีพิมพ์ที่เกิดจากการเลือกและจัดเก็บ บทความที่น่าสนใจ จากหนังสือพิมพ์หรือวารสารฉบับล่วงเวลา ซึ่งอาจเป็นข่าว บทความวิชาการหรือรูปภาพ เรื่องใดเรื่องหนึ่ง เฉพาะเรื่องที่เป็นประโยชน์ต่อการศึกษาหาความรู้ 1.6 สิ่งพิมพ์ลักษณะพิเศษ สิ่ง พิม พ์ ลัก ษณะพิ เศษ หมายถึง สิ่ง พิม พ์ที่มี ความพิเ ศษที่ แตกต่างจากสิ่ง พิม พ์ทั่วไป ทางด้านลัก ษณะรูปทรง วัส ดุที่ใช้ในการบันทึ ก และการนาเสนอเนื้อหาสารสนเทศในลัก ษณะพิเ ศษ เฉพาะเจาะจง สิ่ง พิม พ์ลัก ษณะพิ เศษที่จัดให้บ ริการในห้องสมุดและสถาบันบริการสารสนเทศ ได้แก่ เอกสารสิทธิบัตร (patents) เอกสารมาตรฐาน (Standards) แผนภูมิ (charts) แผนภาพ (diagrams) แผนที่ (maps)

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

32

2. วัสดุไม่ตีพิมพ์ วัสดุไม่ตีพิมพ์ หมายถึง ทรัพยากรสารสนเทศที่บันทึกไว้ในสื่อที่ไม่ได้ผ่านกระบวนการตีพิมพ์ มีหลายประเภทดังนี้ (ศรีสุภา นาคธน, 2548) 2.1 ต้นฉบับตัวเขียน ต้ น ฉบั บ ตั ว เขี ย น (Manuscript) คื อ ทรั พ ยากรสารสนเทศที่ จั ด ท าขึ้ น โดยใช้ ลายมือเขียน ได้แก่ หนังสือที่จัดทาในสมัยโบราณก่อนที่จะมีการพิมพ์ โดยการใช้จาร หรือสลักลงบนวัสดุ ต่าง ๆ เช่น สมุดข่อย ใบลาน แผ่นปาปิรัส (papyrus) แผ่นดินเหนียว แผ่นหนังสัตว์ ศิลาจารึก เป็นต้น

2.2 โสตวัสดุ โสตวัสดุ (Audio materials) คือ วัสดุสารสนเทศที่ใช้เ สียงเป็นสื่อในการถ่ายทอด สารสนเทศ เช่น แผ่นเสียง (Phonodiscs) แถบบันทึกเสียงหรือเทปบันทึกเสียง (Phonotape) แผ่นซีดี (compact discs)

2.3 ทัศนวัสดุ ทัศนวัสดุ (Visual materials) คือ วัสดุสารสนเทศที่ต้องใช้สายตาเป็นสื่อในการรับรู้ สารสนเทศโดยการมองดู อาจดูโดยตาเปล่าหรือใช้เครื่องมือหรืออุปกรณ์สาหรับฉายประกอบ เช่น รูปภาพ (Picture) ลูกโลก (Globe) ภาพเลื่อน หรือฟิล์มสตริป (Filmstrips) ภาพนิ่ง หรือสไลด์ (Slides) แผ่นภาพ โปร่งใส (Transparencies) หุ่นจาลอง (Model) ของจริง (Realia)

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

33

2.4 โสตทัศนวัสดุ โสตทัศนวัสดุ (Audiovisual materials) เป็นวัสดุสารสนเทศที่ถ่ายทอดโดยการใช้ทั้ง ภาพและเสี ย งประกอบกั น เช่ น ภาพยนตร์ (Motion pictures) สไลด์ ป ระกอบเสี ย ง (Slide multivisions) วีดิทัศน์หรือเทปบันทึกภาพ (Videotapes)

2.5 วัสดุย่อส่วน วัสดุย่อส่วน (Microforms) เป็นวัสดุสารสนเทศที่ใช้เทคนิคการถ่ายภาพย่อส่วนจากของ จริงลงบนแผ่นฟิล์มหรือ วัส ดุที่ ใช้บันทึ กภาพ ประโยชน์ที่ได้คือ เพื่อประหยัดเนื้อที่ ในการจัดเก็บ เมื่ อ ต้องการใช้สารสนเทศ จะต้องนาฟิล์มย่อส่วนนั้นมาเข้าเครื่องอ่าน จึงจะสามารถอ่านได้ และถ้าต้องการทา สาเนาเพื่อนาไปใช้ประโยชน์ ต้องมีเครื่องพิมพ์หรือเครื่องทาสาเนาภาพจากวัสดุย่อส่วนด้วย สามารถแบ่ง ออกเป็นประเภทต่าง ๆ ได้อี ก ได้แก่ ไมโครฟิล์ม (Microfilms) ไมโครฟิช (Microfiches) ไมโครบุค (Microbook) อุลตราฟิช (Ultrafiche) ไมโครโอเพค (Micro-opague) 2.6 วัสดุอิเล็กทรอนิกส์ วัสดุอิเล็กทรอนิกส์ (Electronic materials) เป็นวัสดุสารสนเทศที่จัดเก็บสารสนเทศใน รูปอักษร ภาพ และเสียงไว้โดยการแปลงสารสนเทศให้เป็นสัญญาณอิเล็กทรอนิกส์ ซึ่งจะต้องมีเครื่องมือ สาหรับจัดเก็บและแสดงผลออกมา โดยการแปลงสัญญาณอิเล็กทรอนิกส์ให้เป็นสัญญาณภาพและเสียง อีก ครั้งหนึ่ง เช่น เทปแม่เหล็ก (Magnetic tape) จานแม่เหล็ก/แผ่นดิสเก็ต (Disket) แผ่นจานแสง (Optical disc) 3. ฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ ฐานข้อมู ลอิเ ล็กทรอนิกส์ หมายถึง สารสนเทศที่จัดเก็ บไว้ด้วยระบบคอมพิวเตอร์ โดยมี ชุดคาสั่งระบบจัดการฐานข้อมูล ทาหน้าที่ควบคุมการจัดการและการใช้ฐานข้อมูล ประเภทของฐานข้อมูลแบ่งตามลักษณะการใช้งานแบ่งได้ 2 ประเภทคือ ฐานข้อมูลออฟไลน์ และฐานข้อมูลออนไลน์ แบ่งตามเนื้อหาสารสนเทศที่ให้บริการแบ่งได้เป็น ฐานข้อมูลบรรณานุกรม และ ฐานข้อมูลฉบับเต็ม ประเภทของฐานข้อมูลแบ่งตามลักษณะการใช้งานแบ่งเป็น 2 ประเภท ได้แก่ 1) ฐานข้อมูลออฟไลน์ (Offline Database) หมายถึง ฐานข้อมูลที่จัดเก็บสารสนเทศ ไว้ในสื่ออิเ ล็ก ทรอนิก ส์ต่าง ๆ เช่น ซีดีรอม (CD-ROM) การปรับ ปรุงและการเรียกใช้งานฐานข้อมู ลไม่ สามารถทาได้ตลอดเวลา 2) ฐานข้อมูลออนไลน์ (Online Database) หมายถึง ฐานข้อมูลที่ให้บริการผ่านทาง ระบบเครือข่ายคอมพิวเตอร์ ที่ผู้จัดการฐานข้อมูลสามารถปรับปรุงฐานข้อมูลให้ทันสมัยและผู้ใช้สามารถ เข้าถึงได้ตลอดเวลา ซึ่งในปัจจุบันจะให้บริการผ่านทางอินเทอร์เน็ต

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

34

ประเภทของฐานข้อมูลแบ่งตามเนื้อหาสารสนเทศที่ให้บริการแบ่งเป็น 2 ประเภท ได้แก่ 1) ฐานข้อมูลบรรณานุกรม หมายถึง ฐานข้อมูลที่ให้สารสนเทศทางบรรณานุกรม เช่น ชื่อผูแต่ง ชื่อเรื่อง แหล่งผลิต และอาจมีสาระสัง เขป เพื่อแนะนาผู้ค้นคว้าให้ไปอ่านรายละเอียดจาก ต้นฉบับจริง ได้แก่ ฐานข้อมูลโอแพค (OPAC) ของห้องสมุดฐานข้อมูล TIAC ให้ข้อมูลบรรณานุกรมและ สาระสังเขปของวิทยานิพนธ์ไทย ฐานข้อมูล DAO ให้ข้อมูลบรรณานุกรมและสาระสังเขปของวิทยานิพนธ์ ต่างประเทศ หรือฐานข้อมูล ERIC ให้ข้อมูลบรรณานุกรมและสาระสังเขปของหนังสือและบทความจาก วารสารด้านการศึกษา เป็นต้น 2) ฐานข้อมูลเนื้อหาฉบับเต็ม หมายถึง ฐานข้อมูลที่ให้สารสนเทศครบถ้วนเช่นเดียว เหมือนต้นฉบับ เช่น ฐานข้อมูล IEEE/IEE และ ACM เป็นฐานข้อมูลฉบับเต็มของบทความจากวารสาร นิตยสาร รายงานการประชุมความก้าวหน้าทางสาขาวิชาวิศวกรรมไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ คอมพิวเตอร์ และเทคโนโลยีสารสนเทศ เป็นต้น

