Boomblad
Boomkeuze en klimaat
Houtpark voor kwaliteitsstammen
Tussen de populieren geboren
Boomblad (zomer 2025), jaargang 23 - nummer 3
Het Boomblad wordt uitgegeven door de West-Vlaamse bosgroepen en verschijnt vier keer per jaar. De Bosgroep Houtland en de Bosgroep IJzer en Leie zijn een initiatief van privébosbeheerders, de Provincie West-Vlaanderen en het Agentschap voor Natuur en Bos.
Eindredactie: Bosgroep Houtland vzw
Prepress: Philip Gesquière, POC - sectie Digitaal Design & Productie, Provincie West-Vlaanderen
Druk: POC - sectie Digitaal Design & Productie, Provincie West-Vlaanderen
Papier: Gedrukt op milieuvriendelijk papier
Oplage: 2100 exemplaren
Verantwoordelijke uitgever: Bosgroep Houtland vzw, Tillegemstraat 81, 8200 Sint-Michiels, vertegenwoordigd door Albert de Busschere
Zwarte specht voert jongen. De Zwarte specht is de grootste Europese specht en is gemakkelijk te herkennen. Zijn leefgebied bestaat uit oudere bossen waar hij keverlarven en houtmieren uit dode staande en liggende stammen hakt. Elk jaar maakt hij een nieuwe nestholte in een dikke boom. De verlaten holtes bieden nadien onderdak aan andere dieren. Het is dus een belangrijke soort voor het bos die we de laatste jaren bijna in al onze bosgebieden kunnen zien.’ Foto door Vilda Photo - Lars Soerink.
Beste bosliefhebber,
Het was me een plezier om u weer talrijk te mogen ontmoeten bij de afgelopen jaarvergadering in Wildenburg. We mogen met dit evenement over een echte traditie beginnen spreken. Wist u dat we voor het eerst de algemene vergadering op een zaterdagvoormiddag organiseerden in 2006? Dat was in het Kasteel Beisbroek te Brugge. De goede opkomst en de mogelijkheid om te eindigen met een wandeling en een gezellige hap samen, zorgden ervoor dat we deze formule tot op heden niet meer gewijzigd hebben. Voor wie er nog niet bij was, van harte welkom in 2026!
Op het ogenblik van dit schrijven, half mei, hebben we in West-Vlaanderen de droogste maanden maart en april sinds het begin van de metingen achter de rug. Het maakt me bezorgd voor de rest van het seizoen in onze bossen. Wie overweegt jonge beplantingen water te geven, kan voor advies bij onze medewerkers terecht. Verder in dit tijdschrift hebben we alvast een tekst uit 2022 over dit thema opnieuw opgenomen. In dezelfde lijn vindt u een artikel over de keuze van boomsoorten bij een veranderend en onzeker klimaat. Anderzijds mogen we als bosbeheerder ook niet direct toegeven aan elke gril van bijvoorbeeld het klimaat of het beleid. Bosbeheer gaat over heel lange termijnen en succes kan maar geboekt worden bij een langdurig, consistent beheer. Dat bewijst de getuigenis in dit blad door een actief bosgroeplid in Vlaams-Brabant dat al generaties lang op duurzame wijze populieren teelt.
Bij De Bosgroepen in Vlaanderen wachten we dit jaar in spanning op de nieuwe samenwerkingsovereenkomsten met de provincies en de Vlaamse overheid. Op beide niveaus zijn de verkozen politieke coalities hun rekeningen voor de komende jaren aan het maken. We hopen dat er voldoende uit de boom valt voor onze verenigingen. We willen namelijk niet alleen de meer dan 15.000 Vlaamse bosgroepleden verder ondersteunen maar we willen ook volop boseigenaars bereiken waar we tot op vandaag nog geen contact mee hebben. Iedereen wenst toch mooie en gezonde bossen?
Veel leesplezier, Albert de Busschere, voorzitter Bosgroep Houtland vzw
BOS TE KOOP
ZEDELGEM
Oppervlakte: 0.44 ha
Kadastrale aanduiding: ZEDELGEM 2 AFD/LOPPEM, Sectie D, nr 355 f
Soort: gemengd naaldhout Tel. 093 48 51 00
Contact: heindestoop@gmail.com
De inbreng van De Bosgroepen beperkt zich tot informeren en adviseren; de verkoop gebeurt rechtstreeks tussen verkoper en koper.
Boomkeuze en klimaat
Klimaatverandering stelt het bosbeheer voor grote uitdagingen. De vraag is niet langer of we moeten ingrijpen, maar hoe. Volstaat het huidige soortenpalet en de genetische diversiteit van onze boompopulaties? Of moeten we bewust zuidelijke soorten en herkomsten (oogstlocatie van zaden) introduceren die beter bestand zijn tegen een warmer en droger klimaat?
Adaptatie
De aarde warmt op, en Europa bijna dubbel zo snel dan het wereldgemiddelde. Tegen 2100 verwacht men in België een temperatuurstijging van 2 tot 3,5 °C. Zelfs in het meest gunstige scenario zullen verschillende inheemse boomsoorten onder druk komen te staan.
Toch is het moeilijk om de klimaatgevoeligheid van boomsoorten zwart-wit te beoordelen. Een soort als beuk lijkt gevoelig voor droogte, maar is in gemengd bosverband verrassend droogteresistent. Door natuurlijke selectie zullen sommige nakomelingen beter aangepast zijn aan klimaatextremen.
eens: soortendiversiteit én genetische variatie binnen soorten vergroten de weerbaarheid van bossen. Grote populaties van inheemse soorten die al lange tijd lokaal aanwezig zijn, hebben vaak een bredere genetische basis. Bovendien dragen deze inheemse soorten bij aan de biodiversiteit doordat sommige planten, schimmels en insecten er deels afhankelijk van zijn. Klimaatverandering kan deze relaties echter verstoren.
