- AUGUSTUS - SEPTEMBER 2025
Bosgazet
4 Welke boomsoorten of herkomsten kiezen bij een klimaatonzekere toekomst?
8 Houtpark voor kwaliteitsstammen
16 Castanea sativa –tamme kastanje, een gekende klimaatslimme soort?
3
Blablaaadjes
4 Welke boomsoorten of herkomsten kiezen bij een klimaatonzekere toekomst?
9 Houtpark voor kwaliteitsstammen
9 Lokaal houtgebruik in de kijker!
13 Bosgroepnieuws
16 Castanea sativa –tamme kastanje, een gekende klimaatslimme soort?
18 Kalender & zoekertjes
20 Contactgegevens
De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, het is een uitgave van de Antwerpse Bosgroepen en wordt zowel digitaal als per post verstuurd naar leden en geïnteresseerden.
Verantwoordelijke uitgever en eindredactie: Joost Malliet
Lay-out: Koloriet - Leefdaal
Verhuisd? Vragen over uw lidmaatschap? De Bosgazet en/of nieuwsbrief digitaal ontvangen?
Neem contact op via bosgroepen@ provincieantwerpen.be
Beste bosliefhebber,
Er wordt tussen bosbouwers veel gesproken over welke bomen we nog gaan planten rekening houdend met de klimaatsverandering. Daarom trok het artikel op pagina 4 mijn aandacht. Agentschap voor Natuur en Bos liet deze vraag onderzoeken. Je kan enerzijds de vraag stellen: welke soort is klaar voor het nieuwe klimaat? En anderzijds: zijn onze bossen klaar voor deze boomsoorten? De eerste vraag gaat over: wie overleeft de meer wispelturige groeiomstandigheden van te droog tot te nat? De tweede vraag gaat over: neemt deze soort een evenwichtige (dus niet te dominante) plaats in het huidige bos in? Deze twee op elkaar afstemmen vraagt een goede kennis van de huidige soorten en de nieuwe. Niet evident en ook na onderzoek blijven er nog vragen achter.
Als Bosgroepen willen we graag helpen bij het uittesten van de nieuwe soorten. Wij laten ons hierin inspireren door de wetenschap.
Ben jij ook zo benieuwd? Er staat alvast een lijst om mee te starten in het artikel.
Veel leesplezier, Stan Verschueren
Bosgroepen, wat zijn dat?
Veel van de bossen in Vlaanderen zijn in privéhanden. De bosjes zijn vaak kleiner dan een hectare en zeer versnipperd. Om op een duurzame en rendabelere manier aan bosbeheer te doen, zijn De Bosgroepen opgericht ter ondersteuning van de vele boseigenaars. Boseigenaars krijgen een professioneel advies en kunnen samenwerken met andere boseigenaars in de buurt. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gratis lid te worden en gebruik te maken van De Bosgroep-diensten. Men behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom. Een kans om te grijpen!
De belangrijkste taken van De Bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren. Je kan ons contacteren voor:
– gratis, onafhankelijk en vrijblijvend advies
– informatie over hoe je bos duurzaam kan beheerd worden
– organisatie van wandelingen, cursussen en excursies
– uitvoering van gezamenlijke bosbeheerwerken: dunnen, exotenbeheer, houtverkopen
– hulp bij de bosadministratie: kapmachtigingen, subsidies en beheerplannen
– ondersteuning bij aanplantingen
– optimaliseren van de toegankelijkheid van je bos
Contact
Verhuisd? Vragen over uw lidmaatschap? Neem contact op via bosgroepen@provincieantwerpen.be
De Bosgazet of Nieuwsbrief analoog of digitaal ontvangen? Of dit aanpassen? Kan je zelf doen via de link web.provincieantwerpen.be/cn/avrml/bosgroepen.
Op stap in de Antwerpse Kempen met leden van de Vlaamse commissie leefmilieu
Het was een geïnteresseerd publiek, waarmee we rondgin gen in ons werkingsgebied op 28 maart. Enkele leden van de commissie Leefmilieu en medewerkers vroegen om wat meer informatie te krijgen over de bosgroep werking in praktijk. Dat doen we maar al te graag en dat kan het beste in het bos. Sanne Van Looy (N-VA, Vlaamse Parlement, burgemeester van Malle), Andy Pieters (N-VA, Vlaams Parlement) en Kris Verduyckt (Vooruit, Vlaams Parlement) waren erbij.
Joost Malliet gidste ons rond in het boscomplex De Bleken in Mol, waar vele kleine eigenaars (gemiddelde oppervlakte eigendom 0,25ha) samenwerken met Bosgroep Kempen Noord. Bosgroepwerking op zijn best met onderwerpen zoals het gezamenlijk natuurbeheerplan, bosranden-beheer, aanplanting van schaduwboomsoorten, eindkap met natuurlijke verjonging, achterstallig beheer, kloempen, … Daarnaast werd ook een locatie met nieuw bos bezocht met toelichting over bosuitbreiding.
Een ideale locatie hier in de Kempen om aan de Vlaamse parlementsleden al die Vlaamse bosdoelstellingen-van natuurbeheerplannen tot meer bosin de praktijk te tonen. Samen met Vlaanderen en de Provincie Antwerpen willen we bos en zijn boseigenaars blijvend op de kaart zetten met onze Antwerpse bosgroepenwerking.
Welke boomsoorten of herkomsten kiezen bij een klimaatonzekere
In het kader van klimaatslim bosbeheer is de keuze van boomsoorten en herkomsten* een belangrijke uitdaging. Biedt het huidige soortenpalet en de genetische diversiteit van lokale herkomsten voldoende aanpassingsvermogen om de klimaatverandering op te vangen? Of is het nodig om meer zuidelijke soorten en herkomsten te introduceren die beter aangepast zijn aan onze toekomstige klimaatcondities?
Klimaatverandering heeft nu al een grote impact op onze bossen. Wereldwijd werd het de afgelopen decennia significant warmer en deze opwarming gaat bijna dubbel zo snel in Europa. Klimaatmodellen voorspellen voor België tegen 2100 een verdere toename van 2 tot 3,5°C. Zelfs in het meest gunstige scenario zullen verschillende inheemse boomsoorten onder druk komen te staan.
Moseik of Turkse eik
herkomsten klimaatonzekere toekomst?