การเลือกใช้ทรัพยากรสารสนเทศ

เราสามารถเลือกใช้ทรัพยากรสารสนเทศได้อย่างเหมาะสมและเป็นประโยชน์ โดยมีหลักในการ พิจารณาดังนี้ (มหาวิทยาลัยขอนแก่น, 2549) 1. มีความสอดคล้องกับเนื้อหาสารสนเทศที่ต้องการ เช่น ถ้าต้องการสารสนเทศเฉพาะวิชา ควรเลือกใช้ท รัพยากรสารสนเทศประเภทหนัง สืออ้างอิง ตาราและวารสารวิชาการ มากกว่าประเภท หนัง สือ ทั่ วไปและนิต ยสาร หากต้ อ งการสารสนเทศที่ แสดงความสั ม พันธ์ ของเรื่ องราวอย่างชัดเจน ควรเลือกใช้ทรัพยากรสารสนเทศที่เป็นภาพเคลื่อนไหวเช่น วีดิทัศน์ วีซีดีหรือ ดีวีดี เป็นต้น หากต้องการ ฟังการบรรยาย เพลง ดนตรี ควรเลือกใช้ทรัพยากรสารสนเทศที่มีบันทึกเสียง เช่น เทป ซีดี หรือ วีซีดี เป็นต้น 2. การพิ จ ารณาความน่า เชื่อ ถือในตัว ทรัพ ยากร ผู้ เ รีย นจะต้องพิจ ารณาจากชื่อเสีย ง ประสบการณ์หรือคุณวุฒิของผูแ้ ต่ง สานักพิมพ์หรือผู้ผลิตทรัพยากรสารสนเทศด้วย เช่น หนังสืออ้างอิงจะ มีความน่าเชื่อถือ มากกว่าหนัง สือ ทั่ วไป เพราะเขียนและรวบรวมโดยผู้ท รงคุณวุฒิหรือผู้เ ชี่ยวชาญใน สาขาวิชา 3. ความสะดวกในการใช้งาน ทรัพยากรประเภทตีพิมพ์จะสามารถนามาใช้งานได้ง่ายกว่า ทรัพยากรประเภทไม่ตีพิมพ์ หรือทรัพยากรอิเล็กทรอนิกส์ เพราะสามารถใช้งานได้ทันที ไม่จาเป็นต้ องใช้ อุปกรณ์ในการแสดงผลเหมือนกับทรัพยากรประเภทไม่ตีพิมพ์หรือ ทรัพยากรอิเล็กทรอนิกส์ 4. ความทั นสมัยของเนื้อหา เช่น หากผู้เรียนต้องการสารสนเทศที่ทั นต่อเหตุการณ์แล้ว ก็สมควรเลือกพิจารณาสารสนเทศที่ได้จากทรัพยากรประเภทอินเทอร์เน็ต เพราะมีการเปลี่ยนแปลงทาให้ ทันสมัยอยู่ตลอดเวลา หรือเลือกใช้ทรัพยากรตีพิมพ์ประเภทหนัง สือพิมพ์ที่ มีการให้ข้อมู ลที่ก าลัง เป็น ที่น่าสนใจและได้รับความสนใจในปัจจุบัน สรุปได้ว่า ทรัพยากรสารสนเทศ หมายถึง วัสดุที่บันทึกสารสนเทศไว้ในสื่อต่าง ๆ เพื่อถ่ายทอด สารสนเทศสู่ผู้ใช้สารสนเทศ ทั้งสื่อสิ่งพิมพ์ สื่อโสตทัศน์ และสื่ออิเล็กทรอนิกส์ ผู้ใช้บริการสารสนเทศต้อง เลือกใช้ทรัพยากรสารสนเทศให้เหมาะสมจะสามารถประหยัดเวลาในการศึกษาและจะได้ข้อมูลตรงตาม ความต้องการ

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

35

บทที่

6 การใช้อินเทอร์เน็ตเพือ่ การสืบค้น

รูปแบบการสืบค้น รูปแบบการสืบค้น เสิร์ชเอนจิน (Search engine) หรือ โปรแกรมค้นหาและคือ โปรแกรมที่ช่วย ในการสื บ ค้ น หาข้ อ มู ล โดยเฉพาะข้ อ มู ล บนอิ น เทอร์ เ น็ ต โดยครอบคลุ ม ทั้ ง ข้ อ ความ รู ป ภาพ ภาพเคลื่อ นไหว เพลง ซอฟต์แวร์ แผนที่ ข้อมูล บุคคล กลุ่ม ข่าว และอื่น ๆ ซึ่ง แตกต่างกั นไปแล้วแต่ โปรแกรมหรือผู้ให้บริการแต่ละราย เสิร์ชเอนจินส่วนใหญ่จะค้นหาข้อมูลจากคาสาคัญ (คีย์เวิร์ด) ที่ผู้ใช้ ป้อนเข้าไป จากนั้นจะแสดงรายการผลลัพธ์ที่มันคิดว่าผู้ใ ช้น่าจะต้องการขึ้นมา ในปัจจุบัน เสิร์ชเอนจิน บางตัว เช่น กู เ กิล จะบันทึ กประวัติการค้นหาและการเลือกผลลัพธ์ของผู้ใช้ไว้ด้วย และจะนา ประวัติ ที่บันทึกไว้นั้น มาช่วยกรองผลลัพธ์ในการค้นหาครั้งต่อ ๆ ไป

ระดับการค้นหาข้อมูล (Search Engine) แบ่งออกเป็น 2 ระดับ 1. ระดับ Basic Search คือ เครื่องมือในการค้นหาข้อมูลของแต่ละเว็บไซต์ ซึ่งมีรูปแบบ การค้นหาข้อมูลและฟังก์ชั่นในการค้นหาข้อมูลแบบง่าย 2. ระดับ Advance Search คือ เครื่องมือในการค้นหาข้อมูลของแต่ละเว็บไซต์ ซึ่งช่วย ในการจากัดขอบเขตในการค้นหาข้อมูล จะมีส่วนช่วยในการบีบประเด็นหัวข้อ ให้แคบลง ซึ่งจะช่วยทาให้ นักเรียนได้รายชื่อเว็บไซต์ที่ตรงกับความต้องการของนักเรียนมากขึ้น ระดับ Basic Search เป็นการค้นหาข้อมูลอย่างง่ายไม่มีฟังก์ชั่นในการค้นหาที่สลับซับซ้อนมาก เหมาะสาหรับผู้ที่ เริ่มต้นใช้ ซึ่งการค้นหาข้อมูลแต่ละเว็บไซต์ รวมถึงรายละเอียดในการค้นหาข้อมูลนั้นแตกต่างกัน แต่ในที่นี้ ขอหยิบ ยก Search Engine ของ Google มาอธิบาย เพราะเป็นเว็บ ไซต์ที่ได้รับ ความนิยมที่ สุดใน การค้นหาข้อมูล

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

36

บริการของ Google มีดังต่อไปนี้ 1. บริการค้นหาเว็บไซต์ คือ การค้นหาข้อมูลในเว็บไซต์ต่างๆ โดยการใส่ข้อความ 2. บริการค้นหารูปภาพ คือ การค้นหาไฟล์รูปภาพในเว็บไซต์ 3. บริการค้นหากลุ่มข่าว คือ การค้นหากลุ่มข่าวที่ต้องการในเว็บไซต์ 4. บริการค้นหาสารบนเว็บ คือ การจัดหมวดหมู่ข้อมู ลของ Google หรือการจัดให้เป็น Directory นั่นเอง ซึ่งมีการจัดแยกโดยอาศัยแรงงานคนในการจัดแยก วิธีการค้นหาข้อมูล โดยใช้ Google.co.th 1. เข้าไปที่เว็บไซต์ของ Google.co.th 2. นึกถึงคาที่มีความเกี่ยวข้องกับเรื่องที่ต้องการ เช่น ต้องการข้อมูลเกี่ยวกับสุขภาพ ก็ต้อง นึกคาว่า health fitness ปัญหาสุขภาพ การออกกาลังกาย เป็นต้น 3. พิมพ์คาที่คิดว่าเกี่ยวข้องในที่นี้ คือ คาว่า “การออกกาลังกาย”

4. คลิกที่ปุ่ม ค้นหา หรือ กด Enter เพื่อให้เซิร์ฟเวอร์ค้นหาข้อมูล 5. ผลของการค้นหาจะปรากฏเว็บเพจที่เกี่ยวกับคาว่า “การออกกาลังกาย” ออกมา

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

37

6. คลิกเลือกเว็บเพจที่ต้องการ ระดับ Advance Search คือ เครื่องมือในการค้นหาข้อมูลของแต่ละเว็บไซต์ ซึ่งช่วยในการจากัดขอบเขตในการค้นหา ข้อมูล จะมีส่วนช่วยในการบีบประเด็นหัวข้อ ให้แคบลง ซึ่งจะช่วยทาให้นักเรียนได้รายชื่อเว็บไซต์ที่ตรงกับ ความต้องการของนักเรียนมากขึ้น มีหลักการง่ายๆ ดังนี้ 1. การบีบประเด็นให้แคบลง หรือหัวข้อเรื่องที่ต้องการค้นหาให้แคบลง เช่น นักเรียน ต้องการข้อมูลของการเต้นแอโรบิกนักเรียนลองใช้คาว่า “การออกกาลังกาย”

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

38

หลังจากนั้นสมมติว่านักเรียนนึกคาอื่นที่จะค้นหาได้ ในที่นี้สมมติว่านักเรียนนึกคาว่า “แอโรบิก” ได้ หลักจากนั้นนักเรียนก็ลองพิมพ์คาว่า “แอโรบิก” ต่อท้ายคาว่า “การออกกาลังกาย”

2. หลีกเลี่ยงการใช้คา ข้อความ หรือวลีที่ยาวเกินไป เมื่ อ นัก เรียนค้นหาข้อมู ล นัก เรียนคงเคยเจอ ที่ นัก เรียนค้นหาข้อมู ล แล้วไม่ เ จอ เนื่องจากสาเหตุหลายประการ โดยหนึ่งในสาเหตุนั้นก็คือ การใช้คาสาคัญที่ยาวเกินไป สมมติว่า นักเรียน ต้องการค้นหาข้อมูลเกี่ยวกับ “เครือข่ายคอมพิวเตอร์เทคโนโลยีที่จาเป็นสาหรับระบบสานักงานอัตโนมัติ” แต่เซิร์ฟเวอร์ไม่สามารถค้นหาข้อมูลได้ เนื่องจากข้อความที่ใช้ในการค้นหายาวเกินไป ฉะนั้นนักเรียนก็ลอง เปลี่ยนมาใช้คาค้นว่า คอมพิวเตอร์ เทคโนโลยี 3. การใช้เงื่อนไข AND ใช้เมื่ อต้อ งการให้ผลการค้นหาประกอบด้วยคาสาคัญที่อยู่ติดกับคาว่า AND ทั้ ง 2 คา เช่น “คอมพิวเตอร์” AND “เทคโนโลยี” หมายความว่าให้ค้นหาคาที่มีคาว่า คอมพิวเตอร์ และคา ว่า เทคโนโลยี ทั้ง 2 คาอยู่ในเอกสารเดียวกัน 4. การใช้เงื่อนไข OR ใช้เมื่อต้องการให้ผลการค้นหาประกอบด้วยคาสาคัญตัวใดตัวหนึ่งที่ติดอยู่กับคาว่า OR เช่น “คอมพิวเตอร์” OR “เทคโนโลยี” หมายความว่าให้ค้นหาคาที่มีคาว่า คอมพิวเตอร์ หรือ เทคโนโลยี คาใดคาหนึ่งก็ได้ หรือ ค้นหาทั้ง 2 คา ซึ่งทั้ง 2 คาจะอยู่หน้าเดียวกัน หรือมีเพียงคาใดคาหนึ่ง ในแต่ละหน้าก็ได้ 5. การใช้เงื่อนไข NOT ใช้เมื่อต้องการให้ผลการค้นหาประกอบด้วยคาสาคัญที่อยู่หน้าคาว่า NOT แต่ไม่ ต้องการค้นหาคาที่อยู่หลังคาว่า NOT เช่น “คอมพิวเตอร์” NOT “เทคโนโลยี” หมายความว่า ให้ค้นหา ข้อมูลที่มีคาว่า คอมพิวเตอร์ แต่ไม่มีคาว่า เทคโนโลยี อยู่ด้วย

