10
IN DE PRAKTIJK
Biopsychosociaal belasting-belastbaarheidsmodel voor musici
Geluiden uit de orkestbak In dit artikel is een biopsychosociaal belastingbelastbaarheidsmodel uitgewerkt dat toegepast kan worden binnen de specifieke werksetting van een musicus. Inzicht in belastende factoren, regelmogelijkheden, het verwerkingsvermogen van de musicus en de mogelijke belastingsgevolgen zijn essentieel om een adequate behandeling te kunnen inzetten. Een dergelijk model is voor deze specifieke beroepsgroep nog niet beschreven. De aandachtspunten beschreven in dit model zijn afkomstig uit de literatuur en reflecteren de huidige body of knowledge over biopsychosociale belasting van musici in relatie tot het krijgen van gezondheidsklachten. Tekst: dr. Freek Lötters
Inleiding Musici blijken frequent pijnklachten te ondervinden die aan het bespelen van een instrument kunnen worden toegeschreven. Epidemiologisch onderzoek naar deze beroepsgebonden aandoeningen bij musici is pas in het midden van de jaren tachtig op gang gekomen.1 Uit onderzoek blijkt dat 25% van de beginnende musici klachten ervaart. Voor de professionele muzikant loopt dat op tot 80%.2-4 Van de beroepsmusici geeft 70% aan twee weken per jaar niet te kunnen spelen wegens klachten aan het bewegingsapparaat,5,6 87% van de beroepsmusici ontwikkelt één keer in zijn/haar leven klachten waardoor musiceren beperkt wordt.7 Een onderzoek waarin studenten geneeskunde werden vergeleken met conservatoriumstudenten, liet een twee keer zo grote kans zien op klachten aan het houdings- en bewegingsapparaat voor de conservatoriumstudenten.8 Dit verschil zien we ook als professionele orkestmusici worden vergeleken met de rest van de beroepsbevolking.9 Binnen de muziekwereld bestaat een hoge mate van non-acceptatie van werkgerelateerde aandoeningen,1,10 wat een blessure extra lastig maakt in deze beroepsgroep. Dit terwijl een verwaarlozing van symptomen uiteindelijk kan leiden tot een beroepsziekte, zoals focale dystonie, met verstrekkende negatieve gevolgen.11,12 Al zijn de klachten niet altijd heel ernstig, voor een muzikant die vaak op topsportniveau zijn beroep bedrijft, kan dit ernstige gevolgen hebben.13,14 De risicofactoren voor het ontstaan van klachten zijn complex en kunnen liggen op het fysieke vlak (overFysioPraxis | mei 2016
belasting van de onderarmmusculatuur), maar ook op het psychische vlak (podiumangst) en sociale vlak (slechte relatie met de dirigent). Het is dan ook zinvol de musicus met klachten te benaderen vanuit een biopsychosociaal gedragsmodel.13,15 Behandeling van muzikanten vraagt om specifieke kennis van de belasting en belastbaarheid bij muzikanten.16 Een dergelijk model is nog niet beschreven voor musici. Wel is er een op fysieke belasting georiënteerd model beschreven, maar in dit model worden geen psychosociale determinanten beschreven.17 Doel van dit artikel is het presenteren van een biopsychosociaal belasting-belastbaarheidsmodel dat specifiek is toegesneden op de beroepsgroep van musici. Het model beschrijft aandachtspunten bij het behandelen van muzikanten met gezondheidsklachten leidend tot het niet of verminderd kunnen bespelen van hun instrument.
Grondslag Vanuit de literatuur worden verschillende modellen beschreven die iets zeggen over belastingbelastbaarheid in de werksituatie. Het model waar dit artikel vanuit gaat, is gebaseerd op het Model arbeidsbelasting van van Dijk et al.,18 het Meerdimensioneel belasting-belastbaarheidsmodel van Bernards et al.,19 het Attitude, Sociale invloed en Eigen effectiviteitsmodel (ASE) gebaseerd op theorie van gepland gedrag van Fishbein en Ajzen20 en het arbeidsbelastingsmodel bij musici door Krause en Lötters.17 Via de onderdelen van het in dit artikel gepresenteerde model kunnen de situatie van de muzikant en zijn beperkingen in het musiceren goed in kaart worden gebracht. Binnen deze onderdelen zullen specifieke aandachtspunten worden beschreven die voor de behandeling van belang kunnen zijn. De aandachtspunten zijn gebaseerd op aspecten van arbeidsbelasting die in de literatuur worden beschreven. Onderdelen De basisonderdelen van het biopsychosociaal belasting-belastbaarheidsmodel voor musici bestaat uit de onderdelen zoals van Dijk et al. deze benoemen in hun model:18 • belastende factoren; • regelmogelijkheden; • belastingsverschijnselen; • verwerkingsvermogen; • belastingsgevolgen.