Adaptatie
Het is niet eenvoudig om de klimaatgevoeligheid van boomsoorten te beoordelen. Zo is beuk gevoelig voor droogte indien alleenstaand, maar verrassend droogteresistent in bosverband. Door natuurlijke selectieprocessen zal een deel nakomelingen beter aangepast zijn aan klimaatextremen die de moederbomen meemaakten. Alle onderzoekers zijn het eens dat soortendiversiteit en een grote genetische diversiteit binnen soorten cruciaal zijn voor een goede weerbaarheid van bossen bij een veranderend klimaat. Grote populaties van inheemse soorten die al lange tijd lokaal aanwezig zijn, hebben vaak een bredere genetische basis, wat het aanpassingsvermogen vergroot. Bovendien dragen deze inheemse soorten bij aan de biodiversiteit doordat sommige planten, schimmels en insecten deels afhankelijk zijn van die boomsoort. Klimaatverandering kan deze relaties echter verstoren.
Algemeen zijn autochtone populaties en lokale herkomsten van boomsoorten goed aangepast aan de huidige klimatologische omstandigheden in Vlaanderen, waardoor ze plantmateriaal kunnen leveren dat minder vatbaar is voor vorst, ziekten en plagen. Voor soorten of herkomsten waarvan we vermoeden dat de genetische basis eerder beperkt is, kan men bij het aanplanten best verschillende herkomsten mengen. Ook bij natuurlijke verjonging waar een vermoeden is dat de genetische basis van de ouderbomen beperkt is, kan je deze basis ver-
breden door actief bij te planten. genetische connectiviteit in tijd en ruimte is vandaag een belangrijk knelpunt. Onze landschappen zijn sterk versnipperd waardoor er meer barrières zijn voor spontane migratie. Tegelijk is de wildstand (ree) enorm hoog waardoor werken met natuurlijke verjonging onder druk staat.
Migratie
Het is zeer waarschijnlijk dat verschillende soorten zich niet tijdig kunnen aanpassen aan de veranderende omstandigheden en/of snel genoeg migreren naar locaties met geschikte klimaatomstandigheden. Hoewel inheemse soorten klimaatverandering uit het verleden hebben doorstaan is hét verschil de grote snelheid van de huidige klimaatverandering: de gemiddelde noordwaartse migratie in Europa en Noord-Amerika lag na de laatste ijstijd in de grootteorde van 0,1 km/jaar. De huidige snelheid waarmee soorten zich moeten verplaatsen om in gelijke klimaatomstandigheden te blijven, ligt rond 0,35 km/jaar. Dit gaat drie keer sneller dan dat West-Europese bossoorten zich kunnen aanpassen. Daarom is het, naast het vrijwaren van genetische diversiteit, ook belangrijk te kijken hoe we migratie kunnen bevorderen door actief soorten te verplaatsen. Zo houden we onze bosecosystemen zo veerkrachtig mogelijk.
Geassisteerde migratie is van alle tijden, sinds de prehistorie heeft de mens bepaalde boomsoorten verplaatst binnen en over continenten. Veel van de soorten bij productiebosbouw zijn bijvoorbeeld snelgroeiende exoten. Maar meer en meer zien we geassisteerde migratie als een hulpmiddel voor klimaatadaptatie van multifunctionele bossen, of zelfs als een laatste redmiddel in het natuurbeheer: we kunnen bepaalde uitheemse soorten en herkomsten inzetten in onze bosecosystemen in Vlaanderen.
Risico’s
Geassisteerde migratie is niet zonder risico: de mogelijke invasiviteit en groeiplaatsgeschiktheid van soorten moet door voorafgaande selectie en verdere monitoring nauwkeurig worden geëvalueerd. Het is daarbij cruciaal om nieuwe soorten niet automatisch als invasieve exoten te bestempelen. Invasiviteit verwijst naar de snelheid en mate van verspreiding van boomsoorten, waarbij geen fundamenteel onderscheid is tussen inheemse en ingeburgerde soorten. Zo kunnen inheemse grove den en ruwe
Oosterse haagbeuk
Bosgroep Zuiderkempen experimenteert met nieuwe boomsoorten zoals Pyrenese eik, waarbij het proefveld systematisch wordt gemonitord
berk in heidevegetaties invasiever zijn dan Amerikaanse vogelkers of robinia. Een ander aandachtspunt is de geassocieerde biodiversiteit. Hoe langer een boomsoort in een bepaald gebied voorkomt, hoe hoger het aantal soorten dat voor een deel van hun levenscyclus afhankelijk is van deze boomsoort. Maar we mogen niet zomaar besluiten dat de geassocieerde diversiteit op inheemse soorten steeds hoger is dan op exoten, want er treden relatief snel aanpassingen op, waarvan sommige evolutionair verankerd zijn. Zo is het aantal bladetende insecten op Amerikaanse vogelkers de afgelopen 150 jaar verdubbeld terwijl dit aantal op Europese vogelkers stabiel bleef en lager ligt. Een laatste risico is dat zuiderse soorten minder bestand zijn tegen nachtvorst. Uit een modellering in Wallonië van beuk, wintereik, es en Europese lork blijkt dat er een veilige marge blijft tussen laatste kans op vorst en eerste kans op uitlopen van knoppen. Bovendien is het vooral de exacte locatie van de bomen die bepaalt of vorstschade optreedt. Aanplanten onder scherm of zorgen voor een snelle kroonsluiting zijn beproefde methodes om vorstschade te voorkomen. Rekening houdend met al deze nuances kunnen we ons de vraag stellen of de risico’s
Portugese eik
van geassisteerde migratie wel groter zijn dan het risico van niets doen.
Klimaatbomenstudie
Hoe pakken we het bijmengen van meer zuidelijke herkomsten in onze aanplantingen nu best aan? In opdracht van ANB deed KU Leuven onderzoek naar klimaatbomen. De studie vertrekt vanuit het toekomstig gemiddeld Vlaams klimaat dat men mag verwachten volgens
Wetenschappelijke
een bepaald klimaatscenario, en op basis daarvan gaat men op zoek naar zones in Europa die actueel een gelijkaardig klimaat hebben. Aanplanten van bosplantsoen afkomstig uit die zones kan bijdragen tot een grotere genetische diversiteit. Op die manier krijgt men later, als deze bomen volwassen zijn, via kruisbestuiving, menging van diverse eigenschappen en is in een volgende generatie een bepaald percentage van de nakomelingen iets beter aangepast aan
Populus x canescens Grauwe abeel 5 Pionier
Cedrus atlantica Atlasceder 5 Snelgroeiend
de nieuwe condities en extremen. Dat heet climate-adjusted provenancing.