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

39

6. การใช้เครื่องหมาย +, - ช่วยในการค้นหา โดย + คือ การใช้กับ คาที่ นัก เรียนต้องการให้ป รากฏอยู่บ นหน้าจอ และ คือ การใช้กับคาที่นักเรียนไม่ต้องการให้ปรากฏอยู่บนหน้าจอ ตัวอย่างเช่น ถ้านักเรียนต้องการให้ Office ปรากฏบนหน้าจอ แต่ไม่ต้องการให้ 97 ปรากฏบนหน้าจอ ให้นักเรียนใช้คาว่า +office-97 7. ใช้หาคาศัพท์ โดยการใช้รูปแบบคาสั่ง ดังนี้ define : ตามด้วยศัพท์ที่ต้องการ เช่น ต้องการรู้ความหมายของคาว่า boy ให้ นักเรียนใช้คาว่า define:boy ค้นหาข้อมูลมีข้อแม้ว่า ไม่สามารถหาคาศัพท์ และ คาแปลที่เป็นภาษาไทย ได้ 8. ใช้ในการคานวณคณิตศาสตร์ คุณสามารถป้อนตัวเลขและเครื่องหมาย + - * / เพื่อใช้ในการคานวณได้ เครื่องหมายดาเนินการ + * / ^ % % of Sqrt

ความหมาย บวก ลบ คูณ หาร ยกกาลัง หารเอาเศษ เปอร์เซ็นต์ รากที่ 2

ตัวอย่าง 3+44=47 13-2=11 5*8=40 12/6=2 8^2=64 8%7=1 20% of 150=30 sqrt(9)=3

คำถำมท้ำยบท

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

40

บทที่

7 การประเมินสารสนเทศ

การประเมินสารสนเทศได้อย่างมีวิจารญาณ สามารถสรุป แนวคิด ความสาคัญจากสารสนเทศ ที่รวบรวม โดยใช้เกณฑ์การประเมินสารสนเทศและแหล่งสารสนเทศ ได้แก่ ความน่าเชื่อถือ ความเที่ยงตรง ความถูก ต้อ ง และความทั นสมั ย สามารถคิดวิเ คราะห์ สัง เคราะห์แนวคิดหลัก เพื่อสร้างแนวคิ ดใหม่ เปรียบเทียบความรู้ใหม่กับความรู้เดิมเพื่อพิจารณาว่า อะไรคือสิ่งที่เพิ่มขึ้น อะไรคือสิ่งที่ขัดแย้งกัน และ อะไรคือสิ่งทีค่ ล้อยตามกัน และตัดสินใจเลือกรับสารสนเทศที่นาเสนอไว้อย่างหลากหลาย โดยการพิจารณา ทบทวนถึงเหตุผล จากสิ่งที่เคยจดจา คาดการณ์โดยยังไม่คล้อยตามสารสนเทศที่นาเสนอเรื่องนั้น ๆ แต่ต้อง พิจารณาใคร่ครวญ ไตร่ตรองด้วยความรอบคอบและมีเหตุผลว่าสิ่งใดสาคัญก่อนตัดสินใจนาไปใช้

คุณลักษณะของสารสนเทศที่ดี

สารสนเทศที่ดีควรมีคุณลักษณะดังต่อไปนี้ (เอกภพ อินทรภู่, 2558: 72) 1. มีความน่าเชื่อถือ เป็นสารสนเทศที่ได้จากผู้แต่งหรือแหล่งที่เชื่อถือได้ 2. มีความถูกต้อง เป็นสารสนเทศที่ให้ข้อเท็จจริง ไม่มีความผิดพลาด 3. เข้าถึงได้ง่าย เป็นสารสนเทศที่มีรูปแบบเหมาะสม เรียกใช้ได้ง่าย 4. มีความชัดเจน เนื้อหาไม่คลุมเครือ 5. มีความสมบูรณ์ครบถ้วน ให้เนื้อหาสาคัญอย่างครบถ้วน 6. ตรงกับความต้องการของผู้ใช้ 7. ทันเวลา หรือทันต่อความต้องการของผู้ใช้ 8. มีความทันสมัย เป็นปัจจุบัน (Up to Date) 9. สามารถพิสูจน์ได้ มีหลักฐานอ้างอิงตรวจสอบได้ว่ามีความถูกต้อง

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

41

การประเมินสารสนเทศ

คุณภาพของสารสนเทศนั้น นอกจากจะขึ้นอยู่กับความต้องการของแต่ละบุคคลแล้ว ยังมีหลักการ ประเมินประกอบการพิจารณา ดังนี้ 1. หลักการประเมินสารสนเทศ 1) ความเกี่ ย วข้ อ ง (Relevance) เป็ น การพิ จ ารณาว่ าสารสนเทศที่ ไ ด้ รั บ นั้ นมี ความ เกี่ยวข้องความเหมาะสม ความเกี่ยวพันกัน หรือตรงกับหัวข้อที่ต้องการหรือไม่ โดยพิจารณาจากขอบเขต ความต้องการของตนเองว่าต้องการสารสนเทศประเภทใด เช่น บทความ หนังสือ เว็บไซต์ หรือสื่อประเภท อื่น ๆ ว่ามีเนื้อหาเกี่ยวกับเรื่องใด แล้วสารสนเทศที่ค้นได้นั้น ให้ข้อมูลตรงตามนั้นหรือไม่ มีการยกตัวอย่าง หรือให้ข้อมูลที่สนับสนุนเรื่องที่ ต้องการหรือไม่ มีจุดเชื่อมโยงไปยังข้อมูลที่เกี่ยวข้องหรือไม่ กรณีสืบค้น รายการทางบรรณานุกรมในการเลือกรายการนั้น จะต้องพิจารณาจากชื่อเรื่องและคาสาคัญว่าตรงกับเรื่อง ที่ต้องการหรือไม่เป็นลาดับแรก 2) ความถู ก ต้ อ ง (Accuracy) เป็ น การตรวจสอบเนื้ อ หาของสารสนเทศที่ ไ ด้ ว่ า มี ความถูกต้องหรือไม่โดยพิจารณาว่าสารสนเทศที่ได้นั้นมีลักษณะการเสนอข้อเท็จจริงหรือความคิดเห็น เป็น กลางหรือมีอคติมีหลักฐานอ้างอิงหรือไม่ มีการสรุปอย่างเป็นเหตุเป็นผล มีการอ้างอิงที่ชัดเจนไม่ว่าจะเป็นใน รูปเชิงอรรถหรือบรรณานุกรม รวมทั้งพิจารณาว่าสารสนเทศที่ได้นั้นประกอบไปด้วยสารสนเทศจากแหล่งอื่น ๆ หรือไม่กรณีประเภทของสารสนเทศ ที่ได้รับนั้นแตกต่างกัน สารสนเทศปฐมภูมิซึ่งเป็นสารสนเทศต้นฉบับ จะมี ความน่าเชื่อถือมากกว่าเพราะเป็นต้นก าเนิดของสารสนเทศเรื่องนั้น ส่วนสารสนเทศทุ ติยภูมิ เป็น สารสนเทศที่คัดลอกมาจาก สารสนเทศปฐมภูมิอีกชั้นหนึ่ง ความน่าเชื่อจะมีไม่เท่าสารสนเทศปฐมภูมิ และ หากจาเป็นจะต้องใช้สารสนเทศทุติยภูมิ จะต้องตรวจสอบกับต้นฉบับว่าตรงกันหรือไม่ 3) ความน่าเชื่อถือของผู้จัดทา (Authority) เป็นการพิจารณาที่ผู้จัดทาหรือผู้เขียนว่าเป็นผู้ ที่มีความรู้ ความเชี่ยวชาญมีประสบการณ์ และมีชื่อเสียง ตลอดจนมีความน่าเชื่อถือเป็นที่ยอมรับในหัวข้อ เรื่องหรือสาขาวิชานั้น ๆ หรือไม่ โดยพิจารณาจากข้อมูลการศึกษา ประสบการณ์การท างาน และหน้าที่ การงานของผู้เขียนที่รับผิดชอบ ซึ่งมักมีระบุไว้ในส่วนหนึ่งหรือส่วนท้ายของสารสนเทศ นอกจากนี้ยังควร พิจารณาถึงความน่าเชื่อถือของสถาบัน หรือหน่วยงานที่ผลิตสารสนเทศ หรือหน่วยงานของเอกชน และ เป็นหน่วยงานที่มีชื่อเสียงหรือมีความเชี่ยวชาญในสาขาวิชาที่นาเสนอสารสนเทศหรือไม่ เช่น เอกสารหรือ บทความเกี่ยวกับโรคมะเร็งที่เขียนโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญทางด้านมะเร็ง หรือผลิตโดยสถาบันมะเร็งก็ย่อมมี ความน่าเชื่อถือมากกว่าสถาบันอื่น เป็นต้น 4) ความทันสมัย (Currency) เป็นการพิจารณาถึงความทันสมั ย ความทันต่อเวลา หรือ การปรับปรุงครั้งล่าสุด และหลีกเลี่ยงการใช้สารสนเทศที่ไม่มีการปรับปรุงแก้ ไขเป็นเวลานาน โดยปกติแล้ว หากสารสนเทศมีอายุเกิน 5 ปีแล้ว อาจไม่ทันสมัย ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับเรื่องที่ต้องการด้วย กล่าวคือ หากเป็นเรื่อง ทางด้านเทคโนโลยี วิทยาศาสตร์ หรือการแพทย์ ที่มี ความก้าวหน้าและความเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว ก็ จ าเป็นจะต้องใช้สารสนเทศที่ เ ป็นปัจจุบันหรือทั นสมั ยที่ สุด แต่หากเป็นเรื่องทางด้ านประวัติศาสตร์ วรรณคดี ก็ไม่จาเป็นที่จะต้องมีความทันสมัยหรืออยู่ในปีที่เป็นปัจจุบัน ดังนั้นจึงควรพิจารณาความทันสมัย ของสารสนเทศให้เหมาะสมกับลักษณะเนื้อหาของเรื่องที่ต้องการ 5) ความครอบคลุม (Coverage) เป็นการพิจารณาว่าสารสนเทศนั้นมีความครอบคลุมใน หัวข้อที่ต้องการค้นหามากน้อยเพียงใด ตรงตามวัตถุประสงค์ที่ต้องการหรือไม่ เขียนให้นั กวิชาการหรือคน ทั่ วไปอ่านให้ข้อมู ลในเชิงลึกมากน้อยเพียงไร รวมทั้ งให้ข้อมู ลใหม่ ๆ เพิ่มเติมข้ อมู ลเดิมที่ มี อยู่หรือไม่ ลักษณะของสารสนเทศเป็นอย่างไร เช่น สารสนเทศวิชาการ รายงานการประชุม ข่าว หรือโฆษณา ทั้งนี้ สามารถพิจารณาได้จากรายละเอียดในแต่ละหัวข้อของสารสนเทศ เช่น สารบัญ คานา บทนา วัตถุประสงค์ ดรรชนี สาระสังเขป เป็นต้น เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

