22
TEST EN TECHNIEK IN BEELD
ACR-criteria voor knie- en h De klinische criteria van het American College of Rheumatology (ACR) voor knie- en heupartrose kunnen gebruikt worden voor het classificeren van knie- of heupartrose zonder gebruik te maken van aanvullende (beeldvormende) diagnostiek. Tekst en beeld: Dieuwke Schiphof
Achtergrond en doelgroep De ACR-criteria voor knie- en heupartrose zijn ontwikkeld door een commissie van de American Rheumatism Association om de klinische classificatie van artrose te standaardiseren en verduidelijken. De criteria zijn ontwikkeld voor mensen met hand-, knieen heupartrose.1-3 Dit artikel gaat over de klinische criteria voor knie- en heupartrose (zie box 1), die tijdens de anamnese en het lichamelijk onderzoek vastgesteld kunnen worden.
Validiteit De criteria zijn ontwikkeld en gevalideerd op basis van een tweedelijnspatiëntenpopulatie met artrose, reumatische artritis en andere vormen van reuma. In deze populaties is de sensitiviteit van de klinische criteria van de heup 86% en de specificiteit 75%1 en voor knieartrose is de sensitiviteit 89% en de specificiteit 88%.3 In een validatiecohort waren de sensitiviteit en de specificiteit > 90% en 71-84% voor knieartrose.3
De validiteit van de ACR-criteria van de knie en de heup in een eerstelijnspopulatie lijkt echter twijfelachtig,4-7 maar neemt toe met de ernst van de artrose. De ACR-criteria lijken artrose beter te classificeren als de artrose in een vergevorderd stadium is. Beginnende artroseklachten bij mensen die in de eerste lijn komen, zullen niet of minder goed met deze criteria als artrose te classificeren zijn. In een nog lopend onderzoek op de afdeling Huisartsgeneeskunde van het Erasmus MC worden diagnostische criteria voor vroege artrose ontwikkeld en gevalideerd.
Betrouwbaarheid De verschillende testen van de criteria zijn goed onderzocht op betrouwbaarheid. Uit een recente systematische review8 blijkt dat de intra- en interbeoordelaarsbetrouwbaarheid van crepitatie (κintra = 0,50-0,75; κinter = 0,10-0,92), pijn bij palpatie van het bot (κintra = 0,41-0,64; κinter = 0,26-0,94) en botvervorming (κintra = 0,55-0,74; κinter = 0,10-0,97)
matig tot zeer goed is. De interbeoordelaarsbetrouwbaarheid van het testen van warmte is minder goed (κintra = 0,71-0,91; κinter = 0,14-0,24). Een zeer recent onderzoek toonde aan dat de intra- en interbeoordelaarsbetrouwbaarheid van deze testen, uitgevoerd door twee ervaren clinici in een eerstelijnspopulatie, goed tot zeer goed is voor crepitatie (κintra = 0,78; κinter = 0,78), pijn bij palpatie van het bot (tibiofemoraal) (mediaal: κintra = 0,64; κinter = 0,76; lateraal: κintra = 0,60; κinter = 1,00), en botvervorming (κintra = 0,98; κinter = 0,66).9 Warmte bij palpatie is in dit onderzoek niet getest. De intrabeoordelaarsbetrouwbaarheid voor heupflexie (intraclass correlatie coefficient (ICC) = 0,8210; prevalence adjusted bias adjusted kappa (PABAK) = 0,9011) en voor heupendorotatie (ICC = 0,9010; PABAK = 0,87-0,9411) is goed in patiënten met heupartrose uitgevoerd door fysiotherapeuten.
Testen voor knieartrose9,12 Crepitatie: het horen en/of voelen van crepitatie tussen de patella en het femur bij actief buigen van de knie. Uitvoering: Patiënt hurkt (een actieve, gewichtsdragende flexie) met beide knieën (eventueel meerdere malen). De hand van de onderzoeker ligt op de patella van de te onderzoeken knie en geeft lichte druk naar dorsaal. De onderzoeker voelt en luistert of er een crepitatie te voelen dan wel te horen is in de knie. Beoordeling: Crepitatie is aanwezig wanneer de onderzoeker een duidelijke crepitatie voelt of hoort tijdens de beweging.
Pijn bij palpatie van het bot: gevoeligheid van de gewrichtsranden van het tibiofemorale gewricht. Uitvoering: De patiënt ligt in ruglig met de knieën gebogen. De onderzoeker palpeert met lichte druk van de duim de mediale en laterale tibiofemorale gewrichts-
randen tussen de collaterale ligamenten en de patellapees. Alternatief: Patiënt zit met de knieën in 90o op de rand van de bank (voeten afhangend). Beoordeling: De test is positief als de patiënt aangeeft dat de druk duidelijk pijnlijk is.
FysioPraxis | oktober 2017
fp08test.indd 22
09-10-17 13:26