KU Leuven stelde een wetenschappelijk onderbouwde lijst op van boomsoorten die voor ons toekomstig klimaat geschikt zijn. Hieronder vind je Europees inheemse soorten met klimaatscore gelijk of hoger dan 4/5 uit het eindrapport Klimaatbomen.
Quercus cerris Moseik of Turkse eik 5 Langlevend + traag-groeiend
Quercus frainetto Hongaarse eik 5 Langlevend + traag-groeiend
Fraxinus angustifolia Smalbladige es 4.8 Rijkstrooiselsoort voor betere bodems
Platanus orientalis Oosterse plataan 4.8 Pionier voor wisselende watertafels
Populus alba Witte abeel 4.8 Pionier
Populus tremula Ratelpopulier 4.6 Pionier op arme bodems
Prunus cerasifera Kerspruim 4.6 Rijkstrooiselsoort
Pyrus communis Gewone peer 4.6 Onder-etage
Quercus faginea Portugese eik 4.6 Langlevend + traaggroeiend
Quercus pyrenaica Pyreneese eik 4.6 Langlevend + traaggroeiend
Salix atrocinerea Rossige wilg 4.6 Pionier
Crataegus laevigata Tweestijlige meidoorn 4.4 Onder-etage
Quercus robur Zomereik 4.4 Langlevend + traaggroeiend
Salix alba Schietwilg 4.4 Pionier in alluvia en natte bodems
Salix fragilis Kraakwilg 4.4 Pionier in alluvia
Ulmus laevis Fladderiep 4.4 Rijkstrooiselsoort
Quercus ilex Steeneik 4.4 Immergroene zeer droogteresistente soort
Sorbus intermedia Zweedse lijsterbes 4.4 Rijkstrooiselsoort voor onder-etage
Alnus glutinosa Zwarte els 4.2 Rijkstrooiselsoort
Carpinus betulus Haagbeuk 4.2 Schaduwtolerant + Rijkstrooiselsoort
Carpinus orientalis Oosterse haagbeuk 4.2 Schaduwtolerant
Cercis siliquastrum Judasboom 4.2 Bosranden en open plekken
Pinus nigra subsp. nigra Oostenrijkse den 4.2 Pionier op kalkbodems en kustduinen
Salix x rubens Bindwilg 4.2 Pionier in alluvia
Salix cinerea Grauwe wilg 4 Pionier op natte zure bodems
Abies bornmuelleriana Turkse zilverspar 4 Snelgroeiend
Abies cephalonica Griekse zilverspar 4 Snelgroeiend
Abies cilicica Syrische zilverspar 4 Snelgroeiend
Abies equi-trojani Trojaanse zilverspar 4 Snelgroeiend
Fagus orientalis Oosterse beuk 4 Schaduwtolerant
Tilia dasystyla Kaukasische linde 4 Schaduwtolerant + Rijkstrooiselsoort
Conclusies
1. Geassisteerde migratie als onderdeel van klimaatadaptief bosbeheer De noodzaak van klimaatadaptief bosbeheer wordt algemeen erkend, maar desondanks neemt slechts een minderheid van bosbeheerders al adaptatiemaatregelen, voornamelijk vanwege het gebrek aan duidelijke richtlijnen. Het eindrapport over klimaatadaptief natuurbeheer beschrijft zorgvuldig hoe beheerders de veerkracht in bossen kunnen vergroten en hoe ze de impact van zowel klimaatverandering als genomen maatregelen kunnen monitoren. Op Europees niveau bestaan ook duidelijke richtlijnen voor klimaatadaptief beheer. Het omvat verschillende maatregelen waaronder geassisteerde migratie.
2. Functionele redundantie als kader bij geassisteerde migratie Redundantie betekent het vervullen van één bepaalde functie door meerdere soorten (anders bestaat het risico dat als één soort verdwijnt ook de functie verdwijnt). De oplossing voor klimaatadaptatie is geen ‘supersoort’, maar soortengroepen en gemeenschappen. Men kan kijken welke boomsoorten niches invullen in onze huidige bosecosystemen, welke niches open zullen komen wanneer boomsoorten verdwijnen als gevolg van de klimaatverandering, en welke ecosysteemdiensten deze soorten leverden. Op die manier verhoog je de functionele redundantie in onze Vlaamse bossen.
3. Klimaatadaptatie is een kwestie van voortschrijdend inzicht Klimaatadaptatie blijft een dynamisch en evoluerend doel, en de voorgestelde soortenlijst voor testaanplantingen en experimenten is geen onwrikbaar recept. De klimaatbomentool is zo ontworpen dat voortschrijdend inzicht en nieuwe informatie de basis vormen voor mogelijke aanpassingen. Hierdoor kan de voorgestelde soortenlijst voortdurend worden geoptimaliseerd.
Scan de QR-code voor de klimaatbomentool.
De beste praktijk voor het introduceren van nieuwe boomsoorten en herkomsten zijn vergelijkende experimenten voor elke groeiplaats. Het is sterk aan te bevelen om inspanning in soorten- en herkomstproeven nieuw leven in te blazen, door bestaande proeven te evalueren (niet alleen op groei en vitaliteit, maar bijvoorbeeld op lokale hybridisatie, effecten op geassocieerde biodiversiteit, etc.), en nieuwe proeven te initiëren. Op basis van de klimaatbomentool kunnen we evalueren welke nieuwe boomsoorten veel potentieel tonen voor Vlaanderen en waarmee het soortenpalet in onze huidige bossen kan aangevuld worden. Voor deze soorten kunnen proefaanplantingen aangelegd worden buiten de SBZ-zones, waarna ze in een vervolgstadium kleinschalig kunnen worden toegepast in onze bossen. Aan de hand van deze tool kunnen experimenten worden opgestart die onder verschillende toekomstscenario’s sowieso voordelen opleveren. Echter ook meer experimentele maatregelen met voor Vlaanderen nieuwe inheems-Europese soorten moeten we durven testen, uiteraard met een continue monitoring.