42

ตติยภูมิ

6) พิจารณาเนื้อหาของสารสนเทศว่าอยู่ในระดับใด เป็นสารสนเทศปฐมภูมิ ทุติยภูมิ หรือ

6.1) สารสนเทศปฐมภู มิ (Primary Information) มี ค วามน่ าเชื่ อ ถือ มากที่ สุ ด เนื่องจากเป็นสารสนเทศที่ได้จากการศึกษาค้นคว้าโดยตรงของผู้เขียนและตีพิมพ์เผยแพร่เป็นครั้งแรก เช่น ต้นฉบับตัวเขียน จดหมายส่วนตัว รายงานการวิจัย วิทยานิพนธ์ สิ่งพิมพ์รัฐบาล สารสนเทศ ประเภทนี้ถือว่า มีความน่าเชื่อถือ ควรนามาอ้างอิ งมากที่สุด เพราะเป็นข้อมู ลจริง ที่ได้จ ากผู้เ ขียน และยังไม่ ได้ผ่านการ เรียบเรียงหรือปรับแต่งใหม่จากบุคคลอื่น 6.2) สารสนเทศทุติยภูมิ (Secondary Information) เป็นการนาสารสนเทศปฐม ภูมิมาเขียนใหม่ อธิบาย เรียบเรียง วิจารณ์ใหม่ให้เข้าใจง่ายเพื่อให้เหมาะกั บผู้ใช้สารสนเทศ หรือเป็น เครื่องมือช่วยค้นหรือติดตามสารสนเทศปฐมภูมิ เช่น หนังสือ บทความวารสาร บทคัดย่องานวิจัย และบท วิจารณ์หนังสือเป็นต้น 6.3) สารสนเทศตติยภูมิ (Tertiary Information) เป็นการชี้แนะแหล่งสารสนเทศ 2 ระดับแรกที่ไม่ได้ให้เนื้อหาสารสนเทศโดยตรงแต่เป็นการชี้แนะแหล่งสารสนเทศปฐมภูมิ และ ทุติยภูมิ เช่น บรรณานุกรมดรรชนีวารสาร และสาระสังเขปเนื้อหา 2. การประเมินสารสนเทศจากเว็บไซต์ 1) ตรวจสอบรายละเอียดเกี่ยวกับผู้รับผิดชอบจากหัวข้อ เช่น About the author/ About us เป็นต้น 2) ผู้รับผิดชอบควรเป็นหน่วยงานของรัฐ หรือสถาบันการศึกษา ซึ่งมียูอาร์แอลที่ลงท้ายด้วย .edu, .gov, .org, .net เพราะย่อมมีความเชื่อถือมากกว่าเว็บไซต์ที่เกี่ยวข้องกับธุรกิจ เช่น ยูอาร์แอลที่ลงท้ายด้วย .com เป็นต้น 3) มีการอ้างอิงที่มาของสารสนเทศหรือไม่ ทัง้ สารสนเทศที่เป็นเนื้อหา ภาพ สื่อมัลติมีเดีย หรือกราฟ 4) มีโฆษณาที่เกี่ยวข้องกับเนื้อหาบนเว็บหรือไม่ หากมี อาจทาให้การนาเสนอสารสนเทศ มีความลาเอียงได้ 5) มีการระบุวัตถุประสงค์ของเว็บไซต์ไว้ชัดเจนหรือไม่ ซึ่งดูได้จากหัวข้อ เช่น วิสัยทัศน์ (Mission), วัตถุประสงค์ (Purpose) เป็นต้น 3. การประเมินคุณภาพเว็บไซต์ข้อมูลสารสนเทศ ปัจจัยที่เป็นแนวทางในการตรวจสอบและประเมินคุณภาพเว็บไซต์ 9 ด้าน มีดังนี้ 1) ความทันสมัย ความทันสมัยของเว็บไซต์ จัดเป็นหัวข้อสาคัญของการพัฒนาข้อมูลสารสนเทศผ่านระบบ อินเทอร์เน็ต เนื่องจากข้อมูลสารสนเทศที่ปรากฏอยู่ในเว็บไซต์จะเป็นประโยชน์ต่อผู้ใช้งานก็เมื่อข้อมูลนั้น เป็นข้อมูลที่ใหม่ ทันต่อสถานการณ์และได้รับการปรับปรุงแก้ไขตามระยะเวลาอย่างเหมาะสม 2) เนื้อหาและข้อมูล เว็บไซต์ต้องมีเนื้อ หาและข้อมู ลที่เป็นประโยชน์ เป็นสิ่งที่ตรวจสอบและวัดความเป็น เว็บไซต์ที่ดีได้ง่าย รวมทั้งสามารถประเมินคุณค่าของเว็บไซต์ได้อย่างชัดเจน โดยเฉพาะถ้าเว็บไซต์มีเนื้อหา ข้อมูลที่ตรงตามหลักสูตรและการเรียนการสอนของนักศึกษา หรือทาให้เป็นเนื้อหาข้อมูลประกอบการเรียน ตามหลักสูตรและน่าสนใจชวนติดตามย่อมเป็นประโยชน์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าเนื้อหาที่นาเสนอบนเว็บไซต์ เป็นเนื้อหาที่หาไม่ได้ในห้องสมุด ย่อมเป็นเนื้อหาที่มีคุณค่า นาไปใช้ประโยชน์ได้โดยตรง แสดงให้เห็นถึง ประโยชน์ของระบบอินเทอร์เน็ตได้อย่างชัดเจนว่าเป็ นแหล่งเนื้อหาและข้อมูลเพื่อการเรียนรู้ ที่แตกต่าง ออกไปจากแหล่งเรียนรู้เดิมๆ อย่างห้องสมุด เนื้อหาที่นาเสนอนั้นย่อมมีความหมายและเป็นประโยชน์ เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

43

3) ความน่าเชื่อถือ เว็ บ ไซต์ ที่ มี คุณ ภาพไม่ ใ ช่เ พี ยงแต่ ทั น สมั ย มี เ นื้อ หาและข้อ มู ล ที่ ดี ความน่ าเชื่อ ถื อ ต่อเว็บไซต์เป็นเรื่องสาคัญในการจะนาเอาข้อมูลไปอ้างอิงหรือใช้ประโยชน์ เพราะข้อมูลและเนื้อหาจะได้ ถูกนาไปใช้ประโยชน์ก็ด้วยเหตุผ ลที่ว่าเว็บ นั้นน่าเชื่อถือ เช่น ถ้าต้องการเรื่องเกี่ยวกับโรคติดต่อข้อมู ล ที่น่าเชื่อถือที่สุดก็ควรเป็นข้อมูลของกระทรวงสาธารณสุข หรือโรงพยาบาลต่าง ๆ นั่นหมายความว่า ผู้เข้า ไปใช้ประโยชน์จากเว็บก็จะพยายามหาข้อมูลจากเว็บที่เกี่ยวข้องกับเรื่องที่ต้องการ ทันสมัยและมีข้อมูล เนื้อหาที่ดี 4) การเชื่อมโยงข้อมูล การประเมินเว็บไซต์ที่ดีควรจะแสดงการเชื่อมโยงไปยังส่วนต่างๆ ในรูปแบบที่ เข้าใจง่าย และอ่านได้อย่างชัดเจน การเชื่อมโยงภายในเว็บไซต์ จะมีชื่อเรียกว่า ลิงก์ (Link) การลิงค์หรือการเชื่อมโยง นั้น ถ้าหน้าแรกสามารถบอกได้ว่า เว็บไซต์นั้นมีการจัดการอย่างไร มีเงื่อนไขในการเชื่อมโยงอย่างไร และ มีหัวข้ออะไรที่จาเป็นต้องเชื่อมโยงไปบ้า ง ลักษณะอย่างนี้อาจจะมีหน้าพิเศษต่างหากที่เรียกว่าแผนภูมิ เว็บไซต์ หรือ site map 5) การนาไปใช้งานจริง เว็บเพจที่ดีควรจะมีเนื้อหาเป็นไปตามวัตถุประสงค์ที่กาหนดไว้ และมีการแสดงผลอย่าง รวดเร็ว ในเว็ บ เพจต้อ งท าให้ ผู้เ ข้า ชมรู้ สึก ว่า ไม่ เ สียเวลา ไม่ ไร้ ป ระโยชน์ ห รื อเว็บ เพจไม่ เ ป็นไปตาม วัตถุประสงค์ ผู้ออกแบบต้องคานึงเสมอว่า ในการนาไปใช้งานจริง ผู้สืบค้นข้อมูล หรือผู้เข้าชมเว็บเพจ ย่อมเข้ามาเพื่อคิดว่าเว็บเพจที่จัดทานั้นมีวัตถุประสงค์ตามหัวเรื่องของเว็บเพจ 6) ความเป็นมัลติมีเดีย ความเป็น มัลติมีเดีย (multimedia) สาหรับเว็บไซต์เป็นเรื่องที่ค่อนข้างยาก เนื่องจาก เว็บไซต์ต้องออนไลน์อยู่ในระบบอินเทอร์เน็ต ในข้อจากัดของแบนด์วิท และความเร็วในการเสนอจึงยาก ที่จะทาให้เว็บไซต์แต่ละเว็บไซต์มีความเป็น มัลติมีเดีย ดังนั้น องค์ประกอบทีส่ าคัญของความเป็น มัลติมีเดีย ภายในเว็บไซต์ คือ เสียง ภาพ กราฟิก ภาพเคลื่อนไหว ควรสอดคล้องกับเนื้อหาภายในเว็บ นอกจากนี้ควร จะเป็น มัลติมีเดีย ที่เพิ่มความสนใจให้ผู้เข้าชม ภาพเคลื่อนไหวที่นาเสนอควรจะมีเวลาที่เหมาะสมและไม่ รบกวนเนื้อหา ภาพกราฟิกที่ใช้ไม่ควรมีขนาดใหญ่เกินไปสามารถแสดงผลหรือโหลดขึ้นมาได้อย่างรวดเร็ว สิ่งที่ต้องทาความเข้าใจในความเป็น มัลติมีเดียของเว็บก็คือ เว็บไซต์ไม่สามารถมีปฏิสัมพันธ์กับผู้เข้าชมได้ ทันที เนื่องจากการออกแบบเว็บไซต์ไม่สามารถทาให้ใช้เทคนิคหรือกระบวนการได้มากมายอย่างที่เป็น stand alone ภายในระบบดังนั้นความเป็น มัลติมีเดีย ของเว็บไซต์ จึงหมายถึงการจัดทาภาพประกอบ เสียง ภาพเคลื่อนไหว ภาพวีดีโอ หรือภาพนิ่ง โดยเป็นการเสริมหรือเพิ่มให้เว็บไซต์มีคุณค่า และที่สาคัญ มัลติมีเดีย ที่นามาใช้ต้องสอดคล้องกับเนื้อหา และเป็นประโยชน์ในการสร้างความเข้าใจให้กับผู้เข้าชม เว็บไซต์ 7) การให้ข้อมูล การให้ข้อมูลภายในเว็บไซต์ ข้อมูลที่สาคัญควรจะเข้าถึงได้ง่ายและรวดเร็ว โดยไม่มีความ สลับซับซ้อน แต่การนาเสนอข้อมูลควรมีการจัดรูปแบบและหมวดหมู่ของข้อมูลอย่างเป็นระบบ เพื่อให้ง่าย ต่อการตรวจสอบและการใช้งานข้อมูล นอกจากนี้ข้อมูลที่ใช้ควรมีเนื้ อหาที่ทันสมัยทันต่อเหตุการณ์ โดย แสดงได้จากวันเวลาที่ ปรับปรุง ขณะเดียวกันเมื่ อจัดท าเว็บ ไซต์ตามวัตถุป ระสงค์แล้ว เว็บ ไซต์ควรจะ สอดคล้องกับกลุ่มเป้าหมายของเว็บ ถ้าเว็บไซต์นั้นจัดทาได้ตรงกับกลุ่มเป้าหมาย เช่น กลุ่มนักศึกษา หรือ วัยรุ่น ก็จะทาให้เว็บนั้นได้รับความนิยม แสดงถึงคุณภาพของผู้ดาเนินการจัดทา

