N F P | N E D E R L A N D S E V E R E N I G I N G V O O R F Y S I O T H E R A P I E V O L G E N S D E P S Y C H O S O M AT I E K
42
S P E C I A L I S T E N K AT E R N
Geen waarneembaar herstel
Stoppen of doorgaan? Een man van 45 jaar heeft sinds twee jaar recidiverende lagerugpijn. De pijn is nooit helemaal weg. Ernstige pathologie is al uitgesloten. Uit de intake blijkt de man ook last te hebben van vermoeidheid, verminderde concentratie en slaapproblemen. Hij verzuimt nooit van werk, maar is thuis vaak niets meer waard. De patiënt vindt dat zijn rug maar moet kunnen wat hij wil. Hij heeft een drukke baan en tijdens de behandeling blijkt veel motorische onrust. Oefeningen worden snel uitgevoerd en de patiënt lijkt niet goed te luisteren naar uitleg en instructie. Wat ga je doen? Tekst: Markwin van Veelen
De behandelend fysiotherapeut heeft deze man volgens de richtlijn lagerugpijn ingedeeld in profiel 3: aspecifieke lagerugpijn met een afwijkend beloop met dominante aanwezigheid van psychosociale herstelbelemmerende factoren. De behandeling is conform de richtlijn, maar twee weken na de start van de behandeling is er geen waarneembaar herstel. De fysiotherapeutische adviezen zijn tot nu toe niet opgevolgd. PSYCHOSOCIALE FACTOREN Veel fysiotherapeuten krijgen vrijwel dagelijks te maken met cliënten met lichamelijke klachten waarbij ook psychosociale factoren een rol spelen. In richtlijnen wordt geadviseerd om behandeling te starten, gezond bewegingsgedrag te stimuleren en stapsgewijs en tijdscontingent het oefenprogramma en activiteiten op te bouwen.1-2 Indien er binnen 3-6 weken geen effect is, wordt de cliënt verwezen naar de huisarts. AFWEGING Wat ga je nu als fysiotherapeut doen? Doorgaan met behandelen, nog harder proberen en nog meer uitleg geven over herstelbelemmerende factoren? In deze casus leek er sprake te zijn van complexe herstelbelemmerende psychosociale factoren. Daarom vroeg de fysiotherapeut advies aan een collega-fysiotherapeut die gespecialiseerd is in het beïnvloeden en veranderen van de factoren die de lichamelijke klachten in stand houden: de psychosomatisch fysiotherapeut. PSYCHOSOMATISCH FYSIOTHERAPEUT Uit de intake met de psychosomatisch fysiotherapeut kwam het volgende naar voren: FysioPraxis | maart 2016
Markwin van Veelen (r.) in gesprek met een collega
• zelfregulatie is onvoldoende: de cliënt reageert niet adequaat op de pijn en andere lichamelijke signalen; • voorwaarden voor herstel zijn onvoldoende aanwezig: de cliënt vindt dat eerst het werk af moet voordat hij mag rusten, vreest een ernstige aandoening en begrijpt niet dat er niemand is die hem even van zijn klachten kan afhelpen; de cliënt beweegt minder dan 30 minuten per dag; • er zijn geen actuele life events; • er bestaat een vermoeden van psychopathologie: de cliënt heeft langer dan 8 weken een sombere stemming en toont weinig interesse meer in activiteiten die hij daarvoor leuk vond; uit de 4DKL blijkt een matig verhoogde score op de depressieschaal.
in het creëren van voorwaarden voor herstel. De cliënt leerde om weer controle te krijgen over zijn lijf door zich bewust te worden van zijn gedragspatronen, zijn ziektepercepties bij te stellen en te oefenen in het aanvoelen en bewaken van zijn grenzen. Na 6 behandelingen psychosomatische fysiotherapie gaf de cliënt aan dat hij hier zelfstandig mee verder kon. Na overleg met de verwijzend fysiotherapeut vervolgde de cliënt zijn fysiotherapeutische traject bij de fysiotherapeut voor verdere opbouw van functie en activiteiten. Markwin van Veelen is bestuurslid van de NFP en werkzaam als psychosomatisch fysiotherapeut bij Fysiotherapeutisch Centrum Palenstein in Zoetermeer. Hij is bereikbaar via mvveelen@me.com.
OVERLEG MET HUISARTS Na de intake overlegde de psychosomatisch fysiotherapeut met de huisarts over zijn bevindingen. De huisarts stelde de werkdiagnose matig-ernstige SOLK vast met depressieve klachten.3-4 Voor de depressieklachten verwees de huisarts door naar de POH GGZ (praktijkondersteuner huisarts geestelijke gezondheidszorg). Voor de SOLK startte de psychosomatisch fysiotherapeut de behandeling. BEHANDELING Het doel van de behandeling werd het herstellen van de zelfregulatie en de cliënt ondersteunen
Referenties
1. Staal JB, Hendriks EJM, Heijmans M, et al. KNGF Richtlijn Lage Rugpijn. Amersfoort: KNGF, 2013. 2. Heemskerk MAMB, Staal JB, Bierma-Zeinstra SMA, et al. KNGF Richtlijn Klachten aan de arm, nek en/of schouder (KANS). Amersfoort: KNGF, 2010. 3. Olde Hartman TC, Blankenstein AH, Molenaar AO, et al. NHG-Standaard Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijk Klachten (SOLK). Huisarts Wet 2013;56(5):222-30. 4. van Weel-Baumgarten EM, van Gelderen MG, Grundmeijer HGLM, et al. NHG-Standaard Depressie (tweede herziening). Huisarts Wet 2012;55(6):252-9.