DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT BOSGROEP OOST-VLAANDEREN
JAARGANG 21 NR 4 – DECEMBER 2025
AFGIFTEKANTOOR AALST | P509065
de bosbode
Wood Wide Web: het internet van het bos Tips voor slimmer stoken Wat te doen bij ongevallen in jouw bos? Bosomvorming met grote B
colofon
de bosbode is een tijdschrift van Bosgroep Oost-Vlaanderen
redactie & fotografie
Jurre Baguet, Jonathan Clerckx, Lode Corluy, Bram Coupé, Cédric De Noyette, Tobie Defoer, Margje Derde, Veerle Frissen, Eef Govers, Margot Lenssens, Sylvie Mussche, Hans Scheirlinck, Daan Temmerman, Lene Van Langenhove, Lotte Van Nevel cover: Veerle Frissen
lay-out
Koloriet - Leefdaal
druk
Drukkerij Arijs - Kluisbergen gedrukt op houtvrij gestreken FSC-papier op 3300 exemplaren
verantwoordelijke uitgever
Sylvie Mussche
Bosgroep Oost-Vlaanderen
Ch. de Kerchovelaan 189, 9000 Gent BE0803 977 372 RPR Gent
raad van bestuur
Maurits Adriaenssens, Michael Ally, Dagmar Beernaert, Luc Bekaert, André Bosmans, Nele Cleemput, Jan Coussement, Véronique De Bleeker, Dominiek Declercq, Ruut Louwers, Leen Meersschaert, Steven Roosen, Jan Van Dooren, Yoke Van Riet, Bruno Verstraeten, Theo Vitse, Jef Wittouck
Als je dit nummer ontvangt, betekent dit dat jouw gegevens zijn opgenomen in onze databank. Ze worden enkel gebruikt in het kader van onze werking. Wil je jouw gegevens wijzigen, geef dit dan door via bosgroep@ oost-vlaanderen.be.
Een
voor bos
De Bosgroepen ondersteunen boseigenaars bij alles wat komt kijken bij het hebben of aanleggen van een bos. Samen met onze 15.000 leden beheren we 60.000 ha bos in Vlaanderen. Daarbij bekijken we wat op lange termijn het beste is voor het bos en het ecosysteem. Want bossen zijn onmisbaar voor onze gezondheid, het klimaat en een evenwichtige fauna en flora.
Leden kunnen bij De Bosgroepen terecht voor informatie en hulp bij de bosadministratie. Wij coördineren ook beheerwerken en organiseren activiteiten en cursussen.
- info over technische, wettelijke en financiële aspecten van bosbeheer - advies op maat van jouw bos na terreinbezoek
- hulp bij bosadministratie zoals subsidies, kapmachtigingen en beheerplan
- hulp bij bosbeheerwerken zoals exotenbestrijding, vrijstellen, aanleg bosrand… - organisatie van gezamenlijke houtverkoop
Iedereen kan gratis lid worden. Stuur een mailtje naar bosgroep@oost-vlaanderen.be.
Steun onze werking
Heel wat van onze diensten en activiteiten zijn gratis, net als dit tijdschrift. Met jouw steun aan het fonds Vrienden van De Bosgroepen, dat wordt beheerd door de Koning Boudewijnstichting, kunnen we onze werking verder uitbouwen. Wil je dat jouw centen integraal naar bosuitbreiding gaan, doe dan een gift aan BOOST Giften vanaf 40€ zijn fiscaal aftrekbaar.
Alle info vind je op www.bosgroepen.be/vrienden-van-de-bosgroepen.
Woord vooraf
Beste bosliefhebber
De Dag van de Boseigenaar zit er alweer een tijdje op. Wat een mooie, verbindende dag was het! Een dag waarop kinderen de bosbodem ontdekten en boseigenaars opnieuw veel leerden van elkaar. Ondertussen is het plantseizoen van start gegaan. Op 22 november beten we de spits af in Haaltert en in de loop van december en januari staan er nog tal van plantacties op het programma. Samen zorgen we ervoor dat de bosteller opnieuw de hoogte in schiet.
Iedereen kent wel het World Wide Web, maar wist je dat er ook zoiets bestond als het Wood Wide Web? Onder de grond schuilt er een indrukwekkende wereld van wortels en schimmels die het hele bos in stand houdt. Hoe die samenwerking precies in zijn werk gaat, lees je in het artikel over de wondere wereld van mycorrhiza.
Het is koud buiten. Heel wat boseigenaars verwarmen hun huis met hout uit eigen bos of verkopen weleens brandhout. Maar heeft verwarming met hout nog een toekomst? We spraken met een bewuste stoker over waarom hij met hout verwarmt én met een Medisch Milieukundige over de gevolgen van fijnstof voor onze gezondheid.
Het bos van Axel de Meeus d’Argenteuil in Oostkamp vormt het decor voor een geslaagde bosomvorming. Het evolueerde doorheen de jaren van een bos met veel aangetaste fijnsparren naar een bos met diverse inheemse soorten.
Veel leesplezier
Jef Wittouck Voorzitter Bosgroep Oost-Vlaanderen
Deel jouw bosmoment op Instagram met #eenhartvoorbos en wie weet staat jouw foto hier volgende keer te blinken.
Dirk Lapeire fotografeerde deze feeërieke mycena’s in Ardooie. @digidirk
Wood Wide Web: het internet van het bos
In het bos valt ons oog vooral op de bomen. Hun stammen en kronen bepalen het beeld. Maar ook onder de grond - en dus onzichtbaar voor onze belevingschuilt een even indrukwekkende wereld, die het hele bos in stand houdt. Daar werken wortels en schimmels samen in een ingenieus netwerk.
Van wortel tot kroon en terug
Boomwortels verankeren de boom stevig in de grond en gaan op zoek naar water en mineralen zoals stikstof, fosfor en kalium. Dit alles hebben ze nodig, hoog in hun kroon, waar de zon de bladeren beschijnt en CO2 wordt omgezet in suikers en zuurstof – het proces dat we fotosynthese noemen. Een deel van de aangemaakte suikers gaat via de sapstroom naar beneden. Daarmee voorzien bomen hun wortels van energie, nodig voor de groei en ontwikkeling.
Groot, groter, grootst
Een gezonde bosbodem wemelt van het leven en is doorweven van fijne schimmeldraden. Zij vormen uitgestrekte netwerken die zelfs de fijnste bodemdeeltjes bereiken. Wist je dat er onder één voetafdruk op de bosbodem honderden
Beuken zijn verbonden met ectomycorrhiza zoals de rodekoolzwam (amethistzwam). De aanwezigheid van deze zwammen is waarschijnlijk cruciaal om jonge beukenzaailingen te laten overleven onder het donkere scherm van volwassen beuken.
kilometers schimmeldraden zitten? Maar het kan groter: het grootste in kaart gebrachte schimmelnetwerk is dat van een honingzwam. In de Amerikaanse staat Oregon werd het dradennetwerk van een honingzwam in kaart gebracht en dit omvat 965 hectare. Dat is de oppervlakte van een kleine 1.400 voetbalvelden! Daarmee zou deze schimmel wel eens het grootste levende organisme op aarde kunnen zijn.
Soorten zwammen
Op basis van hun ecologie kunnen we schimmels indelen in drie grote groepen:
- Saprotrofen halen hun voeding uit de afbraak van dode organismen; het zijn onze opruimers. Ze zorgen ervoor dat dood materiaal (bladeren, hout en organismen) gerecycleerd wordt. Gelukkig maar, want zonder deze opruimers zouden onze bossen bedolven raken onder een enorm pak dood organisch materiaal. Ze spelen dus een sleutelrol in de nutriëntenkringloop.
- Parasieten onttrekken hun voedingsstoffen uit een levende gastheer. Ze groeien ten koste van die gastheer. Vaak profiteren ze van een verzwakte weerstand. Nadat de gastheer hieraan bezweken is, kan de zwam soms
Gewoon eekhoorntjesbrood is de bekende vrucht van een mycorrhizaschimmel. Eekhoorns lusten hier wel pap van waardoor ze helpen sporen te verspreiden.
nog een hele tijd verder leven als saprotrofe zwam. Typische voorbeelden zijn de honingzwam, de echte tonderzwam en de dennenvoetzwam.
- Symbionten leven in samenwerking met hun gastheer, een symbiose waaruit beide partners een voordeel verkrijgen. Tot deze groep behoren de mycorrhiza.
Wist je trouwens dat ook gisten tot de schimmels (fungi) behoren? Die zetten suikers om in alcohol en CO2. Denk maar aan biergist en broodgist.
Indringers en sokjes
Boomwortels gaan verbindingen aan met bepaalde symbiotische schimmels en vormen mycorrhiza (afkomstig van het Griekse mukès = zwam en rhiza = wortel). Daarbij onderscheiden we twee belangrijke types: de endomycorrhiza en de ectomycorrhiza.
- Bij endomycorrhiza dringen de schimmeldraden binnen tot in de cellen van de wortels. Ook daarin bestaan er verschillende soorten. De arbusculaire
mycorrhiza (het meest voorkomende type) zijn van belang binnen de boscontext, o.a. bij es, esdoorn, iep, boskers en lijsterbes. Die schimmels vormen geen vruchtlichamen (paddenstoelen).
- Bij ectomycorrhiza vormen de schimmeldraden een soort van sokje rond de worteltoppen van de plant waarmee ze samenwerken. Ze dringen niet binnen in de cellen van de wortel zelf. In het bos treffen we ze aan op o.a. berk, beuk, eik, haagbeuk en tamme kastanje, maar ook op naaldbomen zoals douglasspar, lork, den en fijnspar. Deze schimmels vormen wel vruchtlichamen die we als paddenstoelen kunnen aantreffen in het bos. Denk maar aan de vliegenzwam, het gewoon eekhoorntjesbrood, de amethistzwam (of rodekoolzwam), de geelwitte russula en de gele aardappelbovist.
Bepaalde bomen gaan ook samenwerkingen aan met beide types mycorrhiza, zoals els, linde, populier en wilg.
Samenwerken loont
Voor het proces van fotosynthese, dat hierboven beschreven werd, moeten planten via hun wortels water en mineralen kunnen opnemen uit de bodem. Soms zijn die echter moeilijk bereikbaar of opneembaar. Schimmels daarentegen kunnen niet aan fotosynthese doen. Ze zijn dus niet in staat om hun eigen suikers aan te maken en moeten die van elders halen. We bespraken hierboven reeds de drie manieren waarop ze dat kunnen (saprotroof, parasiet of symbiont).
Mycorrhiza zijn schimmels die gespecialiseerd zijn in het uitwisselen van stoffen met planten. De plant levert via zijn wortels suikers aan de schimmel: voeding die de schimmel nodig heeft om te leven. Wat is de winst dan voor de plant? Schimmels hebben een uitgestrekt en fijn vertakt netwerk van draden. Daarmee kunnen ze het bodemvolume op een efficiëntere manier exploiteren en plaatsen bereiken waar de plant met z’n wortels zelf niet bij kan. Bovendien zijn
Vliegenzwam leeft als ectomycorrhiza in symbiose met diverse loof- en naaldbomen zoals eik, berk en den. Je vindt deze dan ook altijd in de buurt van bomen.
bepaalde mineralen in de bodem aanwezig in een voor planten moeilijk opneembare vorm. Schimmels kunnen deze stoffen wel opnemen en (deels) aan de plant waarmee ze verbonden zijn overdragen. Planten ‘ruilen’ dus suikers voor water en mineralen met schimmels. Het nut van deze samenwerking is niet te onderschatten: onderzoek heeft aangetoond dat mycorrhizanetwerken het opneembaar vermogen - ten opzichte van een boom zonder mycorrhiza - kunnen verhogen met een factor van 60 à 100! De boom kan op zijn beurt tot meer dan 20% van zijn suikers afstaan aan de schimmel.
Zeker onder minder gunstige omstandigheden – zoals armere en drogere (zand)gronden – is dat samenwerkingsverband uiterst belangrijk voor bomen: voeding en vocht zijn hier namelijk veel schaarser en de groeiomstandigheden dus lastiger. In voedselarme bossen zullen vaak meer mycorrhizasamenwerkingen aangegaan worden dan op rijkere bodems. Op armere gronden treffen we vooral de ectomycorrhiza aan, terwijl we op rijkere gronden veelal meer arbusculaire mycorrhiza aantreffen. Maar het is vooral de boomsoort die bepalend is.
Voorbeeld van een netwerk
Bij een onderzoek in een Canadees bos werden 67 douglassparren (groene bollen) in kaart gebracht. De bomen van verschillende leeftijden waren via een complex schimmelnetwerk van het geslacht Rhizopogon (boleten) met elkaar verbonden. Rhizopogon, wat ‘wortelbaard’ betekent in het Grieks, leeft vaak in een symbiotische relatie met dennen en sparren en wordt daarom verondersteld een belangrijke ecologische rol te spelen in naaldbossen. De blauw ingekleurde zones en lijnen zijn de bomen en gebieden met elkaar verbonden door Rhizopogon vesiculosus, terwijl de roze ingekleurde zones en lijnen verbindingen zijn van Rhizopogon vinicolor. De sterkst verbonden boom in dit onderzoek was geconnecteerd met maar liefst 47 andere bomen! Deze studie van Suzanne Simard richtte zich op één enkele boomsoort en slechts twee schimmelsoorten, hoewel het bosvlak een veel grotere diversiteit van beide bevatte. De ware complexiteit van het ondergrondse netwerk – dus als alle potentiële eindpunten in aanmerking genomen worden- zou verbijsterend zijn.
Het Wood Wide Web
Mycorrhizavormende schimmels connecteren met meerdere bomen (binnen dezelfde boomsoort maar ook tussen verschillende boomsoorten). De Canadese bosecoloog Suzanne Simard toonde in 1997 met haar wetenschappelijk onderzoek aan dat bomen via mycorrhiza dus ook met elkaar verbonden zijn in een multifunctioneel netwerk: het Wood Wide Web. Binnen dat netwerk ontstaat een stroom van suikers, water en anorganische stoffen tussen bomen en schimmels maar dus ook tussen bomen onderling. Ook jonge zaailingen kunnen daarop inpluggen, waardoor ze hun overlevingskansen vergroten.
Het gaat nog verder. Via dit netwerk waarschuwen bomen elkaar voor plagen en aantastingen, zodat ze sneller hun verdedigingsmechanismen kunnen versterken en afweerstoffen aanmaken. Schimmels kunnen bovendien ook zware metalen binden aan hun celwanden, waardoor deze weggefilterd worden uit
de bodem. Zo kunnen bomen die verbonden zijn met een mycorrhizanetwerk beter gedijen op vervuilde gronden. Ook scheiden de schimmels stoffen af die het bacterieleven rond de wortels veranderen. Deze bacteriën kunnen op hun beurt bepaalde stoffen omzetten waardoor mineralen voor de plant vrijkomen of wortelziektes onderdrukt worden. Veel bacteriën zijn afhankelijk van de aanwezigheid van schimmels en komen dus minder vaak voor in bodems zonder mycorrhiza.
Sterk maar kwetsbaar
De connectie met mycorrhiza zorgt er dus voor dat bomen gemakkelijker groeien, gezonder zijn en een sterker immuunsysteem ontwikkelen. Daardoor kunnen de bomen weerstand bieden tegen extreme condities en aantastingen, goed voor een robuuster en veerkrachtiger bos. Ondoordacht bosbeheer, zoals bodemverdichting bij bosexploitaties en het uitvoeren van grootschalige kaalkappen, heeft een negatieve impact
Een experiment
Suzanne Simard toonde in haar onderzoek aan dat er uitwisseling is van berk naar douglasspar (en omgekeerd). Over de linker boom (de berk) werd een zak gezet waar het radioactieve koolstof-14-isotoop als CO2 werd toegevoegd. De berk kreeg zonlicht en deed dus aan fotosynthese waarbij de radioactieve koolstof-14 opgenomen werd en omgezet tot suiker. De spar werd in de schaduw gezet en kon dus minder goed aan fotosynthese doen. Beide bomen bleken gezamenlijk verbonden via een mycorrhizanetwerk want de radioactieve koolstof-14 werd na enige tijd teruggevonden in de spar. Dit netwerk werkt in twee richtingen, afhankelijk van het tijdstip van het jaar. Als de berken in blad staan en dus volop suikers maken, leveren ze deze suikers richting de spar. Maar als de berken “opstarten” in de lente of hun blad verloren hebben in het najaar, kunnen alleen de groenblijvende sparren aan fotosynthese doen en sturen deze suikers richting de berken.
op het mycorrhizanetwerk. Waar veel bomen gekapt worden of sterven, verliezen de schimmels niet alleen hun bron van suiker maar verdwijnt ook het milde, vochtige bosmicroklimaat waar schimmels zo van houden. Ook klimaatverandering en stikstofdepositie zetten het mycorrhizanetwerk sterk onder druk. Bomen en schimmels hebben elkaar nodig, het netwerk is de levensader van het bos.
Wil je meer weten over deze verborgen wereld van het bos? Ga op ontdekking naar de nieuwe interactieve tentoonstelling ‘Roots’ in het provinciaal bezoekerscentrum Bulskampveld te Beernem (www.west-vlaanderen.be/roots) of lees het boek ‘Op zoek naar de moederboom’ van Suzanne Simard.
Geschreven door Bosgroep Houtland
Soms zijn de verbindingen tussen schimmels en boomwortels met het blote oog te zien. © Wilhelm Zimmerling, Wikimedia Commons
Geen vuiltje aan de lucht? Tips voor slimmer stoken
Heel wat boseigenaars verwarmen hun huis met hout uit eigen bos of verkopen weleens brandhout. Dat kan een interessante inkomstenbron zijn, onder meer om het beheer van je bos te financieren. Toch vragen steeds meer mensen zich af of houtverwarming nog een toekomst heeft. De term die je daarbij steeds hoort terugkomen is fijnstof. Maar hoe zit dat nu precies?
Op eigen houtje
Mensen verwarmen hun huizen al duizenden jaren met hout. Lokaal hout uit duurzaam beheerde bossen is een hernieuwbare brandstof en voor velen een bewuste keuze. Hout betekent voor hen niet enkel warmte, maar ook verbondenheid met de natuur, zelfredzaamheid en een lagere energiefactuur. Jan Deboutte uit Lummen is zo’n bewuste stoker. “Toen mijn partner en ik zestien jaar geleden ons huis kochten en verbouwden, kozen we voor verwarming via één houtkachel beneden en een schoorsteen centraal in ons huis. We wonen in een groot, hoog huis met drie kinderen, maar elke kamer is lekker warm. De stralingswarmte van een houtkachel kan je met niets vergelij-
Hout stoken kost uiteraard wat meer moeite dan gewoon aan de knop van de radiator draaien. “Ik heb zelf geen bos, maar koop bewust lokaal, duurzaam, zuiver hout bij boseigenaars en kleinschalige houtverkopers. Het is soms wel een zoektocht om betaalbaar, goed hout te vinden, en de prijzen zijn de afgelopen jaren enorm gestegen. Wie met hout stookt, moet ook vooruit denken. Het hout dat je nu koopt, is voor volgend jaar of het jaar daarop. Het moet kurkdroog zijn, zodat je een goed rendement haalt en zo min mogelijk fijnstof uitstoot. Uit onze schoorsteen komt nauwelijks rook. Ik vind het hele proces van hout kopen en drogen zeer aangenaam. We hebben ook een zonneboiler en zonnepanelen. Daarmee zijn we zo goed als klimaatneutraal.”
Hout het gezond
Waarom heeft hout stoken tegenwoordig zo’n slechte naam? Als medisch milieukundige bij Gezondheidsmakers verdiept Hanna Stynen zich in de gevolgen voor onze gezondheid. “Bij houtverbranding komen schadelijke stoffen vrij, waarvan fijnstof de meest bekende is. Die kleine moleculen dringen tot diep in de longen door en veroorzaken en verergeren heel wat aandoeningen. Denk aan bronchitis, astma, COPD (een ernstige longziekte) en longkanker, maar ook aan hart- en vaatziekten. Uit onderzoek blijkt dat stoken met hout of pellets in Vlaanderen verantwoordelijk is voor maar liefst 42% van de totale fijnstofuitstoot in de lucht.”
Dat is even schrikken, natuurlijk. Hanna: “Dat klopt. Voor onze gezondheid is het beter om niet of zeer beperkt te stoken. Met een moderne kachel voor een efficientere verbranding, de juiste brandstof en correct stookgedrag zal de uitstoot van schadelijke stoffen lager liggen. We adviseren om zeker de tips van de Vlaamse Milieumaatschappij te volgen om je uitstoot zoveel mogelijk te beperken. Het is ook belangrijk om aan de buren te denken. Zo krijgen we heel wat telefoontjes van buren die geurhinder ervaren of zich zorgen maken om hun gezondheid. Ook het weer speelt een rol. Het is af te raden om te stoken bij mist, windstil weer of slechte luchtkwaliteit.”
Tips voor slimmer stoken
Installatie
- Vermijd open haarden of kachels die lucht gebruiken uit de woonkamer.
- Kies voor een niet te grote kachel.
- Oudere toestellen kan je best vervangen door een toestel met een Ecodesign-label.
- Laat je kachel en schoorsteen plaatsen en controleren door een professionele installateur.
- Zorg dat je schoorsteen voldoende boven het dak uitsteekt en ver genoeg van ramen en ventilatieopeningen.
- Als je je woning goed isoleert, moet je minder stoken om het warm te krijgen.
- Er bestaan elektrofilters en katalysatoren die fijnstof filteren, maar door allerlei technische belemmeringen werken ze na een tijdje niet meer (goed). Het is belangrijk om je vooraf heel goed te informeren. Bij een oud, vervuilend toestel of een open haard heeft zo’n filter weinig zin.
Hout
- Stook enkel met droog en zuiver (hard)hout zoals beuk, eik en es.
- Laat vers hout minstens 2 jaar drogen.
- Stook niet met het (harshoudend) hout van naaldbomen.
- Stook niet met afvalhout, geverfd of behandeld hout zoals mdf en triplex.
Gebruik
- Leg het fijnste hout bovenaan en steek het vuur van bovenaf aan.
- Gebruik natuurlijke aanmaakhoutjes en geen krantenpapier.
- Stook altijd met voldoende luchttoevoer.
- De rook uit je schoorsteen moet onzichtbaar of wit zijn.
- Laat het vuur natuurlijk uitdoven.
- Behoud na het stoken een dunne aslaag op de bodem.
- Strooi de assen niet in de tuin.
- Hou je kachel proper en in goede staat.
- Laat minstens eenmaal per jaar de schoorsteen vegen.
Meer info: vmm.vlaanderen.be/tips/ lucht/verwarmen-met-hout
Geschreven door Bosgroep Limburg
Het vliegend hert: bewoner van oude loofbossen
Het groot vliegend hert is de grootste inheemse kever uit Europa: hij kan tot 9 cm groot worden. Je kunt hem makkelijk herkennen aan zijn enorme kaken. Hij is meestal te vinden op rotte bomen in oude eikenbossen. Deze habitats zijn zeldzaam in Vlaanderen, daardoor is deze kever enkel nog te vinden in bosjes rond Brussel en in Voeren.
Duelleren zoals herten
Twee indrukwekkende kaken die lijken op het gewei van een hert, gaven inspiratie voor de Nederlandse naam. Bij de vrouwtjes zijn die kaken kleiner, waardoor ze gemakkelijk te onderscheiden zijn van de mannetjes. Het ‘gewei’ van de mannetjes ziet er erg gevaarlijk uit, maar dat is het niet. Ze gebruiken hun kaken enkel om te imponeren: ermee bijten lukt niet. Hoewel vrouwtjes geen ‘gewei’ hebben, zijn hun kaken wél gevaarlijk scherp en krachtig. Ze bijten er gaten mee in de schors om daarna boomsap op te likken.
De mannetjes voeren een liefdesduel uit, waarbij ze elkaar met hun gigantische gewei proberen omver te gooien. De kevers tillen elkaar op, waarbij de een loskomt van de grond en op zijn rug valt. Uiteindelijk blijft het sterkste mannetje over dat met het vrouwtje kan paren.
Wie zoekt, die vindt
Het vliegend hert is een bewoner van oude ongestoorde loofbossen. Daar vinden de larven hun voedsel in rottend eikenhout dat door bepaalde schimmels is afgebroken. Die hoge eisen aan voed sel en de lange ontwikkelingscyclus tot wel acht jaar maken van het vliegend
hert een kwetsbare soort. Overdag houden ze zich meestal schuil in bomen. Ondanks zijn opvallende verschijning is de kever daardoor moeilijk te zien. In de late middag worden de mannetjes actief. Dan vliegen ze uit of kruipen ze over de takken en gaan ze op zoek naar een partner. Dat is dus het perfecte tijdstip om er zelf eentje te spotten!
Habitat gezocht
De grootste bedreiging voor het vliegend hert is het verdwijnen van geschikt leefgebied. Voedselbronnen vinden voor de larven wordt steeds moeilijker. Dat komt omdat dikke dode eiken niet vaak in onze bossen te vinden zijn, zodat er minder voedsel beschikbaar is voor de kevers. Het vliegend hert is in heel Europa een beschermde diersoort. Ook zijn biotoop wordt in stand gehouden. Bosbeheerders laten vaker rottend oud eikenhout liggen in het bos om zo
Vliegend hert
Lucarnus cervus
Eigenschappen
• Bijnamen: hertkever, groot vliegend hert
• Roodbruine kleur
• Mannetjes: tot 9 cm groot, vrouwtjes: tot 6 cm
• Mannetjes hebben 2 grote opvallende kaken
• Verspreiding: grote delen van Europa tot Azië, zeldzaam in België
• Volwassen cyclus duurt enkele weken (mannetje) tot 2 maanden (vrouwtje)
Weetjes
• Het vliegend hert is belangrijk voor het recycleren en afbreken van dood hout en het teruggeven van voedingsstoffen aan de bodem
• Mannetjes kunnen tot 3 km vliegen
landen bovendien kunstmatige broedhopen (met aangeboden dood hout) gebouwd. Zo probeert men het gebrek aan geschikte habitats op te lossen door ze na te maken. De aanleg ervan is echter pas interessant als dat gebeurt in een gebied waar het vliegend hert al voorkomt of kan geraken.
Geschreven door Bosgroep Oost-Vlaanderen
Bronnen: Naturalis Institutional Repository, Natural History Museum, VRT NWS, HLN, Renature Brussels
Ongevallen in jouw bos: aansprakelijkheid en verzekeringen
Ben je als boseigenaar aansprakelijk als er een ongeval gebeurt in of aan je bos? En zo ja, bestaat er een verzekering die voorkomt dat je ook voor de kosten opdraait? In dit artikel zetten we een aantal zaken op een rij.
Burgerlijke aansprakelijkheid en de familiale verzekering
Wie eigenaar is van bepaalde goederen, is aansprakelijk voor de schade die deze goederen veroorzaken bij een gebrekkig beheer.
Als eigenaar van een bos of zelfs van een enkele boom kan je dus burgerlijk aansprakelijk worden gesteld voor de schade die dat bos of die boom veroorzaken. Wie burgerlijk aansprakelijk is, moet met zijn vermogen de veroorzaakte schade vergoeden. Je bent als boseigenaar burgerlijk aansprakelijk als er drie voorwaarden samen vervuld zijn:
1. je hebt een fout gemaakt in je bosbeheer of je hebt nagelaten het bos ‘als een goede huisvader te beheren’. Een bos beheren ‘als een goede huisvader’ betekent dat je het bos beheert zoals een verantwoordelijke boseigenaar redelijkerwijs wordt verondersteld te doen, met het oog op het vermijden van voorzienbare schade; 2. iemand anders lijdt schade; 3. die schade is veroorzaakt door je fout of nalatigheid.
Bijvoorbeeld: je hebt al jaren een afstervende boom staan vlak naast de straat.
Je doet er niets aan en op een dag scheurt er een grote tak uit de boom en kwetst een voorbijganger. In dat geval zal je als eigenaar burgerlijk aansprakelijk worden gesteld. Je had immers kunnen voorzien dat de boom ooit voor problemen zou zorgen. Je had maatregelen moeten nemen om dit te voorkomen. Zo had je de boom kunnen (laten) kappen, of er door een boomverzorger de gevaarlijke takken kunnen laten uithalen.
Je burgerlijke aansprakelijkheid wordt, als je eigenaar bent als natuurlijke persoon, gedekt door de familiale verzekering die je eventueel hebt afgesloten. Verschillende verzekeraars hebben andere voorwaarden hierrond. Check dus bij je verzekeraar of je verzekering ook je bos of je boom/bomen dekt.
In de bovenstaande voorbeelden is de burgerlijke aansprakelijkheid heel duidelijk. Duidelijk afstervende bomen zijn zichtbare gebreken, waar je als eigenaar had op kunnen en moeten reageren. In de praktijk is het echter niet altijd zo simpel. Een gebrek aan een boom is immers niet altijd gemakkelijk op te merken. Zo is het mogelijk dat een tak afbreekt van een schijnbaar of effectief
gezonde boom. Kan je dan iets verweten worden? Toch wel. Je bent immers de ‘bewaarder van een gebrekkige zaak’. Dit is onder meer het geval bij een schijnbaar gezonde boom die ‘opeens’ omvalt en dan binnenin rot blijkt te zijn
Ook in dat geval kan de familiale verzekering in heel wat gevallen tussenkomen. Bij een effectief gezonde boom die correct uitgroeit, kan je dan weer niet aansprakelijk worden gesteld, de zaak is dan immers niet ‘gebrekkig’.
Een boom die omvalt of waar takken uitbreken puur als gevolg van een storm, zonder dat er gebreken zijn aan de boom, maakt de eigenaar ook niet aansprakelijk. Dit is een situatie van overmacht en wie hierdoor schade lijdt, kan deze schade in principe niet van iemand anders recupereren. Beschadigt een dergelijke boom de garage van een buur, dan moet de buur voor de vergoeding van de schade beroep doen op zijn eigen brandverzekering.
Verzekering burgerlijke aansprakelijkheid van de Vlaamse Overheid voor toegankelijke bossen
Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) heeft een verzekering afgesloten die de burgerlijke aansprakelijkheid dekt van alle Vlaamse boseigenaars– ook de private – voor de schade die derden lijden wanneer ze toegankelijk gestelde bossen bezoeken.
verzekeringen
De verzekering komt tussen als de eigenaar aansprakelijk wordt gesteld bij een ongeval met derden in zijn bos, en bij gebrek aan of na tussenkomst van de verzekering(en) van de eigenaar van het bos. De verzekering dekt de lichamelijke en materiële schade van de bosgebruikers, in het bos, op de toegangswegen en op de parking.
De verzekering komt ook tussen wanneer personen die in opdracht van de boseigenaar werken schade veroorzaken aan derden.
De verzekering komt enkel tussen voor bosgebruikers die zich aan de wettelijke toegankelijkheid en/of het toegankelijkheidsreglement houden. Wie de regels negeert en dwars door het bos struint waar hij op de paden moet blijven, is als recreant doorgaans zelf verantwoordelijk en moet zijn schade in beginsel zelf
Verzekering burgerlijke aansprakelijk bos van de KBBM
Naast de reeds besproken familiale verzekering die je kan afsluiten bij je verzekeraar is er een gespecialiseerde collectieve verzekering Burgerlijke Aansprakelijkheid “Bos” die de Koninklijke Belgische Bosbouwmaatschappij (KBBM) aanbiedt.
De dekking van de verzekering van KBBM en deze van ANB komen in grote mate overeen. Het verschil is dat de verzekering van KBBM ook geldt voor niet-toegankelijke bossen of bossen waar de toegankelijkheid niet geregeld wordt door een toegankelijkheidsregeling of door de wettelijke minimale toegankelijkheid.
Conclusie
Een goede verzekering is voor de boseigenaar geen overbodige luxe. Standaard kan daarvoor een goede familiale verzekering dienen, die bij burgerlijke aansprakelijkheid altijd als eerste tussenkomt. Check dan wel bij je verzekeraar wat er juist verzekerd is, want dat kan verschillen tussen verschillende verzekeraars.
Buiten een goede verzekering is preventie een must. Door je bos te onderhouden als een goede huisvader en dode of kwijnende bomen vlak langs toegankelijke wegen en naburige eigendommen te verwijderen of regelmatig te laten checken door een boomverzorger, kan je de meeste ongevallen met aansprakelijkheid vermijden.
Geschreven door Bosgroep Vlaams-Brabant
Bosomvorming met grote B
Ook in het bosarme West-Vlaanderen heeft de letterzetterkever hard toegeslagen. Geholpen door enkele droge jaren zijn de beestjes erin geslaagd de laatste fijnsparrenbosjes neer te krijgen. Wonderwel hebben veel eigenaars, met een duwtje in de rug van De Bosgroepen, de gelegenheid gebruikt om hun bossen in een nieuw en mooier kleedje te stoppen. Axel de Meeus d’Argenteuil en zijn vrouw Ysaure bewijzen in Oostkamp welke fantastische dingen er mogelijk zijn na fijnspar.
Goed presterende bomen
Anno 2025 herken je het bos niet meer. Berk en lork hebben zich massaal uitgezaaid en groeien uiterst snel. Ook Amerikaanse vogelkers duikt op. Ondanks de droge jaren ’18 t.e.m. ‘22 hebben in elke groep minstens een aantal van de geplante bomen goed gepresteerd. Beuk, eik, esdoorn en els groeien prima. Haagbeuk en winterlinde houden stand. Grove den heeft het moeilijk. Behalve de spork die zich volop verspreidt, zijn de meeste ge-
tentie om hier een mooi bos van te maken is ont zettend groot. Ik kan kie zen tussen meer dan 10 soorten bomen om vrij te stel len. Mooie, rechte bomen maar ook kromme, schilderachtige bo men waarvan ik hou en die nuttig zijn voor de natuur. Ik zie het hele jaar door bloemen en bessen, zo bloeit er zelfs hei
Bosuitbreiding in Argentinië
Axels passie voor bos stopt niet aan de gemeentegrens van Oostkamp. Hij kocht een stuk land in Patagonië en startte daar een project om 1 miljoen bomen te planten. Dit met een duidelijk doel voor ogen: herstel van biodiversiteit en veerkracht van het land tegen klimaatverandering. Alle info: http:// www.almahue-forest.org.
Nagenieten van een succesvolle
Dag van de Boseigenaar
Van 5 tot 12 oktober vond de jaarlijkse Week van het Bos plaats. Op woensdag 8 oktober vierden we de Dag van de Boseigenaar en zetten we met De Bosgroepen de vele boseigenaars in de kijker. Dit jaar lag de focus op educatie. Wat leren boseigenaars door hun bos te beheren en hoe belangrijk is kennisuitwisseling?
Kinderen ontdekken de bosbodem
In de voormiddag namen we de bosbodem onder de loep met leerkrachten en leerlingen van het 4de leerjaar uit de Langeledeschool in Wachtebeke. De kinderen namen met veel enthousiasme deel aan een leerrijk en magisch bosspel. Een tovenaar leerde hen wat een gezonde bodem is, verduidelijkte waarom bomen ziek worden én expliceerde wat we daaraan kunnen doen. Ook speelden de kinderen bosmemory en leerden ze de verschillende bomen in het bos herkennen dankzij
onze Bosgroepmedewerkers. Dagmar Beernaert, gedeputeerde Leefmilieu en Natuur in Oost-Vlaanderen sprak met de aanwezige pers over het belang van investeren in klimaatrobuuste bossen voor de toekomst.
Klimaatbestendig bos
In de namiddag was het de beurt aan de boseigenaars. Die vernamen de oorzaken van dennensterfte en wat we daartegen kunnen ondernemen via Arthur De Haeck en Andries Saerens, experts bij het INBO. De hele dag waren we welkom in een prachtig privébos in Wachtebeke, waar de eigenaars de transitie maken naar een veerkrachtig, klimaatrobuust bos. Ze plantten met behulp van de Bosgroep kloempen aan, maken gebruik van steenmeel en werken aan een structuurrijke bosrand. Langzaamaan vormt zich een gemengd loofbos dat bestand zal zijn tegen klimaatverandering. Dat belooft voor de toekomst! Boseigenaar Els verwoordde het zo: “Ons bos is misschien een druppeltje op een gloeiende plaat, maar we hebben het gevoel dat we iets kunnen doen voor de natuur en dat we een bijdrage leveren aan de biodiversiteit.”
Plantactie De Wase bosrenovatie 12/12
Op vrijdag 12/12 organiseren we in het kader van het Leaderproject de Wase bosrenovatie een plantactie in het Eekhoekbos in Waasmunster. We vormen dit eentonig naaldbos met grove dennen geleidelijk om tot een klimaatrobuust bos. Met het project planten we 45 ‘kloempen’ (groepjes van 20 boompjes) aan met verschillende boom en struiksoorten. Enkele van deze kloempen planten we aan op 12 december, met de nodige wildbescherming.
25 x poelen
De bospoelwerken zijn bijna ten einde en wat een recordjaar is het geworden! Met steun van de soortenbeschermingstoelage van de Provincie Oost-Vlaanderen, zullen we maar liefst 25 keer een poel aanleggen of ruimen in een Oost-Vlaams bos. 12 poelen zijn gerealiseerd via het Leaderproject BnB. Poelen zijn een hotspot voor de biodiversiteit in een bos en een waar feest voor een grote verscheidenheid aan soorten zoals amfibieën, libellen, waterkevers, ... In 1 kleine poel kunnen meer dan 100 soorten dieren en planten leven. Dat is een compleet ecosysteem!
Onderhoud van het jonge bos door QD beheer: een demonstratie
Op donderdag 16 oktober 2025 ging de derde opleiding voor boseigenaars in het kader van het Leaderproject De Wase bosrenovatie door. De opleiding ‘QD beheer van kloempen en onderhoud van het jonge bos’ vond plaats in Kamp C in Westerlo. 20 personen namen deel. In deze regio worden al een tiental jaar kloempen aangeplant door Bosgroep Zuiderkempen. De bodem daar is gelijkaardig aan die in het Waasland en gunt Wase boseigenaars zo een blik in de toekomst.
Kwaliteitshout
Projectcoördinator Jurre Baguet van Bosgroep Oost-Vlaanderen legde kort de noodzaak van het project uit en hoe de opleiding daarbinnen past. Vervolgens deed Robbie Goris van Inverde een theoretische uiteenzetting over kwaliteitshout en hoe we kwaliteitshout kunnen bekomen via QD-beheer. Hij deelde een boeiende presentatie met veel fotomateriaal en bracht ook tal van didactisch materiaal mee, zoals verschillende houten planken die illustratief waren voor de houtkwaliteit waar we naar streven met QD-beheer.
Demonstratie
Na de lunch trokken we het bos rond kamp C in. We stonden stil bij kloempen van verschillende boomsoorten en leeftijden om de situatie te analyseren en bespreken. Daarna overliepen we de verschillende beheermaatregelen én was er een demonstratie daarvan door Robbie. Zo zagen we van dichtbij het opsnoeien van een toekomstboom, het vrijstellen van jonge aanplant, het zuiveren van een kloemp en het bestrijden van invasieve exoten.
Wat als boseigenaars en landbouwers samenwerken als goede buren?
Op vrijdag 24 oktober nodigden Bosgroep Oost-Vlaanderen en Landschapspark Vlaamse Ardennen boseigenaars, landbouwers en vertegenwoordigers uit landbouworganisaties en lokale besturen uit in Munkzwalm voor een inspirerend namiddagmoment rond het thema ‘boseigenaars en landbouwers als goede buren’. De activiteit kaderde binnen het Leaderproject ‘BnB Bossen’, dat focust op de waardevolle bron- en beekbegeleidende bossen in de Vlaamse Ardennen. Die bossen zijn vaak verweven met het agrarisch landschap en bieden unieke kansen voor samenwerking.
BnB bossen
We startten de namiddag met een ontvangst en lunch om alvast iedereen met elkaar te laten kennismaken. Ondervoorzitter van Bosgroep Oost-Vlaanderen en gedeputeerde Leefmilieu & Natuur In Oost-Vlaanderen Dagmar Beernaert verwelkomde de deelnemers, gaf een introductie van het BnB project en vertelde waarom dit belangrijk is voor de regio. Projectcoördinator Cédric De Noyette stelde het Leaderproject in de diepte voor en besprak een aantal verwezenlijkingen en
plannen voor de nabije toekomst. Lieven De Stoppeleire van het Landschapspark Vlaamse Ardennen had het tot slot over het duurzaam functioneren van het verweven landschap in de Vlaamse Ardennen.
Leidraad voor duurzame samenwerking
Daarna was het tijd om aan het werk te gaan. De 40 deelnemers gingen in gesprek over de uitdagingen én kansen van bosbeheer aan de rand van landbouwgebied. Ze overliepen goede en slechte praktijkvoorbeelden, discussieerden over een aantal stellingen en bespraken hoe ze samen tot een goede samenwerking kunnen komen. Dit waren enkele opvallende vaststellingen: alles staat of valt met goede communicatie; vaak kennen boseigenaar en landbouwer elkaar niet of nemen ze pas contact met elkaar op bij problemen. Toch kunnen er dikwijls preventieve maatregelen genomen worden langs beide kanten: de gebruikers van de landbouwgrond dienen inspoeling te vermijden en boseigenaars van hun kant dienen overwas (bomen en struiken die overhangen bij de perceelsrand) aan te pakken, bijvoorbeeld door op te snoeien tot 4 meter. Ook denkt men bij een nieuwe aanplant best na over de boomsoortenkeuze en de afstand met de aanpalende akker of weide. Alle resultaten van de inspiratienamiddag verwerken we en bundelen we in een praktische brochure ‘Code Goed Nabuurschap’, een leidraad voor duurzame samenwerking in de regio, waarover in een van de volgende nummers meer.
Op zoek naar de mooiste paddenstoelen
Op zaterdag 25 oktober gingen we samen met 57 leden op paddenstoelenexcursie in het prachtige domein van de familie Drory-De Beir in Merelbeke-Melle. De excursie werd begeleid door Glen Dierickx en Lowie Tondeleir, doctoraatstudenten aan de vakgroep Mycologie van de UGent.
Ondanks het regenweer genoten we van een uitgebreid aanbod aan paddenstoelen waaronder verscheidene soorten russula’s, de honingzwam, de knoflooktaailing, de sombere honingzwam, de tonderzwam, de rodekoolzwam, de gaatjeszwam en nog veel meer. Na afloop konden de leden opwarmen met een lekkere champignonsoep gemaakt door vrijwilligers van Regioraad Midden.
Excursie bosexploitatie in Provinciaal Domein Puyenbroeck
Regioraad Noord organiseerde op 27 oktober 2025 een bezoek aan een bosexploitatie in uitvoering voor leden. Slechts enkele dagen vooraf wisten we de locatie. Bosexploitanten hanteren bewust snel wisselende planningen die sterk afhankelijk zijn van weersvoorspelling, bodemconditie, exploitatievoorwaarden en houtafzetmogelijkheden. We bezochten de veiligheidskap van enkele oudere populieren langs de rivier de Zuidlede in het Provinciaal Domein Puyenbroeck te Wachtebeke.
Het Provinciaal Domein nam eerder dit jaar deel aan de gezamenlijke industriehoutverkoop van Bosgroep Oost-Vlaanderen. Naast opmeten en verkopen, is de taak van de Bosgroep ook het opvolgen van de kap. We waken erover dat die volgens de opgestelde exploitatievoorwaarden én zo duurzaam als mogelijk voor het bosecosysteem wordt uitgevoerd.
Het was heel interessant de vellingen van dichtbij te volgen. Bosexploitant Ruben Vermeulen gebruikte een kraan op rupsbanden om de monumentale populieren veilig naar de gewenste valrichting te duwen. Hij begeleidde hun val terwijl 2 houthakkers met kettingzaag de bomen omzaagden en nadien de gevelde bomen takvrij snoeiden. Nadien verhelderde Ruben de kleine en grote uitdagingen waar de bosexploitatiesector in Vlaanderen voor staat. Op de hoogte blijven van toekomstige bosexploitatiebezoeken? Volg onze sociale media of schrijf je in op onze nieuwsbrief.
Het plantseizoen is van start gegaan! In heel Oost-Vlaanderen organiseren we aanplantingen, met particulieren en met lokale besturen. In totaal planten we deze winter 82.252 bomen en struiken aan. We planten 15,49 ha nieuw bos aan, pure bosuitbreiding dus. Ook planten we 10,09 ha in het kader van boscompensatie. Maar het grootste deel van de aanplantingen, maar liefst 28,09 ha gebeurt in het kader van herbebossing. Denk maar aan het klimaatrobuust maken van bestaande bossen door het omvormen van naaldbos naar gemengd loofbos.
We begeleiden ook diverse plantacties. Op 22 november beten we de splits af met 2 plantacties op 1 dag: we plantten een geboortebos in Maarkedal met het Bosloket (100 bomen en struiken) en plantten kloempen aan in Haaltert, bij Anne Coppens, in samenwerking met Natuurpunt. Maar liefst 2000 bomen gingen die dag de grond in, in totaal zullen we er 6000 bomen en struiken planten. Op 27 november volgde er een plantactie met het
Digitaal lezen Kick-off plantseizoen!
Wist je dat je de bosbode ook online kan lezen? Je vindt alle nummers op issuu.com.
Wil je bijdragen aan minder papier en portkosten, dan kan je je aanmelden om ons tijdschrift enkel digitaal te ontvangen. Laat het weten via bosgroep@oost-vlaanderen.be en dan ontvang je voortaan een mailtje wanneer er een nieuwe editie verschijnt.
Bosloket in Oosterzele (Bergbos) met 75 leerlingen, goed voor 2965 bomen en struiken, gevolgd door een 2de moment op dezelfde locatie op 30 november, maar ditmaal met buurtbewoners en jeugdbewegingen. Op 29 november was er opnieuw een plantactie met het Bosloket: een geboortebos in Evergem met 1375 bomen en struiken, gekoppeld aan een educatief moment met jongeren van TAJO vzw.
Nog op de planning? Een geboortebos in Lierde op 8 december met 1755 bomen en struiken, opnieuw met het Bosloket. In totaal plant het Bosloket in het plantseizoen ’25-’26 samen met lokale besturen 3,32 ha nieuw bos aan. Ook nog in de pijplijn: de plantactie van de Wase Bosrenovatie op 12 december (zie het eerste bericht in het bosnieuws) en een BOOST-plantactie in Zottegem op 21 januari 2026!
Volg ons op social media bosgroepovl
Schrijf je in op de nieuwsbrief via bosgroepen.be/oostvlaanderen
Wil je de bosbode digitaal ontvangen? Mail naar bosgroep@oost-vlaanderen.be
boszoekers
Hieronder vind je een overzicht van bospercelen die momenteel in Oost-Vlaanderen te koop staan. De inbreng van Bosgroep Oost-Vlaanderen beperkt zich tot informeren en adviseren; de verkoop gebeurt rechtstreeks tussen verkoper en koper. Voortaan hoef je niet meer te wachten tot de bosbode verschijnt en kan je boszoekers ook bekijken op www.bosgroepen.be/bos-te-koop.
SINT-LIEVENS-HOUTEM: Afd. 2, Sectie A nr. 8E, Sectie A nr. 8H, Sectie A nr. 9B. Oppervlakte: 35,90 are. Makkelijke toegang, vlakbij openbare weg. Meer info: 093 62 67 91
STEKENE: Afd. 2, Sectie C, nr. 58A. Oppervlakte: 39 are. Een perceel bos met Corsicaanse den en inheemse soorten, gelegen in de ‘Polder van den Riede’ in Koewacht. Oppervlakte 39 are. Meer info: 0498 46 85 26
NINOVE: Afd. 2, Sectie C nrs. 1707G, 1716A, 1717A, 1718A, 1719A, 1720A, 1727, 1728C, 1731B en 1732 B. Oppervlakte: ong. 3,5 ha. Populier van 28 jaar oud en omtrek van ong. 180 cm + gemengd loofhout. Aanpalend perceel NINOVE, 13e Afd, Sectie B, nr 768D. Oppervlakte ong. 1,3 ha. Populier van 9 jaar oud en omtrek van ong. 45cm. Meer info: info@dehenauvastgoed.be of 0473 36 48 23
WETTEREN: 5de Afd. Sectie C nr. 396B. Oppervlakte 2,18 ha. Locatie: Westrem (Wetteren). Er is een wettelijke erfdienstbaarheid van uitweg aangezien het om een ingesloten perceel gaat. Die uitweg wordt genomen over het aanpalend perceel met grond nr. 419. Bostype dat als belangrijk habitat is aangeduid. Meer info: 0477 91 14 85
STEKENE: 2 Afd. Sectie D nr. 407E. Oppervlakte 0,2255 ha. Meer info: VeroDB67@outlook.com of: 0472 809 232
Wil je zelf een zoekertje plaatsen, mail dan naar bosgroep@oost-vlaanderen.be. We plaatsen geen advertenties voor verkoop van bosplantsoen of tweedehands materiaal. Zoekertjes worden niet herhaald. brandhoutweb.be
Een overzichtelijk online verkoopplatform waar je het hele jaar door brandhout kan kopen. Bosgroep Oost-Vlaanderen zorgt voor een up to date aanbod, een vlotte opvolging en een goede prijs-kwaliteitverhouding van lokaal en duurzaam brandhout.
contact
Onze kantoren
Ch. de Kerchovelaan 189 - 9000 Gent | 09 267 78 60
Veemarkt 27 - 9600 Ronse | 055 21 62 80 bosgroep@oost-vlaanderen.be
Algemeen coördinator: Sylvie Mussche
Regiocoördinator Noord: Margot Lenssens
Regiocoördinator Midden: Margje Derde
Regiocoördinator Vlaamse Ardennen tot Dender: Hans Scheirlinck