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

44

8) การเข้าถึงข้อมูล สิ่งที่สาคัญทีส่ ุดก็คือ เว็บไซต์สามารถแสดงผลข้อมูลได้อย่างรวดเร็ว เมื่อผู้ใช้เข้าสู่เว็บไซต์ หมายถึง เมื่ อผู้ใช้ต้องการเข้าสู่เว็บไซต์โดยการพิม พ์ที่อยู่ของเว็บเช่น URL หรือโดเมนเนม (Domain Name) แล้วกดปุ่ม Enter การแสดงผลของหน้าแรกจะต้องปรากฏอย่างรวดเร็วโดยไม่เสียเวลานานจะทาให้ ผู้ใช้รู้สึกพึงพอใจ แต่ถ้าเว็บใดออกแบบให้มีกราฟิก ภาพเคลื่อนไหว และเนื้อหาจานวนมาก เว็บนั้นก็จะ แสดงผลได้ช้า ก็จะทาให้ผู้ใช้รอและเบื่อหน่าย การให้ผู้ใช้รอบ้างย่อมรับได้ แต่ถ้าผู้ใช้รอนานเกินไปก็อาจ เบื่อหน่ายและเปลีย่ นไปเว็บอื่นในที่สุดการเข้าถึงข้อมูลในเว็บไซต์นอกจากจะแสดงผลรวดเร็วแล้ว เว็บไซต์ ควรหาได้สะดวกจากเว็บประเภทสืบค้นข้อมูลหรือ Search Engine หรือเว็บได้ Add URL เอาไว้ใน Search Engineเช่น Google หรือ Yahoo ถ้าเป็นในประเทศไทยก็เช่น Sanook, Sansarn ก็จะทาให้ผู้ใช้ สามารถสืบค้นจากเครือ่ งมือสืบค้นได้รวดเร็ว การโหลดของเว็บได้อย่างรวดเร็วทาให้เสียเวลาน้อยลงในการ ค้นหาข้อมูล เว็บไซต์ที่แสดงผลจากการค้นหาได้รวดเร็ว ย่อมเป็นที่นิยมของผู้ใช้เพราะค้นเจอเสมอแสดงว่า เข้าถึงข้อมูลได้รวดเร็ว 9) ความหลากหลายของข้อมูล ประเด็นสาคัญในส่วนของข้อมูลก็คือ เว็บควรมีความหลากหลายและมีเรื่องที่เป็นประโยชน์ หลายๆ เรื่อง มีความน่าเชื่อถือและตรวจสอบข้อมูลได้ ข้อมูลนั้นก็จะได้ความนิยมและแนะนากันให้เข้ามา ชมอีก กรณีที่เว็บมีข้อมูลไม่มากมายนัก แต่เว็บมีข้อมูลสาคัญเพียงพอไม่ยาวเกินไป ไม่สั้นมากเกินไป ใช้ ประโยชน์ได้เหมาะสม สรุปได้ว่า การดาเนินชีวิตประจ าวันสารสนเทศมีความสาคัญนานับประการในการแก้ปัญหา การตัดสินใจ ซึ่งจาเป็นต้องใช้สารสนเทศทีถ่ ูกต้องทันเหตุการณ์ ทั้งด้านการศึกษา การวิจัย การดาเนินชีวิต รวมถึงด้านวิทยาการและเทคโนโลยี การประเมินสารสนเทศจึงเป็นสิ่งจาเป็นอย่างยิ่งในการพัฒนาคุณภาพ ชีวิตให้เกิ ดความรู้ความสามารถ ทักษะและกระบวนการอันเป็นประโยชน์ในการพัฒนาการเรียนรู้ทุ ก รูปแบบ

การวิเคราะห์สารสนเทศ

การวิเคราะห์สารสนเทศ หมายถึง การพิจารณาแยกแยะสารสนเทศแต่ละส่วนที่ประกอบกันเป็น เรื่ องหรือ หั วข้ อ โดยเลื อ กเฉพาะประเด็น ที่ มี ลั ก ษณะเนื้ อ หาและคุณ สมบั ติ ตรงตามความต้ อ งการ 1. วัตถุประสงค์ของการวิเคราะห์สารสนเทศ 1) ให้รู้ว่าสารสนเทศมีลักษณะเนื้อหาใด ตรงตามความต้องการหรือไม่ 2) นาสารสนเทศทั้งเรื่อง หรือทุกเรื่องที่สืบค้นได้ไปสรุป หรือทาสาระสังเขปเนื้อหา เพื่อให้สามารถนาไปใช้ได้โดยสะดวก และเข้าใจง่าย 3) เขียนวิจารณ์ หรือบรรณนิทัศน์ของเรื่องที่อ่าน 4) กาหนดคาเพื่อเป็นเครื่องมือช่วยค้นหา เช่น ดรรชนี คาสาคัญ เป็นต้น 2. หลักการวิเคราะห์สารสนเทศ 1) สารสนเทศประเภทสิ่งพิมพ์ ให้ตรวจสอบรายละเอียดทางบรรณานุกรม เช่น ประเภทสิ่งพิมพ์ชื่อผู้แต่ง ชื่อเรื่อง ชื่อบทความ ภาษา ปีที่พิมพ์ หัวเรื่อง และคาสาคัญ เป็นต้น 2) สารสนเทศที่ได้จากข่าวหนังสือพิมพ์ ตรวจสอบหัวข้อข่าวที่เด่นที่สุด เนื้อเรื่องตรงกับ วัตถุประสงค์ของหน่วยงานหรือไม่ 3) สารสนเทศที่ได้จากการสืบค้นฐานข้อมูล ตรวจสอบรายละเอียดบรรณานุกรม คาสาคัญ สาระสังเขป 4) สารสนเทศที่ได้จากเว็บไซต์ ตรวจสอบว่าเนื้อหาถูกต้องหรือไม่ และมีความน่าเชื่อถือ หรือไม่เพียงใด หน่วยงานใดรับผิดชอบ วันที่ปรับปรุงข้อมูลล่าสุดเมื่อใด เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

45

3. องค์ประกอบของสถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์สารสนเทศ สถิติประกอบด้วย 2 องค์ประกอบ ดังนี้ 1) สถิติเชิงพรรณนา (Descriptive Statistics) เป็นวิธีการทางสถิติเพื่อใช้ในการพรรณนาหรือบรรยายลักษณะของสิ่งที่ศึกษา เพื่อให้ เข้าใจถึงลักษณะของข้อมูลที่เก็บรวบรวมมาได้ จะพรรณนาภายในขอบเขตของข้อมูลที่เก็บรวบรวมมา เท่านั้น ไม่สามารถจะคาดคะเนลักษณะต่าง ๆ ออกไปนอกเหนือจากข้อมูลที่มีอยู่ได้ หรือไม่มีการอ้างอิ ง หรืออนุมานไปถึงกลุ่มอื่น หากผู้วิจัยสามารถศึกษาทุกหน่วยของประชากรได้ ก็จะใช้สรุปหรือบรรยาย ลักษณะของประชากรที่ศึกษา หากผู้วิจัยไม่สามารถศึกษาสมาชิกทุกหน่วยของประชากรได้ สุ่มสมาชิก เพียงบางส่วนมาศึกษา(ศึกษาจากกลุ่มตัวอย่าง) ก็จะใช้สรุปหรือบรรยายเฉพาะกลุ่มตัวอย่างที่สุ่มมาศึกษา เท่านั้น 2) สถิติเชิงอ้างอิงหรือสถิติอนุมาน (Inferential Statistics) เป็นวิธีก ารทางสถิติที่ ใช้ในการสรุป ลัก ษณะของประชากร จากผลการศึก ษาข้อมู ล ในกลุ่ม ตัวอย่าง โดยอาศัยทฤษฎีความน่าจะเป็นในการอนุมานลักษณะประชากร โดยศึกษาจากกลุ่ม ตัว อย่ า ง แต่ อ้ า งอิ ง หรื อ อนุม านไปถึง ประชากร ประกอบด้ ว ย 2 องค์ป ระกอบ คื อ การประมาณ ค่าพารามิเตอร์ (Parametric Estimation) และการทดสอบสมมติฐาน (Testing Hypothesis)

การสังเคราะห์สารสนเทศ

การสังเคราะห์สารสนเทศ หมายถึง การศึกษาสารสนเทศในเรื่องเดียวกันจากสารสนเทศต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องแล้วนามาวิเคราะห์หาสารสนเทศโดยการตีความ (Interpretation) ให้ทาความเข้าใจ สารวจ ตรวจสอบสารสนเทศที่มีอยู่และที่เกี่ยวข้อง เพื่อสรุปประเด็นเนื้อหาอย่างเป็นระบบให้ได้คาตอบตามที่ ต้องการและสามารถอภิปรายให้กับบุคคลอื่นได้ โดยมีหลักการสังเคราะห์สารสนเทศ ดังนี้ 1) คัด เลือ กสารสนเทศ วิเ คราะห์เ นื้ อหา ก าหนดขอบเขตและขั้น ตอนการน าเสนอ สารสนเทศ 2) รวบรวมสารสนเทศต้นฉบับที่มีการอ้างอิงรายการทางบรรณานุกรมอย่างถูกต้อง 3) เขียนตามแผนที่กาหนดอย่างสร้างสรรค์และใช้สานวนของตนเองด้วยภาษาที่ถูกต้อง 4) ประเมินผลด้วยตัวเอง พร้อมรับฟังข้อวิจารณ์เพื่อปรับปรุงแก้ไข และสร้างสรรค์งานใหม่

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

46

บทที่

8 การสังเคราะห์และสรุปองค์ความรู้

การเรี ย นรู้ ด้ ว ยการศึ ก ษาค้ น คว้ า ความรู้ ด้ ว ยตนเองเป็ น การเรี ย นรู้ ที่ นั ก เรี ย นต้ อ งมี ความรับผิดชอบ และมีวินัยในตนเองสูง ถ้านักเรียนไม่วางแผนการเรียนรู้ข องตนเองให้ชัดเจนและเป็น ระบบ การบรรลุเป้าหมายการเรียนรู้ตามผลการเรียนรู้รายวิชาก็ ทาได้ยาก อย่างไรก็ตาม เมื่อนักเรียนได้ ทาการศึกษาค้นคว้าข้อมูลความรู้เพื่อเตรียมการตอบประเด็นปัญหาหรือข้อคาถามต่าง ๆ ตามความสนใจ ความต้องการและความถนัดจากแหล่งข้อมู ลต่าง ๆ อย่างหลากหลายแล้ว ขั้นตอนที่ จะทาให้นัก เรียน สามารถหารายละเอียดข้อมูลที่เชื่อถือได้ไปประกอบการอภิปรายผลเพื่อการเปรียบเทียบหรือเชื่อมโยง ความรู้ในการตอบประเด็นปัญ หาหรือ คาถามที่ตั้งไว้ก็คือ การสังเคราะห์และสรุป องค์ความรู้อย่างเป็น ระบบ