Inheemse populaties en lokale herkomsten van boomsoorten zijn meestal goed aangepast aan ons huidige klimaat en minder vatbaar voor vorst, ziekten en plagen. Als de genetische basis beperkt is, kan men bij aanplanting verschillende herkomsten mengen. Ook bij natuurlijke verjonging is actieve bijplanting een manier om de genetische basis te verbreden. Die genetische connectiviteit is een knelpunt: door landschapsversnippering kunnen bomen zich moeilijker spontaan verspreiden. De hoge wilddruk (zoals reeën) bemoeilijkt
bovendien natuurlijke verjonging.
Migratie
De natuurlijke verspreiding van boomsoorten verloopt traag – veel trager dan het tempo van de klimaatverandering. Na de laatste ijstijd migreerden soorten in Europa en Noord-Amerika gemiddeld 0,1 km per jaar. Vandaag moeten ze zich meer dan drie keer sneller verplaatsen om gelijke klimaatomstandigheden te kunnen volgen. Daarom is het belangrijk te kijken hoe we migratie kunnen bevorderen door actief soorten te verplaatsen. Zo houden we onze bosecosystemen zo veerkrachtig mogelijk.
vrij nieuw concept.
Risico’s
Geassisteerde migratie betekent dat we boomsoorten of herkomsten bewust verplaatsen. De mens doet dit al duizenden jaren. We kennen dit systeem uit de bosbouw (denk aan de aanplant van uitheemse productiesoorten zoals douglas of lork). In het kader van klimaatverandering kunnen we bomen verplaatsen omdat deze beter aangepast zijn aan het toekomstige klimaat. Deze aanpak
Kerspruim
Geassisteerde migratie is niet zonder risico. Sommige soorten kunnen zich snel verspreiden en lokale ecosystemen verstoren. De mogelijke invasiviteit moet nauwkeuring worden opgevolgd. Het is daarbij cruciaal om nieuwe soorten niet automatisch als invasieve exoten te bestempelen. Invasiviteit verwijst naar de snelheid en mate van verspreiding van boomsoorten, zonder onderscheid tussen inheemse en exotische soorten. Zo kunnen inheemse grove den en ruwe berk in heidevegetaties invasiever zijn dan Amerikaanse vogelkers of robinia.
Een ander aandachtspunt is de biodiversiteit die boomsoorten ondersteunen. Hoe langer een boomsoort in een bepaald gebied voorkomt, hoe hoger het aantal
levenscyclus afhankelijk is van deze boomsoort. We mogen niet zomaar besluiten dat de diversiteit op inheemse soorten steeds hoger is dan op exoten, want er treden relatief snel aanpassingen op. Zo is het aantal bladetende insecten op Amerikaanse vogelkers de afgelopen 150 jaar verdubbeld terwijl dit aantal op Europese vogelkers stabiel bleef.
Een laatste risico is dat zuiderse soorten minder bestand zijn tegen nachtvorst. Toch blijkt locatie hier vaak bepalender dan herkomst. Aanplanten onder scherm of zorgen voor een snelle kroonsluiting zijn methodes om vorstschade te voorkomen.
Alles samen genomen, rijst de vraag of de risico’s van geassisteerde migratie werkelijk groter zijn dan die van niets doen.
Klimaatbomenstudie
keuzes, ontwikkelde KU Leuven in opdracht van het ANB de klimaatbomenlijst. Deze lijst bevat Europese boomsoorten die vandaag gedijen in regio’s met een klimaat dat lijkt op het toekomstige Vlaamse klimaat. Door bomen uit deze regio’s aan te planten, vergroot je de genetische diversiteit. Op die manier krijgt men later via kruisbestuiving een menging van diverse eigenschappen. In een volgende generatie zal een deel van de nakomelingen beter aangepast zijn aan de nieuwe condities en extremen. Dat heet climate-adjusted provenancing.
Op de volgende pagina vind je Europees inheemse soorten met een klimaatscore gelijk of hoger dan 4 op 5.
Foto boven rechts: Oosterse haagbeuk Foto onder: Verschillende Vlaamse bosgroepen experimenteren met nieuwe boomsoorten, hier Pyrenese eik in Bosgroep Zuiderkempen, waarbij het proefveld systematisch wordt gemonitord.
