KvdA-6-2025

Natuur / Cultuur / Voeding / Gezondheid / Transitie / Inspiratie

GEZOND

"De voedselrijke Wadden zijn een belangrijk overwinteringsgebied"

WEER Wie weet een witte kerst? Fijne feestdagen! 6

"Ik geloof wel dat we onze eigen ouders kiezen. En daarmee een soort spiritueel contract afsluiten."

"Wie wil afslanken of lijdt aan hoge bloeddruk of diabetes is hier aan het juiste adres."

Een gratis boek ontvangen? krantvandeaarde.nl /abonneer INHOUD

JAARGANG 20, 2025-6, WINTER Abonneeservice: klantenservice@aboland.nl Volg ons op @KrantvandeAarde Neem mee uit de winkel en doneer € 3,95 via krantvandeaarde.nl of de QR-code

Sinds 1980

TONZON Vloerisolatie Pas op dat je niet over de hond struikelt!

TONZON maakt woningen & gebouwen comfortabeler, energiezuiniger en gezonder om in te leven. Met innovatieve isolatieoplossingen die het milieu minimaal belasten, dragen we bij aan een toekomst waarin circulaire isolatie de standaard is.

TONZON isolatie met impact - www.tonzon.nl

Jaargang 20 | winter 2025/2026

IN DEZE KRANT

Grote coverfoto: Nathalie van Verschuer

Natuur

IJshaar... een winters wonder

Waar overwinteren vogels

Vergeten wijsheid van de natuur

Winter op het landgoed

Cultuur

Museum Dia: Beacon biedt ruimte aan het grote gebaar

Inspiratie

Lichtbaken

Brief aan de Aarde

Ongekend veel liefde

Welzijn of samenzijn

Persoonlijke ontwikkeling

Spirituele retraites, suf cliché of medicijn van de toekomst?

Alles is Energie, energie is Alles

Liefde met beide voeten op de grond

Ondernemen

Zo word je blij van gezond eten

Fotowedstrijd LandschappenNL

Nieuws op z'n Frans

Boeken

Grainau, Canoeist paddles across the Eibsee lake

© DZT/JMichael Neumann

IJshaar… een winters wonder

Tekst en beeld: Yvette van den Berg

Op koude, windstille ochtenden in de winter kun je in het bos een zeldzaam natuurverschijnsel zien dat haast sprookjesachtig lijkt: ijshaar . Dit natuurverschijnsel is een van de meest mysterieuze creaties van vorst en schimmel. Dit fenomeen wordt ook wel ‘baard van koning winter’ genoemd.

Terug naar de essentie

Het tere, zijdeachtige ijs groeit uit dood beukenhout en vormt dunne, glinsterende draden die soms wel tien centimeter lang zijn. Het lijkt op engelenhaar of witte watten, maar het is puur natuur en slechts voor even te bewonderen.

Microscopische samenwerking

IJshaar ontstaat alleen onder hele specifieke omstandigheden. De temperatuur moet net onder het vriespunt liggen, de luchtvochtigheid hoog, en het hout moet vochtig zijn. In het hout leeft een schimmel, Exidiopsis effusa, die een cruciale rol speelt. Deze schimmel zorgt ervoor dat water uit het kernhout (dus niet uit de bast) naar buiten wordt geperst en onderweg bevriest in microscopisch dunne laagjes. Zonder deze microscopische samenwerking tussen hout en schimmel zou ijshaar nooit ontstaan. De ijsdraden zouden meteen samenklonteren tot gewone ijskristallen.

Het resultaat is betoverend: glinsterende witte lokken die zich krullen als wol of engelenhaar. Ze breken bij de minste aanraking en verdwijnen zodra de zon het bos verwarmt. Alleen de vroege wandelaar, die met aandacht ZIET in plaats van vluchtig voorbijgaat, wordt beloond met dit stille winterwonder.

Wie eenmaal ijshaar heeft gezien, herkent het meteen en zal bij elke koude ochtend in het bos hopen op een nieuwe waarneming.

Meer weten over bijzondere natuurverschijnselen? Bezoek www.NatureBliss.nl en ga eens mee met een wandeling. Leer zien i.p.v. kijken en ontdek hoe rijk en verrassend de natuur zelfs in haar stilste seizoen kan zijn.

"Alleen

de vroege wandelaar, die met aandacht ZIET in plaats van vluchtig voorbijgaat, wordt beloond met dit stille winterwonder"

Waar overwinteren vogels?

Tekst: Marcel Boer | Beeld: Annemarie Edam

Standvogels zijn vogels die hier het hele jaar door verblijven. Ze broeden hier en overwinteren rond de Noordzee in Engeland en Nederland met hun gematigde klimaat. Vogels die hier in de winter geen voedsel kunnen vinden zoals veel insecten- en viseters, trekken zuidwaarts weg naar Frankrijk en Spanje of ze trekken door naar de Sahel in Afrika tot in Zuid-Afrika. Enkele vogelsoorten zoals boerenzwaluwen trekken noord/zuid met de regens mee.

Afrika

Afrika is voor de meeste trekvogels van het noordelijk halfrond het overwinteringsgebied. Zomertalingen b.v. verblijven samen met grutto’s en kemphanen massaal aan de benedenloop van de Senegalrivier en de overstroomde oevers van de Niger in aantallen tot wel één miljoen vogels. In Senegal en Mali is de kemphaan de meest talrijke steltloper met een à twee miljoen vogels. Boerenzwaluwen overwinteren tot in Zuid-Afrika, sterns tot aan de Zuidpool.

Nederland

In Nederland verblijven in het winterhalfjaar circa honderd vogelsoorten waaronder veel vogels uit Noordoost-Europa op gemeenschappelijke slaapplaatsen en overdag foerageren de meeste soorten ook gezamenlijk. Grote Zilverreigers slapen wel gezamenlijk maar overdag foerageren ze individueel. Bij midwintertellingen in januari worden ca. 5 miljoen watervogels, vooral eenden en ganzen, geteld. Van vijftien soorten komt een derde of meer van de hele Noordwest-Europese populatie naar

ons land waaronder krakeend, kolgans, smient, brandgans en Kleine Zwaan. De Nederlandse Waddenzee is belangrijk voor 50.000-70.000 ruiende bergeenden met de grootste concentratie op de Ballastplaat. En de voedselrijke Wadden zijn een belangrijk overwinteringsgebied of foerageerstop voor honderdduizenden kleine steltlopers als Bonte strandlopers en kanoeten

Gemeenschappelijke slaapplaatsen Veel in de zomer strikt solitaire vogels zoals meerkoeten verblijven in de winter in grote groepen. Overwinteraars in Nederland, Spanje en Afrika doen dat waarschijnlijk uit veiligheid en voor informatie-uitwisseling over goede foerageergebieden. Standvogels gebruiken zelden gemeenschappelijke slaapplaatsen. Wel slapen groepjes mezen en goudhanen vaak samen in nestkasten, boomholten en zoldertjes om energie te sparen. De wintervogels buiten de watergebieden zoals spreeuwen en roodborsten zijn de laatste tien jaar sterk afgenomen. Sinds 2004 namen slechts drie soorten toe, terwijl er eenenveertig afnamen.

De gevolgen van klimaatverandering voor vogels

De gevolgen van de opwarming van de Aarde zijn o.a. de zeespiegelstijging, verschuiving van de seizoenen en extremer weer; kouder of warmer, meer of minder neerslag en wind dan normaal in bepaalde regio’s. Met grote gevolgen voor vooral trekkende vogels en minder voor standvogels. Standvogels zoals mezen gaan zodra de temperatuur in het voorjaar goed is, broeden. Maar trekvogels b.v. vliegenvangers komen gewoon te laat terug en vinden met moeite nog een nestkast. En ze missen de insectenpiek die nodig is voor het grootbrengen van hun jongen met slechte broedresultaten tot gevolg. Vogels hoog uit de bergen of van arctische gebieden verliezen door de opwarming leefgebied. Visetende zeevogels in Engeland verliezen hun visgronden omdat zandspieringen naar koelere wateren in het noorden trekken. Grutto’s broeden tegenwoordig nog op hetzelfde tijdstip als 40 jaar geleden. Door hogere voorjaarstemperaturen groeit het gras sneller dan voorheen. De insectenpiek is vroeger

en er wordt ook steeds vroeger gemaaid. Alleen op vochtige bloemrijke weilanden kunnen Grutto’s nog voldoende jongen grootbrengen, maar dat is niet genoeg om de populatie in stand te houden.

Siberische Toendra

In het Noordpoolgebied komen jonge kanoeten tegenwoordig door de klimaatverandering voedsel tekort. De sneeuw in het Siberische broedgebied smelt twee weken eerder dan 30 jaar geleden. In warme jaren missen de kanoetkuikens de insectenpiek, blijven klein en hebben kortere snavels. De gevolgen daarvan ondervinden de vogels pas als ze in Afrika overwinteren. De snavels van de ondervoede vogels zijn te kort om diep genoeg bij schelpen in het zand van de tropische wadden te komen. Kanoeten met een snavel van vier centimeter kunnen twee derde van de schelpen bereiken. Maar voor een kanoet met een snavel van drie centimeter is dat nog maar een derde. Arctische broedvogels hebben grote problemen de aanhoudende klimaatveranderingen bij te benen. Sneeuw smelt eerder, planten groeien sneller en insecten pieken vroeger. Maar ook lemmingen pieken minder waardoor predator-prooirelaties veranderen. Altijd al bestond er een breedtegraadgradiënt in nestpredatie. Met in de tropen de hoogste kans op nestverlies en de laagste kans in het hoge noorden. Dit patroon is nu omgekeerd. Met name in het Noordpoolgebied is de kans op nestpredatie verhoogd door verschuiving in de predator-prooirelaties.

Als gevolg van temperatuurstijgingen en -schommelingen en onregelmatige sneeuwbedekking pakken de cycli van kleine zoogdieren negatief uit. Poolvossen en sneeuwuilen gaan bij gebrek aan

"Klimaatverandering heeft ook grote invloed op Nederlandse vogelpopulaties"

lemmingen en andere kleine zoogdieren over op eieren en kuikens van kustvogels. Daar komt nog bij dat de afstand tussen broedgebied en overwinteringsgebied toeneemt omdat geschikte broedgebieden zoals de toendrazone steeds verder naar het noorden opschuiven. Dat treft vooral steltlopers en ganzen. Voor korte afstandstrekkers verandert de trekperiode en trekafstand niet of nauwelijks. Klimaatverandering heeft vooral negatieve gevolgen voor langeafstandstrekkers.

Vogels worden kleiner

In 1847 beschreef de Duitse bioloog Carl Bergmann het principe dat diersoorten in koudere streken groter zijn dan soortgenoten in een warmer klimaat. Dat is nu ook vastgesteld bij Schotse Winterkoningen, die gemiddeld vijf procent zwaarder zijn dan hun in Zuid- Engeland levende soortgenoten. Relatief grotere vogels kunnen makkelijker warmte vasthouden en meer vet opslaan voor de winter. Daar staat tegenover dat dieren in een warmere wereld kleiner worden zodat ze makkelijker warmte kunnen afgeven. Dat aanpassen aan veranderende klimatologische omstandigheden gaat uiteraard sneller bij kortlevende (meer generaties) dan bij langlevende vogelsoorten. Veertig

jaar onderzoek in Chicago aan 70.000 trekvogels en 60 soorten heeft opgeleverd dat vogels telkens iets kleiner zijn geworden, met kortere pootjes maar met een grotere vleugelspanwijdte. Klimaatverandering wordt als oorzaak genoemd. Minder gewicht en grotere vleugels helpt de trek te overleven. Er zijn ook onderzoekers die menen dat het kleiner worden van vogels een eerste aanwijzing zou kunnen zijn voor het uitsterven van die soort.