ความหมายขององค์ความรู้ จาก “ความรู้ (Knowledge) ซึ่งเบนจามิน บลูม (Benjamin Bloom in Krathwohl, 2002: 213) ระบุว่า “ความรู้” หมายถึง สาระ ข้อมูล แนวคิดที่บุคคลได้จากการเรียนรู้ เช่น ความรู้เฉพาะในด้านคาศัพท์ คานิยาม ข้อเท็จจริง กฎเกณฑ์ โครงสร้างและวิธีการในการแก้ปัญหา ในขณะที่ “องค์ความรู้ ” หมายถึง ความรู้ที่เป็นแนวคิด หลักการ ทฤษฎีที่ผ่านการประมวล คัดเลือก จัดหมวดหมู่ หรือผ่านการวิเคราะห์อย่างมี แบบแผน และได้รับการพั ฒนาจนมี ความชัดเจนสมบูรณ์ หรืออี กความหมายหนึ่ง องค์ความรู้ หมายถึง ความรู้ที่ผ่านการกลั่นกรองอย่างเป็นระบบและสั่งสมจนกลายเป็นสติปัญญา ภูมิปัญญา และประสบการณ์ เฉพาะบุคคล สรุปว่า องค์ความรู้ หมายถึง ความรู้ที่ผ่านการประมวลผล หรือผ่านการวิเคราะห์อย่างเป็น ระบบ จนมีความสมบูรณ์ชัดเจนและสั่งสมจนกลายเป็นสติปัญญา ภูมิรู้ และประสบการณ์เฉพาะ แต่ละบุคคล

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

47

แหล่งกาเนิดขององค์ความรู้ 1.

2.

3.

4.

5.

ความรู้ที่ได้รับการถ่ายทอดจากบุคคลอื่น ความรู้เกิดจากประสบการณ์การทางาน ความรู้ที่ได้จากการวิจัยทดลอง ความรู้จากการประดิษฐ์คิดค้นสิ่งใหม่ ๆ ความรู้ที่มีปรากฏอยู่ในแหล่งความรู้ภายนอกองค์กรและองค์กรได้นามาใช้

ประเภทขององค์ความรู้ แบ่งได้ เป็น 2 ประเภท ดังนี้ 1. องค์ความรู้ที่สามารถอธิบายได้ เป็นองค์ความรู้ซึ่งทาความเข้าใจได้จากการฟัง การอ่าน และสามารถนาไปอธิบ าย หรือ นาไปใช้ป ฏิบัติ ได้ โดยจัดไว้อย่างมี แบบแผนมี โ ครงสร้างและอธิบ าย กระบวนการที่สามารถนาไปใช้ได้ 2. องค์ความรู้ที่ไม่สามารถอธิบายได้หรืออธิบายได้ยาก เป็นองค์ความรู้ที่อธิบายได้ยากหรือ ในบางครั้งไม่สามารถอธิบายว่าเกิดความรู้ เหล่านั้นได้อย่างไร ไม่มี ระเบียบแบบแผน โครงสร้างที่ชัดเจน มักเกิดขึ้นกับตัวบุคคล ผลของการถ่ายทอดขึ้นอยู่กับผู้ถ่ายทอดและผู้รับเป็นสาคัญ

การจัดการองค์ความรู้ การจัดการองค์ความรู้ คือ การรวบรวมองค์ความรู้ที่มีอยู่ ซึ่งกระจัดกระจายอยู่ในตัวบุคคลหรือ เอกสาร มาพัฒนาให้เป็นระบบ เพื่อให้ทุกคนสามารถเข้าถึงความรู้ และพัฒนาตนเองให้เป็นผู้รู้ รวมทั้ง ปฏิบัติงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ อันจะส่งผลให้องค์กรมีความสามารถในเชิงแข่งขันสูงสุดโดยที่ความรู้ มี 2 ประเภท คือ 1. ความรู้ที่ฝังอยู่ในคน เป็นความรู้ที่ ได้จากประสบการณ์ พรสวรรค์หรือสัญชาตญาณของ แต่ล ะบุคคลในการท าความเข้าใจในสิ่ง ต่างๆเป็นความรู้ที่ไม่ ส ามารถถ่ายทอดออกมาเป็นคาพูดหรือ ลายลักษณ์อักษรได้โดยง่าย เช่น ทักษะการทางาน งานฝีมือหรือการคิดเชิงวิเคราะห์บางครั้งเรียกว่าเป็น ความรู้แบบนามธรรม 2. ความรู้ที่ชัดแจ้ง เป็นความรู้ที่สามารถรวบรวม ถ่ายทอดได้โดยผ่านวิธีต่างๆ เช่น การบันทึก เป็นลายลักษณ์อักษร ทฤษฎีคู่มือต่างๆและบางครั้งเรียกว่าเป็น ความรู้แบบรูปธรรม

การสังเคราะห์และสรุปองค์ความรู้ การสังเคราะห์องค์ความรู้ เกิดจากการรวบรวมข้อมูล องค์ความรู้จากแหล่งข้อมูลที่หลากหลาย แล้วนามาวิเ คราะห์แยกแยะ จัดหมวดหมู่ อย่างเป็นระบบ ให้ส อดคล้องกั บ เป้าหมายของการศึก ษา หาความรู้ที่ได้กาหนดเอาไว้ การวิเคราะห์เพื่อจัดประเภทองค์ความรู้ ได้แก่ การจัดประเภท การอธิบาย ข้อมูล หรือการรวบรวมเหตุการณ์ทมี่ ีความสัมพันธ์ กันเชื่อมโยงเข้าด้วยกัน หรือการแจกแจงข้อเท็จจริงใน ด้านต่าง ๆ แล้วผสมผสานและจัดระบบให้ เป็นสิ่งใหม่ เป็นเรื่องใหม่ หรือโครงสร้างใหม่ที่มีความแตกต่าง ไปจากข้อมูลเดิม เป็นการจัดระบบความคิดที่หลากหลายให้อยู่ในรูปแบบใหม่ที่มีความเป็นหนึ่งเดียว

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

48

การสังเคราะห์องค์ความรู้ที่จะทาให้ได้ความรู้ที่นักเรียนได้เก็บรวบรวมข้อมูลจากแหล่งเรียนรู้ หลายแหล่ง นักเรียนต้องมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับวิธีการสังเคราะห์องค์ความรู้ ดังนี้ 1. กาหนดประเด็นหัวข้อหรือเป้าหมายที่ต้องศึกษาเรียนรู้ให้ชัดเจน 2. ค้นคว้ารายละเอียดข้อมูลความรู้จากแหล่งข้อมูลทีห่ ลากหลาย เช่น จากหนังสือ เอกสาร ตารา บทความ อินเทอร์เน็ต ฯลฯ 3. อ่านรายละเอียดและวิเคราะห์แยกแยะข้อมูลแต่ละส่วนโดยพิจารณาดูว่ามีส่วนใดเป็น เรื่องเดียวกันที่สามารถสรุปรวบรวมเข้าไว้ด้วยกัน หรือจัดไว้เป็นหมวดหมูเ่ ดียวกันได้บ้าง 4. คัดกรองข้อมูลที่ได้จากแหล่งความรู้ โดยคัดเลือกข้อมูลจากแหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ 5. จัดเรียงหมวดหมู่หรือหัวข้อของข้อมูลแต่ละส่วนตามโครงสร้างหรือโครงร่างใหม่ หรือ ตามประเด็นหัวข้อหรือเป้าหมายที่กาหนด 6. เรียบเรียงรายละเอียดของข้อมูลโดยใช้ภาษาพูดหรือภาษาเขียนตามความรู้ความเข้าใจ ของตนเอง การเรียบเรียงข้อมูลที่มีฐานความคิดมาจากงานของผู้อื่นในแต่ละส่วนต้อง อ้างอิงตาม หลักวิชาการทุกครั้ง ถึงแม้รายละเอียดนั้น ๆ จะถูกปรับเปลี่ยนไปเป็น ข้อความใหม่ทดแทนข้อความ เดิมแล้วก็ตาม 7. ตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูลให้ครบถ้วน 8. นาข้อมูลซึ่งเป็นองค์ความรู้ไปใช้งาน

ประโยชน์และคุณค่าของการศึกษาค้นคว้าและสร้างองค์ความรู้ด้วยตนเอง การศึกษาค้นคว้าและสร้างองค์ความรู้ด้วยตนเองเป็นต้นทางการเรียนรู้ตลอดชีวิต (Life long learning) ซึ่งถือว่าเป็นวิธีก ารเรียนรู้ที่ ยั่งยืนกว่าวิธีการเรียนรู้ที่นักเรียนนั่งเรียนในห้องเรียนหรือ ฟัง ครูผู้สอนเพียงอย่างเดียว การศึกษาค้นคว้าความรู้ด้วยตนเองเป็นการเรียนรู้เพื่อที่จะเป็น (Learning to be) อย่างที่นักเรียนมีความสนใจ มี ความต้องการและมี ความถนัด ซึ่ง มีประโยชน์ และมีคุณค่าอย่าง มากมายสาหรับนักเรียนในยุคศตวรรษที่ 21 ดังนี้ 1. นักเรียนได้เรียนรู้วิธีการแสวงหาความรู้ด้วยตนเองโดยไม่มีขีดจากัด 2. นักเรียนได้ฝึกความมีวินัย ความรับผิดชอบต่อภาระงานของตนเอง และได้มีการฝึกคิด ตัดสินใจในการแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นในระหว่างการศึกษาค้นคว้า 3. นักเรียนได้เรียนรู้วิธีการทางานร่วมกับผู้อื่นอย่างสันติ เช่น การอภิปรายแลกเปลี่ยน ความคิดเห็น การทางานเป็นทีม การร่วมมือช่วยเหลือแบ่งปัน และความเสียสละ 4. นักเรียนได้ฝึกการพัฒนาความเป็นผู้นาและผู้ตามที่ดี รู้จักความยืดหยุ่น การปรับตัว เข้ากับสังคม การเสนอแนะความคิด 5. นักเรียนมีอิสระทางด้านความคิดในการสร้างสรรค์งานที่เกิดจากการศึกษาค้นคว้า หาความรู้ด้วยตนเอง 6. นักเรียนเกิดความภาคภูมิใจ มองเห็นคุณค่าและความสามารถของตนเอง 7. นักเรียนมีโอกาสได้ใช้ทั้งความรู้ (Knowledge) และทักษะความสามารถ (Skill/Process) และคุณลักษณะอันพึงประสงค์ (Attribute) ในการสร้างงาน ในความรับผิดชอบของตนเองอย่างอิสระ 8. นักเรียนรู้จักการบริหารจัดการเวลาในการสร้างงานอย่างเหมาะสม 9. นักเรียนได้พัฒนาทักษะการสื่อสาร การคิดวิเคราะห์ และความคิดสร้างสรรค์ เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