Artikel door Bosgroep Oost-Vlaanderen
Populus x canescens Grauwe abeel 5 Pionier
Cedrus atlantica Atlasceder 5 Snelgroeiend
Quercus cerris Moseik of Turkse eik 5 Langlevend + traag-groeiend
Quercus frainetto Hongaarse eik 5 Langlevend + traag-groeiend
Fraxinus angustifolia Smalbladige es 4.8 Rijkstrooiselsoort voor betere bodems
Platanus orientalis Oosterse plataan 4.8 Pionier voor wisselende watertafels
Populus alba Witte abeel 4.8 Pionier
Populus tremula Ratelpopulier 4.6 Pionier op arme bodems
Prunus cerasifera Kerspruim 4.6 Rijkstrooiselsoort
Pyrus communis Gewone peer 4.6 Onder-etage
Quercus faginea Portugese eik 4.6 Langlevend + traaggroeiend
Quercus pyrenaica Pyreneese eik 4.6 Langlevend + traaggroeiend
Salix atrocinerea Rossige wilg 4.6 Pionier
Crataegus laevigata Tweestijlige meidoorn 4.4 Onder-etage
Quercus robur Zomereik 4.4 Langlevend + traaggroeiend
Salix alba Schietwilg 4.4 Pionier in alluvia en natte bodems
Salix fragilis Kraakwilg 4.4 Pionier in alluvia
Ulmus laevis Fladderiep 4.4 Rijkstrooiselsoort
Quercus ilex Steeneik 4.4 Immergroene zeer droogteresistente soort
Sorbus intermedia Zweedse lijsterbes 4.4 Rijkstrooiselsoort voor onder-etage
Alnus glutinosa Zwarte els 4.2 Rijkstrooiselsoort
Carpinus betulus Haagbeuk 4.2 Schaduwtolerant + Rijkstrooiselsoort
Carpinus orientalis Oosterse haagbeuk 4.2 Schaduwtolerant
Cercis siliquastrum Judasboom 4.2 Bosranden en open plekken
Pinus nigra subsp. nigra Oostenrijkse den 4.2 Pionier op kalkbodems en kustduinen
Salix x rubens Bindwilg 4.2 Pionier in alluvia
Salix cinerea Grauwe wilg 4 Pionier op natte zure bodems
Abies bornmuelleriana Turkse zilverspar 4 Snelgroeiend
Abies cephalonica Griekse zilverspar 4 Snelgroeiend
Abies cilicica Syrische zilverspar 4 Snelgroeiend
Abies equi-trojani Trojaanse zilverspar 4 Snelgroeiend
Fagus orientalis Oosterse beuk 4 Schaduwtolerant
Tilia dasystyla Kaukasische linde 4 Schaduwtolerant + Rijkstrooiselsoort
Conclusies
1. Geassisteerde migratie als onderdeel van klimaatadaptief bosbeheer
Hoewel de noodzaak van klimaatadaptief bosbeheer breed erkend wordt, zetten nog weinig beheerders concrete stappen, voornamelijk vanwege het gebrek aan duidelijke richtlijnen. Het eindrapport over klimaatadaptief natuurbeheer beschrijft zorgvuldig hoe beheerders de veerkracht van hun bossen kunnen vergroten en hoe ze de impact van klimaatverandering en de genomen maatregelen kunnen monitoren. Op Europees niveau bestaan wel duidelijke richtlijnen en één daarvan is de geassisteerde migratie.
2. Functionele redundantie als denkkader
Redundantie betekent dat meerdere soorten eenzelfde functie vervullen in het ecosysteem. Als één soort wegvalt, blijft de functie behouden. De
oplossing ligt dus niet in één ‘supersoort’, maar in soortengroepen die elkaars rol kunnen overnemen.
3. Klimaatadaptatie vraagt voortschrijdend inzicht De klimaatbomentool is geen onwrikbaar recept. Ze wordt continu bijgestuurd op basis van nieuwe kennis. Zo kan de voorgestelde soortenlijst flexibel blijven evolueren.
Dit is een korte, aangepaste versie van het artikel geschreven door Bart Muys, Wim Buysse en Ellen Desie. De lange versie met alle bronvermeldingen vind je op ecopedia.be.
De beste praktijk voor het introduceren van nieuwe boomsoorten en herkomsten zijn vergelijkende experimenten voor elke groeiplaats. Het wordt sterk aanbevolen om soorten- en herkomstproeven nieuw leven in te blazen, door bestaande proeven te evalueren (niet alleen op groei en vitaliteit, maar ook op lokale hybridisatie, effecten op geassocieerde biodiversiteit, etc.), en nieuwe proeven te initiëren. Op basis van de klimaatbomentool kunnen we evalueren welke nieuwe boomsoorten veel potentieel tonen voor onze Vlaamse bossen. Voor deze soorten kunnen proefaanplantingen aangelegd worden buiten de Europees beschermde natuurgebieden, waarna ze in een vervolgstadium kleinschalig kunnen worden toegepast in onze bossen. Met deze tool kunnen experimenten worden opgestart die voor verschillende toekomstscenario’s sowieso voordelen opleveren.
Scan de QR-code voor de klimaatbomentool.
Moseik of Turkse eik
Houtpark voor kwaliteitsstammen
Sinds 2019 organiseert Natuurinvest in opdracht van de Vlaamse overheid jaarlijks een Houtpark in het Meerdaalwoud, ten zuiden van Leuven. Daar worden de mooiste kwaliteitshoutstammen van over heel Vlaanderen tentoongesteld en per stam verkocht aan de hoogste bieder.
Traditioneel wordt hout verkocht ‘op stam’: de bomen worden voor ze worden gekapt via biedingen verkocht aan een houtkoper. Die schakelt dan een exploitant in om de aangeduide bomen om te leggen en te verzagen, waarna het hout verder verwerkt en/of verkocht wordt.
Het Vlaamse Houtpark werkt op een heel andere manier. Hier verkoopt men geen bomen voor ze worden gekapt, maar worden ze in opdracht van de boseigenaar omgelegd en getransporteerd naar het Houtpark. Daar bieden houtverwerkers uit België en onze buurlanden op de stammen die zij nodig hebben.
“Met het Houtpark hebben we een drievoudige doelstelling”, zegt Geert Bruynseels van Natuurinvest. “We promoten duurzaam houtgebruik, waarbij kwaliteitshout een hoogwaardige toepassing krijgt. We zorgen ook voor meer lokale houtverwerking. En de boseigenaar krijgt een mooie prijs voor de aangeboden stammen.”
De stammen worden vaak verzaagd tot meubels en trappen, verwerkt tot fineer of gebruikt voor wijnvaten. Allemaal toepassingen waarbij het hout lang meegaat, dus de koolstof die in het hout zit opgeslagen, komt niet snel terug in de atmosfeer terecht.
De exploitatie en het transport van de eikenstam (8.000 kg) wordt uitgevoerd door Natuurinvest.
Speciale patronen
- Kattenpootjes komen vooral voor in eikenhout en hardhoutsoorten. Ze ontstaan wanneer waterloten, die zich snel en onregelmatig ontwikkelen door externe stress, de jaarringen van de boom verstoren. Het resultaat is een visueel patroon van bredere jaarringen die lijken op de afdruk van een kattenpoot. Dit hout wordt onder andere gebruikt voor het maken van exclusieve houten autosturen en het interieur van auto’s en boten.