Klimaatmaatregelen

Klimaatmaatregelen van overheden als de energietransitie, minder intensieve landbouw, minder vee, grondwaterstandverhoging lijken gunstig voor vogels. Maar grootschalige houtkap in Rusland, Brazilië en Canada voor zogenaamde ‘duurzame’ energiecentrales is dat beslist niet. Dat geld ook voor plaatsing van windmolens en zonneparken in en nabij natuurgebieden op land en water. De overmaat aan CO2 in de atmosfeer zorgde de laatste jaren voor extra plantengroei en een groenere wereld. Daar is inmiddels een einde aan gekomen door uitdroging van de grond en drogere lucht. Klimaatverandering zal de wereld drastisch veranderen en dat geldt ook voor de Nederlandse vogelpopulaties.

Lees meer over de bijzondere eigenschappen van vogels in Wat maakt vogels zo interessant. Over het hoe en waarom over afkomst, vliegen, zintuigen, gedrag, zang, foerageren, leefgebieden, de vogeltrek en de voortplanting. Uitgave KNNV 2020. ISBN 9789050117500. Verkrijgbaar bij uw boekhandel of na de wekelijkse vaarexcursies in Natura-2000 gebied ‘Het Wormer-en Jisperveld’ met de auteur Marcel Boer als gids. Inschrijven kan via Vogelbescherming Nederland- Excursies.

Vergeten wijsheid van de natuur

Tekst en beeld: Richard en Kelly van der Hoek

Elke editie een column van Richard & Kelly die hun ‘normale’ leven inruilden voor een minimalistisch bestaan in een camperbus. Je kunt ze volgen op Globus2.nl of in deze krant.

We zijn nog steeds onderweg, ergens in het hoge noorden. De dagen worden korter, de luchten dieper van kleur. Vanuit onze camper, Globus2, kijken we uit over fjorden en bossen waar de herfst langzaam de zomer vervangt. In die stilte dringt het besef door hoeveel de natuur eigenlijk voor ons doet zonder iets terug te vragen.

De taal van verwondering

De natuur regelt alles: lucht om te ademen, water om te drinken, voedsel om te leven. Maar het is niet alleen dat wat ons raakt. Het zijn juist de momenten van verwondering: een landschap dat je omarmt, een ontmoeting die je niet had verwacht, het gevoel één te zijn met alles om je heen. Wat is het toch dat de natuur ons steeds opnieuw zo diep weet te raken?

Wijsheid van planten

De natuur schenkt ons niet alleen voedsel en warmte, maar ook geneeskracht. Planten, wortels en mineralen zijn eeuwenoude bondgenoten in het helen van lichaam en geest. Ik denk vaak terug aan mijn tijd bij Weleda, waar ik veertien jaar lang heb mogen bijdragen aan het vertrouwen in die natuurlijke wijsheid. De geneesmiddelen

"Leven in Globus2 laat ons zien hoe weinig er eigenlijk nodig is"

die daar worden gemaakt zijn niet gericht op symptoombestrijding, maar op het herstellen van het zelfgenezend vermogen, gebaseerd op kennis waarin mens, plant en Aarde één geheel vormen.

De kringloop van het leven

Dat principe leeft ook in de biologisch-dynamische landbouw, waarin de Aarde wordt gezien als een levend organisme. Alles is verbonden: de bodem, de planten, de dieren, de mens, zelfs de stand van de planeten. Het gaat niet om winnen

van de natuur, maar om samenwerken met haar ritme. Onderweg herkennen we het ritme in kleine dingen: het komen en gaan van het licht, de kringloop van afsterven en opnieuw beginnen, het evenwicht tussen geven en ontvangen.

Minder is genoeg

Toch lijkt het alsof wij, moderne mensen, steeds verder afdrijven van dat besef. We willen méér zekerheid, méér comfort, méér spullen. We nemen niet alleen wat we nodig hebben, maar ook wat we verlangen en vergeten hoe kostbaar alles is wat de Aarde ons geeft. Leven in Globus2 laat ons zien hoe weinig er eigenlijk nodig is. Een kleine voorraad eten, water in de tank, warmte van een deken en een uitzicht dat nooit verveelt. Elke liter brandstof, elke tas boodschappen, elk stukje afval is zichtbaar en voelbaar. Eenvoud brengt ons dichter bij dat wat echt waarde heeft.

Alleen maar kijken

Soms doen we helemaal niets. We zitten gewoon buiten en kijken. Naar de zee, de wolken of naar de dieren die hun weg gaan. Orka’s die voorbijkomen, rendieren die over de heuvels trekken, een vos die nieuwsgierig blijft staan.

En telkens weer verwonderen we ons over hun vanzelfsprekende verbondenheid met de natuur. Zij weten zonder te denken. Een innerlijk weten dat wij grotendeels zijn kwijtgeraakt.

Bewust kiezen

Dat wil niet zeggen dat wij heiligen zijn. We reizen in een dieselcamper, dat wringt. Maar eerlijkheid helpt meer dan schuld. Misschien ligt de sleutel niet in perfectie, maar in bewustwording. Zien hoe de natuur ons draagt en telkens iets teruggeven. Afval oprapen langs een fjord, kiezen voor lokaal voedsel of gewoon even stilstaan en dankbaar zijn.

Genoeg is overvloed

Dankbaarheid maakt alles lichter. Wie dankbaar is, heeft geen behoefte aan méér. Misschien is dat de grootste les die de natuur ons leert: echte overvloed begint waar genoeg voldoende is.

Winter op het landgoed

Al dertig jaar woon ik op landgoed Heerlijkheid Mariënwaerdt en zie ik de seizoenen komen en gaan. Ik blijf het mooi vinden om van dichtbij de veranderingen in de natuur mee te maken. Ieder jaargetijde heeft zo zijn charme. De winter is een seizoen van verstilling en van bezinning. Wanneer de eerste vorst het landgoed een glinsterend wit tapijt geeft, geniet ik van de stilte en de winterkleuren.

Het is koud en om energie te besparen in het

Grote Huis uit 1750 waarin ik woon, is de verwarming alleen aan in de kamers waarin wij leven. Om het lekker warm te krijgen stook ik ’s avonds de kachel met eigen hout uit het bos. De temperatuurverschillen in huis kunnen dan groot zijn, variërend van een ‘sauna’ in de zitkamer tot een ijskoude gang. Het is even afzien, maar het went, want het leert je lichaam om beter om te gaan met warmte en kou.

Terugkijken en plannen maken

Het einde van het jaar is ook een moment om terug te kijken en plannen te maken. Na een drukbezochte Landgoedfair, hadden we deze zomer voor het eerst Ekotown op het landgoed. Een festival met proeverijen en presentaties van alle leveranciers van Ekoplaza. Het was een groot succes en de organisatie

heeft ons gevraagd of ze in 2026 weer terug mogen komen. Volgend jaar vieren wij ook de 30e editie van de Landgoedfair en dat belooft een groot feest te worden.

Zorg voor elkaar en voor de Aarde December is nog een drukke maand voor ons op het landgoed. In onze locaties vinden veel kerstborrels en diners plaats en in de Landgoedwinkel vullen we heel veel kerstpakketten met onze landgoedproducten. Zo komt in de winter op Mariënwaerdt alles samen; de rust, de zorg voor de natuur en de warme van de feestdagen. Moge de kerst ons inspireren om met zorg voor elkaar en voor de Aarde het nieuwe jaar in te gaan!

Tekst en beeld: Nathalie van Verschuer

Dia: Beacon biedt ruimte

Kunst, natuur en verwondering op zo’n

30.000 m2

Een bezoek aan het Amerikaanse Kunstmuseum Dia: Beacon, ofwel de Riggio Galleries begint al op het Grand Central Station in New York City. Na een treinreis van ongeveer een uur, arriveer je in Beacon, New York – een wereld van verschil met The Big Apple. Geen wolkenkrabbers of lange rijen toeterende auto’s, geen massatoerisme. In Kunstmuseum Dia: Beacon aan de oever van de Hudson maken kunst, natuur én het weer de dienst uit.

“Als het regent vind ik het museum op z’n mooist,” vertelt een enthousiaste gids van het Kunstmuseum Dia: Beacon. “Regen die roffelt op de oorspronkelijke oude dakramen, de skylights, benadrukt de natuurbeleving waar ons museum zo bekend om staat. Je begrijpt dat als de zon ook maar een beetje schijnt het daglicht aan alle kanten binnenvalt in de enorme expositieruimtes. We worden ook wel toepasselijk het daylight museum genoemd. Ondanks mijn voorkeur voor regen, denk ik dat ieder jaargetij het museum een bezoek meer dan waard is. Geen enkele dag is hetzelfde. De iconische kunstwerken van onder meer Andy Warhol, Richard Serra, Louise Bourgeois en Michael Heizer staan daardoor telkens in een ander daglicht.”

Dialoog met de omgeving

Na de treinreis langs de rivier de Hudson, bereik je na een korte wandeling Kunstmuseum Dia: Beacon. De entree van het museum ligt verstopt achter rijen wuivende boompjes, die de parkeerplaats verhullen. Ze zorgen voor een wat ze zelf noemen zachte overgang van buiten naar

binnen en een dialoog tussen kunst, het gebouw en de omgeving. Het museum bevindt zich in een industrieel bouwwerk uit 1929. Voorheen werden er de koekjesdozen van Nabisco, de National Biscuit Company, bedrukt. Het totale complex heeft een oppervlakte van ongeveer 30.000 vierkante meter.

De officiële opening van het museum vond plaats in 2003. Dia: Beacon, dat officieel de Riggio Galleries heet, is het kunstmuseum van de Dia Art Foundation. In de loop der jaren verwierf de Dia Art Foundation een indrukwekkende collectie hedendaagse kunst van de jaren 1960 tot nu, die permanent wordt getoond. Daarnaast krijgen hedendaagse kunstenaars die aansluiten bij de uitgangspunten van het museum, tijd en ruimte om hun kunst te ontwikkelen en maken. Belangrijke uitgangspunten zijn onder andere de dialoog met de omgeving en de natuur.

De Dia Art Foundation ontving het gebouw als donatie in 1999 en veranderde het in een museum. Daarvoor werd samengewerkt met de Ame-

rikaanse kunstenaar Robert Irwin en architecten van OpenOffice. Irwin was ook verantwoordelijk voor de verschillende seizoensgebonden tuinen en landschapselementen die rondom het museum zijn te vinden. De komst van Museum Dia Beacon veranderde de plaats Beacon in een levendige kunstenaarsstad met straten vol muurschilderingen en galeries. Jaarlijks bezoeken ruim 100.000 kunstliefhebbers en geïnteresseerden het museum. Er is een museumshop met veel zogenoemde koffietafelboeken van architecten en kunstenaars die in het museum exposeren. Er is een fijn restaurant en een heerlijk terras waar ook weer de natuurbeleving dichtbij is met rondom bosschages en bomen.

Iconische werken

Museum Dia: Beacon bezit een overdaad aan iconische kunstwerken. Waaronder ‘Torqued Ellipses’ van Serra. De Amerikaanse kunstenaar Richard Serra wist zich onsterfelijk te maken met zijn imposante cortenstalen kunstwerken in XXL-formaat. Het ‘Torqued Ellipses’ dat in het Dia: Beacon is te bewonderen bestaat uit

Tekst en beeld: Geraldina Metselaar

aan het grote gebaar

huizenhoge naast en achter elkaar geplaatste cortenstalen ellipsvormige platen. In de voormalige fabrieksruimte komt het werk van Serra optimaal tot zijn recht en de lichtval op het cortenstaal zorgt voor een bijna magische beleving als je erdoor en omheen loopt. En helemaal als je de ellipsvormige kunstobjecten betreedt. Ook onvergetelijk is ‘North, East, South, West’ van de Amerikaanse kunstenaar Michael Heizer. Hij staat bekend om zijn monumentale land art en grootschalige sculpturen. ‘North, East, South, West’ is een monumentale installatie van geometrische vormen, een rechthoek, cirkel, ellips en vierkant, van maar liefst veertig meter lang. Iedere vorm is bijna zes meter diep. Het kunstwerk dwingt een bijna sacraal ontzag af – je wordt er stil van. ‘Ontzag is een gemoedstoestand die gelijkstaat aan een religieuze ervaring’, aldus Heizer.

De vrije ruimte

"In het museum krijgen de kunstenaars alle ruimte voor hun kunstwerken"

vrije ruimte ofwel hand om kunstwerken in hun volle omvang te tonen. Zo kreeg de 81-jarige Amerikaanse kunstenaar Meg Webster in een zijvleugel rust, ruimte en een bijna oogverblindend licht tot haar beschikking. Webster staat bekend om haar kunstwerken en installaties van natuurlijke materialen als takken, bijenwas, aarde, zout en mos. Net als Heizer maakt Webster ook geometrische vormen als cirkels, recht- en driehoeken. Ze creëerde onder meer een cirkelvormig labyrint van takken, een muur van bijenwas, een cilinder van aarde, een rechthoek van mos en een kegel van zout. Mooi detail is dat de cilinder exact de spanwijdte meet van Websters gespreide armen.

Lenape. Dit inheemse volk wordt ook wel de Lenni-Lenape genoemd. Wat zoveel wil zeggen als ‘echt persoon’ in hun eigen taal. De Lenape waren een semi-nomadisch volk dat zich vestigde in vruchtbare gebieden langs rivieren, zoals de oevers van de Hudson. Ze leefden van de jacht en landbouw en verbouwden onder meer bonen, maïs en pompoenen.

Kunstmuseum Dia: Beacon smaakt naar meer of in ieder geval nog een keer een bezoek. En dan bijvoorbeeld in de herfst, als de bladeren van de boompjes bij de entree goudbruin kleuren en grillige wolkenpartijen voorbijrazen in de oude dakramen, de skylights. Voor wie niet direct naar New York wil, vindt ook dichtbij de prachtigste musea waar de natuurbeleving groot is. Museum Kröller-Müller bevindt zich in Park Hoge Veluwe en heeft de mooiste beeldentuin die je je maar kunt wensen. En bezoek ook eens Insel Hombroich in Duitsland of de Verbeke Foundation in België.

In Museum Dia: Beacon krijgen kunstenaars de

Sinds kort werkt het museum samen met de Amerikaanse landschapsarchitect Sara Zewde aan een nieuwe ecologisch verantwoorde tuin rondom het gebouw. De tuin brengt een ode aan het erfgoed van inheemse culturen. De oorspronkelijke bewoners van het gebied waar Beacon, New York zich bevindt, waren de

Voor meer informatie over Dia: Beacon: www.diaart.org

Lichtbaken

Tekst & beeld: Sanne Verhoeven

Na ellenlang files kruipen in de donderdagmiddagspits, vliegt de slagboom van onze welbekende bosparkparkeerplaats open. Ik manoeuvreer de driedeurs mama-Mazda tussen twee kale lindebomen; zet motor en koplampen uit. Het is stil in de auto en schemerig buiten. Twee kleine lijfjes in grote kinderstoelen en een opgekrulde husky in de mini-achterbak hebben het interieur inmiddels veranderd in een warme couveuse.

O ja… We moeten er ook nog uit. Ik verzamel moed, dan een rondslingerende muts, de boodschappen van de dag, een Driekoningenknutselwerkje van het dashboard – en probeer intussen uitgetrapte kaplaarzen weer aan de juiste voetjes te krijgen. Ik bevrijd de hond, help zoonlief uitstappen, til mijn dochter van tweeënhalf (’Mama dragen!’) uit haar stoel… En zo, met volle handen en een trekkende husky aan de riem, beginnen we aan de tocht door het bos. We ploeteren voort, stapje voor stapje komen we dichterbij. Tot we tussen de stammen ons stalletje op wielen zien stralen. Even later ritsen we onze voordeur open. Thuis. Het vuur moet aan! Kleine handjes vullen zich als vanzelf met blokken hout en aanmaakplankjes. They know the drill en helpen gewillig mee tot de vlammen oplaaien.

Grensgebied tussen dag en nacht

De laatste spulletjes uit de tassen van de dag krijgen een plek om me heen. Papa komt thuis, de soep wordt warm, en iedereen kan zakken. Bijna is het donker. Bíjna. Zo’n grensgebied, als de dag langzaam overgaat in de avond. Het licht van de kosmische klok, dat elke dag een stukje verder opschuift, nodigt ons uit: ‘Ga je mee? Nog een stukje verder de wintertijd in?’

Ik tuur in het vuur door het kleine raampje van de houtkachel. Een raampje dat al weken niet

grondig is gepoetst met as en nu vol roetvlekken zit. Toch lijkt het een venster naar een andere wereld – een vulkanisch berglandschap. Slechts door een lapje tentstof gescheiden van de naaldbomen en boven ons de lucht vol sterren.

Engel van mij

Dan vist mijn kleine meisje uit een klein gestreept tasje haar pop. Ze nestelt zich in een plots nogal groot ogende stoel, schuin tegenover me. Ze kletst zachtjes tegen het poppenkind, alsof ze zegt: “Kom maar,” en aait het liefdevol voor een poosje. Daarna trekt ze resoluut de warme sjaal van haar nek, spreidt die uit als een bedje – eerst heel aandachtig over haar beentjes, zodat de stof precies recht valt. Dan wikkelt ze de deken behendig en zelfverzekerd met haar kleine handjes om het popje heen. Veilig gebakerd. Dit is wat het popje nodig had. Ze zucht tevreden. Met halfgesloten ogen wiegt ze haar poppenkind in haar armen tegen haar eigen kloppende hart en zingt: “Engel van mij, zorg steeds voor mij…” Heeft ze dat gehoord in de kleuterklas van haar grote broer? Kleine Maria neuriet verder, haar eigen lichtbaken in de donkere tijd. Als ze doorheeft dat ik kijk, glundert ze eigenwijs. “Popje slapen. Sssst!” Ze houdt haar kleine vingertje heel serieus voor haar krullende mondhoeken. “O ja. Sssst…” zeg ik, en iedereen in de voortent moet stil zijn.

Het tafereel duurt gemeten in tijd maar een paar minuten, maar het voelt als een tijdloos inkijkje – een venster naar de levende engelwereld. Zo dichtbij als de sterren boven – en in ons.

Dit artikel verscheen eerder in Seizoener – Tijdschrift voor de Waldorfwereld Seizoener.nl (zie ook onze aboaanbieding elders in deze krant)

"Ik tuur in het vuur door het kleine raampje van de houtkachel"

Brief aan de Aarde

Doe mee met de actie en schrijf een brief of gedicht aan de Aarde. Door het schrijven én delen van brieven, brengen we een golf van liefde in beweging voor onze planeet. Maak kans op een jaarabonnement op de Krant van de Aarde.

Voor deelname: lieveaarde.nl. | Jury: Blanche Beijersbergen en Kees Slagter. Brief van de winnares, Marieke Besse

Lieve Aarde,

In de vroege morgen werp ik een blik op de nog jonge aanplant in mijn achtertuintje. Met veel liefde en toewijding heb ik een aantal zonnebloemplantjes opgekweekt. Het lijkt me een prachtige combinatie, het zonnige geel van de bloemen naast de grijs beschilderde kweekbakken voorzien van sla, rucola en aardbeitjes. Ook het idee van de hoogteverschillen in de beplanting geven me een goed gevoel. Wat een pracht creatie! En in gedachte maak ik me er al een voorstelling van, hoe straks, hoogzomer alles in vol ornaat staat te bloeien en ik mijn vruchten daarvan kan plukken.

Na een nachtelijk buitje denken de slakken daar alleen anders over… De hele creatie van mij hebben ze vast over het hoofd gezien! De heerlijke malse blaadjes en stengeltjes oefenden blijkbaar een onweerstaanbare aantrekkingskracht op hen uit. Eigenlijk best begrijpelijk, maar toch maakt een gevoel van weemoed bij de aanblik van aangevreten plantjes en geknakt stengeltje zich van me meester. Het is maar een moment, want al gauw denk ik te weten wat de oorzaak is. En omdat ik in oplossingen denk, pak ik het zakje zonnebloemzaad en besluit hier en daar een zaadje in de grond te doen. “Zo spreid ik de kansen en natuurlijk houd ik ook rekening met de standplaatsfactoren zoals zonlicht,” hoor ik mezelf hardop zeggen. Het hele slakkenverhaal is naar de achtergrond verdwenen als ik her en der een zaadje in de grond doe.

Het voelt heerlijk om gewoon lukraak wat in de aarde te stoppen. Wat een vrijheid! Net bij het laatste zaadje dat ik in de grond wil stoppen twijfel ik over de standplaats. ‘Misschien toch wat te donker? Ach ik probeer het gewoon’, is mijn gedachte, en met het zaadje al in de aanslag schuif ik wat blaadjes aan de kant. Tot mijn grote verrassing zie ik op dat plekje een prachtig mooi grijsgroen gestreept kikkertje zitten. Hij verroert zich niet en helemaal opgaand in het moment zie ik de schoonheid van deze prachtige creatie. Maar ik voel ook de kwetsbaarheid en op liefdevolle wijze dek ik het diertje weer toe met wat blaadjes.

Een gevoel van schaamte overspoelt me, hoe kon ik zo stom zijn. Zaadjes in de grond doen en denken dat de natuur maakbaar is! De natuurwetten in de wind slaan en de natuur ook nog eens verstoren! Dit kikkertje laat me zien dat ik vanuit een ander perspectief naar mijn eigen beperkende gedachten en overtuigingen mag kijken. Het gevoel van schaamte, maakt plaats voor relativering en ik zie plotseling hoe ik zelf ook nog meer naar mijn eigen natuur mijn leven mag gaan inrichten. Het is tijd om de sprong te wagen, vanuit een natuurlijk vertrouwen. Net zoals de kikker op een gegeven moment de aarde verruilt voor het water. Van vast en stevig naar vloeibaar en dynamisch. Maar ook weer terugkeert naar de aarde. Elke keer weer volgens de cyclus van het leven. En tja, daar horen ook hobbels en obstakels bij. Wat te denken van iemand die op nogal ruwe wijze jouw rust verstoort, maar zich daar niet altijd even bewust van is…

Met dit prachtige inzicht trek ik mijn wandelschoenen aan en vertrek richting het veenweidegebied niet ver van mijn huis. Mijn zintuigen horen, zien, proeven en ruiken nog meer dan ooit tevoren. Ik ervaar de magie van het leven en voel me verbonden. Even hoor ik de kikkers, zij kondigen vast regen aan. De regen die weer zorgt voor voeding en vruchtbaarheid van de aarde. Ik geniet van de druppels, op mijn haar, mijn huid, de subtiele aanraking. Ik zie de cirkels ontstaan in het water, langzaam uitdijend en weer uitdovend. Ik hoor de regendruppels in contact met de aarde. En ergens daarachter is het heel erg stil. Ik voel het water langs mijn gezicht stromen en laat het gebeuren. Het voelt als een totale reiniging, schoonmaak.

Als ik thuiskom laat ik al mijn plannen voor die dag los en ga schrijven. Ik voel dat het hier in essentie om gaat. Dit is wat ik wil delen. De Aarde en haar natuur spreekt en haar symboliek helpt ons dat wat onbewust is bewust te maken. Als je haar taal verstaat of op zijn minst je best doet om naar haar te luisteren, geeft ze je als dank mooie inzichten. En kun je steeds meer volgens je eigen natuur richting geven aan je leven. Vanuit een natuurlijk vertrouwen, zijn met dat wat is.

En hoe mooi is dat!

Foto: Dreamstime.com@ Piccianeri

Ongekend veel liefde

Ik zag haar lijden. Ik hoorde haar pijn. Onrustig bewoog ze door het hok terwijl de boer haar van achter vastgreep en zijn hand zonder aankondiging grof naar binnen werkte. Het was haar eerste lam, ze keek angstig en begreep niet wat er gebeurde.

Ik zag de paniek in haar ogen en wilde niets liever dan haar geruststellen. Haar vertellen dat alles goed kwam en haar zachtjes aanraken. Maar ik durfde niet. Ik durfde de ooi niet liefdevol over haar kop te strelen. En zachte, geruststellende woorden in haar oor te fluisteren omdat ik niet wilde dat de boer dacht dat ik gek was. Ook wilde ik hem niet laten weten dat ik zijn werkwijze afkeurde. En ondanks mijn angst, deed ik het toch.

Hardhandig

De boer was een aardige man. Hij had de beste bedoeling voor zijn dieren en ik wist dat hij het schaap enkel wilde helpen om haar lam goed ter wereld te brengen. Juist omdat het haar eerste keer was en ze nog niet goed wist hoe ze dit zelf kon. Maar wat de boer vergat, was rekening houden met haar gevoelens. In gedachte stelde ik me voor, dat wanneer ik op het punt stond moeder te worden, de verloskundige haar hand in een grote pot vaseline zou steken om het vervolgens, zonder aankondiging, hardhandig naar binnen te werken. In de hoop de benen van

Tekst en beeld: Nikki Vrees

mijn baby te pakken te krijgen. Ik huiverde en streelde zacht en liefdevol de kop van het schaap, terwijl de ooi zich nog altijd angstvallig en hardhandig tegen het hek liet vallen. Misschien hoopte ze dat de reling zou breken en ze uit deze nachtmerrie kon ontsnappen.

Kalm

Terwijl de boer met inmiddels de helft van zijn arm in het schaap was verdwenen, zocht ik haar ogen. Ik keek haar aan en sprak kalm en moedig. “Stil maar, het is goed. Je kindje wordt geboren.” Ik aaide haar oren. “Het komt allemaal goed. Ik ben bij je.” Mijn hand streelde haar rug, mijn vingers gleden door de krullerige vacht en ik voelde hoe ze ontspande. “Het komt goed,” herhaalde ik nogmaals. “Straks is je kindje bij je, het is bijna over. De boer is er om je te helpen.” Dat ik zijn manier van helpen oneerbaar vond, liet ik achterwege. Tot mijn verbazing merkte ik dat mijn woorden het schaap geruststelden. Ze keek me aan en liet de bevalling en de boer begaan terwijl ze kalm geworden was.

Feilloos begrepen

“Je doet het fantastisch,” sprak ik haar nogmaals toe en ik bleef haar aaien tot de bevalling voorbij was. En voor ik het wist, kroop het met bloed en slijm besmeurde lam tegen zijn moeder aan en liet ik haar met enige tegenzin met rust. “Goed gedaan,” knipoogde ik haar liefdevol toe. “Je hebt een prachtig kind ter wereld gebracht.” Met mijn vingers gleed ik langs het ijzer van het hek in een poging nog even bij haar te kunnen zijn. Ik was geraakt. Geschokt door het geweld, geroerd door de schoonheid van de ervaring. Ik had niet alleen een lam geboren zien worden, maar zelfs de moeder door de bevalling heen geholpen. Ik had contact weten te maken met het schaap. En een moment lang hadden we elkaar feilloos begrepen.

Terwijl ik langzaam weg bewoog van het hok klonken mijn voetstappen op de harde betonvloer van de stal. Hier en daar kraakten plukjes stro terwijl ik in de richting van een nest jonge poesjes liep. Zacht streelde ik één van de snoezige pluizenbollen, maar mijn gedachten waren ergens anders. Mijn hart was nog altijd bij dat van het schaap. Ik voelde het verlangen om bij haar te blijven en vond het moeilijk om na zo een intense ervaring en samenzijn afstand te nemen. Maar mijn gevoel vertelde me dat het belangrijk was om haar ruimte te geven, in het belang van het lam.

Toch kon ik nog steeds niet bevatten wat er zojuist gebeurd was. Ik had haar geholpen. Echt geholpen, en de liefde die ik voelde was enorm. Want ondanks mijn angst voor de reactie van de boer, had ik ervoor gekozen om voor haar te gaan staan. Om haar te dragen in haar pijn en lijden op een manier die in onze maatschappij vrij ongewoon was. Al had de boer er niets over gezegd.

Ik voelde me trots, groots en sterk. Als of ik zojuist iets had gedaan wat heel belangrijk was. Wat in feite ook zo was, maar wat in onze wereld nog niet bestond. Vervuld van geluk tilde ik één van de kittens op en kuste zijn roodbruine, harige, zachte vacht. Het poesje tikte speels met zijn pootje tegen mijn hand en van opzij gluurde ik nogmaals in de richting van het schaap. Ik kon haar niet zien en zag alleen de spijlen van het hok. Waarschijnlijk lag ze heerlijk zacht en veilig in het stro, met het lam dicht tegen haar aan. Om te kunnen bijkomen van wat ze zojuist had meegemaakt.

Voorzichtig zette ik het poesje terug, die algauw weer speelde met zijn wollige vriendjes. Speels klauterden ze over elkaar heen, terwijl ik voelde hoe ikzelf vanbinnen eindelijk rustig werd. De rust keerde terug in de stal, op het vrolijke gekwetter van zwaluwen, het speelse gesnor van kittens en het geloei van een enkele koe na. Ik ademde diep in. Voelde symbolisch hoe mijn wortels diep in de grond zakten. Stevig verankerd in de aarde. De boerderij, de verbinding met mezelf, het schaap. Ik voelde me intens vrij.

"Ik zag de paniek in haar ogen en wilde niets liever dan haar geruststellen"

Genoten van dit artikel? Steun ons! Doneer € 3,95 via www.krantvandeaarde.nl

Stichting Dag van de Aarde IBAN: NL21ABNA0617736146

Welzijn of Samenzijn?

Tekst en beeld: Myrna van Kemenade

Na een intense dag had ik behoefte aan rust en ruimte om mijn welzijn te behouden. Rijdend naar sauna Fort Beemster word ik al blij van al het groen om me heen en zie mezelf al dampend neerstrijken op een bedje in de zon. Het is september, de zomervakanties zijn voorbij en iedereen is weer druk, druk, druk.

Zweet en stilte

Na twee sauna’s, waarbij het zweet uit alle poriën gutste omdat er blijkbaar een goede detox nodig was, besloot ik een hapje te eten. Binnen weliswaar, want buiten zat het mutjevol. Ik wilde juist even rust en – genietend van de lunch – mijn boek lezen.

Woorden met …ness

Wachtend op mijn cappuccino en homemade icetea viel mijn oog op een bordje met het woord Wellness. Ik vroeg me af: wat betekent dat nou eigenlijk? En welke woorden eindigen er nog meer op …ness?

Happiness, loneliness, emptiness, kindness, fitness, business, awareness, brightness, cleverness, sweetness, readiness. Prachtige woorden, soms verdrietig, soms hoopvol.

De andere kant van welzijn

Heel eerlijk: ik ben niet zoveel bezig met alle narigheid in de wereld, al steek ik mijn kop niet in het zand. Toch kon ik, met dat woord wellness steeds voor mijn neus, niet anders dan denken aan wat het woord betekent voor mensen in Oekraïne, Rusland, Gaza, Israël, Soedan, Jemen, Syrië en Myanmar.

Voor hen is welzijn geen luxe als even naar de sauna. Het is: hoe overleef ik vandaag? Zijn mijn naasten nog in leven? Heb ik nog een toekomst? WelZIJN? Mag ik er nog wél zijn?

"Alles komt en gaat, liefde blijft. Laten we die liefde koesteren. Voor onszelf, voor elkaar en voor de Aarde"

Lean on me

Ondertussen hoor ik zachtjes Lean on me van Bill Withers, geschreven in mijn geboortejaar 1972.

De tekst raakt me en brengt waterige oogjes.

Sometimes in our lives we all have pain

We all have sorrow

But if we are wise

We know that there's always tomorrow

Lean on me, when you're not strong

And I'll be your friend

I'll help you carry on

For it won't be long

'Til I'm gonna need

Somebody to lean on

Please swallow your pride

If I have things you need to borrow

For no one can fill those of your needs

That you won't let show

You just call on me brother, when you need a hand

We all need somebody to lean on I just might have a problem that you'll understand We all need somebody to lean on

Soms is het zo eenvoudig: we hebben allemaal iemand nodig om op te leunen.

Van welzijn naar samenzijn

Mijn conclusie? Het zou dezer dagen niet moeten gaan om welzijn, maar om samenzijn. We leven niet individueel op deze Aarde. We zijn verbonden met elkaar én met de natuur die ons draagt. Eén Aarde, één doel: iedereen verlangt naar liefde, in al haar vormen.

Alles komt en gaat, liefde blijft. Laten we die liefde koesteren. Voor onszelf, voor elkaar en voor de Aarde.

MyrnavanKemenade

Columnist en eigenaar Yogadreams

Persoonlijke

Spirituele retraites: suf

cliché of medicijn van de toekomst?

Tekst en Beeld: Macy Annabelle Pole

Na een hart zó intens gebroken dat ik zelfs een jaar later nog geen raad wist met mezelf, ben ook ik overstag gegaan: ik boekte een spirituele retraite. Op Bali welteverstaan. Een week lang yoga en meditatie zou me goed doen, dacht ik zo. En misschien, heel misschien, zou ik een manier vinden om mijn hart te helen.

Hoe graag ik het ook heb willen ontkennen, ook in mij zat een diepgewortelde nuchterheid verborgen. Dus een retraite (het idee dat je met allerlei mensen die je niet kent - ver weg van je verantwoordelijkheden en je dagelijkse prikkels - gaat focussen op ‘healing’) heb ik altijd ronduit snobistisch gevonden. Een luxeproduct. Iets wat alleen mensen in het Westen konden bedenken.

Direct naar het ‘waarom’

Maar toen zat ik daar, zeven tijdzones en duizenden kilometers van huis, met mensen uit landen die ik eigenlijk alleen kende van televisie en iets in me opende zich. We spraken allemaal vrijwel meteen over onze ‘waarom’. Waarom waren we hier op deze retraite? Het was duidelijk dat we allemaal op zoek waren naar iets, maar voor iedereen was het verschillend waarnaar gezocht werd. Een vrouw die een pijnlijke

scheiding had meegemaakt, een man die net met pensioen was en niet wist wat hij nou precies moest met al die nieuwgevonden vrije tijd, een globetrotter uit Japan die zo flexibel was dat ze zich tijdens yoga letterlijk dubbelklapte en dan hadden we mij… een schrijfster uit Nederland met een licht cynisme en een onverteerbaar liefdesverdriet achter haar glimlach.

Geen dreiging van eenzaamheid Er gebeurt iets wanneer je mensen bij elkaar zet, zonder werk, zonder school, zonder prestatiedrang, met veganistisch, licht eten en vriendelijke locals. De dagen passeerden langzaam, maar aan de andere kant verstreek de tijd sneller dan ooit. We leefden niet meer volgens een kalender, we wisten niet of het dinsdag was of zaterdag, we waren niet bezig met to-do lijstjes in ons hoofd. We spendeerden voldoende tijd

alleen, op onze kamers, wandelend, of uitkijkend op de rijstvelden. Maar we waren vaak genoeg samen, tijdens de drie maaltijden, de yogales in de ochtend of de aanvullende activiteiten, zoals tai-chi of sound healing.

Die combinatie van je kunnen terugtrekken met jezelf en je eigen gedachten, maar tegelijkertijd de community kunnen opzoeken op de openbare plekken of tijdens gezamenlijke activiteiten, zorgde voor een balans tussen individualisme en collectivisme die mijn hele lichaam deed ontspannen. Geen enkele angst voor verstikking, maar ook geen enkele dreiging van eenzaamheid. Het werkte ontwapenend. Ik deelde dingen die ik normaal niet over mijn lippen kreeg, want wat maakte het ook uit? Er was geen veroordeling, geen misgunning. We wilden het beste voor elkaar. We wensten elkaar toe dat we zouden vinden wat we zochten, wat dat ook maar was.

Het hart heelt zichzelf

Was het het eten? Of toch de yoga? Misschien was het wel de stilte die er ontstond, de stilte toen ik niets ‘moest’ en mijn enige dagtaak was dat ik mezelf vanuit mijn bed naar de yogazaal moest slepen en van de yogazaal naar de eetruimte en weer terug. In die rust besefte ik dat ik geen gebroken hart had, dat ik geen liefdesverdriet had. Dat ik mezelf was kwijtgeraakt in de illusie van een gebroken hart en toen zo keihard ben gaan werken, reizen en vluchten, dat ik nooit de tijd heb genomen om stil te zijn en te beseffen dat m’n hart allang geheeld was. Want zoals het gehele lichaam een zelfhelend vermogen heeft, zo heeft het hart dat ook. En elke dag, wanneer we de zon weer zien opkomen, de maan weer zien schijnen met haar pracht, we wat te eten voor onszelf maken, ons lichaam wassen en onze longen vullen met frisse lucht, heelt het hart zichzelf voorzichtig.

Moet je per se naar Bali om dat te ontdekken? Nee, volgens mij kan dat ook een stuk dichterbij. Maar helpt het om actief te beslissen iets te veranderen in je leven en alles even op stop te zetten om je te focussen op jouw heling en jouw hart? Absoluut.

Macy Annabelle Pole (Amsterdam, 1995) is auteur van de spirituele roman De Wonderen van de Kasa. Ze geeft lezingen in Nederland en België en werkt in het theater.

Alles is Energie, energie is Alles

Tekst: Ronald van Soest | Beeld: Annemarie Knol | Dreamstime

Het strand van kunstenaarsdorp Bergen is het decor voor een interview met Annemarie Knol: relatieguru. Relatietherapeut wil ze liever niet genoemd worden. Wat verderop legt ze uit waarom niet. Guru is overigens een Indiaas woord dat ‘gids’ betekent, maar dan in geestelijke zin.

In de wolken

Ze is niet altijd relatieguru geweest. Annemarie begon haar carrière als stewardess, iets wat ze meer dan 20 jaar heeft gedaan. Daar leerde ze ook haar man kennen, een piloot. Er hing iets moois in de lucht. Een zoon en dochter completeerden het stel. Maar na een aantal gelukkige jaren geniet hij al enige tijd de status van ‘ex’. Piloot is hij nog steeds.

Als stewardess heeft ze veel van de wereld gezien, maar te weinig bedden. Het vermoeiende werk ging steeds meer tegenstaan, maar ze vond zichzelf niet goed genoeg voor iets beters. Gevoed door de slechte ervaringen in haar relaties besloot ze om die als lessen te gebruiken in iets compleet nieuws.

Relatieguru

Een bureau gespecialiseerd in relatieproblemen. Niet alleen man-vrouw, maar bijvoorbeeld ook tussen ouders en kinderen. Haar praktijk floreert, niet in het minst door de huidige tijdsgeest. “Ja, het gaat inderdaad slecht met relaties. We

leven in een periode waar er nog nooit zoveel toxische relaties zijn geweest. Het wordt steeds ingewikkelder.”

Annemarie: met nonchalante grandeur die je even aan Engelse adel doet denken. En franjeloze West-Friese directheid. Het leeuwendeel van haar cliënten waardeert die openheid, zo komen ze sneller bij de kern. Ze hanteert een hoge woorddichtheid met een warme klankkleur. Maar luisteren gaat haar duidelijk ook goed af.

Geen relatietherapie

Relaties bestaan in veel vormen, maar de meest intense is natuurlijk een liefdesrelatie. Vanwege de hartstocht. In het begin is het confetti, maar als de aantrekking verflauwt wordt het soms bitter. Mensen komen vaak met hun partner, en proberen dan met Annemarie samen te spannen. Met de bedoeling dat zij het wel even gaat fixen, en alle druk bij de foute partner legt. ‘Met mij is niets mis’. Gaat niet werken.

Werkwijze

Zelf is ze ruim 20 jaar in therapie geweest. Heeft

haar veel tijd gekost en vooral veel geld. Ze kon het allemaal perfect navertellen, maar bleef de point missen. Totdat ze eindelijk een shift kon maken en ze zich veilig kon voelen bij haarzelf. Je neemt jezelf overal mee naar toe, geen ontkomen aan. Voor de Bijbelkenners onder ons: ‘Het Koninkrijk van de Hemel is in je’(JC).

Bewustzijnsschaal David Hawkins

Het draait allemaal om het verhogen van het bewustzijn, middels persoonlijke gesprekken en de Schaal van Hawkins (Amerikaanse psychiater). Die ging uit van chakra’s (knooppunten van energie in het lichaam) en koppelde daar verschillende bewustzijnsniveaus aan vast. Hoewel er uit wetenschappelijke hoek veel kritiek is, zijn de frequenties van bewustzijn meetbaar. In die zin dus een gegeven.

“Ik gebruik een horizontale lijn om verschillen in karakter weer te geven. Aan de ene kant van het spectrum: narcisme. Aan de andere kant verlatingsangst. In het midden wonen de gezonde relaties. Daar moet je naar toe, emotioneel

veerkrachtig. In staat om met je eigen emoties om te gaan en met die van de ander. Wat er ook gebeurt, de crux is: hoe ga je er mee om?”

Ken Uzelve

“Vanuit het punt waar mensen zitten op die lijn, trekken ze hun perfecte tegenspeler aan in een relatie. Naar de mate van hun eigen mentale verwonding. Ik begeleid ze naar hun centrum, waar ze kunnen vertrouwen op hun innerlijke kracht. En op geen enkele manier meer afhankelijk zijn van een ander. ‘Ken Uzelve’” (Vrij naar beroemde spreuk van het Orakel van Delphi uit de Griekse oudheid).

Vier stadia

Ze typeert 4 stadia waarin cliënten zich bevinden. In het kort:

1

) Het slachtofferbewustzijn, dit is erg dominant. De laagste frequenties zijn schuld en schaamte. Je staat alleen en houdt jezelf gevangen. Iedere dag sta je voor je eigen rechtbank, terwijl je het oordeel talloze malen hebt gehoord. Creëert alleen maar meer negativiteit.

2) De wereld vibreert ook op lagere frequenties. Mensen komen daartegen in opstand, rollen de mouwen op. `Ik zal zorgen dat het gaat lukken!` Keihard werken, naar sportschool etc. Kun je soms een eind mee komen, maar is doodvermoeiend en snelste weg naar burn-out. Dat is de tweede stap.

3) Van force (vechten) naar energie. Bij je kern komen en samenwerken met het Universum (het positieve bekrachtigen). Ze had bijvoorbeeld onlangs een man die helemaal vast zat in zijn relatie, maar de financiële afwikkeling van een scheiding was erg ingewikkeld. De vrouw wilde totaal niet meewerken, maar een rechter had de relatie voorgoed kunnen verpesten. De man begon zich te concentreren op harmonie, en de oplossing diende zich kort daarna aan.

4) Non-dualiteit en onvoorwaardelijke liefde. Dan heb je het niveau van een wereldleraar. Exceptioneel. Maar in onze zuiverste kern zijn we allemaal Liefde.

Dienen als levensdoel

Filosofe Agnes Callard vroeg zich onlangs af in een interview waartoe wij mensen eigenlijk dienen. Klonk nogal zwaarmoedig, maar filosofen staan graag ergens bij stil. Voor Annemarie is het antwoord helder. “We zijn hier om te dienen. En als we geld willen verdienen met de intentie om ook anderen te helpen zal dit alleen maar meer worden.”

Garanties

Op haar website claimt ze gegarandeerd succes, langdurig zelfs. Inderdaad een stoutmoedig statement, zo geeft ze toe. Relaties zijn, zoals alles, aan verandering onderhevig. Garanties

zijn pas realiseerbaar als iemand echt de wens heeft aan zichzelf te werken en ophoudt anderen de schuld te geven. Of omstandigheden. De slachtofferrol is een krachtig alibi. Kun je dit transformeren naar het niveau van verhoogd zelfrespect dan is niets onmogelijk.

Karma en spiritueel contract

Annemarie had lange tijd een problematische relatie met haar moeder. Ze nam openlijk afstand van haar, hoewel ze een paar jaar geleden een uitnodiging voor een rendez-vous accepteerde. Was ongemakkelijk. Het woord karma valt. Hoewel het begrip karma in feite neutraal is (acties, maar ook het gevolg van acties), vindt ze dat te fatalistisch.

“Mogelijk, ik geloof wel dat we onze eigen ouders kiezen. En daarmee een soort spiritueel contract afsluiten. Iedereen komt met een bepaalde

‘zielsmissie’ op Aarde, waarbij het de bedoeling is dat we ook van pijnlijke gebeurtenissen leren. Als je ouders niets hebben geleerd van die relatie, blijven ze voorlopig op hetzelfde niveau steken.”

You can’t hurry love

De mooiste vraag voor het laatst. Of ze nu na al die leermomenten weer klaar is voor een relatie?

Geamuseerd: “Wanneer hij zich aandient! Moet eerlijk toegeven dat als ik nu mijn directe spiegel zou aantrekken, dit een workaholic zou zijn. Net als ik dus. Kan niet verlangen dat hij mij constant op nr. 1 zal zetten, terwijl ik nu zo met mijn bedrijf bezig ben.”

Liefde is geen werkwoord maar in een relatie moet je zeker in het begin tijd en energie investeren. Het is teamwork. Liefde moet je ook niet najagen, het komt vanzelf. ‘You can’t hurry love’.

“Ik gebruik een horizontale lijn om verschillen in karakter weer te geven. Aan de ene kant van het spectrum: narcisme. Aan de andere kant verlatingsangst"

Liefde met beide voeten op de grond

Hoe vaak zijn we werkelijk aanwezig op Aarde? Hoeveel van onze dagen brengen we écht hier door, met beide voeten op de grond – en hoeveel tijd verliezen we in de mist van gedachten? Het zegt veel over onze wereld dat lopen op blote voeten in de natuur ‘zweverig’ heet, terwijl ongevoelig blijven voor een prachtige zonsopkomst ‘nuchter’ wordt genoemd.

Al duizenden jaren zoeken mensen naar een paradijs, een hemel, een ‘Garden of Eden’. Maar wat als we dat paradijs nooit kwijtgeraakt zijn? Wat als de Aarde zélf dat paradijs is – en wij ons alleen maar hoeven te herinneren dat we er deel van uitmaken?

In balans?

In oude tradities wordt de Aarde vaak beschreven als vrouwelijk: Moeder Aarde, Pachamama, Gaia. Eeuwenlang is deze zachte, voedende energie onderdrukt. Ook in onszelf. In plaats daarvan zijn we steeds meer in ons hoofd gaan leven. We hebben een virtuele wereld gebouwd in de hoop gelukkiger te worden – en toch zijn we vaak verder van onszelf afgeraakt.

Alles in de natuur kent balans: mannelijk en vrouwelijk, plus en min, actie en rust. Maar in onze samenleving is vooral het gewonde mannelijke overheersend: hard werken voor status, macht, geld. Gericht op overleven. En ja, misschien zijn we economisch welvarend, maar rijk van binnen zijn we vaak niet.

Van angst naar liefde

De transitie waar we nu voor staan gaat over de verschuiving van angst naar liefde. Zolang angst regeert, kan liefde niet vrijuit stromen. Daarom

is het tijd om de vrouwelijke energie in onszelf opnieuw te omarmen: luisteren, openstaan, kwetsbaar durven zijn. Intuïtie en inspiratie volgen. Creëren vanuit verbinding.

Als we dat doen, merken we dat Moeder Aarde niet vraagt dat wij haar redden – ze vraagt dat wij onszelf helen. Want pas als we onze eigen wonden erkennen en verzachten, kan de wereld buiten ons veranderen.

Zoals Gandhi zei: ‘Be the change you wish to see in the world’. Dat gaat verder dan afval scheiden, elektrisch rijden of zonnepanelen op je dak. Het vraagt de moed om écht naar binnen te keren. Te luisteren naar je hart. Daar, diep in ons hart, ligt een wereld opgeslagen waarvan we wéten dat ze mogelijk is. Een wereld die we samen kunnen vormgeven – als we bereid zijn telkens opnieuw te kiezen voor liefde. Dat innerlijke boek, die zachte stem in ons hart, is wat ik in The Book of Love heb leren kennen: een herinnering dat de taal van Liefde al in ons geschreven staat.

De Aarde wijst ons de weg. Naar mijn hart, naar jouw hart. Naar zachtheid, moed en verbondenheid. En misschien begint die weg wel vandaag, met de simpelste keuze: kiezen voor liefde.

Mark Linde is schrijver van The Book of Love, waarin hij zijn levensreis deelt en anderen inspireert om te leven vanuit Hart en Ziel. Mark is gids en coach voor mensen die willen leven vanuit hun Hart en hij is mede-oprichter van The New Space, een fysieke en energetische plek waar jongvolwassenen kunnen thuiskomen in zichzelf.

Tekst en beeld: Mark Linde

Zo word je blij van gezond eten

Tekst: Frans van der Beek | Beeld: Ekomenu

Een bezoek aan Ekomenu staat garant voor bijzondere verrassingen. Op het oog is het een soepel draaiende onderneming de maaltijdboxen levert, maar achter de schermen ontdek je een wereld aan vernuft en efficiency. Alles is erop gericht om de klant op ieders wenken te bedienen, zolang het maar gezond en biologisch eten betreft waar je blij van wordt. Geen overschot, want alles wordt op maat geleverd.

Bedenker van dit originele systeem is Jack Stroeken, directeur van Ekomenu, en een bevlogen ondernemer de sinds 2016 voortvarend werkt aan de uitbouw van zijn bedrijf. Hij zag een gat in de markt om de populaire maaltijdbox te transformeren naar een product waarbij een gezonde leefstijl en een duurzame voedselketen voorop staat. Het accent ligt op lokale producten met een korte transportduur en de ruime keuze uit recepten die aansluiten op de specifieke wensen van de klant. Is er bijvoorbeeld een voedselallergie? Geen probleem. Vegan? Kan ook. Koolhydraatbewust? Idem. Alle recepten worden naar behoefte aangepast. Dat lijkt een gecompliceerde methode, maar Stroeken draait er zijn hand niet voor om.

“Daarom hebben wij vanaf dag 1 geïnvesteerd in eigen software,” legt hij uit. “We bouwden een eigen ETNA platform dat staat voor Environment True Cost and Nutricion Assessment. Dat regelt de recepten, de kosten, de footprint en stuurt ook het fulfilment aan. Het produceert distributierapporten, de inkooprapporten voor

de boeren en producenten. Dat platform is in de loop der jaren zo verfijnd dat ons complete team bestaat uit tien mensen.”

Keuzevrijheid

Even valt mijn mond open van zulke extreme doelmatigheid. Voeg daarbij dat zowel Nederland als België worden bediend en ook nog in drie talen. Alles is geautomatiseerd. Als het receptenteam zegt: dit recept is nu klaar dan is de maaltijdbox met optimale keuzevrijheid gereed voor verzending.

Levert dat geen keuzestress op bij de klant?

Stroeken: “Meer opties is precies wat wij willen. Dat past bij de klant die bewust bezig is met wat hij of zij wil eten. Dat gaat allemaal subliem en draait als een tierelier. Wij presenteren vers te bereiden maaltijden met de gewenste ingrediënten, zoals vis, vlees, groenten, rijst, pasta’s, een teentje knoflook, een takje peterselie en wat nootjes, het zit allemaal in het pakket plus de gebruiksaanwijzing voor de bereiding. Biologisch heeft zoveel aspecten. Dat kan het

klimaat zijn, stikstofuitstoot, bodemkwaliteit, relatie met de boer of gezondheid, zo heeft iedereen bepaalde behoeftes. Als ik tien keer die wensen kan aanspreken in mijn communicaties, dan haal ik veel meer klanten binnen, dan wanneer ik alleen maar roep: koop biologisch.

Uitgangspunt voor de klant is: ik wil gezonder leven of een gezondere maatschappij. Voor hetzelfde geld eet je biologisch, omdat onze klanten aan het eind van de maand niet duurder uit zijn dan wanneer ze zelf boodschappen doen. Alles wordt op maat geleverd, dus er is geen overschot. Dat sparen we ook uit in de voedselketen. We bestellen pas na de order van de klant, dus er is ook geen voorraadverlies. Bovendien worden onze klanten niet afgeleid door aanbiedingen in de supermarkt. Ook die verleiding kost geld en doet meestal afbreuk aan de gezondheid. Het blijkt dat ze ook minder vaak uit eten gaan of laten bezorgen. Al die componenten samen bewijzen dat je uiteindelijk niet duurder uit bent.”

Ekomenu is eigenlijk een educatiebedrijf, omdat

Het Ekomenu van Jack Stroeken

het veel mensen op het juiste spoor zet. Wie wil afslanken of lijdt aan hoge bloeddruk of diabetes is hier aan het juiste adres. Stroeken: “Zo kregen wij onlangs een interessante beoordeling. Een klant kwam bij de dokter die bloed afnam en verbaasd zei: wat heb jij in godsnaam gedaan? Je bloedwaarden zijn drastisch verbeterd. De klant zei: “Het enige wat ik kan zeggen dat ik nu vier maanden met Ekomenu mee-eet”. Dat soort opmerkingen horen we vaak. Onze markt is veel groter dan alleen de maaltijdbox.”

Lekker en gezellig

Jack Stroeken is van huis uit plantkundig wetenschapper met een opleiding aan de Landbouwuniversiteit Wageningen. Vervolgens deed hij marktonderzoek om erachter te komen wat de klant wil, werkte bij visverwerker Ouwehand en was een tien jaar consultant met als specialiteit niches mainstream te maken. Dat mondde uit in de oprichting van Ekomenu waarbij de abonnee een premiumgevoel krijgt: lekker en gezellig bezig zijn met schoon eten, omdat het probleem met de insecticiden nu doorsijpelt naar de massa.

Zijn persoonlijke drijfveer?

“De wereld wat mooier maken terwijl ik ervan geniet een mooi bedrijf op te bouwen. We

schrijven prima cijfers, maar het kan beter, want we bereiken nu nog maar een klein deel van de bevolking. Onze website begeleid je stap voor stap naar een lidmaatschap waarbij je zelf bepaalt wat, wanneer en hoeveel je wilt bestellen volgens je eigen profiel. Dan kan het pakket worden thuisbezorgd of je haalt het op bij een van de honderd natuurwinkels.”

Elke week wisselt alles met 33 diverse recepten. Per recept kun je bekijken wat de footprint is wat betreft watergebruik, groente, vitaliteit, CO2uitstoot en de echte kosten. Innovatief en techno georiënteerd. Dat levert een eerste plaats qua communicatie op bij de Consumentenbond. Wat kan een eigentijdse verstrekker van gezond eten zich nog meer wensen?

Stroeken: “Het afgelopen jaar hebben we 5.1 miljoen euro aan echte kosten bespaard voor de maatschappij en de mensen. Dat zetten we voort met duidelijkheid en transparantie. Daar doen we het voor.”

"Wie wil afslanken of lijdt aan hoge bloeddruk of diabetes is hier aan het juiste adres"

Genoten van dit artikel? Steun ons!

Doneer € 3,95 via www.krantvandeaarde.nl

Stichting Dag van de Aarde

IBAN: NL21ABNA0617736146

Ontdek de Art Makes Sense aquarelpotloden

Maak van je tekening

een levendig aquarel!

Art Makes Sense aquarelpotloden zijn kleurpotlood en aquarelverf in één! Ze liggen perfect in de hand en gaan lang mee Met het penseel creëer je zo een levendig aquarel In 12 schitterende kleuren, gebaseerd op Goethe’s kleurencirkel

Interesse? Mail naar info@mercurius-international com of bel +31 40 264 58 00 www mercurius-international nl

Seizoener

TIJDSCHRIFT VOOR DE WALDORFWERELD | WINTER 2025

S terrenwereld, mens & kosmos | E ngelen R obijn | A strosofie en je vrije ontwikkeling

Neem nu een jaar-abo op Seizoener! Het tijdschrift voor mensen die zich graag laten inspireren door de vrijeschool, de antroposofie en waarde hechten aan liefdevolle zorg voor mens en aarde.

FOTOWEDSTRIJD

LandschappenNL

Heb je een foto gemaakt van een mooie, bijzondere of typische plek in de Nederlandse natuur? Stuur die dan met toelichting naar de Krant van de Aarde. Elk nummer plaatsen we de beste inzending. Mail naar: redactie@krantvandeaarde. nl onder vermelding van je naam en adres. De winnaar wordt ook beloond met een jaarabonnement en door onze partner LandschappenNL met het boek ‘Bos en Klímaat’ van Simon Klingen.

Samen voor ons Landschap

LandschappenNL is het samenwerkingsverband van 20 provinciale organisaties, dat zich inzet voor het behoud en ontwikkeling van ons landschap waarin we wonen, werken en recreëren. Het landschap vraagt om duurzaam beheer, zodat we er nu en in de toekomst van kunnen genieten. LandschappenNL werkt samen met mensen, organisaties, bedrijven en overheden, via projecten en lobby.

Winnaar: Marie-José van Diggelen

Winnende foto van Marie-José van Diggelen

De Waal is de belangrijkste tak van de Rijn in Nederland en van groot belang voor de scheepvaart. Met ongeveer 120.000 schepen per jaar is het de drukst bevaren rivier van Nederland. Maar in de eerste plaats vervoert hij water, gemiddeld een onvoorstelbare hoeveelheid van meer dan tweeduizend kubieke meter per seconde. En daarnaast transporteert de Waal ook veel sediment, waaronder veel zand. Het meeste sediment bereikt uiteindelijk de zee maar veel blijft onderweg achter. Voor een belangrijk deel is ons land opgebouwd uit dit door de rivieren aangevoerd materiaal. Dat is goed te zien aan dit brede zandstrand bij Heesselt waar half-wilde Konikspaarden in de uiterwaarden de ruimte krijgen. Daar zorgen ze met hun graasgedrag voor een gevarieerde natuur. Maar ook de Waal zelf draagt daaraan bij met zijn grillige gedrag dat regelmatig voor overstromingen zorgt. De Waal mag dan de grootste rivier zijn, maar dat geldt vooral zijn wateraanvoer en scheepvaart en niet zozeer zijn lengte van slechts 82 km. Stroomopwaarts wordt hij pas zo genoemd bij Nijmegen en in de buurt van Gorinchem waar vroeger de Maas bij de Waal kwam, gaat hij over in de Merwede. Vanwege overstromingen zijn dijkversterkingen een nooit ophoudende activiteit. Een andere strategie om voor meer veiligheid te zorgen is de rivier meer ruimte geven. Daar hebben we mooie natuur in de uiterwaarden aan te danken. Maar er zijn ook rigoureuzere oplossingen. Zo was er onlangs nog een plan om bij hoogwater de Waal via een zijrivier achter Heesselt en Varik langs te leiden. Daarmee zouden deze dorpen omringd door hoge dijken op een geïsoleerd eiland komen te liggen. Door protesten van bewoners is dit plan nu definitief van de baan. De fotografe wijst nog op het feit dat de Waal met zijn woeste draaikolken heel gevaarlijk is voor zwemmers. Ook de aanzuigende werking van de enorme schepen met olie en containers zijn gevaarlijk. Toch oogt de Waal vaak rustiek met mooi gevormde zandstrandjes, slingerende dijken en hoge luchten. Hij vormt daarmee een iconisch landschap en is vaak inspiratiebron geweest voor schrijvers zoals Willem van Toorn (De Rivier), Arthur van Schendel (De Waterman) en Martinus Nijhoff (Moeder de vrouw). Ook in dat opzicht is de Waal één van de belangrijkste rivieren in Nederland.

Gerrit-Jan van Herwaarden, LandschappenNL

PFAS IN SNOEPGROENTEN

Frans van der Beek volgt de ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid op de voet. Hij ergert zich aan de wijze waarop we van de Aarde lenen en weigeren om terug te betalen. En is blij met initiatieven die het welzijn van de planeet bevorderen. Frans geeft een rode kaart aan iedereen die het milieu en de natuur vernietigt en prijst met een groene kaart alle inspanningen die het leefklimaat bevorderen of herstellen. Suggesties zijn welkom op redactie@krantvandeaarde.nl.

In een steekproef met snoepgroenten van Pesticide Action Network Netherlands (PAN-NL) zijn acht pesticiden gevonden waaronder meerdere PFAS-pesticiden en pesticiden die hormonen verstoren. PAN-NL liet bij een laboratorium twintig snoepgroenten testen van Albert Heijn, Jumbo, LIDL, Aldi en Plus. 16 van de 20 snoepgroenten bleken vrij van pesticidenresten. De onderzoeksresultaten: snoeppaprika’s van Albert Heijn: drie pesticiden waaronder een PFAS-pesticide en een Kandidaat voor Vervanging, dat zijn pesticiden die zo giftig zijn dat ze van de Europese Commissie dringend vervangen moeten worden. Daar komt weinig van terecht. De snackkomkommers van de Aldi: drie pesticiden waarvan 1 PFAS-pesticide, 2 hormoonverstorende stoffen en twee Kandidaten voor Vervanging, snoeppaprika’s van Lidl: spirotetramat, in ons land niet toegelaten in de paprikateelt. De snackworteltjes van Jumbo: één pesticide zonder officiële gevarenclassificatie. Kinderen zijn extra gevoelig omdat hun lichaam nog in volle ontwikkeling is. Dat 16 van de 20 geteste snoepgroenten pesticidenvrij zijn, is een meevaller. Bij Plus was dat zelfs bij alle vier geteste snoepgroenten het geval.

HET VLINDERKERKHOF

Eerder hadden we het al over de schandelijke anonieme bedreiging aan het adres van de opsteller van het rapport Pesticiden in Nature 2000 gebieden. Een vernietigend rapport met schokkende feiten. Het rapport verscheen op de website van de Vlinderstichting die door de doodsbedreiging genoodzaakt werd het rapport van de site te verwijderen onder het motto: better safe than sorry. Ik vroeg daarom of iemand zo vriendelijk wilde zijn dit rapport op te sporen om het alsnog openbaar te kunnen maken. Dat is gelukt. Dank aan de inzender die wij hier natuurlijk niet bekendmaken om duidelijke redenen. Het rapport is nu in het bezit van De Krant van de Aarde, want wij menen dat zulke brisante informatie moet worden gedeeld.

Wie wil weten hoe het vlinderkerkhof van de nabije toekomst eruitziet kan terecht op krantvandeaarde.nl. Ik nodig Natuur & Milieu, Greenpeace NL, De Natuur en Milieufederaties, IUCN NL, IVN, LandschappenNL, Milieudefensie, Natuurmonumenten, SoortenNL, Stichting De Noordzee, Vogelbescher-

ming Nederland, Waddenvereniging en Wereld Natuur Fonds uit hetzelfde te doen.

ZIJN BANANEN KROM?

Deze vraag ontving ik van lezer Marcel Boor: Geachte heer Van der Beek, Hoe komt u erbij dat de overstromingen indertijd het gevolg waren van het opwarmen van de aarde? Marcel doelt op een artikel dat in een vorige editie verscheen over de watersnoodramp in Valkenburg. Volgens mij valt deze vraag in de categorie: waarom zijn bananen krom? Of: is de paus katholiek? De wereld wordt geteisterd door hevige bosbranden, catastrofale overstromingen en dramatisch smeltende ijskappen. Honderden wetenschappers komen tot de onmiskenbare conclusie dat deze klimaatrampen worden veroorzaakt door het opwarmen van de aarde. De extreme regenval kan worden toegeschreven aan de toenemende temperaturen en de tragedie in Valkenburg was daarbij geen uitzondering. Dus hoe ik bij mijn vaststelling kom? Ik lees kranten en tijdschriften, kijk televisie (geen Facebook) en laat me niet beïnvloeden door complotdenkers. Dan kun je maar tot één slotsom komen.

KLIMAATFLATIE: €€€

Koffie is niet het enige product dat in prijs stijgt door de gevolgen van de klimaatcrisis. Ook cacao, bananen, avocado’s, rijst en plantaardige oliën worden door Nederland geïmporteerd. Dat zijn voedingsproducten die gevoelig zijn voor extreem weer als droogte, overstromingen en extreme hitte. Bovendien worden ze verbouwd in gebieden die relatief veel te lijden hebben onder het vaker voorkomen van extreem weer. De opbrengst van oogsten wordt onvoorspelbaar, wat weer invloed heeft op de prijs. Zo had Japan vorig jaar de slechtste

rijstopbrengst in 25 jaar, was spinazie in Nederland tijdelijk lastig te krijgen in de supermarkt door wateroverlast in Noord-Brabant en was cacao de grootste stijger op de grondstoffenmarkt. Ook de wijnconsumptie daalt al jaren door stijgende prijzen. Die kans wordt groter nu klimaatverandering voor meer extreem weer zorgt. Een recent rapport van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit stelt dat warmte, droogte en vernatting kunnen zorgen voor een toename van giftige stoffen in voedsel en een verminderde houdbaarheid. En dat heet tegenwoordig klimaatflatie.

DIT IS DE DRUPPEL!

Eén derde van onze drinkwatergebieden bevat méér giftige bestrijdingsmiddelen dan is toegestaan. In de rest zijn ze ook aanwezig, maar onder de norm. Dat vervuilt ons water, schaadt de natuur en maakt drinkwater duurder. Terwijl schoon drinkwater een basisbehoefte is voor ons en toekomstige generaties. Natuur & Milieu lanceert de petitie: ‘Dit is de druppel’. Gooi jouw druppel in de emmer en steun schoon, betaalbaar drinkwater. Nu én in de toekomst. Europese regels zijn helder: in beschermde drinkwater- en natuurgebieden horen geen bestrijdingsmiddelen thuis. Toch houdt Nederland zich niet aan die afspraken. Zelfs een aangenomen motie van de Tweede Kamer om het gebruik van bestrijdingsmiddelen in drinkwatergebieden te stoppen, wordt genegeerd. Overheidsinstanties wijzen naar elkaar, maar intussen gaat de vervuiling gewoon door. De natuur lijdt, en de kosten voor drinkwaterzuivering blijven stijgen. Het is tijd dat de overheid haar verantwoordelijkheid neemt en onze drinkwaterbronnen echt beschermt. Verbied het gebruik van bestrijdingsmiddelen in drinkwater- en natuurgebieden, eist de natuurorganisatie terecht.

Redacteur Frans van der Beek deelt rode en groene kaarten uit. Groen maakt blij en rood moet anders.

FILTERLEED VOORBIJ?

Waar je ook loopt, overal zie je weggesmeten sigarettenfilters op straat. Ergernis. Zeg je er wat van dan loop je het risico op een grote bek of erger. Wereldwijd is de campagne no plastic filter gestart, waarin overheden worden opgeroepen om het gebruik ervan te verbieden. Op sociale media wordt ook al gepleit voor forse boetes als iemand de peuk weer eens achteloos wegwerpt. Tot nu toe heeft de campagne weinig effect, getuige de aanblik van de troep op straat. Daarom hulde voor de gemeenteraad van Diemen die maatregelen wil nemen tegen de vervuiling. Filters zitten vol giftige stoffen en bedreigen de kwaliteit van de bodem en het water. Alle reden om de daders aan de schandpaal te nagelen, maar of het gaat gebeuren? Als het aan de raad van Diemen ligt wel.

BITTERBAL VAN KOFFIEDIK

Het Nederlandse GRO maakt vegetarische kroketten en bitterballen van oesterzwammen. Dat gebeurt zo circulair mogelijk: de paddenstoelen worden geteeld op diverse reststromen, waaronder koffiedik. Dat levert kroketten op met 68 procent minder CO2-uitstoot. Wanneer GRO de producten naar zijn afnemers brengt, haalt het tegelijkertijd koffiedik op via de groothandels. Vrachtwagens die anders leeg terug zouden rijden, nemen nu koffiedik mee. Een circulaire oplossing. Koffiedrab is voor veel bedrijven afval en verandert in iets nuttigs. Oesterzwammen zijn prima vleesvervangers. Ze hebben een licht pittige smaak en een structuur die doet denken aan vlees. Dat heeft een enorme milieu-impact dat geldt in veel mindere mate voor oesterzwammen. Zo wordt snacken milieuvriendelijk en toch lekker.

Heb je goed of slecht nieuws?

Mail Frans!

redactie@krantvandeaarde.nl

BETER VOOR BABYBILLEN

Steef Fleur is tien jaar lang documentairefotograaf. Tijdens onderzoek naar de hennep- en marijuana-industrie zag ze voor het eerst een wasbare luier. Die wil ik later ook voor mijn kinderen, dacht ze meteen. Voor de bestaande wasbare luiers zag ze nog verbeteringen, te weten voor de grondstoffen, het matensysteem én de esthetiek. “Het was één en al paarse unicorns en blauwe kikkers. Ik had daar niets mee, terwijl de ouder toch de luier verschoont. Wanneer je kind zich een mening vormt over de print op z’n luier, is ‘ie hopelijk al zindelijk.” Fleur bedacht een nieuw procedé en noemde het Billy Wonder. Het is haar bijdrage om de wereld iets beter achter te laten voor de volgende generatie. “Dat wasbare luiers ook beter zijn voor kinderen, is mooi meegenomen. Ik hoop dat we wegwerpluiers over tien jaar net zo zien als sigaretten nu.” Inmiddels levert ze luiers van hennep aan kinderdagverblijven.

TEXTIEL ZONDER GIF

De LOADS Collection is het eerste textiellabel ter wereld dat het Demeter-keurmerk draagt. Dit keurmerk wordt nu toegepast op textiel in samenwerking met de Demeter International Biodynamic Federation. Een nieuwe standaard voor écht regeneratieve textieltoepassingen binnen kleding en interieur. Kunstenaar Claudy Jongstra begon twee jaar geleden met de LOADS Collection om het niet-toxische plantaardige kleuren van textiel te ontwikkelen. Synthetische verfstof veroorzaakt namelijk 20% van de wereldwijde watervervuiling. Ook biedt LOADS alternatieven voor de restwol, waarvan 90% momenteel verbrand wordt. Toepassingen zijn onder andere banken,

gordijnen en kussens, akoestische panelen en kleding. Het Demeter-keurmerk staat wereldwijd symbool voor kwaliteit, transparantie en regeneratieve landbouw. Alle gebruikte materialen voor het gecertificeerde textiel komen uit een 100% traceerbare keten. Let dus goed op het label in de winkel!

GEEN NIEUWE MOBIEL!

De overheid moet reparatie en refurbished smartphones actief promoten. Dat vindt Swappie. Logisch, want ze verkopen die dingen, maar ze hebben wel een punt. Het is nog niet heel voordelig om een smartphone te laten repareren. Dat kan veranderen, want vanaf 2026 geldt in de EU het Right to Repair: producenten en retailers worden verplicht om reparatie makkelijker te maken. Voorbeelden zijn reparatie na de wettelijke garantietermijn, reserveonderdelen op voorraad hebben en informatie over de reparaties beschikbaar stellen. Dit doorbreekt het monopolie van fabrikanten op onderdelen en kennis, wat de reparatiekosten naar verwachting flink kan laten dalen. Naast regelgeving is voorlichting essentieel. De overheid moet consumenten uitleg geven over de voordelen en de aankoop hiervan stimuleren. Als consumenten weten wat hun mogelijkheden, kosten en garanties zijn, kiezen ze vaker voor reparaties of refurbished – zonder grote verrassingen achteraf. Goed voor de portemonnee, maar ook voor het milieu: minder e-waste, besparing grondstoffen en een bijdrage bij aan de circulaire economie.

Boeken

De plant die aan land kroop

Evolutionair bioloog Casper van der Kooi en zijn broer, kunstenaar en illustrator Rik van der Kooi, nemen natuurliefhebbers van jong tot oud mee op een rijk geïllustreerde tocht door de ontstaansgeschiedenis van planten. Wie had kunnen denken dat die zo fascinerend zou kunnen zijn?

Van de allereerste algen, via planten die aan land kropen, tot aan torenhoge paardenstaarten en bomen die meer dan honderd meter hoog worden – de wereld is zoveel wonderlijker dan je je voor kunt stellen. Dit boek is volgepakt met de bijzonderste feitjes, met uitstapjes naar sushi, klittenband en elektrische tandenborstels.

De plant die aan land kroop | Casper en Rik van der Kooi | Uitgeverij Lemniscaat | € 16,99

De raadsels van water

Herken de aanwijzingen en patronen in water, van rivier tot woeste zee. Tristan Gooley put uit zijn eigen baanbrekende tochten om de geheimen van plassen, rivieren, oceanen en meer te onthullen. Zo leert hij ons hoe we water kunnen ‘lezen’ en ons beter kunnen oriënteren in het landschap.

De raadsels van water | Tristan Gooley | KNNV Uitgeverij | € 28,95

In de Mist

Als je durft te zijn waar je van weg wilt, ben je thuis

In de afgelopen 400 jaar heeft de wetenschap getracht de menselijke psyche in landkaarten, diagnoses en modellen te vatten. Alhoewel vele jaren wetenschappelijk onderzoek van grote waarde is, heeft ze ook een keerzijde. Het rijke gebied van psyche, de wereld van het hart, waar al eeuwen over gedicht en geschreven is, is onteerd. In onze oplossingsgerichte, maakbare manier van kijken, zijn we verleerd om alle psychische ongemakken als uitnodigingen te zien om thuis te komen in ons eigen hart. In de mist is een reis door de onrijmbare wereld van het hart. De plek waar liefde, angst en wijsheid wonen, en waar mythes, kunst en verhalen hun oorsprong vinden.

In de mist | Jetske Osterthun | Uitgeverij Van Warven | € 22,50

Een boek ontvangen of cadeau doen?

Meld je dan aan als abonnee via onze website krantvandeaarde.nl en kies daar een boek. Je ziet dan direct welke titels beschikbaar zijn.

Slowing Down to Accelerate

Slowing Down to Accelerate van Corné de Louw laat zien dat echte verandering in complexe systemen, zoals de landbouw, begint met vertragen. Niet door sneller te gaan, maar door stil te staan bij wat er echt speelt. De Louw baseert zich op ruim twintig jaar internationale ervaring, vooral in Ethiopië en andere opkomende economieën. Volgens hem blijven voedsel- en financiële systemen uit balans omdat we te vaak kiezen voor snelle oplossingen in plaats van diepere reflectie, samenwerking en leren.

Slowing down to accelerate | Corné de Louw | Uitgeverij Eburon | € 26,-

De man die bomen plantte

Na een wandeltocht door de wilde lavendel in een verlaten vallei van de Provence, komt een man een eenzame herder tegen genaamd Elzéard Bouffier. Hij ziet hoe de herder zorgvuldig eikels sorteert en uiteindelijk honderden eiken plant, in de wildernis. Tien jaar later, nadat hij de Eerste Wereldoorlog heeft overleefd, bezoekt hij de herder nog eens. Een jong bos verspreidt zich over de vallei. Elzéard is duidelijk verdergegaan met zijn werk. De man keert jaarlijks terug om het mirakel te zien voltrekken: een dichtbegroeid, groen landschap; de nalatenschap van de creativiteit van een mens.

De man die bomen plantte | Jean Giono | De Bezige Bij | € 18,99

Dokters van nature

Nominatie Natuurboekenprijs 2025. "Dit boek weet wetenschappelijk onderzoek toegankelijk te maken voor elke lezer. Met fantastische voorbeelden, van vlinders tot katten, krijgt de lezer een beeld van de kennis die dieren hebben over natuurlijke medicijnen." - Jury Natuurboekenprijs 2025.

Dokters van nature | Jaap de Roode | KNNV Uitgeverij | € 27,95

Wilt u ook in deze rubriek vermeld worden?

Neem dan contact op via kees.slagter@krantvandeaarde.nl

Agenda

December

4 december t/m 11 januari | HORIZONS bij Holiday on Ice | In diverse steden Deze winter komt de show HORIZONS van Holiday on Ice naar Nederland. Een dynamisch en kleurrijk spektakel dat de magie van een stad tot leven brengt | holidayonice.com/nl

13 en 14 december | Meet the Maker Kerstmarkt | Tilburg | Ontmoet lokale makers en vind bijzondere, vaak handgemaakte, duurzame vondsten in een bosrijke omgeving | meetthemaker.nl

13 december en 17 januari | Klussen in de natuur | Veenendaal-Rhenen | Voor jongeren van 12 tot 18 jaar. Als je van gezelligheid houdt, lekker actief buiten bezig wilt zijn en niet bang bent een beetje vies te worden, dan is dit iets voor jou | ivn.nl

13 december | Winterfeest op de Blijde Wei | Rotterdam Vier de winter op de stadsboerderij de Blijde Wei. Van knutselen met winterse materialen tot heerlijke warme hapjes en drankjes | natuurstad.nl/activiteitenkalender/winterfeest-4

20 december | Winterwandeling | Polder Demmerik | Vinkeveen Onder begeleiding van een IVN Natuurgids wandel je door het plaatselijke landschap. De wandeling is ontspannen met soms een pittig accent en je wandelt zo’n 8-10 km. Tijdens de koffiepauze vertelt de gids over dit thema. Start: 09:30 uur | ivn.nl/afdeling/de-ronde-venen-uithoorn/natuuractiviteiten

4 t/m 23 december | Royal Christmas Fair | Den Haag | Aan het Lange Voorhout wordt de tiende editie van de Royal Christmas Fair nog feestelijker, sfeervoller en kleurrijker dan de voorgaande jaren. Gratis toegankelijk! | royalchristmasfair.nl

Januari

3 januari | Workshop Handgemaakt Papierdraad | Loenen | Bij De Middelste Molen kun je, met kunstenares Alina Allen, oud papier recyclen tot uniek papierdraad. Je maakt hiermee kunstwerken of sieraden, waarbij de thema's transformatie en duurzaamheid centraal staan Inspirerend, kleurrijk, voor sommigen meditatief, relaxed en creatief! | demiddelstemolen.nl/museum/workshops/papierdraad

9 januari | Repair Café | Stiens | Je bent welkom om samen met deskundigen je kapotte spullen te repareren. Dit bevordert hergebruik en vermindert afval | repaircafestiens.nl

10 januari | Wintersprookje (6+) | Theater Speelhuis Helmond | Wintersprookje is een heerlijk frisse en brutale bewerking van Shakespeare’s beroemde ‘The winter’s tale’ uit 1610 (echt waar!) vol energieke zwaardgevechten, achtervolgingen, wilde beren, jaloerse koningen, romantische liefdes en een koningin die is veranderd in een standbeeld | theaterspeelhuis.nl/programma/wintersprookje-shakespeare-voo-13059

24 januari | Winterexpeditie | Van strandvondst tot zeewierhapje | Ouddorp | Ga mee op een ontdekkingstocht over het Noordzeestrand bij de Brouwersdam, leer over het lokale ecosysteem en proef zeewier | pixlife.nl/excursies-gezinnen

28 januari | The Great Catch | Hoorn | Een fantastisch Engelstalig circusavontuur voor iedereen vanaf 14 jaar! CircusCoalitie presenteert met ‘The Great Catch’ een triple bill: drie acts voor de prijs van een. Geniet deze editie van acrobatiek en drag van House of Circus, partneracrobatiek van Knot on Hands en de kunsten met een schroefloos Cyrwheel van Fenja Barteldres | theater.nl/the-great-catch-circus-coalitie

De Krant van de Aarde is een positief redactioneel onafhankelijk medium. Authenticiteit, innovatie en natuur zijn thema’s waar de krant voor staat. De krant biedt lezers inspiratie waarmee ze hun vanzelfsprekend duurzame leefstijl invulling kunnen geven. De Krant van de Aarde is een uitgave van Stichting Dag van de Aarde.

Bestuur

Albert Poutsma - Voorzitter / Uitgever Frans van der Beek - Secretaris

Redactie redactie@krantvandeaarde.nl Frans van der Beek, Renáta Horenová, Kees Slagter, Albert Poutsma, Eva Wolsleger

Aan dit nummer werkten mee:

YYvette van den Berg, Marcel Boer, de Seizoener, Nathalie van Verschuer, Geraldina Metselaar, Sanne Verhoeven, Nikki Vrees, Myrna van Kemenade, Macy Annabelle Pole, Ronald van Soest, Mark Linde, GerritJan van Herwaarden, Kelly en Richard van der Hoek, Blanche Beijersbergen.

Bio Magazine: Rineke Dijkinga, Lisette Kreischer, Maartje Borst, Leah Groeneweg, Eric van Veluwen, Janneke van der Meulen, Bert van Ruitenbeek.

Advertenties en samenwerkingen: Albert Poutsma

Vormgeving & Opmaak: Celina Koekenbier

Web- en eindredactie: Kees Slagter & Eva Wolsleger

Distributie: Ruim 500 distributiepunten: Natuurvoedingswinkels, woningwinkels, gezondheidswinkels, wereldwinkels, artsen en scholen, Tweede Kamer der Staten-Generaal, goede doelen, groente en fruit tassen en andere webwinkels.

Abonnementen:

Vanaf € 20,- kun je de Krant van de Aarde thuis ontvangen door donateur te worden van de stichting Dag van de Aarde. Tevens ontvang je dan een boek naar keuze.

Ga hiervoor naar onze website: www.krantvandeaarde.nl.

Abonnementen: Abonnementenland, Postbus 20, 1910 AA Uitgeest, tel. +31(0)251-25 79 24. www.aboland.nl

Copyright: Krant van de Aarde, september 2025. Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van de uitgever door druk, fotocopie, e-mail of Internet vermenigvuldigd of anderszins overgenomen en verder verspreid worden.

Voor distribiteurs

Distributeur worden van de Krant van de Aarde? Neem dan contact op met uw groothandel of onze redactie; - verkoop@udea.nl (klanten Udea) - service@odin.nl (klanten Odin) - info@jansmahaule.nl (klanten Jansma) - redactie@krantvandeaarde.nl (overigen)s

© 2025 Krant van de Aarde | ISSN 1872-5104

Stichting Dag van de Aarde | info@krantvandeaarde.nl | krantvandeaarde.nl

Genoten van deze krant? Steun ons! Doneer € 3,95 via www.krantvandeaarde.nl

Stichting Dag van de Aarde

IBAN: NL21ABNA0617736146