49

10. นักเรียนมีโอกาสพัฒนาความสามารถในการใช้ข้อมูลสารสนเทศและสื่อเทคโนโลยี 11. นักเรียนสามารถแสวงหาความรู้และต่อยอดองค์ความรู้ใหม่ได้ด้วยตนเอง 12. นักเรียนได้ฝึกหัดการเป็นผู้เสียสละและใส่ใจต่อการอยู่ร่วมกันในสังคม รวมทั้งได้รับ การพัฒนาให้เป็นผู้มีจิตสาธารณะและเห็นแก่ประโยชน์ส่วนรวม สรุปได้ว่า ความรู้และองค์ความรู้มีความหมายแตกต่างกัน ความรู้ หมายถึง การเรียนรู้ที่เกิดจาก การจดจาสาหรับองค์ความรู้ หมายถึง ความรู้ที่เป็นแนวคิด ทฤษฎี หลักการที่ผ่านการประมวล คัดเลือก จัดหมวดหมู่ หรือผ่านการวิเคราะห์อย่างมีแบบแผนและได้รับการพัฒนาจนมีความชัดเจน และสมบูรณ์ สามารถนาข้อมูลนั้นไปใช้ประโยชน์ได้ ซึ่งในการสังเคราะห์และสรุปองค์ความรู้นักเรียนควรทาความเข้าใจ เกี่ยวกับ หลักการ วิธีการให้ถ่องแท้เสียก่อน ซึ่งสิ่งเหล่านี้จะส่งผลให้นักเรียนสามารถสังเคราะห์และสรุป องค์ความรู้ได้อย่างถูกต้อง

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

50

กิจกรรมพัฒนาการเรียนรู้ รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

51

โรงเรียนวัดสุทธิวราราม รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (Independent Study: IS) กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย

กิจกรรมพัฒนาการเรียนรู้ที่ 1 ชื่อกิจกรรม

กิจกรรมกลุ่มสัมพันธ์และการบริหารงานกลุ่ม

ประเภทกิจกรรม

 กิจกรรมรายบุคคล  กิจกรรมกลุ่ม

คาชี้แจง

ลาดับที่

ให้นักเรียนทาความรูจ้ ักและสร้างปฏิสัมพันธ์กับเพื่อนสมาชิกในห้องเรียน จากนั้นให้นักเรียนเข้ากลุ่มสัมพันธ์ โดยมีการบริหารจัดการสมาชิกโดยใช้กระบวนการ กลุ่ม และการเลือกตั้งประธาน รองประธาน กรรมการ และเลขานุการกลุ่ม เลข ประจาตัว

ชื่อ-สกุล

ชั้น/ห้อง เลขที่

ตาแหน่ง

1

ประธาน

2

รองประธาน

3

เลขานุการ

4

กรรมการ

5

กรรมการ

6

กรรมการ

7

กรรมการ

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

52

โรงเรียนวัดสุทธิวราราม รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (Independent Study: IS) กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย

กิจกรรมพัฒนาการเรียนรู้ที่ 2 ชื่อกิจกรรม

การตั้งประเด็นปัญหา - ประเด็นที่สนใจ

ประเภทกิจกรรม

 กิจกรรมรายบุคคล  กิจกรรมกลุ่ม

คาชี้แจง

ให้นักเรียนตั้งประเด็นปัญหาหรือประเด็นคาถามในประเด็นที่นักเรียนสนใจ ทั้งจากตนเอง โรงเรียน ชุมชน สถานการณ์ปัจจุบันและสังคมโลก คนละ 3 ประเด็น

ลาดับ ประเด็น (Topic) 1 ……………………………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… ………………………………………………………

2 ……………………………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… ………………………………………………………

3 ……………………………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… ………………………………………………………

เหตุผลสาคัญ ………………………………………………… ………………………………………………… ………………………………………………… ………………………………………………… ………………………………………………… ………………………………………………… ………………………………………………… ………………………………………………… ………………………………………………… ………………………………………………… ………………………………………………… ………………………………………………… ………………………………………………… ………………………………………………… …………………………………………………

ระดับคุณภาพ   ดีมาก   ดี   พอใช้   ปรับปรุง   ดีมาก   ดี   พอใช้   ปรับปรุง   ดีมาก   ดี   พอใช้   ปรับปรุง

ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะของครูที่ปรึกษาประจาวิชา ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ลงชื่อ (

ครูที่ปรึกษาประจาวิชา )

ลงชื่อ (

ครูที่ปรึกษาประจาวิชา )

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

53

โรงเรียนวัดสุทธิวราราม รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (Independent Study: IS) กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย

กิจกรรมพัฒนาการเรียนรู้ที่ 3 ชื่อกิจกรรม

การตั้งสมมติฐาน

ประเภทกิจกรรม  กิจกรรมรายบุคคล  กิจกรรมกลุ่ม คาชี้แจง ให้นักเรียนตั้งสมมติฐานจากประเด็นที่นักเรียนสนใจ ทัง้ จากตนเอง โรงเรียน ชุมชน สถานการณ์ปัจจุบันและสังคมโลก คนละ 3 ประเด็น ประเด็นละ 2 สมมติฐาน ประเด็น ประเด็น (Topic) สมมติฐาน ระดับคุณภาพ   ดีมาก ประเด็น ……………………………………………… สมมติฐานที่ 1 1 ……………………………………………… ………………………………………………….........   ดี ……………………………………………… ………………………………………………….........   พอใช้   ปรับปรุง ……………………………………………… สมมติฐานที่ 2 ……………………………………………… …………………………………………………......... ……………………………………………… ………………………………………………….........   ดีมาก ประเด็น ……………………………………………… สมมติฐานที่ 1 2 ……………………………………………… ………………………………………………….........   ดี ……………………………………………… ………………………………………………….........   พอใช้   ปรับปรุง ……………………………………………… สมมติฐานที่ 2 ……………………………………………… …………………………………………………......... ……………………………………………… ………………………………………………….........   ดีมาก ประเด็น ……………………………………………… สมมติฐานที่ 1 3 ……………………………………………… ………………………………………………….........   ดี ……………………………………………… ………………………………………………….........   พอใช้   ปรับปรุง ……………………………………………… สมมติฐานที่ 2 ……………………………………………… …………………………………………………......... ……………………………………………… …………………………………………………......... ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะของครูที่ปรึกษาประจาวิชา ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ลงชื่อ (

ครูที่ปรึกษาประจาวิชา )

ลงชื่อ (

ครูที่ปรึกษาประจาวิชา )

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

54

โรงเรียนวัดสุทธิวราราม รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (Independent Study: IS) กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย

กิจกรรมพัฒนาการเรียนรู้ที่ 4 ชื่อกิจกรรม

สงสัยใคร่รู้

ประเภทกิจกรรม

 กิจกรรมรายบุคคล  กิจกรรมกลุ่ม

คาชี้แจง

ให้นักเรียนและสมาชิกในกลุ่มเลือกประเด็นปัญหา หรือประเด็นคาถามที่เพื่อนสมาชิก ในกลุ่ม นาเสนอมา 3 ประเด็น ที่กลุ่มของนักเรียนสนใจมากที่สุด พร้อมเหตุผลสาคัญ ที่ตัดสินใจเลือก

ลาดับที่ ประเด็นที่ 1

ประเด็น (Topic) ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… …………………………………………………………

ประเด็นที่ 2

ประเด็นที่ 3

เหตุผลสาคัญ …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… ……………………………………………………………

ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะของครูที่ปรึกษาประจาวิชา ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ลงชื่อ (

ครูที่ปรึกษาประจาวิชา )

ลงชื่อ (

ครูที่ปรึกษาประจาวิชา )

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

55

โรงเรียนวัดสุทธิวราราม รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (Independent Study: IS) กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย

กิจกรรมพัฒนาการเรียนรู้ที่ 5 ชื่อกิจกรรม Discuss & Debate สนทนาโต้ตอบและการอภิปรายอย่างมีเหตุผล ประเภทกิจกรรม  กิจกรรมรายบุคคล  กิจกรรมกลุ่ม คาชี้แจง ให้นักเรียนอภิปรายแสดงความคิดเห็นในประเด็นที่กลุ่มนาเสนอมาทัง้ 3 ประเด็น พร้อมเหตุผลสนับสนุน ลาดับที่

ประเด็น (Topic)

ประเด็นที่ 1

………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… …………………………………………………………

ประเด็นที่ 2

ประเด็นที่ 3

อภิปรายแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับ ประเด็นที่กลุ่มเลือก (ทั้ง 3 ประเด็น) …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… ……………………………………………………………

การอภิปรายแสดงความคิดเห็น แสดงความคิดเห็น เห็นด้วย - ไม่เห็นด้วย - เหมาะสม - ไม่เหมาะสม อย่างไร พร้อมอธิบายเหตุผลประกอบให้ครอบคลุมชัดเจน ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะของครูที่ปรึกษาประจาวิชา ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ลงชื่อ (

ครูที่ปรึกษาประจาวิชา )

ลงชื่อ (

ครูที่ปรึกษาประจาวิชา )

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

56

โรงเรียนวัดสุทธิวราราม รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (Independent Study: IS) กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย

กิจกรรมพัฒนาการเรียนรู้ที่ 6 ชื่อกิจกรรม

ประเด็นที่กลุ่มสนใจร่วมกัน

ประเภทกิจกรรม

 กิจกรรมรายบุคคล  กิจกรรมกลุ่ม

คาชี้แจง

ให้นักเรียนและสมาชิกในกลุ่มเลือกประเด็นปัญหา หรือประเด็นคาถามที่เพื่อนสมาชิก ในกลุ่มสนใจร่วมกันเพียงประเด็นเดียว พร้อมเหตุผลประกอบ

ประเด็นที่กลุ่มสนใจร่วมกัน

สมมติฐาน

เหตุผลที่ตัดสินใจเลือกประเด็นที่เสนอ ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะของครูที่ปรึกษาประจาวิชา ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ลงชื่อ (

ครูที่ปรึกษาประจาวิชา )

ลงชื่อ (

ครูที่ปรึกษาประจาวิชา )

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

57

โรงเรียนวัดสุทธิวราราม รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (Independent Study: IS) กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย

กิจกรรมพัฒนาการเรียนรู้ที่ 7 ชื่อกิจกรรม

การเสนอหัวข้อการศึกษาค้นคว้า

ประเภทกิจกรรม

 กิจกรรมรายบุคคล  กิจกรรมกลุ่ม

คาชี้แจง

ให้นักเรียนเสนอหัวข้อรายงานการศึกษาค้นคว้าในประเด็นที่กลุม่ สนใจร่วมกัน

หัวข้อที่จะศึกษา ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... เหตุผลที่ต้องการศึกษา (ตอบเป็นประเด็น) ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... เนื้อหาที่คาดว่าจะศึกษาตามโครงร่างที่นักเรียนนาเสนอ ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

58

ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... แนวทางการนาความรู้ไปใช้บริการสังคม ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะของครูที่ปรึกษาประจาวิชา ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................  อนุญาต

 ไม่อนุญาต เพราะ ...................................................................................... ลงชื่อ (

ครูที่ปรึกษาประจาวิชา )