- Maserhout is hout met een onregelmatige structuur, ontstaan door kronkelende vezels of beschadigingen aan de boom. Dit resulteert in unieke patronen die, hoewel ze de houtkwaliteit kunnen beïnvloeden, vaak als decoratief worden beschouwd en bestemd zijn voor meubels en kunstobjecten.
- Maanring ontstaat wanneer een volledige of gedeeltelijke groeiring in het kernhout afwijkende kleur- en structuurkenmerken vertoont die typisch zijn voor het spinthout.
Hoe herken je kwaliteitshout?
Het belangrijkste kenmerk van kwaliteitshout is de dikte van de boom. Hoe dikker, hoe beter. Bomen zoals inlandse eiken met een diameter vanaf 110 cm komen zeker in aanmerking voor het Houtpark. De toegelaten diameter kan echter variëren naargelang de soort en kwaliteit van het hout. Dit brengt ons bij de tweede belangrijkste vereiste, een stam die zo ‘foutvrij’ mogelijk is: recht, takvrij, mooi cilindervormig, geen knopen of vorstscheuren en geen aantasting door schimmels of insecten. Uiteraard zijn vreemde voorwerpen zoals prikkeldraad of schroeven uit den boze.
Houtverwerkers letten ook op eigenschappen zoals gelijkmatigheid van de jaarringen en een gecentreerde kern. Hout met regelmatige jaarringopbouw wordt over het algemeen het mooist gevonden en heeft veel minder de neiging om na het zagen te barsten of krom te trekken. Aanwezigheid van barsten, knoesten, tussenschors, picots (slapende knopen die meegroeien in het hout) en zwarte vlekken (wat duidt op aanwezigheid van ijzer in het hout) kunnen de kwaliteit en prijs van het hout ook beïnvloeden. Hoe mooi een boom er ook kan uitzien in het bos, pas wanneer hij is gekapt wordt duidelijk hoe kwaliteitsvol het hout is. Als je pech hebt kan de boom gedeeltelijk rot zijn vanbinnen.
Naast de typische mooie rechte stammen komen er ook enkele specialere houtsoorten voor op het Houtpark. Krommers zijn stukken hout afkomstig van de kroon en heel geschikt voor de botenbouw vanwege hun natuurlijke gebogen vorm. Taxus en robinia voldoen niet aan bovenvermelde eigenschappen van kwaliteitshout, maar worden hier toch aangeboden. Taxus is vanwege het buigzame karakter ideaal voor het maken van bogen, robinia wordt veel gebruikt bij het maken van speeltuigen en tuinconstructies vanwege het duurzaam karakter en slijtvastheid.
Artikel en foto's door Bosgroep Oost-Vlaanderen
als ze dreigen om te vallen of aangetast zijn door parasieten en schimmels en daardoor een wat mindere houtwaarde hebben.”
Deelname van De Bosgroepen
Resultaten
De 102 stammen die dit jaar op het houtpark werden tentoongesteld, zijn allemaal verkocht. Ongeveer de helft daarvan was inlandse eik. Ook Amerikaanse eik was met 8 stammen op het houtpark aanwezig. Voor de eerste keer werd er ook naaldhout verkocht, vooral van douglas (13) en lork (10).
Het hout werd voornamelijk verkocht aan houtverwerkingsbedrijven uit België en Nederland. Daarnaast gingen enkele stammen naar een mobiele boomzager en een trappenmaker. Tot slot werd een aantal stammen ook gekocht door houthandelaars.
De gemiddelde prijs per kubieke meter bedroeg € 408 voor eik, met biedingen vanaf € 176 per kubieke meter. Voor eik zien we meer concurrentie tussen de kopers met gemiddeld 5 à 6 biedingen per stam. De prijzen voor Amerikaanse eik, lork en douglas lagen gemiddeld rond de € 150 per kubieke meter.
Beuk en tamme kastanje werden dit jaar slechts zeer beperkt aangeboden. Beuk ligt de laatste jaren niet zo goed in de markt. Het heeft een bleke en meer egale uitstraling dan eik, wat momenteel minder populair is in interieurs. Daarnaast is beuk ook een moeilijker te bewerken houtsoort, die makkelijk barst en waarbij het moeilijk is om een gedetailleerde afwerking te creëren.
“Vooral de verkoop van inlandse eik levert mooie resultaten op”, constateert Geert Bruynseels.
“Maar in vergelijking met de houtparken in Frankrijk en Duitsland zijn de prijzen hier aan de lage kant. Redenen zijn onder meer dat in onze streken minder aandacht is voor de ontwikkeling van bomen tot kwaliteitsstammen en dat dikke, kwaliteitsvolle bomen vaak pas gekapt worden
Stammen uit de domeinbossen van de Vlaamse overheid die worden beheerd door ANB zijn op het Houtpark goed vertegenwoordigd. In 2025 lagen er voor het eerst ook stammen van private eigenaars die via De Bosgroepen tot bij het Houtpark zijn geraakt. De Bosgroepen zijn geen rechtstreeks betrokken partij in de verkoop via het Houtpark, maar leggen wel de contacten tussen particulier en Natuurinvest. Indien we bij het aanduiden van kappingen of tijdens een terreinbezoek merken dat er dikke en mogelijks kwaliteitsvolle bomen gekapt zullen worden in het kader van bosbeheer, kunnen we de eigenaar in contact brengen met een expert van Natuurinvest. Die komt de bomen bekijken en geeft een idee of ze al dan niet kans maken op deelname aan het Houtpark.
Zowel via Bosgroep Oost-Vlaanderen als via Bosgroep Vlaams-Brabant boden private eigenaars een lading dikke stammen aan, samen goed voor bijna 20% van het totale aangeboden volume. Beide Bosgroepen boden stammen aan met een diameter tussen 64 en 128 cm. Het merendeel van deze bomen was reeds omgewaaid, andere waren aan het afsterven of dood en vormden een gevaar voor passanten of infrastructuur. De stam met de hoogste prijs/m³ op het Vlaamse houtpark was trouwens een eik van een Bosgroeplid uit Oost-Vlaanderen. Deze stam werd gekocht door het Duitse fineerbedrijf Fritz Kohl voor maar liefst € 1.849 per kubieke meter.
Onze deelname aan het Vlaams Houtpark is een mooi voorbeeld van hoe de Bosgroepen een belangrijke schakel zijn tussen boseigenaar en overheid, waarbij kwaliteit, duurzaamheid, lokale afzet en goede prijszetting hoog in ‘t vaandel staan.
“Tussen de populieren geboren”
De familie Claes beheert al generaties lang populierenbossen rond Leuven. “Mijn grootvader plantte populieren langs weides, mijn vader startte met cultuurpopulieren van het INBO (Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek). Mijn eerste boom plantte ik toen ik 6 was.” Bosbeheerder
Dries Claes vertelt bevlogen over hoe populieren een brug kunnen vormen tussen economische waarde en biodiversiteit.
Serotina, Robusta, Oudenberg, Remus, Skado, Bakan, Polagro, Koster, Vesten… Dries heeft bijna elke beschikbare cultivar staan.
Alleen de laatste twee plant hij niet meer aan omdat zij de laatste jaren heel veel aangeplant worden. “Als iedereen dezelfde klonen kiest, verhoogt het risico op ziektes.”
Diversiteit is essentieel. “Daarom groeit er in mijn onderetage ook inheemse eik, es, linde, wilg en zwarte els”, voegt hij er in één adem aan toe.
Belang van een inheemse onderetage
“Als natuurliefhebber hecht ik veel belang aan die onderlaag. Op waarnemingen.be zie ik intensiteiten van bv. de nachtegaal of wielewaal die je elders in Vlaanderen bijna niet vindt. De onderetage houdt ook de wind uit mijn bossen - nog niet één populier is omgewaaid – , zorgt voor een sneller bosklimaat én natuurlijke
stamreiniging.” Die wisselwerking tussen economie en ecologie is volgens Dries de basis van zijn bosbeheer: de lichtdoorlatende kruinen en het afbreekbaar blad van populieren vormen een ideaal startpunt voor een rijke, inheemse ondergroei, die op haar beurt het bos versterkt én kwalitatief hout mee helpt vormen.
“Natuurlijk is mijn populierenbeheer in de eerste plaats economisch. De vraag naar populierenhout blijft groot, met toepassingen in bouw, afwerking en verpakking. Dat is niet te vervangen door een andere boomsoort of andere, vaak minder duurzame materialen. Mijn model ís dus duurzaam”, stelt Dries. “Maar het rooien moet wel met zorg gebeuren.”
Ruimer natuurbeeld nodig
“Ik pleit er zeker niet voor dat
iedereen populierenbossen gaat planten. Maar ik wil wel de soms dogmatische kijk op natuurwaarden bijsturen. We focussen vaak op potentiële streefnatuur, waarvan niet zeker is of ze haalbaar of combineerbaar is met economische doelen. Zo vergeten we soms de bestaande natuurwaarden. Mijn bossen zijn nu al waardevol habitat – dat ís topnatuur. Dat er ook economische waarde in zit, daar is volgens mij niks mis mee.
Artikel door Bosgroep Vlaams-Brabant
De stam met de hoogste prijs/m³ uit een Oost-Vlaams privébos.
2 jaar Zorg voor Bossen, een succes
Artikel door Bosgroep West-Vlaanderen
Met het project ‘Zorg voor Bossen’ bouwen we aan een samenwerking tussen boseigenaars en zorgpartners die resulteert in een win-win. Vrijwilligers en leerlingen uit zorg- en onderwijsinstellingen helpen mee onze bossen beheren. Intussen genieten ze van de natuur en krijgen ze de kans om iets bij te leren.
Event in Groenhovebos
Na meer dan twee jaar opdrachten te hebben uitgevoerd was het hoog tijd voor een feestje. Een verjaardagsfeestje waar we alle actoren in de verf wilden zetten. Te midden van Groenhovebos te Torhout werden op 20 maart ll. tal van leuke activiteiten gedaan door alle deelnemende zorgcliënten, leerlingen en hun begeleiders. Na al dat bosplezier volgde een officieel gedeelte waarbij in een panelgesprek de bevindingen naar voor kwamen. Ik som hier enkele cijfers op die alle verwachtingen overstegen. We startten een samenwerking met 6 zorgpartners die uitgroeide naar 15 partners. Sinds de start werden ruim 200 werkmomenten georganiseerd bij 87 boseigenaars.
Ruim 300 verschillende doelgroepmedewerkers gaven daarbij het beste
van zichzelf. Zo planten ze samen 19.600 bomen. Een big smile voor onze boseigenaars, de zorgcliënten, de Provincie en de Bosgroepen… maar vooral voor onze bossen.
Niettemin blijft de toekomst van het project onzeker na 2025. We blijven ijveren om dit project verder te verankeren als aanvullende dienstverlening vanuit de Bosgroepen maar moeten hiervoor wel wat bijsturen. De bereidheid vanuit de zorgsector om ook een stuk te investeren ten voordele van hun eigen cliënten blijkt toch moeilijk. Overtuigde zorgpartners zoals Viro en Unie-K die alvast een financieel engagement willen aangaan zijn momenteel een uitzondering. De kracht van Zorg voor Bossen zit echt wel in de sociale meerwaarde ten aanzien van de zorgcliënten. Toch mogen we niet vergeten dat ook ‘onrendabele taken’ in onze bossen worden uitgevoerd. Taken die anders niet of nauwelijks gebeuren omwille van de kleinschaligheid en als gevolg
daarvan de kostprijs wanneer professionele aannemers dienen ingezet te worden.
Maar eerst terug naar Groenhovebos waar het succesverhaal van Zorg voor Bossen gevierd werd op een zéér zonnige dag die deze mensen nog lang zullen onthouden. De optelsom van alle lachende gezichten betekende meer dan alle project-declaraties samen. Het geeft ons energie om verder te doen, al zal dit op korte termijn aan een iets lager activiteiten-regime gebeuren.
Nieuwe website zorgvoorbossen.be
Tijdens het project werd een website ontwikkeld. Het beheer van bossen is vaak niet rendabel en alle hulp is welkom. Via deze website kunnen boseigenaars in West-Vlaanderen hun nood aan beheerwerken bekend maken. Ook beheerwerken die niet realiseerbaar zijn door vrijwilligers, kunnen hier geregistreerd worden. Vrijwilligers verbonden aan zorg- en onderwijsinstellingen
kunnen zich registreren, het aanbod bekijken en aangeven indien ze een taak willen uitvoeren. De West-Vlaamse bosgroepen matchen beide partijen en begeleiden de werken. Als de opdracht te groot of complex is voor realisatie in het kader van Zorg voor Bossen, zal de Bosgroep een alternatieve oplossing aan de eigenaar voorstellen. De praktische samenwerking via de website zal in het begin nog wat zoeken zijn. We roepen alle leden alvast op om zich te registreren en opdrachten aan te geven. www.zorgvoorbossen.be
Het panelgesprek met deelname van o.a. gedeputeerde J. Vanlerberghe en vertegenwoordigers van de boseigenaars en de zorginstellingen gaf een duidelijk beeld van dit waardevolle project.
Realisaties Bosgroep Houtland 2024
De vereniging is in beweging. We merken een verschuiving in accenten en aanpak. In het vooruitzicht van een nieuw werkplan voor 2026–2031 is het goed om daarbij stil te staan. Het blijft immers een evenwichtsoefening tussen de uitvoering van concrete, gefinancierde projecten en de basiswerking, waarvoor bijkomende middelen minder evident zijn.
In 2024 steeg het ledenaantal met 7 leden en de ledenoppervlakte nam toe met 19 hectare. Onze medewerkers bezochten 108 boseigenaars tijdens 267 terreinbezoeken. Er werden werken uitgevoerd bij 37 eigenaars, voor een totaalbedrag van € 76.865 en er werd hout verkocht voor 10 eigenaars. Daarnaast realiseerden vrijwilligers binnen ons project ‘Zorg voor Bossen’ 53 werkmomenten.
Na jaren van intensieve aanplant — zowel voor bosuitbreiding als voor de vervanging van afgestorven sparren — gingen weer meer middelen naar het beheer van jonge bossen en exotenbestrijding. Aarzel niet om contact op te nemen als er nuttige beheermaatregelen in uw bos kunnen worden uitgevoerd. We beschikken in 2025 over een ruim budget.
Open Kastelenweekend bij het slot van Male, de Dag van de Buren in Nieuwenhovebos en de excursie bij het kasteel van Wynendaele.
Veel energie ging naar de omzetting van 14 bosbeheerplannen tot natuurbeheerplannen, samen goed voor 161 boseigendommen en 1.052 hectare bos. Een bijzonder moment was de goedkeuring van het natuurbeheerplan voor het Kasteel Wynendaele, na een intensief opmaakproces van vier jaar.
Een ander hoogtepunt was de opening van de nieuwe bostentoonstelling ‘Roots’ in het bezoekerscentrum Bulskampveld van de Provincie West-Vlaanderen. Miguel en Jan hielpen gedurende twee jaar mee aan de inhoudelijke ontwikkeling. Een bezoek is verplichte kost voor elke bosbeheerder.
Tot slot boden we onder de noemer ‘Bosloket Openbare Besturen’ een extra dienstverlening voor gemeenten waarbij vooral de aanplant van een nieuw bos in Ichtegem en de bijzondere samenwerking bij het beheer van de gemeentebossen in Oostkamp belicht mogen worden.
2024 bracht mooie resultaten en waardevolle samenwerkingen. We danken iedereen die daaraan meewerkte.
Droogte …
Alle hens aan dek!
Na twee betere jaren lijken we weer voor een moeilijke zomer te staan. Droogte treft al heel snel jonge beplantingen. Een aantal bosgroepleden nam bij de droogte in 2022 actie om hun beplanting te helpen. Zonder te oordelen over de financiële rendabiliteit hiervan, heeft dit wel een positief resultaat opgeleverd. Volgende voorbeelden en tips kunnen u misschien inspireren om ook een noodscenario te voorzien.
TIPS
Verwen je planten niet te veel, geef beter af en toe veel water in één keer dan geregeld een beetje.
Vb. Wekelijks en minimaal 1x om de 14 dagen. Blijf water geven zo lang de droogte aanhoudt. Zorg dat het water niet weg vloeit: plant je bomen in een kuiltje, maak een aarden walletje rond de boom of plaats gietringen. Giet eventueel 3x direct na elkaar zodat het water kan intrekken. Beperk de verdamping door ’s avonds of ’s morgens te bewateren.
Plant zo mogelijk vroeg in de winter, gebruik soorten die aangepast zijn aan de standplaats. Tracht enige vorm van schaduw en windscherm bij de beplanting te behouden (microklimaat). Hou de bodem bedekt (bramen, varens, takafval, bladeren, naalden…). Gras is minder interessant omdat dit zelf veel water verbruikt, schraap dit eventueel weg nabij de beplanting. Je kan bij diverse Aquafin-installaties gezuiverd afvalwater afhalen om aanplantingen water te geven. In grotere domeinen kan het interessant zijn om een bronput te laten boren. Deze kan dan bv. ook door de brandweer gebruikt worden in noodgevallen.
Het voorjaar en de vroege zomer zijn belangrijk voor het overleven van de bomen. Vanaf augustus zijn de knoppen voor het volgend jaar al aanwezig en lopen de bomen minder schade op door droogte. In een warm najaar zien we meer en meer de knoppen in de herfst weer uitlopen
Foto boven: Een professionele loonwerker uit Torhout beregent een beplanting. De kanonnen sproeien tot 50 meter links en rechts, dus één doorgang per 100 m volstaat. Er kan ook beregend worden met sproeiarmen maar dan zijn meer gangen nodig.’
Foto onder: In het domein Schoonhove te Oostkamp werden ‘gietringen’ geplaatst rondom nieuwe dreefbomen. De sociale werkplaats Pro Natura kwam met een watervat (kubitainer) achter een kleine tractor regelmatig de bomen water geven.’
wat ook weer nefast kan zijn voor het overleven van de planten.
Vergeet tot slot niet je steentje bij te dragen aan het verminderen van de wereldwijde CO 2-uitstoot. Als de klimaatopwarming zich verder zet aan het tempo dat we nu meemaken, zullen bovenstaande tips weinig of geen zin meer hebben.
groei. Laat dat nu precies zijn wat we onze bossen wensen: bron van levenskrachtig, flexibel en duurzaam hout.
De Bosgroep IJzer & Leie liet zich in 2024 graag inspireren door die Chinese symboliek. We realiseerden een uitzonderlijke bosuitbreiding met 21 nieuwe bossen, goed voor meer dan 20 hectare en 71.838 aangeplante bomen. Daarnaast kregen 28 recent aangeplante bossen de nodige nazorg: op 19 hectare werd te krachtige onderbegroeiing verwijderd om jonge bomen de nodige ruimte te geven.
Nog enkele mooie verwezenlijkingen:
- Omvorming van 9,4 ha bos (13 projecten) naar inheems, klimaatrobuust bos - inboet van 12 aanplantingen (1,6 ha)
- inrichting 0,5 ha bosrand via inbreiding - heraanleg van 130 meter bosdreef - exotenbestrijding (Amerikaanse Vogelkers) in 0,2 ha bos
- 58 zorgbosactiviteiten (kleinschalige bosbeheerwerken) zoals kleine aanplantingen, takkenstapels maken, zwerfvuil ruimen en exoten bestrijden
nen af, goed voor ruim 200 ha privaat bos van 31 eigenaars (Kemmelberg, Heulebos, Egemse Veldekens, Ieperboog, Sixtusbossen en Banhoutbos). Voor 6 bijkomende natuurbeheerplannen (42,5 ha) startten of vervolgden we de opmaak.
Via de gezamenlijke houtverkoop werd 1.310 m ³ industriehout verkocht.
We mochten 13 nieuwe boseigenaars verwelkomen, samen goed voor 10,3 ha bos. Hiermee stond de teller eind vorig jaar op 427 effectieve leden (boseigenaars) en 209 toegetreden leden (sympathisanten zonder eigen bos). De effectieve leden vertegenwoordigen 1.773 ha bos in West-Vlaanderen. Als relatief kleine speler deden we het uitstekend, met 234 terreinbezoeken in 126 bossen.
Hout genoeg dus voor een krachtige West-Vlaamse draak. Laat het hout maar groeien!
Ook speciale dank aan het ganse bestuur van de Bosgroep, de medewerkers, de uitvoerende maatwerk bedrijven, de doelgroepmedewerkers van Zorg voor Bossen, de lokale besturen waarmee we mochten samen werken en uiteraard ook u allemaal: bosbeheerders en tevens leden van de Bosgroep die deze mooie prestaties samen met ons realiseerden.
Twee jaar Bosloket Openbare Besturen
Het Bosloket Openbare Besturen, dat sinds november 2022 West-Vlaamse steden en gemeenten ondersteunt bij bosprojecten, kijkt tevreden terug op 2024.
We voerden overleg met 24 gemeenten en ondersteunden er 15 concreet bij hun bosbeheer. Er werden 9 nieuwe overeenkomsten getekend en samen met lopende projecten werkten we aan 25 initiatieven. Deze bestrijken thema’s als bosuitbreiding, beheer, toegankelijkheid en educatie.
Concreet:
- 3 natuurbeheerplannen
- 4 toegankelijkheidsregelingen
- 16 bosuitbreidingsprojecten
- technisch beheer bij 2 gemeenten (57 ha)
- aanplant van 12 ha nieuw bos
- 1 geleide wandeling, 1 participatiemoment en 9 aanplantacties
- voorbereiding van 7 toekomstige projecten
Ook in 2025 blijft het Bosloket Openbare Besturen met veel enthousiasme ter beschikking staan van uw stad of gemeente. Eind 2024 werd beslist om het bosloket op te splitsen tussen de twee bosgroepen. Zo blijft Frederik Lembreght het bosloket voor IJzer en Leie bezetten, en werd Jan Goris het nieuwe aanspreekpunt voor openbare besturen in het werkingsgebied van de Bosgroep Houtland.
Geïnteresseerd? Neem gerust contact op. We komen graag langs voor een vrijblijvend overleg.
Foto boven: Geleide wandeling voor de buurtbewoners van het Nieuwenhovebos te Oostkamp.
Foto onder: Aanplantactie bij de Zavelput te Waregem.
Roeselare, december 2024. Voormalig akkerland wordt omgezet naar een bos met de aanplant van 3.295 boompjes.
Cursussen kettingzaag ‘à la carte’
Effectieve bosgroepleden die zich via de website van Inverde inschrijven voor een cursus kettingzaag krijgen een stevige korting via hun kortingscode. Je betaalt nog 100 euro in plaats van 449 euro voor een 2-daagse opleiding. Opgelet: Voor deelname aan een examen kettingzaag, ontvang je geen korting. Je kan zelf het niveau van je cursus en de locatie in heel Vlaanderen kiezen.
Inschrijven? www.inverde.be/opleidingen en zoek op kettingzaag ECS1 of ECS 2. Maak eerst een eigen login, meld je aan en gebruik dan de kortingscode ‘Houtland2025’ tijdens de betalingsfase. Mocht er op dit moment geen opleiding georganiseerd worden, schrijf je dan in op de interesselijst. Verwittig binnen de 3 dagen na je inschrijving de Bosgroep Houtland van je deelname via bosgroephoutland@west-vlaanderen.be. Alleen geldig voor effectieve leden. Bij twijfel, contacteer de Bosgroep.
Cursus Wilgentaxonomie door Arnout Zwaenepoel
Arnout Zwaenepoel is de uitgelezen specialist om je de geheimen van onze Vlaamse velden en bossen te onthullen. Je leert wilgen (Salix sp.) determineren op basis van herfstverkleuring (deel 1) en bloei (deel 2). Daarnaast wordt het ecologische en economische belang toegelicht van deze bijzondere pionierboom. Arnout Zwaenepoel is plantenecoloog en maakt groenbeheerplannen bij de West-Vlaamse Intercommunale (WVI). Met zijn kennis en passie voor graslandbeheer, wilde struiken en bomen en
Wanneer? Deel 1 op woensdag 24 september 2025 (hele dag) en deel 2 op woensdag 25 maart 2026 (halve dag)
Waar? CC de Valkaart en Veldstraat 54 te Oostkamp Prijs? Deel 1: 12 euro (leden), 24 euro (niet-leden) inclusief broodjeslunch; Deel 2: 8 euro (leden) en 16 euro (niet-leden)
Inschrijven? bosgroepijzerenleie@west-vlaanderen.be –057 23 08 54
Cursus klimaatslim bosbeheer
Klimaatverandering zet onze bossen onder druk. De vitaliteit van vele bomen neemt af en het bosecosysteem kreunt onder de extreme weersomstandigheden. Hoe kunnen we onze bossen voorbereiden op een wereld in verandering? We gaan op zoek naar de maatregelen die je als bosbeheerder kan nemen om je bos weerbaarder te maken. Welk zijn de effecten van het veranderende klimaat? Wat kan jij doen om gezonde bossen te creëren en behouden? Het gaat over de aanleg van nieuwe bossen en het beheer van bestaande bossen.
Wanneer? Vrijdag 12 september 2025 van 9u30 tot 16u00 met broodjeslunch en drink achteraf.
Waar? Bezoekerscentrum Palingbeek, Ieper (vm), Gasthuisbossen (nm)
Prijs? 10 euro (leden), 20 euro (niet-leden) Inschrijven? bosgroepijzerenleie@west-vlaanderen.be –057 23 08 54
Cursus bomen en struiken herkennen in de winter
De winter is het ideale seizoen om bomen en struiken te herkennen. Bladeren zijn namelijk niet het enige waaraan je een boom kan herkennen. Knoppen bijvoorbeeld zijn bijzonder handig. Ook de schors, de takken en het wintersilhouet van een boom geven je heel wat informatie.
Tijdens deze opleidingsdag leer je de in Vlaanderen 25 meest voorkomende (inheemse) boom- en struiksoorten herkennen in winterkleed. Je ontdekt ook meer over de groeiwijze en de standplaats van de soorten. In de voormiddag krijg je de theorie op een interactieve manier. In de namiddag trek je erop uit onder begeleiding van de lesgever.
Exclusief decor van deze opleiding is het domein Vrijbos te Houthulst.
Wanneer? Vrijdag 28 november 2025 van 9u30 tot 16u00 met broodjeslunch en drink achteraf.
Waar? Markthuis, Markt 11 Houthulst (vm) en Vrijbos
Houthulst (nm)
Prijs? 10 euro (leden), 20 euro (niet-leden) Inschrijven? bosgroepijzerenleie@west-vlaanderen.be –057 23 08 54
Noteer alvast ook deze data. Meer info volgt in de volgende editie.
- Zondag 5 oktober (vm): wandeling in domein Zorgvliet, Oostkamp
- Woensdag 8 oktober (nm): Dag van de Boseigenaar in het Couthof te Poperinge
- Donderdag 20 november (avond): Lezing Bomen in een notendop te Oostkamp
BOSGROEPEN IN WEST-VLAANDEREN
Wat is een bosgroep?
Legende
Openbare bossen
Privébossen
Bosgroep IJzer en Leie
Bosgroep Houtland
De West-Vlaamse Bosgroepen motiveren en helpen boseigenaars op een vrijblijvende manier om hun bos duurzaam te beheren. Zo ontstaan mooie en gezonde bossen met hoge natuurwaarden, waardevol hout en veel ontspanningsmogelijkheden.
De bosgroep is er voor alle boseigenaars uit het werkingsgebied. Het maakt niet uit of u boseigenaar bent van een bosperceel van enkele aren bos of van meerdere hectaren.
Weet u graag wat de bosgroepen voor u en uw bos kunnen betekenen, neem dan contact op met uw bosgroep! De contactgegevens vindt u hieronder.
Bosgroep Houtland vzw
Streekhuis Noord-West-Vlaanderen
(Kasteel Tillegem)
Tillegemstraat 81
8200 Sint-Michiels (Brugge)
050 40 70 23
bosgroephoutland@west-vlaanderen.be www.bosgroepen.be
BTW: BE 0866.482.291
RPR Gent, afdeling Brugge
Coördinator: Jan Goris
Bosgroep IJzer en Leie vzw
Bezoekerscentrum De Palingbeek
Vaartstraat 7
8902 Zillebeke (Ieper)
057 23 08 54 bosgroepijzerenleie@west-vlaanderen.be www.bosgroepen.be
BTW: BE 0816.706.346
RPR Gent, afdeling Ieper
Coördinator: Clint Callens