Dit is een korte, aangepaste versie van het artikel geschreven door Bart Muys, Wim Buysse en Ellen Desie. De lange versie met alle bronvermeldingen vind je op ecopedia.be.
* herkomst: oogstlocatie van zaad waarmee het plantgoed opgekweekt wordt
Steeneik
Houtpark voor kwaliteitsstammen
Sinds 2019 organiseert Natuurinvest in opdracht van de Vlaamse overheid jaarlijks een Houtpark in het Meerdaalwoud, ten zuiden van Leuven. Daar worden de mooiste kwaliteitshoutstammen van over heel Vlaanderen tentoongesteld en per stam verkocht aan de hoogste bieder.
Traditioneel wordt hout verkocht ‘op stam’: de bomen worden voor ze worden gekapt via biedingen verkocht aan een houtkoper. Die schakelt dan een exploitant in om de aangeduide bomen om te leggen en te verzagen, waarna het hout verder verwerkt en/of verkocht wordt.
Het Vlaamse Houtpark werkt op een heel andere manier. Hier verkoopt men geen bomen voor ze worden gekapt, maar worden ze in opdracht van de boseigenaar omgelegd en getransporteerd naar het Houtpark. Daar bieden houtverwerkers uit België en onze buurlanden op de stammen die zij nodig hebben.
“Met het Houtpark hebben we een drievoudige doelstelling”, zegt Geert Bruynseels van Natuurinvest. “We promoten
Leden en medewerkers van Bosgroep Oost-Vlaanderen trokken naar het Meerdaalwoud voor een rondleiding door het Houtpark
duurzaam houtgebruik, waarbij kwaliteitshout een hoogwaardige toepassing krijgt. We zorgen ook voor meer lokale houtverwerking. En de boseigenaar krijgt een mooie prijs voor de aangeboden stammen.”
De stammen worden vaak verzaagd tot meubels en trappen, verwerkt tot fineer of gebruikt voor wijnvaten. Allemaal toepassingen waarbij het hout lang meegaat, dus de koolstof die in het hout zit opgeslagen komt niet snel terug in de atmosfeer terecht.
Hoe herken je kwaliteitshout?
Het belangrijkste kenmerk van kwaliteitshout is de dikte van de boom. Hoe dikker, hoe beter. Bomen zoals inlandse eiken met een diameter vanaf 110 cm komen zeker in aanmerking voor het Houtpark. De toegelaten diameter kan echter variëren naar-
gelang de soort en kwaliteit van het hout. Dit brengt ons bij de tweede belangrijkste vereiste, een stam die zo ‘foutvrij’ mogelijk is: rechte stam, takvrij, mooi cilindervormig, geen knopen of vorstscheuren en geen aantasting door schimmels of insecten. Uiteraard zijn vreemde voorwerpen zoals prikkeldraad of bordjes uit den boze.
Houtverwerkers letten ook op eigenschappen zoals gelijkmatigheid van de jaarringen en een gecentreerde kern. Hout met regelmatige jaarringopbouw wordt over het algemeen het mooist gevonden en heeft veel minder de neiging om na het zagen te barsten of krom te
De exploitatie en het transport van de stammen wordt uitgevoerd door Natuurinvest
De eik van 8000 kg wordt ingeladen voor de reis naar het Meerdaalwoud
trekken. Aanwezigheid van barsten, knoesten, tussenschors, picots (slapende knopen die meegroeien in het hout) en zwarte vlekken (wat duidt op aanwezigheid van ijzer in het hout) kunnen de kwaliteit en prijs van het hout ook beïnvloeden. Hoe mooi een boom er ook kan uitzien in het bos, pas wanneer hij is gekapt wordt duidelijk hoe kwaliteitsvol het hout is. Als je pech hebt kan de boom gedeeltelijk rot zijn vanbinnen.
Naast de typische mooie rechte stammen komen er ook enkele specialere houtsoorten voor op het Houtpark. Krommers zijn stukken hout afkomstig van de kroon en heel geschikt voor de botenbouw vanwege hun natuurlijke ge-
Speciale patronen
bogen vorm. Taxus en robinia voldoen niet aan bovenvermelde eigenschappen van kwaliteitshout, maar worden hier toch aangeboden. Taxus is vanwege het buigzame karakter ideaal voor het maken van bogen, robinia wordt veel gebruikt bij het maken van speeltuigen en tuinconstructies vanwege het duurzaam karakter en slijtvastheid.
Resultaten
De 102 stammen die dit jaar op het houtpark werden tentoongesteld, zijn allemaal verkocht. Ongeveer de helft daarvan was inlandse eik. Ook Amerikaanse eik was met 8 stammen op het houtpark aanwezig. Voor de eerste keer werd er
- Kattenpootjes komen vooral voor in eikenhout en hardhoutsoorten. Ze ontstaan wanneer waterloten, die zich snel en onregelmatig ontwikkelen door externe stress, de jaarringen van de boom verstoren. Het resultaat is een visueel patroon van bredere jaarringen die lijken op de afdruk van een kattenpoot. Dit hout wordt onder andere gebruikt voor het maken van exclusieve houten autosturen en het interieur van auto’s en boten.
- Maserhout is hout met een onregelmatige structuur, ontstaan door kronkelende vezels of beschadigingen aan de boom. Dit resulteert in unieke patronen die, hoewel ze de houtkwaliteit kunnen beïnvloeden, vaak als decoratief worden beschouwd en bestemd zijn voor meubels en kunstobjecten.
- Maanring ontstaat wanneer een volledige of gedeeltelijke groeiring in het kernhout afwijkende kleur- en structuurkenmerken vertoont die typisch zijn voor het spinthout.
ook naaldhout verkocht, vooral van douglas (13) en lork (10).
Het hout werd voornamelijk verkocht aan houtverwerkingsbedrijven uit België en Nederland. Daarnaast gingen enkele stammen naar een mobiele boomzager en een trappenmaker. Tot slot werd een aantal stammen ook gekocht door houthandelaars.
De gemiddelde prijs per kubieke meter bedroeg 408 € voor eik, met biedingen vanaf 176 € per kubieke meter. Voor eik zien we meer concurrentie tussen de kopers met gemiddeld 5 à 6 biedingen per stam. De prijzen voor Amerikaanse eik, lork en douglas lagen gemiddeld rond de 150 € per kubieke meter.
Beuk en tamme kastanje werden dit jaar slechts zeer beperkt aangeboden. Beuk ligt de laatste jaren niet zo goed in de markt. Het heeft een bleke en meer egale uitstraling dan eik, wat momenteel minder populair is in interieurs. Daarnaast is beuk ook een moeilijker te bewerken houtsoort, die makkelijk barst en waarbij het moeilijk is om een gedetailleerde afwerking te creëren.
“Vooral de verkoop van inlandse eik levert mooie resultaten op”, constateert Geert Bruynseels. “Maar in vergelijking met de houtparken in Frankrijk en Duitsland zijn de prijzen hier aan de lage kant.
De stam met de hoogste prijs/ m3 uit een Oost-Vlaams privébos
Redenen zijn onder meer dat in onze streken minder aandacht is voor de ontwikkeling van bomen tot kwaliteitsstammen en dat dikke, kwaliteitsvolle bomen vaak pas gekapt worden als ze dreigen om te vallen of aangetast zijn door parasieten en schimmels en daardoor vaak een wat mindere houtwaarde hebben.”
Deelname van De Bosgroepen
Op het Houtpark zijn stammen uit de domeinbossen van de Vlaamse overheid die worden beheerd door ANB goed vertegenwoordigd. In 2025 lagen er voor het eerst ook stammen van private eigenaars die via De Bosgroepen tot bij het Houtpark zijn geraakt. De Bosgroepen zijn geen rechtstreeks betrokken partij in de verkoop via het Houtpark, maar legt wel de contacten tussen particulier en Natuurinvest. Indien we bij het aanduiden van kappingen of tijdens een terreinbezoek merken dat er dikke en mogelijks kwaliteitsvolle bomen gekapt zullen worden in het kader van bosbeheer, kunnen we de eigenaar in contact brengen met een expert van Natuurinvest. Die komt de bomen bekijken en geeft een idee of ze al dan niet kans maken op deelname aan het Houtpark.
Zowel via Bosgroep Oost-Vlaanderen als via Bosgroep Vlaams-Brabant boden private eigenaars een lading dikke stammen aan, samen goed voor bijna 20% van het totale aangeboden volume. Beide Bosgroepen boden stammen aan met een diameter tussen 64 en 128 cm. Het merendeel van deze bomen was reeds omgewaaid, andere waren aan het afsterven of dood en vormden een gevaar voor passanten of infrastructuur van de buren. De stam met de hoogste prijs/m2 op het Vlaamse houtpark was trouwens voor een eik van een Bosgroeplid uit Oost-Vlaanderen. Deze stam werd gekocht door het Duitse fineerbedrijf Fritz Kohl voor maar liefst 1849 € per kubieke meter.
Onze deelname aan het Vlaams Houtpark is een mooi voorbeeld van hoe De Bosgroepen een belangrijke schakel zijn tussen boseigenaar en overheid, waarbij kwaliteit, duurzaamheid, lokale afzet en goede prijszetting hoog in ‘t vaandel staan.
Door Bosgroep Oost-Vlaanderen
Lokaal houtgebruik in de kijker!
De Antwerpse Bosgroepen ondersteunen de Green Deal, een initiatief van de Vlaamse overheid om de productie, verwerking en het gebruik van hout in Vlaanderen te herwaarderen. Het Vlaams Houtpark is al een voorbeeld van hoe kwaliteitshout duurzaam te vermarkten. Maar ook hout van mindere kwaliteit kan bijzonder mooi dingen opleveren. Enkele voorbeelden:
Na een exploitatie van Corsicaanse den liet het Frans Masereelcentrum in Kasterlee hout in planken zagen door een mobiele boomzagerij. Het werd aangewend in de constructie van outdoor kunstwerken.
Zo maakte boseigenaar Dionys Copmans uit Lille een statige kast uit hout van Amerikaanse vogelkers! Het prachtige houtsnijwerk is een ambacht dat hij probeert levend te houden.
Bosgroepvrijwilliger Jos Liekens maakt prachtige nestkasten van lokaal hout!
ZUIDERKEMPEN
KEMPEN NOORD
Wandelsluizen geplaatst op de Kempense Heuvelrug
De toegankelijkheidsregeling van boscomplex Kempense Heuvelrug bepaalt welke recreatie waar in het gebied mogelijk is. Soms geeft een oneigenlijk gebruik van bepaalde paden conflicten tussen gebruikers. Zo werd een wandelpad aan de Lavendelweg in Herentals ook gebruikt door mountainbikers. Omdat dit op smalle paadjes gevaarlijke situaties kan opleveren plaatste Bosgroep Kempen Noord enkele wandelsluizen zodanig het fietsen wordt belemmerd. Ook hier werd gebruik gemaakt van lokaal geoogst robiniahout.
Nieuwe speelbossen brengen kinderen dichter bij de natuur
Bij Bosgroep Zuiderkempen geloven we dat elk kind de kans moet krijgen om het bos van dichtbij te beleven. Daarom zetten we ons in om in elk dorp van ons werkingsgebied een nieuw speelbos aan te leggen.
Met veel enthousiasme kondigen we aan dat er drie nieuwe speelbossen bijkomen: het Bergbos in Heist-op-den-Berg, het bos achter basisschool Onzea in Heist-op-den-Berg en het ‘Jimmekesbos’ in Morkhoven.
Het speelbos bij school Onzea werd feestelijk geopend op 18 maart. Leerlingen van de school plantten er, samen met hun directeur en enkele leerkrachten, drie kloempen aan – een symbolisch moment dat het startschot gaf voor vele avonturen in het groen.
ANTWERPSE GORDEL
Netwerkdag langs de
Antitankgracht
Op vrijdag 4 april organiseerde Provincie Antwerpen de jaarlijkse netwerkdag van de Antwerpse bosgroepen en Regionale Landschappen. Dit keer waren ze te gast in ons werkgebied en verkenden we de omgeving langs de Antitankgracht te Schilde.
Het was een ideale gelegenheid om ervaringen te delen, kennis uit te wisselen en inspiratie op te doen voor ons werk op het terrein. In de namiddag werden - tijdens een fietstocht langs de Antiktankgracht - ook enkele terreinrealisaties in de kijker gezet.
Algemene vergaderingen 2025
ANTWERPSE GORDEL
Zo’n 70-tal leden woonden de jaarlijkse Algemene Vergadering van Bosgroep Antwerpse Gordel bij. In 3 groepen trokken we op wandel door het schitterende provinciale domein De Schorre in Boom of richting de Rupel. Iedereen genoot ten volle van de rondleiding bij het mooie weer en in gezelschap van leden-boseigenaars. Nadien werd er verzameld in het congrescentrum De Pitte voor de Algemene Vergadering. Daar werden ook onze vrijwilligers bosconsulenten in de bloemetjes gezet, en werd een nieuw bestuursorgaan verkozen. We danken hierbij Charles van Havre, die als adviserend bestuurder verder gaat, en Jo Van Regemorter voor hun engagement voor de bosgroep! Welkom Steven Cant, Sébastien Ryelandt, Nicole Van Praet (Gemeente Bornem) en Kris Swaegers (gemeente Boechout).
Afsluiten deden we met een fijne receptie waar gezellig werd nagepraat over de bossen en de werking van de bosgroep met een hapje en een drankje. Alweer een geslaagde editie achter de rug!
Verslag van de algemene vergadering
1. Verwelkoming
Frederic Van Haaren, co-voorzitter, heet iedereen van harte welkom in het congrescentrum De Pitte, gelegen in het prachtige domein De Schorre in Boom. De agenda wordt kort overlopen. Vervolgens licht co-voorzitster Martine Van Goethem de AV-challenge toe, waarbij een leuke prijs te winnen valt.
2. Bestuursverkiezingen
Het is intussen drie jaar geleden dat de Bosgroep Antwerpse Gordel werd opgericht, en dus liep de bestuursperiode ten einde. Er dienden zich 16 kandidaten aan.
Deze werden voorgesteld aan de vergadering, waarna de effectieve leden hun stem konden uitbrengen via een stemformulier.
3. Realisaties 2024 en vooruitzichten 2025
Het voltallige team van de Bosgroep presenteerde met trots de mooie resultaten van het afgelopen jaar. De Algemene Vergadering had hierover geen inhoudelijke opmerkingen of vragen.
4. Jaarrekening 2024 en begroting 2025
Coördinator Kathleen Vanderheyden gaf een duidelijke toelichting bij de financiële cijfers. Voor 2024 werd een positief resultaat van 352 euro genoteerd en voor 2025 wordt een negatief saldo van 67.819 euro begroot. De Algemene Vergadering keurde beide unaniem goed.
5. Kwijting aan het Bestuursorgaan
De vergadering gaf ook hier haar unanieme goedkeuring aan de kwijting voor het Bestuursorgaan in 2024, opnieuw met applaus.
6. Resultaten van de bestuursverkiezingen
Na het tellen van de stemmen werden de nieuwe leden van het Bestuursorgaan bekendgemaakt. Zij zullen de komende drie jaar mee vorm geven aan de werking van de Bosgroep.
7. Afsluiting en dankwoord
Co-voorzitster Martine Van Goethem sloot de vergadering af met een dankwoord aan alle aanwezige leden voor hun betrokkenheid.
ZUIDERKEMPEN
Op donderdag 20 maart vond de 22ste algemene vergadering van Bosgroep Zuiderkempen plaats in cultuurhuis De Zoerla in Westerlo. Voorzitter Jan Milis verwelkomde de 131 aanwezigen. Secretaris Annelies Helsen lichtte de agenda toe, waarna het team van medewerkers de activiteiten en financiële resultaten van 2024 presenteerde. Na het verslag van de commissarissen werd het voorstel unaniem goedgekeurd – met een spontaan applaus als bekrachtiging. De vzw kreeg kwijting voor het werkjaar 2024, en daarmee was het officiële gedeelte afgerond.
Reginald Verhofstede nam verder het publiek mee in de fascinerende wereld van de rode bosmier. Hij onthulde de ingenieuze methodes waarmee deze kleine gastheren koepelnesten binnendringen – een verhaal dat tot de verbeelding sprak.
Traditioneel werd vervolgens de halterprijs uitgereikt. Deze ging naar bosbeheerder Marcel Bellens uit Olen, als erkenning voor zijn jarenlange inzet voor publieke toegankelijkheid, klimaatslim bosbeheer en nieuwe bebossingsprojecten.
Tijdens de gezellige receptie werd er nog uitgebreid nagepraat. De stand met vogelnestkastjes kon op veel belangstelling rekenen, en ook de streekproducten vielen in de smaak.
Op een mooie dag in Arendonk
… met een prachtig lentezonnetje ging de Algemene Vergadering van Bosgroep Kempen Noord door. 22 maart bleek één van de eerste lentedagen te zijn. De 170 aanwezigen luisterden eerst geduldig naar de presentaties in het scoutslokaal Carpe Diem van Arendonk. De officiële punten kwamen aan bod het jaarverslag en jaarrekening van 2024 en jaarprogramma en begroting van 2025. De bestuurders en accountant kregen kwijting.
Bosgroep Kempen Noord bestaat niet zonder zijn mensen. Vrijwilliger en trouw lid Luc Roymans werd in de bloemen gezet en plaatste zelf ook nog een woordje naar het publiek over de oorsprong van zijn liefde voor bos. Een dankwoordje voor de medewerkers en voorzitter volgde.
Na het officiële deel was het tijd voor een wandeling met demonstraties van bosarbeid:
- Hoe verzorg je een jong bos?
- Hoe schalmen in achterstallig bos?
- Hoe werkt een boerenpaard helpen bij een exploitatie?
- Hoe velt de serviceploeg van de Antwerpse bosgroepen een boom?
- Waarvoor dient de Avant?
- Hoe plant je een boom?
We eindigden met een ‘lente-bar’. Mensen genoten van een hapje en een drankje.
KEMPEN NOORD
Castanea sativa – tamme kastanje, een gekende klimaatslimme soort?
Vanuit De Bosgroepen willen we graag aandacht geven aan de vele verschillende boomsoorten, die in het bos kunnen geplant worden. Dit kunnen zowel inheemse als ingeburgerde soorten zijn, die een rol kunnen spelen in het diverse bos van de toekomst. Telkens stellen we een andere soort voor. Dit keer is het de beurt aan de tamme kastanje.
Niet inheems, maar weinig invasief
Castanea sativa of tamme kastanje is een loofboomsoort die niet inheems is in België. Waarschijnlijk brachten de Romeinen haar mee vanuit haar natuurlijke verspreidingsgebied rond de Middellandse Zee. Het is een soort met voorkeur voor diep-doorwortelbare, drogere tot vochtige en voedselrijke bodems, zoals leemrijke zandgronden, zavelgronden en lichte kleigronden.
De snelle jeugdgroei van tamme kastanje kan interessant zijn in jonge bossen, maar door de combinatie met een goede zaadverspreiding en relatief hoge schaduwtolerantie in de jeugd kan deze soort zich daardoor wel dominant gedragen. Van echte invasiviteit is weinig sprake, maar tamme kastanje kan wel sterk concurreren met andere, meer lichtbehoevende soorten.
Op vlak van biodiversiteit scoort tamme kastanje eerder middelmatig, al worden zowel de vruchten (zwjinen, knaagdieren) als de bloemen (bijen, kevers, vliegen) wel gesmaakt. Oude kastanjes met holtes en spleten kunnen ook interessant zijn voor vleermuizen, boommarters en spechten.
Vergelijkbaar met eikenhout
Kastanjehout is hard en duurzaam. Het is vergelijkbaar met eikenhout (sterk, elastisch, duurzaam), maar is lichter in gewicht en makkelijker bewerkbaar. Het wordt voor veel toepassingen gebruikt, zoals meubels, vloeren, palen en deuren, hek- en timmerwerk. Kastanjehout splijt makkelijk, wat nadelig kan zijn voor veel gebruikstoepassingen, en krijgt vaak te maken met ringbarsten wat de productie van kwaliteitsvol zaaghout bemoeilijkt.
De soort wordt regelmatig teruggevonden in (voormalige) hakhoutbossen, soms samen met andere soorten als hazelaar. Tamme
kastanje kan zo deel uitmaken van lichtrijke bossen en bosranden. Natuurlijk is het dan belangrijk voor zowel de biodiversiteit en de kwetsbaarheid van het bos, om ook in zulke bestanden genoeg soorten te mengen.
Hoge droogtetolerantie
Tamme kastanje lijkt te profiteren van klimaatverandering en is als droogtetolerante soort een interessante toevoeging voor multifunctionele bossen op de rijkere zandgronden. Aandachtspunt is daarbij wel dat de soort traag afbreekbaar strooisel produceert en een beperkte bijdrage levert aan de biodiversiteit. Tamme kastanje aanplanten? Doe dit dan eerst op kleine schaal om te zien hoe de soort zich in deze specifieke situatie gedraagt.
Dit artikel is geschreven op basis van de factsheet tamme kastanje, een publicatie van Probos in samenwerking met Universiteit Wageningen (Stichting Probos, 2023)
Tamme kastanje
Castanea sativa
Eigenschappen
• Snelle groeier
• Hout vergelijkbaar met eikenhout (sterk, elastisch, duurzaam)
• Voorkeur voor diep-doorwortelbare, drogere tot vochtige en voedselrijke bodems, zoals leemrijke zandgrond, zavelgrond en lichte kleigrond.
Klimaatadaptatie
• Droogtetolerantie: hoog
• Schaduwtolerantie: gemiddeld tot hoog
• Bijdrage aan CO2-vastlegging: gemiddeld
• Bijdrage aan biodiversiteit: gemiddeld
• Risico op invasiviteit: gemiddeld
Ga mee op inspirerende bos-excursie naar Limburg op
zaterdag 27 september 2025
Jullie zijn van harte welkom op onze bosgroepexcursie naar de Limburgse bosgroep.
Tijdens deze boeiende dag duiken we in het duurzame bosbeheer van Limburg: van de Kempische naaldbossen in het Nationaal Park Hoge Kempen tot de unieke Haspengouwse bossen rond Tongeren. Laat je inspireren door concrete voorbeelden van hoe naaldhoutbestanden stap voor stap worden omgevormd en hoe eigenaars omgaan met bodemgradiënten en eerste bebossingen.
Programma:
09:00 Hartelijke ontvangst met koffie en een korte inleiding over het bosbeheer in Limburg: eigenaarsstructuur en bosbeheersystemen.
09:45 Excursie Nationaal Park Hoge Kempen (Zutendaal/Genk/As): Thema: “Naaldhoutbestanden omvormen d.m.v. doordunnen versus groepenkappen.” We verkennen praktijkvoorbeelden van groepsaanplanten, gespreide aanplanten en natuurlijke verjonging.
12:30 Heerlijke lunch met broodje en soep (Vijverplein Zutendaal of Manège Kattevennen Genk).
13:30 Excursie regio Tongeren (Zuid-Limburg) : Haspengouwse bossen met populieren(beemden) en natuurstreefbeelden (Wijngaardbos, privé-eigendom)
Bezoek aan een eigenaar met sterke variatie in bodem en reliëf, en een blik op eerste bebossingen.
17:00 Afsluiting
Datum: zaterdag 27 september 2025
Afspraakplaats: Parochiecentrum: Schoolstraat 2, 3690 Zutendaal
Deelname is gratis.
Inschrijving:
Gelieve zich in te schrijven vóór 1 september 2025 via de link: https://forms.gle/tc6vur3nkaPkwsE69 of door een mail door te sturen naar zuiderkempen@bosgroep.be
Dag van de Boseigenaar op woensdag 8 oktober 2025
WANNEER: Woensdag 8 oktober van 15u tot 18u.
WAT: We nemen je mee op een (educatieve) wandeling langs prachtige realisaties van de Bosgroep, met achteraf een gezellige quiz bij een drankje en hapje. Volgens de traditie, zetten we ook graag een boseigenaar in de bloemetjes.
WAAR: Boscomplex De Welvaert, Zoersel, na inschrijving volgt concrete info.
Geef ons een seintje via bosgroepen@provincieantwerpen.be bij deelname. Zo kunnen we voldoende gidsen en catering voorzien. Tot dan!
Cursussen kettingzaag
Veilig werken met de kettingzaag!
Volg de verschillende modules in volgorde met de professionele lesgevers van 4ESTRY volgens de Europese kettingzaagnormen.
ECS 1: onderhoud van kettingzaag en doorkorttechnieken
16 & 17 september 20254
Vrieselhof in Ranst, Schildesteenweg 95-99
ECS 2: basisveltechnieken
7 & 8 oktober 2025
Pastorie Oosthoven in Oud-Turnhout, Polderstraat 33
ECS 3: gevorderde veltechnieken
6 &7 november 2025
Kamp C in Westerlo, Britselaan 20
Aantal deelnemers per module: maximaal 6 Kostprijs per module voor leden/niet-leden: €120,00/€240,00
Inschrijven kan via mail naar Zuiderkempen@bosgroep.be of via 014/27.96.57
Inschrijving is pas definitief na betaling van het inschrijvingsgeld.
Cursussen Bosbeheer
Wil je meer weten over bosbeheer, de wetgeving of de specifieke uitdagingen voor bosbeheer in de provincie Antwerpen? Dan is dit hét moment om je kennis te verdiepen!
We voorzien voor onze leden een korting (zie kortingscode in de tabel hieronder – te gebruiken wanneer je je inschrijft via de website) waardoor de kostprijs voor de leden 120 euro per cursus bedraagt.
Bos te koop
U wil ook graag een zoekertje in de Bosgazet?
- Surf dan naar https://ap.lc/7SsOG - Lees de voorwaarden - Geef uw zoekertje en contactgegevens in - En uw zoekertje verschijnt in de volgende Bosgazet
Percelen naald- en loofbos
Opp: 5C 591 (0,19ha), 5D 957 (0,27ha), 5D 956 (0,44ha)
Ligging: Mol, Sterrenstraat & Gooreersels
Vraagprijs: Prijs overeen te komen
Contact: Jos Van Hoof, 0479 66 60 05
Gemengd bos
Opp: 2B 480a (0,34ha)
Ligging: Balen, Molenveld
Vraagprijs: Prijs overeen te komen
Contact: 0468 20 37 04, woutersvanbouwel@gmail.com
Bosbeheer voor beginners 25 september 2025
Westmalle
Minimum aantal deelnemers: 10
Maximum aantal deelnemers: 25
Korting: €9
Kortingscode: BOSBEHEER
Boswetgeving in de praktijk 23 oktober 2025
Vrieselhof (Oelegem-Ranst)
Minimum aantal deelnemers: 20
Maximum aantal deelnemers: 25
Korting: €9
Kortingscode: BOSWETGEVING
Bosbeheeruitdagingen in Antwerpen 13 november 2025
Kamp C (Westerlo)
Minimum aantal deelnemers: 16
Maximum aantal deelnemers: 25
Korting: €39
Kortingscode: BOSBEHEERUITDAGINGEN
Je kan je inschrijven voor elke cursus afzonderlijk. Dankzij de korting wordt elke cursus aangeboden aan 120 euro/cursus.
Inschrijven? Ga naar de website van Inverde en schrijf je in via de volgende link: https://www.inverde.be/opleidingen/zoeken?f%5B0%5D=waarover%3ABosbeheer&f%5B1%5D=wat%3AOpleidingen)
Vergeet niet je korting te verzilveren door de kortingscode te gebruiken bij inschrijving. Elke lid heeft per cursus maar 1 kortingscode.
Gemengd bos
Opp: 1A 173t2 (0,37ha)
Ligging: Turnhout, Kampheidelaan
Vraagprijs: Prijs overeen te komen
Contact: 0494 45 01 07, francine.vanwonterghem@telenet.be
Percelen jong loofbos (Hertberg)
Opp: 2B 230 (0,90ha), 2B 226 (0,20ha), 1B 645G (0,11ha)
Ligging: Laakdal - Herselt, Diestsebaan/Elschot
Vraagprijs: Prijs overeen te komen
Contact: 0496 98 11 69, hildevandervliet@hotmail.be
Naaldbos
Opp: 0,07ha
Ligging: Hoogton, Herentals
Vraagprijs: Prijs overeen te komen
Contact: 03 312 53 65
Bos
Opp: 1E 157m (0,2416ha)
Ligging: Oud-Turnhout, Lage Mierdseweg
Vraagprijs: Minimumprijs 5000€
Contact: 0497 36 40 75, leolourdon@gmail.com
Contact
Bosgroep Antwerpse Gordel vzw Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst
T: 03 355 09 40
M: antwerpsegordel@bosgroep.be
Coördinatie:
Kathleen Vanderheyden - 0476 76 18 25
Karolien Devriendt - 0475 75 77 98
Medewerkers:
Bert Van Gils - 0476 86 80 01
Gijs Bracke - 0470 21 38 94
Simon De Smedt - 0472 45 19 70
Stephanie Van Loock – 0471 44 92 99
Matthias Vermeire - 0471 11 87 40
Julie Doens - 0473 82 12 63
Administratie:
Marleen Brosens - 03 355 09 40
An Wilmssen - 03 355 09 40
Bosgroep Kempen Noord vzw
Polderstraat 33, 2360 Oud-Turnhout (Oosthoven)
T: 014 85 90 19
M: kempennoord@bosgroep.be
Coördinatie:
Marieke Verreet - 0474 74 17 31
Medewerkers:
Kevin Greeven - 0477 63 12 47
Chris Meeuws - 0478 45 51 38
Joost Malliet - 0477 93 25 51
Sien Van Looveren - 0470 90 57 44
Jordan Rodriguez-Milis – 0471 55 93 80
Thomas Van de Peer - 0476 96 57 92
Administratie:
Annick Vangenechten - 014 85 90 19
Pascale Weckhuysen - 014 85 90 19
Bosgroep Zuiderkempen vzw
Kamp C, Britselaan 20C, 2260 Westerlo
T: 014 27 96 57
M: zuiderkempen@bosgroep.be
Coördinatie:
Jan Seynaeve - 0474 99 99 35
Medewerkers:
Joran Mertens - 0475 80 73 36
Jan Wauters - 0478 78 20 22
Jef Michiels - 0474 84 21 78
Provincie Antwerpen
Algemeen bosuitbreidingsmedewerker:
Iliana Janssens - 03 240 66 89
iliana.janssens@provincieantwerpen.be