ลงชื่อ (

ครูที่ปรึกษาประจาวิชา )

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

59

โรงเรียนวัดสุทธิวราราม รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (Independent Study: IS) กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย

กิจกรรมพัฒนาการเรียนรู้ที่ 8 ชื่อกิจกรรม

การออกแบบและวางแผนการเก็บรวบรวมข้อมูล

ประเภทกิจกรรม

 กิจกรรมรายบุคคล  กิจกรรมกลุ่ม

คาชี้แจง

วัน/เดือน/ปี

ให้นักเรียนออกแบบและวางแผนการเก็บรวบรวมข้อมูลของตนเอง ว่าจากประเด็นที่กลุ่ม สนใจ นักเรียนจะมีแนวทางการเก็บรวบรวมข้อมูลเพื่อค้นคว้าหาคาตอบในประเด็นที่ สนใจอย่างไร รายการดาเนินการ สถานที่ดาเนินการ หมายเหตุ

ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะของครูที่ปรึกษาประจาวิชา ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ลงชื่อ (

ครูที่ปรึกษาประจาวิชา )

ลงชื่อ (

ครูที่ปรึกษาประจาวิชา )

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

60

โรงเรียนวัดสุทธิวราราม รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (Independent Study: IS) กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย

กิจกรรมพัฒนาการเรียนรู้ที่ 9 ชื่อกิจกรรม

การศึกษาค้นคว้าและการแสวงหาคาตอบ

ประเภทกิจกรรม

 กิจกรรมรายบุคคล  กิจกรรมกลุ่ม

คาชี้แจง

ให้นักเรียนออกแบบและวางแผนการเก็บรวบรวมข้อมูลของตนเอง ว่าจากประเด็นที่กลุ่ม สนใจ นักเรียนจะมีแนวทางการเก็บรวบรวมข้อมูลเพื่อค้นคว้าหาคาตอบในประเด็นที่ สนใจอย่างไร หัวข้อ

แหล่งข้อมูล

ผู้ค้นคว้า

ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะของครูที่ปรึกษาประจาวิชา ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ลงชื่อ (

ครูที่ปรึกษาประจาวิชา )

ลงชื่อ (

ครูที่ปรึกษาประจาวิชา )

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

61

โรงเรียนวัดสุทธิวราราม รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (Independent Study: IS) กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย

กิจกรรมพัฒนาการเรียนรู้ที่ 10 ชื่อกิจกรรม

สรุปองค์ความรู้ที่ได้รับจากการศึกษาค้นคว้า

ประเภทกิจกรรม

 กิจกรรมรายบุคคล  กิจกรรมกลุ่ม

คาชี้แจง

ให้นักเรียนและสมาชิกในกลุ่มสรุปความรูท้ ี่ได้รับหลังจากศึกษาค้นคว้าและอภิปราย โต้ตอบประเด็นความรู้กับเพื่อนสมาชิกภายในกลุม่

ความรู้ที่ได้รับ ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ลงชื่อ (

ครูที่ปรึกษาประจาวิชา )

ลงชื่อ (

ครูที่ปรึกษาประจาวิชา )

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง (IS1)

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

62

บรรณานุกรม กฤติยา อัตถากร. 2528. 1, กรกฎาคม “ระบบสารนิเทศและบริการ”. วิทยบริการ. 7 (1): 26-31. อัดสาเนา. กลุ่มสาระการเรียนรู้การศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง. 2561. ชุดฝึก IS1 การศึกษาค้นคว้าและ สร้างองค์ความรู้. ยโสธร: โรงเรียนมหาชนะชัยวิทยาคม. เกษม วัฒนชัย. 2544. พฤษภาคม “นโยบายการพัฒนาคุณภาพการศึกษาของกระทรวงศึกษาธิการ”.

Thailand Education. 2 (11): 39-40. อัดสาเนา. ฉัตรแก้ว เภาวิเศษ. ม.ป.ป. หนังสือเรียน รายวิชาเพิ่มเติม การศึกษาค้นคว้าและสร้างองค์ความรู้ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1-3. กรุงเทพฯ: วัฒนาพานิช. ชุติมา สัจจานันท์. 2531. การเลือกและการจัดหาวัสดุห้องสมุด. กรุงเทพฯ: หน่วยศึกษานิเทศก์ กรมการฝึกหัดครู. ธนู ทดแทนคุณ. 2554. การเขียนรายงานทางวิชาชีพ (Professional Report Writing). พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: โอเดียนสโตร์. ธนู บุญญานุวัตร. 2561. บทที่ 1 ความรู้เรื่องสารสนเทศชื่อเรื่อง. (ออนไลน์). แหล่งทีม่ า: https://tanoo.wordpress.com/%E0%B8%9A%E0%B8%97%E0%B8%97%E0%B8%B5 %E0%B9%88-1, 7 เมษายน 2561. . 2561. บทที่ 2 แหล่งสารสนเทศ. (ออนไลน์). แหล่งที่มา: https://tanoo.wordpress.com/ %E0%B8%9A%E0%B8%97%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88-2, 7 เมษายน 2561. . 2561. บทที่ 3 ทรัพยากรสารสนเทศ. (ออนไลน์). แหล่งทีม่ า: https://tanoo.wordpress. com/%E0%B8%9A%E0%B8%97%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88-3, 7 เมษายน 2561. นงลักษณ์ ไม่หน่ายกิจ. 2526. มกราคม-มีนาคม “บริการสารสนเทศ”. ห้องสมุด. 27 (1): 17-26. อัดสาเนา น้าทิพย์ วิภาวิน. 2547. การจัดการความรู้กับคลังความรู้ Knowledge Management and Knowledge Center. กรุงเทพฯ: เอสอาร์ พริ้นติ้ง แมสโปรดักส์. น้าทิพย์ วิภาวิน. 2547. การใช้ห้องสมุดยุคใหม่ (Using Modern Library). พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: สานักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. นิพนธ์ อินสิน และสมาน ลอยฟ้า. 2521. การค้นคว้าและการเขียนรายงาน. สกลนคร: สกลนครการพิมพ์. พวา พันธุ์เมฆา. 2541. สารนิเทศกับการศึกษาค้นคว้า. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: ภาควิชาบรรณารักษศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ. พูลสุข เอกไทยเจริญ. 2551. การเขียนรายงานการค้นคว้า. กรุงเทพฯ: สุวีริยาสาส์น. ไพโรจน์ คชชา. 2538. สารสนเทศศาสตร์และการค้นคว้า. กรุงเทพฯ: สถาบันราชภัฏธนบุรี. อัดสาเนา.

บรรณานุกรม (ต่อ) ภาควิชาบรรณารักษศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. 2556. การค้นคว้าและ การเขียนรายงาน. พิมพ์ครั้งที่ 12. กรุงเทพฯ: โครงการเผยแพร่ผลงานวิชาการ คณะอักษรศาสตร์. มนตรี จุฬาวัฒนฑล. 2537. ระบบการวิจัยและพัฒนาในประเทศ. กรุงเทพฯ: สานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย. มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิต. 2561. บทที่ 1 การประเมินสารสนเทศ. (ออนไลน์). แหล่งทีม่ า: http://www.dpu.ac.th/laic/kminternal/wp-content/uploads/2015/02/%E0%B8% 9A%E0%B8%97%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88-1-%E0%B8%81%E0%B8% B2%E0%B8%A3%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8% A1%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8% AA%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A81.pdf, 1 เมษายน 2561. มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิต. 2561. บทที่ 4 การประเมินเว็บไซต์. (ออนไลน์). แหล่งทีม่ า: http://www.dpu.ac.th/laic/kminternal/wp-content/uploads/2015/02/%E0%B8% 9A%E0%B8%97%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88-4-%E0%B8%81%E0%B8% B2%E0%B8%A3%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8% A1%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%A7%E0%B9%87%E0%B8% 9A%E0%B9%84%E0%B8%8B%E0%B8%95%E0%B9%8C1.pdf, 1 เมษายน 2561. ราชบัณฑิตยสถาน. 2556. พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: นานมีบุ๊คพัลลิเคชั่น. วิจิตร ศรีสอ้าน. 2546. โฉมหน้าการศึกษาไทยภายหลังการปฏิรูปการศึกษา. กรุงเทพฯ: คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ. อัดสาเนา. วิภาภรณ์ บารุงจิตต์. 2542. ทักษะทางสารนิเทศและการใช้ทรัพยากรสารนิเทศของนักศึกษา สถาบันเทคโนโลยีราชมงคล. วิทยานิพนธ์ปริญญาอักษรศาสตรมหาบัณฑิต บรรณารักษศาสตร์ และสารนิเทศศาสตร์, มหาวิทยาลัยรามคาแหง. ศรีสุภา นาคธน. 2548. สารสนเทศอิเล็กทรอนิกส์และการค้นคืน. ลพบุรี: มหาวิทยาลัยราชภัฏเทพสตรี. ศรีอร เจนประภาพงศ์. 2557. เกณฑ์การประเมินค่าทรัพยากรสารสนเทศบนอินเทอร์เน็ต. (ออนไลน์). แหล่งที่มา: http://www.slideshare.net/thai2104/6-31651325, 23 มีนาคม 2561. ศูนย์บรรณสารและสื่อการศึกษา. 2561. ห้องสมุด. (ออนไลน์). นครราชสีมา: มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี. สุกัญญา กุลนิติ. 2549. ห้องสมุดและสารนิเทศเพื่อการศึกษาค้นคว้า. กรุงเทพฯ: โอเดียนสโตร์. สุนีย์ คล้ายนิล. 2546. 24, พฤศจิกายน “คิดแบบวิทยาศาสตร์ ใน สน.ชวนคิด...วิทย์วันนี้”. ผูจ้ ัดการรายวัน. 14 (4042): 5. อัดสาเนา สุภางค์ จันทวานิช. 2545. วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ. พิมพ์ครั้งที่ 10. กรุงเทพฯ: สานักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

บรรณานุกรม (ต่อ) อริสา บุตรดามา. 2561. เอกสารประกอบการเรียน IS1 การศึกษาค้นคว้าและสร้างองค์ความรู้ (Research and Knowledge Formation) รหัสวิชา I32201 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5. กรุงเทพฯ: โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาพัฒนาการ รัชดา. เอกสารประกอบการเรียน. อัมพร ปั้นศรี. 2520. วิธีใช้ห้องสมุด. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยรามคาแหง. อัดสาเนา. เอกภพ อินทรภู่. 2558. ความรู้เท่าทันสารสนเทศ. (ออนไลน์). แหล่งที่มา: http://www.teacher. ssru.ac.th/aekkaphob_in/file.php/1/PDF Unit5.pdf, 26 มีนาคม 2561.

วิสัยทัศน์โรงเรียนวัดสุทธิวราราม “เป็นองค์กรคุณภาพ มาตรฐานสากล มีคุณธรรมนาความรู้ บนพื้นฐานความเป็นไทย”

โรงเรียนวัดสุทธิวราราม 252 ถนนเจริญกรุง แขวงยานนาวา เขตสาทร กรุงเทพฯ 10120

สานักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษากรุงเทพมหานคร เขต 2